Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  tcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laigc  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark" you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  this  projcct  andhclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  arc  doing  is  lcgal.  Do  not  assumc  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offcr  guidancc  on  whclhcr  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  seveie. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/| 


^HfQrx    \jacaueJ   /<x^' 


oo<^^^cr^ 


P  ATROLOGliE 

CURSUS  COMPLETUS 

8ED  BIBLIOTHECA  I3NIVERSALIS,  INTEGRA,  UNIFORMIS,  COHMODA,  OEGONOMIGA. 

MMnM  SS.  PATRDM,  DOCTORDM  gCRIPTOMlODE  EGCLBSIilSTIOIHUl, 

8ITK    LATIIIOIIDII,  SnrS  ORJMORUM, 

QUI AB  jEVO    APOSTOLICO    AD  TEMPORA    INNOCENTII  III  {ANNO  1216)  PRO  LATINIS 
BT  AD  CONCILII  FLOBENTINI  TEMPORA  (ANN.  1439)  PRO  QTLeCIS  FLORUERUNT, 

RECUSIO  CHRONOLOGICA 

OHmDM  QUiS  EXSTITERB  MONUMENTORUM  CATHOLlCiB  TRADITIONIS  PRR  QUINDBGIM  PRIORA 

BGGLESLfi  SiSGULA, 

JUXTA   IDITIONES  ACCUHATI88IMA8  INTKR  8S  CUVQUK  N0NNULLI8     C0DICIBU9   MANU8CRIPTI8     G0LLATA8,    PKRQUAM 

DILIOBNT&R  CASTIQATA;  DI88BRTATI0N1BU8.  COUJIBNTARIIS.  TARIISQUR  LRCTI0NIBU8  GONTINENTSn  H.I.USTRATa; 

0MNIBU8  OfERIUUS   P08T  AMPLIS8IMA8   BD1TI0NB8    ^UiB  TRIBU8   N0VIS8IMI8   8yBCULI8    OBBENTUR  ABSOLUTAS 

OBTBCTIS,  AUCTA  ;  INDICIBU8  PARTICULARIBUS  ANALTTIClS,  SIN0UL03  SIVB  TOMOS  81VB  AUGTORBS  ALIOUJUS 

MOMBNTI  SUB8BQUBNT1BU8,   DONaTa;   CAPITULIS   INTRA    IPSUM  TBXTUM   RITB  DI8P0S1TI9,  NBCNON   BT 

TITUl JS  8INGULARUM  PAOINARUM  MARGINBM  8UPERI0RBM  DIST1N0UBNTIBU8  8UBJBCTAIIQUB  MATB- 

RlJ  M  8I0NIFICANT1BU8,  ADORNATA;   OPRRIBUS   CUM   DU0II8,   TUM  AP0CRTPUI8,  ALIQUA  VBRO 

AUCTORITATR  IN  ORDINB  AD  TRADITIONBM   BCCLB8IA8TICAM  P0LLBNTIBU8,  AMPLIFICATa; 

AUGBirriS     RT  AMPLIUS     LOCUPLRTATA    INDICIBUS  AUCTORUM    81CUT    ET    OPKRUM,    ALPHABBTICIS,    CHBONOLOOICIB, 

■TATISTICIS,  8TNTUBTIC18,  ANALTTICI8,  ANALOOIGIS.   IN  QUODQUB  RBLIOIONIS  PUNCTUM,   DOGMATICUM,  MORALR, 

LITUROICUM,  CANONICUM,   DISCIPLINARB,   HISTORICUM,    BT   CUNCTA  ALIA  9INK   ULLA  EXCKPTIONB  ;  SBD   PR4i* 

dBRTIM  DU0BU8  IND1CIBU8   IMMBNSI8    BT    GBNKRALIBUS.    ALTBRO   6C1LICKT    RERLJM,    QUO    C0N8ULT0, 

QUIQUID   NON  80LUM  TALI8  TAL18VB   PATBR,    VBRUM  BTIAM  UNUSQUISQUB  PATRUM,  NB    UNO   QUIDSM 

OMISSO,  IN  QUODLIBXT  THBMA  8CRIP8BRIT,   UNO  INTUITU  CONSPICIATUR  ;  ALTBRO  SCRIPTURiC 

SACRiC,  BX  QUO  LBCTORI  COMPBRIRB  SIT  OBVIUM  QUINAM  PATRESBT  IN  QUIBUS  OPBRUM 

8U0RUM  LOCIS    8IN0UL08  SINOULORUM    UBRORUM    8.    SCRIPTURiB    VBRSUS,    A    PRIMO 

aENBSBOS   USQUB  AD   NOVISSIMUM  AP0CALTPSI8,   COMMKNTATI   8INT. 

■MTIO  ACCURATISSIMAy  CiBTBRlSQUB  OMNIBUS  rACILB  ANTBPONBNDA,  81  PBRPBNDANTUR  GHARAGTBRUM     NlTlDITAt 

CBARTiB  QUAUTA8,  INTEORITAS  TBXTUS,    PRRrBGTIO  G0RRBCT10NI8,    OPRRUM  RBCUSORUM  TUM  VARIBTAS,  TU*I 

MUMBRU8,   PORMA    VOLUMINUM    PBRQUAM    COMMODA    8IBIQUB    IN    TOTO   PATROLOOIiB    DBCUR8U    C0N8TANTRR 

81MI1.18,     PRETIl    BXIGUITA8,    PR^SBRTIMQUB     I8TA     GOLLBGTIO,     UNA^    MBTHODICA   RT  CHRONOLOOIGA, 

SkXCENTORUM  PRAOMBNTORUM  OPUVCULORiniQUB  HAGTBNU8  UIG  ILUG  BPARSORUM,  PRIMUMAUTRM 

|JIM08TRARIBU0THBCA,BX0PBRIBU8  BT  M88.  AD  0MNB8  ^ATBS,  LOGOSf  UN0UA8   PORMASQUB 

PBRTINBNTIBUB    COADXmATORUM. 

SERIES  LATINA, 

IN  QUA  PRODEDNT  PATRES,  DOCTORES  SCRIPTORESQUK  ECCLESIiE   LATIN.E 

A  TERTOLLIANO  AD  INNOCENTIUM  III. 

AGGURANTE      J.-P.      MIGNE, 

BIBLIOTHECiB  CLERI  uVNIVBRSvE 

SIVK    CUKSUDII    COMPLBTOBUH    IN    8INCUL0S    SCIENTI£    BCCLBSIASTIC.E     RAIIOS     LDITORB* 


PATROLOGIM  LATINM  TOMVS  LXXVHl. 


SANCTUS  GREGORIUS  MAGNUS. 


PARISIIS 

APUD  GARNIER  FRATRES,  EDITORES  ET  J.-P.  MIGNE  SUCCESSORES, 

IN  VIA  DICTA  :  AYESVE  DU  UAINE,  S08. 

18»S 


ii 


) 


ClMhy.  ^  £i  Ijfpis  PAUL  UUPONT,  It,  Ti4  dieU  Bao-d^AtniirM.  tl9.1i.M 


•• 


•  •  • 

•  •  •< 


■    •  • 
•  • 


SjECVLA  Yi'VU.  ANNI 895-604. 


SANCTI 


GBEGORn  PAPiE 


9 


CO6N0MENT0    MAGNl, 


OPEBA    OMNIA, 


AD  MANUSGRIPTOS  CODIGES  ROMANOS,  GALUGOS,  ANGLIGOS  EMENDATA» 

AUGTA  ET  NOTIS  ILLUSTRATA, 


nmo  WT  LABome  monacborum  ordinis  SAiHrri   bdibdicti,  b  cohgrbgationb   sancti  mauiu  : 


EoiTio  ■caoBATitsuu  QOii  rAftuoft  raoBiiT  Aififo  soMun  mccT,  inmc  autbv  ACCUftAnoo 

BT  AOCnOB  BBTIflMar, 


AGGURANTB    J.-P.    MIOtVlB, 
mtmmthmmm  Clerl  IJBlirerMB, 

siTB  cimsinni  complbtorum  m  sihgulos  scmNTifi  bcclbsuituui  ramos  bditobb. 


TOMUS  QUARTUS 


.«.•*»  <  «  .     t      «         • 


«     #•         •  ^ 


• '  PAkisits 

APUO  GARNIER  FRATRES,  EDITORES  ET  J.-P.  lOGNE  SUGCB880RI6. 

M  VIA  DICTA  :  AVBNVB  DV  UAINB,  Mt. 

1896 


SJECULA  Vl-Vll  ANNI  895-604. 


ELENCHDS 

OPERUM  QUJE  IN   HOC  TOMO  LXXVIil  CONTINENTUR 


SAiNCTUS   GREGORIUS  MAGNUS. 

Editoris  PatrologiiB  Monilum.                      '          "  3  iSl                         col.          9 

Prcefatio  in  librum  Sacramenlorum.  4.>  )  ¥11^  vrllS^ 
D.  Hugouis  Menardi  Epistola  dedicatorid  ad  Em.   S.   B.   JB.    Cardinalem   Armand 

Joannem,  ducem  de  IUcheueii,  Parem  Franciie.  *"*             13 

Ejusdem  Prasfatio  ad  librum  Sacramentorum.  ,                                 15 

LlBER  Sagranentorum.  ^^ 

ApPENDix  ad  cumdem  Librum.  239 

NoT.E  et  Obsekvationes  in  librum  Sacramentorum,  auctore  D.   Hugone  Me>aiu)o, 

monacho  Benedictino.  263 
SciioLiA  in  eumdem  Librum  Sacpamenlopum  a  F.  Angelo  Rocca,  Camerle,  Sacrarii 

aposlolici  Praefccto,  conscripta.  583 

Monitum  in  S.  Gregorii  Benedictionule.  601 

Benedictiones  quse  in  libro  Sacramentorum  desidermtur.  601 

Benedictionum  EP1SC0PAL1UM  Supplemenliim  aliud.  60<> 

Bekedictionale  S.  Gregorio  Magno  vindicatura.  6i7 

Ad  Antiphonarium  S.  Gregorii  Prcefatio,  637 

LiBEu  A?;TU>iio?iARius,  pcp  circulum  anni  ordinatus.  6il 

Observationes  procvice  ad  collectionem  liesponsoriorum,  Antiphonarumy  Yersuum,  etc.      723 

Libek  Responsaus,  sive  Aistiphonarius.  725 

Hymni  a  B.  Gregopio  Papa  conscripti.  849 

Appendix  ad  S.  Gregorii  Opera  liturgica. 

Commentarius  prsevius  in  Ordinem  Romanum.  851 

Ordines  Romani  sexdecim.  937 

Romanorum  Pontificum  antiqui  Gatalogi  duo.  1405 

Index  Rerum.  1407 


rtm 


EDITORIS  PATROLOGI^  MONITUM. 


In  admoniiione  brevi^  tomo  primo  hujus  editionis  ofierum  S.  Gregorii  magni  {PatrologieB  LXXV)  pra- 
posita,  pru  fati  sumus  nonnulla  jam  exccllcniissimx  recensioni  Benediciinx  a  nobis  addenda  fore,  Jn  hoc 
tomo  hahentur  illa  addititia^  nempe  :  primo,  Henedictionale  quoddam  heato  Ponlifici  a  Kollario  in  suis 
Vindohunensibus  Analeciin  cindicahim;  secuDdo,  plures  [gumiecim  scilicei^  Ordines  lloEnaQOs  quoscon" 
ijreiftfii  ei  elucidaiionibus  iilusiravii  insuo  Museo  Jtaiico  doctmimus  Mabilionius, 

henrdirtini  co/uminis  prima  medietas  compreliendebat  librum  Sacramentorum  cum  aliis  documentis 
nd  liiurtjiam  spectaniibus  :  secunda  tero,  Commentaria  m  carios  Veteris  Testamenti  libros,  Piiorum 
sercamus  lucum^minime  vero  posteriorum^  qui  opporiunissime,  uicensemus^  cedent  vicem  rebus  cuidendis, 
istiv  enim  sic  canstituent,  cum  Iibro  Sacramcntorum  et  documentis  hunc  sequeniihus,  amplissimam  et 
pirtiosissimam  coUeclionem  monumentorum  quibus  servatur  traditio  sacrorum  rituum  pristina  EcclesicB  ; 
Cnmmentaria  vero  ipsa  aptius  locabuntur  atUe  Paierii  Compilationem^  Scripturas  quoque  elucidantem,  in 
iomo  sequenti,  vice  Triplicis  S,  Greyoru  Viia;,  quam^  (eciori  cunsulentes,  omnibus  operibus  sancii  Patris 
pr;vfmuimus. 

Llnudent  columen  Pontificum  Romanorum  cataloiji  duo,quorum  unus  ex  Corbeiensi  manuscripto  sexti 
sxruli  primum  ediius  fuit  ab  dlusirissimo  Mabiilonio,  cUter  ab  Emm,  Schelstralo,  ex  Vaticano  codtce 
beati  Pontificis  cocbco. 


PRi^FATIO  IN  LIBRUM  SACRAMENTORUM. 

I.  Sacramontorum  librumcsetcrissancti  Gregorii  Magni  operibus  ascenscmus,  non  quod  primas  ipsius 
fuorit  paren:»  ^superioriobus  enim  Homanis  ponliiicibus,  maiinieque  Galasio  1,  debetur),  scd  quod  summa 
oura  luelioroni  iu  torniam  ipsuin  sanctus  Dortor  rede^eril,  ut  docet  Joanncs  Diaconus,  lib.  ii,  cap.  17. 
Joaniii  cunseutiunl  Walarridus  Slraoo.de  Olticiis  diviuis^  seu  de  Uebus  Eccl.,  cap.  :2:i,  et  alii  qui  de  boc 
ar^uiiiciilo  scripseruul  pluriuii,  utlegcre  est  iu  omnibus  quse  libro  Sacramentorum  jam  ssepius  edito  prsB- 
lix^e  ^iiut  prwlalionibus  :  neque  eninj  pla<'et  Jam  dicta  iterare.  (jelasianum  Codicem  primigenmm  Romse  pu- 
bliravii  prtnius,  in  rebus  litiirgicis  versalissitnus,  JosephusMaria  Tliomasius,  clericus  regularis  ;  Gelasiani 
vero  Co<iiois  aGregorianodiscrimen  totum  est  in  Orationuin  q.;ascollectasvocamus  varietateacnumero,uti 
ob<»erv.il  noster  .Mabillonius,  de  Liturgia  (lallicana,  lib.  ],cap.  22,  num.5. 

II.  Porrocum  ad  librutn  Sacramentorum  a  sancto  Gregorio  collectum,  corrcctum,  ordinatum,  auctum, 
novis  tvpis  edenduin  nos  accingeremus,  quem  potissimum  tot  cx  Codicibus  aut  editis  aut  manu  exaratis, 
qui  penesnos  sunt  plurimi,  publicandum  eligeremus,  diu  sollicite  qusesitum  a  nobis  etmaturo  consilio  de- 
librralum. 

lo  Se  otlercbatis  qucm  Angelus  Rocca  ei  vetuslissimo  bibliotbecflo  VaticansB  exemplari,  ut  in  prsefatione 
le^ilatiir.  exeudenduin  curavil,  quique  in  colleclione  operuni  sancti  Gregorii  multoties  est  recusus.  At  de 
lau<i;ili  Oodicisantiquilale  dubios  nos  fecit,  quod  observavil  lluguMenardus  in  prwfatione  sua,  nostra;  mox 
subji;icn<la.  Ad  Codicis  eliain  iulegritatein  nonpauca  desiderari.  oniissasque  luisse  pra^sertim  Benedictio- 
ne>,  <-oiistat  ei  iiis  qu»  in  festo  saucti  rauli  aposloli  leguntur :  i^rxfntio  vt  Uenedictio  quas  superius  ;  quod 
niiiiiruin  arguaieuto  est  olini  Uenedictiones  in  libro  Sacramentorum  exstitissCy  cumtamenin  toto  volumine 
ne  iinaiii  <|ui<ieiii  nunc  legere  liceat. 

:2o  Jacobi  Pamelii  Editiotiem,  (omo  II  Liturgicon  Ecclesiie  Latinue,  pluriini  factam  a  veris  cruditis,  intel- 
lex<riuiius  tantjuain  lonlibus  propiorem,  si  addiinenta  parenthesihus  vel  uncinis  inclusa  omiltantur  :  eam 
sic  expui-gatani  aiunl  couvenire  cuin  duobus  vetustissiinis  Codicibus  oliin  bibliothecee  Hegina)  SueciiB. 
srriptis  bub  (.arolo  Magno,  vel  Ludovico  l^io  cjus  lilio.  Coliata  esL  haec  Painelii  Kditio  cum  uno  ex  laudatis 
C<»di(:il)us,  qui  nunc  in  bibliotheca  Valicana  nuinero  1:275  asservatiir ;  qua  ex  recensiunc  nobis  compertum 
prsl  euiii  a  Pameiii  edito,  etiain  sepositis  oinnibus  quseintra  parenlheses  inclu<juutur,  ssepe  discrepare,  non 
in  verhis  tanluni.  sed  etiain  in  Coilectis  aliisque  Orationibus;  iiiio  iu  oniciis  inLegris. 

'<S^  ^ancLi  Eligii  Codiceni  a  nosLro  liugone  Menurdo  evulgatuin,  ac  notis  observaLionibusque  illustratum, 
niaxiina  apud  eruditos  auctoritate  valere  ininime  nos  fugiebat.  EL  sane  perpensis  omnibus  oequiori  lance, 
nuiluin  ipsi  vel  ob  anLiquiLatein,  vel  ob  integriLatem,  prsererendum  duxiinus,  lecLa  quam  EdiLioni  suae  vir 
du«'(issiuius  prietixit  prsefatione.rL  auLeni  hunc  prse  CieLeris  Cudicein,  ederemus,  id  nos  potissimum  movit, 
quuii  nuili  aiteri  apLari  poLuissent  .Menanlianic  observaLiones el  notse,  quas  melioribus  forniis  recudere,  rei 
tuin  sacrn*  tuin  liLLerariie  non  paruni  intererat.  Kx  Lam  copioste  videliccL  exquisiLarum  annoLationum  sup- 
pello<:tilis  acce^sione.  plurimutn  auL  uLiliLaLis  autvoluptatis  studiosuin  lectoreiii  (lerceplurum  haud  dubita* 
iiiu^.  Ll  autein  faciiius  et  expeditiusinveniri  pussint(quando(iuidein  illas  coluinnispro  morenostrosubjicere 
iiitofjruiu  uon  erat,  propler  nimiain  pluriinaruin  prolixitatem),  eas  scorsim  excusas  nuineris  distiuguendas 
cen.<»uinius  :  et  in  libro  Sacramenloruni  singula,  qu»  iis  noLis  illusLrauLur  et  ornantur,  toLidem  numeris  in 
inuruMnebOriplis  indicaviinus  (1) 

111.  guuuiain  vero  posL  llugonem  Menardum  multi  de  rebus  liturgicis  ogregie  scripserunt,  in  hisemi- 
ni'uti>siiiiu:)  cardinahs  Joannes  Boua.  Josephus  Maria  Thomasius  jaiii  laudaLus,  Joannes  Fronto  sancL» 
tieiiuver<f3  Parisiensis  canoui<>us  regularis,  exnoslrisJoannes  Mabillonius,  qui  liLurgiam  veLerem  Gallicanam 
pcne  e  Leuebriseruit.  et  l:)dinondus  MarLene,  qui  de  Ecclesia)  riLibus  Lria  edidit  volumiua,  in  quibus  quid- 
quid  pntsertioi  ad  sacrauientorum  adminisLrationem  pertinel  diiigenter  fuseque  pertractat,  qusecunque  ex 

(1;  In  hac  nostra  editione  numeri  babentur  inter  parentbeses  textui  insertai.  £oit« 

PATaoL,  LXXVllI,  I 


-i^ 


^ 


ii  PRiGFATIO  IN  LIBRUM  SAGRAMENTORUM.  il 

eoruni  lucubratioQibus  colligcre  licait  a  Meuardo  praleriiiissa,  unde  arguraento  proposito  nonDihil  lucis 
atlulgere  posset,cain  nolulisad  coluuinaruiu  culceiu  atleilis  ubbervare  curaviinus. 

IV.  Consuluiniusetiani  plurimos  Codiccs  niauu  luuluui  eiaratos,  de  quibus  perpauca  hic  attingemus  et 
breviter  delibabiiuus. 

CodicisKogiua^  Suecia;  ante  annos  ocliugenlos  descripti  variaules  lcctiunes  oaines,  collatiooe  lacta  cuiu 
Pauielii  Lidito  coUegiiuus,  uiideutrijdqucUidcriuieu  in  uiuitis  udverttmus.  Certe  ipso  lu  luuiue  Cudex  ur- 
duiatiouesepiscoporuiu,  preslnteroruiu  et  diacuuuruiu  eibibet  auieiSulalis  Llu-isii  viguiaiu  ;  quu^  uiuuia 
desuut  apud  l'aiueliuiu,  ui  dc  caHeris  laceauius.  Liaratuui  luisse  pru  Ecclesia,  uui  ceicuria  eiat  saucli 
Chludoaldi  meiuoria,  et  quideiu  iu  agro  i^ari&ieusi,  iude  coujiciuiusquud  iii  oralione,  LiOera  nu8,quaisumus, 
quse post  y^ti/^rnc^s/er  dicilur,  rtcitaiis  iioiuiuibus  sancloruiu  Aposiuloruui  Petn  et  l'auh  atque  Auareai. 
B,di(i^iMr  :  nec  nonel  btato  Diouytno  viuriyie  luo  atque  iionti/ice,  cumsoctu  suis  Husitco  et  LLeaihavxo  ct 
beuto  Chlodoaiuo  ;  hlnc  vix  dubitauius  oliiu  huuc  Cudicem  pertiuuisseud  ecclesiaiu  iSovigeuti,  vuigo  SuvU' 
Uloudf  prope  Parisius. 

Cuiu  hocregio  Codicede  antiquitale  certare  potest  Calensis,  seu  Codex  partiieuonis  beala;  Muria;  de 
Caiis  :  iiic  ad  uustraiu  Editioneiu  propriusaccedit,  at  contractiur  est,  et  paucioraconlinet  ieata. 

Superiures  omues  a;tate  viucere  videniur  duo  Tueodericenses,  scu  muuasterii  sancti  Iheoderici  uon 
procul  a  ilheiuis.  Priur  uotatus  (i:^,  ob  liguras  quibus  oruatur  spectabilis,  scriptus  creditur  Uctavo  su^culo 
desinente,  vel  iueuute  nuiiu,  quud  iu  eu  liatiueuliu  erutoruiu  i^cuui  papa^  iii  ucuiuruui,  tauquaui  iaciuuris 
non  diu  anlea  perpelrati.  Sic  euim  legitur  :  benedictio  ad  siynum  faciendum,  etc.  Misiu  de  tnventione  sancii 
^tephani,  quando  liomuni  pi'opter  invuiiam  tuierunt  ocutos  dommo  Lconi  pajjx.  Sedit  bic  ab  auuo  lUo  ad 
810.  Vimautem  pussus  ab  a;iuuiis  creditur  anuu  VJ^.  Huc  iii  Codice  pra'uuttuutur  ordiuationes  iecto- 
ris,  etc,  subdiaconi,aiaconi,  presbyteri,  episcopi.Sequuntur  beuedictioue  luuge  plures  quaui  invuigatu  lie- 
nedictionaii,  etiu  Editione  Meuardi.  i^ost  Oraliouem  specialeui  eiomoiogicaiu  seu  coulessiouem,  et  plu- 
rimas  aiias,  subjicilur  Aiissa  de  Iranstiguraiiune.  Succeduut  l^nejatio,  iJommunicaniesy  etc.  Postea  iegitur, 
nono  Kal.  Januanitn  viytliu  de  Natali  Uomini,  eic.  hiudeiu  iu  Luuice  ad  margiuem  aesiguuulur  qua;  sui- 
guiis  in  Missis  caui  debeaut,  ut  iu  Antiphuuariu  pra;scribitur  :  exempii  gratia,  priuia  rSataiis  Ouiuiui 
Missa  ussignatur  ^n/////i.  Doiuiuus  diiit  ad  uie,  Psa/m.  Uuare  iremueruut,  i<e:&7y.  iecuin  priucipium,  re/'5. 
Diiit  Doniiuus,  .ri//d.  Dominus  dixit  ad  lue,  0//'^r/.  Lailentur  cucii,  Vers.  Cautate  Domiuo,  Lommunio  ia 
spendoribus. 

Alter  Codex  Theodericensis  ,  notatus  63.  ejusdem  fere  videturuetutis.  Scriptus  procul  dubiofuit  ad  usuiu 
mouusterii  beutie  Maria;  Suessiouensis  ;naiuibi  iegilur  :  Memento,  Uomnie..,  /amuiarumquetuaiumomntscon- 
gregattonis  beaiw  Det  Uenitricis  Marxm ^.sanciorumque  confesaorum  Meaardi  et  t^ityn.  Ires  lu  purles  dividitur, 
quaruiu  uitiiua  i^ru^rationes  cuutiuet.  in  utruque  iiieod.  piurimu;  suut  Aiiss^e,  ut  uuuc  dici  soleut,  votivce, 
quae  iu  Editis  uon  exslaut,  ut(/e  HumiUtate,  ae  Misericorata,de  Fiacy  Spe  ei  Cnantaie.  ^ex  habeuturMissa; 
pro  Abbate  \ei  i.ougregatioue.  lu  Ordiue  ad  beuediceuduui  abbateiu,  uii.il  de  miira,  bacuio  pastorali, 
auuulo  ;  uihil  deuique  iegilur  de  pumpu  quu^iiauc  uudie  beuediciiuiieiu  cuiuUaiur.  Cuutiuuo  sequitur  Aiissa 
pro  puero  die  oblatiouis  sua>,  sciiicel  juxta  reguiaiu  saucti  iieueaicli,  cu>iera  oiuitta  ut  pruiixiora.  Lx  uis 
duouus  Codicibus  autiquitate  spectali^siiuis  li<iuetuousemper  pru  reccuiiuiibusiiuueudos  uujusmudi  sacros 
libros.  qui  aiupiiores  suut.  iioscodices  describi  jussit  iiiustristiiuu:»  Lcciesiw  priuceps  i>aroius  Mauricius  ie 
Tellier.  llhemoruiu  archiepiscupus   et  dux,  atque  ad  trausuutteiidus  curavit,  cui  luuita  alia  Oebemus. 

Laudatis  Cudicibus  a;latequiaem  iurerior  est  Cemeticeusisquo  usisumus,  et  eiegautiaet  iutegritute  nulli 
cedit.  in  igiioto  Anglia;  luouasterio  iieuediclini  ritus  in  houurem  saucla;  Dei  Ceuitricis,  et  sauctorum  apu- 
stolorum  i^etri  et  i^auii  coustructo  exaratusest  auuo  miiiesimo^  aut  iiquet  ex  iestorum  mobiiium  tabuia  ; 
monasterio  vero  Geiueticensi  douo  datus  a  i-toberto  priefali  cceuobu  Auglicanipriusabbate,  tuucLouaiuensi 
episcopo,  auno  i045,  deiude  Cautuariensi  archiepiscopo,  qui  sede  sua  puisus,  cuiu  iioma,  quo  religioiiis 
causa  perrexerat,  reverteretur,  Gemetici  obiit  aie  '^b  Maii  an.  circiler  iubt.  iiociuCodice  plurima  desuut 
quai  iu  Vulgatis  legimus.  Saue  libri  hujus  Auglicaui  luagnapru^  cwlerishabendaratio  videtur,  quiabcciesia 
Auglicaud  ab  ipso  saucto  Gregorio  iiturgiain  statim  sacrosque  ritus  accepit,  cuiu  tardius  Ordo  itomanus  iu 
omui  Ecclesia  Galiicauaobtiuuerit,  lioc  est  i^ipini  etCaroii  Magui  tempuribus. 

^eque  tamen  uiuues  iilius  Cudicisautaliorum  differentias  exuibereiutegrum  luit  ;  ulioquin  in  immensum 
opus  hoc  excrevisset.  iNaiu  libruiu  Sacraiiieutoruui  suos  iu  usus  ila  coiiciuuaruut  Occiaeutaies  Ecclesitje, 
additis  etdetractisuunnuliis^  ut  vix  duu  Cudices  autiqui  prorsus  siiuiles  reperiaulur.  i^iura  de  iioc  argu 
mento  suppeditavituosteriidmuudus  Marteue,  qui  hbro  ae  auliquis  Lcclesue  iiitibus,  tum.  i,  de  admiui- 
stratione  sacraiuenti  l^icciesia),  etiucruenti  sacriUcii ceiebratioue  pjuriiuos  diversarum  Lcclesiarum  Ordiues, 
seu  ilituales  libros  exliibet. 

V.  Uao  ioco  veieres  libruiu  Sacrainentoruiu  iiabuerint,  patet  ex  eburneis,  argeuteis,  imo  etiaiu  aureis 
tabulis  quibus  iii  uuuuuilis  Lcciesiis  vesueiialur.  i''iodoai*dus,   iib.   iii  iiist.    Lcci.  ituem.,  cap.  !:^  scribit  : 

Librum  quoque .^^acramentnrum  sub iburntis  tabuUs auro  prxsiyuiiis coniuUt.  Luiii  quasi  luemoriter  aaai- 

scere  teuebantur  olim  presb^teri,  ut  colligere  licet  ex  burcuardo,   iib.  xjx,  cap.  8.    lSuhc  eryo,   o  /raireH, 
qui  coluerit  sacerdotis  nomen  kaifere,  m  pnmis  propter  Ueum  coyttel  ut  discai  ea  prai  necessariusunt id  est 

'Psalleium,  Leciionarium  cum  Ecanyeitis,  Sacramentorumiibrum,  etc.  Nec  immeritosane,  cuiu  huc  ex  iibro 
tola  fere  Lhristiaoie  ivgiouis  ratio  repetatur.  iiiucqui  pro  hde  coutra  iifiereticos  olim  decertaruut,  ex 
solemuibus  precibus  eo  in  Codice  conteutis  arguineula  deprompsere,  puta  in  controversiis  de  incaroatione 
contra  Liipauduui,  de  cuitu  ac  usu  iiuagiiium,  ue  Curisti  curpure  iu  Luchanstia.  Vide  Meuardi  nutas  2o4  ; 
etioT.  iiaic  Fostcommuuio  :/Vr/U'iaii/ t/i  nobis,  quwsumus,  Uomtne,  tua  sacramenta  quod  continenl  etc, 
ut  iu  Sabbato  quatuor  tempuruiu  Septcuibris,  laudatur  a  Gratiauo,  Lousecart.,  dist.  c.  34,  et  a  Lan- 
franco,  GuitmuuGO,  et  aliis  reaiis  pru^seutiaeaut  iiupugnatoribus,  aut  deieusoribus,  Uude  vero  priesertim 
Augustiuuscoutra  r'elagiauusdiviua)  graliu.^  uecesaiiatem  tuetur,  uisi  ex  Oratiuuibus  quibus  ejusaem  auxi- 
iium  Ecclciiia  seiupor  liubis  adesse  pusiulat  ? 

Utauteiu  lucritujuieurdiuem  ruumque  liouianum  quemhicliberSacrameulorum  expuuit  ubique  taudem 
obtiuuis^e  deiuuuslutur,  saiisest  illuiii  cuuierre  cuiu  Aiissalibus  Gutiijco.  i*ruucicu.  et  veieri  Guiiicauo  quw 
edidit  .Mabiilouius,  liL.  lu  de  LiturgiaGaiiicaua,  etcum  Sacrameulario  Gaiiicauo  ejusdcm  Mubiiiuuii  opera 
edito  Musei  iiaiici  tuiuo  priiuo,  ii  parte.  iu  biseuim  seuteutia;  obscuiu*  et  abjecluj,  sermo  baruarus,  verbd 
corruptissima,  Deus  boue!  quam  ionge  absuutagravitateet  majeslatelibriSaci*ameutorum  Gregorio  ascri* 
pti.  Et  hsc  de  ipso  suliiciaut  ;  nunc  vero  de  notis  et  observatiouibus  iu  ipsum  a  Aieuardo  luuubratis,  iiicque 
fterum  editis  breviter  iector  proimonendus. 

YI.  In  iis  laudat  sccpe  vir  eruditus  quasdam  sancti  ignatii    martyris   epistolas,    quos  nuDC   pro   spuriis 


13  JPRiEFATIO  IN  LIBRUM  SAGRAMENTORnM.  14 

habcntur,qua  in  re  comrnunem  suo  aevo  doclorumpenc  omnium  scnlcntiam  seculus  est;  idem  dicendum 
de  supposrtitiis  Romanonmi  pontilicum  epistolis  decfetalibus,  ex  rjuibus  frequenter  adducit  testimonia  vir 
muitaruiii  litterarum.  Uiec  autem  mutare  ctcorrigere  non  pnesumpsimus;  ubi  vcro  manifesto  errore  praE:li 
polius  quam  scriptoris  quxtlam  laudata  invenimus  secus  ac  debuissent,  caemendare  non  dubitavimus.  Sic 
pag.  104  iegitur  :  Ecce  mersisti  ;  vcnisti  ad  sacerdntem  ;  Ixbi  dtxit  ?  DeuSf  etc.  ;quod  sic  restituimus  .*  Ergo 

mffriisti quid  tibi  dixttf  Deus,  pag.  105  prioris  Editi  habes,  de  saticto  Gelsino  martyre,    legendum    Geia- 

siw^,  utinunceistatin  hac  Kditione.  Paginailo,  apud  Meuardumsicproferiur  IlielocusDeuteronomiivi,  4: 
Audi,  Israel,  Dominus  Deus  tuus  est.  Nunc  auteuj,  col.  «Kiii :  Audi,  Israel,  Dominus Deus  unusest,  Teodulphi 
Aureiianensis  episcopi  libellus  de  Ordine  bnplisini  in  notisMcnardi  oxcusus,  pag.  113etseq.,  multis  mendis 
scalet.  Muito  emendatior  prodiit  cura  Jacobi  Sirmondi,  ex  cujus  recensione  piurima  errata  correximus. 
Corrupta  vero  loca  in  qufie  suas  Menardusconjecturas  proposuit,  aut  notas  attexuit,  reiinquere  inlacta 
coacli  sumus,  ut  Menardianam  Kditiunem  majori  Ode  exprimereums.  Induigendum  autcin  viro  docto  c^ui  in 
Codicem  corruptum  incidit  ;  non  raro  tamen  cxconJecturaMenardusquuiCorrupta  sunt  sanat,etgenuinam 
lectiouem.  quam  postea  Sirmondusamplexus  esl,  reslituit. 

Mernardianis  notis  eas  adjecimus  quas  Angeiiis  Uocca,  (Jamers  apostolici  sacrarii  priefectus,  in  Hbrum 
Sacramentorum  Edit.  Valic.  scripsit.  Ilis  succcdunt  fienedietiones  episcopales  quae  in  Codice  sancti  Eligii 
desiderautur.  Sequitur  GregorianusAntiphonarius,  qua;  in  Missiscanenda  sunt  cxhibens.  Tandem  librum 
Kesponsalem  seu  Otiicialemy  in  quo  cursus  ecclesiasticus,  lam  pro  nocturnis  quam  pro  diurnis  horis  in  ordi- 
uo  11  digestus  continetur,  ex  veteri  Codice  Compendiensi  descriptum,  subjunximus.  Ita  oiiinia  fere  quai  ad 
rcm  sacrain  pertinent  hiccollecta  repcriuntur,  excepto  duutaxatLectionario  ;  quem  adderc  non  ausi  sumus, 
tum  quaeiim  sancto  Gregorio  nemo  tribuit,  sed  potms  Hieronymo  et  Damaso  papu)  ;  tum  quia  jam  non 
semel  excusus  est,  nnmrum  a  Jacobo  Pamclio,toin.  II  Liturgicou,  ct  louge  cmendutior  a  viro  ciarissimo 
Slepiiano  Haiuzio.  Cseterum  lioc  in  Lectionario  tantumindicautur  iectiones,  tum  ex  Apostoio  (paucis  tamen 
aiiuude  ex  VetenTcstameuto  addiictis)  tum  ex  Kvangelio  ;  quiv.  fere  omues  adhac  Ciedem  in  Missa  recitan- 
tur.  <Juod  vero  spectatad  evaogelicas,  eas  maxmia  ex  parlesuppeditaut  homiliaf  in  iLvangelia,  tomo  primo 

VII.  Quamvis  ad  Menardi  laudem  not;e  oc  observationes  ab  illo  scripta)  in  librum  Sacramentorum  satis 
esse  videantur,  de  ilio  tamen  ac  de  aliis  ejusdcm  lucubrationibus  paucis  jam  est  dicendum. 

Nicolaus  llugo  Mcnardus  Parisiis,  anno  lo8«'),  houesto  loeo  natus,  a  puerili  a)tate  pietati  simul  ac  litteris 
operam  dedit.  Memoria  '^rat  acri  atque  adeo  tenaci,  ut  qiuesemel  legcrat,  nunquam  oblivioni  darei.  Sicque 
l.utine,  Grtece,  ac  llebraice  brevi  facilique  negotio  doctus,  adsacrarum  iitterarum  studium,  totum  se  con- 
ferrc  constituit.  Nec  minus  serio  de  vitasancte  ac  pie  instituenda  cogitaos.  cum  adhuc  adolescens  regulae 
sancti  Benedicti  sese  (i)  obstrinxisset  in  regali  sancti  Dionjrsii  cueuobio,  ut  qufie  Deo  pollicilus  fuerat  facilius 
pra:sturet,  annos  jam  natusiO,  strictiori  se  observantiae  addixit  in  monasterio  etcongregatione  sancti  Vitoni 
upiid  Virodunum  die  quinta  Augusti  anno  1614.  Indc  Parisios  missus,  in  coiiegio  Cluniacensi  rhetoricam 
muitis  annis  docuit.  Postea  in  monasterio  sancti  Cermaui  a  Pratis  reliquuui  vitee  egit,  sacris  studiis  obscr- 
vanti  eque  reguiari  liberrimo  in  otio  totubincumbcns.Temporisjacturam  prte  caetcris  detlebaL  llincrecessus 
ei  solitudiuis  amuntissimus  paucis  amicis  contentus  eratiisque  selectis,quosinter  principem  locum  obtinuit 
Jacobiis  Sirmondus  e  societale  Jesu  theologus,  quo  non  alius  fuit  autin  iitteras,aut  iniitteratos  propensior. 
Taliuiii  censorum  judicio  et  crilerio  quidquid  eiucubrai*et,  pcrmittere  soiitus  erat  vir  summse  in  primis 
modestiie. 

Prior  ejus  fetus  tuit  i/ar/j^ro/o^mm,  £^('r7eeiec/if224mnotisillustratum,dequoopere  retractando  et  secundis 
curis  euendo  soliicitus  erat,  quando  eum  oppressit  mors. 

Conrardiam  lieyularum  auctorc  sancto  Beuedicto  Anianse  abbatc,  cx  Codice  Floriacensi  eruit.  et  notis 
observationibusque  auctam  publicavit  Parisiisanno  l0o8. 

Ouatuor  post  unnis/i67ti7n  Saci'amenlorum  sancti  Gregorii  inlucem  cmisit,  cum  notis  seorsim  etanimad- 
versiouibus  ampiissimis. 

Anno  sequenti,  suam  de  unico Dicnysio  Areopag.  Athcnarum  et  Parisior.  episcopo  diatribam  tacito  suo  no- 
miue  s\A^9iS\\.adversus  Joannis  Launoy  discussionem  MiiLetunuv  responsionis . 

.Auno  lti4o,  prodiit  in  publicum  opus  ejus  postimiiium,  scilicet  epLstola  sancti  BarnabiB  exantiquaversUmey 
cum  doclissimis  uotiSy  iuquit  Guilleinms  Cave  in  Scriptorum  ecclesiasiicorum  Ilistoria  iitteraria. 

Anuo  vitu^  quiuquagesimo  nono  morle  pene  repentina,  et  quidem  ex  animi  voto,  correptus  estdie  20  ja- 
nu.trii,  anno  lG'i4,  cum  ex  alvi  doloribus  puucis  horia  decubuisset. 

(lyMonachum  induit  die  Dominica  3  Februarii  ann.  11)08,  et  professionem  emisit  die  10  Septembris 
ann.  iOi:i. 


D.  HUGOINIS  MENARDI  EPISTOLA  DEDIGATORIA 

AD  EAILNENTISSLMUM  S.  R.  E.   CARDLNALEM  ARMANDUM  JO.VNiNEM,    DUGEM    DE  RIGHELIEU,  ET 

PAREM  FR.VNCL1!:. 

Satis  implevit  orbem  Gregorius,  cardinalis  eminentissiine,  ut  nemo  nesciat  magnitudineni  illiusy  qui  cum 
v/unensi  ponderis  dignitatem  sustineret,  et  neifotiorum  turba  circumfusuSy  vix  ab  iis  explicare  se  posse 
titteretur,  tamen  sinyutis  occurrenSf  expedire  dil/icilui,  infesta  eluctari,  salutaria  constituere  non  desinebat. 
Atque  inter  alia  eiucet  quam  vcre  Maynus  assurrexerit  in  promi.oenda  rtiiyioni*  dtsciplmay  sacrorumque 
cuitu  atqne  usu,  quie  nunquam  aut  ad  majestatem  augusiius,  aiU  ad  sensum  pieiatis  inyerendum  conve^ 
nientius.  quain  post  iilius  sinyularem  upcram  ixsplenduerunt.  (juo  mentcm  ac  soLLicinulinem  ceiUe  nihilo 
rtinisbius  appeLlebat,  quamsi  unum  td  elaborandum  sibi  fuissel  otiosode  ojPteris.  Ulque  dtiiyentiam  hanc 
et  >oLlicitudinem  testentur  pnecLarissinia  tiiuis  scrrpta,  tainni  hic  Sacramentnrutn  Libcr  privsertim  lucu- 
lenia  proOatione  demonstrat  :  qiu  cum  nova  quasi  parturittone  in  pubLwutn  prudeat,  fneis  utcuuque  lucu- 
bratiunculis  liiustralus,  in  cujusnominis  Luce  nascioportuit,  nisi  tui,  cardinaLis  cminentissime,  aut  cujus 
nisi  tui  favoris  auspicio  f  6'i  auclorem  Greyorium  specto,  nun  fjotuit  qui  usquequaque  Maynus  est  nisi  ad 
iliius  purpuram  venire  qui  inter  casteros  Ecciesix  principeseminet,  neque  cLarissimum  Lumen  nostri  ordi' 
nis  debuit,  nm  ad  iilum  deferri,  cujus  ope  rursus  ad  novum  reparationi&  diem  eoigilat.  Quodsi  ad  operis 
dignilaUm  animum  converto,  et  hac  nomine  tibi  potissimum  debetur ;  nam  ti  Gregortus  guanti  faceret 
ftm  saeram,  hoc  suxsingularis  providenhce  ae  pietatis  fetu^  hoc,  inquamf  Sacranmtorum  iibvij  (L^axssww^ 


15  PBiGFATIO  IN  LIBRUM  SACRAMENTORUH.  16 

travit,  tu  quanti  rem  eamdem  xstimares.  ei  proinHs  olnn  inyenii,  doctrinx  et  zeli  monumentis  editis  si- 
miLiter  probasti.  6i  partemsux  tnugniluUints  Gretjorius  i.tvenit  in  cultu  diuuio  et  ciPrcmnnus  Chi^istiatiam 
r*iLiywnem  ittustrantibus,  quas  diyiutulc  evtuLit^  concinniuW'  dccorurit,  sunctione  firnuiuU,  tu  ex  eodem 
aiuino  cuLlu  non  mimmam  fiartfm  spiinduris  ad purput^am  tuu/n  adjtinxisti,  cunt  et  hostes  iLLiusnon  uno 
moao  rcpressisti,  et  kierarcttns dtntrina  et  pietate  pnpstanfissinuts  tuu  t.onsiLvt  m  adniinistratiunem  rei 
EccLesiasticx promovisti,  et  in  tpsis  tempLorum  operosissiniis  auyustissinnsijue  xdilictis  meinnrtam  tuam  ad 
oitermtalem  commendastt.  Iieuiqne  si  me  ascetarum  uLiimum  vel  paulisper  attendo,  cum  si/n  ejus  c  nigre- 
gationis  alumnus  quiv  tesumn  xnatauratinem  agnoscitj  qusesuO  auspisviistuis  nunquam  non  secundis  nuva 
quotidie  increment>i  snscipit,  acsiatum  sub  tua  auctoritate  hartenus  iutwn  offtinutt,  ex  tua  benevolenita  /lo- 
rentem  kabet,  cx  tua  feticUate  propemodum  beatum  sperat .  Cul  Laburem  huuc  quatuncunque  meutn  ae/e- 
ram  potion  jure  quam  tibi.  cardinaLts  emtnenitssime,  qui  ad  cceleras  tuas  iaudes  xatud  adjtcis,  ut 
quemadmodumGregorui  huic  nostro  nikit parvum,  nikU  indtgnum  suis  infuLis  videbatur,  q  .od  Ckristianm 
pietati  accederet,  ita  neque  tua  tmineniia  ea  qua:  vel  mmina  censeri  possunt,  si  depietatis  fonte  proficis- 
cuntur^  resputs.  Quare  et  koc  ynunus  inter innumeraqua: ad  purpuram  tuam  dvjeruntur  beneoolusaccipe, 
tanquam  symbolum  magnitudinis  tuw  ex  auctore  Mayno,  zeii  tui  ex  materm  stia,  gratitudinis  vero 
congregationis  Benedictoice  ea  commentatore  suo,  eminentice  tuce  devotissimo  Fr.  Hugonb  Me^naho,  Bene- 
dictino. 


D.  HUGONIS  MENARDI  PRiEFATIO. 

AD  LIBRUMSACRAMENTORUM. 

PlgDUS  seternffi  saiutis,  et  amoris  sui  pcrpetui,  candicie  lcctor,  corpus  ct  sanguiDem  suum  Christus  jam 
jam  moriturus  susb  tradidit  Kcclcsiee.  Se  tolum  quoderat  dedit,  ut  cumtoto  sauguinetotum  in  nos  elTunde- 
ret  amorem.  Nec  satisduiit  sein  nostrse  redemplionispretium  in  ara  crucis  Patn  suo  omnipolenti   otlerrc, 

olTerret,  non  quidein  in  uno  terraf?  angu- 
Titas  ct  certitudo  quotidiana  patet  expe- 
Siquidem  ex  quo  sacriiicium  istud  institutumesl,  per  univcrsum  orbcm  ha'C  bostianunquamdesti- 
titimmolari  ;  et  quamvis  diverso  ritu,  res  tamen  ipsa  ac  vcritas  semper  iuconcussa  permausit.  Diliiciie  est 
enim  universum  orbem  in  cosdem  ritus  et  caeremonias  conspu*are,  quamvis  ipsa  hdes  rituum  diversitate  ia- 
befactari  non  posslt.  Hffie  tHiiien  diversitas  multisretrosij^cuiis,  iiiultis  iu  regionibusacpra'sertimocciduis, 
qute  jam  pridem  Romanum  celel>randii' Miss»e  ordinem  ampleiatifsuiit,  videturahrogata.  Idolim  (uerat  iu 
Hispauiatentatum.Nam  l^rofuLurus  liracarensiisponlirex  ratioiieiii  cclcSrandie  .Missu^juxta  Homaiium  ordi- 
nem  a  sede  apostolicu  susceperat,  et  sub  Lucretio  ejus  successorc  iii  concilio  Uracarensi  priiuo,  quod  anuo 
Christi  504juxta  Garsiam,  vel  563  juxta  Barouium,  liabitum  e:st,  can.  ^1±.  decrctum  tuerat :  tJt  eodem  ordi- 
ne  Missx  ceiebreniur,  Profuturus,quondam  liujus  metropoiuann?  Kcclesix  cp.scopns,ab  ipsa  apostolicxsedis  au- 
ctoritaie  scriuium  suscepU.  iNimirum  pertotam  Galliciam,  ciijus  provinciic  lioc  erat  concilium    :  cui  tamen 


Romandi  suscepit  ordinem,utclarum  estexepistola  Caroli  Calvi  imperatoris  ad  clerum  Ravennatem  :  Aam 
ei  usquead  iempora  abauinostri  Pipuii,  UaHicanas  JbccLesix  altter  quam  liomana  et  .Mediolanensis  Eccte^ia  ce- 
lebrabant.  tiuod  etiam  postea  cautum  estlib.  v  Capitul.  CarolietLudovici  impp.,cap.  'iWiiUt  unusquisque, 
presbyier  Missamordine  Homano  cumsandaius  celebret.  (^onUrmatqueCarolusCalvus,  epist.  citata:  6^6/  nos 
sequendam  ductmus  Romanam  Ecclestam  in  Missarum  ceiebratione.  Et  mcritoquidem,esteuiiii  Ecclesia  Ho- 
luanaaliarum  mater,  quamomnesaliu»  imitaridebeuteiqucsut^jici.  Ouamobremcum  Missse  Homame  digui- 
tatem  alteutius  h-pectarem,  iu  meuiem  subiit  eam  pro  viiHi  parteillustrare,  maxime  vero  occasione  nacta 
optimi  atque  vetustissimi  libri  bacrameiitorum  sancti  Grcgorii  [lapie,  qui  vulgo  xMissale  saucti  Kligii  nuncu- 
patur;  insuper  ad  id  impulsus  aniici  cujusdam  precibus,  quime  obiiixerogavituthuuc  librum  in  lucem  ede- 
rem,  nec  lautum  thesauruin  cuin  Christiauie  religiouis  dispcii<lio  diutius  latcre  siuerem.  Hic  igitur  liber  cst 
bibliothecuj  monaslerii  sancli  iVtri  de  Corbeia  iu  extrema  Picurdia.  qucm  vulgo  teruut  luisse  olim  sancti 
Eligii  Novioiiiensis  episcopi  Missale.  Nainindorso  ejusdeiijtAidicisscriptumhabeiur  in  hunc  iiiodum  :  Mtssale 
S,  tlLigd.  Sed  iilius  luissc  puucii  qutpdain  quiiMueodem  Codicc  reperiuntur,  reclumare  videutur,  ut  testa 
saucti  Projecti,  et  saiicti  Lcouis  il,  qui  aliquot  aunispost  obilum  sancti  Eligii  iloruerunt.  Itaque  arbitror 
librum  quide.ii  Sacramentoruu)  sancti  (iregoriipuptie  1  olim  saucto  biigio  abaliquo  Romano  poiititice  fuisse 
transmissum,  sed  postea  transcri|jtu!n,  eique  puucula  qutedam  addila  fuisse,  et  nomen  sancti  Kligii  ob 
exemplar  ex  quo  sumptum  est  retinuisse  ;  aut  certe  dicendum  estideo  librum  huncnuncupari  sancti  Lligii, 
quod  oliin  ad  monasterium  sancti  Kligii  .Novioini  situm  pertinuerit,  quud  tamen,  cum  id  penitus  non  cun- 
stet,  asserere  non  ausim.  Uuidquid  sit,  taiiien  certum  est  Codicem  ms.  csse  vetustissiniuin.  lUius  chara- 
cteres  acceduut  ad  similitudincm  alteriuslibri  ms.  Sacramentorum,  quem  oiim  scripsil  quidam  presbyter 
Domioe  Rodradus,  qui  vixit  anno  Douiiiii  bi>3,  dc  quoinfra  ;scd  apparcntvetustiores  cum  ipsalibri  lorma. 
Accedit  ad  commendandam  illius  vetustatem  quod  in  eo  puuciora  lestasiDt  quam  iualiis  Sacramentariis,  et 
Ordinibus  mss.  quiC  sunt  pcnes  nos,  et  in  excusis  cx  Codice  Vaticani.  Nam  processu  temporis  festa  et  so- 
lemuilates  accrevisse  neiiio  est  qui  ignoret.  Hiec  eadem  hujust^odicis  vetustas  colligi  potest  ex  antiquis 
scriptoribus.  in  iioc  Codice  sancti  Lligii  sunt  quinque  Dominicu^  .\dveutus,  et  qutr  remotior  est  a  Natali 
Ctlristi  dicitur  quinta,  etqua'haDCsequitur  appeilatur  quarta.et  sicdeinceps.  At  AmulariusFortunatus,  lib. 
III  de  Oiiiciis  l'.cciesiasticis,  cup.  40,  testatur  hunc  esse  Domiuicarum  Adventus  ratiunem  in  antiiiuis  Missa- 
iibus  ut  in  cis  scriptum  rcpcriatur  .Hebdomada  quintaunte  yatalem  Domini.  In  eodemiuodice  sancti  Kligii- 
•criptum  est,  qai  lecumvitU  el  reynat  J)eus,  atque  lia;c  verborum  seriesestantiquissimorum  exemplarium, 
ut  docet  Micrulogus,  cap.  0,de  observationibus  ecelesiasticis  :  Scwndumest  autem  in  iita  usitalissima  concLu- 
stone,per Dominum  nostrum,  quod Romanus  Ordovt  antiquissima  exemptaria  exponunt,  uOi  dicUur.  qui  tecum 

vivU  et  reynut  Deus,  etc. 

Lt  sane  quidam  Tir  doctisiimus  qui  Duper  Vaticanam  et  illustriores  Romffi  bibliothecas  perlustravit,  milii 

testatus  esi  se  nullum  ibi  Jibrum  SacrameDtorum  saDCli  Gregorii  Tidisse,  aui  de  aDtiquitate  cum  hoc  sancU 

£jiifUMis8^i  certai-e  po§8it.  Apjparet  etitm  hunc  librum  fuiueante  Caroli  Magni  icriptum imperittmi  wmUi 


i7  PRifiPATIO  IN  LIBRUM  SACRAMENTORUM  18 

illo  Dulla  sit  imperatoris  mentio,  quam  tamen  videre  est  in  aliis  libris  Sacramentorura  mss.  qui  sunt  penes 
Dos.  de  quibus  statim  agendum  prit. 

Libri  auctorita^em  et  di«?nitatemhfT*CTerba  commendant:  Ex  nuthpntirolihrohihliotherm  nMculi^eriptm» 
Quflp  etiam  habentur  in  libro  Sacramentopum  ejusdem  sancli  Grejrorii.  quisubCIementeVITlpontificcmaxi- 
nio  ex  bibliotheca  Vaticana  prflelo  subjectus  est  cura  etstudio  R.  ot  docli<?simi  P.  An^oli  a  Rocca  papnB  sa- 
cpistjp :  nam  sisfnificant  hunc  Codicem  exscriptum  fuisse  ex  libpo  qui  servabatur  olim  in  aliquocubicuio,  sea 
secretario  basilicaB  sanctorum  apostolorum  Petpi  etPauli  cum  aliissacris  libpis,  quibusRomanus  pontifexad 
dirina  utebatup  ofOcia. 

Hunciffiliip  Ibpum  notis  ct  obsepvntionibusillustpavimus,  ad  quod  ppnpstandum  ha>c  praecipua  nobis  fue- 
runt  adminicula.  et  in  priniis  optimi  alii  libri  Sacpamentopiim  mss.  quopum  ppimus  est  ex  bibliotheca  insi- 
gni«  nionasterii  sancti  liojrimii  Hliomfinsis  scpiptus  a  quodam  l.antbopto  sacppdote  et  solitario,  jussu  cujus- 
dnm  ^iaudeli»audi  ppesbytepi,  monachi.  ctdecani,  ut  ipsel.nnthrptus  in  suo  ppolojro  do<et,quemhicscpip8ii- 
sem.  nisi  crebpa  sohpca:  quibus  scatet,  ohstitisspnt.  Illi  in  noslris  obsepvalionibus  nomen  Codicis  Rhemen- 
sis  attribuimus.  In  altppa  Codicis  pas^ina  c  cegionc  proloyi  apparot  effijfies  ipsius  Caudelsjaudi  induti  casula 
ad  nopmam  antiquamefficta.  medio  cnpite  raso.  menlo  orbiculapitop  attonso  acveluti  raso,  sinistra  librum 
ciausnm  tonente,  cum  hac  circa  capul  inscriplioneGArDF.roArniTs  Presryter.  Tn  advorsa  papina siat  (1)  effl- 
^ies  sancti  Crei?opii  papnp  cum  casula  et  tonsupaejusdom  fopmfeacipsiusGaudol|?audi,oldaImaticamanicis 
loni'is.  ot  latis  satis  juxta  antiquam  fopmam.  ct  pallio  npchiopi<5cnpaIi  alba  sine  cpucibus,  sinistra  tonens  li- 
bruni :  habotque  hanc  circa  caput  insopiptionom.  CKC  ri»EraF!OC  II\IIA.  id  est.  Sanr.tus  Gregm^iMPapa.  In 
sequonti  pa^fina  stat  offlpios  snncti  Reiniprii  Rhomorum  episcopi.  ondem  tonsura,  pallio  et  habitu  cum  san- 
rto  Cpoprorio  tenonsotiam  librum  manu  sinistpn,  cumhaccipca  caputinsopiplionoCKC  PEMIFIOC  EPK.  OPB, 
PF.MF..  id  est.  Sinctun  Hemufiux  Episropns  urhis  Rhemornm.  In  fine  ppoloi^i  dicit  se  hoc  opus  increpisse  xi 
cal.  Appil.,  indictione  soxta,  et  colophonem  imposuisse  x  cal.  .\us?.,  indictione  octava,  anno  xxxi.  regni 
DOMM  .NRr.  c\uoLi  Gi.oRin<i.^s  Mi  RKQis  FRANr.oncM.  Sod  cum  ojusmodi  indicliones  non  possint  convenire 
Cap-»lo  Calvo.  ot  Capolo  Simplici,  piito  libpum  hunc  scpiptum  fuisse  tompore  Capoli  Mni?ni.  Nam  indictio 
sexta.  qua  hio  libop  inocRotus  ost,  incidit  in  annum  tpicosimum  ppimum  resfui  Caroli  Mn^ni,  qui  re- 
^num  iniit  annosoptinj^ontosimosoxagosimo  octavo.  ut  manifostum  est  ex  Effinhardo,  etex  ejusdemCaroIi 
Vifa  apud  Pith«Fum  ;  ita  ut  scriptor  hujiis  libri  videatup  usns  hvpcpbato.  ut  annus  tpicesimus  ppimus  Caroli 
Mn^ni  roferondus  sit  ad  indiotionom  sextam  qua  libcp  inchoatus,  non  ad  octavam  fjua  popfootus  est.  fn  fine 
hujus  Codici"*  duHR  sunt  imngines  hnbilii  saf*opdolnli  dopictfc  sine  inscpiplione,  qu^e  videntup  esse  hujus  Lant- 
berti  scriptopis,  et  sequons  pas^ella  littepis  CpflRfis  exapata  ost,  non  Gp.ocnm  tamon,  sed  Latinum  discursum 
comploctons  inconditum  valdo,  et  solnpris  confortum.  In  ipsn  narratione  profilotup  se  esse  scpiptopom  et 
pictorem  hujus  Codicis.  inca»pisse  anno  ^O.  et  nbsolvisse  3l  poirni  Capoli  Fpnnci>pum  pei»is  iisdem  calendis 
ut  supra.  indictionibus  supprossis  :  poslea  agit  de  scribondi  difficultate,  tandom  poscit  lectoris  proces.  Ibi 
semper  ponit  littoram  0  pro  V.  ut  supra  in  effisfie  sancti  Romi^ii  dixit,  Orbis,  pro  IIrbis.  Tandem  in  ad- 
versa  pasrina,  qu.Tp  est  ultima  libri.  hrec  vopba  popepipe  esl :  Lihpr  S,  Heinigii  Remorum  Pontificisa  fratnbus 
ejusietn  lori  frnitnr  usqne  hodie.  Hinrmnrus  Ahhas. 

SeciindusCodex  12'  ms.  Rodpadi  ppesbvlopi  dioitiip,  qui  fiiil  iiliusscpiptop,  bibliothecflo  suppadicti  monaste- 
rii  sancti  Petri  de  Copboia.  Flopuit  anno  Christi  STi.S,  nam  in  sua  ppflpfatione  dicit  se  fuisseordinatum  sacer- 
dotom  eodom  anno  ab  Hilmerado  episcono.  Hicautem  ll!lmopadusopiscopus  fiiit  Ambianensis,  ut  videreest 
in  conciliis  Turonensi  iv.  anno  849,  Suessionensi  ii  anno  8r)3,  et  Vopmopionsi  oodem  anno  celebpatis,  qui- 
bus  intepfuit.  Quae  utclariora  sint,  producemusduasejusdom  Codicis  prnpfaliunculas,  ppiorem  prosa,  alteram 
metpo  in  hunc  modum  : 

Ego  Rodradft^  miserirordia  Dei  indigens.  rirfusHilmeradi nntistitis  jnssiflnihus^  vinrlusqne  episcnpalis  auclO' 
rifatts  eTCOwmunientionihusflfl.  nonas  Martis  Sarerdnta/ix  ministerii  trepidus  susrepi officium.  nnno  Incama' 
tianis  Dominicx  DCCCLIIf.  indietione  I.  EDncta  VI f.  ronrurrente  VII.  termino  Pasrhali.  Illl.  Knl.  Apr, 
Quicnmque  hanc  ordinationis  meee  adnotatinnrulnm  legeris,  et  ner  hunc  codirem  Dominiri  Corporis  consecratio^ 
m'w  rprifaveristuis  qureso  precibus  adjutus^  diratumChristo  exh^here  Sacerdotium,  ct  supernar  visionis  come' 
qui  hravium  merear. 

Altera  pnefatiuncula,  qufe  metrica  est,  ita  se  habet : 

Ilunr  ♦»jjo  Hroilraihis  Snnftoniiu  indii?niH  aliimnus  Altithrono  Roffi,  fcrimus  quo  judice  cuncli 

Coiiipo«ui  lihruin  Chrisli  sub  lionoro  <lican'!um,  Pro  morilo  no-itro  morrcli:*  pnpiiiia  (Iic:nnp. 

onii'ii<  s.-irri^  ca^^ni  rlum  viotim.i  ili^ni  Ti»  qiioquf»  «<u])pIirilor,  Chri«li  ])pn<M!irte  Sacerdos, 

RHliiri-mo  piii  p;u'raiii  maotntur  a<t  arnm.  Codiris  i^liiM  frurKH  qiii  forsitan  u«u, 

Oui  lic»'|  imlisnus  moriloriim  Moli'  hononim  Inlcr  sar^ronim  sohminia  si-Jiin^mor  ipse 

^•"ililMar,  noxjo  iiiniit)  siih  poM(li'ri*  vilis,  Posi^o  mi'i.  proribns-nift  DcMim  mihi  ronciliato, 

SaltiMu  liuju'*  shnlii  il  »ni.'t  pii-lati'  placi.Ti?  Oh^iMpiio  cujus  i'o?l»'stia  luinuTa  libas. 

Hicliber  poli^«simum  in  duaspartesilividitup.  In  ppima-^mlinontup  o-i  qu;oipse  Rodpadus  oxistimat  tantum 
fuisse  a  sanolo  rip-^irorio  collocta.  e\ci*ptis  ni)nnull>s  qii;n  dii*it  so  ad  dislinctionom  vipLMilis  jujfulasso,  in 
altera  oomppoliondit  oa  mujo,  a  sanclo  Gn^i^opio.  pr.'p|orinis>«a.  a'l  ipso  Rodpadusso  ox  ih {\\ifp a prohntissimis 
et  frHlifissimis  niaqnn  dlliqrn'ia  exarata  snnt  ririx  CAillrgi^se,  ailioi^lis  pp.ofatioMibiis  ot  Bonoilictionibus  e|>i- 
scnpaibiis:  iiprnon  et  illud  qiioil  in  T)Pfofato  oporo  beali  Cp<»uorii  a»l  pradus  iMf»'piopo<  in  IvTl^sia  conslituon- 
dus  non  habetiip,  ita  oniin  ipso  lor|uiliip  in  sua  pripfationo  posl  priiuam  lihri  sui  parteni  :  flur  usque  pnere' 
drns  Sfirramenlorum  tihrllus  a  heato  Grrqorio  ronsfat  rssr  editus,  errejitis  hi^  qure  in  rodem  in  quadragesima 
tirqulis  ante pos^tis  lertoris  invenerit  juqul.ata,  solertfa.  \nm  sirut  qnorumdam  rrlatu  didirimus,  domnusapostO' 
l/cus  in  eis'tem  diehus  astationilms  penitus  varnf,  eo  quod  r,rl''rix  sr"timana'  f^riis stationihus  ramrido  fitinatur; 
eisdrmrrquirscif  diehus,  oh  id  srilicrt,  nt  tumuUnntione  populari  carrns,  rt  rleemosifnas  paunerihus  distrihuere, 
e/  nt*ffOtin  extpriorn liherinsvnlenl disfwnere.  Missam  rero  pr(vslifutnm  in  nntale einsdrm  heiti (irrqnrii  rirqulis 
anti*  fiosilis  juqnlatam  a  snrressorihusrjus  rausa  nmoris,  imn  renrralionis  snne  eid  m  operi  non  duhntm  esl  esse 
<«rr»7irMi/,i?//.ptf...  ut  apiid  t^am^lium.  qiil  oamdi»m  pnefalionom  poffpt  noniino  (ipiinoldi  abbatis,  otiam 
oosl  oriopom  illam  (^artoin  qiiaiii  Rodpadus  dicit  osso  sanrli  (ipoijorii.  HaniM>P'ofaliononi  oxi^lpit  serios  capi- 
tuloriim  secund»  parlis.  qun»  aniid  Pamoliiim  oadom  propsus  ost,  ila  ut  hic  libop  ila  dislpibutiis  duos  sibi 
vindicetauclopes,  Hodpadum  sacerdotem,  et  Grimoldum  abbalem.  Nectamen  conlroversia  magnaest.  Nam 

(1)  Has  effigies  habes  col.  559.  et  560.  Gaudelgaudi  vero  efllgiem  exhibet  Mabill.  in  Annal.  fieaedict,  toou 


"■« 


•pecimen  seripturse.hujuscodiciily  yideJib,  de  Re^diplom,  p,  363,  ton^u. 


19  PRiGFATIO  IN  LIBRUM  SACRAMENTORUM.  SO 

quatHYis  sit  eadem  utriusque  libri  methodas,  et  unus  nbaltero  pr.xfationem  emendicarit,  nonminimum  ta- 
menintcrceditinterutrumqucdiscrimen.  Primo,nt  missns  raeiMmOrationesseuColleclasinquibus  aliqnando 
Bodradi,  et  (irimoldi  libri  mtcr  se  disaident.  in  prima  partcRodradi  Cofiicis  exanita  reperies  qua*  spectant 
ad  superiores  ordines  constilucndos.  exceptis  quibusdain  rubriris,  quorum  nulla  est  mentio  Jn  toto  Codice 
Grimoldi.  Secundo  in  secunda  parte  Hodradi  habontur  ea  oninia  qua^  spectanl  ad  infpriores  ordines  confe- 
rendoscumeorumrubricis  ;  sed  nihil  horum  simileroperire  cstin  Codirc  (irimo]di,etr>i  inciuspraefationehffic 
verba  leperesit:  Nccnonet  illudquod  inprpp.foto  Codice  beatiGrefforii ad gradusinfcriorrsiu  Errlfsiacotistitufn- 
dos  non  habetur.  Terlio  inCodine  Hodradi.in  Sab!)atosanctodcspribuuturritusqui  baptismumpnpcedunt,sed 
contractius  quam  in  Codice  Grimoldi,  cjcteris  inspcundnm  partcm  rcjoctis. quibusrlam  tamen  subOnemprnp- 
termissis.  Quarto  suh  finem  primte  partisCodiois  Hodradi  contincturbaptisnius  innnrioruni,  ctnonnulia  aiia 
quae  in  Codice  Grimoldi  abbatis  desidcrantur.  (Juinto  Benedictioncs  episcopales  in  secunda  parte  Rodradi 
sunt  fcre  in  omnibus  festis  sanctorum  ;  in  Doniinicis  vero  habenlur  duntaxut  u«^que  ad  dicm  Pentecosies 
inclusive  ;at  in  Codice  Grimoldi,  in  Dominiciscxstant  bencdictioncs  cf)iscopaics  usqucad  Dominicam  unde- 
cimam  post  Pentccosten  inclusive  ;  in  solemnitatibus  vcro  sandoruui  pauciorcs,  videlicetde  sancta  Gruce,  in 
natah  sancti  Joannis  BaptistaB,  in  nataii  apostolorum  Peiri  ct  I^auli.  in  nativilatc  sanctip  Mariic,  in  mariyrio 
sanciiJoannisBaptisbp.ctincommcmorationcomnium  Sanctorum.  Scxto.in  sccundapartc  Hodradi  habentur 
praefationes  quaf»  absunt  aCodicc  Grimoldi.ctsi  in  sua  pr/pfatione  illarum  mcntioncm  faciat.  Pamclius  tamen. 
qui  primus  huncGrimoIdi  librum  in  lucem  edidit,  multas  subjun\it  prsefaliones  ex  libro  Sacramentorum 
Alcuini.  Tandem  in  Codicc  Hodradi  secunda^  parti  subjiciuntur  appcndicisinstar  multicMisssecumapologiis 
et  ralionc  confcrendiextremam  unciionem.qua*  ncutiquamcxsianl  inCodicc(irimoldi.  Iil!(hisomnibusfaciIc 
colligitur  Hodradi  librum  alium  esse  a  Grimoldi  Codlce,  et  hos  auctores  seorsim  scripsissc,  et  collopisse 
suum  Sacramcntorum  librum.  Quis  autem  fucrit  hic  Grimoldus  abbas  non  satisronstal.  In  Vitasancti  Not- 
keri  Balbuli  apud  Henricium  Canisium,  tom.  V[  aniiquae  lcctionis.  menlio  fil  Grimaldi  cujusdam,  qui  fuit 
abbas  canonicus  celcberrimi  dpnobii  sancti  Galli,  ci  archicapellanus  Ludovici  Pii  iinperatoris,  sed  an  hic 
idem  sit  cum  Grimoldo  quoerendum  ost.  Verum,  utad  eunidem  Hodradi  librum  nostra  revertatur  oratio,  si 
fidem  habemus  Microlof^o.  similcm  librum  contexuisse  videtiir  Ma.y:ister  Albinus,  qui  vulgo  Alcuinus  dicitur. 
Sic  enim  ait  cap.f).  de  FJccIesiasiicis  Observaiionibus  :  Fecit  tamcn  idcm  Albiuus  tn  saiicia  Ecclcsin  nonron- 
temnenduni  opus.  Nam  Gretjorianas  Oratinnes  in  libris Siicratnpntornm collensse  asseritur  fiaucisaliisadjectis^ 
quas  tamen  subobelonntandns  esse  indifavit  :deinde  aliasOrationrSf  sire  l*ra*fiitiones.  etsi  uon  GreyortatiaSf 
ecclesiasticie  tamen  ceiebritati  idoneas  colleijit ^  sicuf  prologus  testatur,  quem  posl  Gecfforianas  Orationcs  in  medio 
iijtitf(/dm/t6rtco//ora(7f7.0ua^sancvcrbaindicant.Vlbinumscripsisscr'briiinSacramcntorumsiniilHm  liodradiet 
Grimoldi  Codicibus.  Nam  utriusque  Codicis  supranotata  pnefatiocsl  inmcdio  operisinter  primam  etseeun- 
dam  pariem.  Nec  poicsl  essc  crror  librarii,  ut  vuli  Pamelius,  qui  scripserit  Aibinus  [\ro  Griiniddus.  Nam  cum 
videamus  Rodradi  librum  diversum  esse  a  Codice  Grimoldi,  fieri  potestut  suum  etiiim  Albinus  concinnarit. 
Scd  miror  cur  hflec  distinctio,  scu  divisio  officiorum  et  Mi.ssarum  liis  aucioritms  in  mentem  venerit.  ut  una 
pars,  paucis  quibusdam  exceptis,  videatur  esse  sancti  Grcj^orii  papa».  atcra  vero  minimc.  Siquidem  in  Vita 
sancti  Gregorii  a  JoanneDiaconoscripta,  cumatriideSacramcntorum  librocollccto  asancto  Grefrorio.diciiur 
simpWclicr  :  Sed  et  Gelasinum  Codicem  de  Missarum  snlemniis  mulfa  sublrahens,  pauca  converlcns,  nonnulla 
superadju'iens  in  unius  libelli  volumin^  coarctaoit.  Idcm  profort  WalfridusStrabo,  lib.  de  Hcbusecclesiasticis, 
cap.  22.  Neque  est  simile  vero  Gelasianum  Codiocm,  et  si  in  quibusdam  correctione  indi^eret,  fuisse  adeo 
mutilum.  utMissas  quse  per totiusanni curriculum  dicendmerant  non complectcrclur.  Quod  ci  si conccderet ur, 
noncredibile  est  sancium  Gregorium,  qui  Gelasianum  librumrcccnsuii,  nonnullisdelraciis.  quitmsdam  vero 
aliis  adjeciis,  librum  Missarum  qufR  por  totius  anni  circulum  dicuntur.  adeomutilum  rcliquisse,  ut  major 
pars  Dominicarum,seu  Missarum  qu.p  in  Dominicis  dici  deboant.  iu  eo  desidcretur.  Nam  juxia  docirinam 
supra  citatorum  scriptorum  in  hoc  Grcj^orii  Codice  Missm  dominicales,  qure.  inierjecUc  sunl  a  nativitate 
DominiusqueadAdventum,exceptisScpiuaj?esimap,Sexagesi  nflft,  cl  OuinquagesiiuflB,PaschflB  etiIIiusociav{«,ei 
Pentecosies.  non  sunt  sancti  Gregorii,  quod  dicerc  absurdum  esi  Nam  incredibile  esl  in  illis  Dominicis 
tempore  Gelasii  et  sancii  Gre^orii  nullas  Missas  celobrari  solitas  ;  quod  si  cclo.brareniur,  dctur  ratio 
quare  non  essent  in  Codicibus  Gelasii  et  ««ancti  Grejjorii  dcscriptiR.  Nosiram  opinionem  confirmai 
inscriptio  libri  Sacramentorum  tam  in  editis  quam  in  ^'^odiribus  nostris  manuscriptis,  irno  in  ipsisCodicibus 
Rodradi,  et  Grimoldi,  qune  estcjusmodi :  fncipit  libcr  Sficramenlorum  de  rirculo  anni  ejnpo.^iitns  n  sanctoGre- 
gorio  pnpa.qualiter 3fissa Romanarelebratur.Ctt}iifi{'\\\\Vi  veriiasstirenonpotcst  cum  adversariorum  opinionc, 
cUmincorumCodicibusmajorpars  Missarum  dominicalium  Hf»<it.  Nosiramopinionem  suadentCodiccsmanu- 
scripti  sancti  EligiiciHemcnsis.antiquiorosipsisHodradi  etririmoldi  voluminibusqui  cjusmodi  codicis  Greiro- 
riani  separationem  non  admitiunt.Confirmat  Codexmanuscriptus  Hatoldi.  abbatis,  dc  quo  statim  agenduin 
est,  et  si  posterior  sit  Godicibus  Hodradiot  forsan  Grimoldi,  qui  ojnsmodi  divisionem  non  agnosoit,qucmad- 
modum  nec  liber  Sacramontorum  tem|)ore  (^ilcmentis  VIII.  cx  bihliotlicca  Vnlicnna  cditus. 

Teriius  liber  (O  Sacramentorum  manuscripius  quo  usi  sumus  est  eiiam  bibliotbcc.p  Corbciensis,  quom 
nomine  Hatoldi  abbatis  indigitamus,  quod  ejusjussu  scripiussit,  ui  clarumesl  excalendario  cjusdcm  tibri, 
in  quo  Idibus  Mariiis  hic  distichus  reperitur  : 

Abbaiis  doinni  stnt  niontio  sancta  Ratoldi 
Istuiii  qui  focil  scriboro  qiiippe  libruin. 

Ratoldas autem  fuitabbas  Corbeiensis  vigesimus  scxtus,  qni  ct  mortem  obiii  anno  Domini  nongentcsimo 
octogesimosexto,  Tdibus  Martiis,  ex  quo  apparet  hunc  librum  scriptum  fuisse  anic  hunc  annum.  Hic  Codcx 
optimus  est,  el  corrcciissimus,  plurcs  habci  ca^remonias,  dies  feslos,  Bencdictioncs  episcopales,  et  Pra^fa- 
tiones,  quam  alli,  quiarcccntior  ost. 

Ad  hos  Godices  acc^ssit  libcr  manuscriptus  bibliothecae  Tilianne,  qui  est  Ordo  Homanus,  cujus  mihi  co- 
piam  fecit  vir  clarissimus  Joannes  Tilius.  Siintiamcn  qureda  n  :;i  onqro  in  Ordiiio  Homnuoiion  cxsiani  ;ut 
10  Ordine  Romano  qu.edam  rcperirc  cst  qua>  in  hoc  Codicc  Tilianodcsideranlur.  Hic  Wlu^v  inilio  oaret,  priore 
guatcrnione  avulso.  Videtur  olim  fuisse  Rcclesia»  Sagiensi^  inNormannia  submoiropoli  Hothoma^rensi.  Nam 
ineoCodice  ubi  agitur  de  orrlinibus,  lupc  habontur  :  Saia7'icnsis  Erclesia  atfjuc  cpisropiihs  auctoritas  tibi 
concedunt,  etc.  Salaricnsis  enim  Rcidcsia  et  Sagionsis  idem  suni,  et  Sagium  dii:iiim  fuitciiam  Salarium,  ut 
clarum  est  ex  Orderico  Vitali,  qui  libro  viii  flist.  cccl.  Serlonem  antea  abbatcm  monasterii  sancii  Ebrulphi 
ubi  Dominavit  episcopum  Sa^iensemy  lib.  xii  ejusdcm  Uistoriie  in  Epitaphio  Ho^^eri,  qui  succcssit  Serlooi  in 
abbaiiam  sancti  Ebrulphi,  ait  : 

^  Specimea  scripium  bujua  libn  habes  in  lib.  de  Re  Diploin.,  p.  '367. 


Sl  PRiBPATIO  IN  LTBRDM  8ACRAMENT0RUM.  M 

PhbsuIp  jam  facto  Sorlone  Salarihiis.  iste 
C^enohii  sancti  rrfrimen  snsropit  Khnilphi. 

Et  infra  :  Efulem  nunse  venernnffvi  Serln  pfmfquam  Salnrienxpm  xxxii  nnnis  re.TitEceleniam.eic.  Adde  qnod  fn 
boc  Codire  Tiliano  pas^im  habetnr  celebris  memoria  sanclonim  martvnim  riervasii  et  Protasii,  et  in  com- 
memoratione  Sanctornm.  post  Orationom  Oominicam  his  verbis,  Afqup  Andrea,  snbjnn^itnr:  nt*cnnn  heatis 
mnrfyribfts  fvi»  Gerrnxioet  Protnsio.  Qnod  quidem  factnm  est  qnod  FcHesia  Saffiensis  dedicala  sit  snbtitnlo 
sanctonim  martvrnm  Gervasii  et  Protasii.  nl  nlannm  estex  Orderico  Vitali,  libro  citato.  et  OnillelmoGeme- 
tiren«i.  lib.  vii  Hi«top.,  cap  1.3  et  i^.  Snb  finem  hnjns  Codici*!  ost  snppe<«sio  Romanornm  Pontificnm,  qn» 
desinit  in  Serfrioterlio  Seqnitnr  Chronifon  ah  ortn  mnndi  in  cnjns  fino  b.Tc  babenlnr  :  Ef  n  Carfo.et  Cnr- 
fomanno  uxque  nd  Cnrltnn  nnvi  qiinfnor,  ef  deinde  dnmnua  f^nrhfs  snhix  rnqnnm  Kuxrepit,  et  Deo  profeqente  qU' 
hrnxnt.  usqne  in  prpesentem  nnnum  felicitPr.quiexfreqniciusqnndrnor!iinn(.ssprundux.Siintnytemtofius!iummre 
nfiorfqtne  mnndt,  vsnue  nd  prps.^enfem  annum  ivvinc.ci.xi.  Tn  oodcm  Codico  sories  habotur  ropnm  Francornm, 
in  cnjus  {ir\^  htnc  scripta  sunt  :  }fortuo  Rnhrrto  reqe  Henrirt/s  filiu,spius,  adhuc  jiwpnrulfis.  muUax  insidinset 
catamitntes  perpestus  est  n  vrindnihis  reqni  ;  nuxilio  D^i  munitus,  omnesinimicns  suofi  stfhiuffnuit  supp  servi- 
tuti.  Kx  qnihns  planum  est  hnnc  Codicom  sf^riptnm  fnis^o.  Henrico  illo,  ani  primns  appollatnr,  in  FrancJa 
regnante.  qui  rejrnnm  iniit  anno  Domini  1032,  juxla  Sifriherlum  inChronico,  qnod  etiam  videlnrformaeba- 
riictenim  bnjns  libri  snadore. 

l-si  etiam  snmns  ordine  Romano  vetnstissimo  manuscripto  bibliotbeca?  Corbciensis  ;  sed  quia  magna  ex 
parte  lacer  est,  pauca  ex  illo  hanriro  potnimns. 

Non  mibietiam  parnmprofnit  Ordo  qnidammanuscriptns  bibliothoca*  monaslerii  sancti  Germani  aPratis 
prope  Lntotiam  Parisiornmsili,  in  qno  prnpsentem  hicnhratinncnlam,  Doo  jnvanto.  comnosni.  Codex  satis 
antiqnns  videtnr.  et  scriptns  antequinffentos  annos  :  ad  cninscalcom  estordonnirondi  infirmi.sod  scnpturfB 
a  toto  opere  discrepantis,  nec  adoo  vetnstnp.  siqnidem  trecenlo««  annos  vix  snporaro  vidotur,  seqnilnrque 
usum  extremrp  unctionis  recentiorem.  hnb»»tfTne  formam  dtprecatoriam,  bodiernnpqno  similem,  non  indica- 
tivam.  qnam  vetnstiores  Codices  mannscripti  airnoscnnt. 

Insnnor  collectanoa  qnsedam  mi^sit  ad  me  virdoctissimns  Joannos  lePrevost,  canonicus  ot  bibliothocarius 
insijjni^  E''cIosi.H  Rothomaironsis.  ex  dnobns  antiqnis  Sacramontariis  seu  Pontificalibns  mannscriplis,  qu» 
in  ejnsdem  Rcclesi?i»  secretario  a«?servantnr.  qnornm  altornm  vidotnr  esso  .Andicannm.  nt  ipso  opinatnr, 
idqno  patot  ox  sanctis  Anulicanis,  qni  passim  in  hoc  libro  nominantnr.  et  ex  coronaf'ono  rei?nm  Ani^lim, 
quao  in  boc  Codico  ox<«tat.  Altornm  vidotnr  fni^so  olim  E^closiaf  Rhemensi<?,  qnia  in  litani^  coronat.ionis  re- 
gnm.  quae  illic  habetur,  hi  sancti  Ecclesije  Rhemcnsisnominantur :  Nicasius,  Remigius,  Sixtns.  Sinicins,  et 
Riffobertus. 

IJsus  sum  etiamCodice  mannscripto  mihi  tradifo  ex  bibliothoca  monasterii  sancti  Romiffii,  Rbemis  fun- 
dati.  scripto  circitor  annum  Christi  milIo«»imnm,  in  qno  prnRtor  alia  mnlta  qnm  ad  no^trnm  propositnm  mi- 
niine  tpe^-.tant  duo  snnt  ordines.  altor  ad  dandam  prenitentiam.  alter  ad  visitandnm  infirmum,  qni  mihi  ad 
hnpcdno  sacramenta  illnstranda  non  modiocromliicom  attnlorunt. 

Non  mihi  etiam  parnm  contulit  opis  Martyroloi?inm  sancti  ITioronymi  ms.ex  bibliothoca  Corbeiensi.quod 
quidem.  nt  libero  dicam  qnid  dooo  sentiam.  non  vidotnr  nnrnm.  cnm  in  co  mnlta  sanctornm,  qui  nost  san- 
ctum  nieronymum  vixornnt.  nomina  adjorta  viHeantur  ab  ip««o  scriptoro.  quisaMcfuit  monacbns  Corheion- 
sis.  Siqnidpm  ihi  notatnr  Iranslatio  san^ti  Pr.Tcordii.  cnjns  cornus  in  dicto  mona^terio  servatnr,  obitus 
Theofredi  primi  ahbatis  Corbeiensis.  obitns  Ratoldi  abbatis  oinsdom  cnpnobii.  dodicato  eccIosiaR  pjusdom 
loci.  et  nonnnllorum  «acellornm.qnr»»  adbncCorboije  visnntnr.  Codox  tamon  antiquns  ost.et  vidotur  scriptus 
ante  annos  sexcentos.  Huic  accessorunt  csetera  qnmdam  Martyrolojria  ct  Kalendariamanuscripta  quje  nobis 
etinm  in  hoc  opere  nrflpluxerunt. 

Non  est  hic  omittondus  M)  Ordo  Romanus  jampridemtypismandatus,  rfuem  otiamdiligenter  contulimus 
cum  Codice  sancti  El'cii.  Ilonorins  An^nstodnnonsis,  lib.  de  illustribus  Ecclosia»  Scriptoribus.  OrdinisRo- 
mani  anctorom  facit  Rornoldnm  quemdam  E^closinpron^tanlionsis  pro<»hvtorum.qni  floruit  sub  Henrico  IV 
imp^^ratore  :  ita  onim  ait  :  nprrtoldusConstnnfiensisEcrlesine  preshyferOrdivpm  Bnmanum  suh  qunrto  Henrico 
romrifU»*//.  0"od  timen  non  vidotnr  usqnoqnaqno  vornm  Sifrnidem  h'c  Ordo  Romanus  est  antiqnior  ipso 
Bornoldo.  et  Honrico  qnarto  imporatoro  Etonim  Ordo  RoFunnns  citatnr  in  lihro  Sa«Tamonlornm  mnnn- 
scripto  Raloldi  abbatis,  do  quo  snnra  effim«is,  in  feria  qninta  in  Cn»na  Domini.  uhi  auilnr  do  pronilontium 
roronciliatione.  in  bfPc  verba  :  Fnrintqtie  scrmnttem  tnmnnpuWs  nunm  jtrenHrntihus.  ficnf  Ordo mwcpnif  fioma- 
nux.Wir  antem  libor  scriptnso*;!  anto  annuin  OSO.  nondsTtn  nalo  Rornoldo  Montionom  etiamillinsfacitlsaac 
LiniTononsis  opi«sconus,  can.  3.*».  qni  flornit  toinpore  Caroli  Cnlvi  imnoratoris,  lonsoanto  RornoMnin  natnm  : 
E f  ibi .  \n(\\\i\ .  nh  etnscono  cnnnnirr  ef  nrdinnhihfpr.  sieuf  iti  S'i<*rnnirntorin.  pf  Rntnnnn  Or/finr  cnntinpfur, 
rprotirVientur.  Cilatnr  oliam  ab  Vmalario,  qni  flornit  temnoro  t.ndovioi  Pii  imporntoris.  lib.  i  do  Officiis  Ec- 
'^Ios.  .  cnp.  12:  Rpsfnt  tintim  in  Ordine  fintnnno.  uhi  pr<Ti'inititr  ndhttr  ut  n  frrin  qttinfn.  usqun  iti  ^nhhnto 
sinrto  yiudn  aint  nffnrin.  Qnod  ox«tat  in  Ordine  Romino.  f<»ria  qninta  in  Crrna  Domini  :  ,4  resnernnutem 
hujux  ffiei  nnda  sinf  nfjpria  u<nup  in  mn*tp  Snhhnfi.  0'""*^  non  nronrie  dici  nolost  liip  Rornoldns  anctor 
Ordinis  Romani.  sod  t.anlnm  in^^lanrator.  qni  illnm  roroirnovit  quihn*5dnm  dotra^tisol  addilisjnxta  nsnm 
rjiiom  in  E^^closia  sno  tompor^  vidobat.  0'JO'I  salis  crodihilo  ost.  cnm  illo  Ocdo  Romnnn*?.  qni  iamT>ridem 
tvpi<odilns  o^sl,  pnrn«  non  sil,  qnia  in  mnlli*'  ah  anlinnis  Sa^ramentnrnm  llhris  dffir^it  Imo  in>:o  Ii!)i'r  in 
ordin*^  Sattbati  sancti  «snb  finom  ordinalioni«  Mis<5fn  citnt  Ordinorn  Romannm.  ot  ah  illins  ritn  rocodit. 
Dt^indp.  inquit.  dirit  dinrnnus,  ffr  missn  psf  sprnndutti  Rnttftntrn  Ordiuptn.  «^//  u^u^  E^^cfpsi/e  ttou  tutff  hnn 
pt'op*er  VespTns.  fn  hne  nnrfe  d^  fpsnprfinnli  synnri  nnud  nvnnnn^nihil  nqifur,  ttrqiir  nnfp  missnnt.  ncqtte 
po<f  tnissnm.  .Avud  tms  ntitrm  iinus  dr  srhnfn,  rui  iusstim  fuprit  prn  .Anf*'nhn^n  iwinit  Allolnia  nd  Vrsnrrnm  ; 
pt  dtim  communimrprinf.  rnnfnfur  prn  i^rsnera  fe^tinnnlrv  nsnfmus  fiaudnfo  Dominnm,  omnos  gontos.  etc^ 
se^^nndnm  hodiornum  n^sum.  ani  pnsloa  invalnit  olinm  in  Ecclo<sia  Poniana. 

Hunc  ptiam  Codicom  «ancli  Ellcrii  diliff^nlor  rontnli  rwm  odilo  Snr^ramontornm  libro  qni  lomporo  Cle- 
m»*nlisVfII  o\iit  ox  bihliolhora  V^nticnnn  :  «od  non  mininmm  dis^Tlinon  inlor  nlrnnnTn»^  ron^ri,  licot  in 
miil'i^  convnninnl.  \nm  Cod^x  ninnn«5criptn<j  hihliollif^fnp  V'i'ip'«n'p.  iind^  oililns  tran^crinln^  o-st,  non  vide- 
tiir  o*Jse  adoo  nnfirfnns.  rnin  nonnnlln  cninploclatnr  qn;p  nMliqnilnlt^m  non  rodolonnl.  nt  plnriina  fosta  nuiB 
]on?o  posl  lompore  in  usii  fnoro,  nnllnsqno  in  oo  Renodictionos  opi«JCopaIos  roporire  ost,  qn.T  tamon  adhiic 
usitatap  erant  tompore  Honorii  Aupnslodiinensis  anctoris  libri  qni  inscribitur  Grmma  nnim.T,  inquoearum 
ratio  el  methodus  describitur,  qui  vixit  anno  i  120,  juxta  Trithemium,  imo  adhuc  in  quihusdam  Ecclesiisce« 

(i)  D6  Ordioe  Romano  lege^comioajitarium  pmvium  in  ipsum  D.  Uabili  V>m.  lllsiV\xt;<^v\\xi&&\« 


13  PRiGFATIO  IN  UBBUH  SACRAMENTORUM.  24 

lehraotur.  Quod  famen  miror,  qaia  in  cjusinodi  Kdito  ex  Vaticano,  in  festo  sanrti  Pauli  scriptum  habetur: 
Prmfatio  et  Benedictio  qux  supennSyWl  in  Codice  sancti  Elifrii.  Unde  fit  ut  credani  Codiccni  illum  manuscri- 
ptum  descriptum  quidem  fuissc  ex  alio  antiquissimo  eiemplari,  scdqu.Tdam  partiin  detra<Ma  fuisse,  partim 
addita  ab  exscriptore,  prout  vidcbat  ille  usui  tcmporis  sui  convenire.  Qui  expunxit  fcstumsanctn;  Mariflp  ad 
Martjres,  quod  sua  ff*tate  abro^atum  erat.  Nam  cum  ipse  ponal  festuni  omnium  Sanctorum.  quod  diu  post 
festum  sanctae  Marii*  ad  martyrcs  institulum  cst,  sif^num  est  eum  non  vixisse  ante  hujusmodi  fesfi  institu- 
tionem,  sed  post  iHius  abropfationem,  cum  festum  omnium  Sanctornm  duntaxat  celebraretur,  quodconstat 
ex  omnibus  nostris  Sacramentariis  manuscriptis  diu  celcbratum  fuisse  vip^ente  adhuc  festo  sanctm  Mariaead 
Martyres.  Quamvis  autem  quH^dam  desint  in  Codice  snncti  E1if^ii,qu89  habentur  in  excuso  Sacramcntario  ex 
bibh'otheca  Vaticana,  est  tamen  eo  locupletior,  ut  dixi  in  libri  programmate,  longc  enim  plura  quam  ille 
continetet  antiquioris  notae. 

Pra^tereailla  quflein  histribus  Sacramentariis  manuscriptisRodradi.Rhempnsisct  Ratoldi  notatu  digniora 
erant,  maxime  quoad  Sacramentorum  rationem  et  fcstorum ceiebritatem,  in  nost  ris  observationibus  annotavi, 
illustravi  etexplicavi.  quaeque  rariora  erant  in  Codice  Tiliano  in  casdcm  transtuli  diii^enter  cum  Codice 
sancti  Eligii  collata.  Q\im  sunt  in  appcndice.  cx  nostris  obscrvationibns  detracta,  ad  libri  calccm  sub 
appendicis  titulo  rejeci,  ne  in  illis  veluti  sepulta  jacerent.  Sic  autcm  in  his  observationibus  me  gessi  ut  illa 
quae  sunt  hodierni  usus,  quantiim  in  me  situm  fuit,  ad  antiquos  Ecclcsise  ritus  revocarcm,  ab  eorum  tamen 
mentc  alicnus,  qui  omnes  ecclesiasticas  institutioncset  ritus,  atqueetiam  recenfiores  ad  apostolorum  tem- 
pora  omnibus  remis  et  velis,  ut  aiunt,  refcprecontendufif,  quo  nihil  absurdius  esse  semper  judicavi.  Nam 
ejusmodi  hominos  antiquorum  Patrum  ct  conciliorum  verbis  ac  sententiis  vim  inferre  non  dubitanf,  modo 
suis  nugis  in  officina  ccrcbri  sui  cusis  colorem  aliquem  et  fucum  tribuere  possint  ;  non  eorum  mentem 
sequi,  sed  eam  ad  sincipitissui  ncbulas  pertrahcrc  cupientcs,  non  sivc  gravi  antiquifatis  ccclesiasticap,  et 
verifatis  dispendio;non  advertentes  omncs  traditioncsecclcsiasticas  non  fuisseubique  femporumetlocorum 
easdem  :  ac  proinde  omnia  confundunt,  et  pcssundant  ;  et  in  hocsc  belle  putant  Kcclesijc  au^toritati  con- 
sulere,  cum  eam  hac  ratione  scribendi  penitus  ronvellant.  Ncmo  est  enim  adeo  ab  omni  judicio  avcrsus, 
qui  nesciat  conrilia,  cpisropos,  summos  pontifices.  quos  Deus  posuit  mysteriorum  suorum  disDcnsatores, 
posse  vctera  qnapdam  abrogare,  et  novastatuere,  prout,  sanctiSpiritus  im.iulsu  ducti,  ecclesiasticfc,  utilitati 
ac  dignitati  ea  conducere  providerint. 

Tandem  ritus  et  ca^remonias  utriusque  Elcclcsise,  Latin»  ct  Graecae,  studiose  inter  se  contuH,  in  quo 
convenirent  ac  discreparcnf,  quantum  in  me  fuit,  diligenfius  annotavi. 

Nequis  autem  ofTendatur  quod  dixerim  mundum  plenum  esse  vagis  sacerdofibus,  profiteor  id  me  non 
intelligerc  de  honestis  sacerdotibus,  qui  aut  certas  sedes  habcnt  aut  in  Kcclesiis  et  parochiis  resident,sed 
de  his  duntaxatqui  per  civilatcs  vagantur,  a7r2to6xa)ot,  saccrdotio  prorsus  indigni. 

Neminem  etiam  laedere  debet  illud  quod  adhofavi  adquemdam  extremm  unctionis  ritum,  in  quo,  altero 
UDgente,  alter  verba  pronuntiat,  cum  dixi  hoc  favere  aorum  opinioni  qui  dicunt  hunc  valere  baptisinum^si 
uno  infundcnte  aquam.  aut  mergente,  alter  verba  profcrat.  Non  enim  hoc  ideo  protuli,  quasi  in  ea  sim 
senfentia,  quam  vulgo  rcpudiari  non  ignoro. 

^  Haec  te  monifum  volebam,  candide  lector.  Si  quid  est  in  his  meis  lucubratiunculis  quod  (ibisapiat,  utere 
Ubenter  ;  si  quid  Dasvi  ac  maculse  repereris,  a^quus  ac  benevolus  excusa. 

DE  LIBRO  SACRAMENTORUM  INSIGNE  TESTIMONIUM. 

(ExPetri  Lambocii  tomo  sccundo  bibliothoco)  Cccsare(P,  c.tp.  5,  pag.  298,  num.  14.) 


est 

cramentorum, 

quemsummus  pontifex  Adrianus  T  Carolo  MagnOy  aii  petitinncm  ipsius,  dono  misit,  ut  videreestex  ejmtoia  82 
cottectionis  epistolarum  veterum  studio  et  cura  ipsius  Caroti  yfarfni  adornatx  ;  quippe  ubi  papn  Adrianus  istius 
Codicis  mentionem  facit  hin  verbis  .*  De  sacramcntario  a  sancto  pra^<Iccessore  noslro  Deifluo  Gregoriopapa 
disposito,  jampridem  Paulus  Grammaticus  a  nobiscum  pro  vobispctiit.ctsccundumsancfjpnostrwEccfesiae 
traditionem  per  Joannem  monachumatquc  abbatcm  civitatis  Ravcnnatiuni  vestnprcgalieinisimus  execllen- 
lire  ;  quatcnus  optantes  pro  vestra  rei?ali  invictissima  excellentia  cumdem  Dei  apostolum  vestrumque  pro- 
lectorem,  poscentcsquffsumus  uf  seinper  ubique  vos  comitans  victores  super  omnes  barbaras  nationes 
efflciat,  et  una  cum  domna  spiritali  filia  nostraexcellcntissiina  rcgina,  vcstni^que  prosapiae  nobilissima 
prole,  longiori  bbvo  in  hoc  rcgnantes  mundo,  in  vitam  flRternam  cum  sanctisomnibus  regnare  sinc  fine  ejus 
mtervenlionibus  faciat.  Incolumem  exccllcntiam  vcstram  gratia  sup«»rna  custodial.  ffuc  u^que  clausula 
epistolxpapx  Adriani l,  in  qualibriSacramentorumsanctiGrenorii  Mayni  ad  Carolum  Magnum  transmissi  fit 
mentio,  Titulus  autem  ejusdem  /iftri  in  ipso  Codice  ms,  ita  se  liabet : 

IN  NOMINE.  DNI. 
INCIPIT.  LIBER.  SA 
CRAMENTORUM.  DE 
Cl  RCULO.  ANNI.  EXPO 
SITUS.  A  STO.  GREGO 
RIO.  PAPA.  ROMANO. 
KDITUS.  EX  AUTHEMI 
CO.  LIBRO.  BIBLlOTHECit: 
CUBIGULL  SGRIPTUS. 


r 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 

ROMANI  PONTIFiaS 

LIBER  SAGRAMENTORUM. 


IN  NOMINE  DOMINI. 

(V)  Hic  liber  (2)  Sacramcnlorum  *  de  circulo  anni  ^  ^•xposilus,  a  sancto  Gregorio  papa 
Romano  editus,  (3)  ex  authentico  libro  bibliothecaD  e  Gubiculi  scriplus,  qualiter  (4)  Missa 
Romana  celebratur,  hoc  est  : 

l  Jn  primis  (5)  ad  inlroitum   Antiphona,   qualis  A  ctus,  Sangtus  dominus    deus  Sabaoth.  pleni  sunt 


fnerit  $tatuti$  teTnporibus,sive  diebu8festis,seu  quo- 
tidmnis. 

(*'►)  Deinde,  Kyrie  eleison. 

Item  diritury  (7j  Gloria  in  ex^elsis  Deo  (8)  Siepi- 
srofius  fueritjnmtummododie  Dominico,sivediebus 
jestis.  (9)  A  preshyteris  nutem  minime  dicitur,  nisi 
solo  in  pascha,  d  Quandovero  litaniangitur,  neque 
Gioria  in  exelsis  Doo,  neque  Allcluia  canitur, 

<10)  Postmodum  dicitur  Oratio  ;  demde  sequitur 
(11)  Apostotus. 

«12)  Item  Graduale,  seu  Alleluia. 

Postmodum  tegitur  (13)  Evangelium,  deinde  (U) 
O/fertorium,  et  dicitur  oratio  super  oblata. 

Qua  compteta,  dicit  sacerdos  excelsa  ooce  :  Per 
omniasaecula  sseculorum.  l^Amen.  Dicit.  Domi-  3 
nus  vobiscum.  ij^Et  cum  spiritu  tuo.  Dicit  :(13) 
Sursum  corda.  Qf  (i6)  Habemus  ad  Dominiim.  Di- 
cit  :  2  (^^)  Oratias  agamus  Domino  Deo  nostro.  I^ 
Dignum  (18)  et  justum  est. 

Vekb  dignum  et  justum  est,  sequum  et  salutare, 
nos  tibi  semper(19)etubique  gratiasagere,domine 
sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Ueus,  per  Ghri- 
sliimDomiuumnostnim.Perqnemmajestateintuam 
(^O)  laudant  angeIi,adorantdominationes,tremunt 
potestates :  cceli,  c(£lorumque  virtutes,  ac  beata  se- 
raphimsociaeisultcitioneconcelebranl.Ciimquibus 
et  nostras  Toces,  ut  admitti  jubeas,  deprecamur, 
suppiici  confessione  dicenles  :  (21)   Sanctus,  Sa.n- 

»  Per  sacramenta  intc^lliguntur  vel  omnia  novae 
leiris  sacramenla  ;  quosensu  theologi  de  Sarramentis  n 
tractatuni  edunt  ;  vel  tria  potissimum  sacramenta^ 
quap  simul  accipiebantur  olim,  scilicpt  baptismus, 
confirmatio,  et  Eucharistia  ;  de  qiiibus  scripti  libri 
sexde  SaeramentiSf  inter  Ambrosii  opera,  tom.  il 
novtp  Kdit.  ;  vel  solum  Eucharistix  sacramentuin, 
quod  plurali  numero,  in  singulis  fere  Missis  desif^na- 
tur,  tum  propter  dwplicem  panis  et  vini  materiamy 
tum  propter  corpiis  et  sanguinem  Ghristi  quse  conti- 
net.  Videnotam2  Menardi. 

^lnSTheod.  et  in  Val.  Cl.  hic  titulus  legitur  : 
Incivit  iiher  Sacramentorum  de  circulo  auni  a  sancto 
Gregorio  papa  Romano  editus. 

<^  Vide  notam  3  Menardi,  cui  addere  liceat  quo<l 
legitur  de  sancto  Leone  I  in  Eiom.  Pontiticali  :  Hic 
etiam  constituit  et  addidit  super  sepvlcra   apostolO' 


cceli  etterra  Gloria  tua,  osannain  exf^lsis.  (22)  Be- 
nedictus.  qui  venit  iu  nomine  domini,  (23)  osunna 
in  Excelsis«. 

Tb  (2i)  iGiTun,  clementissiine  Pater,  perJesiim 
Chri^tuin  Filium  tiium  Domitiurnnostriim,  (25)  sup- 
plices  rogamus,  et  petimus,  uti  accepta  haheas  et 
benedica&(26)  haec  f  douo,  haec  miinera,  h;ec  san- 
cta  sacrificia  (27)  illibata  :  in  primis  (28)  quae  tibi 
oiTerimus  3  pfo  (29)  Ecclesia  tua  sancta  catholica 
quam  (30)  pacificare,  custodire,  ,31)  adunare,  et 
regere  digneris  (32)  toto  orbe  terranim.  uua  cum 
famiilo  tuo  papa  nostro  ///.,  ct  (33)  rege  nostro 
IU.-  (3V)  etomnibus  orthodoxis,  atque  cathoIic6e  et 
apostolicae  fidei   cultorihns. 

Memento,  Domine,  fauuilorum  famularumque 
tuariim  ///..  et  ///.,  et  omnium  (35)  circumastan- 
tium,  quorum  tibi  fides  coguitaest,  et  nota  devotio 
(36)  qui  tibi  offerunt  hoc  sacrificium  laudis  pro  se- 
suisqiie  omnibiis,  pro  redemptioneanimarumsua- 
rum,  pro  spe  salutis,  et  incoliimitatis  suae,  tibired- 
dunt(37)  vota  sua,  flRlerno  Deo,  vivo  et  vero  f. 

(38)  Commiinicanles,et  memoriam  (39)  veneran- 
tes  in  primis  gloriosae  semper  virginis  Marite  geni- 
tricis  Dei  et  Domiui  iioslriJesiiCbristi.  Sed  et  bea- 
torum  af^o^itolorum  ac  martyriim  tuorum,  Petri, 
Paiili,  Aniireae,  Jacobi,  Joannis,  Thomae,  Jacobi, 
Phillippi,  r3arthoIom.'ei,  Malthaei,  Simonis,  et  (iO) 
Taddei,  Lini,  Cleti  Clementis,  (ii)  Syxti,  Cornelii, 

rum.,.,  cnstodes  qni  dicunlur  ruhicularii. 

J  Lilania  ad  luctum  pprtinel.  Hinc  Gregorius  ar- 
guit  Joaniiem  episc.  Hiivennatein,  (luod  in  litaniis, 
hoc  f»sl,  cinrris  cicilicii  tcmpore,  pallium  pompaiice 
deferrpt.  Vide  lib.  iii,  al.  n,ind.  11,  epist.  oIim54. 
nunc  56,  Kaden  fuit  ratio  cur  in  litania  ab  hymmo 
Gioriii  in  exce/six  Deo  abstineretur.  et  ab  Alieluia. 

e  In  priori  Theoder.  ante  Te  tgitur,  etc,  exstant 
plures  Orationes  :  unam  tantum  retulimus  post  no- 
tam  23  .Menardi. 

t  In  Mss.  Theoder.  et  Gemet.  hoc  modo  tres  si- 
gnanturcnices,  ad  hsBC  verba  :  hsec  donaf  hcec  mu- 
nera  •{•  hfec  sanrta  •{•  nacrificia  iilibata, 

gln  2  Theod. :  Memenlo....  omniumque  propin^ 
quorum  meorum,  et  quorum  eleemosytias  susrepimuSf 
seuquimihi  confessi  SMn/,  necnon  it  quorum  nomina 
super  sanctum  aitate  iuum  scripta  habentur. 


*  Numerii  inter  parenthesesiacluiis  revocatur  lector  ad  notas  D.  Ilugouis  Mcaardi  ad  calcom  libri  Sacramentonim 
amandataa.  Eoit. 


^mm 


S7 


8ANCTI  GREOORII  HAGNI 


28 


Gypriani,  Laurentii,  Ghrysogoni,  Joannis  et  Pauli  A 
Cosmae  et  Damiani,  (42)  ililarii,  Martini,  Augustini 
Gregorii,  Hieronymi,  Benedicti,  et  omniumsanclo- 
rum  tuorum,(43)  quorum  meritisprecibusque  con- 
cedas  ntinoranibusprotectionis  tuee  muniamurau- 
xilio.  Per  CliristumOominum  nostrum. 

Hanc  igitur  oblationem  servitutis  nostrae,  sedet 
cunclfB  famiJice  tuae,  qucesumus,  Domiup,ut  pla^a* 
tus  accipias  :  (U)  diesqnenostrosintuapacedispo- 
nas,  atqne  ab  aRlerna  daranationenos  (i5)eripi,et 
in  electorum  tuorum  jubeas  grege  numerari.  Per 
Christum  Dominnm  nostrum. 

Quam  oblationem  tu,  Deus  in  omnibus,  quaesu- 
mus,  (46)  bpnedictam,  (47)  ascriptam,  (48)  ratam, 
(49)  rationabilem,  acceptabilemque  facere  (iigneris 
utnobis  corfpns  et  sanj-guis  tiat  dilectissimi  tiiii  i^ 
tui  Domini  Dei  nostriJesuChristi. 

(50)  Qni,  pridie  qnam  pateretur,  (51 )  accepit  pa- 
nero  in  sanctas  ao  venerHbiles  raanns  suas,(52) 
elevatis  oculis  in  cceinm  ad  te  Deura  Patrem  suum 
omnipotentem,  libi  gratias  agens,  benefdixil,  fre- 
git(5d)  dedit  discipulis  suis,  dicens  :  Accipite,  et 
manducate    (54)  ex    hoc  omnes  :  (55)  lloc  est  b.nim 

CORPrS  MRI'M. 

Simili  modo,postea quam  coenatum  est,accipiens 
et(56)hunc  (57)  praeclarum  calicem  in  sanctasac 
venerabiles  manus  suas  item  libi  gratias  agens, 
benefdixit,  (58)  dedit  discipuiissuis,dicens  :  Acci- 
pite,  et  bibite  ex  eo  omnes  :  (50)Hig  est  enim  calix 

SANGUINIS    MKl,  NOVl     L'T    ^TERNl     TESTAMENTI  (60)  MY- 
STBRIUM  FJDEI,  Qin  PRO  VOBIS     ET    PRO  MULTIS  EFFUNDE-  _ 

c 

TUB   IN  RRMISSIONEM  PECCATORUM. 

H<ec  qnotiescunque  feceritis,  in  mei  memoriam 
facielis. 

(61)  Unde  et  memores  sumus,  Domine  nos  tui 
servi,  sed  et  plebs,  tua  sancla,  Christi  Filii  tui  Dei 
nostri,  tam  beatee  passionis,  necnon  et  ab  inferis 
resnrrectionis,  sed  et  in  coelos  glorios»ascensionis. 
Otteriraus  prfleclarae  Majestati  tu«p  (62)  de  tuis  do- 
nis  ac  datis.(63)  Ilostiatn  f  puram.Hostiam^t  san- 
ctam,  Hostiam  f  (^V)  immaonlatam,Panem  •}•  san- 
ctum  vitfe  aelernae,  et  calioein  f  sabitis  perpetua^. 

Supra  qn?e  propilio  ac  sereno  vnltu  respicere  di- 
gneris.  et  accepta  iiabere,  (65 )  sicuti  accepta  habere 
dignatus  es  mun<^ra  pneri  lui  jnsti  Abel,  et  sacrifi- 
cium  patriarchae  nostriAbrahae^etquod  tibi  obtulit 
(66)  snrarans  sacerdos  tuiis  Melchisedechasanctum  ^ 
sacrificium  ,iinmaculatam  Hostiam. 

Supplices  te  rogamns,oranipoten<Dens,  (67)jube 
hfiec  perferri  per  manus  angeh  tui  in  (68)  sublime 


altare  tuum,in  conspectuDivinae  Majestatis  tu8e,ut, 
quotquotez  hacaltaris  participationesacrosanctum 
Filii  tni  f  corpus,  et  f  sanguinera  snmpserimus, 
omni  benedictioneccelesti,  et  gratia  repleamur.  Per 
Christum  Dominum   nostrum. 

(69)  Supei'  Diptycha.  —  (70)  Memento  etiam 
Domine  famulorum  fumuiariunique  tuarum  Ill.qm 
nos  pr8pce?serunt  cnm  signo  fidei.(71)  et  dormiunt 
in  somno  paois,  Ipsis.  Doraine,  et  (72)  oranibus  iu 
Christo  qniescentibns,  locum  refri^?erii,lucis  et  pa- 
cis.  utindulgeas,  deprecamur.  ^  Per  eumdem. 

Nobis  quoque  peccatoribusfamulistuisde  multi- 
tudine  miserationum  tiiarum  sperantibus,  partem 
aliquam  et  societatem  donare  dip:neris,  cum  tuis 
sanctisapostolis,  etmartyrit)us,  (73)  cum  Joanne, 
(74)  Stephano,  Matthia,  Barnaba.  !j?natio,  (75)  Ale- 
xandro.  Marcellino,  Petro,  Felicitate,  Perpetua, 
(76)  Agalhe,  cLucia  (77)  Agne,  Cecilia,  Anastasia, 
(78)  ^  et  cnin  oinnibns  sanctis  tnis  intra  quornm 
nos  consortium,  non  aestiinator  (79)  luerili,  sed  ve- 
niaeqnaesuraus,  largitor  adiuitte.  Per  Christum  Do- 
minum  nostrum. 

Perquem  haec  (80)  oinnia,  Dornine,semper  bona 
creas,  ^81)  sanclif  ficas,(82)  vivifficas  benefdicis- 
et  praestas  nobis.  Per  e  ipf -{nra^et  cura  f  ipso,  et  in 
f  ipso,  est  tibi  Deo  Patri  omnipotenti  in  unitate 
Spiritus  sancli,  omnis  honor  et  gloria. 

Per  omniasfeculaseculorum.  Amen. 

Oremus.  —  (83)  Prfleceptis  salutaribus  moniti,  et 
divina  institutioneformati,  audemus  dicere. 

(84)  Paler  noster  qni  es  in  ccelis,  Sanctiiicetur 
nomen  tunm,  Adveniatregnnmtnum.Fiatvolnntas 
tiia  sicnt  in  coelo,  et  interra.Panemnostrum  qnoti- 
dianum  da  nobis  hodie.Etdimitte  nobis  debita  no- 
stra,  sicut  et  nos  dimittimus  debitoribns  nostris.Et 
ne  nos  inducas  in  tentationem.  I^  Sed  libera  nos  a 
malo. 

Liberanos,qu8esumus,  Domine,  abomnibus  ma- 
lis,  preteritis,  prflpsenlibns,  et  futuris,et  interce- 
dente  beata  et  gloriosa  semper  virgineDeigenitrice 
Maria,  et  (85)  l)eatis  apostolis  tuis,  Petro,  et  Paulo, 
at^iue  (86)  Andrea,  necuon  et  beato  (87)  Stephano 
protomartyre  tno,  f  et  oranibus  sanctis,  da  propi- 
tinspacem  diebnsnostris,ut,  opemisericordiaR  tufle 
adjuti,  eta  peccatosimussemperliberi,et  ab  omni 
perturbatione  securi.  Per  Dominuin. 

5  Pax  Domini  sit  semper  vobiscum.  l^.  Et  cum 
Spiritu  tuo. 

(88)  Agnus  Dei  qui  tollis  peccatamundi,raiserere 
nobis  R. 


*  Ex  lib.  Ponlific.,  in  Vita  sancti  Leonis  I,  quae 
tom.  111  Concil.  inperitur,  col.  1290  et  se^^.,  sanctus 
Leo  consiiluit  ut  intra  ucivmcm  sdc.rificii  diceretur, 
sanctum  sacrifirium,  immacutatam  flostiam, 

l>  In  Cod.  Pamel.  et  Rep^inee  Suec,  per  Christum 
Dom.nnst, 

c  Pampl.,  Agatlia,  iitin  aliis  Editis. 

<1  In  Gemet.  hic  inserunlur  nomina  sanclarum 
/Etlipldrytli.T  oi  Gprlrudis. 

e  Crnces  hic  sif^nata)  non  videntur  in  Cod.  Reg. 
Succ. 


f  In  Cod.  Rpg.  Supc.  additur  :  yecnon  et  beato 
Dionysio  martyrc tuo atque  pnntf/ice  cum  s-ciifi  sui% 
Rust  co  etEleutherio,  et  beatn  Clodoaldo  conjess.  /., 
et  omnibus,  etc.  In  Pampl.  Cod.  cum  beato  Cyriaco 
Mart.  t.  et  .^awr/o  Martino  confe^%.  t.  qufle  in  Cod. 
Reg.  Suec.  desiderantur.  In  "2  Theoder.  inseruritur 
hicnomina  sanctorum  Quinliid,  Nicasii,  Gregorii, 
Medardi  et  Eli^ii. 

ff  Posl  Agnus  \n  1  Theod.  sequuiitur  scx  Orationes 
ex  quibus  secunda  esl  :  Domine  J.  C  qui  •iixisti  apo- 
slolis  tuiSf  pacem  relinquo  vubis,  etc,   qute  legitur  in 


S9 


LIBER  SACRAHBNTORUM. 


30 


*■    IX    KALEND.     UNUARll.     —  IN    VIGILIA     NATALIS        A 

DOMINI. 

Ad  (80)  Nonam,  —  (90)  Deus  qiii  nos  Redemptio. 
nisnostrsannuaexspectafionel{etiflcas,(9i)pr»sta 
ut  Uniirenitiimtuum  quemRedemptoremlaetisnsce 
pimus  venientem  quoque  judicem  securi  -videamus 
Dominum  nostrum  Jesum  Christum,  Filium  tunm 
(92  r  qiii  tecum  vivit  et  rep^nat  Deus,  in  unitate  Spi- 
ritus  sancti  (93)peromnia  saecula  saeculorum. 

{9^)Super  oblata,  — Da  nobis,  quapsumnsomni- 
poten<%  Deus  ut,  sicut  adoranda  Filii  tui  Natalia 
prtpvenimus  sic  ejus  muneracapiamussempiterna 
flraudentes.  Pereumdem. 

(95)  Prmfntio  *>.  —  Vere  difirnum  et  justum  est, 
«equiim  et  salntarenos  tibisemperet  nbiqueRratias 
n^pre,  Domine  sancte,  Pater  omnipofens,  rRlerne  g 
Dens.  Per  Ghristnm  Dominnmnostrumcnjnshodie 
faciemin  confessione  prieveniranset  voce  snpplici 
exoraraus,utsuperventuraBnoctisoffinisnositaper- 
vij^iles  reddat,  nt  sinceris  mentibns  ejns  peroipere 
mereamur  Nataleventnrnminqno  invisibilisexsnb- 
stantin  tua  visibiiis  percarnem  apparnit  in  nostra 
tecumque  nnus  non  tempore  irenitus,  non  natnra 
infHrior,  ad  nos  venit  ex  tempore  natus.  Per 
quem.  etc. 

(06\Ad  Complendum  c.  —  Danobis,  Domine,qufle- 
sumus,  Unigcniti  Filii  tni  recensita  Nativitatersspi- 
rare  cujus  ccelesti  mysterio  pascimur  etpotamur 
(97).  Per  eumdem,    etc. 

Ad  Vesperas.  —  Praesta  misericors    Deus  ut   ad 
suscipiendum  Filii  tui  sin^^nlare  Nativitatis  mjste-  p 
riun  et  mentes  credentium  pneparentnret  non  cre- 
dentium  corda  subdantur.  Per  eumdem. 

(98)  INVIGILIA  DOMlNi  INNOCTB. 

Deus.qji  hancsacratissimamnoctem  veriluminis 
fecisti  illustrationeclarescere,daquaesumus  ut  cu- 
jus  bicis  mysteria  in  terracognovimus,ejus  qnoque 
paniHis  in  caelo  perfruamur.  Qui  tecum  vivit,  etc. 
0  *  Super  oblata.  —  Accepta  sit  tibi  Domine,  qnae- 
siimusbodieruAefestivitatis  oblatio,  r^itf  tiU/i.  ^ratia 
I.ir^iente,  perhnec  sacrosancta  commeircia;i4uUiQS; 
inveiiiamnr  formain  quo  tecum  estnostrasubstai>«« 
tia.  Qui  tecum  vivit  et  regnat  DeKSj  in  uni^ate.. 


Prspfaiio.  —  Vere  dif^num  et  justum  est  aequum 
et  salntare  nostibi  semper  ef  ubiqne  pratias  aprere, 
Domine  sancte.  Paler  omnipotens,  neternc  Dens, 
e  Per  Christnm  Dominuinnostrnm.  Cnjus  divinaa 
Nativitatis  pofentiam  in^enita  virtntis  tnae  ffen  uitma- 
gnitudo.  Quem  semper  Filinm,  et  ante  tempora 
ajterna  crenitum,  quia  tibi  pleno  atque  pcrfecto 
ffilerni  Patris  nomen  non  defnit,  prapdicamus,elbo- 
nore,  maje-^tate  atque  virtnteffiqnalemtibicum  Spi- 
ritn  sancto  confilemnr,  et  (99)  in  trino  vocabulo 
unicam  credimus  Majestatem.  Etideo  cuman^elis 
et  archanfirelis,  cum  fhronis  etdominationibus cum- 
que  omni  milifiacoelestis  exercitushymnumglorifie 
tuflft  canimnssine  fine  dicentes  : 

Te  iffitnr,  clementissime  Pater,  etc. 

(100)  Denedictiii.  —  Omnipotens  Dens  qni  incar- 
natione  rnisreniti  sni  mnndi  tpnebras  eflngavit,  et 
^loriosanafivitatehano  sacratissiinam  noclem  irra- 
diavit,  effnprota  vobis  tenebras  vifionim  et  irradiet 
cordavestra  Ince  virtntum.  Amen  Oniqne  ejnssa- 
cratissimaeXativitatisgandiummas:numpa<toribnsab 
ans:elo voluilnnntiari  ipsesnpervos  benerHctionis 
snae  gratissimnm  imbrem  infundaf ,  afqiie  ipsopastore 
vos  ad  aeternornmpandiorumpascna  aeterna  perdu- 
cat.  Amen.  Et  qni  per  ejns  incarnafionem  ferrena 
CfElestibus  sociavitinternaepacis  etbonae  volnntatis 
vosnecfarerepleat,  et  coelestis  militiae  consortes 
efficiat  Amen.  Quo^i  ipse,  etc  '. 

Ad  Complendum.  — Danobis,qu»9umus,  Domine 
Dens  noster  ut  qni  Nativitatem  Domini  nostri  Jesu 
Christi  nosfrequentaregaudemus,  diffuisconversa- 
tionibus  ad  ejus  mereamur  pertinere  consortium, 
Qni  tecum  vivit,  efc. 

Ad  Mntutinum, —  Respice  nos.misericors  Deus, 
et  mentibns  clementer  humanis,  nascente  Christo, 
snmmse  veritatis  lumen  ostende.  Qui  tecnm  vivitet 
ref^nat. 

7     MISSA    (iOi)lNMANE    PR1M.\     NaT.  DOM.,     SIVE    8AN- 

CTiB   K   ANASTASIjC. 

Da  (102),  qnaesnmus,  omnipotf^ns  Deus,  ut,  qui 
TiOva  incarnati  Verbi  tiii  Ince  pprfnndimur  hoc  in 
-lostro  fesplf^ndtiat  opere,  qnod  per  fidem  fulget  in 
mente.  Fei^^timdem. 


ho'liernis  .Missalibus.  In  G.RejJT.  Suec.  ante  Agn%ksDH 
ponitur  Benedictio  episcoporum,  adeato  suppL,  ut  in 
Ponlific.  Ri»ni.  postea  Consecratio  :  Dpus  honorum  D 
omnium.  Deindesuper  oblata,  hxc  hosfia,  elc,  ut  in 
Potilif.  Rom.,  Praefatio,  Hanc  igitur,  etc.  Arl  com- 
plenlum,  ha^c  nos  rommuniOy  etc.  Hsec  excipiunl  ordi- 
n.itiones  presbyferi  et  diaconi. 

•  Hic  non  consentiunt  Mss.,  nisi  in  diiabus  priori- 
hus  Orationibus. 

t>  Abest  Praefatio  Cod.  Pamel.  et  Rejr.  Siier.  In 
Ge.net  assi^fnatur  Prjefatio  qute  in  Kdit.  Vatic.  et 
Gussanvil.  poniturpro  tertia  missa  Natalis  Dnmini. 

c  Irj  Cod.  Refr.  Suec.  el  apud  Pamel.  lef^itur  posl 
tjommunwnem  Scjuitir  ad  Pamel.  Oralio  super 
p^tpuinm  qufc  nbest  a  Co»!.  Hf'^.  Su^c.  sicut  alia  ad 
Vesperos. 

'^  \n  C.  Pamfl.,  secrela,  contradicente  Co<i.  Hei^. 
Su''C. 

«  .Apud  Pamel.,  quia  perincarnutf  verbimysterium, 
etc,  ul  iu  Missalibus   hodiernis.   Consentiunt    Cod. 


R*»jc.  S'ii»c.',  OemOtet  Thooder.  Post  Prpefat.  Pamel. 
habet  :  infru  arUdn^jT}  Communicnntes  et  noctem  sa- 
cratis.  celebr.y  ut  in  Mi^sali.  Favent  Mp".  Theoder.  et 
Gemet.  Abest  hoc  a  Cnd.  Rp.jr.  Suer.  Sic  adeo  dis- 
crepant  Codices  ab  invicem,  ut  immensi  prope  Itiboris 
sit  omnes  variuntes  lecfiones  observare. 

f  Hsec  Benedirtio  quce  hic  non  exstat  in  Rd.  Vat. 
et  aliis  poster.  est  in  Benedicfioali  a  Lambecio  pdito, 
quo'I  habes  in  Edit.  Gu«!sanvil.  Ibidem  reperiuntur 
omnes  alise  Benedictiones  in  Codine  Menardino.  Mis- 
sarum  officiis  insertse.  Sic  ab«olvilur  apiid  Lambe- 
cium  :  quod  ipst  prn*%tare  dignetur  nijus  reqnnm  et 
imprrium  sine  /ine  permanet  in  s^eruta  saeruiorum. 
Amcn.  Benedirtin  1)ei  l^atris.  et  l^^iiii,  et  SpiritussanC' 
ti,  et  pax  Domini  sit  se*y}per  rohiscum. 

K  Assi<rnatur  qnoqueslatin,  nd sanrtam  Anas/nsiam 
tnmin  plerisnup  C'»df|.  tuiniin  K:iiend.  Rnni.  In  Cod. 
Ro^^  Siifc.  (iuje  «unthujus  mi^^sa»  IVirfaticuicp,  prior 
de  sancta  Anastasia,  aiia  ile  Nalivilate. 


fm 


31 


SANCTI  GRBCKMtll  MAGNI 


3S 


B 


■•-  - 


Alia.  —  Da,  qufesiimus  omnipolens  Deus  ut  qui  A  ducatadsaiietatemflBternorum  prflemiorum.  Amen. 

(lli)Ouiqueejusinfantiamvilibusvolultinduipannis, 
ipse  vos  ccelestium  vestimentoriim  induat  ornamentis 
FlmeD.  Quod  ipse  prffistaredif^netur,  cujusre^oum 
et  imperium  sine  fine  permanet  in  aiECula  sceculorum. 
Amen.  Benedictio  Dei  Patris  et  Filii,  et  Spiritus 
Sancti.  Et  pax  Domini  sit  semper  vobiscum. 

Ad  Complendum.  —  (112)  Prfesta,  quffisumuM, 
omnipotens  Deus,  utnatus  hodie  Salvator  mundi, 
sicut  divinffi  nohis  generationis  est  auctor  ita  et 
immortalitatis  sit  ipse  largitor.  Qui  tecum  vivit  et 
regnat  Deus. 

Ali(e  Orattones.  —  Concede  nobis,  oronipolens 
Deus,ut  Salutare  tuum  novaccplorumlucemirabile 
quodadsalutemmundihodierna  festivitate  proces- 
sit,  nostris  semper  innovandiscordibusoriatur.  Qu| 
tecnm. 

Alia.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  hunc 
diem  per  inrtlarnationpm  Verhi  tui  etpartum  heatffi 
Mariffi  vir^inis  consecrasti,  da  populis  tnis  in  hac 
celehritHte  consortium  ut,  qui  tua  ^ratia sunt  redem- 
pti  tnasint  adoptione  securi.  Per  eumdem. 

Alia  —  Fundamentum  fidei  nostr®  Deus,  (113) 
qui  in  mentihussanctis  tanquamin  excelsismonti- 
busffiternitatisportas,  justitiamimiente,  componis. 
coDcedenohisintegloriose  credere,tuumqiie  Filium 
Dominum  nostrum  ad  Redemptionem  animarum 
hominem  factum  praetiicahiliter  confiteri.  Qui  te- 
cum,  etc. 

Alia.  —  Largire,qu8esumus,DominefamuIistuis 
(li^)  fidei  et  securitatis  augmentum,utqui  deNati- 
vitate  Filii  tui  Domine  nostri  gloriantur  et  adversa 
mundi,  te  guhernante,  non  seDtiant,  et  quffitempo- 
raliter  9celebrare  desiderant,  sinefine  percipiant, 
Per. 

Alta.  —  Deus,  qui  per  beatffiMarJffi  virginis  par- 
tum  sine  humanaconscupiscentiaprocreatumjnFi- 


beatffi  Anastasiffi  roartyristuffi  solemnia  colimus  ejus 
apud  tf  patrocinia  seatiamus.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum. 

Super  ohlata.  —  Munera  nostra  qussumus,  Do- 
mine,  Nativ'tatis  hodiernffimysteriisapta  proveniant, 
ut  (103)  sicut  homo  genitus  idem  refulsit  Deus,  sic 
nohis  hsecterronasubstantiaconferatquoddivinum 
est.  Per  eumdem. 

Alia.  —  Accipp,  quffisumus,  Domine,muneradi. 
gnanter  ohlata,  et,  heatffi  Anastasiffi  suffragantibu» 
meritis  ad  nostrre  sahitis  auxilium  provenire  con- 
cede.  Per  Dominum  nostrumJesumChristumFilium 
tunm.  Qui  tecum  vivit. 

(lOi)  Prcpfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est, 
ffiquum  et  salutare  nos  tibisf»mppr  el  uhique  gra- 
tias  agere  Domine  snncte,Pateromnipotens,ffiterne 
D^ns:  qiiia  n^^stri  Salvatoris  hodieliix  vera  proces 
sit.  qiiflp  clara  nohisomniaetintellectumanifestavit 
et  visu.  Et  ideo  cum  aneelis  et  arrhangelis,  cum 
thronis  ot  dominationihus  cnmqueomni  militiacre- 
lestis  exercitus,  hvmnum  gloriae  tuffi  canimus.sines 
fine  dicentes. 

Ad  Complendum.  —  (105)Ejusnos,  Domine,  (t06> 
sacramenti  semper(t07)natalisinstauretcnjus(108) 
NativitassineularishumanamrepuIitvetustatem.Qui 
tecum  vivit. 

Alia —  Satiasti,  Domine  familiamtuam  muneri- 
bus  sacris  :  ejiis,  quaisumus  semper  interventione 
nosrefovecujussolemniacelehramus.  PerDominum  n 
Dostrum  Jesum  Christum,  etc. 

VIU  KAL.    JANUARU».  — IN    DIE  NATALIS   DOlfl.Nl. 

(t09)  Concedeqiiffisumus  omnipotens  Deus.  ut 
nos  Unigeniti  Filii  tui  nova  per  carnem  Nativitas 
Hberet  quossuh  peccati  jugovetusta  servitustenet. 
Qui  tecum  vivit. 

Super  oblata.  —  Ohlata,  Domine   mimera   nova 
Unigeniti  tui  Nativitate  sanctifica,  nosque  a  pecca- 
torum  nostrorum  %  maculis  emunda.  Per  eum 
dem,  etc. 


lii  tui  memhra  ven  entes  (l!5)  pateruis  fecisti  prre- 
judi(^ii<^Qqn-tetxen\prffista,  quffisiimus,  ut  (116)  hu- 
•"':  :'5u*V're4tbt/!&nqvitate  suscepta  vetustatis  antiquffi 
Pnefatio.  —  Vere  disrnum  et  justvito  «i»iitfq'nura j^  -  -contafcns  exuamur.  Per  eumdem. 
salutare  nostihi  semper  ot  uhique"  gfrftias  aflrere,  >t/Xa,  — •(447K'fieil»,  qui  humanffi  suhstantiffi  di- 
Domine  sancte,Pateromnipotpns.ffiterne  ppjii«iiura  Koiffti^iii  inVabii^ter  rondi.iisti  et  mirahilius  re- 
per  innarnati  Verhi  m.v*»terium  no^a.r^ectisiip^ttiSB.  fwm^slf,'  da  nohis  qnffisiimus  ejiis  diviuitatis  esse 
oculi*:  luxtMffi  claritatisinfiilsiUUh-lnno  visihilitpr  consoites  qui  h-imanitatis  nostrffifitM-i  di^^iatiis  est 
Deum  cognoscimus,  per  hnnc   (110)  invisit)ilinm  "  particeps,  Jesus  Ghristns  Filiiis   tuus,   qui   tecum 


amore  rapiamur.  Ft  ideo  ciim  auffelis. 

Tp  iffitur,  clementissime  Pater,  etc,  ui  supra^. 

Benedirtio.  —  Bened^cat  vohisomnipotens  Deus, 
vestramque  ad  supernaezcitetinfentionemqui  hanc 
sacratissimam  diem  Nativitale  Filii  sui  fecitesseso- 
lemnem.  Amen.  RtquieumquiPanis  est  angelorum 
iD  prffisepi  Ecclesiffi  cibum  fecitesse  fideliumanima- 
lium  ipse  voset  in  prffisenti  sfficulo  degustare  faciat 
ffiternorum  dulcedinemgaudiorum  et  iu  futuroper- 

a  In  Kalend.  Rom.,  sicut  in  Ed.  Pamel.  et  pleris- 
que  Mss.,  legitur  ad  sanctum  Pelrum,  ubi  stalio  indi- 
catur. 

b  Apud  Pamelium  post  Prsefatiooem  habes,  infra 


vivit. 
Alia.  —  Omnipotens  sempiterneDeus  qiii  in  Filii 

tui  Domini  nostri  Nalivitate  tribuisti  totiiis  reliirio- 

Dis  initium    perfectionemqiie   constare   da   nobis 

quffisumus,  ia  ejus  portionc  censeri,  in   quo  totius 

salutishiimanffi  summa  consistit.  Qui  lecum  vivit 

et  rcf^nat  Deus. 

.Alia.  —  Da,  quffisumus,  Domine,  populo  tuo  iu- 

▼iolabilem  fidei nrmitatem.  ut  qui  Uuigenitum  tuiim, 

act.  Communicantes  el  diem  saeraliss.  celebr.  quo  B.  M. 
intem,  virginitas  (oer  errorem  nalioitas),  elc,  quo)  le- 
guntur  in  Kd.  Vatic.  el  Gussanvil.,  necnon  in  Gemet. 
Abest  a  Cod.  Reg.  Suec. 


33 


LIBER  SACRAMENTORUH 


34 


in  tuateciim  gloria  seiDpiternum,  (liK)  in  veritate  A 
nostri  corporis  Datum  de  matre  Virgiue  confitentur 
et  a  praesentibus  liberentur  adverdis  et  mausuris 
gaudiis  inserantur.  Fer eumdem  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum  Filium  tuum,  qui  tecum. 

VU  KAL.  JANLARU.  —  NATITITAS  SANCTl  8TKPHA.N)  &. 

Da  nobis»  queesumus,  Domine,imitariquod  coli- 
mus,  ut  discamuselinimicosdiligere,  quia  ejusna* 
talitia  celebramus,  qui  novit  etiam  propersecutori- 
bus  exorare  Uom. 

Super  oblata.  — Suscipe,  Domine,  munera  pro 
tuorum  commemorationesanctorum,(li9)  ut  sicut 
illos  passio  gloriosos,  sic  nos  devotio  reddat  inno- 
cuos.  Per  Dominum  ^. 

Prasfatio,  —  Vere  dignum^t  justum  est,  aequum 


VI    KAL.    JANUARil  C.  —    NAT1V1TAS8ANCTI  JOANNIS 

EVANGBLISTE. 

(122)  Eccle.Hiam  tuam,Domiue,benignus  illustra, 
ut,  beati  Joannis  evangeiistaB  illuminata  doctrinis, 
ad  doua  perveuiat  sempiterna.  Per. 

Super  oblata.  —  Suscipe  munera,Domine  quae  in 
ejus  tibi  solemnitatedeferiuius,cuus  (123)  nos  con- 
iidimus  patrocinio  hberari,  Per. 

Praefalw,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  equum 

et  8alutare,nos  tibisemperetubique  gratias  agere, 

Domiue  sancte,   Pater  omnipolens,  a^terue  Deus, 

beati  apostolitui  etevangelistaeJoannisveneranda 

natalitia  recenseutes  :  qui  Domini  nostri  Jesu  Chri- 

sti  Filii  tui  vocationesusceptaterreuum  respuit  pa- 

...  ^  trem,  ut  posset  invenire  ccelestem^adeptusinrecrcfo 

et  salutare  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere  B       ,  ,  _.         i  •  .     . 

,^      .  .       i^  »  •     *  .         ,x  ccelorum  sedem  apostolici  culmnus.qui  taotum  re- 

■  ■«■kn^inA  eoni«ta         Pntor     rknnnir\/\tuna        Qaljji»na    llano  '  ^ 

lia  (124)  carndlia  coutempserat  genitoris  ;  quique 
Uuigeuito  tuo  sic  famihariter  est  dilectus,  et  im- 
mens6e  gralite  muneribus  approbatus,  uteum  W 
idein  domiuus  in  cruce  jam  positus,  (t25)vicarium 
siMB  matri  Virgini  iilium  subrogaret,  quatenus  beatffi 
Geniiricis  integritati  probati  dilectique  discipuli 
virginitas  deserviret.  Nam  et  IncoeuaB  mystic&e  sa- 
crosaucto  convivio  super  ipsum  vita:  foutemseter- 
num,  scilicet  pectus  recubuerat  Salvatoris  De  quo 
perenuiter  mananlia  ccelestis  haurieus  ilueuta  do- 
ctriua;,tamprofuntiisacmysticis  revelationibusest 
imbutus,  ut  omuem  transgrediens  creaturam,  ex- 
celsa  mente  conspiceret,et  evaogehca  voce  piofer- 
ret  qiiod  prineipio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat 


Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus, 
beati  Stephani  levitae  simul  et  martyris  natahtiare- 
coleotes:  qui  fidei.qui  sacree  mililite,  qui  dispensa- 
tionis  et  castitatisegregiae,  qui  praedicationismira- 
bilisque  constantiee,  qui  confessionis  ac  patientiae 
nobis  ezempla  venerandaproposuit.  Ctideo  nativi- 
tatetn  Fihi  tui  merito  prae  caeteris passionis  suoefe- 
stivitate  prosequitur,(t20)cujusgloriee  sempiternee 
primus  martyr  occurrit.  (121)  Per  quem  majesta- 
tem,  etc. 

10  Benedictio.  —  D.nis  qui  beatuin  Steplianum 
protomartjrem  coronavit,  et  confessioue  tidei,  et 
agoue  martyrii,mentes  vestrascircumdet,Htin  pree- 
senti  saeculo  corana  justiti8e,et  in  futuroper  ducat 


vos  adcoronam  glori».  Amen.Ilhusobtentutribuat  Q  apud  Deum  etDeuserat  Verbum.  Kt  ideo  cum  an- 
vobis  Dei  et  proximi  charitate  semper  exuberare,      ^gi 


qui  hanc  studuit  etiam  inter  lapidantium  impetus 
obtmere.  Amen.  quo  ejus  exemplo  roborati,et  in- 
tercessione  muniii,  ab  eo  quem  ille  a  dextris  Dei 
vidit  stantem,  mereamini  benedici.  Amen.  Quod 
ipse  preestare  dignetur,  etc. 

A(i  Coinplendum.  —  Auiihentur  nobis,  Domine, 
sumpta  myst^ria,  et  intercedente  beato  Slephaoo 
marlyre  tuo,sempiternaprotectionecoutirment.Fer 

Alia.  —  omnipoteus  sempiterna  Deus,qui  primi< 
tias  martyrum,  in  heali  levitae  Stephaui  sauguiue 
dedicasti,  tribue,  queesumus,  utp.o  uobis  iuterces- 
sor  existat,  quiprosuisetiampersecutoribuseiora- 
vit.  Fer. 


Benedictio, — Omnipotens  Deusdignetur  vobisPer 
intercessionembeati  Joanuis  apostoiietevangehstee 
benedicere^quiper  eum  arcaua  verbi  sui  voluit  Cc- 
clesitts  revelare.  Ameu.Coucedat  vobisut  quod  ille 
Spiritussancti  muuerealllatusveslrisauribus  iufu- 
dit,  ejusdem  spiritus  douo  capere  meute  valeatis. 
Auien.  (juo  ejus  decumento  de  diviuitate  uostri  re- 
demptoris  edocti,ctamandoquod  tradidit,  et  exse- 
queudoquod  jusait,ad  douaperveuire  mereamiui, 
quue  idem  Jesus  Christus  Dominusnoster  repromi- 
sit.  Quod  ipse  prsestare  dignetur. 

Ad  complendum,  — Uefecti  cibopotuque  ccelesti, 


Alia-  Deus,  qui  nos  Uoigeniti  lui  clementer  in-  D  ^'''"'  "'''^*'"'  ^  '"^'P"''**  d^Prec^uiur.  ut  in  cujus 


carnatione  redemisti,  da  nobis  patrociuia  tuorum 
coutiuuatasanctorum,quibuscaperevaleamussalu- 
taris  mysterii  portionem.  Per  eumdem. 

Alia,  —  Gratias  agimus,  Domiue,  multiplicatis 
circa  nos  miseraliouibus  tuis,  qui  et  Filii  tui  Nati- 
vitate  uossalvas,  etbeati  martyrisStephani  depre- 
catione  sustentas.  Fer  eumdem. 


«  Apud  Pamelium,  martyri$,  ut  iu  Edilis  Vatic.  et 
GussaFivil.  Abest  a  God.  Ke<:.  uut»c.  et  a  KaltMid. 
HoMi..  ubi  nuila  slatioassignalur,  Bt>d  pro  Evari;;eIio 
infii'ratur :  IHcebat  Jesus  turbis  Judeeorum^  usque, 
benedictus  qui  venitin  nom.  Dom.  Matlh.  xxui. 

b  Fost  hanc  Orationem,  apud  Pamelium  s&quitur 
Oratio :  grata  iibi  sint,  etc,  quiB  desideratur  in  Cod. 


hojccommemorationepercepimus,  ejus  muuiainur, 
et  precibus.  Per. 

(126)  Ad  Vesperos,  —  Heati  Joanuis  evangelistee, 
quwsumus,  Domine^  supphcatioue  placatus,  et  ve- 
niamuobis  tribue,etremedia  sempilerna  concede. 
PerDomiuum  uostrum. 

(127)  Atia.  —  Beatievangehstae  Joannis,Domine, 

Reg.  Suec.  et  abest  ab  Kdit.  Valic,  Cussanvil,,  etc. 
c  lii  Kalend.  Hom.  nulla  lit  uienii"  slaljonis. 
Evan^elium  idiMu  iiotulur,  quod  in  liodierins  .Vli^sa- 
iibusiegiinus.  lu  Cod.  Famel.  aiiai  |>ror>us  Orationes 
assignantur.ln  iiud[tritmil{\i[\iv ad sanctuin Andream, 
Aiiquas  ex  iliis  habet  Codex  Ueg.  iDuec.,  sed  notx 
omnes  ;  imo  tree  priores  desunt. 


36 


SANCTI  GREGORil  MA(^N1 


36 


..  B 


prfficibusaJjiivemur^utquodpossibilitas  nostranon  \ 
obtinel  ejus  nobis  intercessione  donetur.  Per. 

(128)  Alia,  —  Sit,  Domine,  quiBsumuSy  beatus 
Joannes  evaDgeli^ta  nostrae  fragiiitatis  udjutor,  ut 
prouobis  tibibupplicanscopiosiusaudiatur.  Per. 

Alia,  —  Deus  qui  per  os  beati  apostoli  tui  Joau- 
nis  Yerbi  tui  nobis  arcanareserasti  prsesta,  quaesu- 
mus,  ut  quodille  nostrisauribusexcellenter  iufudit 
inteliigeutiui  competentiseruditionecapiamus.Per. 
Alia.  —  Omnipoteus  sempiterne  Ueus,  qui  hujus 
diei  veneraudam  sanctamque  iietitiam  bcati  apostoii 
tui  Joanuis  et  evangeiisUe  feslivitate  tribuisti,  da 
Ecclesitie  tuee,  queesuuius,  el  amare  quod  credidit, 
et  prtedicare  quod  docuit.  Per. 

Alia,  —  Ail^it  Ecclebitt)  tute,  Domine  queesumus, 
beatits  12  evaugeiista  joanues,  ut  cujusperpetuus 
doctor  exi»ut,semper  ussenon  dcainat  sutirugator. 
Per  Domiuum. 

Alia.  —  ProBala,  qu8Bsumus,omnipoteus  Deus^ut 
exceiieuliaui  Yerbi  lui,  qoam  bealus  evaugeiista 
Joanues  asiseruit.et  convenieuter  inteiiigere  valea- 
mus,  et  veraciter  piotiieri.  Per  euaidem. 

V  KALEND.  JAiNLAKU.  &  NATALlS  ]NNOC£NTUM. 

Deus,cujus  hodieina  die  preecouium  innocentes 
martyresuouioqueudo,sedmorieudo  coufessi  sunt, 
omui  iu  uobis  vitiorum  maia  mortiiica,  ut  lidem 
tuam,  quaiu  iiugua  nostra  loquitur,eliam  moribus 
vita  faieatur.  Per. 

Super  oblala.  —  Adesto,  Domiue,  muneribus  In- 
noceiitiniilestivitatesacrandis,etprffisla,qu8esuuius, 
uteorum  siuceriiatem  possimus  imitari,quorum  tibi 
dicatam  venuramuriulautiam.  Per.  C 

Prxfaiio,  —  Yere  diguum  et  justum  est,  eequuin 
etsaiutare,  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere 
Domine  saucte,  Pater  omuipotens,  «eterue  Deus : 
(129)  etiu  preuosis  mortibjs^arvulorum,quospro- 
pter  nostri  redemptoris  infantiam  bestiaii  su^vitia 
Herodes  funestus  occidit,  immensa  ciementiffi  tuae 
dona  pruiaicare,  lu  quibus  fuigetsola  magis  gratia 
quam  vuiuulas,  il3u)  el  daaa  est  prius  coutessio 
quaui  loquela,(  13 1)  aule  passio quam  membra ideo- 
nea  passioui.  Exisiuut  tesles  Chrisii,  quiejusuon- 
dum  fuerautaguitores.Oiuliuitabeniguitas  t  o  iuef- 
fabiiis  misericordia,qufiBpro  suaiuomiue  trucidatis 
meritum  gioriic  perire  uon  patitur,  sed  propria 
cruorepeilusisctsalus  regeueratiouis  adhibeim*,  et 
imputatur  corona  martyru.Etideo  cum  augt;h8,etc.  [) 

Benedictio,  —  Omnipotens  Deus,  pro  cujus  Uni- 


geniti  veneranda  infantia  infantium  innocrntium 
catervas  Herodisfunestiperemit  sffivitia,  suse  vobis 
benedictionistribuat  dona  gratissima.Amen.Et  qui 
eiscoucessit  ut  unicum  Fiiium  ejus,  Dominumno- 
strum,  non  loquendo,  sed  morieudo  conilterentur, 
coocedat,vobis  ut  hdem  veram  quam  hugua  vestra 
fatetur,  etiam  mures  probi  ei  vila  incuipabihs  fa- 
teautur.  Amen.  0 uique  eos  primiti vum  fructum  sau • 
ctffi  suiB  suscepit  Ecclesi&e,  cum  fructu  bonorum 
operum  vos  faciat  perveuiread  gaudia  flBternfle  pa- 
trifle.  Amen.  Ouod  ipse  prtestare  dignetur,  cujus 
regnum. 

Ad  compLendum.  —  (132)  Votiva,  Domine,  dona 
percepimus,qu£eSauctorumnobis  precibus,et  prfls* 
sentis,  qusesumus,  vita3  pariter  et  aetern»  iribue 
conferre  subsidium,  Per. 

13  ^ii^' —  ^  Deus,quihcetsismagDusinmagnis, 
mirabilia  tamen  gioriosius  operaris  in  miuimis,  da 
nobid,quxsuuius,iu  eorum  celebritate  gaudere.qui 
Filio  luo  Dumiuo  uostro  testimouium  prcebueruut 
etiam  nou  ioqueutes.  Per  eumdem,  etc. 

Alia,  —  Ipsi  uobis,Domiue,quuisumus,postuleut 
meutium  puritatem,  quorum  lunecenhus  hodieso- 
lemniter  eelebramus.  Per. 

Alia.  —  Adjuva  nos,  Domiue,  quflesumus,  eorum 
deprecatioue  sauctorum,  qui  Fihum  tuum  huuiaua 
necdum  voce  protiteutescoeiesUsuntpro  ejus  Nati- 
▼itate  gloria  corouati.  Per  eumdem. 

PRID.  KALENDAS  JANUARU.    NATIVITAS  SANQTl      SlLVESTRl 

C  PAPiE. 

(133)  Eodemdie  sancti  Fulgenlii  episcopi. 

Da,  quflesumus,  omnipotens  Deus,  ut  beati  Silvc- 
stri  confessoiis  tui,  atque  poutihcis  veneranda  so 
lemnitas,  et  devotionem  nobis  augeat,  et  salutem 
Per. 

Sttpero6/a/a.— Sanctorum  tuorumnobis,  Domine 
pia  nou  desit  oratio^quee  et  uiunera  nostra  concilicet, 
et  tuam  uobis  induigentiam  semper  obtiueat.  Per. 

Adcomplendum. — Ouwsumus,  omnipotens  Deus, 
uthodierutie  munussoiemnitatis  acceptum,iulerce- 
dente  beato  Silvesiro  coulessore  tuo,  et  corporibus 
nostris  salutem  praistetet  meutibus.  Per  Dominum. 

AUa.  —  Adesio,  Domine,supplicationibus  uostris 
nec  eos  ullis  mentis  et  corporis  patiaris  subjacere 
pericuiis,  quos  beati  Silvestri  ponUhcis  tui  munit 
gioriosa  cuufessio.  Per. 

KALENDIS  JANUARU.  (134)  —  INOGTAVIS   DOMINl  d. 

Deus,  quisalutisflBternflB,beatfleMariae  virginitate 


a  Apud  Pamel.  Nat.,  sanctovum  Innocent,  Abest 
tanctorum,  a  Cod.  lieg.  Suec,  a  Kaiend.  Hom.  etab 
Edii,  Vauc.  et  liussauvii.  In  eudem  Pamel.  Cod. 
legiiur  ad  mnctum  I^aulum,  bdelur  de  sutione  iu 
Kaieud.  hum.,  uui  Evaiigeuum  idem  quud  m  liodier- 
na  sauclurum  luuuceuuum  Midsa  de^igudlur. 

l>  lid;c  urdUU  el  Uiumu,  adjuva,  elc,  deest  iu  God. 
)\e^,  buec. 

c  Abes.  papie,  a  (jud.  Pumei.,  exstat  iu  Cud.  Heg. 
Suec.  lu  ueuLi'  iiegiiur  quuu  uic  de  saucLu  Fuigeuiiu 
adduum,  Uii  uec  lu  aius  Vulgaiis.  iu  iidieud.  Hum., 
ubi  papa;  tiiuius  saucto  Siiveslru  uuu  ddtur,  uuliaque 
ht  sancti  tuigeulii  memuna,  prffiscribitur  Evangel. 
Dixit  Jesus  discipulis  iuii  :  Vigilate,  usque  super  om- 


nxa  bona  sua  constituet  fttm,  sine  ulia  statione. 

<i  Licet  hoc  festum  a  Circuuicisioue  oomen  haud 
accipiat  iu  Kaiendar.  Hum.,  cui  cunseuliuni  iibn  Sa- 
crameiiturum  Cudices  sive  edili  sive  mauu  exarati, 
assiguaLur  tamcii  Evaugeiiuiu  de  Circumcisiuue, 
postquam  consummati  sunt,  quud  prutranitui*,  usque 
et  glonum  plebis  tux  isruel.  .NiiliddidLiuuis  lit  uieutiu. 
lu  bdilis  Luiiien  Pameiianis,  cunseiilieuLe  Cod.  Heg. 
Suec,  legiLur  adsanclam  Mariam  ad  Aiartyres.  In  liuc 
Gud.  desiaerauLur  qualuur  UrdLiuues  uiiiiua;  apud 
Pameuum  uuciuis  [  J  luciusai  ;  PrailaLiu  et  lieue- 
dicliu  quie  bic  habentur,  ubi  Cireumcisiuuis  ht  meu* 
tio,  iu  Pamei.  et  Heg.  Suec.  Codicibus  nou  leguutur. 
In  Kalendar.  Rom.  eodem  die  notatur  nalale  tancta 


37 


LIBER  SACRAMENtORUM. 


38 


fecuuda,  humano  generi  prsmia  prxstitisli,  trihue, 
qucesumus,  utipsam  pronoliis  intercedere  sentia- 
miis,  per  quam  meruimus  aiictorem  vitoD  suscipere 
Dominum  nostrum  Jesum  Chri^tum  Filiuiu  tuuiu. 

Alia,  —  Deus,qui  nobisnati  Salvatoris  diem  cele- 
braie  14  concedis  octavum,  fac  qua;sumus,  nos 
ejus  perpetua  divinitate  muniri  cujus  sumuscar- 
nali  commercio  reparati.  Qui  tecum  vivit,  etc. 

Super oblata.  —  Prsesta,  qiia)sumus,  Domiui,  ut 
per  ha?c  munera,  quio  Domini  nostri  Jesu  Christi 
arcaniL^Nativitatismysteriogerimus,  piiriticato}  men- 
tis  int«>nigentiam  conseqnamur.  Per  eumdem. 

PrpefiUio,  —  Vere  dignum  et  jiistum  est,  SRquiim 
et  salutare,  nos  tihi  semper  et  iibique  gratias  agere, 
Domiuesancte,  PateromnipoteDSyihterne  Deus,per 
Christum  Dominum  nostrum  rcujus  lioilie  Circum- 
cisionis  diem,  et  Navitatis  octavum  ceiebrantes, 
tua.  Domine,  mirab  lia,  veneramur.  Quia,  qiia;  pe- 
perit,  et  materet  virgo  est;  qui  natus  est  etinfuns 
et  Deus  est.  Et  ideo  ciim  angelis,  etc. 

Benediciio.  — OmnipotensDeus,  ciijuslJnigenitus 
hodierna  die,  ne  legem  solveret,  quam  adimplere 
venerat,  corporaiem  suscepitcircumcisionem,spi- 
ritali  circumcisione  mentes  vestras  ab  omnibus  vi- 
tiorum  incentivis  expurget,  et  suam  in  vosinfundat 
benedictionem.  Amen.  Et  qui  legem  per  Moysen 
dedit,  iit  per  Mediatorem  nostrum  benedictionein 
daret.  exuat  vos  mortificaiione  vitioriim  et  faoiat  per- 
severare  in  uovitate  virtutum.  Amen.  Qiiosicinse- 
narii  numeriperfectionein  hoc  saecuio  vivatis.etin 
septenariointer  beatoriim  spirituum  agminareqiiie- 
soatis.  (135)  Quatenusinoctavoresurrectione  reno- 
vati,  jubilfiei  remission6ditati,(i36)  ad  gaudiasiue 

finemansuraperveniatis.Amen.Quodipseprffistare 
digDetiir,  cujusregniim. 

Ad  complendum.  — Proesta,  qusesumus,  Domine, 
ntquod  Salvatorisnostriiierata  solemnitate  perce- 
pimus,  perpetueenobisredempiionis  conferatmedi- 
cinam.  Per  eumdem. 

Super  populum.  —  Omnipotens  sempiterne[)eus, 
q'ii  in  uni^^nito  tuo  novam  Creaturam  nostibi  esse 
fecisti.  custodi  operamisericordia;  tux,  et  ab  omni- 
bus  nos  macuiis  vetustalisemunda,  utper  auxilium 
^^ratisetuie  in  (137)  ilhus  inveniamur  forma,  in  quo 
tecum  est  nostra  susbstantia.  Qui  teciim  vivit. 

(138)  •  DOMI.^^lCA    POST  NATALEM  DOMLNI. 

Omnipoteos  sempiterne  Deus  dirige  actus  nostros 
in  beneplacito  tuo,  utin  nominedilectiFilii  tui  me- 
reamur  l^ionis  operibus  abundare.  Quitecum. 

Siiperoblata.  —  Concede,  quaesumus,  Domine,  ut 
ocidis  tuse  \  5  Majestatis  muiius oblatum , et  gratiam 
Dobis  devotiouis  obtineat,  et  effectum  beatae  peren- 
Ditatisacquirat.  Per   Dominum   nostrum. 

Marise ;  quod  op'ime  convenitcum  sanrti  Creporii 
Arjtipfiufjano.  ut  a  rHinelio  exhibKur.  l-la  forte  de 
c&u=a»*tiuni  nuiic  iesli  Ciicumcisionis  otliciuni  niagiia 
ex  pft^-te  ad  beiitissimam  Virgiuem  pertinel. 

•  Hui'is  Domruioae  nihil  ex?tat  inPamel.  autinReg. 
Suec.  Codicibus,  prseter  Orationem,  omnipotens,  elc. 
In  God.  Gemet.  Oratio  est,  DeM  qui  saL  cet,  beata 


A  Prwfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  flequum 
et  salutare,  nostibiseiuper  etubiquegratiasagere, 
Domine  sancte.  Pater  omnipotens,  lelerne  Deus  : 
Qui  peccato  primi  pareutis  hominem  a  salutisiini- 
bus  exsulantein,  pietatis  induigentiaadveniamvi- 
tamquerevocasti,  mitandonobis  unigenitum  Filium 
tuum  Dominum  el  Salvatorem  nostrum  ;  per  quem 
Maje^^tatem  tuam,  etc. 

Benedictio,  —  Deus,  qui  Unigenitum  suummisit, 
ut  mundumsalvaret,ejusdeinsaludsvosparticipes 
cQiciat,  et  in  ea  perseverabiles  reddat.  Amen,  Iram 
quae  superintideles  maneta  vobisaiuoveat,etabea 
vos  in  perpetuum  liberos  efficiat.  Ameu.  Spiritum 
Filii  sui  vobis  attribuat,  ejusquedonis  vos  afTatim 
exiiberareconcedat.  Amen.  Qiiod  ipse  praestare  di- 

D  gnetiir  cujus  regniim. 

AdComplendum,  —  Per  hi]jus,Douiine,operatio- 
nem  mysterii,etvitia  nostrapurgentur^etjustade- 
sitleri.i  coinpleantur.    Per  Doininum,  etc. 

Super  opulum.  — Propiliare,  misericors  Deus, 
supplicationibiis  nostris,et  populumtuum  pervigili 
protectione  custodi,  ut  qui  Unigeuitum  tuum  in 
carne  nostri  corporis  Dominum  natum  esse  fatetiir, 
nulla  possitdiaboli  falsitate  corrumpi. Per eumdem. 

NO.NIS   JANUARU.  —  (139)    IN  VIGILIA   *>  THEOPHANl.E 

Ad  Vesperas.  — Corda  nostra,  quaesiimus,  Domine, 
venturtti  festivitatis  splendor  illiistret,  quo  mundi 
hujiis  tenebriscarere  valeamus,  et  perveniamus  ad 
patriam  claritatis  aeternae.  Per. 

5Mp^ro^/a/a.  —  Tribue,'quresumus,  Domine,  ut 
Q  praeseulibus  illi  immolcmus  sacrificiis^et  sumamiis 
qiue  veuturffi  solemnitatis  pia.munera  prteloquun- 
tur.  Per,  etc. 

Prcefatio,  —  Veredignum  etjiistum  esl,  aequum 
etsalutare,nos  tibisemper  etubique  gratiasagere, 
DominesauctcPater  omnipotens,  aeterneDeus:  et 

telaudaremirabilemDominuminomnibusoperibus 
tuis,quibus  sacratissiina  regni  tui  my>teria  revelasti. 
Hanc  etenim  festivitatem  do;ninicae  apparitionisin- 
dex  stella  praecessit,  quae  natum  in  terra  coeli  Do- 
minum  magis  stupeutibusnuntiaret.  Ut  manifestan- 
dus  mundo  Deuset  ccelestidenunliaretur  indicio,ei 
temporaliter  procrealus signorum  temporalium mi- 
nisterio  panderetur.  Kt  ideo,  etc. 

10  AdComplendum.  —  lllumina.quaesumus,  Domi- 

l^  ue,popuiumtuum,et  splendore  gratiae  tiiaecorejus 

semper  accende,ut,  Salvatoris  mundi  stella  famu- 

lante,  manifcstata  Nativitas  mentibus  eorum  et  re- 

veletur,  semper  etcrescat.Per  eumdem. 

Vlll   IDUS   JANUARII.  —  (l40)  IN  C  EPIPHA.XIA  DOMIM. 

Deusquihodierua  dieUuigenitumtuum  gentibus 
(Ul)  stella  duce  revelasti,  concede  propitius  ucqui 
jam  te  ex tide  cognovim us, usque ad contemplandam 

Marice  virg.  f. 

t)  Sic  upi>eilutur  Kpif)hania>  festum  a  sanrto  Orei^o- 
rio,  hom.  38  in  Kiranf?.  ;  Veni\utquiu  Saialcm  domi^ 
nicum  sine  te  feri,  sanctam  Tlteophaniam  jam  tccum 
fuctam. 

c  Hac  diein  Ed.  Pamel.  statio  figitur  ad  sauctum 
Petrum  ]  quod  optime  respondet    titulo  hom.    10  in 


3» 


SANCtl  GREGORll^MAGNI 


40 


speciem  tuae  celsitudiais  perducamur.  Per  eum- 
dem,  etc. 

Supei"  ohLaia.  —  ficclesiffi  tuae,  quaesumus,  Domi- 
ne,  donapropitiusintuere,  quibus  nonjam  aurum, 
thus  et  myrrha  profertur,  sedquos  eisdem  muneri- 
bus  decIaratur,immulaturetsumitur,JesusChristus 
Dominus  noster. 

Prcefatio.  —  Vere  diguum  etjustum  est,  «equum 
etsalutare,  nos  tibiseniper  etubiquegraliasagere: 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  seterne  Deus  : 
quia  cumUuigenitustuusiusubstantia  nostraemor- 
tahtatis  apparuit,  (14^) m  novam  nos  immortahtatis 
8U6B  lucem  reparavit.  £t  ideo  cum  angelis,  etc. 

Te  igitur,  clementissime  Pater^  etc. 

Benedictio.  —  Deus,  lumen  verum,  qui  Unigeni- 
tum  suum  hodieruadiestelladucegentibus  voluit 
revelare,sua  vosdigneturbeiiedictiouedilare.Amen, 
Quoexempio  ((43)  magorum  mysticaDomino  Jesu 
Gristomunerd  otlereutes,  spreto  antiquo  hoste, 
spretisque  contagiisvitiorum,ad  aeternam  patham 
redire  valeatis  per  viam  virtutum.  Amen.  Detque 
vobisveram  mentiuminnocentiamqui  superUnige- 
nitum  suum  Spiritum  sanctum  demonstrare  voluit 
percoiumbam,  eaque  virtute  mentes  vestrae  exer- 
ceantur  ad  inteiligenda  divinae  legis  arcana,qua  in 
Gaua  Galiieoe  iympha  estinvinum  conversa.Amen. 
Quodipse  prestare  dignetur. 

Ad  Complendum,  —  PrtBsta,  qu8esumus,omnipo- 
tens  Deus,  ut  qu&soiemniceiebramus  officio,  puri- 
ficatae  meotis  intehigentia  consequamur.  Per. 

AUce  Orationes.  — Omnipotens  sempiterne  Deus, 
fideiium  splendor  animarum,qui  hanc  soiemnitatem 
electionis  gentium(i4^)  primitiis  consecrasti,imple 
mundum  gloria  tua,  et  subditistibi  populis  periu- 
minis  tui  appare  claritatem.  Per. 

'  17  ^^^-  —  Deus,  illumiuator  omniumgentium 
da  populis  tuis  perpetua  pace  gaudere,  et  dlud  lu- 
men  splendidum  mf  unde  cordibus  nos  tris,quod  trium 
magorum  meulibus  aspirasti.  Per. 

Alta.  —  Ddnobis,quaesumus,  Domine,dignecele- 
brare  mysterium,  quodin  nostri  Salvatoris  infautia 
miraculis  coruscantibus  declaralur,  etcorporahbus 
incrementis  mauifesta  desiguatur  humauitas.  Per 
eumdem. 

A  tia. — Pra2sta,quu;sumus,omnipoten8  Deus,utSal- 
vatorismundi,steUaduce,manifestaNativitasmenti- 
bus  nostris  reveletursemperetcrescat.  Per  eumdem. 

Alia.  —  lllumiua,  qutesumus,  Domine,  populum 
tuum,  et  splendore  gratise  tuse  cor  ejus  seniper  ac- 
cende,  ut  Saivatorem  suum  et  incessauter  agnoscat, 
et  veraciter  apprehendat.  Per  dominum  nostrum. 

Evang.  :  Cum  natus  esset  Jcsus  in  Bethlehem  ;  ubi  le- 
gilur  tmbita  iu  basil.  suncti  i-^etn.  In  Kaieudario 
Kom.  oiiultitur  stalio  ;  assignaturque  tantum  Evan- 
gelium  Cum  tiatus  esset  Jesus  etc.  In  eodem  Kaiend. 
postiestum  Ttieopbaniai  Ires  dies  fes  i  celebrdutur  ; 
et  in  primo  legitur  statio  ad  sauctum  Petrum  ad 
Viucula. 

<^  Vacat  haec  Dominica  in  God.  Pamel.  Id  Ms.  Reg. 
Succ.  omnia  desuut  ^ab  Ibidus  Jaauarii,  usque   ad 


A  ^  DOHINIOA  1  POST  THEOPHANIAM. 

Vota,  quaesumus,  Domine,  suppiicantis  populi, 
coelesti  pietate  prosequere,  utet  quae  agenda  sunt, 
videant;  etad  implendaquae  viderint,  convalescant. 
Per. 

Superoblata,  —  Oblatum  tibi,  Domiue,  sacrilicium 
vivihcet  nos  semper  et  muniat.  Per. 

Froefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  ajquum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  ct  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte.  Pater  omnipotens,  seterne  Deus  : 
QuiacumUnigenitustuus  iu  substantia  nostra^  mor- 
tahtatis  apparuit,  in  novam  uos  immortaUtatissuee 
lucem  reparavit.  Et  ideo  cum  angelis. 

Benedictio.  —  Deus,  qui  Filii  sui  temporalem  pue- 
ritiam  fecit  esse  mirabilem,  spirituprudentia;  corda 
B  veslra  iUustrare  acdocere  dignetur.  Amen.  Quique 
ihum  parenlibus  temporaiiter  subdivoluit,  ipsevos 
humihiatis  et  pietatis  muuenbus  miseratus  iuformet. 
Amen.  Et(145)  qui  eum  sapientia,  setate,  et  gratia 
prohcere  tribuit,  spiritahum  vobis  profectuum  in- 
crementa  propitius  largiatur.  Uuod  ipse  prasstare 
dignetur. 

Ad  complendum.  —  Supphces  te  rogamus,  omni 
poteus  Deus,  ut  quos  tuis  reiicis  sacramentis,   tibi 
etiam  piacitis  monbus  dignauter  deservireconcedas 
Perbomiuum. 

Super  populum.  —  Gonserva,  qu®sumus,  Domine, 
fauniiam  luam,  \^  etbenedictionum  tuarum  propi- 
tius  ubertate  purihca,  ct  eruditionibus  tuis  semper 
muiiiphcetur  et  donis.  Per. 

G  (146)  l?i  b  OCTAVIS  THEOPHANliB. 

Deuscujus  Unigenitus  in  substantia  nostroe  carnis 
apparuit,  proesta,  qusesumus,  ut  pereum,  quem  si- 
milem  nobis  foris  agnovimus,  intus  rcformari  me- 
reamur.  Qui  tecum  vivit,  etc. 

iyuper  obtata,  —  tiosiids  Ubi,Domine,pronati  tui 
Kihi  appariUoue  deferimus,  supphciter  exorantes, 
ut  sicuiipseuostrorumauctorestmuuerum,  itaipse 
sit  misencors  et  susceptor  Jesus  GhristusDomiuus 
noster,  qui  tecum  viviiet  reguat  Deus. 

Ad  complendum.  —  Gcelesti  lumine,  qua^sumus, 
Domme,  semper  et  ubique  nos  praeveni,  ut  myste- 
rium,cujusnosparUcipesessevoluisti,  et  puro  cer- 
namus  intuitu,  et  digno  percipiamus  eilectu.  Per. 

XIX     KAL.     FEBRUAU   (147)     NATALIS    SANCTl  FELICIS      C. 

D  GonceJe,  queesumus,omnipotensDeus,utad  me- 
liorem  vitam  sanctorum  tuorum  exemplanos  pro- 
vocent,  quatenus  quorum  solemuia  agimus,  etiam 
actus  imitemur.  Per. 

Super  oblata,  —  UosUas  Ubi,  Domine,  pro  com- 
memoratione  sanctiFelicis(148)  confessoris  offeri- 

XIX  Kalend.  Febr. 

b  Pro  octava  Epiph.  nihil  assignatur  in  Kalend. 
Rom. 

c  In  Kalend.  Hom.  et  in  Go<i.  Beg.  Suec.  quem 
sequitur  tiic  Pamel.  a<iditur  m  Pincis.  Gonsule  Bol- 
iaudum,  tom.  1  sanctorum  Jauuarii  ;  et  TillemoiiUum, 
tom.  iV  Gomment  Kcctes.  Uujus  sancU  soiemuitas  no- 
tatur  14  Jaa.  in  Kaiend.  Rom.  et  apud  Pamel.,  at  die 
13  in  God.  Reg.  bueo. 


41 


LIBER  SAGRAMENTORUH. 


41 


mus,  suppliciter  deprecantes,  ut  sicut  illi  tribuisti 
sacras  fidei  largi  tatem .  sic  nobis  indulgentiam  ]  argia- 
ris  et  pacem.  Fer. 

Praefatiu.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  ffiquum 
etsalutare,  nostibisemper  etui»iquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Oeus ;  et 
confessionem  sancti  Feiicis  memorabilem  noo  tacere» 
qui(149)nec  haereticispravitatibus,necs8ecuii  blan- 
dimentis  a  sui  status  rectitudine  potuit  immutari, 
sed  iuter  utraque  discrimina  veritatis  a8sertor,fir- 
mitatem  tuae  iidei  non  reiiquit.  Per. 

Ad  complendum,  —  Quffisumus,Domine,salutari- 
bus  repleti  mjsteriis,  ut  cujus  solemnia  (150)  cele- 
bramus,  ejusorationibusadjuvemur.  PerDominum 

»  DOMllflCA  U     POST  THEOPHA.NUM. 

Omnipotenssempiterne  Deus^  quicoelestia  simul 
etterrena  moderaris,  supplicationes  populitui  cie- 
menterexaudi,etp6Uiem  tuam  nostriscoucede  tem- 
poribus.  Per. 

Alia.  —  Adesto,  quffisumu8,Domine,supplicatio- 
nibus  nostris,  et  in  tua  misericordiacouiidentes^ab 
omni  nos  adversitate  custodi.  Per. 

5«pero6Za<a.— Uttibigratasint,Domine,munera 
populi  tui  supplicantis,  ab  omni,  quffisumus,  eum 
contagione  perversitatis  emunda.  Per. 

Praefaiio.  —  Yere  dignumet  justum  est,  equum 
etsalutare,  nos  tibisemperet  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  ffiterne  Deus  : 
semperque  virtates  etlaudestuas  labiisexsultatio- 
nis  effari,  quinobis  ad  relevandos  istius  vitffilabo- 
res  divevsa  donorum  tuorum  solatia,  et  munerum 
8aiutariuragaudiacontulihti,mittendo  nobis  Jesum 
Ghristum  FiliumtuumDominum  nostrumPerquem. 

Benediciio»  —  Deus  qui  sua  mirabili  potestate 
aquam  vertitin  vinum,vosavetustate  subtractos  in 
beatffi  vitffl  transferetnovitatem.Amen.Etqui  nup- 
tiis  interesse  voluit,  et  earum  sua  prffisentia  com- 
probaret  bonum,  ipse  vobiscastitatis  etsobrietatis 
perpeluffi  conferatdonum.Amen.Ipsevobis  sancta- 
rum  mtelligentiam  Scripturarumtribuatspiritalem 
quiaquasinvinavertendohocipsumvoluitdesigna 
re.  Amen.  Quod  ipse  prsstare  dignetur,  cujus. 

Ad  compUndum. —  Augeatur  in  nobis,  Domine, 
quffisumus,tu»virtuti8  operatio,  ut  divinis  vegetati 
sacramentis,ad  eorum  promissa  capienda  tuo  mu- 
nere  prffiparemur.  Per. 

Super  papulum. —  Auxiliare,Domine,populo  tuo, 
ut  sacrffi  devotionis  proficiens  incrementis,  et  tuo 
semper  munere  gubernetur,et  ad  redemptionis  ffiter- 
ns  pertincat,  te  ducente,  consortium.  Per. 

XVU     KAL.   FKBUUARII.    —    NATAUS    ^  8ANCT1   MARCELLl 

PAPJS. 

Preces  popuh  tui,quffisumu8,  Domine,  clementer 
exaudi,utbeatiMarcelh  martjris  tuiatquepontihcis 

•  Omiltitur  in  C.  Pamel,  et  Reg.  Suec,  necnon  in 
Kalend.  Rom.,  cujus  ioco  occurrit :  Fer^  iv  post 
Theophania. 

b  Apud  Pamel.  notatur  die  18  Januar.  ;  at  in  God. 
Reg.   Suec.  die  16  ejusdem  mensiSi    consentiento 

Patrol.  LXXVUI, 


A  nieritis  adjuvemur^cujuspassionelffitamur.Per  Do- 
minum  nostrum,  etc. 

Super  o6/a<a*Suscipe,quffi8umu8,  Domine,mu- 
neradignanter  obiata,  et,  beati  Marcelli  sufiraganti- 
bus  meritis,  ad  nostrs  salutis  auxiiium  provenire 
concede.  Per. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  justumest,  squum 
et  salutare,  nos  tibisemperetubique  gratias  agere, 
DomiQesancte,Pateromnipotens,ffilerneDeu8 :  qui 
gioriticaris  in  tuorum  confessione  sanctorum,  et  20 
non  solumexcellentioribus  praBmus  martyrum  tuo- 
rum  merita  gioriosa  prosequeris,  sed  etiam  sacra 
mysteria  competentibusservitiisexsequentes,  gau- 
dium  Domini  sui  tribuisbenignusintrare.  PerChri- 
stum  Dominum. 

n  Adcomplendum. — Satiasti,Domine,famihamtuam 
muneribussacris:semperejus,quffisumu8,interven- 
tione  nos  refove,cuju8  solemnia  ceiebramus.  Per . 

XT    KAL.    FBBRUARU.     —  NATALIS    SANCTiB    PRISCiB 

V1RG1N18 

Da,  quffisumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  bnat» 
Priscffi  martyristuffinatalitiacohmus,  etannuaso- 
lemnitate  Iffitemur,  et  tant»  fideiproficiamusexem- 
plo.  Per. 

Superoblala.^  Hostia,Domine,quffisumus,  quam 
sanctorum  tuo  natalitia  recensentes  offerimus, 
et  vincula  nostrs  pravitatis  absolvat,  et  tuffi  nobis 
misericordiffi  dona  concihet.  Per. 

Ad  complendum. —  Quffisumus,Domine,salutari- 
bus  repleti  mystcriis,ut  cuj  us  soiemnia  celebram  us, 
(j  ejus  oralionibus  adjuvemur.  Per. 

XUl  KAL.  FEBRUARH.  —  ^  «ATALIS  SANCTI  (15i)  FABIANI 

InGrmitatem  nostramrespice,  omnipotens,Deus, 
et  (lo2)  quos  pondus  propriae  actionis  gravat,beati 
Fabiani  martyris  tuiatquepontihcisintercessioglo- 
riosa  nosprotegat.  Per. 

Super  obLata.  —  Hostiam  tibi  Domine,  beati  Fa- 
biani  martyris  tuidicatasmeritisbenignus  assume, 
et  ad  perpetuum  nobistribueproveniresubsidium. 
Per  Dominum. 

AdcompLendum.—  Refectiparticipatione  muneris 
sacri,  quffisumus,DoinineDeus  noster,utcujus  ex- 
sequimur  cultum,  seutiamus  eilectum.  Per. 

RODEM  OIE.  —  NATALIS     SANGTI  SEBASTIANI    MARTYRIS 

DeusquibeatumSebastianummartyrem  tuumvir- 
f>  tute  constantiffi  in  passioue  roborasli,exeju8nobis 
imitatione  tribue pro amore  tuo  prospera  mundi  de- 
spicere,  et  nuUaejus  adversa  formidare.  Per. 

Super  obLata.  —  Accepta  sitin  conspectu  tuo,Do- 
mine  nostraclevotio,etejus  nobis  hat  supplicatione 
salutaris,  pro  cujus  solemnitate  defertur.  Per. 

21  Prefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est 
ffiquutnetsalutarenos  tibisemper  et  ubique  gratias 
agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  ffiteme 

Kal.  Rom.  ^      .     .      ^ 

c  lu  Kalend.  Rom.  festum  sancti  Sebastiani  est 
ante  festum  sancti  Fabiani  ;  secus  in  God.  Pamel. 
ac  Reg.  Sueo.  et  in  Vatic.  Ed.  atque  alus.  Postei^ 
utraque  solemaitas  in  unam  coaluit. 


% 


mm 


43 


SANGTI  GREGORI  HAGNI 


U 


Deufl  :  quoniam  martyris  beati  Sebastiani  pro  con- 
fessione  nominis  tui  venerabilis  sangiiis  effusus 
limul  et  tuamirabi]iamanifestat,quopertici»inin- 
firmitate  virtutem^et  nostris  studiis  dal  profectum 
et  intirmis  apud  te  prtestatauxilium.  Per  Christum 
Dominum  nostrum. 

Ad  complendum, —  Sacro  muneresatiati,  suppli- 
ces  te,  Domine,  dt^precamur,  ut  quod  debitse  servi- 
tutis  celebramus  ofticio,  intercedente  beato  S^ba- 
itiano  martyretuo,  salvationis  tuaB  seotiamus  aug- 
mentum.  Per  Dominum  nostrum. 

XU  KAL.  FBBRUARU.  —  NA.TAU8  SANCTiE  (153) 

»  AGPJBTIB. 

Omnipotens  sempiterne  Deu8,qui  infirma  mundi 
eligis,  ut  fortia  quaeque  confundas,  concede  propi- 
tius  ut  qui  beatffi  Agnetis  martjris  tuae  solemnia 
colimus,  ejus  apud  te  patrociuia  sentiamus.  Per. 

Super  oblata.  —  HosUas,  Domine,  quas  tibi  olle- 
ximus,  propiiius  suscipe,  et,  intercedente  beata 
Agnete  martyre  t:ia,vinculapeccatorum  nostrorum 
absolve.  Per  Dominum. 

Prcefalio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
etsalutare,  nos  tibisemper  etvbiquegratiasagere, 
Domine  sancte^Pater  omnipotens,fleterne  Deus  :  et 
(I54)diem  beatse  Agnetis  martjrio  consecratam 
Bolemniter  recensere,  quae,  terreuae  generositatis 
oblectamenta  despiciens,coelestem  meruit  dignita- 
tem  ;  societatis  humanae  vota  contemnens,  aeterni 
Regis  est  sociata  consortio  ;  et  pretiosam  mortem, 
sexus  fragililate  calcata,  pro  Ghrisli  confessione 
luscipiens  (155)  simul  est  facta  couformis  et  sem- 
piternitatis  ejus  et  glorifie.  Per  quem  Majestatem 
tuam. 

Ad  complendum.  —  ^  Sumentes,  Domine,  gaudia 
sempiternadeparticipatione  sacramenti  festivitatis 
Banctse  martyrisAgnetis^suppliciter  deprecamur,ut 
quse  sedula  servitute,  donante  te,  gerimus,  dignis 
gensibus  tuo  munere  capiamus.  Per. 

XI  KAL.  FEBRUARII.  —  NATALIS  SANCTI  VINCENTU 

MARTYRIS. 

Adesto^  qu8esumus,Domine,suppiicationibus  no- 
stris,  ut  qui  ex  iniquitate  nostra  reos  nos  esse  cog- 
noscimus,beati  Vincentii  martyris  tui  intercessione 
liberemur.  Per. 

22  Super  oblata.  —  Hodiernum,Domine,  sacrifi- 
cium  laetantes  oiierimus,  quo  beati  Vincentii  ccele- 
Btem  victoriamrecensentes,  ettuamagnaliapraedi- 
camus,  et  nos  acquisisse  gaudemus  suftlragia  glo- 
riosa.  Per. 

Prxfatio.^  Vere  dignumetjustum  est,  «equum 
etsalutare,noB  tibisemperet  ubique  gratiasagere, 
Doniine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus, 
per  ChristumDominumnostrum  :procujusnomine 

•  In  Cod.  Reg.  Suec,  sanctae  Agna,  In  Kalend. 
Rom.  mnctx Agna*  depasstone.  Legitur  etiam  Agnoi 
in  potioribus  Mss.  humil.  in  Kvang.,  ubi  undecima 
est  de  huc  &ai)cla  virg.  et  mart. 

^  llauc  Orationem  ali«e  duee  sequuntur  in  cod. 
Pamel.  Tresabsunla  Cod.  i-ieg.  Sueo.  Apud  Pame- 
lium  uncinis  clauduntur.  Fere  omnia  quae  iotra  un- 
ciuOB  legeatur  ibi  non  exBtant  in  God.  Re^.    Suec. 


A  gloriosus  levita  Vncentiius,  et  miles  invictus,  ra- 
bidi  hostis  insaniam  interritus  adiit,  modestus  su- 
stinuit^  securus  irrisit,  sciens  paratus  esse  ut  re- 
sisteret;  nesciens  elatus  esse  (156)  ut  vinceret,  in 
utroque,  Domini  ac  Magistri  sui  vestigia  sequens, 
qui  humilitatis  custodiendse,  et  de  hostibus  trium. 
phandi,  suis  sequenda  exempla  monstravit.  Per. 
quem. 

Adcomplendum. — Qu8P3umus,omnipotens,Deus. 
ut  qin'  coelestia  alimenta  percepimus,  mtercedente 
beato  Vincentio  martjre  tuo,per  haeccontra  omnia 
adversa  muniamur.  Per. 

VUI  KAL.  FEBRUARll.  —    C  C0I«VERSI0  SANCTI  PAULl. 

(457)  Deus  qui  universum  mundum  beati  Pauli- 
apostoli  tui  pr{Bdicationedocuisti,da  nobis,qu«esu- 
B  mus,  ut  qui  ejus  hodie  Conversionem  colimus,  per 
ejus  ad  te  exemplagradiamur.  Per. 

Superoblata.  —  Apostoli  tui  Pauli  precibus,  Do- 
mine,  plebis  tuae  dona  sanctifica,  ut  qu«e  tibi  tuo 
gratasunt  institutOpgratioraiiantpatrocinio  suppli- 
cantis.  Per  Dominum. 

Praefatio.  — Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semperet  ubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :  et 
Majestatom  tuam  supplioiter  exorare,  ut  ecclesiam 
tuam,  beati  Pauliapostolituipraedicationeedoctam, 
nulia  sinas  fallacia  violari ;  et  sicut  nihil  in  vera 
religione  manere  dinoscitur^  (i58)quod  non  ejus 
condieritdisciplina,itaad  peragenda  eaquaedocuit 
ejus  obtentu  iidehbus  tribuaturefficacia^sentiatque 
Q  credentium  geutium  multitudo  eum  pro  se  apud 
te  intercessorem  quem  habere  cognovit  Magistrum 
atquedoctorem.Per  Christum  Dominum  nostrum. 

Benedictio.  Deus  qui  gratia  sua  beatum  Pau- 
lum  ex  persecutorefecitapostolum,ipsevobiscom- 
punctionis  piseque  conversionis  spiritum  dignetur 
impertire.  Ameu.  Quique  ei  secretorum  ccelestium 
mjsteria  dignatus  est  revelare.  ipse  vobis  Scriptu- 
rarum  suarum  abdita  dignetur  aperire.  Amen.  Et 
qui  ei  perseverantiam  fidei,  23  constantiamque 
iu  persecutionibus  inilexibilem  dare  dignatus  est, 
eisdem  vestram  infirmitatem  donis  roborare  atque 
munire  diguetur.  Amen.  Quod  ipse  prsestare  di- 
gnetur. 

Ad  complendum.  —  Sanctificanos,Domine,quae- 
|\  Bumus,salutarimjsterio  ;  et  pro  nobisejus  nunde- 
sit  oratio,  cujus  nosdonasti  patrocinio  gubernari. 
Per  Dominum. 

(159)  BODEM  DIE.  —  NATALIS    d  SANGTl  PROJECTl 

MARTYRIS. 

Martyris  tui  Projecti  nos,qu8esumus,  Domine,in- 
terventio  gloriosacommendet,ut  quodnostris  acti- 

c  Kalend.  Rora.  et  Cod.  Reg.  Suec.  festum  istud 
nesciunt.  Ejus  meminit  Cod.  Pamel.,  sed  adhibila 
uncinorum  nola.  Aute  ipsum  in  1  Tlieoder.  ponilur 
festum  sanctorum  h)berentian«e  et  Macarii  marty- 
rum.  lu  Gemet.  Dullffi  hic  assignantur  sanctorum 
festivitates. 

^  Vel  Pr^ecii.  ut  exhibent  Theod.  Mss,  HujuB 
martyris  noa  meminere  Kaiendar,   Rom.  aut  God, 


48 


UBER  SACSIAMENTORUM. 


tfr. 


bus  non  meremnr,  ejus  precibus  consequamup.Per 
Dominum. 

Superoblata.  —  Suscipe,  Domine,  propitiusoratio- 
nemnostramcumoblationibus  bostiarum  superim- 
posilis,  et  martyris  tui  Projecti  deprecalione  pie- 
tati  tusperfice  benignus  acceptas,  etillamquaeineo 
flagravitfortedilectionem  innobis aspira  beoigaus. 

Per. 

/*r{s/*aiio.— Veredignumetjustum  est,  flequum 
etsalutare,nostibisemperet  ubique  gratias  agere. 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  flBterne  Deus  ; 
et  tuammisericordiamdeprecari  utmentibusnostrts 
beati  martyris  tui  Projecti  (160)  repetita  soiemni- 
tate  spiritalis  IflBtitiflB  tribuas  jugiler  suavitatem. 
(161)  Concedasque  nobis,  ut,  venerando  passionis 
eju3triumphum,obtentuillius,etpeccatorumremiB- 
sionem,etsanctorummereamuradipisciconsortium. 

Per  Christum  Dominum . 

Ad  Complendum.  —  Votiva,  Domine,  pro  beati 
martyris  tui  Projecti  passione  dona  percepimus  : 
quaesumus,  ut  ejus  precibus,  etprflesentis  vitee  no- 
bis  pariter  etfletemfle  tribuas  couferre  prflesidium. 
Per 

VKAL.  FEBRUARII.   —  NATALIS  SANCTiB  AGNBT18. 

De^JSaiiviiate  (162). 

Deus,  quinos  annua  beatflB  Agnetis  martyris  tuse 
solemnitate  laetiiicas,  da,qu8Bsumus,ut  quam  vene- 
ramur  officio,etiam  piflB  conversationis  sequamur 
exemplo.  Per. 

Superoblaia.  — Superhas,  queesumus,  Domineho- 
stiasbencdictiocopiosadescendat,  quse  et  sanctifi- 
catiouem  nobis  clementer  operetur,  etdemorlyrum 
nos  solemnitate  Ifletificet.  Per. 

24Pra?/a/to.  —  Veredignumet justum  est^aequum 
etsalutare,nostibi  semper  el  ubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deus, 
beatflB  Agnetis  nataiitia  gemiuantes.  Vere  enim  hu- 
jns  honorandus  est  dies,  qufle  sic  terrena  generatione 
processit,  ut  ad  divinitatis  consortium  perveniret.Per 
Christum. 

Ad  CompUndum»  —  Sumpsimus,  Domine,  cele- 
britatis  annuflB  votiva  sacramenta;  prflesta,  quflesu- 
mus  ut  et  temporalis  nobis  vitfle  remedia  prflebeant 
et  fleterna.  Per. 

Super  populum.  —  Adesto  nobis,  omnipotens 
Deus^  beatflB  Agnetis  festa  repetentibus,  quam  ho- 
diernae  festivitatis  prolatam  exortu,  ineffabili  munere 
lubievasti.  Per. 

Pamel.  et  Reg.  Suec.  In  Edit.  Vatic.  et  al.  illlus  fit 
meniio. 

•  Ita  in  Kalend.  Rom.  Hoc  festum  in  Cod.  Pamel. 
noUtur  die  27  Januarii,  et  die  28,  tum  in  Cod.  Heg. 
Suec.,  tum  in  Kaleod.  Hora. 

b  In  duobus  Theoder.,  YpapanlU  quod  in  multis 
aliis  Cciicibus  legitur.  Abest  a  Kalend.  Hom.,  ubi 
tautura  hatKjtur:  die  l  (Februarii)  secundum  Lucam. 
PosLquam    impl.    c,    usquSf  glonam    plebis    tu« 

Israei. 

cln  Edit.  Vatic.  et  Gussanvil.  Oratio  adhuc 
pertinet  ad  officium  sanctod  Agnetis  ;  quod  aiiis  Cod. 


AlVNONAS    FEBRUARU.    —    (163)     PURlFICATlO  ^    SANCTiB 

MARliE   VIRGINIS. 

(164)  Ad  Colleciam.  —  (165)  c  Erudi,  quflesumus, 
Domine,  plebem  tuam,  et  quae  extrinsecus  annua 
tribuis  devotione  venerariy  interius  assequi  gratiaB 
tuee  luce  concede.  Per. 

AdMissam.  — Omnipotens  sempiterne  Deus,  Ma- 
jestatem  tuam  supplicesexoramus,  ut  sicut  Unige- 
nitus  Fihus  tuus  hodierna  die  cum  nostrfle  carms 
substantia  in  temploestprflBsentatus,  ita  nos  facias 
puriiicatis  tibi  mentibus  prflesentari.  Per  eumdem 
Dominum. 

Super  oblata.  —  Exaudi,  Domine,  preces   no- 
stras;  et,  ut  digna  sint  munera  quse  ocuiis  tuflB  Ma- 
jestatisoiierimus,  subsidium  nobis  tufle  pietatisim- 
B  pende.  Per. 

Proefatio.  —  Vere  dignum  et  justumest,  flequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere' 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleteroe  Deus  : 
quia  per  incarnati  Yerbi  mysterium  nova  meotis 
nostrfle  oculis  lux  tufle  claritatis  effulsit,  ut  dum 
visibiiiterDeumcognoscimus,  perhunc  invisibiUum 
amore  rapiamur.  Etideo  cum  angelis  et  archan- 
geUs. 

Benedictio.  —  Omnipotens  Deusqui  Unigenitum 
suum  hodierna  die  in  assumpta  carne  intemplo  vo- 
luit  prflBsentari,  benedictionis  su8b  vos  munereful- 
tos  bonis  operibus  faciat  exornari.  Amen.  Etqui 
eum,  utlegemadimpleret,  (466)  ministrumvoiuitef- 
ficilegis,  25  o^entes  vestrasinstruatiegis  suae  spi- 
^  ritaiibusdocumentis.  Amen.  Quoeiet  pro  turturibus 
caslitatis  seu  charitatis  munera  otferre  vaieatis,  et 
pro  pullis  columbarum  Spiritus  sancti  donisexube- 
retis.Amen.  Quodipse. 

AdComplendum.  — Quflesumus,  Domine  Deusnos- 
ter,  ut  sacrosancta  mysteria,  quAB  pro  reparationis 
nostraemunimine  contulisti,intercedente  beatasem- 
pervirgiue  Maria,  etpraesens  nobis  remedium  esse 
facias  etfuturum.  Per. 

Alia.  —  i^eriice  innobis,  quaesumus.  Domine,  gra- 
tiam  tuam,  qui  justi  Simeonis  exspectationem 
implesti,  ut  sicut  iile  mortem  non  vidit  priusquam 
Ghristum  Dominum  videre  mereretur,  ita  et  nos 
yitam  obtineamus  flBternam.  Per. 

NONIS  FeBRUARU    NATAL13  ^  SANGTvC  AGATHiE 

MARTYHIS. 

Deus  qui  inter  ctetera  potentiae  tufle  miracula 
etiam  in  sexu  fragiii  victoriam  martyrii  contulisti 

tam  Editis  quam  manu  exaratis  contrarium  est. 
Cod.  Pamel.  praetigitur:  oratio  ad  CoUectam  adsan- 
cium  Adrianum.  Et  post  Oratioiiem  legitur :  ad  mis- 
sam  ad  sanctam  Mar,  Majorem,  Idem  exstat  in  duo- 
bus  Theod.  et  in  Cod.  Heg.  Suec,  nisi  quod  in  isto 
pro  ad  missam,  habes  Missa.  ln  multis  Ood.,  ut  ob- 
servat  Pamel.,  est  Benedictio  cereorum.  fn  Thod. 
nolantur    multae   Antiphonae,    preesertim   Ad  omam 

ihaL 
d  In  offiLcio  sanctse  AgathsB  multum  discrepat  Edit« 

Pamei.  a  God.  1^^.  Suec« 


D 


*T 


SANCn  GREGOBn  MAGNI 


4S 


coDcede propitios  ut  cujus  Datalitia  colimus,  per  A     AdComplendum,-^  Quos  tantis,  Domine largiris 


ejusad  te  exempla  gradiamur.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Suscipe,  Domine,  munera  quaB 
io  beatse  Agathae  martyris  tuee  solemnitate  deferi- 
mus,  cujus  nos  confidimus  palrocinio  liberari.  Per 
Dominum  nostrum. 

Prwfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est.  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  age- 
re,Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  flelerne  Deus, 
per  Cbristum  Dominumnostrum:  procujusnomine 
(167)  pcenarum  mortisque  conlemptum  in  utroque 
sexu  fidelium  cunctis  aBtatibus  contulisti,  ut  inter 
felicium  martyrum  palmas(168)  Agatben  quoque 
beatissimam  virginem  victrici  patientia  coronares. 
Quffi  nec  minis  territa,  nec  suppliciis  superata,  de 


utimysteriis,qu8Bsum:isuteffectibusnos  eorum  ve- 
raciter  aptare  digneris.  Per. 

Super  populum.  —  Adsit,  Domine,  quaBsumus, 
propitiatio  tua  populo  supplicanti,  ut  quodte  inspi- 
rante  fideliter  expetit,tua  celeri  largitate  percipiat. 
Per  Dominum  nostnim. 

DOMINICA  IV  POST  THE0PHAN1AM. 

Deus  qui  nos  tantis  periculis  constitutos  pro 
humanascis  fragilitate  non  posse  subsistere,da  no- 
bis  salutemmentis  et  corporis,uteaquaBpro  pecca- 
tis  nostrispatimur,  te  adjuvante,  vincamus.  Per. 

Superoblata. —  Goncede,  quaesumus  omnipotens 
Deus,  ut  bujussacrificii  munusoblatum  fragilitatem 
nostram  abomni  malo  purget  semper  et  muniat. 


di&boli  sfiBvitia  triumphavit,  quia  in  tuse  Deitatis  3  Per. 


confessionepermansit.  £t  ideo. 

Ad  Cjmplendum.  —  BeataB  AgathflB  martyris  tuae, 
Domine,  precibus  confidentes,  quaesumus  clemen- 
tiam  tuam,  utper  ea  quae  sumpsimus  aBternareme- 
dia  capiamus.  Per. 

Alia.  -—  Indulgentiam  nobis,  Domine,beataAga- 
the  martyr  imploret,  quae  tibi  grata(160)  semper 
ezstitit  et  merito  castitatis,et  tuee  professione  virtu- 
tis.  Per  Dominum  nostrum, 

ft  DOMINICA  Ul  POST    THBOPUANIAM. 

Omnipotens  sempiterneDeus,  iufirmatatem  nos- 
tram  26  propitius  respice,atque  ad  protegendum 
nos  dexteram  tu»  Majestatis  extende.  Per. 

Super  oblata.  —  (170)  H«c  Hostia,  Domine,  quae- 


Prwfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  SBcpium 
et  salutare,  27  i^os  tibi  semper  et  ul)ique  gratias 
agere,  Domine  sancte^  Pater  omnipotens,  aBterne 
Deus,  qui  genus  humanum  pro  prsBVaricatione  sua  in 
ipsius  originis  radice  damnatum(  i  7 1  )per  florem  virgi- 
nalis  uterireddere  dignatusesabsolutum,  ut  homi- 
nem,  quem  per  Unigenitum  creaveras  per  Fili  im 
tuum  Deum  et  hominem  recreares ;  et  diabolus,  qui 
Adaminfragili  carnedevicerat,  (l72)oonservatajus- 
titia,  a  Deo  carne  vinceretur  assumpta.  Per  quem  Ma- 
jestatem  tuam . 

Benedictio. — Teniationum  omuium  a  vobis  Domi- 
Dus  pericula  removeat,etperturbationumprocelias 
miseratusexcludat.  Amen.Tentatoris  fraudesatque 


Bumus,  emundetnostra  delicla,  etsacrificium  cele-  G  molimina  dissolvat,  etvosadversus  eum  cautos  at- 


brandum  subditorum  tibi  copora  mentesque  sancti- 
ficet.  Per  Dominum  nostrum. 

Prcefatio.  —  Vere  dignum  etjustumest,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :  et 
te  omni  tempore  coliaudare  et  benedicere,  quia  in 
te  vivimus,  etmovemur,  et  sumus.  Et  nullum  tempus 
nullumquemomentum  estquod  abeneficiis  pietatis 
tuae  vacuum  transigamus.  Variis  etenim  solemnita- 
tum  causis,  salularium  nobis  operum  tuorum  et 
munerum  memoria  praesentis  viite  tea^pora  exor- 
Dat.  Unde  et  nos  velinnovante  laBiiliaprieleriti  gau- 
dii,  vel  permanentisbonitempusagnoscentes,  inde- 
fessasMajestati  tuaegrateseisolvimus.  Per  Christum 
Domiuum  nostrum. 

Benedictio.  —  Omnipotens  Deus  vos  ab  omnium 
peccatorummaculis  emuudet,  quileprosum  suppli- 
cem  tactu  proprio  digoatus  est  emundare.  Amen. 
Quiquecenturionis  servumnon  aspernatus  est  visi- 
tare,  ipse  cordium  vestrorum  hospitium  dignetur 
misericorditerinlroire.  Amen.  Sicque  vos  fideisuae 
plenitudine  informet,  ut  cum  sanctis  suisin  coBlorum 
regno  accumbere  concedat.  Amen.  Quod  ipse  praes- 
tare. 

*  In  Cod.  Reg.  Suec.  et  in  Edit.  Pamel.  oraittitur 
hffic  Dom.  cum  caeieris  post  Epiphaniam,  quod  mu- 
tiialionis  argumentum  videtur.  In  Kdieud.  Hom., 
AUlia  Dominicarum  iacta  mentionei  assignautur  de- 


que  invincibiles  faciat.  Amen.  Continuse  pacis  vobis 
munera  tribuat,  et  vos  in  portu  tranquiliitatis  ac 
securitatis  propitiatus  constituat.  Amen.  Quod  ipse 
prsBstare  dignetur. 

Ad  CompLendum.  —  Munera  tuanos,  Deu8,adelec- 
tationibus  terrenis  expediant,  et  coelestibus  semper 
instruant  alimentis.  Per. 

DOMINICA  V  POST  THEOPHANIAM. 

Famlliam  tuam,  quaesumus,  Domine,  contiDua 
pietate  custodi,  ut  quas  insoia  spe  gratiae  coBlestis 
inuititur,tua  semper  protectione  muniatur.  PerDo- 
minum. 

Superoblata.  —  Hostias  tibi,  Domine,  placationis 
o£Eerimus,  ut  et  deiicta  nostra  miseratus  absolvas, 
D  et  nutantia  corda  tu  dirigas .  Per. 

Prcefatio,  —  Vere  dignum  et  j  ustum  est,  aequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  graUas  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,8BterneDeus  :  et 
tibi  banc  inunolationis  hostiam  offerre,  (173)  quaB 
est  salutifera  et  ineffabile  divinae  gratiss  sacramentum, 
quae  offertur  a  plurimis,  (174)  et  unum  Christi  cor- 
pussanctiSptiritusinfusione  perficitur;  singuli  acci- 
piuntChristum  Dominum,  et  (175)  in  singulis  por- 
tionibus  totus  est ;  uec  (176)  persingulos  minuitur 

cem  hebdomadae  post  Teophania  cum  singulis  Evan- 
geiiis  ;  et  intra  illas  liebdomadas  multae  saBpe  ferie 
tanquam  soiemnes  notantur,  ut  fer.  4,  fer.  6.  Sabba- 
tum,  in  quibuB  etiam  indieuntur  Evangdia. 


49 


UBER  SACRAMENTORUM. 


80 


ted  integram  le  praebet  in  singulis.  Propterea  ipsi  A  ValeniinimartjristuinatalitiaoolimusiaounctUma- 


qui  sumimus  commuDionem  hujus  sancti  panis  et 
caiicis,  (477MnumChristicorpusefficimur.  Peripsius 
itaque  Majestatem  te  suppiices  exoramus,  ut  nos  ab 
omnibus  emundescontagiis  vetustatis,  et  in  novitate 
▼itae  perseverare  concedas.  Per  Christum. 

Benedictio.  —  Deiis,  qui  bonum  semen  in  sua  Ec- 
clesiaserere  consuevit,  in  vobis  illud  conservare  at- 
que  multiplicarenunquam  desistat.  Amen.Zizanio- 
rum  superseminatorema  vobisproculrepellat,  etsui 
▼erbi  pabulo  vos  indesinenter  reficiat.  Amen.  Quo 
cum  dies  judiciiadvenerit,  a  reprobis  separati^ad 
dexteram  judicis  sislamini,  et  in  beatissimo  ipsius 
regno  coliocemini.  Amen.  Quod  ipse  praBstare. 

28  ^^  CompUndum.  —  Quflesumus,  omnipotens 


lis  imminentibus  ejus  intercessione  liberemur.  Per 
Dominum  nostrum. 

Superobtata.  ~Oblatis,Domine,qu8esumu8,  pla« 
care  muneribus,  29  ^^>  intercedente  beato  Valen- 
tino  martyre  tuo,  a  cunctis  nos  defende  periculis. 
Per  Dominum  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Sit  nobis,  Domine,  reparatio 
mentis  et  corporis  coeleste  mjsterium,  utcujus  ez- 
sequimur  actionem,  sentiamus  efTectum.  Per. 

XUI  KAL.  MARTU.  —(179)  ^  CATIIEDRA  SANGTl  PETRI. 

Deus  qui  l>eato  apostolo  tuo  Petro,  collatis  clayi- 
bus  regni  coelestis,  animas  ligandi  atque  solvendi 
(180)poutificium  tradidisti,  concedeutintercessionis 
ej  us  auxilio  a  peccatorum  nostrorum  nexibus  libere- 


Deus.utilhussalutariscapiamusefifectum^cujusper  n  mur.  Qui  vivis  et  regnas. 


haec  mysteria  pignus  accepimus.  Per  eumdem. 

Super  populum.  —  EcclesiaB  tuae,  Domine,  voces 
placatusadmitte,  ut,destructisadversitatibus  univer- 
sis,  secura  tibi  serviat  hbertate.  Per. 

DOMINICA  VI  POST  THEOPUAKIAM . 

Prcesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus^utsemper 
rationabiha  meditantes,  qusB  tibi  sunt  placita,  et 
dictis  exsequamur  et  factis.  Per. 

Superoblata.  —  Hsbc  nos  oblatio,  Deus,  mundet, 
quflBsumus,  et  renovet  et  gubernet  et  protegat.  Per 
Dominum. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  etjustum  est,  aBquumet 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus :  ad 
cujusimmensam  pertinetgloriam,  utnon  solum  mor- 


Superoblata,  —  EcclesisB  tu8B,  quaesumus,  Domine^ 
preces  et  hostias  beati  Petri  apostoh  commendet 
oratio,  ut  quod  pro  illius  gloria  celebramus  nobis 
prosit  ad  veniam.  Per  Dominum. 

Prxfatio. —  Veredignum  etjustum  est,  SBquumet 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Paler  omnipotens,  eoterne  Deus ;  et 
teiaudaremirabilem  Deum  in  sanctistuis^  in  quibus 
glorificatus  es  vehementer.  Per  quos  Unigeniti  tui 
sacrum  corpus  exornas,  et  in  quibus  EccIesiflB  tuie 
fundamenta  constituis,  quam  (181)  in  patriarchis 
fundasti,  inprophetis  praeparasti.  in  apostoUs  condi- 
disti.  Ex  quibusbeatum  Petrumapostolorumprinci- 
pem,  ob  confessionem  Unigeniti  Filii  tui,  per  os 
ejusdem  Yerbi  tuiconfirmatum,  in  fundamento  do- 


talibus  tua  pietate  succurreres,  sed  de  ipsa  etiam  ^  mus  tuaB,  mutato  nomine,  coelestium  claustrorum 
mortalitate  nostra  nobis  remedium  provideres,  et 
perditos  quosqueunde  perierant,  inde  saivares.  Per 
Christum  Dominum  nostrum. 

Benedictio.  —  Deus  qui  mare  suis  pedibiis  fecit  esse 
calcabile,  vobis  quidquid  es  t  noxium  i  pse  substernat. 
Amen.  Contrarios  immundorum  spirituum  motus 
compescat,  et  vos  in  sua  pace  confirmet.  Amen. 
Crucis  sufiB  navi  intermundifluctusgubernet,  etin 
litti\s  beatBB  perennitatis  perducat.  Amen.  Quod  ipse 
prfle^tare  dignetur. 

Aif  Complendum.  —  Ccelestibus,  Domine,  pasti  de- 

liciis.quflBsumusutsempereademperqufflveraciter 
vivimus  appetamus.  Per. 

^MperpopM/um.  — Conservapopulum  tuum,  Deus, 


praesulom  custodemque  fecisti,  divino  eijure  con- 
cesso^  ut  (182)  qusB  statuisset  in  terris,  servarentur 
in  ccelis.  In  cujus  veneratione  hodierna  die  Majestati 
tnae  liaec  festa  persolvimus,  et  gratiarum  ac  laudis 
Hostiam  immolamus.  Per  quem  Majestatem. 

Ad  Complendum.  —  Laetificet  nos,  Domine,  munus 
oblatum,  ut  sicutjn  apostolotuo  Petrotemirabilem 
prcedicamus,  sic  per  illum  tuae  sumamus  induIgentisB 
larf^itatem.  Per. 

Super  populum.  —  Benedic,  queesumus,  Domine, 
plebem  tuam ;  et  beati  Petri  apostoli  tui  precibus 
tribue  consequi  tuae  defensionis  auxilium.  Per. 

VI    KAL.  MARTil.   —  c    NATALIS     (183)    SANCTI    MATTHIiB 

APOSTOLI. 


ettuonominifacdevotum,ut,divinissubjectusof)i-  D     Deus,  quibeatumMatthiamapostolorum  tuorum^ 


ciis,  et  temporalia  viriliteretflBternadonapercipiat. 
Per  Dominum  nostrum. 

XVI     KAL.   MARTU.    —    (178)    NATAL18  SANCTI  VALENTiNI 

•  MARTYRIS. 

Prssta,  quaesumus»  omnipotens  Deus,  utquibeati 

•  Abest  martyrts  Cod.  Heg.  Suec.  In  1  Theodep. 
ante  nataiem  sancti  Valentini  nolatur  vu  Idus  Febr. 
Translatiosanrtae  Helenxreginse;  etivldus  Febr.  :iVrt- 
tal.  xanctte  Srholasticie  virg.  Posirestum  sancti  Valen- 
tirji  ibirif>in  additur  :  Eodem  die  nat .  sanctorum  Vitalis, 
Feliculx  et  Zenonts. 

b  li)  td.  Valic.  et  Gussanvil.  Cathedra  sanctiPeiri 
m  /?oi7ia,  quod  minime  Iiabent  alii  Codices  editi  aut 
mss.  Receoter  itaque  additum  suspicamur^  m  Roma, 


colh^gio  sociasti,  tribue,  quaesumus,  ut  ejus  inter- 
ventione,  30  tuaecircanos  pietatis  semper  viscera 
sentiamus.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Deu?,  quiproditorisapostateerui- 
nam,neapostoIorumtuorum(184)numerussacratu8 

ad  distinctionem  alterius  festi  GathedrsB  sancti  Petri 
Aniiochicp,  die  18  Januar.,  quod  utrum  antiquis  co- 
gnitum.  Consule  observationein  nostram  ad  notam 
179.  Kalend.  Hom.  Joan.  Frontonis  utrumque  festum 
nescit,  ut  el  Codex  Reg.  Suec. 

c  Ornitlitur  iioc  festum  in  Kalend.  Rom.  et  in 
Cod.  Rpg.  Suec.  In  1  Tlieoder.,  imraediate  post  nat. 
sancti  Matth.,  sequitur  festum  sanctarum  Perpetuse 
et  Felicitatis. 


9i  SANCn  6EG0RII MAGNI  8S 

perfectionecareretybeatiMattbiaeelectioaesupplesti,  A  nientibus  beati  Gregorii  meritis,  ab  omnibus  nos 
praBsentia  munera  sanctifica,  et  per  ea  nos  gratifie      absolvat  peccatis.  Per. 

Vm    KAL.    APRILIS.    —    (186)  ^  ANNUNTIATIO  ANOELI  AD 

BEATAAL  MARIAM. 

Deus,  qui  in  (187)  beatse  Biarife  virginis  utero 
Verbum  tuum,  angelo  annuntiante,  carnem  susci- 
pere  voluisti  preesta  supplicibus  tuis,  ut  qui  vere 
eam  Genitricem  Dei  credimus,  ejus  aqud  te  inter- 
cessionibus  adjuvemur.  Per  eumdem. 

Ad  Mmam.  ~  Deus,  qui  bodierna  die  Verbum 
tuum  in  (188)  beat>e  Virginis  alvo  (199)  incarnari 
voluisli,  fac  nosita  prcesentem  (190)  soiemnitatem 
peragere,  ut  tibi  placere  valeamus.  Per  eumdem. 

Sper  oblata.  -^  Altari  tuo,  Do  mine,  superposita 
munera  Spiritus'sanctus  assumat,  qui  bodie  beatffi 
Q  Mariae  viscera  spiendoribus  suse  virtutis  replevit.  Per 
Dominum  nostrum. 

Prjefaiio,  —  Veredignum  et  justum  est,  sequum 
et  salutare^nos  tibi  semper  et  ubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens  slerne  Deus,  per 
Christum  Dominum  nostrum  :  quem  pro  salutebo- 
minum  nasciturum  Gabriel  archangelus  nuntiavit, 
virgo  MariaSpiritussancticooperationeconcepit;  ut 
quod  angelica  nunliavitsublimitas,  virginea  crede- 
ret  puritasJnefTabilis  perficeretDeitas.  IlUus  (itaque 
optamus,  te  opitulante,  cernere  faciem  siue  confu- 
sione,  cujus  Incarnationis  gaudemus  solemnitate. 
Perqiiem  Majestatem. 

Ad  Complendum»  —  In  mentibus  nostris,  Domine, 
verae  fidei  sacramenta  confirma,  ut  quiconceptum 


tuae  virtute  confirma.  Per. 

Prsefatio.  —  Vere  dignum  et  justumest,  aequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratlas  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  seterne  Deus  :et 
telaudare  mirabilem  Deum  in  beatis  apostolis  tuis, 
in  quibus  glorificatus  es  vebementer.  Per  quos  Uni- 
geniti  tui  sacrum  corpus  coUigis,  etin  quibus  Eccle- 
siee  tuse  fundamenta  constituis.  Undeposcimuscle- 
mentiam  tuam,  piissimeomnipotens  Deus,  utinter- 
cessione  beati  apostoli  tui  Mattbia;,  cujus  passionis 
triumphum  solemnitercelebramus,  mereamur  apec- 
catorum  nostrorum  nexibus  solvi,  et  aetemae  vitse 
felicitati  reddi^  atque  sanctorum  tuorum  ccBtibus 
connumerari.  Per  quem. 

Benedictio.  —  Deus,  qui  vos  in  apostolicis  tribuit 
consistere  fundamenlis,  benedicere  vobis  diffnetur, 
beati  apostoli  sui  Matthifle  intercedentibus  meritis. 
Amen.  Defendatquevosa  cunctis  adversis,apostoli- 
cis  praesidiis,  qui  vos  eorura  voluit  ornari  et  mune- 
rariexemplisetdocumentis.  Amen.  Quoper  eorum 
intercessionem  perveniatis  ad  flBternae  patrifle  hnere- 
ditatem.  per  quorum  doctrinamtenetisfideiintegri- 
tatem.  Quod  ipse  prrestare  dignetur. 
Ad  Complendum.  —  Praesta,  qusesumus,  omnipo- 
tens  et  misericors  Deus,  ut  per  hjec  sancta,  quae 
sumpsimus,  intervenien  te  beato  Matthia  apostolo  tuo, 
veniam  consequamor  et  pacem.PerDominum. 

Super  populum.  —  Percipiat,  Domine,  quflesumus, 


populus  tuus,  intercedente  beato  Mattbia  apostolo  n  de  Virgine  Deum  verum  et  hominem  confitemur, 

A  «*-fc  J       ^       •  J*        jf  •*  •  •  1a*#  X*"  A.  L^        -  J     ^  _   X 


tuo,  misericordiara,  quam  deposcit,etquam  preca- 
tur  bumiliter,  indulgentiam  consequatur  et  pacem. 
Per  Dominum. 

IV  1DU8  MARTII.  —    NATALis    SANCTI  GREGOlli    PAPiE. 

Concede,  quaesumus,  Domine,  fidelibus  tuis  digne 
sancti  Gregorii  pontificis  tui  celebrare  solemnia,  ut 
ejus  et  hic  experianiur  auxilia,  et  »ternis  effecti- 
bus  apprehendant.  Per. 

»  Super  ohlata.  —  Hostias,  Domine,  quas  nomini 
tuo  sacrandas  off^erimus,  sancli  Gregorii  prosequa- 
tur  oratio,  perquamnosetexpiari  facias.etdefendi. 
Per. 

3 1  Prxfatio.  —  Veredignum  et  justumest,  flequum 
et  salutare,  nos  tibisemperetubiquegratiasagere, 


perejus  salutiferae  resurrectionis  potentiamad  aeter- 
nam  mereamur  pervenire  laetitiam.  Per. 

Superpopulum,  —  Protege,  Domine,  famulos  tuos 
subsidiis  pacis,  32  et  beatae  Mariae  patrociniis  con- 
fidentes  a  cunctis  bostibus  reddesecuros.  Per. 

Alia.  —  Gratiam  tuam,qusesumus,  Domine,  men- 
tibusnostrisinfunde,  utquiangelonuntiante  Christi 
Filii  tui  Incarnationemcognovimus^  perpassionem 
ejus  et  Crucem  ad  resurrectionis  gloriamperduca- 
mur.  Qui  tecum  vivitet  regnat  Deus. 

Alia,  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  coaeter- 
num  tibi  Filium  hodie  pro  mundi  salute  secundum 
carnemSpiritusanctoconcipiendumangelicomini- 
sterio  beatai  Mariaesempervirgini  declarasti,adesto 


Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :  n  propitiuspopuIotuo,utadejusNativitatem,(i91)pa- 
quia  sic  tribuis  Ecclesiamtuam  sancti  Gregoriipon-      ^®  concessa,  liberioribus  animis  occurramus.  Per. 
tificis  tui  commemoratione  gaudere,  ut  eam  iilius  et 
festivitate  laetifices,  et  exemplo  piee  conversationis 
exerceas,  et  verbo  praedicationis  erudias,  grataque 
tibi  supplicatione  tuearis.  Per. 

AdComplendum.  —  (185)  Praeslent  nobis,  qucesu- 
mu8,Domine,tuasanctapraBsidium,  quod,  interve- 


»  InCod.  Reg.  Suec.  legitur  hsBC  Oratio  :  Annue 
nobis,  Domine,  ut  animce  famuli  tui  Greqorii  prosit 
oblatio,  quam  immolando  totius  mundi  tribuiHi  re- 
laxari  delicta.  Sic  legi  quibusdam  in  Codicibus  obser- 
vat  Pamelius. 

b  Observat  Joan.  Fronto,  in  notisad  Kalend.  Rom., 
a  Conciiio  Toletano  x,  an.  636,  can.  l^  cautum  esse 


eumdem. 

Alia.  —  Exaudi  nos,  Domine  sancte,  Pater omni- 
potens,  seterne  Deus,  qui  per  beatae  Marise  sacri 
uteri  (192)  divinae  gratiaeobumbrationem  universum 
mundum  illuminare  dignatus  es,  et  pracsta  ut  quod 
nostris  meritisnonvalemnsobtinere,  ejus  adipisci 
praesidiis  moreamur.  Per  Dominum  nostrum. 

ut  hoc  festum  octavo  die  anteChristi  Nativitatem  ce- 
lebraretur,  quod  temporeQuadragesirnaB,  nihilde  san- 
ctorumsolemnitatibus...  convenH  celebrari.  Assignatur 
tamen  hoc  festum  die  25  mensis  Martii,  in  Kalend. 
Rom.,  in  Cod.  Reg,  Suec.  apud  Pamel.  et  in  omni- 
buB  ed.  libriB  Sacramentorum. 


81 


LIBKR  SACRAHENTORnM. 


84 


Alia.  —  Beatee  etgloriosssemperque  virginisDei  A  omnia  Doctoris  Gentium  protectione   muniamur. 
genitricis  Mariee  nos,  Domine,  qusesumus,  merita      Per. 


consequantur,  et  tuam  nobis  induigentiam  semper 
implorent.  Per. 

Alia.^  Porrige  nobis,  Deus,  dexteram  tuam,  et 
per  intercessionera  beatae  et  glorios«B  semperque 
Tirginis  Dei  genitricis  Mariae  auxilium  nobis  supernaB 
Virtutis  impende.  Per  eumdem. 

IN  (t93)  SEPTUAGBSIMA  K 

Concede,  quaesumus,  omnipotens  Deus,fragilitati 
nostree  sufficientiam  compeAntem,  ut  suae  repara- 
tionis  effectum,  et  pia  conversatione  recenseat,  et 
cum  ezsuUatione  suscipiat. 

Super  oblata.—'  Concede  nobis,  misericors  Deus, 
et  digne  tuisservire  semper  altaribus,  eteorum 
perpetua  participatione  salvari.  Per. 

Prxfatio.--  Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
etsalutare,  nos  tibisemper  et  ubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus, 
quia  per  ea  quflB  conspiciuntur,  instruimur  qui- 
bus  modis  ad  invisibilia  tendere  debeamus.  De- 
niquecommonemur,annidncentesuccessu,  de  pr®- 
teritis  ad  futura,  de  vetustate  in  novitatem  vitae  trans- 
ire,  (194)  ut,  terrenis  sustentationibus  expediti, 
coelestis  donicapiamusdesiderabiliusubertatem.  Et 
(195)  per  eum  cibum  qui  beneticiis  prserogatur  al- 
ternis  33  perveniamusadvictumsinefine  mansu- 
mm,  JesumCbristumDominumnostrum.  Perquem. 

Benedictio.^  OmnipotensDeusitastadium  vestri 
cursus  dirifrere  dignetur,  ut  bravium  vos  ffiternie 


Super  oblata,^  Intende,  quaesumus,  Dominei 
Hostiasfamiliae  tuse,  et  quam  sacri  muneris  facis 
esse  participem,  tribue  (198)  ad  ejus  pl^Ditudinem 
pervenire.  Per. 

Praefatio.^  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nostibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  seteme  Deus  : 
qui  rationalem  creaturam,  ne,  temporalibus  dedita 
bonis,  ad  praemiasempiternanontendat^eadispen- 
satione  dignaris  erudire,  utneccastigatione  deficiat 
nec  prosperitatibus  insolescat,  sed  boc  potius  fiat 
ejus  gloriosa  devotio,  quo  nuUis  adversitatibus 
obruta  superetur.  Per  Christum  Dominum. 
B  Benedictio. —  Det  vobis  Dominus  nosse  mysteria 
regni  Dei,  qui  jamdare  dignatusestauditumverbi 
sui.  Amen.  Sicque  mentesvestrasseminissuicopia 
repleat,utin  vobisillud  sibiplacitefructificare,con- 
cedat.  Amen.  Etitavos  ab  omni  tentatione  muniat, 
quatenus  (199)  triceni,sexageni,atque  centenifra- 
ctus  pro  sufle  gratiae  distributione,magnificentia,mu- 
neret.  Amen.  Quod  ipse. 

34  ^^  Complendum.—  (200)  Adsit  nobis,  quae- 
sumus,Doroine,cibussacer,  potusque  salutaris.qui 
et  temporalem  vitam  muniat,  et  prfietest  aeternam. 
Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.—  Tuere,  quaesumus,  Domine, 
plebem  tuam,  et  sacram  solemnitatem  recolentem 
gratis  ccelestislargitateprosequere,  ut,visibilibu8 


vit«  comprehendere  faciat.  Amen.  Etitavos  absti-  C  adjiita  solatiis, ad  invisibilia  bona promptius  incite- 
nentiae  armis  circumdet^  ut  nullis  vitaebujus  oneri-      ^ur.  Per. 


busa  {i95)  perventione  retardemini.Amen.Quique 
vos  vineam  suam  vocare  vobisque  sanctos  operarios 
mittere  dignatus  est,  ipse  vos  sua  gratia  dignetur 
excolere,  ut  denario  vitae  perennis  munerare  non 
abnuat.  Quod  ipse  praestare. 

Ad  Complendum.^  Fideles  tui,  Deus  ,per  tua 
dona  (irmentur,ut  eademet  percipiendorequirant, 
et  qufierendo  sine  fine  percipiant.  Per. 

Super  populum. —  Preces  populi  tui,  quaesumus, 
Domine,  clementer  exaudi^utqui  justepropeccatis 
nostris  affligimur,  protuinominisgloriamisericor- 
diter  liberemur.  Per  Dominum. 

(197)  IN  SEXAGESIMA  ^  . 

Deus,  qui  conspicis  quia  ex  nuUa  nostra  actione 
confidimus,  concede   propitius  ut  contra  adversa 

•  In  Cod.  Reg.  Suec.  et  in  1  Theoder.,  in  Septua- 
gesimo.  In  utroque  additur,  ad  sanctum  Laurentium^ 
ei  in  Theoder.  forismurum.  In  Cod.  Pamel.  :  Sta- 
tio  ad  sanctum  Laurentmm^  sine  ullo  addito.  Ea- 
dem  assignatur  in  Kalend.  Rom.  cum  Evang.,  quod 
eliam  nunc  legitur.  Prima  Opatio  ubique  est :  Preces 
vopuli  tui,  ut  in  ofncio  Septuagcsimae  etiam  ha- 
betur. 

b  .Apud  Pameliura,  consenlientibus  Mss.  nostris, 
statio  est  ad  sanctum  Paulum.  Ita  etiam  in  Kalend. 
R  im.,  ubi  Evangel.  prnesnribitur,  Cum  turba  pln- 
rima,  etc,  ut  in  hodiernis  Missalibus.  Porro  quod 
iDtelligerent  veteres  per  stationem    docere  videtur 


D 


DOMINICA  C  IN  QUINQUAGESIMA. 

Preces  nostras,  quaesumus,  Domine,  clementer 
exaudi,  atque  a  peccstorum  vinculis  absolutos  ab 
omni  nos  adversitate  custodi.  Per. 

Super  oblata. —  Ha^c  Hostia.  Domine  qusesumus, 
emundet  nostra  delicta,  (201)  et  sacrificium  cele- 
brandum  subditorum  tibi  corporamentesque  sancti- 
ficet. 

Prcpfatio.^  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  saIiitare,nostibisemper  etubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  (eterne  Deus:el 
(202  Majestatem  tnam  (203)  d  cernua  devotione 
exorare,  ut  modulum  terreneefragilitatisaspiciens, 
non  in  ira  tua  pro  nostra  pravitate  nos  arguas,  sed 
immensa  cleraentia  purifices,  erudias,  consoleris. 

Tertullianus,  ub.  de  Orat.  :  Similiter,  inquil,  de  sta- 
tiovum  diebm^  non  putant  plerique  sacrifinorum  Ora» 
tinnibns  interveniendum.  qund  stnfio  sntvenda  si  «c- 
cepto  corpore  Domini.  Consule  eruditorum  notas  ad 
hunc  iocum. 

c  Apud  Pamel.,  et  in  Codicibus  nostris  Mss.  ad- 
ditur,  ad  sanctum  Petrum.  Ila  in  Kalend.  Rom., 
ubiEvangel.  e<i,  Assumpsit  J.  duodecim,  ut  hodie 
quoque  leffitur.  Homil.  2  sancli  Greororii  in  idem 
Kv;ini?plinm  habita  fuit  Dominica  Quinquagesimrc,  in 
sancti  Petri  Basilina. 

d  Itaquoque  in  Cod,  Gemet.,  et  in  duobus  Theod. 
In  £dit.  Vatic.  etGussanvill.  legitur  congrm. 


SANCn  GREGORn  MAGNI 


B< 


jQui  cum  sine  te  nihil  posBimus  facere  quod  libi  sit  A     Super  popt*ii«m.—  Inolinantes  «e,  Domine,  Ha- 


placitum,  tua  nobis  gratiasola  prsBstabit  ut  salubri 
oonversatioue  vivamus.  Per  Christum. 

Benedictio, —  Omnipoteos  Deus  sua  vos  bene- 
dictione  confirmet,  et  imminenti  quadragesimali 
abstinentiffi  aptos  efTiciat.  Amen.Quiquecfficosup- 
plicanti  per  divinitatis  potentiam  lumen  restituit, 
C€Bcitatem  vestri  cordis  clementissimus  illuminator 
abstergat,  et  lucis  8U8b  radiis  mentes  vestras  beni- 
gnus  illustret.  Amen.  Quatenus,  vitiorum  sordibus 
emundati,  etcharitatis  ardore  solidati,  coelestem 
hffireditatem  percipere  valeatis  illffisi.  Amen.  Quod 
ipse  praestare  dignetur. 

a^  Ad  Cotnp^en^/um.^RepletisumuSyDomineydO' 
norum  participationecoelestium ;  pr8esta,qu8esumus 


jestati  tuffi  propitiatns  intende,ut  qui  divino  munere 
sunt  refecti  coelestibus  semper  nutriantur  auxiliis. 
Per  Dominum  nostrum  «  . 

f  FBRIA  V  INTRA  QUINQUAGESIMAM. 

Deus,  qui  culpa  offenderis,  pcenitentia  placaris, 
preces  populi  tui  supplicantis  propitius  respice,  et 
flagella  tufle  iracundiae.  qus  pro  peccatis  nostris 
meremur,  averte.  Per. 

Super  oblata. —  Sacrificiis  praesentibus,  Domine, 
quflesumus,  intende  (flacalus,  utetdevotioni  nostr» 
proficiant  et  saluti.  Per  Dominum. 

Prxfatio.—y^vt  dignum  et  justura  e8t,8equum  etsa 

lutare,nostibisemperetubiquegratiasagere,36D^ 
mine  sancte,Pater  omnipotens,fleterne  Deus:quoniam 


ut  eadem  etsumamus  jugiter,  et  incessabiliter am-  j  .jj^  ^^^^^  ^^^^^^^  ^^^^^^^  ^^^^^^  mortalitati  procu 


biamus.  Per. 

Super  populum.—  De  multitudine  misericordiae 
tus,  Domine,  populum  tibi  protegeconfitentem,et 
corporaliter  gubernatum.pifle  mentis  afTectu,tuis  mu- 
neribus  assequendis  effice  promptiorem.Per  Domi- 
num  nostrum. 

35  f"^^*^  ^^- —  (2^*)  CAPUT  b  JEJUNII. 

(205)  c  Ad  Collectam.--  Goncede  nobis,  Domine, 
prffisidiamilitiffiChristianaesanctisinchoarejejuniis 
ut  contra  spiritales  nequitias  pugnaturi  continentiffi 
muniamur  auxiliis.  Per. 

^  Ad  Missam*—  Prffista,  quffisumus,Domine,fide- 
libus  tuisy  ut  jejuniorum  veneranda  solemnia,  et 
congrua  pietate  suscipiant,  etsecura  devotione  per- 
currant.  Per. 

Super  oblaia.—  FaiC  nos,  Domine,  quffi8umus,his  ^ 
muneribus  offerendis  convenienter  aptari,  quibus 
ipsius  venerabilis  (206)  sacramenti  celebramus  exor- 
dium.  Per. 

Prxfatio.^  Vere  dignum  et  justum  est,  ffiquum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  ffiterne  Deus : 
qui  corporali  jejunio  vitia  comprimis,  mentem  ele- 
vas,  virtutem  largiris  et  prffimia. —  Per  Christum. 

Ad  Complendum, —  Perceptanobis,Domine,pr8e- 
beant  sacramenta  (207)  subsidium,  ut  et  libi  grata 
sint  nostra  jejuniayet  nobis  proficiantadmedelam. 
Per. 


ratur  immortale  commercium,  ac  temporali  vitffi 
subrogalur  ffiternitas  ;  et  (208)  de  peccati  po^na, 
peccata  mundantur,  mirisque  modis  conficitur  de 
perditione  salvatio,  ut  status  conditionis  humans, 
qui  per  felicitatis  insolentiam  venit  ad  tristitiam, 
humilis  etmodestns  ad  ffiterna  gaudiaredeat  per  moB' 
rorem.  FerChristum. 

Ad  Complendum,—  Coelestis  doni  benedictione 
percepta,  supplices  te,  Deus  omnipotens,  depreca- 
mur,  uthoc  idem  nobiset  (209)8acramenti  causa  sit 
et  salutis.  Per. 

Super  populum,—  Parce,  Domine,  parce  populo 
tuo,  ut,  dignis  fiagellationibus  castigatus,  in  tua  mi- 
seratione  respiret.  Per. 

FERIA  VI  INTRA  QUINQUAGESIMAM. 

Inchoatajejunia,qujB3umus,  Domine,benigno  fa- 
vore  proseqnere,  observantiam,  quam  corporaliter 
exhibemus,  mentibus  etiam  sinceris  exercere  va- 
leamus.  Per  Dominum. 

Super  oblata,  —  Sacrificium,  Domine,  (210) 
observanti»^  paschalis  quod  offerimus,praesta,quffi- 
sumus,  ut  tibi  et  mentes  nostras  reddat  acceptas, 
continentiffi  promptioris  nobis  tribuat  facultatem. 
Per  Dominum. 

Praefatio,—'  Vere  dignum  et  justumest,ffiquumet 

salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 

Domine  sancte,  Pater  omnipotens,    ffiterne    Deus, 

et  majestatem  tuam  suppliciterdeprecari,  utintelli- 

•  In  Cod.  Reg.  Suec.  Oratio,  ad  Compl.  est :  Qu»- 

sumus,  omnip.  Deus,  ut  qui  aBlesiia  alimenta  perce-  j)  notatur  od  VesperoSy  singulis  Quadrag.  diebus,  qu8B 


pimus,  per  hxc  contra  adversa  omnia  muninmur, 
Abest  hffic  Oratioa  Cod.  Pamel.,  qiiod  observamiis  ul 
eos  aliqiiando  minime  convenire  ostendatur. 

b  Deest  camt  jejunii  in  God.  Reg.  Suec,  licet 
apud  Pamel.  legatur. 

c  In  Cod.  Pamel.,  consenliente  C.  Reg.  Suec, 
legitur  :  Collecta  ad  sanctam  Anast.  Concede  no- 
biSt  etc.  Et  postea :  ad  Missam  stalio  ad  snnctam  Sa- 
binam,  In  Kalend.  Rom.  taotum  exstat :  Fer.  4, 
ad sanctam  Savinam  Evani^el.  est :  DixitJ....  Cum 
jejunalis.  In  Gemet.  et  1  Theod.  praomittitur  Bene- 
dictio  cinerum. 

d  Id  minime  iegitur  in  Cod.  Reg.  Suec  in  quo 
etiam  multa  desunt  quue  exstant  in  Cod.  Pamel.  in 
.hac  fer.  4. 

•  In  Ed.  Pamel.,  post  omnes  alias  Orat.,  una  an- 


non  solum  in  Codd.  aliis  Editis  desideratur.  sed 
etiam  in  Ms.  Reg.  Supc,  qui  raro  a  Pamel.  discre- 
pat.  Theoder.  Mss.  exhibent  has  Orat.  ad  Vesperos. 
f  Orficia  ferisB  5  per  totam  Quadragesimam  inter 
ea  punt  quflB  Grimoldus  abbas  dicit  olim  fuisse  vir- 
gulis  antef)ositis  jugulata;  instituta  enim  postea  a 
Gregorio  juniore  testatur  Micrologus,  c.  49.  Haec 
Pamelius.  Idem  fere  sentit  Joan.  Fronto,  in  Kalend. 
Rom.,  ubi  h?or  feria  cum  sequenti  notalur.  additis 
stationibus  et  indicatis  Evangeliis,  quoD  adhuc  legun- 
tur  iis  diebus.  De  Sabbato  siJptur.  Apud  Pamelium 
stalio  fer.  5  est  ad  sanctum  Georgium,  et  fer.  6  ad 
sanctos  Joannem  et  Paulum,  qua;  in  Kaiendario  Hom. 
designaturtitulo  Pammachii.  Codex  Pamel.  pro  sta- 
tione  Sabbati  habet :  ad  sanctum  Tryphonem;  codex 
Reg.  Suec.  nihil  habet  pro  Sabbato. 


67 


UBER  SACRAHBNTORnH. 


gentiaB  nobis  spiritum  benignus  infdndas,  quo  toI 
ipM  rationabiliter  af?enda  cernamus,  yel  eis,  qui 
(211)  inutilia  sentiunt,  indicemus,  esse  (242) 
censendum  ;  nec  sludia  nostra  sectemur,sed  ofTe- 
rentibus  meliora  subdamur.  Quoniam  heec  apud 
te  sapientia  est  quiBnon  suisinhsBretvitiis,  sedun- 
decunque  prolatam  diligit  veritatem.  PerChristum 
Dominum. 

AdComplendum.  —  Spiritiim  nobis,  Domine  tusB 
cbaritatis  infunde,utquosunocGBlesti  pane  satiasti, 
tua  facias  pietate  concordes. 

Super  populum.  —  Gubema,Domine,qu8esumu8, 
plebem  tuam,  et  tuis  beneficiis  semper  accumula, 
nt  et  pnesentis  viteB  subsidiis  gaudeat  et  oBternae. 
Per. 

37  SABBATO  llfTRA  QUlNQnAOBstllf AV. 

Ezaudi  nos  miserator  et  misericors  Deus  etcon- 
tinentiflBsalutaris  propitius  nobisdonaconcede.  Per 
Dominum  no<ttrum. 

Super  populum,  —  Praeparanosquaesumus,  Do- 
min<*,  bujus  abstinentite  festivis  officiis^  ut  haec  sa- 
crificia  venerandasobriis  sempermentibuscelebre- 
mus.  Per. 

Prxfatio.  —  Veredignumet  justum  est,  8Bquum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubiquegratiasagere 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  ffiteme  Deus:et 
Majestatem  tuam  suppliciter  deprecari,  utmentem 
nostram  tibi  placitam  benignusefficias  qusB  non  tan- 
tum  speciem  bonitatis  ostendat^sed  justitiaefructi- 
bus  illuminata  clarescat, tufleque  semper  dedita  Ma- 
Jestati  beneficia  desiderata  percipiat.  Qui  necessa- 
riis  prosequi  muneribus  non  omittis  quos  luo  cultui 
prsestiteris  convenienter  intentos.  PerChristum  Do- 
minum  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Tribue  nobis  omnipotens 
Deus,  utdona  ccelestia,  qusB  debito  frequentamus 
obsequio,  salutaria  nobiji  jugiter  sentiamus.  Per. 

Super  populum.  —  Tuere,  Domine,  populum  tuum, 
etab  omuibus  peccatis  clementer  emunda,  quia 
nulla  ei  nocebit  adversitas,  si  nulla  dominetur  ini- 
quitas.  Per. 

*  m    QUADRAGBSIMA. 

AdMusam.  —  Deus,  qui  Ecclesiam  tuara  annua 
Quadragesimali  observatione  purificas,  praesta  fami- 
Us  tuffi  ut  quod  a  te  obtinere  abstinendo  nititur, 
b  hoc  bonis  operibus  exsequatur.  Per  Dominum. 

Superoblata.  — SacrificiumQuadragesimalis  initii 
solemniter  immolamus,  te,  Domine,  deprecantes, 
utcum  epularnm  restrictione  camaiium  a  noxiis 
quoque  voluptatibus  temperemus.  Per  Dominum. 

Prxfatio.  —  Vere  digoum  et  justum  est,  aequum 
et  saiutare,  nos  tibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domine  sancte^  Pater  omnipotens  aeterneDeus,  per 

*  Al.,  in  Quadragenmo.  Apud  Pamel.  additur  Ad 
tanctum  Jounnem  in  Lateranis  In  Kalend.  Rom.  tan- 
tuni :  Ad  taleranis,  assi^^nato  Evang.  Ductus  est 
Jeius,  etc.  Horn.  16  sancti  Gre^orii  iri  Evan^.  legi- 
tur  halfita  m  basiliea  sancii  Joannis  quae  dicitur  Con- 
siantiniana,  Dominica  i  in  Quadragesirna, 

^  Ita   Cod.   Reg.  Succ,  consentientibus  aliistum 


A  Christnm  Dominum  nostrumrqnicontinuatisqua- 
draginta  diebns  et  noctibus  hoc  jejunium  non  esu- 
riens  dedicavit ;  postea  enim  esuriit  non  tam  cibum 
hominum  quam  salutem  ;nece«icarnms8ecu1arium 
epulas  concupivit,  sedanimarumdpsideravitpotius 
sanctitatem.  Cibus  namque  ejus  est  38  redemptio 
populorum.  (313)  Cibus  ejus  est  totiusbonee  volun- 
tatis  effectus  :  qni  nos  docuit  operari  non  cibum, 
qui  terrenisdapibus  apparatur.  sed  eum  qui  divina- 
mm  Scripturarum  lectiooe  percipilur.  Per  quem. 

Benedictio.  —  Benedicat  vobis  omnipotens  Deus, 
qui  quadragenarium  numerum  in  Moysi  et  EiisB 
necnon  etMediatoris  nostri  jejunioconsecravitcon- 
cedatque  vobisita  transigereprse^entisyitsedispen 
sationem,  ut,  accepto^a  Patrefamilias  remuneratio- 

3  nis  denario,  perveniatis  ad  peccatorumomniumre- 
missionem,  et  ad  gioriosam  cum  sanctis  omnibus 
resnrrectionem.  Amen.  Detque  vobisspiritaliumvir- 
tutum  invictricia  [Forte^  victricia]  armfli,  quibus 
exemplo  Domini  devincere  valeatis  antiqui  hostis  sa- 
gacissima  testamenta.Amen.Quonon  insolo  pane, 
sed  in  omni  verbo  quod  de  oreejus  proceditspiri- 
talem  sumentes  alimoniam,perjejuniorumobser- 
vationem  etcaeterorum  bonorumoperumexhibitio- 
nem  percipere  mereamini  Immarcescibilem  glorisB 
coronam.  Amen.  Quodipse  prsestare  dignetur. 

Ad  Complendum.  —  Tuinos,  Domine,sacramenti 

libatio  sancta  restauret,  et  a  vetustate  purf^atos  in 

mvsterii  salutaris  faciat  transire  consortium.  Per. 

Superpopulum.  —  fn  populumtuum,  quaesumus, 

r  Domine  benedictio  copiosa  descendat  indulgentia 
veniat,  conso]atiotribuatur,fides  sanctasuccrescatf 
redemptio  sempiterna  firmetur.  Per. 

Alia.  —  Da  nobis,qu8esumus,omnipotensDeuSy 
flBlernae  promissionisgaudiaquffirere,  etquaesitaci- 
tius  invenire.  Per. 

AHa,  —  Adesto,qufiesumus,  ()ominf»,8upplicatio- 
nibus  nostris,  et  in  tua  misericordiaconfidentesab 
omni  nos  adversitate  custodi.  Per  Dominum  no- 
strum. 

Alia.  —  Concede,  qunsumus,  omnipotens  Deus, 
utper  annuaQuadragesimalis  cxercitia(214)8acra- 
menti  et  ad  intelligendum  Christi  proficiamus  ar- 
canum,  et  effectus  ejusdignaconversatione  secte- 
mur.  Per. 

jj  (215)  Per  totam  Quadragesimam,  quotidianisdie- 
bus,  finita  Missa^  episcopus  et  clerici  discedunt,  et 
exuuntursacris  vestihus,  et  tunc  redeunt  ad  Vesperos. 
Et  nuUifs  clericus  in  ecelesia  (216)  stat  operto  capite, 
nisi  habeat  infirmitatem,  ullo  tempore. 

FERIAHINTRAQUADRAGBSIMAMO  . 

Converte,  nos.  Deus  salutaris  noster,  et,  utnobis 
jejunium  Quadragesimaleproficiat.  mentesnostras 
39  ccelestibus  instrue  disciplinis.  Per. 

Edilis,  tum  Mss.,  exceptoPamel.,  ubi  habes  hoc  bo- 
nis  moribus.  HicCod.  Reg.  Suec.  in  multis  discrepat 
a  Piimel. 

c  Pamel.,  consentiente  Kalend.  Rom..  addit :  Ad 
sanetum  Petrum  ad  vincula.  In  Kalendario  non  aliud 
assigoatur  Evaog.  quam  quodnunc  legitur. 


69 


SANCn  GREGORn  MAGNt 


60 


Super  oblaia.  —  Accepta  tibi  sit,  Domine  nostraB 
devotionis  oblatio.quaBetjejunium  nostrum,teope- 
rante,  sanctificet,  etindulgentiam  nobis  tusBConso- 
lationis  obtineat.  Per. 

Prxfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  eequum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aBterne  Deus  : 
qui  das  escam  omni  carni,  et  nos  non  solum  car- 
nalibus,  sed  etiam  spiritalibus  escis  reficis  ut,non 
in  solo  pane  vivamus,sedinomni  verbo  tuo  vitalem 
habeamus  alimoniam  ;  nec  tantiim  epulando,  sed 
etiam  jejunando  pascaniur.  Nam  utdapibus  et  po- 
culis  corpora,  sic  jejuniis  et  virtutibus  animse  sagi- 
nantur.  Magnam  in  hocmuneresalubritatemmentis 
ac  corporis  contulisti,  quia  jejunium  nobisvenera- 
bile  dedicasti,  utad  paradisum  de  quo  non  absti- 
nendo  decidimus,jejunando  solemnius  redeamus. 
Per  Christum  Dominum  nostrum. 

Ad  complendum.  — -  Salutaris  tui,  Domine,  mu- 
neresatiatl,  suppiices  exoramus,  utcujus  laBtamur 
gustu,  renovemur  effectu.  Pereumdem. 

Super  populum.  — Esto,  Domine  propitius,  plebi 
tu8e,eltemporali  consolatione  nonHeserasquamvis 
ad  aeternacontendere.  PerDominum. 

•    PERiA  m. 

Respice,  Domine,  familiam  tuam,  et  praesta,  ut 
apud  te  mens  nostra  tuo  desiderio  fulgeat,quae  s 
carnis  maceratione  castigat.  Per. 

Super  oblata.  —  Obiatis,Domine,placare,mune- 
ribus,  et  a  cunctis  nos  defende  periculis. 

Prcefatio.  —  Vere  dignum  etjustumest,  aequum 
ct  salutare,  nos  tibi  semperet  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,flBterneDeus,per 
Christum  Dominum  nostrum:  inquo  jejunantium 
tides  alitur,  spes  provehitur,  charitas  roboratur. 
Ipse  enim  esl  panis  vivus  et  verus  qui  substantia 
8Bternilaliset  esca  virtutis  est.  Verbumenim  tuum, 
per  quodfacta  suntomnia,non  solum  humanarum 
mentium,  sed  ipsorum  panis  est  angelorum.  Hunc 
panem  ministrare  nobis  non  desinis,  et,utenm  in- 
desinenteresuriamus,  hortaris.  Cujus  carne  dum 
pascimur,  roboramur.  et  sanguinedum  potamur, 
abluimur.  Per  quem, 

Ad  Complendum.  —  Sumpsimus,  Domine,celebri- 
tatis  annii8B  voliva  sacramenta  :  pra;sta,qu«esumus 
ul  et  temporalis  vitaB  40  nobis  (2i7)remedio  pro- 
veniant,  et  aBternae.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum. 

Super  populum.  —  Ascendant  ad  te,  Domine, 
prcces  nostrae  et  ab  Ecclesia  tua  cunctam  repelle 
nequitiam.  Per. 

b    FERIA  IV  MEN8IS  PRIVI. 

Preces  nostras,  qusBsumus,    Domine,  clementer 

a  Statio  huiusdiei  ex  Pamel.  et  Kalend.  Rom.  est 
ad  sanctam  Anastasiam.  Idem  Evangel.  prffiscribitur 
auod  in  bodierno  ofricio  exstat.  Idem  intelligendum 
de  caet.  teriis,  nisi  aliter  notetur. 

^  Apud  Pamel  :  Fer.  4  kebdomada  primaB  Qwidrag. 
adfanctam  Mar.  Majorem.  In  Kalend.  R.  m.  :  Mense 
primo,  ad  sanctam  Mariam.  Codex,  Reg,  Suec.  pa* 


A  exaudi,  etcontracunotanobisadversantiadexteram 
tuaB  Majestatis  extende.  PerDominum  nostrum. 

Alia.  —  Devotionem  populi  tui,  Domine,quaBSU- 
mus,  benignusintende,  utquiperabstinentiam  ma- 
cerantur  in  corpore,  per  fructum  boni  operis  reti- 
ciantur  in  mente.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Suscipe,  Creator  omnipotcns 
Deus,qu8B  jejunantes  detua^  munificentiaB  largitate 
deferimus,et  pro  temporali  nobiscollata  praBsidio, 
ad  vitam  converte  propitiatus  aBternam.  Per  Domi- 
num  nostrum. 

Prxfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  8Bquum 
et  salutare  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  seterne  Deus  : 
^  qui  in  alimentum  corporis  humani  frugum  copiam 
produci  jussisti,  etin  aUmentum  animarum  jejunii 
nobis  medicinam  indidisti.  Te  itaque  supplices  in- 
vocamus,  ut  tibi  sit  acceptabile  jejuniumnostrum, 
etnosacibis  jejunantes,  peccatis  absolvas.Per 
Christum. 

Ad  Complendum.'-  Tui,  Domine,  perceptione  sa- 
cramenti,  eta  nostris  mundemuroccultis,et  abho- 
stium  liberemurinsidiis.  Per  Dominum. 

Super  populum.  —  Mentes  nostras,  qusBsumus, 
Domine,  lumine  tuae  claritatis  illustra  ut  videre 
possimus  quaBagendasunt,etqu8Brecta  suntagere 
yaleamus.  Per  Dominum  nostrum. 

FBRIAC  VINTRA  QUADRAGESIM AM. 

Suscipe,  qusBsumus,  Domine,  preces  nostrasetad 
C  aures  misericordiae  tuffl  postulationes  sacratsB  tibl 
plebis  admitte.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Sacrificia,  Domine,  quaesumus, 
ista  nos  salvent,  quas  medicinalibus  sunt  instituta 
jejuniis.Per. 

I^\  Prxfalio.  —  Vere  dignum  et  justum  est, 
6Bquum  et  salutare,  nostibi  semper  et  ubique  gra- 
tias  agere,  Domine  sancte,Pater  omnipotens,  aBterne 
Deus  :  quia  competenteratque  salubriter  relipriosa 
sunt  nobis  iustituta  jejunia,ut  corporeflB  j  ucunditatis 
immoderatas  coerceamus  illecebras,  et  terrenae  dele- 
ctationis  insolentia  refrenato,  purior  atque  tran- 
quillior  appetitus  ad  coelestia  contemplanda  myste- 
riafidelium  reddaturanimarum.  Per  Christum  Domi- 
num  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Tuorum  nos,  Domine,largi- 
tate  donorum,  et  temporalibus  attolle  preesidiis,  et 
renovasempiternis.  Per  Dominumnostrum. 

Super  populum.  —  Da,  quflBsumiis,  Domine,  po- 
polis  Chrislianis,  et  qu8B  profitentur  agnoscere,  et 
cceleste  munusdiligere  quodfrequentant.  Per  Do- 
minum. 

rumper  dissentit  a  Pamel. 

c  Kalend.  Rom.  :  ad  sancttm  Laurentium,  ad  For- 
monsum  quod  Pamel.  exhibet  pro  diversa  lect. 
Apu<i  eum  Tegitur  :  Ad  sanctum  Laur.  foris  murum. 
Favet  primus  Theod.,  at  secundus  habet  :  Ad  Lau- 
rent.  in  Formosa. 


M 


LI6E»  SAGRAMENTORUM. 


61 


*  FIRIA    yi    INTRA  QUADRA6ES1MAV. 

Esto,  Domine,  propitius  plebi  tuae,  et  quam  tibi 
facis  esse  devotain,beDigQO  refove  miseratus  auxiiio 
Per  Doaiioumnostrum. 

Super  obiata,  —  Suscipe,  quaesumus,  Domine, 
nostris  oblata  servitiis,  et  tua  propitius  dona  san- 
ctifica.  Per. 

Prsefatio.  —  Yeredignum  et  justum  est,  sequum 
et  saiutare,  nostibisemperet  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deus  : 
qui  jejunii  observatione  et  eieeraosynarumgratissi- 
ma  largitione  nos  docuisti  nostrorum  consequi  re- 
media  peccatorum.  Undetuamimploramusclemen- 
tiam,  ut,  his  observationibus  et'C€Bteris  bonorum 
operum  exhibitionibus  muniti,  ea  operemur  quibus 


A  jejunianostra8anctifica,ut  quodobservantianostra 
profitetur  eztrinsecus,  interius  operetur.PerDomi- 
num  nostrum, 

Prcefatio.  —  Vere  dignumest  justum  est,  sequum 
et  salutare,nostibisemper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
illuminator  et  Reiiemptor  animarum  nostrarum,qui 
nos  perprimumAdam,  abstinentiaelegeviolata^pa- 
radiso  ejctos,  fortiores  jejunii  rem<^dio  ad  antiquae 
patriaebeatitudinemper  gratiam  revocasti.  Nosque 
piainstitiitione  docuisti  quibus  observationibus  a 
peccatis  onmibus  liberemur.  Per  Christum  Domi- 
num  nostrum. 

Ad  Complendum,  —  Sanctiflcationibus  tuis,  om- 
nipolens  Deus,  et  vitia  nostra  curentur,  et  (2i9)  re- 


ad  w5terna  gaudia  consequenda  et;spes  nobissuppe-  B  media  nobis  eeterua  proveniant.Per  Christum  Domi- 
tat  et  facultas.  Per  Christum. 

Ad  Complendum,  —  Per  hujus,  Domine,operatio- 
nem  mysterii,  etvitianostrapurgentur,etjustade- 
sideria  impleantur.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum,  —  Conversa.quflesumus,Domine, 
populumtuum^et  abomnibus  quas  meretur  adver- 
sitatibus  redde  securum,ut  tranquilhtate  percepta, 
devota  tibi  mente  deserviat.  Per. 

(218)    SABBATO  IN  ^  XII   LBCTIONIBUS  MENSIS  PRIMI. 

Populum  tuum,  Domine,  quaesumus,  propitius 
42  respice,  atque  ab  eo  flagellatuceiracundiflecle- 
menter  averte.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Deus  quideUncpientesperirenonpateris, 
sed  exspectas,  ut  convertantur  et  vivant,  debitam 


numnostrum. 

Super  populum  — Abomnibus  no-*,  quflesumus, 
Domine,  peccatispropitiusabsolve,  ut  percepta  ve- 
niapeccatorum,]iberistibiroentibusserviamus.Per. 

43>  ^  DOMINICA   II     IN   QUADRAGESIMA. 

Deus,qui  conspicis  omni  nosvirtute  destitui,  in- 
teriusexteriusquecustodi,  utetadomnibusadversi- 
talibus  muniamurin  carpore,  et  a  pravis  cogitatio- 
nibus  mundemur  in  mente.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Ecclesifle  tufle,  Domine,  munera 
placatus  assume,  quae et  misericors  oirerenda  tribui- 
sti,  et  in  nostrae  salutis  potenter  efficis  transire 
mysterium.  Per  Dominum  nostrum. 

Prcsfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  eequum 


quaesumus,  peccatis  nostris  suspende  vindictam,et  q  g^  salutare,  nos  tibisemperetubique  gratias  agere. 


preesta  propitius  nedissimulatiocumuletultionem, 
sedpotiusperjejuniumemendatioprositadveniam^ 
Per. 

Alia,  — Protector  noster  aspice,  Deus,ut  quima- 
lorum  nostrorum  pondere  premimur,  percepta  mi- 
sericordia,  libera  tibi  mente  famuiemur.  Per. 

Alia.  — Adesto,qu8e8umus,Domine,  supplicatio- 
Dibus  nostris,  ut  esse,te  largiente,mereamur  et  in- 
ter  prospera  humiles  et  inter  adversa  securi .  Per. 

A  lia.  ^  Actiones  nostras,  quflesumus,  Domine  et 
aspirando  prfleveni,  et  adjuvando  prosequere,  ut 
cunctanostraoperatio  et  a  te  8emperincipiat,et  per 
te  ccepta  finiatur.  Per. 

Ad  Missam-  —  Deus,  qui  tribus  pueris  mitigasti 
flammas  ignium,  concedepropitiusut  nosfamulos  q 
tuos  non  exurat  flamma  vitiorum.   Per  Christum 
Dominum. 

Superohlata,  —  Prflesentibus  sacrificiis,  Domine, 

«  Magno  consensu  hic  Pamel.,  Kalend.  Rom.,  Co- 
dex.  Beg.  Suec.  et  duo  Theod.  notant  pro  statione  : 
Ad  Apostol*js, 

b  Ita  Cod.  omnes  editi  et  manu  exarati.  Apud  Pa- 
meiium  et  in  Calend.  Rom.  additur:  Adsanctuni  Pe- 
trum.  Cum  in  Mss.  babeaturxiiL^c/.,suspicatur  Joan- 
nes  Fronlo  legev.dum  in  duodecima  lectioney  nimirum 
ex  Evan^elio,  quTB  post  undecimalias  ex  variis  sacree 
S<:nptune  libris  nebat.  Ex  Pamelio  Sabbatum  hoc 
dufttlecim  leclionum  nuncupatur,  quod  aut  xii  soleant 
leyi  tectiones  diversw,  aut  sex  exdem  lectiones  semel 
Grgce  et  semel  Latine,  Consule  Pamel.  ad   huac  lo- 


Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
et  Majestatem  tuam8uppliciterexorare,utmentibus 
nostris  medicinalis  observantianmunusinfundas.Et 
qui  negligentibus  etiam  subsidiumferenondesinis 
beneficia  praebeas  potiora  devotis.  Per  .Christum 
Dominum. 

Benedictio.  — Omnipotens  Deus,  jejunii  cfletera- 
rumque  virtutum  dedicator  atque  amator,  sua  vos 
benedictione  sanctilicet.  Amen.  Accendat  in  vobis 
piee  devotionis  a£Pectum,  et  prflebeat  supplicantibus 
suum  benignusauditum.  Amen.  Quatenus  mentes 
vestrfle  sinceris  purgatae  jejuniis,bouorumomnium 
exnberunt  iucrementis.  Amen.  Quod  ipse  prsestare 
dignetur. 

Ad  Complendum,  —  Refecti.  Domine,  pane  coe- 
lesti,  ad  vitam,  queesumus,  nutriamur  fletcrnam, 
Per. 

Super  populum.  —  Familiam  tuam,  quflesumus, 

cum. 

c  Apud  Pamelium  legitur  hic  :  Dominica  vacat, 
Sed  legendum  ex  nostris  Mss.  et  pr»sertim  ex  Cod. 
Reg.  Suec. ;  Die  dominica  vacat.  Sic  quoque  legitur 
in  Kalend.  Rom.  Curautem  dicatur  f^arare,  ex  Joanne 
Fronlone  repete.  Certe  in  Cod.  Repr.  Suec,  in  Ge- 
met.,  in  Theod.,  etc.  offioium  hujus  DominiceB  as- 
signatur,  sicut  in  aliis  Dominicis,  excepUi  statione. 
Fortasse  ergo  propter  sacros  ordines,  vespere  Sab- 
bati  magno  labore  coliatos,  non  iiebat  proccssio  et 
statio,  nec  homilia  habebatur. 


mmm 


m 


63 


SANGTI  GREGORII  MAGNI 


64 


Domine,  propitiatus  iliustra,  ut  beneplacitis  inheB-  A  quoque  vitiis  ceasare  concede.  Por  Dominum  no- 

rendo,  cunctaqusB  bona  sunt  msreatur  accipere.      striim. 

Superoblata.  —  Hostias,  Domine,  quas  tibi  offe- 
rimus,  propitius  respice,  et  per  hflBC  sancta  com- 
mercia  vinculapeccatorumnostrorum  absolve  .Per 
Dominum. 

Praefado.  —  Vere  dignum  el  justumest,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  etubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  sterne  Deus, 
perChristumDominumnostrum.  Perquem  bum&Qi 
generisrecoDciliationem  mirsbili  dispensatione'op6- 
ratus  es,  praBsta,  quABsumus,  ut  sancto  purificati 
jejunio,  et  tibi  toto  corde  simus  subjecti,  et  inter 
mundauflB  pravitatis  insidias,  te  miseranteperseve- 
remus  illsBsi.  Per  quem  Majestatem. 
g  Ad  Complendum.  —  Sumptis,  Domine  saoramen- 
tis,  ad  (221)  redemptionis  eeternflB,  quflBsumus.pro- 
ficiamus  augmentum.  Per  Dominum. 

Super populum.—  Deus,  innocentise, restitutor  et 
amator,  dirige  ad  te  tuorumcordaservorum,utspi- 
ritus  tui  fervore  concepto,  et  in  tide  inveniamur 
stabiles,  et  in  opere  efficaces.  Per  Dominum. 

<1  FERIA    V   IN   HBBDOMaBA    SECUNOA. 

Praesta  nobis,  Domine,qu8Bsumus,auxilium  gra- 
tite  tuflB,  ut,  jejuniisetorationibusconvenienlerin- 
tenti,  liberenlurabhostibusmentiset  corporis.Per 
Dominum. 

Super  oblata.  —  Accepta  tibi  sint,  Domine,  quaB- 
sumus,  nostridona  jejunii,qu8eetexpiandonostua 
gratia  dignos  efficiant,  et  ad  sempiterna  promissa 


Per. 

*  FER1A  II    IN    HEBDOXADA   8ECUNDA. 

PrflBsta,  quflesumus,  omnipotens  Deus,  ut  familia 
tua^220)  quflB  se,  affligendo  carne,  ab  alimentis 
abstinet.  sectando  justitiani  a  cnlpajejunet.  Per. 

Super  oblata.  —  Habc  Hostia,Domine,placationis 
et  laudis  tua  nos  propitiatione  dignosefficiat.  Per. 

Prxfatio.  —  Veredignum  et  justum  est,  ABquum 
etsalutare,  44  ^^^  ^i^^  semper  et  ubique  gratias 
agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  mterne 
Deus ;  et  pietatem  tuam  supplici  devotione  deposcere, 
ut  jejunii  nostri  oblatione  placatus,  et  peccatorum 
nobis  concedas  veniam,  etnosa  uoxiis  liberesinsi- 
diis.  Per  Christum  Dominum  nostrum. 

kd  Complendum. — H«c  nos  communio,  Domine, 
purget  a  crimine,  et  coelestis  remedii  faciat  esse  con- 
sortes.  Per. 

Super  populum»  —  Tuis,quflBsumus,Domine,ade- 
sto  supplicibus,etinter  mundansB  pravitatisinsidias 
fragilitatemnostramsempiternapietateprosequere. 
Per. 

b  FERIA    111   IN  HEBDOMADA  'SECUNDA. 

Perfice,  quflBsumus,  Domine,  benignus  in  nobis 
observanti8BsanctdBsubsidium,utquflB  te  auctorefa- 
ciendo,  cognovimus,  te  operante  impleamus.  Per 
Dominum. 

Super  oblata.  —  Sanctificationem  tuam  nobis,Do- 
mine,  his  mysteriisplacatus  operare,quflB  nos  et  a 


terrenis  purget  vitiis,et  ad  ccelestia  dona  perducat,  p  perducant.  Per. 

Per  Dominum.  ^     Prcefatio.  —  Vere dignum  et  justum  est,  flequum 


Prxfatio.  Vere  dignum  et  justum  est,  flequum 
etsalutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Dominesancte,  Pater  omnipotens,aBterneDeus:qui 
ob  animarum  medelam  jejuniidevotionecastigari 
corpora  praecepisti ;  concede  quflesumus,  ut  corda 
nostra  ita  pietatis  tuae  valeant  exercere  mandata, 
utad  tua  mereamur,  te  opitulante,  pervenire  pro- 
missa.  Per  Dominum  nostrum. 

Ad  Complendum.  — Ut  sacris.Domine,  reddamur 
digni  muneribus  :facnoatuis,qu8Bsumus,obedire, 
mandatis.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Prflestas  populo  tuo,  Domine, 
quflBsumus,  consolationis  auxilium,  et  diuturnisca- 

lamitatibuslaborantempropitiusrespirareconcede. 
Per  Christum  Dominum  nostrum. 

FERIA  c  iv  i:^   HEBDOMADA  SECUNDA. 

Populumtuum.DomiQe,  propitius  respice,  45  et 
quos  ab  esciscarnalibuspra3cipisabstinerp,a  noxiis 

•  Apud  Pamelium,  consentientibus  Mss.  Reg.  Sue- 
ciae,  Gemel.,  duobus  Theod.,  necnon  Kalend.  Rom., 
statio  est  ad  sanctum  Clementem. 

b  In  Kalend.  Rom.,  cui  sufTragantur  duo  Theod., 
statlo  esi  adsanctam  Balhinam,  cujus  tituli  mentio 
est  in  synodo  habita  sub  sancto  Gregorio,  ut  obser- 
vat  Joan.  Fronto.  Apud  Pamel.  legitur  :  Ad  Sfinctam 
Albinam,  et  in  Coa.  Re^.  Suec,  Salbina^n. 

c  Slatio  hujus  diei  in  FLalen  f.  Hom.,  in  Cod.  Pa- 
mel.  et  in  Mss.  nostris^  est  ad  sanctam  Cxciliam, 
cujus  tituii  meminit  synodus  Rom.  sub  nostro  Gre- 
gorio. 


^tsalutare,  nos  tibi  semper  etubiquegratiasagere^ 
Dominesancte,  Pater  omnipotens,  flBterne  Deus  : 
et  tuam  cum  celebratione  jejunii  pietatem  devotia 
mentibus  obsecrare,  ut  qui^  peccatis  ingruentibus 
malorum  pondere  premimur,et  a  peccatis  omnibus 
llberemur,etlibera  tibimente  famulemur.PerChri- 
stum  Dominum  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Gratia  tua  nos,  quflssumus, 
Domine,  non  derelinquat,quae  etsacrse  nos  deditos 
faciat  servituti,et  tuam  nobis  opem  semperacqui- 
rat.  Per  Dominum  nostrum. 

46  Super  populum.  —  Adesto,  Domine,  famulis 

tuis,  et  perpetuam  benignitatemlargire  poscentibus 

ut  his  qui  te  auctore  et  gubernatore  gloriantur,  et 

D  congregata  restaures,  et  restaurata  conserves.  Per 

Dominum. 

•   F«?R1A   V£   IN   HEBDOMADA    SECUNDA. 

Da,  quflBsumus,  omnipotens  Deus,   ut  sacro  nos 

<i  In  hac  fer.  statio,  juxta  Ed.  Pamel.,  consen- 
tienlibus  Cod.  Reg.  Suec.  et  duobus  Theod.,  est  ad 
sanctam  Mariam  trans  Tiberim  In  Kalend.  Rom.ad- 
dilur:  Tiiulum  CallixU.  Observandum,  est,  in  his 
Quadragesimee  officiis,  Kditiones  Vatic.  et  Gussan- 
vil.  parum,  imo  vix  a  nostra  discrepare. 

e  Mss.,  quibus  consentanea  sunt  Pamelii  Edita : 
Ad  snnctnm  Vitatem.  At  in  Kalpnd.  Rom.  Iegitur:i4d 
Apostolos  inter  Vestmce,  nisi  forte,  pro  inter,  legen- 
dum  sit  in  tit.,  id  est,  m  tituto  Vestinas,  ut  conjicit 
Joan.  Fronto. 


UBER  SAGRAENTORUH* 


66 


purificantejejunio,  siDserismeatibusadsanctaven-  A 
tura  facias  pervenire.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata. —  Hsc  in  nobis  sacrificia,  Deus,  et 
sanclificatione  permaneant,  et  operatione  firmen- 
lur.  Per. 

Prxfatio.  — vere  dignum  etjustum  est,  acquum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetubique  gratiasagere^ 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  seterne  Deus  : 
qui  delinquentes  perire  non  pateris,  sed  ut  ad  te 
coQvertantur  et  vivant  bortaris.  Poscimus  itaque 
pietatem  tuam  ut  a  peccatis  nostris  tuae  severitatis 
suspendas  vindictam,  et  nobis  optatam  misericor- 
diter  tribuas  Teniam  ;  nec  iniquitatum  nostrarum 
molestia  provocet  ad  ultionem,  sed  jejunii  obser- 
vatio  et  morum  emendatiote  flectatad  peccatorum 
nostrorum  remissionem.  Per  Ghristum  Dominum  » 
nostrum. 

Ad  complendum,  —  Fac  nos,  qusesumus,  Domi- 
ne,  accepto  pignore  salutis  a^tornae  sic  tendere  con- 
gruenter,  utad  eam  pervenire  possimus.  PerDo- 
minum. 

Super  populum.  —  Da,  qusBSumus,  Domine,  po- 
pulo  tuo  salutem  mentis  et  corporis,  ut,  bonis  ope* 
ribus  inherendOytuie  semper  virlutis  mereaturpro- 
tectione  defendi.  Per. 

^SABBATOiN  HEBDOMADA  8BCUNDA. 

Da.  qnaesumus,  Domine,  nostrisefifectumjejuniis 
8alutarem,ut  castigatiocarnis  assumptaad  nostra- 
nim  vegetationem  transeat  animarum. 

Super  oblata.  —  His  sacrificiis  Domioe,  concede 
placatas,  ut  qui  propriis  oramus  absolvi  delictis 
nongravemur(222)externis.PerDominum  nostrum 

Prcefatio.  —  Yere  dignum  etjustum  est,aequum 
etsalutare,  nostibi  semperetubiquegratiasagerci 
Domine  sancte,  47  Psiter  omnipotens,  seteme 
DeuB  :  ettuam  jugiter  ezorare  clementiam,  ut 
mentes  nostras,  quas  conspicis  terrenis  afifeclibus 
pr«Rgravari,medicinalibus  tribuasjejuniis  exonera- 
ri,et  per  afflictionem  corporum  proveniat  nobis  ro- 
bur  animarum.  Per  Christum. 

Ad  romplendum.  —  Sacramenti  tui^  Domine,  di- 
vina  libatio  penetralia  nostri  cerdis  infundat^et  sui 
participes  potenterefficiat.  PerChristum  Dominum 
Dostram. 

Super  Populum.  —  Familiam  tuam,  quaesumus, 
Domine,  continua  pietate  custodi,  ut  qua)   in  sola  yv 
spe  gratiae  caeJestis  innititur,   coelesti  etiam  prote- 
ctjone  muniatur.  Pereumdem. 

^  DOMllflCA  W IN  QUADRAGESIMA. 

Quassumus,  omnipotens  Deus,vota  bumilium  re 
spice  atque  ad  defensionem  nostram  dexteram  tuae 
]lajestaUs  eztende.  Per  Dominum. 

a  Hic  magno  consensu  legitur  statio  ad  sanctos 
MarceUtnum  et  Petrum. 

b  Non  minus  coQsentiunt  Codices  editi  et  mss.  in 
issignanda  hodierna  siaiione  ad  sanctum  Laurenlium 
forii  murum.  \n  KaJend.  Hom.  tamen  simpliciter  le- 
fpAuT  :  Ad  sanetum  LaurenCium  martyrem. 

c  Benidictio  heec  abest  ad  Ed.  Vatic.  et  GusBaavil, 
fiecnon  a  MBS.nostris  et  a  God,  Pamel. 


Super  oblata,  —  Suscipe,  quaesumus,  Domine, 
devotorum  munera  famulorum,  et  tua  diviuis  puri- 
fica  servientes  pietate  mysteriis^quibusetiamjusti- 
iicas  (223)  ignorantes.  Per. 

Praefatto.  —  Vere  dignum  et  justumest,  aequum 
et  salutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere 
Domine  sancte,  Pater  omoipotens,  eeterne  Deus  : 
et  te  supphciter  exorare,|Ut  cum  abstineotia  corpo- 
raU  mens  quoque  nostrasensusdeclioet  illicitosEt 
(224)  qufie  terrena  delectationecarnalibusepulis  ab- 
negamus,  humanae  voiuntatis  pravis  intentionibus 
amputemus.  Qualenus  ad  sancta  sanctorum  fideiiter 
salubriterquecapiendacompetentijejuuiovsleamus 
aptari.Tanto  nobis  certi  propensius  j  ugiter  adfutura, 
quantofuerimuseoruminstitutionibusgratiores.Per. 

Benedtctio.^  c  Omnipotens  Deus  jejuniorum  ve^ 
strorum  victimas  clemeu  ter  accipiat,et  sua  vos  bene- 
nedictione  dignosefflciat.  Amen.  Mentes  vestras  ita 
parcimoniae  dooo  contravitia  muniat^prfleceptorum 
suorum  doctrinis  erudiat,  charitalis  dono  repleat, 
utvos  in  omnibus  sil)iplacereconcedat.Amen.Qua- 
tenus,  preesentis  QuadragesimsDdiebusdevotissime 
celebratis,  ad  Paschalia  festa  purificatis  cordibus 
accedere  valeatis.  Amen.  Quod  ipse  projstare. 

Ad  compUndum.  —  Cunctis  nos,  Domine,  reati- 
bus  et  periculis  propitiatus  absoive,  quos  tanti  my- 
sterii  tribuis  esse  participes.PerDominum  nostrum. 

48  Super  populum.—  Subjectum  tibi  populum 
quaesumus,  Domine,propitiatioc(Biestis  amplificett 
et  tui  semper  faciat  servire  mandatis. 

d  FEHIA  II  IN  HBBDOMADA  TERTU. 

CordibuB  nostris,  qu8esumus,Domine,  benignus 
infunde,  ut  sicut  abescis  corporalibusabstinemus^ 
ita  sensus  quoque  nostros  a  noxiis  retrahamus  exces- 
sibus.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata.  ~  Munus  quod  tibi,Domine-nostr8B 
servitutis  o£Eerimus,tu  salutare  nobis  perfice  sacra- 
mentum.  Per. 

Prasfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,aequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,Pater  omnipotens,fleterneDens  :  et 
clementiam  tuamcum  omni  supplicationeprecari, 
ut  per  hancjejuniorum  observationem  crescat  nos- 
^rae  deYOtionisaffectus,et  nostrasactionesreligiosus 
exornet  effectus  ;  quatenus,  te  auxiiiante  et  ab  hu- 
maois  semper  retrahamur  excessibus,  et  monitis 
inhflerere  valeamus,  te  largiente,  ccelestibus,  Per 
Christum  Dominum  nostrum. 

Ad  complendum.  —  Prajsta,  quaesumus,  omnipo- 
tens  et  misericorsDeus,utqueeorecontingimuspuro 
mente  capiamus.  Per  Dominum  nostrum. 

d  StatioinCod.  Pumel.  etMss.  Indichixr adsanctum 
Marcum,  utin  Kaleiid.  Rom.  Observal.  Joan.  PVoiilo 
sanclum  Marrum,  de  quo  hic,  esse  Rom.  Pontificem, 
qui  die  7  Octobris  culilur,  cujus  nomine  exstat  in 
urbe  autiquus  titulus.  A«imonet  Pamelius  hac  feria 
iieri  solitain  denuntiationem  primi  scrutinii  electo- 
rum  sive  catechumeDorum,  quod  feria  4  seq.  celebra* 
batur. 


67  SANCrFGBfiGORII  MAGNt 

Super  populum.  ^  Gonserva,  Domine,  familiam  A 
tuam  bonis  semper  operibus  eriiditam,  et  sic  prffi- 
seatibuscoasolaresubsidiiSyUtadsuperDaperducas 
dona  propitius.  Per  Domiuum  nostrum. 

a  PERlAllllNHEBDOMADATERTIA. 

Exaudi  qos,  omaipoteas  et  miserioors  Deus,  et 
contineatiffi  salutarispropitiusaobisdona  concede. 
Per. 

Super  oblata.  Per  beec  veniat,  quaBSumus  Domi- 
ne,  sacramenta  (225)  aostrsB  redemptioais  efiPectus, 
qui  aos  et  ab  bumaais  retratiatsemper  excessibuSf 
etad  salutaria  cuacta  perducat.PerDominum  nos- 
trum. 

Prosfatio.  —  Vere  dignum  et  justnmest,  8Bquum 
et  salutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agcre, 
Domine  sancte,  Pater   omoipoteasy  o^terne  Deus  : 


c  FERIA  V  IN  HEBDOlf ADA  TERTIA. 

Consede  qusBsumus,  omnipotens  Deus.ut  qui 
rolectionis  tuflB  gratiam  quaerimus,  liberatia  malis 
omnibus,  secura  tibi  mente  serviamus,  Per. 

Super  oblata.  —  Deus,  de  cujus  gratiae  rore  des- 
cendit  utadmjsteriatua,purgatis  sensibus,acceda- 
mus,  praBsta,  qufflsumus,  ut  in  eorum  traditione  so- 
lemniter  bonoranda  competens  deferamus  obse- 
quium.  Per. 

50  Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est, 
flBquum  etsaiutare,nostibi8emperetubiquegratia8 
agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  flBterne 
Deus :  et  tuam  immensam  clementiam  supplici  voto 
deposcere,  ut  nosfamulos  tuos,  etjejunii  macera- 
tione  castigatos,etc®teri8bonorum  operum  ezbibi- 
tionibus  eruditos,  in  mandatis  tuis  facias  perseve- 


qui  peccantiumaoa  vis  aaimasperire,  scd  culpas;  „  rare  sinceros,et  adpascbaiafestaperveaireillcBsos: 
et  peccantes  noa  sempercootiauo  judicas,  sed  ad      sicque  praeseotibus  sub3idii8coasolemur,quateQus 


poeaiteatiam  provocatos  exspectas.Averte,  quflesu- 
mus,  49  &  nohis  quam  mcremur  iram,  et  quam 
optamus  super  aos  effunde  clemealiam,  ut,  sacro 
purificati  jejuaio,  eiectorum  tuorum  ascisci merea- 
mur  collegio.  PerChrislum  Domiaum  aostrum. 

Ad  eomplendum. —  Sacris,Domiae,  mysteriis  ex- 
piati,  et  veaiam  coasequamur  et  gratiam.  Per. 

Super  poputum.—  Coacede,  misericors  Deus  ut, 
devotus  tibi  populus  semper  existat,  et  de  tua  cle- 
mentia,  qnod  ei  prosit,  indesinenter  obtineat.Per. 

b  FERIA  IV  IN  HEBDOMADA  TERTIA. 

Prflesta  nobis,  qu8esumus,Domine,ut  salutaribus 
jejunils  erudili,  a  aoxiis  quoque  vitiis  abstinentes 
propitiationem  tuam  facilius  impetremus.  Per. 

Super  Oblata. —  Suscipe,quaesumus,Domiae,prflB- 
ces  popuh  tui  cum  oblatiouibus  bostiarum,et  tua 
mysteria  celebraates  ab  omaibusnos  defendeperi- 
culis.Per. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  etjustumest,  aequum 
et  saIutare,nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere» 
Domine  sancte,  Pater  omnipoteas,  flelerae  Deus  : 
tuamque  misericordiam  suppliciter  exorare,utjeju- 
niorum  aoslrorum  sacrosaacta  mysleria  tuse  sint 
pietati  semper  accepta  ;  coacedasque  ut  quorum, 
corpora  abslineatise  observatioaemaceraatur  mea- 
tesquoque  virtutibusetcoelestibus  iastutis  exornen- 
tur  Per  Ghristum  Douiiaum  aostrum. 

Ad  eomptendum.  —  Saactificet  aos,  Domiae,  qua 
pasti  sumus,  measa  coeiestis,eta  cuactis  erroribus 


C 


ad  flBteraa  gaudia  pertingere  mereamur.  Per  Chri- 
stum  Domiaum. 

Ad  complendum.  —  Sacramenti  tui,  Domiae,  ve- 
aeraada  perceptio.  et  mystico  nos  muadet  effectu, 
et  perpetua  virtute  defeadat.  Per  Domiaum. 

Super  populum.--  Coaserva,qufiB8umus,Domioe, 
populum  tuum,et  gratiaetuseiaeodoaamultipiica, 
ut  ab  omaibus  liber  oiieasis,  et  temporaiibus  non 
destituatur  auxiiiis,et  sempiternis  gaudeat  institu- 
tis.  Per  Dominum  nostrum. 

^  FERIAVUN  HEBDOMAOA. 

Jejunia  nostra,  quffisumus,  Domine,  benigno  fa- 
vore  prosequere,  ut  sicut  ab  sdimentis  in  corpore, 
ita  a  vitiis  jejunemus  in  mente.  Per. 

Super  ohlata.  —  Respice,  Domine,  propitius  ad 
munera  quse  sacramus,  ut  et  tibi  sint  grata,et  nobis 
salutaria  semper  existant.  Per. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  estyaequum 
et  salutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deus, 
qui  adinsinuandum  humilitatissuas  mysterium,fa- 
tigatus  resedit  ad  puteum  ;  qui  a  rauliere  Samari- 
tanaaquae  sibi  petiit  porrigi  potum,qui  in  ea  crea- 
verat  tidei  donum.  Et  ita  ejus  sitire  dignatus  est  fi- 
dem,utdum  abeaaquam  peteret,iueaignemdiviQi 
amorisaccenderetjmploramus  itaque  tuam  immen- 
sam  clemeatiam  utcoatemaeates  teaebrosam  pro- 
fuaditatem  vitiorum,etreliaquiates  aoxiarum  (827) 
hydriam  cupiditatum,  et  te,  qui  foas  vitae  et  origo 


expiatos  (226)  superais  promissioaibus  reddat  ac-  D  boaitatis  es,sempersitiamu8,etjejuQiorumQ08tro- 


ceptos  per  Domiaum. 

Super  populum.  —  Defeade,  Domiae,  familiam 
tuam,et  tototibi  oordeprostratamab  hostiumtuere 
formidiae  ;  Qec  boaa  tua  difficulter  iaveaiat,  pro 

quibus  et  saactituietaagelicsBtibisuppIicaotpotes- 
tates.  Per  Domiaum  aostrum. 

»  Additurin  Kalend.  Hom.,  in  Cod.  Pamel.,  Reg. 
Suec.  et  aliis  Mss.  :  Ad  sanciam  Potentianam.EBjiem 
est  ac  sancta  Pudentiana. 

^  Stalio  indicilur  ad  sanetum  Xistum  ;  sive,  ut  le- 
giturin  Cod.  Heg.  Suec,  ad  Sistumg  cuius  titulimen- 
W  in  syaodo  Rom.,  sub  Greg.  II,  an,  721, 


rum  observatioae  tibi  placeamus.Per  quem  Majes- 
tatem. 

Adcomplendum. —  Hujusaos,  Domiae,  percepte 
sacrameali  muadet  a  crimiae,  etjad  coBlestia  rem 
perducat.  Per. 

Super  populum.  —  Gaudeat,  Oomine,  quaesumus 

c  Jam  saepe  iaudati  Codices  sive  manu  exarati 
sive  editi^  hdbent  hic :  Ad  sanctos  Cosmam  et  Da- 
mianum. 

d  Siatio  est  ad  sanctum  Laurentium  in  tit»  Lucit 
sive,  ut  iiabet  Pamel.,  coaseQtieQte  Cod.  Reg.  SueOj 
inLucin», 


69 


UBER  SAGRAMENTORDM» 


70 


populus,  tua  semper  beaedictione  coniisus,  ut  et 
temporalibus  beneficiis  adjuvetur,eteru(iiaturffiter- 
nis.  Per  Dominum. 

5 1   *  SABBATO  IN  HBBOOM.  TERTIA. 

Prcesta,  quaesumus,  omnipotensDeus,  utdiguitas 
conditionis  humanse  perimmoderantiamsauciata, 
medicinalisparcimoniae  studio  reformetur.  Per  Do- 
minum. 

Super  oblata* —  Concede,  quaesumus,  omnipoteDS 
Deus,  ut  hujussacrificiimuDusfragilitatemnostram 
ab  omQi  malo  purgetsemper  etmuniat.  Per  Domi* 
num. 

PrcBfatio. —  Vere  dignumet  justum  est,sequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipolens,  sterne  Deus  : 
qui  jejunii  Quadragesimalis  observalionem  in  Mojse 
et  Elia  dedicasti,  ut  m  Unigenito  Fiiio  tuo,  legis  et 
prophetarum  nostroqueomnium  Domino,exorna3ti. 
Tuam  igiturimmensam  bouitatem  supplicesexposci- 
mus,  ut  quod  iilejugi  jejuniorum  complevit  conti- 
nuatione,  nos  adimpiere  valeamusiliiusadjutilar- 
gissimamiseratione,etadimpiente8ea  quee  pra;cepit, 
dona  percipere  mereamurqusepromisit.  Perquem. 

Ad  Complendum. —  Ousesumus,  omnipotens  Deus, 
utinterejusmembranumeremurcujuscorporicom- 
municamus  et  sanguini.  Per  Dominum. 

Super  populum,^  Prffitende,  Domine,  fidelibus 
tuis  dexteram  coelestis  auxilii,  ut  te  toto  corde  per- 
quirant,  et  quaL'dignepostulaQtcoasequi  mereantur. 
Per  Dominum  nostrum. 

b  DOMINICA  IV  IN  QUIMQUAQESIMA. 

Concede,quaesumus,omnipotens  Deus,  ut  qui  ex 
merito  nostrdeactionisafiligimur,tuaegratiae  conso- 
latione  respiremus,  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata, —  Suscipe,  Domine,  sacriiicium  cu- 
jus  te  voluisti  dignanter  immolatione  placari,  et 
prflBSta,  quffisumusy  ut  hujus  operatione  mundaii^ 
beneplacitum  tibi  nostrifi  mentis  oiieramus  alTectum- 
Per  Dominum. 

Prxfatio. —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  etubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  ffiterne  Deusiet 
te  Creatorem  omnium  de  proeterilis  fructibus  glori- 
ficare,  et  de  venturis  suppliciterexorare,  ut  cum  de 
pe  rceptis  non  invenimur  ingrati,  de  percipiendis  non 
judicemur  indigni ;  sedexhibitis  toties  soleinni  de- 
fotione  jejuniisyoumsubsidiis^corporalibus  52  pi*^- 
feetum  quoque  capiamus  animarum.Per  Cliristum. 
Dominum. 

Benedieiio. — Deus,  c  quivosadprflesentiumQua- 
dragesimalium  dierum  medietatem  dignatus  est  per- 
ducere»ip8e  vos  sua  miserationedignetur  benedicere 

*  Legitur  apudPamel.  et  in  Kalend.  Rom.:  Ad  sanc* 
tam  Siaannam,  quibus  favent  Mss. 

^  In  C.  Pamel.  babes  pro  statione  ad  Jerusalem, 
As^entiunlur  Codd.  Keg.  Suec.  et  duo  Theod.  At  in 
Kaiend,  Kom,  iegitur  :  inSuxurio,  quod  idem  sigai- 
ficare  pulal  Joan.  Fronto  acin  sesiorio;  ipsius  uotas 
id  buDc  iocum  coDSuie. 

t  Benedictio  haec  legitur  in  Benedictionali ;  abest 


B 


A  Amen.Abstinentiam vestram prseteritam  acceptet,fu- 
turamsibi  placitam  reddat,utsicutabillicitis  cibis, 
itavos  etiam  a  vitiis  omnibusabstinere  concedat. 
Amen.  Quo  depraeteritis  etfuturischarismatumfru- 
gibus  ei  grates  persoi  ven  tes,  ad  sanctum  Pascha  per- 
venire  possitis  (228)  indemnes.  Quod  ipse  proestare 
dignetur. 

Ad  Complendum.—  Da  nobis,  misericors  Deus,ut 
sancta  tua,  qiiibus  incessanter  explemur,  siuceris 

tractemus,obsequiis,etsempertidelimeDtesumamus. 
Per. 

Super  populum,— Deus  qui  in  deserli  regione  mul- 

titudinem  populituavirtute  satiasti,inhujusquoque 

sfficuli  transeuntis  excursu  victumuobisspiritalem, 

ne  deficiamus^  impende*  Qui  vivis  et  regnas. 

d  FERIA  UIN  HEBDOMADA  QUARTA. 

Preesta,  qutiesumus,omaipoteDsDeus,  utobserva- 
tiones  sacrasannuadevotione  recoientes,etcorpore 
tibi  placeamus  et  mente.  Per. 

Super  oblata.—  Oblatum  tibi,  Domine,  sacrifici- 
cium  viviticet  nos  semper  et  muniat.  Per. 

Praefaiio.—  Vere  dignum  et  justum  est,  «equum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus:  et 
tuam  suppiiciter,  misericordiam  impiorare,ulexer- 
citatio  veneranda  jej  unii  saiutaris,  nos  a  peccatorum 
nostrorum  macuiis  purgatos  reddat,et  ad  superno- 
rumcivium  societatem  perducat,  utethic  devotorum 
actuumsumamusaugmentum,  et  iliic  fflternaB  beati- 
tudinis  percipiamus  emolumentum.  Per  Christum 
Dominum  nostrum. 

G  AdComplendum.—  Divini  saliatimunerislargitate, 
qusesumus,  Domine  Deus  noster,  utinhujus  semper 
participatione  vivamus.  Fer  Dominum  nostrum. 

Super  populum.^  Proticial,  quaesumus,  Domine, 
plebs  tibi  dicata  pi6B|devotionisaffectu,utsacrisac- 
tionibus  erudita,  quanto  Majestati  tuse  tit  gratior, 
tanto  donis  potioribus  augeatur.  Per  Dominum. 

53  ^  FERU  111  IN  HEBDOM.  IV   QUADRAQESlMiE. 

Sacrae  nobis,  Domine,;qu8esumus,  observationis 
jejunia,  et  piffi  conversalionis  augmentum,  et  tu8B 
propitiationisconlinuumprfiBstentauxilium.PerDo- 
minum. 

Super  oblata,^  Puritica  nos,  misericors  Deus,  ut 
Ecciesiae  tuee  preces,  qusetibigrataesunt.piamune- 
ra  deferentis,  tiant  expiatismentibus  gratiores.Per. 
^  Dominum  nostrum. 

Prxfatio.—  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  saiutare,  nos  tibisemperetubiquegratiasagere. 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,fieterne  Deus,per 
Mediatorem  Dei  ethominum,  JesumChristum  Do- 
minum  nostrum  :  qui  mediantedie  festo  ascendit  in 

autem  a  Cod.  Theodor.  el  Ed.  Vatic. 

^  Magiio  cousensu  statio  hujus  fer.  est  ad  sanctos 
quatuor  Coronatos. 

e  Istius  ter.  statio  pari  consensu  ad  sancium  Lau- 
rentxum  in  DamasOt  sive  ut  habel  Cod.  He^.  Suec, 
in  bamasum.  lu  Kulendar.  Rom,  legitur  tanlum  :  In 
titulo  Damasi,  dissimulato  sancti  JjBiureQtii  nomiiie. 


7i 


SANCtl  GREfiGRn  MAGNt 


n 


templuaidocere,quideccBlodesc6Qdit,muDduaiab  A  tua  protectione  confidimus  cuncta   nobis  ad?er- 


ignoratitia  tenebridliberare;  cujus  descensus  genus 
bumanumdoctrinasaJutariinstruit,morsaperpetua 
morte  redemit,  ascensioadcceiestiaregnaperducit. 
Per  quem  te^summe  Paler,poscimus,  ut,ejus  insti- 
tutioae  edocli,  salularis  parcimoniee  devotione  pu- 
riiicati)  ad  lua  perveniamus^  promissa  securi.  Per 
quem  majestatem  luam. 

Ad  CompUndum.^  Goelestia  dona  capientibus, 
qusesumus,  Domme,  non  ad  Ijudicium  pervenire 
patiaris  quod  lideiibustuisadremediumprovidisti. 
Per. 

Super  populum.^  •  Tucatur,  qussumus,  Do- 
mioei  dextera  tua  populum  tuum  deprecantem,  et 
puriiicatem  dignantererudiat,  ut  consolatione  pra&- 


sautia,  te  adiuvanteiSuperemus.  Per  Dominum  no- 

strum. 

Superoblata,  —  EfflciaturhflBc  Hostia,  Domine, 
quiesumus^  solemnibusgrata  jejuniis:  et,uttibillat 
acceptior,  purificatis  mentibus  immoletur  PerDo- 
minum  nostrum. 

Prxfatio.  —  Veredignum  et  justum  est,  asquam 
et  sdlutare,  nos  tibisemperetubiquegratiasagere, 
Domine  saucte,  Pater  omnipotens,  oeterne  Dens  ;cu* 
jus  bonitas  hominem  condidit  justitia  damnavit» 
misericordia  redemit.  Te  humiliter exoramus  ut  sio- 
ut  per  iliicitos  appetitus  abeata  regione  decidimus, 
sic  ad  ffiternam  patriam  per  abstinentiam  redeamui. 
Sicque  moderetur  tua  miserationenostra  fragilitas» 


senti  ad  futura  t>ona  proQciat.  Per  Dominum  no-  ^  utettransitoriissubsidiisnostrasustentetur  mortali- 


itrum. 

b  FERIA  IV  IN  HEBDOMA.DA   QUARTA. 

Omnipotens  bcmpiterne  Deus,  qui  et  justis  prsB- 
mia  meritoram,  et  peccatoribus  per  jej  uniuni  veniam 
prtebes,miserere  supplicibus.parce  peccantibus,ut 
reatus  nostri  confessio  induigeutiam  vaieatpercipere 
deiictorum.  Per  Dominum  nostrum. 

f^lia.—  Prffista,  quffisumus,  omnipotens  Deus^ut 
quos  jejunia  votiva  castigant,  ipsa  quoque  devotio 
sancta  iaBliticet,  ut,  lerreuis  affectibus  mitigatis,  fa- 
ciiius  CGeiestia  capiamus.  Per  Dominum. 

Suptr  obiata.--  Supplices,  Domine,  te  rogamus, 
ut  tiis  sacrificiis  peccata  nostra  mundentur,  quia 
tunc  veram  54  nobis  tribuis  et  mentis  et  corporis 
sanitatem.  Per  Dominum  nostrum. 

Prasfaiio.'^  Vere  dignum  et  justum  esl,  «quum 
et  saiutare,  nos  tibisemper  et  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipoteus,  ffiterne  Deus  : 
qui  iiluminationesuffitidei  teuebrasexpuiitmundi, 
et  genus  humanum,quod  primffi  matris  ulerus  pro- 
fuderat  cfficum,  Incarnalionissuffimjsterioreddidit 
iiiuminatum,  fecitqueliiiosadoptioni8,qui  teneban- 
tur  vincuiis  justffi  damnationis.  Per  ipsum  te  peti- 
muSy  ut  taies  in  ejusinveniamiurjustissima  exami- 
natione,  quaies  facti  sumus  in  iavacri  saiutaris 
felicissima  regeneratione,  ut,ejusincarnationisme- 
dicamine  imbuti,  sacrosancti  iavacri  abiutioneloti, 
parcimoniffi  de  votione  ornati,  ad  ffiterna  gaudia  per- 
veniamus  iliffisi.  Per  quem  Majestatem. 

Ad  Com;9/enduin.~  Sacramentaquffi  sumpsimus. 


tas,  et  per  i>onor  um  operimi  incrementa  beata  acqui- 
ratur  immortaiitas.  Per  Ghristum. 

A  d  Complendum .  —  Sancta  tua  nos,  Domine,  qun- 
sumus  et  viviiicando  renovent,  et  reno vando  viviii- 
cent.  Per  Dommum  nostrum. 

SS^^P^^populum.  —  Popuii  tui,  Deus,  institu- 
tor  et  rector  peccata  quibusimpugnatur  expeiie,ut 
semper  tibi  placitus,  et  tuo  munimine  sit  securus. 
Per  eiundem  Dominum. 

FERIA  d  VI  IN  HEBDOlf  ADA    QUARTA. 

Dens,  qui  ineffabiiibus  mundum  renovas  sacra- 
mentis  prffista,quffisumus,ut£cclesia  tuaet  ffiternis 
proiiciat  institutis,  ettemporaiibusnondestituatur 
auxiiiis.  Per. 

Super  oblata.  — Munera  nos,quffi8umus,Domine, 
oblata  puriiicent,  et  tenobisjugiterfaciantessepla- 
catum.  Per  Dominum  nostrum. 

Praefatio.  —  Veredignum  et  justum  est,ffiquum 
et  saiutare,  nos  tibi  semperetubiqiiegratiasagere, 
Domme  sancte,  Pater  omnipotens.  sterne  Deus, 
per  Ghristum  Dominum  uostrum.  Qui  est  dies  ster- 
nus,  iux  indeficiens,  ciaritas  sempiterna.  Qui  sic 
sequaces  suos  in  iuce  prfficepit  ambulare,  ut  noctit 
ffiteruffi  vaieantcaiiginem  e  vadere,et  ad  iucis  patriam 
fehciter  pervenire.  Qui  per  humiiitatem  assumptffi 
humanitatis  Lazarum  ilevit,  per  Divinitatis  poten- 
tiam  vitffi  reddidil,  genusque  humanum  (229)  qua- 
drilida  peccatorum  moie  obrutum  ad  vitam  reduxit. 
Per  q  uem  petim  us  j  ej  unii  observatione  a  peccatorum 
nostrornm  nexibus  solvi,  ffiteruffi  vitffi  feiicitati  red- 


Domine  Deu8noster,etspiritabbus  nos repieant  aU-  "  di,  etsanctorum  coetibus  connumerari.  Per  quem. 


mentis,  et  corporalibus  tueantiurauxiiiis.Pei^Domi- 
num  nostrum. 

Super  populum,—  Pateant  aures  misericordiffi 
tuffi,  Domine,  precibussuppiicantiimi,et,  utpetenti- 
busdesiderataconoedas^faceosquffi  tibi  sunt  piaci- 
da  postulare.  Per. 

C  FERIA  V  IN  HEBDOMADA  QUARTA. 

Prffista,  quffisumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui  in 

ft  UaBC  oratio  in  Cod.  Pamelii  iegitur  in  offioio  fe- 
riffi  precedentis  cum  hoc  titulo  :  Ad  vesperos.  Ai>est 
A  Cod.  iieg.  Suec,  ad  quem  tamen  multum  accedit 
Edit.  Pameiiana. 

^  Statio  assigoatur  ad  MaActum  Paulum  in  omnibuB 


Ad  Complendum. —  Hmc  nos,  qu»8umu8,Domine. 
participatio  sacramenti,etpropriisreatibu8  indesi- 
nenterexpediat,  etab  omnibus  tucatur  adversis. 
Per. 

Super  populum.  —  Da,  quffisumus,  oomipoteaB 
Deus,  utquiinfirmitatisnostrfficonsciide  tua  virtute 
confidimus  sub  tua  semper  pietate  gaudeamus. 
Per. 

libris  nostris  qui  stationum  meminerunt. 

c  Indicitur  statio  ad  sanctum  Silvestrumt  in  lau- 
datis  supra  Godd.  qui  de  stationibus  agunt. 

^  in  iisdem  supra  iaud.  Godd.  iegitur  iiic :  Ad  foft- 
UumEusebium. 


79 


UBER  SACRAHENTORnM. 


74 


•  8ABBAT0  LN   HBBDOM.  QUARTA. 

Fiat,  Domine,  quaesumus,  pergraliam  tuamfru- 
ctuosusQostrsdevolionis  afTectus,  quiatuac  nobis 
proderuntsuscepta  jejunia,  si  tuse  sint  placita  pietati. 

Per  Oominum  nostrum. 

SuperoblcUa.  —  Oblalioaibus,  quaBsumus,  Domine, 
placare  susceptis,  et  ad  te  nostras,  etiam  rebcUes, 
compelie  propitius  voiuntates  .  Per  Dominum. 

Prafatio,  —  Vere  dignum  et  justumest,8Bquum, 
et  salutare,  nos  tibisemperetubiquegratiasagere, 
Domine  8ancte,Pateromnipotens,ajtemeDeus  :mi- 
sericordiie  56  dator  et  totius  bonitatisauctor,  qui 
jejuniid,  orationibus  et  eleemosyDispeccatorumre- 
media  et  virtum  omnium  tribuis  incrementa.  Te 
humili  devotione  precamur,  ut  quiad  hsBcagenda 
saluberrimam  dedisti  doctrinam,  ad  complendum 
indefe3samtribuasef&caciam,utobedientertuaexse- 
quentes  prscepta,  feiiciter  tua  capiamus  promissa. 
Per  Christum    Dominum  nostrum. 

Ad  Conplendum.  —  Tua,  nos,  quaesumus,  Domi- 
ne,  sancta  purificent,  et  operatione  sua  perficiant 
esse  placitos.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Deus  qui  sperantibus  in  te, 
misereri  potius  eiigis  quam  irasci,  da  nobisdigne 
fleremaiaqu8Bfecimu8,  uttus  consoiationisgratiam 
iayenire  vaieamus.  Per. 

DOMIKICA  V  IN    QUADRAGBSIMA.    ^  DE     PASSIONS     DOMINI. 

QusBsumus,  omnipotens  Deus,  familiam  tuam  pro- 
pitius  respice,  ut  te  largiente  regatur  in  corpore,  et 
te  servante  custodiatur  in  mente.  Per  Dominum. 

Superoblala.—Uedc  munera,  Domine,  quaBsu- 
mus,  et  vincula  nostrsB  pravitatis  absolvant,  ettuaB 
nobis  misericordiaB  dona  conciiient.  Per. 

Prcefalio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  8Bquum 
et  salutare,nos  tibi  semper  etubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aBterne  Deus  ; 
Majestatem  tuam  propen8iusimploraDtes,utquanto 
magis  dies  salutiferte  festivitatis  accedit,  tanto  de- 
Totius  ad  ejus  digne  celebrandum  proQciamus  pa- 
schale  mjsterium.  PerChristum  Dominum  nostrum. 

c  Benediclio.  —  Accendat  in  vobis  Dominus  vim 
sui  amoris,  et  per  jejuniorum  observantiam  infundat 
in  vobis  donum  suas  benedictionis.  Amen.  Sic  ei 
parcimonias  victimasoiieratis,utcontriti  eicordiset 
hnmiiiati  sacriticioplaceatis.  Amen.  Quatenus  oratio 
vestra  jejunii  eleemosynaB  alis  subvecta  ad  aures 
Testri  conditoris  ascendat^  utvosaBternebeatitudi- 
Dift  hffiredes,  et  supernorum  civium  consortes  effi- 
eiaL  Amen.  Quod  ipse  preBstare  dignetur. 

Ad  Complendum.  —  Adesto,  nobis^  Domine  Deus, 

a  In  Kalend.  Rom.  hic  legitur  :  Ad  sanctum  Lau^ 
rentium  ad  Mart.  iicet  in  Cod.  Pamel.  et  in  nostris 
Mss.  iegalur :  i4d  ianctum  Laur.  foriz  mt/rttm.  Sic 
quoque  legendum  ceoset  Joan.  Fronto. 

b  Sic  legilur  in  omoibus  iibris  nostris  tam  editis 
quam  maou  descriptis,  si  Kalendarium  lioii).  exci- 
pias,  in  quo,  ut  in  csteris  pro  statioae  iegitur.  Ad 
Sanctum  Petrum, 

c  Htec  Beoedictio  legitur  in  Benedictionali. 

^  In  Ed.  Pamei.,  defende  subsidiis,  dissentiente 
Cod.  Reg.  Suec.y  qui  hahei  prsuidiis. 

Patrol.  LXXVIU, 


A  UQster,  et  quos  tuis  mysteriis  recreasti,  perpetuis 
defende  ^  praBsidiis.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum. — Da,  quaesumus,  Domine,  nobis 
perserverantem  in  tua  voluntate  famulatum,  ut  in 
diebus  nostris,  57  etmeritoetnumero  populustibi 
servicns  augeatur.  Per  Domiunm  nostrum. 

•  FERIA  11  IN   HEBODOMADA     QUIPITA. 

SanctiOca,  quoDsumus,  Domine,  nostrajejunia,et 
cunctarum  nobis  propitiusindulgentiamlargire  cui- 
parum.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata.  —  Concede  nobis,  Domine  Deus 
noster,  ut  haBC  Hostia  saiutaris,  et  nostrorum  hat 
purgatio  deiictorum,  et  tueB  propitiatio  Majbstatis. 
Per. 

Prcsfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  eBquum 
-  etsaiutare,  nos  tibisemperet  ubique  gratias  agere^ 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aBterne  Deus :  te 
suppliciter  exorantes  ut  sic  nostra  sanctificentur 
jejunia,quocunctorumnobis  peccatorum  proveniat 
induigentia,  quatenus,  appropinquante  Unigeniti 
Filii  tui  passione,  bonorum  operumtibiplacere  va- 
leamus  exhibitione.  Per  quem  Majestatem. 

Ad  Complendum.  •—  Sacramenti  tui,  queBsumus^ 
Domine,  participatio  salutaris  et  puriiicationem  no- 
bis  prsBbeat  et  medelam.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Benedictio,  quaBsumus,  Do« 
mine,  in  tuos  fideles  copiosa  descendat,  et  quam 
subjectis  cordibus  expetuntiargiterconsequantur. 
Per. 

FERIA  in^  IN  HEBDOMADA     QUINTA. 

Nostra  tibi,  quiesumus,  Domine,  sint  accepta  jeju- 
C  nia,  quu!  nos  etexpiando  K  gratia  tua  dignos  effi- 
ciant,  et  ad  (230)  remedia  perducant   fleterna.    Per 
Dominum. 

Super  oblata.  —  Hostias  tibi,  Domine,  deferimus 
immolandas :  qu8esumus,temporalemconsolationem 
nobis  impendant,  ut  promissacertius  nondespere- 
musaeterna.  Per. 

Prasfaiio,—  Vere  dignum  etjustum  est,  SBquum 
et  salutare,nos  tibi  semperetubique  grastiasagere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  seterne  Deus:et 
te  devotis  mentibus  supplicare,  ut  nos  interius  ex- 
teriusque  restauresetparcimonia  salutari  apecca- 
torum  sordibus  purges.t)tquosillecebrosisdelecta- 
tionibusnonvisimpediriySpiritaliumvirtutumfacias 
vigore  muniri,  etsic  inrebus  transitoriis  foveas,  ut 
perpetuis  inhaerere  concedas.  Per  Ctiristum  Domi- 
num  nostrum. 

58  ^^  Complendum.  —  Da,  qusBsumus,  omni- 
potens  Deus,ut  quaedivina  sunt,jugiter  exsequen- 

«  Statio  feriaB  hujus  est   adsanctum  Chrysogonum. 

f  Apud  Pamel.,  assentientibus  Alss.  Heg.  buec.  et 
Theoder.,  statio  est  ad  sanctum  Cyriacum.  In  Ka- 
lend.  Rom.  legitur :  Ad  sanctum  'Juirtacum.  Hujus 
tituli  mentio  est  prsBsertim  in  synodo  Rom.  sub  no- 
stro  Gregorio  qu.e  in  prius  vulgatis  est  lib.  vi, 
epist.  44,nunc  ad  Kegistn  calcem  ;  huic  enim  synodo 
subscripsit  Aventius  presbyter  sancti  Quiriaci. 

g  Apud  Pamel.,  gratice  tute  dig,  Favent  nobisMss, 
ipseque  Coddx.  Re^.  Suec, 


MM 


1S 


SANGTI  GftEGORII  MAGNI 


76 


tesydonis  mereamurcrplestibusappropioquare.Per  A 
Dominum  nostrum. 

Super  populum,  —  Libera,  qTaesurous,Domine,a 
peccaiis  et  hostibus  tibi  populum  supplicantem,  ut 
sancta  conversatione  viventes,  nullis  inficiantur  ad- 
versis.  Per  eumdem  Dominum  nostrum. 

FERIA  •  lY  IN   HEBDOXADA    QUINTA. 

Sanctificatohocjejunio,  Deus,  tuorumcordafide- 
lium  miseratus  illustra,  etquibiis  devotionis  praestas 
affectum,pra'besuppiicantibuspiumbenignusaudi- 
tum.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Annue,  miscricors  Deus^utho- 
stias  placationisetlaudissincerotibideferamus  ob- 
sequio.  Per, 

Prvefatio,  — Veredignutm  etjustum  est,  squum 
etsalutare,  nostibisemper  etubiquegratias.agere,  B 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  »eterne  Deusiet 
te  supplici  devotione  exorare,  ut  per  jejunia,  quae 
sacrisinstitutis  exsequimur,  a  cuoctis  reatibus 
emundari  mereamur,  tuamque  percipere  valeamus 
propitiationem,  qui  prteparamur  ad  celebrandam 
Unigeniti  Fiiii  tui  passionem.  Per  quem  Majesta- 

tem. 

Ad  Complendum.  —  Cwlestis  doni  benedictione 
percepta,  supplices  te  Deus  omnipotens,  depreca- 
mur,  ut  hoc  idem  nobis  et  (231)  sacramenti  causa 
sit  et  salutis.  Per  Dominum. 

/^lia,  —  t:xaudi,  qusesumus,  Domine  gemitum 
populi  supplicantis,  et  qui  de  meritorum  qualitate 
diffidimus, noo  judicium,  sed  misericordiam  coose- 
quimereamur.  PerDomioum.  q 

b  FEHIA  V  IN  HEBDOMADA  QUINTA. 

Tribue  nobis^qusesumus,  iudulgentiam  peccato- 
rum,  ut  instituta  jejuoia  tibi  placitis  sensibusopere- 
mur.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Concede  nobis,  Domine,  quaesu- 
mus,  ut  celebraturi  sancta  mysteria,  non  solum  ab- 
stioentiam  corporalem,  sed,  quodest  potius,  habea- 
mus  mentium  puritatem.  Per. 

59  PrcB/tiao.  —  Vere  dignum  et  justum  est, 
eequum  et  saluiare,  nos  tibisemper  et  ubique  gra- 
tias  agere,  Dominesancte,Pateromnipoten8,aeterne 
Deus  :  qui  sicuos  tribuis  solemnetibi  deferre  jeju- 
nium,  ut  indulgentiflB  tuae  speremus  nos  percipere 
subsidium  ;sicnos  instituis  ad  celebrandaPaschalia 
fe8ta,ulper  heec  acquiramus  gaudia  sempiterna.  Per 
Gbristum  Dominum. 

AdComplendum.  —  Vegetetnos,  Domine,  semper 
et  ionovet  tucB  meosae  Ubalio,qufle  fragihtatem  no- 

•  Apud  Pamel.  et  in  Kalend.  Rom.  statio  assigna- 
iuT  ad  sanctum  MarceUum,  cum  quibus  convemt  pn- 
mus  Tbeoder.  in  Cod.  Keg.  Suec. :  Ad  sanrtum  Mar- 
ceilinum.   in    Sdcundo  Tlieoder.    :  Ad  saiwtam  Mar- 

b  Fro  statione  lcgitur  in  Kalend.  Rom.  el  apud  Pa- 
mel.  :  Adsanctum  AppoUinarem  Idconiirmant  Mss. 
cHujuB  fer.  stutio,  juxta  eosdem  Codd.,    est  ad 

lanclum  Stephanum.  *    .    c  1.1.  . 

d  Apud  Pameiium  titulus  est  .  ^Mboatum  vacat, 
Lominus  papa  eleemosynam  dat.  Ad  sanctumPetrum» 
Ad  marginem  autem  hflec  habet ;  Hunc  ei$9  verum  ti^ 


D 


stram  gubernet  et  protegat,  etin  portumperpetu» 
salutis  inducaU  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Concede,  misericors  Deus,ut 
sicut  nos  tribuis  solemne  tibi  deferre  jejuoium,  sic 
nobis  indulgentifle  tufle  prsebeas  benignus  auzilium. 
Per. 

c  FERIA  VI  IN  HEBDOMADA  QUINTA 

Cordibus  nostris,  Domine,  benignus  infunde,  ut, 
peccata  nostracastigatione  voluotaria  cohibentes, 
temporaliter  potiusmaceremurquam  suppliciis  de- 
putemur  fleternis.  Per. 

Super  oblata.  —  Prflesta  nobis,  misericors  Deus, 
ut  digne  tuis  semper  servirealtaribus  mereamur,et 
eorum  perpetua  participatione  salvari.  Per  Domi- 
num. 

Prcefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  flequum 
etsaiutare,  nos  tibisemper  etubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  fleterne  Deus :  (232) 
cujus  nos  misericordia  praivenit  ut  bene  agamus, 
Bubsequitur  ne  frustra  agamus,  accendit  intentio- 
nem  qua  ad  bona  operaperagenda  inardescamus, 
tribuit  efficaciam  qua  hsec  ad  perfectumperducere 
valeamus.Tuamergo  clementiam  indefessis  vocibus 
obsecramus,  ut  nosjejunii  victimisa  peccatismun- 
datos  ad  ceiebrandam  Unigeniti  Pilii  tui  Domini  no- 
stri  pasftionem  facias  esse  devotos.  Per  quem  Ma- 
jestatem. 

Ad  Complendum.  —  Sumpti  sacrificii,  Domine, 
perpetua  nos  tuitio  nonrehnquat,  etnoxiasemper  a 
nobis  cuncta  depeilat.  Per  Dominumnostrum. 

Super  populum.  —  Protege,  Domine,  populum 
tuum,  et  in  Majestatis  tuse  patrocinio  confidentem 
perpetua  defensione  guberna.  Per. 

60  SABBATUM  ^  ANTB   RAMOS  PALMARUM. 

Omnipolens  sempiterne  Deus,  ciementiam  tuam 
Buppliciter  exoramus,  ut  qui  mala  nostra  semper 
prfle  venis  miserando^facias  tibi  placitos,  et  piis  actio- 
nibus  et  jejuniis  salubribus  expiando.  Per. 

Super  oblata.  —  Praesta,  quflesumus,  omnipotens 
Deus,  utjejuniorum  piacatus  sacrificiis,  remissionis 
tuae  nos  veniaprosequaris.  Per  Dominumnostrum. 

Prcefatio.  —  Vere  dignum  et  Justum  est,  fiequum 
et  saiutare,  nostibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deus  : 
cujus  nos  lidesexcitat,  spes  erigit,  charitas  jungit. 
Cujus  miseratiogratuita  purificatquosconscienti» 
reatusaccusat-Te  igitur  cum  interno  rugitu  depre- 
camur,ut,  carnalis  alimoniaerefrenatiooecastigati, 

tulum  hujus  dieif  atque  ideosequens  of/icium  non  esse 
Greyorianumt  patet  e.v  Ordtne  Romafw,  pag.  41.  Red* 
dit  auiem  rationem  hujus  tituli  Alcuinus,  quod  etsi  a 
pontifice  omni  tempjre  eieemosyna  detur,  specialius 
iamei)  id  hodie  faciat,  quia  hvangelium  pauperum 
mentioriem  facit,  ciijus  historia  hoc  die  ante  sex  dies 
PaBchu)  conlifjit.  In  Cod.  Heg.  Suec.  iegitur  :  Sab' 
batum,  ad  Sanctum  Petrum  quando  eleemoayna  datur. 
Consentit  huic  iec.  secuncius  Theod. ;  prior  autem 
eadem  habet  ac  Pamei.  Kd.  In  Kalead.  Rom.  vero  : 
Sabbato  datur  fermentum  iH  consiilario  Lateranensi. 


11 


UBER  SACRAMRNTORUM. 


U 


ad  celebrandam  paschale  mysterium   inveniamDr  A 
idonei.  Per  Christum. 

Ad  Complendum,  —  Adesto,  Domine,  hdelibus 
tuis,  et  quoscoBlestibus  reficis  sacramentis,  a  terre- 
nis  conserva  periculis.  Per  Dominutn  nostrum. 

Super  populum.  -^  Plebs  tua,  Dominequsesumus, 
benedictionis  sanctae  munus  acoipiat,  per  quod  et 
noxia  quaequedeclinet,  et  optata  reperiat.  Per  Do- 
minnm. 

(233)  DOM.  IN  RAMIS  PALMARUM  ^  . 

OmnipotenssempiterneDeus,  quiliumano  generi 
adimitandum  humilitatisexemplum  Saivatorem  no- 
ttrum  carnem  sumere  et  crucem  subire  fecisti,  con- 
cede  propitius  ut  et  patientis  ipsius  habere  docu- 
menta,  et  Resurrectionis  consortia  mereamur.  Qui 
tecum  Tivit. 

Super  oblcUa.  —  Concede,  quaesumus,  Domine,  ut 
oculis  tuae  Majestatis  munus  oblatum,  et  gratiam  no- 
bisdevotionisobtiDeat,  eteffectumbeatae  pereDDitatis 
acquirat.  Per. 

^  Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Dominesancte,Pateromnipotens,  SBterne  Deus,  per 
Christum  Dominum  nostrum  :  per  quem  nobis  in- 
dulgentia  largitur,  et  paxperomne  ssculum  prsdi- 
catur,  traditur  cunctis  credentibus  disciplina,  ut 
sanctilicatos  dos  possit  dies  venturus  excipere.  £t 
ideo  cum  angelis. 

6 1  Benedictio,  —  Benedicat  vobis  omnipotens 
Deus,cuiet  jejuniorum  maceratione,  et  prsesentium 


Aiia,  —  Reminiscere  miserationum  tuarum,  Do- 
raine,  et  famulostuos  aeterna  protectionesanctifica: 
pro  quibus  Jesus  Christus  Filius  tuus  per  suum  cruo- 
rem  nobis  instituit  paschale  mjsterium.  Qui  tecum 
vivit. 

Super  Oblata,  —  Hasc  sacrificia  nos,  omnipotens 
Deus,  potenti  virtutemundatosad  suum  faciant  pu- 
riores  venire  principium.  Per  Dominum. 

Prcefatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
et  salutare,  nos  tibisemper  etubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  aeterne  Deus,  per 
Christum  Dominum  nostrum  :  cujusnoshumanitas 
colligit,  (236)  humihtaserigit,traditio  absolvit,  poe- 
na  redemit,  crux  saivificat,  sanguis  emaculat,  caro 
saginat.Perquem,te,8umme  Pater,  cumjejuniorum 
Q  obsequiis  obsecramus,  utadejuscelebrandampas- 
sionem  purificatis  mentibus  accedamus.  Per  quem. 

Ad  CompUndum,  —  Prsebeantnobis,  Domine,  di- 
vinum  tua  saDcta  fervorem^  qui  eorum  pariter  et 
actu  dclectemuret  fructu.Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum,  —  Adjuva  nos,  Deus  saiutaris 
noster,etadbeneficiarecoienda,  quibusnos  instau- 
rare  dignatus  es,  62  tribue  venire  gaudentes.  Per 
Dominum  nostrum. 

FERU  Ul  POST  d  PAUIAS. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  da  nobib  ita  domi- 
nicae  passionis  (237)  sacramenta  peragere,  ut  indul- 
geutiam  percipere  mereamur.  Per  eumdem. 

Alia,  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  Christi 
tui  beata  passione  dos  reparas,  conserva  in  nobis 


dierum  observatione  placere  studetis.  Amen.  Con-  r  opera  misericordiae  luae,  ut  inhujuscelebritatemy- 


oedatque  vobis  ut  sicutei  (234)  cum  ramis  palmarum 
caeterarumvefrondiumpraeseutaristuduistis,  itacum 
p&lma  victorise  et  fructu  bonorum  operum  post  obi- 
tum  apparere  valeatis.  Amen.  Quique  Unigeniti  Fi- 
lii  ejus  passionem  purocordecreditis,  mentedevota 
venerari  studetis,  ad  resurrectionisejusfesta  etve- 
stree  remunerationis  praemia  ipsius  fulti  munimine 
▼eniatis.  Amen  quod  ipse  praestare  dignetur. 

Ad  Complendum.  —  Preesta  nobis,  omnipotens 
Deu8,  ut  quia  vitiis  subjacet  nostra  mortaiitas,  tua 
nos  medicina  purificet,  et  potentia  tueatur.  Per. 

Super  populum.  —  Da,  misericors  Deus,  ut  quod 
in  tuiFilii  pas8ionemundusexercuit,salutarenobis 
fidelibas  sentiamus.  Per. 

c  F£R1A   n    POST  PALMAS. 

(235)  Da,  quffisumus,  omnipotens  Deus,  utqui  io  D 
tot  adversis  ex  nostra  infirmitate  deficimus^  inter- 
cedeate  Unigeniti  Filii  tuipassione  respiremus.  Qui 
tecum. 


sterii  perpetua  devotione  vivamus.  Per. 

Super  oblata, — Sacrificia  nos,  qusesumus,  Do- 
miue,  propensiusistarestaurent,  (238)quffi  medici- 
naiibussunlinstitutajejuniis.  Fer  Dominum  nostrum 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  juslum  est,  aquum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  ffiterneDeus,  per 
Christum  Dominum  nostrum :  cujus  salutifera;  pas- 
sionis,  et  gloriosic  Resurrectionis  dies  appropin* 
quare  noscuutur,  in  quibus  et  antiqui  hostis  superbia 
triumphatur,  etnostrae  redemptionis  mysterium  ce- 
lebratur.  Unde  poscimus  tuam  immensam  clemen* 
tiam,  ut  sicut  ineosoio  consistit  toliusnostrse  salva- 
tionis  summa,  ita  per  eum  tibi  sit  jejuniorum  et 
actuum  nodtrorumsempervictima  grata.Perjquem 

AdComplendujn,  — Repieti,  Domioe,  sacrimune- 
ris  gratia,  supphces  exoramus^  ut  qu»  gustu  corporeo 
dulci  vcDeratione  coutingimus,  dulciora  mentibus 
sentiamus.  Per  Dominum  nostrum. 


«  lo  Edit.  Pamel.,  cui  coDseDtiuot  Mss.  :  Ad  san- 
etum  Joannem  in  Lateranis.  Id  Kalend.  Rom.  tantum 
legitur  in  Lateranis.  In  Cod.  Reg.  Suec.  iegitur  haec 
raoiorum  Benedictio,  qu<e  abest  ab  Ed.  Pamei.  et 
atiis.  Eamdem  ezhibet  primus  Theoder.  :  Deus^  cu* 
JuA  lUiusprosalute  generis  humani  de  ccelo  descendit 
ad  terras^et  appropinqmnte  hora  passioms  suse  HierO" 
tolymam  in  asino  uenire,  eta  turbis  rex  appellari  ac 
taudari  voluit,  benedicere  dignare  hos  pabnarum  coete- 
rarumve  frondium  ramos,  ut  omnes  qui  eos  laturi  sunt 
tto  btnedictionis  tuae  dono  refleantur,  qua(9nu%  $i  in 


hoc  sgeculo  hostis  antiqui  tentamenta  superare,  et  in 
futuro  cum  palma  victorice  et  fructu  bonorum  operum 
tibi  valeant  apparere.  Pereumdem, 

k>  Aliam  Prajfat.  habet  Edil.  Aogeii  Rocca,  seu 
Vaticana. 

c  In  cod.  Reg.  Suec.  et  secundo  Theoder.  slatio  ad 
sanclam  Praxedem,  liJem  habei  Pamelius.  At  in  Ka- 
iend.  Rom.  et  in  primo  Theoder.  legitur  :  Ad  sanctos 
Nereum  et  Achilleum. 

d  ConseotiuDt  Codices  omnes  io  assignanda  sta^ 
tione  ad  sanctam  Priscam^ 


79 


SANGTI  GREGORU  MAGNI 


M 


Super  populum.  — Tua  nos  misericordia,  Deus,et 
omni  siibreptione  vetustatis  expurget,  et  capaces 
sanctse  novitalis  efficiat.  Per  Dominum. 


FERU    •  IV. 

b  Hora  iertiapontifesQ  cum  clero  et  ordine  suoproce- 
ditadaUarein  ecclesia  majore:  et  (239)  dicit  Orationes 
solemnes  hoc  ordine  :  (240)  Oremus.  Et  Diaconus  : 
(241)   Fiectamus  geoua.  (242)  Postquam  oraverint, 

(243)  dieitf  Levate.  Et  pontifex  dat  orationem. 
Deus,aquoet  Judasreatus  sui  poenam  etconfessio 

nis  suflBlatro  praemiumsumpsit,  concede  nobis  tuse 
propitiationiseiTectum,  utsicutin  passione  sua  Jesus 
Christus  Dominusnosterdiversautrisqueintulit  sti- 
pendiameritoruin,  itanobis,  abiatovetustatis  errore, 
resurrectionis  suse  gratiam  largiatur.  ^Qui  tecum. 
Post,  Amen  sequitur,  et  dicit  Orationes  $olemnes: 

(244)  tantummodo  pro  se  intermittit.  Aliivero  sacer- 
dolesinsuisecclesiis  proeodicunt,  Etcumin  cxteris 
flectanl  genua,  (245)  pi^o  Judceis  non  flectant. 

63  Oremus,  diiectissiminobis,  pro  Ecciesia  san- 
cta  Dei ;  ut  eam  Deus  et  Dominus  noster  pacificare 
et  custodire  digneturtotoorbe  terrarum^subjiciens 
ei  principatus  et  potestates,detquenobisquietamet 
tranquiiiam  vitam  degentibus,  glorificare  Deum  Pa- 
trem  omnipotentem. 

Oremus.  Dicit  Diaconus  ;  Fiectamus  genua.  Post- 
quam  oraverint,  dicit :  Levate. 

Omnipotens  sempiterue  Deus,  qui  gloriam  tuam 
omnibus  inChrisiogenlibusrevelasti^  custodiopera 
misericordiee  tuee,  ut  Ecciesia  tua  toto  orbe  diffusa 
stabiii  iide  in  confessione  tui  nominis  perseveret. 
Per  eumdem  Dominum  nostrum» 

Oremusetpro  beatissimo  papanostro  IIL,  utDeus 
et  Dominus  noster,  qui  elegit  eum  in  ordioem  epi- 
scopalus,  salvum  atque  incoiumem  custodiat  Ecclc- 
siaB  suflesanctseadregendumpopuium  sanctumDei. 

Oremus,  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  cujus 
j  udicio  universa  f  undantur,  respice  propitius  ad  pre- 
ces  nostras,  et  electum  nobis  antistitem  tua  pietate 
conserva,  ut  Christiana  plebs,  qu»  tali  gubernatur 
auctore,  sub  tanto  pontiiice,  credulitatis  suse  meritis 
augeatur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 

Oremus  et  pro  omuibus  episcopis,  presbyteris, 
diaconibus,  subdiaconibus,acoiythis,exorcistis,le- 
ctoribus,  ostiariis,  (24t))confesssoribus,  (247)  virgi- 
nibus,  (248)  viduis,  et  pro  omni  populo  sanctoDei. 

Oremus.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  cujus 
spiritutotumcorpus£cciesi«sanctiricaturetregitur, 
exaudi  nospro  universis  ordinibussupplicantes,  ut 
gratiee  tuae  munere  ab  omnibus  tibi  gradibus  hdehter 
serviatur.  Per  eumdem  Dominum. 

Oremus  et  pro  (249)  Christianissimo  rege  nostro 
IIL,  ut  Deus  et  Dominus  noster  subditas  iJii  faciat 
omnes  barbaras  nationes,  ad  nostram  perpetuam 
pacem. 

Oremus,  —  Omnipotens  sempiterneDeusin  cnjus 

•  Ubique  legitur  pro  statione  ad  sanctam  Mariam, 
icilicet,  Majorem,  ut  habent  omnes  Codd.i  exceplo 
Kalend.  hoai. 


A  manu  suntomnium  potestatesin  omnia  jura  regno 
rum,  (250)  respice  ad  Bomanorum  atque  Francorum 
benignus  imperium,  ut  gentes  quse  in  sua  feritate 
confidunt  potenti/e  tuas  dexteracomprimantur.  Per. 

Oremuset  procatechumenisnostris,  ut  etDeuset 
Dominusnosteradaperiatauresprsecordiorumipso- 
rum,  januamque  misericordiff,  ut  per  lavacrum  re- 
generationis,  acceptaremissioneomnium  peccatorum 
et  ipsiinveniantur  inChristo  Jesu  Domino  nostro. 

Oremus,  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  Eo- 
clesiam  tuam  novasemperprole  fecundas,  augefi- 
dem  et  inteliectum  catechumenisnostris,  ut,  renati 
fonte  baptismatis,  adoptionis  tueefiiiisaggregentur. 
Per. 

Oremus,  dilectissimi  nobis,  Deum  Patrem  omni- 
B  potentem,  ut  cunctis  mundum  purget  erroribus, 
morbos  auferat,  famem  depellat,  aperiat  carceres, 
Q4  vincuia  dissolvat,  peregrinantibus  reditum,  in. 
firmantibus  sanitatem,  navigantibus  portum  saiutis 
induigeat. 

Oremus.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus  mcesto- 
rumconsolatio,  laborantiumfortitudo,  perveniantad 
te  preces  de  quacunque  tribulatione  clamantium,  ut 
omnes  sibi  in  necessitatibus  suis  msericordiam  tuam 
gaudeant  adfuisse.  Per. 

Oremus  et  pro  haereticis  atque  schismatiois  ut 
Deus  ac  Dominus  nostereruateosaberroribus  uni- 
versis,  et  ad  sanctam  matrem  Ecolesiam  catholicam 
atque  apostolicam  revocare  dignetur. 

Oremus.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  sal- 
p  vas  omnes,  et  neminem  vis  perire,  respioe  ad  ani- 
mas  diabolica  fraude  deceptas,  ut,  omni  hseretica 
pravitate  deposita,  errantium  corda  resipiscant,  et 
ad  veritatis  tuee  redeant  unitatem.  Per  Dominum 
nostrum. 

Oremus  et  properfidis  Judseis,  utDeus  et  Domi- 
nus  noster  auferat  veiamen  de  cordibus  eorum,  ut 
et  ipsi  agnoscant  Jesum  Christum  Dominum  no- 
strum. 

Oremus, —  Omnipotens  sempiteme  Deus,  qui 
etiam  Judaicam  perfidiam  atuamisericordia  non  re- 
pellis,  exaudi  preces  nostras,  quaspro  illiuspopuli 
obcaecatione  deferimus,  ut,aguita  veritatis  tuae  luce, 
quse  Christus  est,  a  suis  tenebris  eruantur.  Per  eum- 
dem  Dominum  nostrum. 

Oremus  et  pro  paganis,  ut  Deus  omnipotens  au- 
^  ferat  iniquitatem  a  cordibus  eorum,  et  relictis  idolls 
suis  con vertanlur  ad  Deum  vivum  et  verum,  et  uni- 
cum  Filium  ejus  Jesum  Christum  Deum  et  Domi- 
num  nostrum,  cum  quovivitetregnat  cum  Spiritu 
sancto  Deus.  Per  omnia  saecula  sseculorum. 

Oremus.  —  Omnipotenssempiterne  Deus,  qui  non 
mortem  peccatorum,  sed  vitam  semper  inquiris, 
suscipe  propitiusorationem  nostram,  et  libera  eos 
abidolorum  cultura,  et  aggrega  Ecclesiaetuaesanctn 
ad  laudem  et  gloriam  nominis  tui.  Per. 

^  Omnes  orationes  bic  assignat®  nuilibi  leguntur 
in  hac  fer.  4,  pra^terquam  in  Codd.  Angeli  KoooSi 
seu  Vatic.i  apud  Guss.  recuBa  et  Menard. 


Si 


LIBBR  SACRAMENTORUM. 


^ 


(551)  Quibus  ewpleiis  osculturaltareet  egreditur.  K  (259)  dalmaticas,  tampontifeXt  quafnmnesdiaeoni^ 


Posteavero  (252)  koraoctam  ingrediuntur  ad  missam 
hocordine  :  Licit  (^o3)schola  antiphonamadintroi" 
tum.  Qua  /inita,  dat  orationem  pontifex. 

(254)  •  Pr»sta,  qu6Bsumus  omoii>otcDs    Deus,  ut 
qui  nostris  excessibus  incessanter  affligimury  per 
UDigenititui  passioncm  lit)eremur.  Qui. 
Deinde  legilur  lectio  una.   Sequitur  Resp,   Postea 
dicatur  altera. 

Oraiio.  —  Deus  quipronobis  Filium  tuum  orucis 
patibulum  ^  subire  voluisti  ut  mimici  a  nobis  ex- 
pelleres  potestatem,  cencede  uobis  famulis  tuis,  ut 
Resurrectionls  gratiam  comsequamur  Per  eumden 

(255)  Sequitur  altera  lectioetpostea  raponsorium 
Dorxune,  exaudi,  cum  suisversibus  quinque.  Deinde 


vel  omnia  ornatmenta ,  sedentepontifice  in  sella  sua;et 
prieparanfur  (260)  ampullce  duae  cum  oleo,  quarum 
melior  deferturpontijici,  ut,  (2Q{)acceptobalsamOf 
et  commiscitato  ctm  oleo,  manu  sua  impleat  eam. 
Illamve''oaUam  ministriretineant  plenam.Et  ponti^ 
fex,  lotismanibus proceditcumseptem  (26i)cereosta' 
tisad  Missam.  DictaAntiphona  adintroitum,  dicit, 
Gloria  in  excelsis  Deo.  Quo  flnito,  dicit  (263)  Pax 
vobis,  et  dat  orationem  hanc.  Et  cxtera  omnia  «t- 
cut  in  alia  solemni  Missa. 

Deus,  a  quo  etJudasreatussuip(Bnam,etconfes* 
sionis  suflB  lalro  preemium  sumpsit,  concede  nobis 
tuae  propitiationis  efifectum  ut  sicut  io  passionesua 
Jesus  Christus  Dominus  noster  diversa  utrisquein- 


pronuntiatur  a  diacono,  i256)Passio  Domini  nostri  B  tulit  stipendiameritorumitanobis,ablatovetustatis 
JesuCbristi  secundumLucam.  Quaperlectaexpletur 
Missa  ordine  suo, 

65  S^pcr  oblata.  —  Suscipe,  qusBsumus,  Domine, 
muous  oblatum,  et  dignanteroperareutquodpas- 
sionis  Filii  tui  Domini  nostrimysteriogerimus,  piis 
effectibus  consequamur.  Per  eumdem. 

Prxfatio,  —  Vere  digoum  et  justumest,  sequum 
et  salutare  nos  tibi  semperetubique  gratiasagere, 
Dominesancte,Pateromnipoteos,  aeteroe  Deus,per 
Christum  Domioum  oostrum  :  qui  ioooceos  pro  im- 
piis  Yoluit  pati,  et  pro  sceleratis  indebite  condem- 
nari.  Cujus  mors  delicta  nostra  detersit,  et  resur- 
rectio  jnstificationem  nobis  exhibuit.  Per  quem 
tuam  pietatem  supplices  exoramus,  ut  sicnoshodie 


errore,  QQ  Resurrectionis  suae  gratiam  largiatur. 

Tunc  legitur  Epistola,  et  sequitur  Resp,  Gradaleet 
Tractum  ac  deindeEvangelium,  quo  lecto,peragitur 
Missa  ordtne  suo, 

Super  oblata.  —  Ipse  tibi,  qnaesumus,  Domine, 
sancte,  Pateromnipotens,Deus,sacrif!cinm  nostrum 
reddat  acceptum,  qui  discipulis  suisin  suicomme- 
morationemhocfieri  (264)  hodiernatradifionemons- 
travit  Jesos  Christns  Dominus  noster. 

Praefatio,  —  Vere  dignumetjustum  est,  fiequnm 
et  salutare.nos  tibi  semper  etubique  gratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens ,  aeteme  Deus,  per 
Christum  Dominumnostrum  :  quem  io  hacooctein- 


a  peccatis  emacules,  ut  cras  venerabilis  coeoffi  da-  C  tersacrasepulasiocrepaotemmeossibicoosciatra- 


pibus  saties ;  hodie  acceptescoofessiooem  nostrorum 
peccaminum,  etcras  tribuasspiritaliumincrementa 
donorum;  bodiejejuniorum  nostrorum  vota  susci- 
pias,  et  cras  nos  ad  sacratissimaecoenae  convivium 
introducas.  Per  quem. 

Benedictxo.  —  GmnipotonsDeusquiUoigeoitisoi 
passione  tribuit  vobis  humilis  exemplum  conce- 
dat  vobis  per  eamdem  humilitatem  percipere  suse 
benedictionisineffabiledonum.Amen.IpsiusResur- 
rectionispercipiatis,  consortia,  cujuspatieotiaeveoe- 
ramini  documenta.  Amen.  Quo  ab  eo  sempiterode 
vitae  munus  percipiatis  per  cujustemporalemmor- 
tem,  «eternam  vos  evadere  creditis.  Amen.  Quod 
ipse  praesitaredignetur. 


ditoris  ferre  non  potuit,  sed,  apostolorum  relicto 
coosortiosaoguioispretium  a  Judapis  accepit,  ut 
vitam  perderet  quam  (26?i)  distraxit.  Ceeoavit  igitur 
hodie  proditor  mortem  suam,  et  crueotis  maoibus 
paoem  de  maou  Salvatoris  exiturus  accepit,  utsa- 
gioatum  cibo  major  poena  coostriogeret,  (266)quem 
oec  sacrati  cibi  collatio  a  scelere  revocaret.Patitur 
itaque  Domious  ooster  Jesus  Christus  Filius  tuus 
cum  hosteoovissimumparticiparecoovivium,aquo 
seooverat  cootiouo  esse  tradeodum,  ut  exemplum 
iouoceotiae  muodo  relioquerct,  et  passiooem  suam 
prosaeculiredemptiooe  suppleret.  Patitur  mitis  Deus 
immitem  Judam,  et  sustioet  pius  crudelem  coo  vivam 
qui  merito  laqueo  suo  periturus  erat  quia  de  Magis- 


AdC«npW«OT.-(237)Largiresensibusnostris.  D  '"  «an»?"inecopitarat.ODoininuinperoinnidpat.ei>. 
omnipotens  Deus,  ut  per  temporalem  Filii  tui mor-  *«""  '  ^  ^8""""  intepsuasepulasmitem  ICibumejus 
tem.  quam  mysteria  veneranda  testantur,  vitam  te      •'"•'*"  '"  °''«  ^«••«*'*''  e'q"*us  eum  traderet  perse- 

cutores  advocabat.Sed  Filiustuus  Dommus  ooster, 

taoquam  pia  Hostia  et  immolari  se  tibi  pro  oobis 
patienter  permisit,  et  peccatum  quod  muodus  com- 
miserat,  relaxavit.Quaesumus  igitur  ut  quiprosalute 
Qostrase  tradi  permisit,  ipse  oos  suae  grati^dooo 
locupletet  ;  etquiperbuccellampanissuumprodidit 
traditorem,  ipsenos  sui  paois  perceptiooefaciatsibi 
iohfierere  ;  quique  discipuiorum  pedeseluere  digoa- 


nobis  dedisse  perpetuam  coofidamus.  Per  eumdem. 
Super  poputum .  —  Respice,  Domioe  ,  quaesumus, 
super  hancfamiliamtuam,proquaDominus  ooster 
Jesus  Christusnon  dubitavitmanibus  tradi  nocen- 
tium,  et  crucis  subire  tormentum.Qui  tecum  vivit. 

C  FERIA  V. 

Ifuie  hora  (258)  tertiaingressisaerarium,  induunt 

^  Hic  iocipit  offirium  hujus  feri»  in  aliis  Codicibus 
sive  excusis  sive  scriplis. 

^  Apud  ^d.me\.,subire  fecisti.  Favet  nostrae  lectioni 
Godex  Reg.  Suec. 


c  Hic  variant  Cod.  in  Kalend.  Rom.  leirilup  :  Ad 
Lateranensis conficitur  chrisma.  Apud  Pdmel.iAdsan- 
ctum  Joannem  in  Lateran.  In  prinio  Theod.  statio  ad 
sanctum  Peirum. 


63 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


84 


tas  est  hodie  ipsenosabomnibusdellctisemaculet,  A  ginefine  permapnetinsttculasaBCulonim.  Amen.Be- 

nedictio  Dei  Patris,  et  Filii,etSpiritu8  8ancti,etpax 
Domici  sit  semper  vobiscum,  et  cum  spiritu  tuo. 

Tunc  eummunicat  solus  episcopu$,etdiaconusof' 
fert  ei  caliccfn,  illo  tantummodo  die.  Postquam  com' 
municaverit,  ponit  calicem  super  altere,  demde  ac- 
ceptama  subdiacono  patenam  ponitjuxta  ealicem  de 
lateresinistro,etstatimcoopentur  a  duobus  diaconu- 
bus  utrumque  de  sindone  m  unda,quam  ptHus  prxpara* 
verant  in  ora  alteHs  e  regione  poniificis  pest  corpo- 
rale  expansam,  Et  continuoduo  aeolythiinvolutas 
ampullas  cum  smdone  alba  sericaMa  w/  videri  pos- 
sint  amediOjtenent  in  brachio  sinistro  profectis  stn- 
donibus  super  scapulam  smistram,  ita  ut  pertingant 


et  coBtui  fidelium  discipulorum  associet.  Per  quem 
Majestatem,  etc. 

Te  igiturclementissime  Pater,  etc. 

Communicanteset  diemsacratissimum  celebran- 
tes,  (267)  quo  Dominus  noster  Jesus  Christus  pro 
nobis  est  traditus  ;   sed  et  momoriam. 

Hanc  igitur  oblationem  serviiutis  nostrae,  sed  et 
cunctCB  familiffi  tuae,  quam  tibi  offerimus  ob  diem  in 
(268)  quaDominusnosterJesusCbristustradidit  dis- 
cipulis  suiscorporis  etsanguinis  sui  mysteria  cele- 
branda,  qusBsumus  domlne,  ut  placatus. 

Qui  pridiequam  pro  nostra  omniumsalutepate- 
retur,  hoc  est,  hodie,  accepit  panem  in  sanctas  ac 
venerabiles  manus  suas. 


scaputam  dextramyquatenus  possint  dependentiare- 
(269)  Tunc  offertur  pontifici  oleum,  ei  benedM  B  uneri.A  qutbussuh  humerostantibusvenitsubdiaco- 

nus  etaccipit  ampullamcommistam  unacumsindo- 
ne,  et  dat  eam  archidiacono,  el  ille  defert  pontifici 


eum  tam  ipse,quam  omnes  presbytenad  ungendum 
infirmum,  his  verbis  : 

•  Emitte,Domine,  Spiritumsanctum  tuum  Para- 

clitumdecoeli8inhancpinguedinemo]ivsB.Q7^uA™ 
de  viridi  ligno  producere  dignatus  es  ad  refectionem 

corporis,  ut  tua  sancta  benedictione  sit  omni   hoc 

unguentum  tangenti  tutamentum  roentis  etcorporis, 

ad  evacuandos  omnes  dolores,  omnesqne  infirmita- 

tes,  omnem  fflgritudinem  corporis.  Undeunxistisa- 

cerdotes,  reges,  prophetasetmartyres,(270)chrisma 

tuumperfectum,Domine,atebenedictumin  nomine 

Domini  nostri  Jesu  Christi.  Per  quem  haec  omnia 

Domine,  semperbonacreas,  sanf  ctificas,  vivif  ficas, 

befnedicis  etpraestas  nobis.Peripsum,etcum  ipso, 


ante  sedem:  Tunc  pontifex  stans  in  sede,  et  (271)  res- 
piciens  adorientem,archidiaconotenenteant  ipsum 
ampulam  insinistro  brachio  revoluta  sindonet  ut 
supra  prcefiocimus,  et  halat  iu  ipsa  ampulla,  et  m- 
tratiTIl)in  consecrationem  chiismatis  excelsavoce, 

Dominus  vobiscum.  Et  cum  spiritu  tuo.  Sursum 
QS  corda.  Habemus  adDominum  Gratiasagamus 
DominoDeonostro.  Dignum  et  justura  est. 

Vere  dignum  et  justum  est,  fiequum  et  salutare, 
nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere  Domine 
sancte,  Pater  omnipotens,aeterne  Deus]:  quiinprin- 
cipio  inter  caetera  bonitatis  et  pietatis  tusB  munera 


et  in  ipso  est  tibi  Deo  Patri  omnipotenti,in  unitate  G  ^eram  producere  fructifera  ligna  jussiti  inter  qufls 

hujus  pinguissimi  liquoris  ministrae  oleaenasceren- 
tur,quarum  frustussacro  chrismali  deserviret.Nam 
et  David  prophetico  spiritu  gratiae  tuee  sacramenta 
praenoscens  vultus  nostros  iooleoexhilarandos  esse 
cantavit.  Et  cum  mundi  crimina  diluvio  quondam 
expiarentur  effuso,similitudinem  futuri  munerls  co- 
lumba  demonstrans,  (273)  per  olivae  ramum  pacem 
terrisredditamnuntiavil.Quodinnovissimistempo- 
ribus  manifestis  esteffectibusdeclaratum,cumbap- 
tismatis  aquis  omnium  cnminumcommissa  delenti- 
bus,  haec  olei  unctio  vullus  nostros  jucundos  efficit 
ac  serenos.  IndeetiamMoysifamulotuomandatum 
dedisli,  ut  Aaron  fratrem  suum  prius  aqua  lolum 
perinfusionemhujusunguenticonstitueretsacerdo- 


Spiritus  sancti,  omnis  honor  et  gloria. 

Per  omniasaecula  sseculorum.  Amen. 

Oremus,  —  Praeceptis  salutaribus  moniti,  etdivina 
institutione  formati,  audemus  dicere :  Pater  noster, 
qui  es  in  coelis,  sanctificetur  nomen  tuum.  etc 

Sed  libera  nos  a  malo. 

Libera  nos,  quaesum  us,  Domine,  ab  omnibusmalis, 
preeteritis,  praesentibus  etfuturis  ;  et  intercedente 
beata  etgloriosa  sempervirgineDei  GenitriceMaria, 
etbeatisapostolistuis,  PetroetPaulo,  atqueAndrea, 
et  omnibus  sanctis,  da  propitius  pacem  in  diebus 
nostris,  ut,  ope  misericordise tua;  adjuti,  et  a  pecca- 
to  simus  semper  liberi  et  ab  omniperturbationese- 
curi.Per  Dominum  oostrnm. 


^^ntfdic^to.  —  Benedicat  vos  Deus  qui  perUnige-  D  tem.  Accessitad  hocampliorhonor,cumFilius  tuus 


niti  Filii  sui  passionem  vetusPaschain  novum  voluit 
converti  ;  concedatque  vobis  ut,  expurgato  veteris 
fermenticontagio,novainvobisperseveretconsper- 
sio.  Amen.  Et  quia  ad  celebrandam  Redemptoris 
Coenam  mente  devota  canvenistis  seternarum  dapum 
vobiscum  epulas  reportetis.  Amen.  Tpsius  quoque 
opitulanteclementia  mundemini  a  sordibus  peccato- 
rum,  qui,  ad  insinuandum  humilitatis  exemplum, 
pedes  voluitlavare  discipulorum.  Amen.  Quodipse 
priestare    dignetur,   cujus  regnum    et  imperium 

■  In  Ed.Pamel.  hic  pnemittitur  :  Benedictio  olei. 
Verum  addendum  ex  Cod.  Reg.  Suec.,  ad  inftrmum. 
In  eadem  Benedictione,  emitte,   etc, ;  deest  apud  Pa- 


Jesus  ChristusDominusnosterlavariseaJoanne  un- 
disJordanicis  exegisset,  ut,  Spirilusanctoincolum- 
baesimilitudinem  desuper  misso,Unigenilum  tuum,in 
quo  tibi  optime  complacuisset,testimonio  subsequen- 
tis  vocisostenderes,  el  hocilludesse  manifestissime 
comprobares,  quod  enm  oleo  Ifletitiae  pree  consorti- 
bus  suisungendum  David  prophetacecinisset.Teigi- 
turdpprpramur,  Domine  sancte,  Paler  omnipotens, 
ffiterne  Deus,per  eumdem  Jesum  Christum  Filium 
tuum  Dominumnostrum,uthuju8  creaturae  pingue- 

melium,  per  quem  hwcomnia,  Domine,  etc,  qu«  io 
Cod.  Reg.  Suec.  habentur. 


88 


LIBER  SACRAMENTOROM. 


8< 


dinem sanctificare fuabenedictionedigaeris^etsaDCti  A 
Spiritnsei  admiscere  virtuteni,cooperantepotentia 
Christi  tui,  a  cujns  sancto  nomine  cbrisma  nomen 
accepit ;  (274)unde  unzisti  sacerdotes,  (275)  reges, 
(276)  prophetas  et  (277)  martyres,  ut  spiritalis  la- 
Tacri  baptismorenovaudiscreaturam  chrismalis  in 
sacramentumperfectssalutis  vit8equeconfirmes;ut 
sanctificationeuDCtiouis  iafusa,  corruptioueprimsB 
nati  vitatis  absorpta,saDctum  uni  uscuj  usque  templum 
acoeptabilisvitffi,  innocens  odore  redolescat;  utse- 
enndum  constitutionis  tuffisacramentumregioetsa- 
cerdotali  propheticoque  honoreperfusi, vestimento 
incorrupti  muneris  induantur;  utsit  his  quirenati 
fueriat  ex  aqua  et  Spiritu  sancto  chrisina  salutis, 
eosque  aetern(e  vitsparticipes,  etcoelestis  glorieefa- 
ciasesse  consortes.  PereumdemDominum  &.         b 

(278)  Qua  expleia^  benedicit  ampullam  ordine  quo 
supra  declaraCum  est  ;  similiter  halat  in  ipsa,  sed 
tacite  ipsam  benedicit, 

Dominus  vobiscum.  Et  cum  spiritu  tuo. 

Orenms,  —  Deus  incrementorun:  et  (279)  profec- 
tuum  spiritalium,  quivirtutesaucti  Spiritustui  im- 
beciIlarummeDtiumrudimentaconfirmas,teoramuSy 
Domine,  ut  venturis  ad  beat»  regeaerationislava- 
crum  tribuasperunctionem  istiuscreaturffi  purga- 
tionem  mentis  et  corporis,ut,si  quae  illis  adversan- 
tium  spirituum  maculse  inhffiserunt,8d  tactum  sanc 
etificati  olei  hujus  abscedant.  Nullus  spiritalibus 
nequitiis  locus^nulla  (280)  refnglsvirtutibussitQ^ 
facultas,  nulla  insidiantibus  malis  latendi  licentia 
relinquatur  ;  sed  venientibus  ad  fidem  servis  tuis,  G 
et  sancti  Spiritus  tui  operatione  mundandis,sit  unc- 
tionis  hujusprffiparatio  utilis  ad  salutem,  quam 
etiam  coelestis  regcnerationis  nativitate  in  sacra- 
mento  sunt  baptismatis  adepturi.Per  Dominum  nos- 
trum  JesumChristum  Filiumtuum.qui  venturusest 
judinare  vivos  "et  mortuos  et  sfficulum  per  ignem. 

Ampulla  autem  quae  cum  chrismate  est,statim  ut 
benedicta  fuerit  cooperitur  uta  nemine  videalur;sed 
tenenteeam  acolytho,omnes  eam  perordinemsalutertt', 
Hoc  expleto,  ablutis  manibus,  pontifex  vadit  ante 
attare,et  (2S i)  communicatomnis  populus  in  ordiue 
suOj  et  (282)  seroant  de  ipso  sacrificto  in  craslinum^ 
unde  vommunicent, 

Ad  Complendum,  —  Refecti  vitalibus   alimentis, 
quffisumus,Domine,Deus  noster,  ut  quod  tempore  d 
Dostrffi  mortalitatis  exsequimur  immortalitatis  tuae 
munere  con^equamur.Per  Dominum  nostrum  ^, 

(283)    FERIA   C  VI. 

(284)  Hora  tertia  conveniuntomnes  presbyteri  tam 
civitatis  quam  de  suburbanis,  et  omnis  clerus  cum 
populoiin  ecclesia  statuta intra  Urbem,  non iamen  in 

•  Post  hanc  Benedictionem  sequitup  anud  Pamel. 
exorci«mus  olei  :  Deus  qui  virtute  sancti  Sfnritus,  etc. 

^  In  Kd.  Vatic.  seu  Angeli  Hof-caB  seqiiilur  :  Item 
oratio  ad  revouciliandum  pcenitentem,  cum  qualuo. 
aiiis  Oriit.  ineamd^^m  rem.  His  sub'luntur,rt(i  M^ssiim, 
super  oblata,  et  ad  complendum,  tres  Orationes. 

<^  ApudPamel.  pro  statioae   taatuui  legitur  m /e- 


majori  ecclesia ,  et  exspectant  ponti/icem,velquif>icem 
illius  tenuerit.Qui  dum  veniens  de  sacrariOyprocesse^ 
rit  ante  aliare,  ad  orandum  ordinequo  in  (285)  Sacra^ 
mentariocontinetur ;  moxut  surrexeini^cum  silentio 
(296)  ascendit  ad  sedem .  Quo  sedente  statim  subdiaconus 
ascendit  ad  legendum.  Eipost  hcpc  caniatur  canticum 
Domine,  audivi ;  deinde  sequitur  aliera  leciio  post 
quamsequiiurTractusDeuslmdemmeaim.Quofiniio, 
tegitur  PassioDomininostri  Jesu  Christi  secundum 
Joannem.  Hac  expletayvenit  pontifex ante  altare,et 
dicii :  Oremus,  dilectissiminobis,  pro  Ecclesia  san-  y 
cta,  Dei,  e/r.(287)  Sicut  in  ^  quartaferia  habentur, 
Quasut  finierity<itatim  duodiaconinudant  atlaresin- 
done.quce  prius  fuerat  sub  Evangelio  posita,  et  ista 
omnia  tacite,et  exeunt  foras  ;  presbyieri  vero  eccle' 
siarum,  sivedeurbe,  sive^  de  suburbanis,vadunt  per 
ecclesias  suas,  ut  hoc  ordine  cuncia  ad  t>esperum 
faciant.Hoc  tantum  mutantes.uiubt  poniifexmeminit 
Apostolicum,ipsi  nominent  episcopumsuum.  Ad  Ve- 
spe7*um  vero  tam  in  ecclesiainquapontifexdicitOra" 
tiones.quam  in  c(eterispresbyterorum,post  Oraiiones 
praeparatur  cruxante  nliare,  inierpositospatiointer 
ipsam  etaltare,sustentata  hinc  indeaduobus  acolythis 
Posito  ante  eam  in  (288)  oratono^venit  pontilex,{2S9) 
adoratam  deosculatur  crucem.  Deinde  episcopi^pre- 
sbyteriMaconi  et  coeteri  per  ordinem  ,deindepopulus ; 
ponlifex  vero  redit  in  sedem  usque  dum  omnes  salutent; 
presbyteri  vero  duo  priores^mox  ut  saluiaverint,in' 
trantinsacrarium,velubi  positum  fuerit  70  corpus 
Dommi,quodpridieremansit,ponentes  illud  inpatena; 
et  subdiaconus  teneat  anleipsoscalicem  cum  vinonon 
consecrato,  et  alier  patenam  cum  corpore  Domini. 
Quibus  ienentibus,accipil unuspresbyterpatenam,et 
(290)  altercalicemMdeferunisuper  alfare  nudatum 
Pontifex  vero  sedet  dum  persaluiet  populus  crucem 
nam  salutante  pontifice,  vel  populo  crucem,  (281) 
canitur  semper  Antiphona  Ecce  lignum  erucis.  Dicit 
(i92)Valamuscx\iu.Qua  salutata.eireposiiain  loco 
suo,  descendit  pontifex  ante  allare,  et  dicit : 

Oremus.  —  Praeceplissalutaribus  moniti,etdivina 
inslitutioneformati,audemusdicere:Paternosterqui 
es  in  coelis,  sanctificetur  nomen  tuum  ;  Adveniat 
regnum  luum  ;Fiat  voiuntas  tua  sicut  in  ccbIo  et  io 
terra ;  Panem  nostrum  quotidianum  danobishodie; 
Etdimittenotiisdebita  nostra  sicut  etnosdimittimus 
dehitorihus  nostris  ;Ettenosinducasintentationem 
Resp,  Sed  libera  nos  a  malo. 

Liberanos.qnaisumus,Domine,abomnibus  malis 
prteteritis,  preesentibus  et  fiituris,  et  intercedente 
beata  etgloria  semper  virgine  Dei  Genetrice  Maria, 
el  beatis  apostolistuis  Petro  et  Paulo  atque  Andrea, 
et  omnibussaQctis,dapropitiuspacemin  diebusno- 
stris,  ut,  ope  misericordiffi  tuffiadjuti,  et  a  peccato 

rusnlem.  Tn  Kalend.  Rom. ;  In  Suxxurio,  quod  est  in 
basiUca  Jerusalem, 

^  In  Oralione  pro  imDeratore  et  imperio,  qufle  ha- 
beturin  aliarum  serie  quarta,  Ms.  Reg.  Suec.  habel : 
Respire  nd  Christiauum  benignus  init).  ;  primus  Theo- 
der.  :  Ad  Christianiss,  Pamelius,  cui  favet  secundus 
Theod. :  Ad  Romanum. 


87 


SANCTI  GREGORn  MAGNI 


88 


Bimns  semperliberietabomnipertiirbationesecuri.  A 
PerDominumnostnim  JesumChristumFiiiumtuum, 
qui  tecum  vivit  et  reprnat  Deus  in  unitate   Spiritus 
sancti,  Per  omnia  sfieciila  sfiBculorum.  Amen. 

Cum  dixerint  Araen,  sumit  de  (293)  savcta,ponit 
in  calicem  (294)  nihil  direns,  Ei  (295)  communicant 
omnes  cum  silentio,  et  (296)  expleta  sunt  universa. 

A  feria  5,  vetpere,  (297)  nuda  sint  altafia  usque 
mane  Sabbati «. 

(298)   SABBATO   8ANCT0, 

Hora  (299)  octava  veniunt  omnes  tam  elerus,  quam 
populus in  ecelesiam,et  ingrediuntur  clerici  in  sacra- 
rtMm,  etinduunt  sevestimentiSySicutmos  est,  et  tunc 
illuminantur  duo  cerei^quostenent  rf?/o(300)  notarii, 
unus  in  dextro  cornu  altaris,  et  alter  in  sinistroy  et 
ascendit  lector  in  (301)  ambonem  pronuntians:       ^ 

Lectio  lihri  Genesis  :In  Principio.S/mi/i^^r  et  ilUu 
lertiones  omnes.  Ante  In  Principio,  nnn  dicitOratio- 
nem.  Prima  lectione  finita,  dirit  hanc  Orationem  : 

Deus,qui  mirahiliter  creastihominem,et  mirabi- 
lius  redemisti,  da  nobis  contra  oblectamenta  peccati 
mentis  ratione  persistere,  ut  mereamur  ad  gaudia 
ffiterna  pervenire.TerDominnm  nostrum. 

Lectio  libri  Genesis  :  Tentavit  Deus  Ahraham. 

Deus,  qui  in  Abrahae  famuli  tui  opere  humano 
generi  obedientiae  exempla  prtebuisti^concede  nobis, 
et  nostraevo  luntatis  pravitatem  frangere,et  tuorum 
praeceptorum  rectitudinem  in  omnibus  adimplere. 
Per. 

7 1  Lectio  Libri  Exodi :  Dixit  Dominus  ad  Moysen 
et  Aaron.  G 

Deu8,qui  peccati  veterishffireditariara  raortem.in 
qua  posteritatisgenusomne  successerat,  Christi  tui 
Domini  nostri  passione  solvisti,  da  ut  conforraes 
eidera  facti.  sicut  imaginem  terreni,natur8enecessi- 
fate,portavimus,itaimaginem  cnelestis,gratifle  san- 
ctificatione  portemus  Christi  Domini  nostri.  Qui 
tecum  vivit. 

LectioLihri  Exodi\¥dL(i\\xm  est  in  vigilia  ma- 
tutina. 

Canticum :  Gantemus. 

Deus  cujusantiqua  miracula  inpraesentiquoque 
gfficulo  coruscare  sentimus,  prssta,  quaesumus,  ut 
sicut  priorempopulum  ab  iEgyptiishberasti.hocad 
salutem  gentium  per  aquas  baptismatis  opereris. 
Per.  D 

Lectio  (302)  Isaiae  prophetae :  Haec  haereditas. 

Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  semper  gentium  voca- 
tione  multipHcas,  concede  propitius>t  quos  aqua 
baptimatis  abluis,  continua  protectione  tuearis. 
Per. 

Leetio  Isaice  Prop  hetae :  Appveheudeni  septemmu- 
lieres. 

Canticum  :  Cantemus. 

Deus,qui  nos  ad  celebrandum  paschale  sacramen- 

•  In  flne  ofRcii  huius  feriae  apud   Pamelium  sequi- 
.   tur  :  Ordo  ad  facienaum  catechumenumyqui  non  repe- 
ritur  in  Cod.  Reg.  Suec.  ma^nasaltem  ex  parte. 
^  Stationig  hac  die  nulia  nt  mentioi  nisi  in  Kalend. 


tum  utriusqueTestamentipaginisinstruiSyda  nobit 
intelli^pre  misericordiam  tuam,  ut  ex  perceptione 
preesentium  firma  sit  exspectatio  futurorum.Per. 

Lectio  Jonae  Prophetae :  Factum  est  Verbum  Do- 
mini. 

Deus,  qui  divitias  misericordiee  tuse  in  hac  pr»- 
cipuenocte  largiris,propitare  universoordini  sacer- 
dotalisofficii,etomnesgradusfamulatusnostriper- 
fecta  delictorum  remissione  sanctifica,ut  ministra- 
turos  regeneratrici  grati»  tuce  nulli  esse;obnoxio» 

patiaris  ofifensae.  Per. 
c  Leetio Isaiae Prophetx :EBdcdm[Domians\n  die 

^lla  radix  Jesse. 
Conced6,quaBsumus,omnipotensDeus,utquifesta 

paschaliaagimus,coelestibus  desideriis  accensi,fon- 
tem  vitse  sitiamus.[Per. 
Tract.  Sicut  cervus  desiderat  ad  fonles. 

Alia  OratiOf  in  eodem psalmo,—  Omnipotenssem- 
piterne  Deus,respice  propi  tius  ad  devotionem  populi 
renascentis,  qui,  sicut  cervus,  aquarum  tuarum 
expetit  fontem,  et  concede  propitius,  ut  fidei  ipsius 
sitis,  baptismatismysterio,  aniraam  corpusque  san- 
ctificet.  Per  Dominum  nostrum. 

Expletis lectionihus, statimiZO^)  venit,unus  mini- 
strorum  tenens  ampullas  inmanihus  suiSjStatin  dextro 
comu  altaris,qui  prcecedat  pontificem  ad  fontes.  Tunc 
deindeschola  descendit  adfontes  ad  litaniam  fadendum, 
exspectantes  parati  pontificem.  Secundusvero  srholw 
tenet  vosaureum  in  manusuasinistrasuperplanetamf 
undepontifex  mittat  chrisma  in  fontem,etjussifaciunt 
(304)  liianiam  septenam;  etcum  jampropefinemejus 
fuerint,  tunc  procedit  pontifex  cum  omni  decore,su^ 
stentatus  a  duohus  diaconibus  :  Et  illa  (305)  duo 
cereostnia,qucp  antea  fuerant  illuminata,  semper  ante 
ipsum  procediint  usquedum  omnia  finierit.  Quimox, 
ut  venerit  ante  fontes,  (306)*  stans  benedicit  fontes, 
dicens  ea  voce,  qua  alias  orationes.  Et  prima  oratioa 
Dominus  vobiscum  72  ineipit,  et  /ini/Mr.Peromnia 
saecula  sseculorum,  sicut  alia  Oratio  ad  Missam, 

Dominus  vobiscum.  Besp.  Et  cum  spiritu  tuo. 

Oremus.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  adesto 
magna^pietatis  tuae,mysteriiSyadesto  sacramentis,  et 
adcreandos  novos  populos,quos  tibifonsbaptismati* 
parturit,  spiritum  adoptionis  emitte  ut  quodnostra; 
humilitatis  gerendum  est  ministerio,tusevirtulisim- 
pleatur  effectu.  Per  Dominum. 

Consecratio fontis  canitur  sicut  praefatio^usque.Ei 
Spiritu  sancti :  et  non  incipita  Veredignum.Det^kie 
dicitur  decaniamio. 

Deus,qaiinvisibilipotentiasacramentorumtuorum 
mirabiliter  operaris  effectum.etlicetnos  tantis  my- 
steriis  exsequendis  simusindigni,  tu  tamen,  gratise 
tu  w  dona  non  deserens  ,eliam  ad  nostras  preces  aures 
tusepietatisinclinas.Deus,  (307)cujusSpiritussuper 
aquas  inter  ipsa  mundiprimordia  ferebatur,utjam 

Rom.,  ubi  legitur  :  Sahbato  sancto,  ad  Lateranis. 

c  Haec  iectio  cum  Oratione  sequenti  omittitur  in 
Ed.  Vatic. 


8» 


UBER  SACRAHENTORUM. 


W 


time  virtutem  saT)etiflcatioaisaquarumDatura(308)  A 
coDciperet.  Deus,  qui,  (309)oocentis  muQili  crimiua 
pcr  aqaas  abluens,  regf>nerationJs  speciem  in  ipsa 
diluvii  effusione  signasti,  utuniusejusdemque  cle- 
meDtimysterio,etfinisessetYitiisetorigovirtutibus, 
respice^Domine,  in  faciem  Ecclesiae  tuae,  et  multi- 
piica  in  ea  regenerationes  tuas,  qui  gratiae  tuae  af- 
fluenlis  impetultetificascivitatem  tuam,  fontemque 
baplismatis  aperis,  toto  orbe  terrarum  (3  i  0)  gentibus 
innovandis,  ultuae  MajestatisimperiosumatUnige- 
niti  tui  gratiam  de  Spiritu  Sancto. 

f  Hie  eum  manu  sua  dividit  aquam  in  (3ii)  mo- 
dum  crtirii. 

Qui  hancaquamregenerandis  bominibus  prsBpa- 
ratam  arcaaa  sui  luminis  admistione  fecundet,  ut, 
sanctificatione  concepta,  ab  immaculato  di vini  fontis  g 
utero  in  novamrenatacreaturamprogeaies  coelestis 
emergat.  Et  quos  aut  sezusincorpore,auteBtasdi8- 
cernit  in  tempore,omnesin  unam  pariatgratiamater 
infantiam.  Procul  ergo  hinc,  jubente  te  Domine, 
omais  spiritus  immundus  abscedat,  procul  tota  ne- 
quitia  diabolicae  fraudis  absistat.  Nihil  hic  loci  ha- 
beatcoatrarisB  virtutis  admistio,non  insidiando  cir- 
cumyolet,aonlatendo(3i2)  subripiat,non  inliciendo 
comimpat.Sithaec  sanctaetinnocens  creaturahbera 
ab  omni  impugaatoris  incursu,  et  totius  nequitise 
purgata  discessu  ;  sit  fonsvivus,  aqua  regenerans, 
unda  purificaos  ;  ut  omnes  hoc  lavacro  saiutifero 
dilueadi,  operante  in  eis  Spiritu  sancto,  perfect» 
purgatioais  iadulgeatiam  consequantur. 

Unf  de  benedico  te  creatura  aquf  ae,  per  Deum 
vivufm,  per  Deum  sanctum  qui  te  (313)  in  mundi  ^ 
creatione  principio  Verbo  separavit  abarida,cujus 
(314)  Spiritus  super  te  ferebatur,  qui  (315)  te  de 
paradiso  manare  et  in  quatuor  fluminibus  totam  ter- 
ram  rigarepraecepit;  (316)  qui  te  in  deserto  amaram 
Buavitate  indita.  fecit  esse  potabilem,et  sitienti  po- 
puJo  de  p>etra  produxit.  Befnedicto  teet  per  Jesum 
Cbristum  filium  ejus  unicum  Dominum  nostrum^qui 
te  in  Cena  Galil8eae,signo  admirabili,  sua  potentia, 
convertit  invinum  quipedibussuperte  ambulavit, 
et  a  Joanne  ia  Jordaae  in  te  baptizatus  est.  Qui  te 
UDa  cum  sanguine  suo  de  latere  produxit,  et  disci- 
pulis  suis  jussit  ut  credentes  baptizarentur  in  te  di- 
cens  :  Ite,  docete  omnes  gentes,  baptizantes  eos, 
iD  nomiaef  Patris,  et  Filii  f  et  Spiritus  sancti. 

73  Bic  mutat  vocem  qttasi  lecttonem  legens :         D 

Haec  aobis  prtecepta  servantibue  tu,  Deusomnipo- 
tens,  clemeas  adesto,tubenignus  aspira,tuhassim- 
plices  aquas  tuo  ore  henedicito,  ut  praeter  naturalem 
emundatioaem^quamlavaodispossuntadiiiberecor- 
poribus,  sintetiampurificandis  mentibus  effieaces. 

(317)  Et  mittunturprcedictiduocereiintusinbap' 
tisterio.  Hic  (318)  sufflat  trihus  vicibus  in  aqua. 

Detceodat,  Domine,  in  hanc  plenitudinem  fontis 
Virtus  Spiriius  tui,  totamque  hujus  aquse  substan- 
tiam,  regenerandi  fecundet   eflectu.  Ilic  omnium 
peccatorummaculaedeleantur,hic  naturaad  imagi- 
nem  tuam  condita,  et  ad  honorem  sui   reformata 


principii,  vetustatiscunctis  squaloribusemundetur, 
ut  omnis  homo  hoc  sacramontum  regenerationis  in- 
gressus  in  verae  innocentiee  novam  infantiam  renasca- 
tur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum  Filium 
^uum,  qui  venturus  est  judicare  vivosetmortuos,et 
seeculum  per  ignem. 

Inde  aecipiens  vas  aureum  cum  chriimateA^  1 9)fundit 
chrisma  in  fonte^  in  (320)  modum  crucis.et  expandit 
aquam  cum  manu  sua.  Tunc  haptizantur  infantes,pri' 
mummasculij  deinde  femtna,Et  tenente  eo  infantem^ 
aquosuscipiendus  est.intef^ogat  pontifex,velsacerdo8 
ita  :  Quis  (32l)vocaris  ?  Resp.  III.  Iteminterrogat  sa- 
cerdos  .'(322)  Gredis  in  Deumpatremomnipotentem^ 
creatorem  coeli  et  terrte?  Resp,  Gredo.  Interrogat ' 
Et  in  Jesum  Ghristum  Filium  ejus  unicum  Domi- 
num,  nostrum,  natum  et  passum?  Resp.  Credo.  In- 
terrogat :  Credis  et  in  Spiritum  sanctum,  sanctam 
EcclesiamCatholicam,  sanctorum  communionem,re- 
missionempeccatorum,carDisresurrectionem,vitam 
a)temam?  Resp,  Credo.  Interrogat :  Vis  baptizari  ? 
Resp.  Volo  :  Et  dicit.  Et  (323)  ego  baptizo  te  in  no* 
mine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti. 

Ut  autem  Shrrexerit  afonte,illequieum  suscipit, 
offert  eum  uni  preshytero,{^SH)  quifaciat  signum  cru- 
cis  de  chrismate  cum  police,  in  vertice  ejus  dicens. 

(325)  Deus  omnipotens,Pater  Domini  nostri  Jesu 
Christi,  qui  te  regeneravit  ex  aquaet  Spiritu  san- 
cto,quiquededit  tibi  remissionem  omnium  peccato- 
rum,  ipse  te  liniat  chrismate  salutis  in  vitam  aeter- 
nam.  Resp.  Amen. 

Et  haptizantur,  et  sunt  parati.qui  eos  suscepturi 
sunt,(32Q)cum  linteisin  manihus  eorum.et  accipiunt 
ipsos  apreshyterisquieos  haptizant.Pontifex  verore- 
dit  in  sacrarium  exspectam,  (327)  ut  cum  vestiti  fue^ 
rint  infantes,  confirmeteos.  Qui  (328)  etiam  non  pro' 
hibenturlactananiesacramcommunionemjinecesse 
fuerit.  Induti  vero  ordinanturperordinemsicutscripti 
sunt.  Et  infantes  quidem  in  hrachiis  dextris  tenentur 
(329)  majores  vero  pedem  ponunt  super  pedem  (330) 
patrinisui.  Deindescholajussafacit  litaniamquinam 
ad  fonteSy  pontifex  vero  veniens  adinfantesjenente 
archidiacono  chrisma,  involutis  scapulis,et  hrachiis 
ex  panno  lineo,  et  (331)  levata  manu  sua  super  capita 
omnium  dicit  : 

(332)  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  regene- 
rare  dignatus  es  hos  famulos  ex  aqua  et  Spiritu 
sancto,quique  dedistieisremissionemomnium  pec- 
catorum,  emitte  in  eos  septiformem  Spiritu  tuum 
sanctum  paraclitum  decoelis,Spiritum  sapienti8e,et 
intellectus,  Spiritumconsiliiet  fortitudinis,Spiritum 
scientise  et  pietatis  ;  adimpleeos74  Spiritu  timoris 
tui^  etconsignaeossignocrucisin  vitam  propitiatus 
aeternam.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum 
Filium  tuum,  qui  tecum  vivit  et  regnat  Deus  in  uni- 
tate  ejusdenr»  Spiritus  sancti.  Per. 

Etinterrogantihus  diaconihtis  noininasingulorum 
(333j  pontifeXyiincto  pollice  inchrismatejacit  (334) 
crucem  infronte  uniuStSimiliter  peromnes  singillatim. 
Quihus  expletisjussi  incipiuntin  ecclesia  liianiam  ter- 


■i" 


n 


SAIfCn  GREGORn  MAGNI 


M 


fiiifii.DtcnmdixeriDtAi^nsDeimagisterscboIa&dicit:  A  tari  certeti8,etTasca1aineDtiamYe8tranim  exemplo 


AccenditerEt  Uluminatur  ecclesia.et  proctditpontifex 
de  sacrario  cum  duobus  cereo8tatis,sicut  superius,  et 
sianl,  sinut  antea,  a  dexteris  et  a  sinistrisaltaris.Litar 
niaexpleta,dintpontifex:^^3S^)  Gloriain  ezceUii^  Deo: 
Quo  finito,  dieit :  Pax  ▼obiscum.  Resp.  Et  (336)  cum 
apiritu  tuo.  Et  dat  Orationem  :  Deus,(337)qui  hanc 
tacratissimam  noctem  gloria  domiDics  Resurrectionis 
illustras,  conserva  ia  noTa  familiie  tus  progenie  ado- 
ptionii^  spirilum,  quem  dedisti,  ut  corpore  etmente 
renoTati,  puram  tibi  ezhibeant  servitutem.  Per 
eumdem  Dominum  nostrum  JesumChristum  Pilium 
tuum,  quitecum  TivitetregnatDeusinunitateeju»- 
dem  Spiritus  sancti.  Per. 

Deinde  legitur  Apostolus,  et  canitur  Alleluia. 


prsBsentium  luminum  iliustretis,  et  cum  bonorum 
opemm  lampadibus  adejussponsithalamumcujus 
Resurrectionem  celebratis,  cum  prudentibus  virgi- 
nibusintrare  possitis.  Amen.  Quod  ipse  prnstare 
di^etur,  cujus  regnum. 

AdCompkndum.^VTftsXK,  quffisumus.omnipotens 
Deus,  ut,  divino  munere  satiati,et  sacris  mysteriis 
innovemur  et  moribus.  Per. 

(340)  15  •  DIX  SA!«CT0  PASCHiB. 

Deus,  qui  hodiema  die  per  Unigenitum  tuum 
leternitatis  nobis  aditum,  devicta  morte^  reserasti, 
vota  nostra.  qus  prsveniendo  aspiras,  etiam  adju- 
vando  prosequere.  Per  eumdem. 

Super  obtata.—  Su8cipe,Domine,quaB5umu8,pre- 


Quod  primus  pontifex  inehoat.  ConfitemiDi  Domino  B  ces  populi  tui  cum  oblationibus  Hostiarum  ,ut pascha- 


Tract.  Laudate  Dominum,  omnes  gentes.  S^i/flur 
Etan^Wiiim.(a38)  Non  cantent  OffertoriumX^)  ne- 
que  .Agnus  Dei,  neque  Communionem» 

Superobtata.  Suscipe,quaesumus,Domine,et  plebis 
tuae  et  tuorum  Hostias  renatorum,ut  etconfessione 
tui  nominis,  et  baptismate  renovati  sempiternam 
beatitudinem  consequantur.  Per. 

Prsfatio. —  Veredignum  et  justum  est,»quum  et 
salutare,  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere.Do- 
mine  sancte,Pater  omnipotens,  sterne  Deus:teom- 
ni  qnidem  temporc,  sed  in  hac  potissimum  nocte 
gloriosius  collaudare  et  pr»dicare,perChristum  Do- 
minumnostrum :  qui  inferomm  claustradisrumpens, 
victorisB  su®  clara  vezilla  suscepit,  et  triumphato 


libus  initiata  mysteriis,  ad  aeternitatis  nobis  mede- 
lam,  te  operante,  proficiant.  Per. 

Prxfatio.^  Veredignum  et  justum  est, «^quum,et 
salutare,  nostibisemperetubiquegratias  agere,Do- 
mine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeteraeDeus  :  Te- 
quidem  omni  tempore,  sed  in  hac  potissimum  die 
gloriosius  prfiedicare,  cum  Pascha  nostrum  immo- 
latus  est  Christus.  Ipse  enim  verus  est  Aguus,  qui 
abstulit  peccata  mundi.  (341)  Qui  mortem  nostram 
moriendo  destruxit,  et  vitam  resurgendo  repara- 
vit.  Et  ideo  cum  angelis. 

Communicantes,  et  diem  sacratissimum  celebran- 
tes,  etc, 

Hanc  igitur  oblatlonem  servitutis  nostraB.  Sed  et 


diabolo,  victor  a  mortuis  resurrexit.  Et  ideo  cum  G  cunctae,  etc. 


Angelis. 

Te  igitur,  clementissime  Pater,  etc. 

Communicantes,  efnoctem  sacratissimam  cele- 
brantes  Resurrectionis  Domini  nostri  Jesu  Christi 
secundum  camem.  Sed  et  memoriam  venerantes, 
in  primis  gloriosae  semper  virginis  Maris,  Genitri- 
cis  ejusdem  Dei  et  Domini  nostri  Jesu  Christi. 

Hanc  igitur  oblationem  servitutis  nostrae,  sed  et 
cnnctffi  familiae  tuae,  quam  tibi  ofiferimus,  pro  his 
quoque  quos  regenerare  dignatus  es  ez  aqua  et 
Spiritu  sancto,  tribuens  eis  remissionem  omnium 
peccatorum,  qusesumus,  Domine,  ut  placatus  ac- 
cipias. 

Benedietio.—  Deus,  qui   Ecclesise  suee  intemera- 


b  Benedictio.—  Benedicat  vos  omnipotens  Deus, 
hodiema  interveniente  paschali  selemDitate,  et  ab 
omni  miseratus  digneturdefendere  pravitate.  Amen. 
Et  qui  ad  aeternam  vitam  in  Uni^eniti  sui  resurrec- 
tione  vos  reparat,  inipsius  adventu  immortalitatis 
vos  gaudiis  vestiat.  Ameu.  Et  qui,  expletisjejunio- 
mm  sive  passionis  Dominic»  diebus^paschalis  festi 
gaudia  celebratis,  ad  ea  festa,qu8e  non  sunt  annua, 
sed  continua,  ipso  opitulante  exsultantibus  animis 
veniatis.  AmcD.  Quod  ipse  prflestare. 

Ad  Complendum.—  Spiritum  nobis,  Domioe,  tu» 
charitatis  infunde;  utquos  sacramentis  paschalibus 
satiasti,  tua  facias  pietate  concordes.  Per. 

c  Ad  Vespgros.— Concede,qu8Bsumus,omnipoten8 


to  utero  novos  populos  producens,  eam  virginitate  D  Deus,  ut  qui  Resurrectionis  Dominicae  solemnia  co- 


manente  nova  semperprole  fQecundat,tidei,  spei  et 
charitatis  vos  munere  repleat,  etsuaein  vos  benedic- 
tionis  donainfimdat.Amen.  Etqui  hancsacratissi- 
mam  noctem  Redemptoris  nostri  Resurrectione  voluit 
75  illustrare,  mentes  vestras  peccatorum  tenebris 
mundatas  virtutum  copiis  faciat  coruscare.  Amen. 
Quo  eorum  qui  modo  renati  sunt  inDOceDtiam  imi- 

■  Apud  Pamelium :  Dominica  sancta  Paschae. 
Omittilur  PascAa?  in  Cod.  Reg.  Suec.  In  Kalend. 
Rom.  le^itur  :  In  Pascha  Domtnica  sancta.ln  omDi- 
bus  statio  est  ad  sanctam  Mariam  majorem  ad  prse- 
sepe.  At>est  majorem  a  Kalend.  Rom.,  nec  legitur  in 
tituio  hom.  21,  in  Evang.,  ibidem  hacdie  habit®. 

b  Benedictio  hsc  in  Editis  Pamel.  et|  ADgeii  Rocc» 


limus,  iDDOvatione  76  ^^^  Spiritusa  morte  anim» 
resurgamus.Pereumdem  Dominumnostrum  Jesum 
Christum  filium  tuum,  qui  tecum  vivit  et  regnat 
Deus  in  uuitate  ejusdem  Spiritus  sancti,per  omnia 

sscula  s«ecuIorum. 

Ad  fontes.—  Pr»sta,  qu»sumus,  omnipotens 
Deus,  ut  qui  ResurrectioDis  domioicee  solemDia  co- 

non  reperitur.  Est  in  BenediclioDali  vulgato  a  Lam- 
t>€rio  el  Oussanv. 

c  HuicOratioui  in  Ed.  Pamel.  preemittituf  :  A« 
sanctum  Joannem,  ad  Vesperos,  Seauenti,  Pr»ila... 
ut  qui  gratiam,  etc,  praBngitur:  Aa  sanctum  An- 
dream. 


»3 


LIBER  SACRAMENTORDM. 


M 


limas,  ereptionis  nostrae  sasciperelaetitiammerea-  A 
mur.  Perenmdem. 

Alia.  —  Prsesta,  quaesumu8,omnipotensDeu8,ut 
quigratiamdominicaeResurrectionisagnoYimnsJpsi 
per  amorem  spiritus  a  morte  animae  resurgamus. 
Per  eumdem. 

Alia.  —  Deus,  qui  paschalenobisremedium  con- 
tulisti,  populum  tuum  coelesti  dono  prosequere,  ut 
inde  post  in  perpetuum  gaudeat,unde  nunctempo- 
raliter  exsultat.  PerDominum  nostrumJcsumChri- 
stum. 

•  FERIA   U  IN  ALBI8. 

Deus,  qui  'solemnitate    Paschali  mundo  remedia 
eontulisti,  populum  tuum,qu6Bsumus,cQelestidono 
prosequere,  utetperfectamlibertatem  consequime-  B 
reatur,  et  ad  vitam  proficiat  sempiternam.  Per. 

Super  oblata.  —  Paschales  hostias  recensentes, 
qn^suinus,  Domine,  ut  quod  frequentamus  actu, 
comprehendamus  afTectu.  Per. 

Pre^aiio.  —  Veredignum  et  justum  est,  wquum 
et  salutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  diterne  Deus,et 
tesupplieiterexorare,utfidelibustuisdignanterim- 
pendas.quo  et  paschalia  capiant  sacramenta,et  de- 
sideranterexspectentventura,ut,in  mysteriis  quibus 
renati  sunt  permanentes,  ad  novamyitam  his  ope- 
rantibus  perducantur.  Per  Christum. 

Te  igitur,  sicut  in  Pascha. 

*>  Benedictio.  —  Deus,  qui  pro  vobis  suscepit  in- 
iuriam  crucis,  Isetitiavos  innovetsufeResurrectio-  G 
nis.  Amen.  et  qui  pendenti  secum  in  cruce  latroni 
(342)  omisit  delictum,  yos  salvet  a  cunctis  nexibus 
peccatorum.  Amen.  Ut  redemptionis  vestrse  myte- 
rium  et  digne  conservetis  in  opere,  et  locupletius 
aeterna pertruamini  remuneratione.Amen.Quodipe 
praestare  dignetur. 

Adeomplendum. — Impleaturinnobis,qu8esumus, 
Domine,sacramenti  paschalis  sancta  libatio,nosque 
de  terrenis  afiectibus  adcoeleste  transferat  institu- 
tum,  Per, 

77  Ad  Vesperos. —  Concede  quaesumus,omnipo- 
teos  Deus,  ut  qui  peccatorum  nostrorum  pondere 
premimur,a  cunctis  malis  imminenlibus  per  haec 
paschaliafestaiiberemur.PerDominumnostrum. 

Ad  fontes,  —  Concede^  quaesumus,  omnipotens  D 
Deus,  ut  festa  paschalia,  quae  venerando  colimus, 
etiam  viTendo  teoeamus.PerDominum  nostrum. 

Alia,—  Deus,qui  populum  tuumdehostis  callidi 
lerviiute  liberasti,preces  ejus  misericorditer  respi- 
ee,  et  adversantes  ei  tua  virtute  prosterne.Per  Do- 
minum  nostrum. 

A  in  Kaleod.  Rom.,  et  apud  Pamel.,  leeitur;  Ad 
%anctum  Petrum  convenit  titulus  homil.  23,  in 
Evangel.y  hac  die  habilse.  At>e8t  in  albis,  a  Kaiend. 
Rom. 

k  Abest  non  solum  abaliisVulgatis,  Pamel.^Vatic, 
etr.^  sed  etiam  a  Benedictionali  jam  laudato. 

c  Statio  hujus  feriae  tam  in  editis  quam  in  Mss.  est 
ad  saHdum  Paulum  Desideratur  m  attis  in  Cod. 


C  FERlAni  IN  ALB18, 

Deus,qui  Ecclesiamtuam  novo  semper  fetu  multi- 
plicas,  concede  famnlis  Inis  nt(342)  sacramentum 
vivendo  teneant,  quod  fide  perceperunt.  Per. 

Super  oblata.^  Suscipe,Domine,fidelium  preces, 
cum  oblationibiisHostiarnm^utperhaecpiaedevotio- 
nis  offlcia,  ad  cfBlesteragloriamtranseamus.Per. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  jiistura  est,aequum 
et  aalutare  nos  tibiseraper  et  ubique gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  «eterneDeus,  per 
Christum  Dominum  nostrum.Qui  oblatione  sui  cor- 
poris,remolissacrificiorum  carnalium  observationi- 
bus,  (334)  seipsumtibisacramHosliam,Agnumque 
immaculatum  summus  Sacerdos  pro  salute  nostraim- 
molavit.  Per  quem. 

Te  igitur,5ir{i<  in  Pascha. 

Benediciio.—  Deus,qui  vos  lavit  aquasui  lateris, 
et  redemit  eflfusione  crnoris.  ipse  in  vobis  confir- 
metgratiam  adeptaeRedemptionis.Amen.Per  quem 
renati  estis  ex  aqua  et  Spiritu  sancto,  ipse  vos  coe- 
lesli consociet  rearno.Amen.Quique  dedit  vobis  ini- 
tia  sanctaefidei.ipseconfpratetperfectionem  operis, 
et  plenitudinem  charitatis.  Amen.  Quod  ipse  prae- 
stare  dignetur. 

Ad  complendum.  —  Concede,  quaesumus,  omni- 
potens  Deus,utpaschalispercftptio  sacramenti  (345) 
oontinna  in  nostris  mentibus  perseveret.  Per. 

Advesperos. —  Concedcqwaesumus,  omnipotens 
Deus,  utqui  paschalis  festivitatissolemnia  colimus 
in  tua  semper  sanctificatione  vivamus.  Per. 

d  Ad  fontes,  —  Prsesta,  quaesumus,  omnipotens 
Deus,  ut  per  hac  paschalia  festa  quse  colimus,  de- 
voti  in  tua  semper  laude  vivamus.  Per. 

78  ^^^^' —  I)eus,  qui  conspicis  familiam  tuam 
omnihumanavirtu1edestitui,paschdliinterveniente 
festiviiate,  tuiearabrachiiprotectionecustodi.  Per. 

•  FERRIAIVIN  ALBIS. 

Deus,  qui  nos  resurectionis  dominicae  annua  so- 
lemnitate  l»tificas,concede  propitius  ut  per  tempo- 
ralia  festa,  qu(e,agimus  pervenire  ad  gaadia  »terna 
mereamur.Per  eumdem* 

Super  oblata.  —  Sacrificia,  Domino,  paschalibus 
gaudiis  immolamus,  quibus  Ecclesia  mirabiliter  et 
3^5)  nascitur  etnutritur.  Per. 

Prsefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,8equum 
etsalutare,  nos  tibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  a^terne  Deus,et 
pietatemtuamindefessisprecibus  implorare,ut  qui 
pasohaiis  festivitatis  solemnia  colimus,  in  tua  sem- 
persanctificationevivamus.QuopertemporaUsfesti 
observationem  pervenire  mereamur  ad  aeternorum 

Suec,  tamhic,  quamin  sequentibus  feriis. 

^  In  Ed.  Angeli  Roccfe  non  ioscribitur  haec  Oratio 
ad  fontes,  uthicetin  Ed.  Pamel.,  consenlientibus 
Mss. 

«  Pro  slatione  additur  in  Ed.  Pamel.  :  Adsanctum 
Laurentium  foris  murum.Dno  ultima  verba  desunl  in 
Kalend.  Rom.,  et  in  duobus  Theod.,  necnon  in  tit. 
hom.  24,  in  £vang.,  hodie  habite. 


SANCn  GRBGORII  MAGNI 


M 


gandiorum  coDtiDaatioiiem.PerGhrisctum  Dominum  A 
Dostrum. 
Te  igitnr,  Sicut  in  patcha, 

*  Benedictio,  •—  Dooiinus  Deus  noster  vosperda- 
cat  ad  arborem  vitae  qui  eruit  de  lacu  miseriae. 
Amen.  Ipse  vobisaperiatjanuam  paradisi,quicon- 
fregit  portas  inferni.Amen.  Ipsevoseruit  flagello,et 
in  regnum  suum  perducat  confitentes^qui  pati  digna- 
tus  est  pro  impiis  innocens.Amen.Quod  ipse  prae 
stare  dignelur. 

Adcomplendum,  Ab  omni  nos,  quaBSumus,  Do- 
mine,vetu8tate  purgatos,sacramenti  tui  veneranda 
perceptio  in  novam  transferat  creaturam.Per  Domi- 
Dum  nostrum. 

Ad  Vesperas.  — PrsRsta,  qua^sumus,omnipotens 
Deus,  ut  hujus  paschalis  festivatis  mirabile  sacra-  g 
mentum,  et  temporalem  nobis  tranquillitatem  tri- 
buat,  et  vitam  conferat  sempiternam.  Per. 

Ad  fonies,  —  Deus,  qui  nos  per  paschalia  lae- 
tificds.Goncede  propitius  ut  ea  qus  devote  agimus^ 
teadjuvante,  fideliter  teneamus.  Per. 

Alia.  —  Tribue,  quaesumus  omnipotens,  Deus,ut 
illuc  tendai  Christianae  devotionis  afTectus,  quo  te- 
cum  est  nostra  substanlia.  Pereumdem. 

b  FERIA  Vi   IN  ALB18 

Deus  quidiversitatemgentiumin  confessionetui 
Dominis  ^d^dunastijda  ut  renatis  fonte  baptisma- 
lis,  una  sitfidesmentium^et  pietasactionum.  Per. 

Super  oblata,   —  Suscipe,  qusesumus,  Domine, 
.  munerapopulorum  tuorum  propitius,  confessione 
tui  Dominis  et  Laptismale  renovati,    sempiternam  C 
beatitudinemconsequantur.PerDominumnostrum. 

Prefatio,^  Vere  dignum  et  justum  est  sequum 
et  salutare  dos  tibi  semperet  ubiquegratias  agere. 
Domine  8ancte,pateromnipotens,8eterne  Deus:  qui 
Dos  per  paschale  mysterium  docuit  vetustatem  vi- 
relinquere,  et  in  novitate  spiritus  ambulare,a  quo 
perpetuae  mortis  superaturacerbitas,et  aeternae vit» 
fidelibus  tribuiturintegritas.Perquem  majestatem. 

Te  igitur  sicut  in  pascha, 

c  Benedictio.^  OmnipotentisDei  et  Domini  nostri 
benedictiouibusrepIeamini,cujusest]ssanguinepre- 
tioso  redempti.  Amen  .Ejus  vos  indeficiens  repleat 
gratia,  cujus  inelTabilis  plasmavit  potentia,(347)  et 
qui  vobis  in  hoc  mundo  pr«estitit  conditionem  nascen- 
di,ipse  in  regnofleterno  tribuatmansionemsinefine  D 
yivendi.  Amen.  Quodipse  praestare  dignetur. 

Ad  complendum  — Exaudi,  Domine,  preces  no- 
8tras,ut  redemptioDisDostrse  sacrosaDcta  commer- 
cia,  et  vitae  Dobisconferant  preesentis  auxiliuni^et 
gaudia  sempiterna,  concilient.  Per. 

*  Benedictionale  iaudatum  Hanc  Bened.  non  ex- 
hibet. 

b  Unanimi  consensu  llbrorum  nostrorum,  tam  ex- 
cusorum  quam  manu  exaratorum  assignatur  statio 
ad  apostolos. 

<>  Hujus  Bened.  ne  quidem  Benedictionale  me- 
minit. 

d  Omittltur  ad  fonles  in  Ed.  Yatic.  et  Gussaavil. 

«  Pro  statione  legitur  in  Kalend.  Rom.  in  Cod, 


Ad  vetperos. —  Den8,qni  iDDobisadeelebraDdum 
paschalesacramentum  liberiores  animosprieBtitisti 
doce  Dos  et  metuere  (348)  quod  ira8ceris,et  amare 
quod  prflecipis.Per. 

Aa  fontes.  —  Da,  quaesumus,  omuipoteos  Deus, 
utecclesia  tua,  et  suorum  firmitate  membrorum,et 
Dova  semper  fecuDditate  Iffitetur.PerDominum  do- 
strum. 

ALia.  —  Multiplica,quesumu8,  Domine,fldem  po- 
puli  toi,ut  cujus  per  te  sumpsit  iDitium,per  te  coa- 
sequaturaugmentum.  Per. 

'  FBRIA  VI  m  ALBI8. 

Omnipotens  8empiterneDeus,qui  paschale  sacra- 
mentum  in  reconciliationis  humanae  federecontulisti 
damentibus  DostriSfUt  quod  professiooe  celebramus, 
jmitemur  eflTectu.  Per. 

Super  oblata.  —  Hostias,qu8B8umus,Domine,pIa- 
catus  assume,quas  etprorenatorum  expiatione  de- 
ferimus,et  pro  acceleratione  c(Klestisauxiln.Per. 

80  Prasfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est, 
flequum  etsalutare,nos  tibi  semper  etubique  gratias 
agere,  Domine  sancle,  Pater  omnipotens,  «eterne 
Deus,  perChristum  Dominum  nostrum:qui,secuD- 
dum  promissioois  sufe  iocommutabilem  veritatem 
coelestis  pontifex  factus  in  selemumj^Si-Q^solusom- 
nium  sacerdotum  peccati  remissiooe  non  eguit,sed 
(350)  potius  peccatum  mundiidem  verus  Agnusab- 
stersit.  Per  quem. 

Te  igitur  sicut  in  Pascha, 

f  Benedictio,  —  Benedicat  tos  de  coelis  omDipo- 
tens  Deus,  qui  per  crucem  et  sanguinem  passionis 
suffi  vos  dignatus  estredimere  in  terris.Amen.Ipse 
Yos  reooveta  vetustatepeccati^qui  provobis  digoa- 
tus  est  crucifigi,vosquead  coelestiasuscitet,qui  pro- 
Tobis  inferos  penetravit.Amen.Vitam  suam  Domi- 
DU8  vobis  tribuat.  qui  mortem  vestram  su8cepit,et 
perdidit.  Ameo.  Quod  ipse  prsstare. 

Ad  complendum.  —  Respice,quesumos,  DomiDe 
populum  tuum,  etquemffiteroisdigDatuses  reoova- 
re  mysteriis,  a  temporalibus  culpis  digoaoter  ab- 
solve,  Per  Domioum  oostrum. 

Ad  vesperos.  —  Deus,  per  quem  oobis  et  redem- 
ptio  venit  et  prsstatur  adoptio,respicein  opera  mi- 
sericordiffi,  tuffi  ut  in  Christo  renatis  et  ffiterna  tri- 
buatur  hffireditas  et  vera  libertas.  Per  eumdem. 

Adfontes,  — Adesto^quoBsumus  Domine,famiiiffi 
tuffi,  et  dignanter  impende,  utquibusfidei  gratiam 
contulisti  etcoronam  largiaris  oeteroam.PerDomi- 
Dum  oostrum. 

f  SABBATO  IN  ALBI8 

CoDcede,quffisumus,omoipoteD8  Deus,ut  qui  fe- 

Pamel.,  etc.  :  Ad  sanctam  mariam  ad  Martyret. 

t  in  nullis  librorum  nostr.  hffic  occurrit. 

i  Pro  statione  in  Ed.  Pamel,  legitur  :  Ad  sanetum 
Joannem  in  Lateranis.  abest  in  Lateranis  a  Cod  Reg 
Suec.  et  ab  ulroque  TheoHer.  Kalendarium  Rom.  tan- 
tum  habet  Ad  iMeranis  in  titulo  hom.  26.  in  Evan., 
Cum  sero  exset,atc.quod  hodie  legitus  juxta  Kalend. 
Rom.,  habes  quoque  factam  esse  in  basil.  aancti 
Joan.  quA  dicitur  Ckmatantiiuana. 


n 


LtBER  SACRiMEMTORUtt. 


B8 


Btapaschalia  Tenerando  egimuB,  per  hsBc  coatiogere 
ad  gaudia  «teroa  mereamur.  Per. 

Super  obiata.  —  ^oncede,  quaesumus,  Domioe, 
semper  oosperhflecmysteriapaschalia  gratulari,  ut 
cootinua  nostrfle  reparationis  operatioperpetuflB  no- 
bis  tiat  causa  iaetiti».   Per. 

Pr€Pfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  saiutare,  nostibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  8ancte,Pateromnipoten8,8aterne  Deus:  per 
qaem  supphces  exposcimus,  ut  cuj  us  muneris  pignus 
accepimus,  manifestadooacomprefiendere  valeamus. 
Et  quffi  Dobis  fideliter  speranda  paschale  contulit 
sacramentum,  per  Resurrectionis  ejus  attingere 
mereamur  inefiiabile  mysterium.  Per  quem. 

Te  igitur,nciit  in  Pascha, 
Benediciio. 

%\Ad  Complendum, — Redemptionis  nostr»  mu- 
nere  vegetati,  qu»8umus,  DomiDe,ut  hoc  perpetuflB 
salutis  auxiiiumfides  semper  vera(35l)  perhciat. 

Ad  Vesperos.  —  Deus,  totius  conditor  creaturflB, 
famulosj  tuos,  quosfoate  reoovasti  baptismatis, 
quosque  gratise  tuAB  plenitudine  solidasti,  inadopUo- 
nis  sorte  facias  dignanter  fliscribi.  Per  Dominum 
Dostrum. 

Ad  fotUes.  ^Deus,  qui  multiplicas  Ecclesiam 
tuam  in  sobole  renascentium,  fac  eam  gaudere  pro- 
pitius  desuorumprofectibuflfiiiorum.  PerDominum 
nostrum. 

(352)  DOMIMIGA  OCTAYAS      PASGHJB. 

PrsBsta,  qufiBsumuSfOomipoteasDeuSiUtqui  pas- 
chaUa  festa  peregimus,  hflBC,telargiente,moribus 
et  vita  teneamus.  Per  Domioumaostrum. 

Super  oblaia. — Suscipe  munera,  quABsumus,  Do- 
mine,  exsultantis  EcclesiflB,etcui  causamtantigau- 
diiprfiB8titisti,perpetuum  fructum  concede  IflBtitisB. 

Prcefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  flsquum 
et  salutflire  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte^  Pater  omnipotens,  ABterne  Deus, 
et  te  suppliciter  obsecrare,  ne  nos  ad  illum  sinas 
redire  actum  cui  jure  dominatur  ioimicus^  sed  ia 
hac  potius  facias  absolutione  persistere,  per  quam 
diflibolus  exstitit,  Filio  tuo  vmceate,  captivus.  Et 
ideo  cum  angehs. 

k  Benec^tcfto.  — Deus,cuju8  Unigenitus  discipulis 
snis  januis  clausis  dignatus  est  apparere,  susb  vos 
benedictionis  dono  locupletare  etcoelestisvobisre- 
gni  januas  dignetur  aperire.  Amen.  Et  qui  ab  eo- 
rum  pectoribus  attactu  sui  corporis  vulnus  amputa- 
vit  dubletatis,  concedatutperfiidemquaeum  resur- 
rexisse  creditisomnium  delictorum  maculis  carea- 
tis.  Amen.  Et  qui  cum  Thoma  Deum  et  Domi- 
Dumcreditis,  et  cernuis  vocibus  in vocatis,  ab  eo  et 
in  hoc  saBOulo  a  mahs  omnibus  tueri,  et  in  futuro 

«  Apud  Pamelium  solum  subditur  :  Ad  sanctum 
Pancratium.  Nuila  statio  aseignaturia  KaieDd.  Hom. 
Secundus  Theoder.  babet :  Ad  sanctos  Cosmam  el  Da- 
wmnum  ;  quod  etiampraeligitur  in  Cod.  heg.  Suec. 
Orationi  ad  Vesperos  ejusdem  DomiDicfle. 

k  Hec  Benecuctio  nuilibi  nohis  occurrit,  prester- 


A  sanctorumccetibus  ascisci  valeatie.  Amen.  Quod 
ipseprflestare. 

Arf  Complendum,  —  Quflesumus,  DomineDeus 
noster,  utsacrosanctamysteria,quae  proreparatio- 
nis  nostrfle  munimiae  contulisti,  et  praesens  nobis 
remediurn  esse  facias  et  futurum.  Per. 

Alia,  —  Deus,qui  nosfecistihodiernadiepascha- 
lia  festa  ceiebrare,  fac  dos  qusesumus,  in  coelesti 
regno  gaudere.  Per. 

Ad  Vesperos.  —  Deus,  quinosexsultantibusani- 
mis  Pascha  tuum  82  celebrare  tribuisti,  fac  nos, 
quaesumus,  et  temporalibus  gaudere  subsidiis,  et 
fletemitatis  affectibus  gratulari.  Per  Dominum  no- 
strum. 


B 


(553)  ALIJB   c  ORATIONES  PASCHALES. 


Deus,  qui  credentes  in  te  fonte  baptismatis  inno- 
vasti,hancrenatisinGhristo  concede  custodiam,  ut 
nullo  erroris  incursu  gratiam  tusB  benedictionis 
amittant.  Pereumdem. 

A/ia,  —  Deus,  qui  ad  aeternam  vitam  in  Christi 
Resurrectione  nos  reparas,  erige  dos  ad  conseden- 
tem  in  dextera  tuanostrfs  sfldutis  auctorem,  ut  qui 
propter  nosjudicandusadveoit,  pronobisjudicatu- 
rus  adveniat  Jesus  Gliristus  Fiiius  tuus  Dominus 
noster.  Qui  tecum  vivit  et  regnat. 

Alia.  —  Deus  etreparator  innoceotiaBetamator, 
dirige  ad  te  tuorum  corda  servorum,  ut  de  infidelita- 
tis  tenebrisliberati,  nunquama  tuse  veritatis  luce 
discedant.  Per  Dominum. 

p  Alia,  —  Deus,  qui  credentesin  te  popnlos  gratiae 
tuse  largitate  multiplicas,  respice  propitius  ad  ele- 
ctioDcm  tuam,  ut  qui  sacramentobaptismatis  sunt 
renati,  regni  coelestis  mereantur  introitum.  Per. 

Alia.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  quihuma- 
nam  naturam  supraprimsBoriginisreparasdignita- 
tem,  respice  pietatis  tuae  ineffabile  sacramentum,  et 
quos  regenerationismysterio  innovaredignatus  es, 
in  his  dooa  tua  perpetuse  gratise  protectione  con- 
serva.  Per. 

Alia,  — OmnipotenssempiterneDeus,deduc  nos 
ad  societatem  coeiestiumgaudiorum,  utSpiritu  san- 
cto  renatos  regnum  tuum  facias  introire,  atque  eo 
perveniathumilitas  gregis,  quo  prflecessit  celsitudo 
Pastoris,  Quitecumvivit. 

Alia,  —  Deus,  quipro  salute  mundi  sacrificium 
D  paschalefecisti,  propitiaresupplicationibusnostris, 
et  interpelians  pro  nobis  Pontifex  summus,  (554) 
nosper  id  quod  nostri  est  similis  reconciliet,per  id 
quodtibi  est  aequflilisabsolvatJesus  Christus  Filius 
tuus. 

Alia.  —  PrflBsta  nobis,  omnipotens  etmisericors 
Deus,utin  Resurrectione  Domininostri  JesuChri- 
8ti  percipiamus  veraciter  portionem.  Qui  tecum  vivit. 

Alia.  —  Deus,  qui   ad  fleternam  vitam  in  Christi 

quamin  CodiceGrimoldi,  quem  Pamelius  edidit  Li- 
turgic,  lomo  II,  ubi  lamen,  pro  Et  qui  ab  eorum, 
legitur  :  Ulquiabeorum,  etc. 

c  Apud  Pameiium  louge  piures  assi^naDtur  Ora^ 
tionttn  PasQh»lM|  et  pier»que  a  ooatris  diver»«« 


99 


.SANGTI  GREGORU  MAGNI 


100 


Resurrectioae  nos  reparas,  imple  pietatis  tuseinef- 
fabile  sacramentum,  ut,  cum  ia  Majestate  sua  Sal- 
Tator  aoster  adveoerit,  quos  fecisti  baptismo  rege- 
aerari,  facias  beata  immortalitate  vestiri.  Per 
eumdem. 

S2  Aita.  —  Deus,  humaoi  geoeris  cooditor  et 
Redemptor,  da,  qusesumus^  ut  reparatioois  oostraB 
collata  subsidia^  teJugiteriaspiraate,sectemur.Per. 

A/ta.  —  Deus,  qui  renatis  ex  aqua  et  Spiritu  san- 
cto  coelestis  regni  paodismtroitum,  augesuperfa- 
muios  tuos  gratiam,quam  dedisti.  utqui  ab  omoibus 
Buot  purgati  peccatis,oullis  priveotur  promissis.Per, 

Alia,  —  Cooserva  io  oobis,  quaesumus,  Domioe, 
misericordiam  tuam,  utquos  ab  erroris  liberasti 
caligine,  veritatis  tuee  firmius  iahaerere  facias  docu- 
meoto.  Per  Domioum. 

A/ta.  —  Solila,  quflesumus^  Domioe,  oos  pietate 
custodi,  ut  quiUoigeoiiituipassiooe  suntredempti, 
ejus  Resurrectione  iseteotur.  Per  eumdem. 

Alia.  — Omnipotens  sempiteroe  Deus,propea8ius 
his  diebus  tuam  misericordiamcoosequamur.quibus 
eam  pieoius,  te  largieote,  cogaovimus.  Per, 

XVm  KAL.  MAll.  —   NATALIS    SANCTORUM    TlBURTU, 
VALERIANI  •  BT  MAXIMI. 

Prsesta,  quassumus,  omoipoteas  Deus,  ut  qui  saa- 
ctorum  tuorum  Tiburtii,  Valeriaoi  et  Maximi  solem- 
oia  colimus,  eorum  etiam  yirtutes  imitemur.  Per 
Domioum  oostrum. 

Super  oblala,  — Hostiahasc,  qumsumus,Domiae, 
quam  saoctorum  tuorum  natalitia  receoseotes  ofteri- 
mus,  et  viocuia  oostrce  pravitatis  absoivat,  et  tuae 
aobis  misttricordiffi  dooa  coociliet.  Per. 

Rrcefatio,  —  Vere  digaumet  justum  est,  equum 
etsalutare,  nostibi  semper  etubiquegratias  agere, 
Domiae  saocte^  Pater  omnipotens,  aeteroe  Deus :  et 
te  io  saactorum  martjrum  tuorum  feslivitate  lau- 
dare,  qui  semper  es  mirabilis  mtuorum  commemo- 
ratiooe  saoctorum,  et  magnae  hdei  largirisaffectum, 
et  toleraotiam  tribuis  passionum,  et  aotiqui  hostis 
facis  superari  machiaameatum,quoegregii  martj- 
res  tui  ad  capieodam  superoorum  t>eatitudiaem  prse- 
miorum  oullis  impediaotur  retioaculis  biaodimea- 
torum.  Per  Ghristum. 

Ad  Complendum,  —  Ccelesti  muoere  sagioati, 
quaesumus,  Domioe  Deusooster,  utiiaec  oobis  (355> 
dooa  martjrum  tuorum  iotercessiabeata  saoctiiicet. 
Per, 

84  '^  l^*  ^"*  —  NATALIS   SANCTI   GBORQU  b 

MARTTRIS. 

Deus,  qui  oos  beati  Georgii  martjris  tui  meritis 
et  iotercessioae  isetiticas,  coocede  propitius  ut  qui 

•  Deest  Maximi  in  Cod,  Reg.  Suec.  In  Kaiend, 
Rom.  tegitur  Maximiani.  Observat  Joan.  Fronto,  in 
Kalend.  Hom.,  Maximi  nomem  in  Antiphonario  quo- 
que  omissum. 

^  Abest  martyris  a  Kalend,  Hom.  In  Cod.  Reg. 
Suec,  poBt  nataU  sancti  Georgit^  legitur  et  sancti  Ae- 
gutiepiscopi. 

c  In  Kalend.  Rom.  et  in  Edit.  Pamel.,  conBeotiea- 
Ubus  Mb8.  Re^.  Suec.,  ^(tuob.    Theoder,   et  Gemet., 


A  ejus  beoeticiaposcimus,  (356)  dooatusd  gratiae  coo- 
sequamur.  Per. 

Super  oblata.  —  Munera,  Domioe,  oblata  saocti- 
fica,  et,  iotercedeote  beato  Georgio  martjre  tuo. 
oos  per  hffic  a  peccatorum  oostrorum  macuUs 
emuuda.  Per  Domioum  oostrum. 

Prcefatio.  —  Vere  digoumetjustum  est,  aequum 
et  saiutare,  oostibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domioe  saocte,  Pateromaipoteos^aBteroe  Deus  per 
Christum  Domiuum  oostrum  :  pro  cujus  nominis 
veoeraoda  coofessiooe,  beatus  martjr  Georgius 
diversa  supphciasustiauit,  eteadevioceas,  corooam 
perpetuitatis  promeruit.Perquem  Majestatem  tuam 

Ad  Complendum.  —  Beati  Georgii  martjris  tui, 

Domioe,  suffragiis  exoratus,  percepta  sacrameoti 

Q  tui  oos  virtute  defeode.  Per. 
i> 

VU  (337)  C  KAL.  MAU.  —     NATALIS  SANCTI  MARCl 

EVANOELlSTiB. 

Deus,  qui  beatum  Marcum  evaogelistam  tuum 
evaogeiicffi  prsdicatiooisgratiasublimasti,  tribue, 
queesumus,  ejus  oossemper  eteruditiooe  proiicere 
et  oratiooe  defeadi.  Per. 

Superoblata.-—  Beati  Marci  evaogeUstffi  tui  so- 
iemoitate  tibi  muoera  defereotes,  quaesumus,  Do- 
mine,  ut  sicutiliumpreedicatioevaogeiica  fecitgio- 
riosum,  ita  aos  ejus  iotercessio  et  verbo  et  opere 
tibi  reddat  acceptos.  Per. 

Pnefatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  fiequum 
et  salutare,aostibi  semperet  ubique  gratiasagere, 
Domioe  saucte,  Pater  omoipoteus,  «teroe  Deus,per 
Q  Christum  Domioum  oostrum  ;  cujus  gratia  beatum 
Marcum  in  sacerdotium  eiegit,  docti'iaa  ad  praedi- 
caodum  erudiit,  poteotiaadperseverandum  coohr- 
mavit,  ut  persacerdotalemiofuiiim  (358)  perveoiret 
admartjrii  palmam ;  docensque  subditos,  iostrueas 
Tiveodi  exempio,coatirmaaspatieado,  ad  te  coro- 
aaodusperveoiret,  qui  persecutorum  minas  mtrepi- 
dussuperasset.  Cujus  interveotus,  oos,  qusesumus, 
a  oostris  muodet  delictis,quitibipiacuit  totdono- 
rum  prcerogativis.  Per  quem  Majestatem. 

dB.  R. 

Ad  Complendum.  —  Tribuaot  oobis,  quaesumas, 
Domine,coatiauum85  tuasaacta  praesidiumquod 
beati  Marci  evaogeiisue  tui  precibusaos  ab  oamibus 
semper  tueatur  adversis.  Per. 

D       IV  KALENDIS  MAU.  —  «ATAU8  SANCTl  (359)   VITALIS 

•  MARTTRIS. 

Pr8esta,quffisumus,  omoipoteasDeus,  ut  ioterce- 
deotebeatoVitalemartjre  tuo,  et  a  cuoctis  adversi- 
tatibus  iiberemur  ia  curpore,  eta  pravis  cogitatiooi- 
bus  f  muodemur  io  meote.  PerDomioum  aostrum. 

Super  obtata.  —  Accepta  sit  ia  coospectu  tuo> 

Litania  major,  nulla  sancti  Marci  facta  mentione, 
pra)terquam  apudPamel,,  ubi  iutra  unciuos  inciudi- 
tur  ;  Oificium  sancti  ila?'ci,  quod  signilicat  ia  autiq. 
codicibus  desiderari. 

^  Id  est   Benedictionem  require. 

•  Ab9st  martyris  ab  Ed.  Pamei.  et  a  Kalend.  Rom. 

/  Pamel.,  reluctaate  God.  Reg.  Sueo.  et  aiiis  Mss., 
uoerpnur  inmente 


101 


UBER  SAGRAMENTORUM» 


101 


Domineynostra  deTOtio,  etejusnobis  iiat  supplica- 
tione  salutaris,  pro  cujussoiemnitatedefertur.  Per. 
AdComplendum.  ^  £xsultet,  Domine,  populus 
tuusio  sancti  tui  commemoratione  Yitalis,etcujus 
fotiTolstatur  officio.suffragio  relevetur  optato.Per. 

XALKIID18   MAU.  —  NATALIS  •  8ANCT0RUM   AP08T0L0RUM 

PHiUPPl   BT    JACOBI. 

Deus,  qui  nos  annuaapostolorum  tuorum  Philippi- 
et  Jacobi  solemmitate  laetiiicas,  prsBsta^qusesumus, 
ut  quorum  gaudemusmeritiSyinstruamurexempiis. 
Per. 

Super  o6to<a.  —  Munera,  Domine.  quae  pro  apo- 
stolorum  tuorumPhilippiet  Jacobi  solemmitate  de- 
ferimus,  propitius  suscipey  etmalaomnia,qu»  me- 
remur,  averte,  Per. 

Prsefaiio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  »quum 
et  salutare^nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte»Pater,omnipotens,»terne  Deus:qui 
Ecclesiam  tuam  in  apostoiica  soliditate  iirma8ti,de 
quorum  consortio  sunt  beati  Phiiippus  et  Jacobus» 
quorum  passionis  hodiefestayeneramur^poscentes 
ut  sicut  eorum  doctrinis  instruimur,  ila  ezemplis 
muniamur,  et  precibus  adjuvemur.  Per  Ghristum 
Dominum  nostrum. 

(360)  B.  R. 

Ad  Camplendum.  —  Qu»sumu8,Domine,  salutari- 
bus  repleti  mysteriis,  ut  quorum  mysteria  ceiebra- 
mus,  eorum  orationibusadjuvemur.Per  Dominum. 

Super  populum.^  Beatorum  apostolorum  Phiiippi 
et  Jacobi  honore  continuo,  Domine,  piebs  tua  sem- 
per  exsuitet^  ethis  pr»suiibus  gubernetur,  quorum 
et  doctrinis  gaudet  et  meritis.  Per. 

90    V  NONASMAll.— NATALIS  SANCTORUM  (361)  ALEZAN- 
DRl,   BVENTll   BT  THEODOLl. 

Praetta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ut,  qui 
sanctorum  tuorum  Aleiandri^Eventii,  et  Theodoli 
natalitia  cohmus,  a  cunctis  mahsimminentibuseo- 
rum  intercessionibus  liberemur.  Per  Dominum. 

Super  o6/a/a.  —  Superhas  Hostias,Domine,bene- 
dictio  copiosa  descendat,  qu»  et  sanctificationem 
Dobis  clementer  operetur,  et  de  martjrum  nos  so- 
lemnitate  lastihcet.  Per. 

kd  Complendum,  —  Pasce  nos,  Domine,  tuorum 
gaudiisubique  sanctorum,  quianostraB  salutisaug- 
mentasunt,  quotidies  iilishonorimpenditur,inqui- 
bus  tu  mirabiiis  prfiedicaris.  Per. 

EODEM   DiS.  —  (362)  ^  INTBNTIO  SANCTjB  GRUCIS. 

Deus,  qui  in  prfleclara  salutiferse  crucis  inventione, 
(363)  passionis  tusB  miracula  suscitasti,  concede,  ut 
Titaiis  ligni  pretio,  stemffivitffi  suffragiaconsequa- 
mur.  Qui  vivis  et  regnas. 

Super  populum.  —  Sacrihcium,  Domine,  quod 
immolamusyplacatus  intende,ut  abomninos  exuat 
beliorum  nequitia,  et  per  vexillumsanct®  crucis  Fi- 


A  lii  tui,  ad  conterendas  potestatis  advers»  insidias, 
Dos  in  tuae  protectionis  securitate  constituat.  Per 
eumdem. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  squum 
et  saiutare,  nostibisemper  etubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Fater omnipotens,  ffiterne  Deus,  per 
Christum  Dominum  nostrum  :  qui  (364)  per  passio- 
nem  crucis  mundum  redemit,  et  antiquse  arboris 
amarissimumgustumcrucismedicamineindulcavit; 
mortemquequaeperhgaum  vetitumvenerat,  perligni 
trop»um  devicit,  ut  mirabili  sus  pieiatis  dispensa- 
tione,  qui  per  ligni  gustum  a  florigera  sede  dicesse- 
ramus,  per  crucis  lignum  ad  paradisi  gaudia  redea- 
mus.  Perquem. 
c  Bene^tc^io.— Benedicat  vobisomnipotens  Deus, 

n  qui  per  (Jnigeniti  sui  Domini  nostri  Jesu  Christi  pas- 
sionemetcrucispatibuiumgenusredemithumanum. 
Amen.  Concedatquevobis  utcumomnibus  sanctis, 
(365)  quas  sit  ejusdem  crucis longitudo,  latitudo,  su- 
blimitasetprofundum,mentedevotacomprehenciere 
possitis.  Amen.  Quatenus  vosmetipsos  aboegando, 
crucemque  gestando^  ita  in  prwsenlis  vit»  stadio 
Redemptorem  nostrum  possitis  sequi,  ut  ei  inter 
choros  angelorum  post  obitum  mereamini  ascisci. 
Amen.  Quod  ille  preBStare,  etc. 

87  AdComplendum.  —  Repletialimoniacoelesti, 
et  spiritali  poculo  recreati,  quaBsumus,  omnipotens 
Deus,  ut  ab  hoste  maligno  defendas,  quos  per  11- 
gnum  sanctse  cruois  Fiiii  tui,  arma  justitis  pro  sa- 
lutemundi  triumphare  jussisti.  Qui  tecum. 

r  Alia.  —  Deus,  qui  omnia  verbo  tuo  fecisti,  suppli- 
cesquffisumusineffabilemcleroentiamtuam,utquo8 
per  lignum  sanctffi  crucis  Filii  tui  pio  cruore  (366) 
es  dignatus  redimere,  omnibus  in  te  credentibus  dira 
Berpentis  venena  exstinguas,  et  per  gratiam  Spiritus 
sancli  poculumsalutissemper  infundas.  Per  eumdem. 

PRIDIB  NONAS  MAU.   —    ^  NATALIS  (367)    SANCtI  JOANNIS 

ANTB  PORTAM   LATINAM. 

Deus,  qui  conspicis  quianosundiquemalanostra 
perturbant,  prssta,  quaesumus,  ut  beati  Joannis 
apostoli  tuiintercessiogloriosa  nos  protegat.  Per. 

Super  oblata,  —  Muneribus  nostris,  quffisumus, 
Domine,  precibusque  «  susceptis,  et  coelestibus  nos 
mundamysteriis,etclementerexaudi.  Per  Dominum. 

AdComplendum. — Kefecti,Domine,  pane  coelesti^ 
D  ad  vitam,  qussumus,  nutriamur  ffiternam.  Per. 

VI  IDUS  MAU.  —  NATAU8  SANCTORUM    (368)  GORDIANI  ET 

BPiMACOI. 

m 

Da,  quffisumus,  omnipotens  Deus,  utqui  beator  um 
Gordiani  atque  Epimachi  solemniacolimus,  eorum 
apud  te  intercessionibus  adjuvemur.  Per. 

Super  oblata.  —  Hostias  tibi,  Domine,  beatorum 
martyrumGordiani  atque  Epimachi  dicatas  meritis 


•  Id  Edit.  Vatic.  et  Gussanv.,  pridie  celebratur 
fiKiiia  sanctorum  illorumapostoiorum. 

^  In  Kalend.  Rom.,  et  in  antiquis  Codd.,  minime 
ezstat  boc  festum.  Habetur  tamen  in  secundo  Theo- 
der.  et  in  Edit.  Pameiii,  etsi  fateatur  abesse  a  suo 
Cod.  Goloa. 


c  Heperitur  in  Benedictionaii,  In  festivitate  sanctx 
CrucU. 

^  Oinittitur  hoc  festum  in  Kalend.  Rom.  Illius  offl* 
cium  continetur  in  Cod.  Reg.  Suec. 

•  Idem  Codex  habet  ccmcep/ti. 


103 


.SANCTI  GKEGORII  HAGNI 


104 


benignus  assume,  etad  perpetuum  nobis  tribue  pro- 
veniresubsidium.  Per. 

AdComplendum.  —  Qu8esumiis,omnipotens  Deus, 
utquiccBlesliaalimentapercepimus,intercedentibu8 
sanctis  tuis  Gordiano  atque  Epimacho,  per  hsec  con- 
tra  adversa  omnia  muniamur.  Per. 

Yl  •  IDUS  MAU.  —     NATALIS    (369)    SAMCTI    PANORATU 

HARTYRIS. 

Prsesta,  qusesumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui 
beati  Pancratii  martyris,  tui  natalitia  colimus,  a  cun- 
ctismalis  imminentibus  88  ^j^^  intercessionibus 
liberemur.  Per  Dominum. 

Superoblata.  — Munera,  quaesumus,  Domine,tibi 
dicata  sanctifica,  et,  intercedente  beato  Pancratio 
martyre  tuo,  per  eadem  nos  placatus  intende. 

(370)  B.  R. 
Super  populum.  —  Beati  Pancratii  martyris  tui, 
Domine,  interce-sione  placatus,  prsBsta,  qusesumus, 
utqufB  temporah  celebramus  actione,  perpetua  (371 ) 
salutatione  capiamus.  Per. 

ni  lOUS    MAU.    —    (372)    NATALIS  ^  SANCXiE  MARliE  AD 

MARTYHBS. 

Conoede,  quaesumus,  omnipotens  Deus,  ad  eorum 
gaudiaffiterna  pertingere,dequorumnos  virtutetri- 
buis  annua  solemnitate  gaudere.  Per. 

Super  oblata,  —  Super  has,  qufiesumus,  hostias, 
Domine,  benedictio  copiosa  descendat,  quse  et  san- 
ctificationemnobisclementeroperetur,  etde  martj- 
rum  nos  solemnitate  Ifietificet.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Supplices  te  rogamus,  omni- 
polens  Deus,  ut  quos  tuis  reficis  sacramentis,  tibi 
etiam  placitis  moribus  dignanter  deservire  concedas. 
Per. 

ym  KALRN0A8  ^  JUNli.  —  (373)    NATALIS  SANCTl  URBANI 

PAPA. 

Da,  qu8B8umus,  omnipotens  Deus,  ut qui  beati Ur- 
bani  martyristuiatque  pontificissolemniacolimus, 
ejus  apud  te  intercessionibus  adjuvemur.  Per. 

Superoblata.  — Haec  Ilostia,  Domine,qusesumus, 
emundetnostra  crimina,  et,  intercedeate  beato  Ur- 
bano  martyre  tuo,  (374)  sacrificium  celebrandum 
Bubditorum  tibi  corpora  mentesque  sanctificet. 

Ad  Complendum.  —  Beati  Urbani  martyris  tui  at- 
que  pontificis,  Domine  intercessione  placatus, prae- 
8ta,qu8esumus,  utquae  tcmporaliceiebramusactione, 
perpetua  sal  vatioDe  capiamus.  Per  Dominum  nostrum. 

d  DOHIMCA  I  POST  OCTAVAS  PASGAiB. 

Deu8,qui  inFiliitui  humilitatejaceDlem  mundum 
crexisti,  fidelibus  tuis  perpetuam  Istitiam  89  con- 
cede,  ut  quos  perpetu»  mortis  eripuisti  casibus, 
gaudiis  facias  sempiternis  perfrui.  Per. 

Superoblata,  —  DigDeDostuonomini,qu8e8umu8, 

•  In  Kalend.  Rom.  et  Ed.  Pamel. :  Nat.  sancto* 
rum  Nerei,  et  Achillei,  et  Pancratii,  Solius  sancli 
Pancratii  memiiiit  Cod.  Re^.  Suec.  Ubservandum  est 
in  Kaiend.  Kom.  prius  annotan  festum  sanctorum 
Nereiet  Achillei,  et  posteasancti  Pancralii. 

>>  In  8(»la  Edit.  Pamel.  :  Dedteatio  busilicm  sanctaB 
iiar.y  etc,  reluctante  ipso  Cod.  iieg.  Suec. 

c  Ante  hoc  festum.  in  £d.  Pamei.  iefintur  :  Ascensa 
Ikminif  adsanctum  PetrumAiem  :  Dominica  post 


A  Domine^famularisalutaris  cibus  et  sacer  potus  effi- 
ciat,  utrenovatio  conditionis  human8e,quam  myste- 
ria  continent,  in  nostris  jugiter  sensibusofferatur. 
Per. 

Prcefatio.  —  Veredignum  et  justum  est,  flequum 
et  saJutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterneDeus:  et 
immensam  bonitatis  tuae  pietatem  humiliter  exorare, 
utignorantiamnostraemortalitatis  attendens,ex  tua 
inspiratione  nos  facias  postulare  quod  rectum  est, 
et  tua  clementiatribuasimpetrarequod  poscimus. 
PerChristum. 

Benedictio.— *  Benedicat  vos  omnipotens  Deu8,qui 
Yos  gratuita  miseratione  creavit,  et  in  resurrectione 
Unigeniti  sui  spem  vobis  resurgendi  concessit.  A- 
B  men.  Resuscitet  vos  de  vitiorum  sepuleris,qui  eum 
resuscitavit  a  mortuis.  Amen.  Ut  cum  eo  sine  fine 
fehciter  vivatis,  quemresurrexisse  amortuisveraci- 
ter  creditis.  Amen.  Quod  ipse  praeslare. 

A d  Complendum.  —  Paschalia  nobis,  queesumus, 
Domine,remedia  dignanter  impende,  ut  terrena  de- 
Mderia  respuentes,  discamus  amare  ccelestia.  Per. 

Super  populum.  — Familiamtuam,qu8esumus,Do- 
mine,  dextera  tua  perpetuo  circumdet  auxilio,  ut 
paschali  interveniente  solemnitate,  ab  omni  pravi- 
tate  defensa  donis  coelestibus  prosequatur.  Per. 

DOMINICA   n   POST  OCTAVAS  PASGH.e. 

Deus  qui  errantibus,  utinviam  possintredireju- 

stitiai,  veritatis  tu8e  Iumenostendis,da  cunctisqui 

^  Chrisliana  perfessione  censentur ,et  illa respuere  quse 

huic  inimica  sunt  nomini,et  ea  quse  sunt  apta  sec- 

lari.  Per. 

Super  oblata.  —  Deus,  qui  solemnitate  paschali 
coelestia  mundo  remedia  benignus  operaris,  annua 
festivitatis  hujus  dona  prosequere  :  ut  observantia 
temporalis  ad  vitam  nobis  proficiat  sempitemam. 
Per. 

Prxfatio.  —  Veredignum  etjustumest,  eequum 
et  salutare,  nostibi  semper  et  ubiquegratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
qui  de  Virgine  nasci  dignatus,  per  passionem  et 
mortem  a  perpetua  nos  morteliberavit,  etresurreo- 
tione  sua  seternam  nobis  vitam  conluIit.Per  quem. 

^  Denedictio. — Deu8,qui  perresurrectionem  Uni« 
D  geniti  sui  vobis  contulit  et  bonum  Redemptioniset 
decus  adoptionis,90  3U8e  vobis  conferat  prsemia  be- 
nedictionis.  Amen.  Etquoredimenle  perceplstisdo- 
num  perpetuse  libertatis,  eo  largiente  consortes  ef- 
ficiamini  seternse  h»reditatis. Amen.  Et  cui  consur- 
rexistisinbaptismate  credendo,  adjungimereamini 

ascensa.  Senique  :  Festum  sanctx  Potentianx  virq. 
Quod  etiam  exhibet  Kaiend.  Rom.,  ad  diem  19  Maii, 
sed  sub  nominesanctae  Pudentianje. 

^  H8BC  Dominica  post  Pasctia  vacat,  cum  ceteris  in 
Ed.  Pamel. 

•  Haec  Benedictio  in  Benedictionali  Gregorii  assi- . 
gnatur :  De  Mesurrectione^  post  Beaediclionem  octi- 
viB  Pascb». 

(  Legitur  in  Benedictionali  post  prfBcedentenu 


405 


incoeiesti  regioDebene  vivendo.   Ainen.   Qiiodipse  A 

pfirslarc. 

Ad  Complendufn,  —  Qn{BSUimis,orn;iipoteiis Doiis 
jam  iiou  ieueamiir  obnoxii  senteutiie  damnalionis 
huiuauie,  cujus  uosviucuiisha;c  redemptiopasoha- 
Hs  absolvit. 

-Wia.  — Fac,  quiesumus,omuipoten8  Deus,  ulqui 
pa>ohalibusreiiiediis  iunovali,  siiuililudiDemtcrreDi 
pare:itis  evasirDUsa<i  formaiucieieslis  transferamur 
auctoris.  Qui  lecum. 

DOMINIGA  1)1  POST  OCTAVAS  PA^CHiE. 

Uetis,  quin<Ieliiimm«>ntos  uniu.seffioisvoliintatis, 
dapopiilistuisidaiiiare  (piodpraecipis,  id  tlrsiilera- 
re  qiiod  promittis,iit  iuteriuundaiias  varietatesibi 
Dostra  fi^a  sint  corda,  ubi  vera  suut  gaudia.  Per. 


UBER  SAGRAHENTORUH,  i06 

Benedietio, 

Ad  Complendum.  — Prsesta.  quaesumus  omnipo- 
tens  Deus,  at  percipientes  PaschaU  munere  veniam 
peccatorum  deinceps  pcccata  vitemus.  Per  Domi- 
num  nostrum. 


FBHlA  u. 

In  (:380f  •  Litania  Majorc,  Mentem  famihs  tuas 
queesumus,  Domineintercedente  beato  111.,  ei  mu- 
nere  cornpunctioiiis  aperi  et  iargitate  pietatis  exau- 
di.  Per  Domiuum. 

Aiia.  Deus  qui  culpas  delinquentium  districte 
fericndo  percutis  lletiis  quoque  liigentium  nonre- 
cuscs  ut  qui  pondus  tuic  animadversionis  cognovi- 
mus,  etiam  pietatisgratiam  sentiamus.  Per. 

Alia,  —  Parce,  quiesiimus,  Domiiie  parcepopulo 


Sf/por  uhlata.  —  Kxiiberpt,qjiiesiimus,  Domiue,in  B  ^q  etnullisjam  paUarisadver3ilati»us(382)fatigari, 


mentitius  nostris  pa^chaiisgratia  sacramenti,utdo- 
ui<  siiis  ipse  nos  di^iios  etficiat.  I*er. 

Prsrfttio.—  Verediguumetjiistumestie(|uum,et 
ialulare,  nos  tibi  semperet  ul)iqiie  grutias  agere, 
Doiiiiue  sancte,  Piiter  omuipotens  fcterne  Deus:et 
{Mo)  lui  misericordiam  uiuueris  poslulare,uttem- 
pora  qtiidtis  post rcsurntctioiiem  suam  Domiuus  no- 
ster  Jt>sus  Oiri^^tiisdiscipulissuiscorporaliterappa- 
ruit,  sic(.'n6)ipsoopitiilaute  pia  devotione  tracte- 
mus,  quatenus  iu  his  omnium  vitiorum  sordibus 
careamus. 

(377)  Benedictio. 

Ad  Complendu/n.—  Concede,  quaisumus,  miseri- 
cors  Deus,  ut  quod  paschalis  exsequimur  iustitu- 


quospretioso  Fiiii  tuisanguine  redemisti.Quitecum. 

.4//a.  —  Deus  qui  culpas  nostras  piis  verberibus 
percutis,ut  uos  a  nostrisiuiquitatibusemundes,  da 
nobis  et  de  verbere  too  prolicere  et  de  tua  citius 
cousolatione  gaudere.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia  —  Adesto  Domine  supplicatiooibus  nostris, 
et  sperantes  in  tua  misericordia,  intercedentebeato 
Petro  apostolo  tuo,  coelesti  protege  benignus  au- 
xilio  Per. 

Alia.  —  Prffista,  qusssumus  omnipotens  Deus, 
ut  ad  te  toto  corde  clamantes,  intercedente  beato 
Fetro  apostolo  tuo,  tuaepietatis  indulgentiam  con- 
sequamur.  Per  ^  . 

Ad  Missam.  —  Prt^esta,  quaesumus,  omnipotens, 


tis.  saiutiferumuobis  omni  tempore  seutiamus.  Per  C  Deus  ut  qui  in  afflictione  nostra  de  tua  pietatecon- 


Dominuui  Dostrum. 

Sttper  populum  —  Gaudeat  Domine,  pledstidelis; 
et  cum  propria;  recoiit  salvatouis  exordia,  et  ejus 
moveatur  augmentis.  PerDomiuumnoslrumJesum 
Cbristum. 

D0MI.NICA  IV  POST  0GTAVA3  PASCHiE. 

Deus  a  qiio  bona  cuncta  procedunt  largire  suppli- 
cibiis  tuis  ut  cogitemus  te  inspirante  quee  recta 
sunt,et  te  <:ubernaute  eadem  faciamus.  Per. 

Siif>er  Oblata.  —  Clementiam  tuam,  Domiucsup- 
pliciler  exoranius,  91  ut  paschalis  munerissacra- 
mentum,  quod  tide  recoliinus,  etspedesideramus 
inir-uti  perpetua  diiectiouecapiamus.  Per. 

Prxfatio»  —  Vere  diguum  etjustumest,  oeqiium  -. 
etsalutare  uos  tibisemperet  ubiquegratiasagere, 
Domine  saucte,  Pater  omiiipotens  a^terne,  Deus  ;et 
(378)  Majestatem  tuam  iudcfessis  precibiis  exorare, 
ut  meutes  nostras  bouis  operibussemperinformes. 
Quiasic  erimus  prasclari  muneris  promptasinccri- 
tate  cuitores,  si,admeliora  jugitertrauseuutes(379) 
Paschale  mysteriumstudeamus  habereperpetuum 
Per  Christum. 

«  Apud  Pamel.  etin  Kalond.  Rom.  non  hic  assi- 
gnatur  Itiao.  ^uie  vero  exhibet  Pumel.  ad  diem  25 
Apnlis.  ubi  iiidicitur  lilania  majory  a  nostris  omuino 
discrepaut.  Frior  Theoder,  hoc  loco  meminit  lita- 
Di«e  mai.,  et  fere  coDvenit  cuoi  Edit.  Pamei.  ad  diem 
^  Apriiii. 

Patrol,  LXXm 


fidimus,  contraadversaomniatuasemperprotectio 
ne  mimiamur.  Per  Dominum  nostrum. 

92  Superoblatn.  —  SacrificiumnostrsB  pcBuitu- 
dinisjejunantes,Domine,tibipersolvimus,obsecraD* 
tes  ut,  ejus  virtute  muniti  semper  ad  coeleste  cou- 
vivium  festinemiis.  Per. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est  aequum 
et  saliire  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  feterne  Deiisiet 
te  aucloreia  et  sanctiticatorem  jejunii  coilaudare, 
per  quod  uos  1  i  beras  a  nostrorum  <  lebitis  peccator  um. 
Ergosuscipejejunantiumpreces  ;atqueut  nosama- 
lisomDibuspropitiatuseripiasjniqiiitatesnostrasqui- 
busuKTito  ailhgimiirplacatusabsolve.PerChristum. 

c  Benedictio.  —  Omnipotens  Dcus  devotionem  ve- 
stram  dignanter  intendat,  et  suievobis  benediclio- 
nis  dona  coucedat.  Amen.lndulgeatvobismalaom- 
nia  quse  egistis  et  tribuat  veniam  quam  ab  eo  de- 
poscitis.  Amen.  Sicque(38^)jejuniivestriet  precum 
votasuscipiat  ut  avobis  adversa  omuia,  qusB  pec- 
catorum  retributione  meremini,  avertat,et  donum 
in  vosSpiritus  paracliti inf undat.  Amen.Quodipse 
prsestare  dignetur. 

b  Post  hanc  Orat.  inEdit.  Angeli  Roccae,  seu  Va- 
tic,  sequuntur  quatuor  Oratioues  quibus  prsmitti* 
tur  :  A(/  cumpum. 

c  Exstat  in  BenedictioDalii  et  inscribitur  :  De  je- 
junio. 


wm 


107 


SANGTI  GBEGORII  HAGNt 


i08 


Ad  Complendum.  —  Vota  nostra,  qu8Bsumus,Do- 
miQe,  pio  favore  prosequere,  utdum  dona  tua  ia 
tribulatioae  percipimus  de  consolalione  noslra  in 
tuo  amore  crescamus.  Per  Dominumnostrum. 

Super  popylum.  Prsetende  nobis,  Domine,  mi- 
sericordiam  tuam,  ut  quffi  votisexpetimus,coQver- 
satione  iibiplacita  consequamur.Per. 

FBRIA  m. 

Conserva,qu8Bsamus,  Domine,populum  tuum,et 
ab  omnibus  quas  meretur  adversitatibus  redde  se- 
curum,  ut  tranquillitate  percepta  devota  tibi  mente 
deserviat.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia,  Afflictionem  familiaB  tusB,  qufiBsumus,  Do- 
mine  intende  placatus^  ut  indulta  venia  peccato- 
eum  de  tuis  semper  beneficiis  gloriemur.  Per. 

Alia.  —  Ab  omnibusnos,qu8Bsumus,Dominepec 
oatis  propitiatus  absolve,  ut,percepta  veniapeccato- 
rum,  liberistibimentibusserviamus.Per  Dominum. 

Alia.  —  Precibus  nostris  qusesumus  Domine,  au- 
remtuaB  pietatis  accommoda,etorationes  supplicum, 
occultorum  cognitor, benignusexaudi,ut,te  largien- 
te,  ad  vitam  perveniant  sempiternam.  Per. 

Alia,  —  qu8BsumusomnipolensDeus,ut  qui(385) 
DOstris  fatigamur93  offensis  etmeritonostraeini- 
quitatis  affligimur,  pietatis  tu8B  gratiam  consequi  me- 
reamur.  Per  Dominum. 

Ad  Missam, 

Deus,  qui  nos  conspicis  in  tot  perturbatiouibus 
noQ  posse  8ubsistere,afflictorum  gemitumpropitius 
respice,  et  mata  omuia  quae  meremur  averte.  Per. 
Super  oblata.  —  Offerentium  quaesumus,  Domine, 
vota  multiplica  et  omnes  (386)  versB  credulitatis  in- 
strumentis  perlustra.  Sicque  nobis  per  hoc  sacrifi- 
cium  adesto  placatus,  ut  qos  et  a  peccatis  et  a  peri- 
culis  omnibus  miseratus  absolvas.  Per  Domiuum 
nostrum. 

Prxfatio,  —  Vere  diguum  etjustumest,  aequum 
et  ssdutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domiue  sancte^  Pater  omnipotens,  leterne  Deus : 
et  Majestatem  tuam  suppliciter  exorare  ut  non  nos 
nostrflB  maiitise  sed  indulgentisB  tuae  prseveniat  sem- 
per  affectusi  qui  nos  a  noxiis  voluptatibus  indesi- 
nenter  expediat  et  a  mundanis  cladibus  dignanter 
eripiat,  Per  Ghristum, 

Ad  Complendutn.  Purifica,  quaRsumus,  Domine, 
tuorum  corda  fi(  elium,  ut^aterrenacupiditate  mun- 
dati  etpraesentii  vitaB  periculis  exuantur  et  perpe- 
tuis  doois  firmeQtur.  Per 

FERiA  IV. 

Exaudi  Domiue,  populum  tuum  tota  tibi  meute 
subjeotum  ut  corpore  et  mente  protectus,  quod  pie 
credit  tua  gratia  consequatur.  Per. 

.A/ta.  Subjectum  tibi  populum  qusesumus,  Do- 
mine  propitiatio  coelestis  amplificet  et  tuis  semper 
faciat  serviremandatis.  Por  Dommum  nostrum. 
Alia,  —  Miserere  jam  quaBsumus,  Domine,  populo 


A  tuo  et  oontinuis  tribulationibus  laborantem  celeri 
propititiatione  laBtifica,  Per  Dominum  uostrum. 

AUa.  Auxiliare  Domine,  quaerentibus  miseri- 
cordiam  luam,et  da  veniam  contitentibus,  parce  sup- 
plicibus,  ut,  qui  nostris  meritisilagellamur  tua  mi- 
seratione  salvemur.  Per  Domiuum  nostrum. 

Alia.  —  Praista,quaesumu8,  omnipotens  Deus,  ut 
quiiram  tuae  indignationis  agnovimus  misericor- 
diae  tuae  indulgentiam  consequamur.  Per. 

Ad  Missam.  —  Intende,  quaesumus  Domine,  pre- 
ces  nostras,  el  qui  non  operando  justiliam  correp- 
tionein  meremur,  afflictiin  tribulatione,  clamantes 
respireums  audili.  Per. 

94  '^^^ — Praesta  quaesumus,  omnipotcQs  Pater 

ut  Qostrffi  meatis  intentio  quo  solemnitatis  hodier- 

B  nae  gloriosus  auctoringressusest  semperinteQdat,et 

quo  fide  pergit,  coQversatione  perveaiat.  Per  eum- 

dem  Domiaum  uostrum. 

Super  obiata.  —  JejuQaQtium,Domiaequae8umus 
supplicumvotapropiiiusiQtuere,etmuQeraprs8en- 
tia  saQclificans,perceptioueeorum  ocultacordisno- 
stri  remedio  tutieciarifioa  pietatis,  utaec  operacar- 
oaiia,  aec  fluxa  qos  teneaut,  quos  institutor  jejuuii 
Glu*istU8  Domiaus  reparavit.  Qui  tecum. 

ALia,  —  Sacri(icium,Domiue,  pro  Filii  tui  suppii- 
ces  veuerabili  quam  praeveuimus  quqc  AsceQsioae 
deferimus,  pr»sta,  quaesumus,  ut  et  nos  per  ipsum 
bis  commerciis  sacrosaactis  ad  coelestia  coQsurga- 
mus.  Per  eumdem  Domioum. 

Praefatio.  —  Vere  digQumetjustumestaequumet 
p  saiutare,  qos  tibisemperetubiquegraliasagereDo- 
miue  sancte,  Patfr  omaipoteus,  xterue  Deus  :  ut 
quia  tuiestoperis  si  quod  tibi  placitum  eslaut  co- 
gitemus,autagamus,  tu  uobissemperet  iatelligea* 
diquae  rectasuQt,et  exsequeaditribuatfacultateir. 
Per  Christum  Domiaum  Qoslrum. 

Ad  Compiendum.—  Tribue,  Domiae,  quaesumus, 
ut  perhaec  sacra  quae  sumpsimusillucteadatQostraB 
devotiouis  affectus,  quo  tecum  est  nostra  substau- 
tia.  Qui  tecum  vivit  et  regoat. 

Super  populum  —  Famiiiae  tuae,  quaesuoius  Do- 
miae,  esto  protector,  et  misericordiam  tuamconce- 
de  posceoti,  quo  tibi  semper  fiat  obedieus,  et  tua 
dona  percipiat.  Per. 

IN  •  ASCENSA  (387)  DOMINI 

D  Ad  Missam.  —  (388)  GoQcede,  quaesumus,  omai- 
poteasDeus,  utqui  hodieraadie  Uaigeaitum  tuum 
Redemptorem  aostrum  ad  coeios  asceudisse  credi- 
mus  ipsi  quoque  meate  ia  coelesUbus  habitemus. 
Per  eumdem. 

SuperOblata. — Suscipe,DomiQe,muQera,quffipro 
Filii  tui  gloriosa  Asceasioae  deferimus  et  coQcede 
propitius  ut  a  prfieseatibuspericulis  liberemuretad 
vitam  perveuiamus  aeternam.  Per  eumdem. 

Priefaiio.  —  Vere  digauiu  et  justum  esl,  aequum 
et  salutare  nos  tibi  semper-  et  ubiquegraiias  agere 
Domiae  saacte,Pdter  omuipoieus,  «eterue  Deu8,per 


^  \n  Kalend.  Rom.  huic  festo  assignatur  vigi^ia,  et      Btatio  ;  at  in  Edit.  Pamel.  legitur :  Ad  ionctum  Pe* 
poitea  legitur  :  Fer.  5  in  Ascensa  Dom.  Ibi  nulla  est     trum^  quod  abest  a  God.  Reg.  Suec. 


109 


L16ER  SACRAMENTORiyM 


liO 


Christum  Dominum  nostrum:quipo8tResurrectio-  A 
nem  suam  omoibus  discipulis  suis  manifestus  appa- 
ruit.  et  ipsis  cernentibus  est  elevatus  in  coelum,  ut 
95  uosdivinitatissuee  tribueretesse  participes.  Et 
cum  au^elis. 

Te  igitur,  Clementissime  Pater,  etc. 

Communicanles,eldiem  sacratissimum  celebran- 
tes,  qiio  Dominus  noster  UnigenitusFiliustuusuni- 
ta-n  sibi  fragilitatis  nostrae  substantiam  in  gloriae 
tuae  dextera  coUocavit,  Sed  et  memoriam^  etc. 

Benedictio.  —  Benedioat  vobis  Deus,cujusUnige- 
nitus  hodiernadie  cceiorum  alta  penetravit,  ot  vo- 
bis  ubi  de  est  ascciidendi  aditum  patefecit.  Amen. 
Concedat  propitius  ut  sicut  post  Hesurrectionem 
suam  discipulis  visusest  manifestus^itavobisiuju- 
dicium  veniensvideatur  placatus.Amen.  £tquicon-  3 
sedere  Patri  insua.\Iajestateoreditis,vobiscum  ma- 
Dere  usqueinfinemsseculi  secundumsuampromis- 
sionem  sentiatis.Amen.Quod  ipse  prsBstare. 

Ad  Comp^endfim.  —  Pr8estanobis,qu8esumus,om* 
Dipotens  et  misericorsDeus,  utquae  visibilibus  my- 

steriissumendapercepimusjnvisibiliconsequamur 
eflfectu.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia,  —  Tribue,qu8esumus,  omnipotens  Deus,  ut 
munere  festivitatis  hodiernae  illucfiliorum  tuorum 
dirigatur  iutentioquomtuoUnigenitotecum  estno- 
ilra  substantia.Qui  tecum  vivit  et  regnat. 

Alia.  —  Adesto,Domine,suppIicationibusnostris, 
nt  sicut  humani  generis  Salvatorem  consederj  tecum 
jn  tua  Hajestate  coniidimus,  itausquead  consum- 
mationem  s«culi  manero  nobiscum,queu)admodum  q 
est  pollicitus^sentiamus  JesumChribtumDominum 
Dostrum.  Qui  tecum. 

Atia.  —  Da.  quaesumus,  omnipotens,  Deus,  illic 
subsequi  tuorum  membra  fideiium,  quo  caput  no- 
strum  principiumque  prsecessit  Jesus  Christus  Do- 
minus  noster.  Qui  tecum  vivit  et  regnat  Deus. 

.4/ia.  —  Deus,cujusFilius  inalta  coelorum  poten- 
ter  ascendens,  captivitatem  nostram  sua  duxit  vir- 
tutecaptivam,tribue,  qu(esumus,ut(389)  donaquse 
suis  (390)parlicipibus  contulit,largiatur  etnobisJe- 
BusChristus  Filiiis  tuus. 

DOMirSlGA   1   POST   ASGENSIONEM   DOMlNl. 

Omnipoleussempiterne  Deus,facnos  tibi  semper 
eidevotam  gererevoluntatem,  etMajestati  tuae  sin- 
€€ro  corde  servire.  Per.  ^ 

Super  ohlala.  — -  Sacrificia  nos,  Domine,immacu- 
lata  purifieent,  et  menlibusnoslris  supernaegratiaB 
dent  vigorem.  Per. 

SQPrxfatio.  —  Vere  dignum  et  juslum  esl, 
equum  et  .^alutarenostibisemperet  ubiquegratias 
agere,  Domine  sancte,  Paler  omnipotens,  aeterne 
Deus,perChristumDominum  nostrum  :(iui  generi 
huaoiDO  nascendo  subvenit,cum  per  mortempassio- 
ni3inumiumdevicit,pergloriamResurrectiouisvitae 
etern«e  aditum  patefecil,  et  per  suam  Ascensionem 

>  Nnilibi  hanc  Benedictionem  invenimus. 

^  Apud  Pamei.  :InSabbaU>Pentecostes,ei'iQKaleiid, 


ad  coelos  nobis  spem  ascendendidonavit.Perquem 
Majestatem, 

»  Benedlctio.  —  Benedictionum  suarum  super  vos 
Dominus  imbreminfundat,et  charitatis  suaethesau- 
ros  Ciclestes  vobis  aperiat.  Amen.  Faci9 1  vos  Dominus 
vitne  aclernae  participes,  et  regni  coelestis  cohseredes. 
Amen.Oignam  in  vobis  habitationem  Spiritus  san- 
ctusinveniat,utejusgloriosaMajestas  placide  in  vh- 
stris  cordibusrequiescat.Amen.Quodipse  praestare 
dignetur. 

Ad  Complendum.  — Repleti,  Domine,munoribus 
sacris,  quaesuoius  utin  gratiarum  actione  semper 
maneamus.  PerDominum  uostrum. 

Alia.  —  Deus,  vita  fldelium,  gloria  humilium,et 
beatitudo  justorum,  propilius  respice  supplicum 
preces,  ut  animsequae  promissiones  tnas  sitiuntde 
tua  semper  abundantia  repleantur.  Per  Dominum 
nostrum. 

INCIPIUNT     ORATIONES     DE    PENTECOSTE. 

b  Die  Sabbato  (391)  a?ite  descensum  fontis. 

Lectio  Libri  Genesis.  Noe,  cum  quingentorumesset 
annorum. 

Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  sempergentium  voca- 
tione  multiplicas,  concede  propitius  ut  quos  aqua 

baptismatis  abluis,  continua  protectione  tuearis.Per 
Dominum. 

Lectio  Libri  Deuteron.  Scripsit  Mojses. 

Canticum  :  Attende  ccelum. 

Deus,  quinobisperprophetarumora  preecepisti, 
temporalia  relinquere,  atque  ad  ceterna  feslinare 
dafamulis  tuis  ul  quae  a  tejussa  cognovimus  im- 
plere  coelesti  inspirationo  valeamus.  Per  Dominum 
nostrum. 

Lectio  Li^riLeyi/tcf.Gumingressifueritis  terram, 
quam  ego  dabo  vobis. 

Deus,  qui  diversitatem  omnium  gentium  in  con- 
fessione  tui  nominis  adunasti,  da  nobis  et  velie 
et  posse  quod  praecipis,  ut  populo  ad  aeternitatem 
vocato  unasithdes  mentium  et  pietas  actionum. 
Per. 

Lectio  IsaicB  propketae.  Apprehendentseptem  mu- 
lieres. 

Canticum  :  Vinea. 

Deus,  incommuiabilis  virtus  et  lumen  aBternum, 
respice,propitius  ad  lotius  Ecclesiae  mirabile  sacra- 
meutum,et  da  famulistuis  ut  hocquod  devote  agi- 
musetiam  reciitudinevitabteneamus.Per  Dominum 
nostrum. 

97  Canticum  dePsal.  xvi.Sicut  cervus  desiderat 
ad  fontes. 

Posl  rrar<Mm.—Concede,quffisuraus,onmipoten8 
Deus,  utqui  solemnitatem  doniSpiritus  sancticolU 
mus,  ccelestibus  desideriis  accensi,  fontem  vitaesi- 
tiamus.  Per. 

Oratio  ad  Missam  postascensum  fontis.  —  Praesta 
quaesumuSyOmnipotensDeusutcharitatis  fuae  super 

Rom.  :  Die  Sabbat.  in  vigilia  Pentecostes, 


lii 


SANCn  GREGORn  HAONt 


Ui 


nos  splendor  effulgeat|etluxtu8Bluciscordaeoriim 
qui  per  gratiam  tuam  renati  sunt  sancti  Spiriius 
illustratione  confirmet.  Per  Dominum  nostrura  Je- 
sum Ghristum  Filium  tuum,qui  tecum  vivit  et  regnat 
Deus  in  unitate  ejusdem  Spiritus  sancti. 

Super  oblata.  —  Hostias  populi  tui,  qufiesumus^ 
Domine,  miseratus  intende,  el  ut  tibi  reddantur 
acceptaB,  conscientias  nostrassano  ti  Spiritus  salu- 
taris  emundet  adventus.  Per  Dominum,etc.,iDuni- 
tate. 

Prxfalio.  —  Veredignum  et  justum  est,  fiequum 
etsalutare,nostibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  eelerne  Deus  : 
(393)  qui,sacramentum  paschalc  consummans.qui- 
bus  per  Unigeniti  tui  consortium  fiiios  adoptionis  esse 
tribuisti,perSpiritum  sanctumlargirisdona  gratia- 
rum,etsui  cohseredibus  Redemptorisjam  nuncsu- 
pernae  pignus  h6ereditatisimpendis,uttantose  cer- 
tiusadeumcontidantesseventuros,quanto5e  sciunt 
ab  eoredemptos,et  sancti  Spihtus  infusioue  dita- 
tos.  Et  ideo  cum  angelis. 

Te  igitur,  eic. 

Communicantes,  et  (393)  diem  socralissimum 
Pentecostespr8evenientes,quo  Spiritus  sanctusapo- 
stolos,  plebemque  credentiumprsesentiasuaB  Maje- 
statis  implevit.Sed  et  memoriam    venerantes,  etc. 

Hanc  igitur  oblationem  servitutis  nostrse,  sed  et 
cunotffi  famili»,  tuee,  quam  tibi  olferimus,  pro  his 
quoque,quo8  regeneraredignatus  es  ex  aqua  etSpi- 
ritu  sanctOjtribuens  eis  remissionem  omnium  pec- 
catorum,  quaesumus,  ut  piacatus. 

•  Benedictio. — Benedicatvobisomnipotens  Deus, 
ob  cujus  paraciiti  Spiritus  adventum  mentes  vestras 
jejuniiobservanlia  prseparatis,  et  prsesentem  diem 
solemnibus  laudibus  honoratis.Amen.iustar modo 
renatorum  infantium  talem  innocentiam  habeatis^ 
ut  templum  sanctiSpiritus  ipso  tribuente  esse  pos- 
sitis.  Amen .  Atque  idem  Spiritus  sanctus  ita  vos  hodie 
Bua  habitatione  dignos  efficiat,  ut  cras  se  vestris 
mentibus  vobiscum  perpelim  habilaturus  infundat, 
et  peracto  preesentis  vitae  curriculo  vos  ad  coele 
Btia  dona  perducat.  Amen.  Quod  ipsepraestare  di- 
gnetur. 

Ad  Comylendmu  —  Preesta»  queesumus,  omnipo- 
tens  Deus,utSpiritussanclus  adveniens  Majestatem 
Dobis  Filii  lui  manifestandoclarificet.  Pereumdem, 
In  unitate  ejusdem. 

98  Alia,  —  Deu8,cujusSpiritutotumcorpus  Ec- 
clesiae  multiplicatur,  et  regitur,  conserva  in  nova 
familiae  tuaeprogenie  sanctiticationis  gratiam^quam 
dedisti,  ut  corpore  et  mente  renovati,  in  unitate 
fidei  ferevntes,  tibi  Domino  servire  mereantur.  Per 
Dominum  nostrum.  In  unitate  ejusdem. 

DIE    ^  8ANCT0     PENTECOSTES. 

Deus,qui  hodieroadiecordaiideiiumsancti  Spiri- 

»  Exstat  in  Vigil.  Pentecostes  in  Benedictionali 
Gregorii. 

b  Apud  Pamel.  pro  statione  :  Ad  aanclum  Pe- 
trum. 

0  In  Benedictionali  assignatur   etiam  pro   Pente* 


A  tusilluslratione  docuisti,(la  nobis  in  eodem  Spiritu 
rectasapere,etdeejussemperconsolationegaudere. 
Per.  In  unitate  ejusdem. 

Super  oblata.  —  Miuiera,  Domine,  qusesumus, 
obiuta  sanctitica,etcordauostra  illustratione  sancti 
Spiritus  euiundri.  Per.  lu  unitate  ejusdem. 

Praejatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  eequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubiquegratias  agere, 
Domiuesancte.Pater  omnipotens,reterne  Deus,per 
Christum  Domiuum  nostrum  :  qui  (394)  ascendens 
^super  omnes  ccelos,  sedensque  ad  dexteram  tuam. 
promissum  Spiritum  sanctumhodiernadie  in  filios 
adoptionisefTudit.Quapropterprofusisgaudiistotus 
inorbe  terrarum  mundusexsullat.  Sed  et  supern» 
virlutes,atqueangelic8e  potestates  hymnum  gioriffi 
D  tuse  concinunt,  sine  fine  dicentes. 

Te  igitur,  etc. 

Communicai)tes,etdiemsacratissimumPenteco- 
stesceiebrantes,quoSpiritussanctusapostolis(395) 
in  igneis  iinguis  apparuil.  Sedet  memoriam. 

Hanc  igitur  oblaliouem  servitutis  nostrfie,  scd  et 
cunctoe  familiae  tua^,  quam  tibi  ofTerimus,  pro  his 
quoque,quosregeneraredignatus  esex  aquaetSpi- 
ritu  sancto,  tribuens  eis  remissionemomniumpec- 
catorum,  quaesumus,  utplacatus. 

c  Benedictio.—  Deus,  qui  hodierna  die  discipu- 
lorum  mentes  Spiritus  paracleti  infusione  dignatus 
estiliustrare,  faciat  vos  sua  benedictionerepleri,  et 
ejusdem  Spiritusdouisexuberare.  Amen.Iile  ignis, 
qui  supcrdiscipuios  apparuit,peccatorumyestrorum 
sordesexpurget,etsuiluminis  infusiouecordaves- 
^  tra  perlustret.  Amen.  Quique  di^natusustdiversita- 
tem  iinguarum  in  unius  fidei  confessione  adunare,ia 
eadem  vos  faciat  tide  perseverare,et  per  hanc  (396) 
a  spe  ad  speciem  pervenire.  Amen.  Quod  ipse 
prsestare  dignetur. 

Ad  Complendum.  —  Sancti  Spiritus,Domine,corda 
nostra  mundetiufusio,etsuiroris  intimaaspersione 
fecundet.  Por  Dominum. 

Alia.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  Pa- 
schale  sacramentumquin^iuaginta  diernm  voluisti 
mjsterio  coutineri,presta  ut  geutium  facta  disper- 
sio  divisione  hnguarum  ad  uuam  confessionem  tui 
nominis,  99  coelesti  munerecongregetur.  Per  Do- 
minum. 

Alia.  — Deus,  qui  sacramento  festivitatis hodier- 
D  n&B  Ecclesiam  tuam  inomnigente  etnationesancti- 
ficas,  in  totam  mundi  latitudinem  Spiritus  tui  dona 
diiTunde.  Per. 

d  Fbria  n. 

Deus,  quiapostolistuis  sanctum  dedisti  Spiritum, 
concede  plebi  tu8epia3petitioniseffectum,utquibu8 
dedisti  fidem,  largiaris  et  pacem.  Per. 

Superoblata.  —  Propitius,  Domine,  qua^sumus, 
btec  dona  sanciifica,  et,  Uostiae  spiritaiis  obiatione 

coste. 

d  Apud  Pamel.  et  in  Kalend.  Rom.,  pro  statione 
legitur  :  Ad  Vincula.  in  utroque  Tbeod.  :  Adian- 
ctum  Petrum  ad  Vincula. 


119 


LIBER  SACRAMENTORUM. 


U4 


Biiftetpta>nonne(ipsostibiperfioemunn8  seternum.  A     Super  oblata,--  Accipe  qu8B8amu8,Domine,  mu- 


Per  Dominum  nostrum. 

Prarfatio,—  Veredignum  etjustumest.aequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  uhique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omuipotens.seteruoDeus,per 
Chnstum  Dominumnostrum :  quipromissumSpiri- 
tum  paracletum  superdiscipiilos  misit^qui  p>riDcipio 
nascenlis  Ccclesi.i*  cunctis  geniibus  imbuendis,  et 
Deitatis  scientiam  iuderet,  etliuguarumdiversitatem 
in  nnius  fidei  confessione  sociaret.Per  quem  Maje- 
sfatem  tuam  supplicesexoramus,ut  cujuscelebramus 
adventum  ,ej  us  multimodsB  gratiaecapiamus  effectum 
Per  quem  Majestatem. 

Ad  Complendum,—  Adesto,  Domine,  quaesumus, 
populo  tuo,  et  quem  mysteriis  CGelestibusimbuisti, 
ab  hostium  furure  defende.  Per. 

Aha» — Deus,  qui  discipulis  tuis  Spiritum  san- 
etum  paracletnm  in  ignis  fervore  mittere  dignatus 
es,  da  populis  tuis  in  unitate  fidei  esse  ferventes,  ut 
iQ  tua  semperdiiectione  permanentes,  etin  fidein- 
▼eniantur  stabiles,  et  in  opere  efiicaces.Per  Domi- 
Dum. 

•  FERIA  ni. 

Adsit  nobis,  Domine,  qusesumus,  virtus  Spl- 
ritU8sancti,qu8eetcordanostraciemeuterexpurget, 
et  ab  omnibus  tueaturadversis.  Per  Dominum. 

Siiper  o6^a.— Purificet  nos,  quaesumus,  Do- 
mine,  muneris  praesentis  oblatio,  et  diguos  sacra 
participatione  perficiat.  Per  Dominum. 

Praefatio, —  Vere  dignum  et  justum  est^  eequum 


nus  oblatum,  et  dignanter  operare,utquodmyste- 
riisagimus,piiseffectibuscelebremu8.PerDominum 
nostrum. 

Praefatio,—  Vere  dignum  et  justum  est,  ffiquum 
et  salntare,  nos  tihisemperet  ubique gratias  agere 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus, 
perChristum  Dominum  nostrum.  Perquem  discipu- 
lis  Spiritussanctus  in  terra  datur  ob  dilectionem 
proximi,  et  de  coelo  mittitur  propter  dilectionem 
tui.  Cujus  infusio  petimus  ut  in  nobis  peccatorum 
sordes  exurat,  tui  amoris  ignem  nutriat,  et  nos  ad 
amorem  fraternitatis  accendat.  Per  quem  Majestatem 
tuam. 
A^Comp^/idt/m.^Sumentes,  Domine,  coelestia 
B  sacramenta,  quaesumus  clementiam  tuam,  ut  quod 
temporalitergerimusssteruis  gaudiisconsequamur. 
Per. 

C  (397)  FERIA  V. 

Ilio  nos  igne,quiesumu8,Domine,  Spiritussanctus 
inflammet,  quem  Dominus  noster  Jesus  Christus  mi- 
sit  in  terram,  et  voliiitvehementeraccendi.  Qui  te- 
cum  vivit  et  regnat  Deus  in  unitate  ejusdem. 

Super  oblata,—  Virtute  Spiritus  sancti,  Domine, 
munera  nostra  continge,  ut  quod  solemnitate  pras- 
senti  tuo  nomini  dedicavit,  et  intelligibiie  nobis  fa- 
ciat  etseternum.  Per  Domiuum. 

Prxfatio,—  Veredignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  etubiquegratias  agere, 


etsalutare,  nos  libisemper  et  ubique  gratias  afirere,      Domine  sancte,Pateromnipotens,aeterne  Deu8,per 
Domiae  .ancle.  Pater    omninotens.  «Bterne    Deus.  ^  ^^^  Christum  Dominumnostrum.Perquempieta 


Domine  sancle,  Pater  omnipotens,  «eterne  Deus, 
per  Christum  [>ominum  nostrum  :  qui  Spiritus  san- 
cti  iofusione  replevit  corda  fidelium,ut  sua  admira- 
bili  operatione,  100  ^t  sui  amoris  in  eis  ignem 
accenderet,etper  diversitatem  linguarumgentesin 
unitate  fidei  solidaret  ;  cujusdono  petimus,  etille- 
cebrosas  a  nobis  exchidi  voluptates^etspiritalesin 
Dobisexstruiplantarique  virtutes.  Per  quemMaje- 
statem. 

Ad  Comptendum.  —  Mentes  nostras,  quepsumus, 
Domine,Spirit  us  sanctus  di  vinis  reparet  sacramentis, 
quia  ipse  est  remissio  omnium  peccatorum.  Per 
Dominum. 

b  FERIA  IV.  MENSis  IV. 

Mentes  nostras,  qmesumus,  Domine,Paracktus, 
qui  a  te  procedit,  iilumiuet ;  et  inducat  in  omnem,  D 
ucut  tuus  promisit  Kilius,  veritatem.  Qui  tecum  vi- 
Tit  et  regnat,  in  unitate  ejusdem. 

Alia,—  Prffista,  quaesumus,  omnipotens  et  mi- 
lericors  Deus,  ut  Spiritns  sanctus  adveniens  tem- 
plumnosgloriflesuse,  dignanter  habilandoperficiat. 
Per. 

•  lisdem  in  Codicibus  statio  est  ad  Sanctam  Ana- 
tiasiam. 

^  £d.  Pamel.  habet  pro  stat  :  Ad  sanctam  Mariam 
Maj.  ei  ad  sanctum  Petrum,  Kalend  Rom.  tan- 
tum  :  Ad  sanctam  Mariam.  Addunt  duo  Theod.  Ma- 
jorem. 

c  Apud  Pamel.  statio  feris  hujus  est  ad  sanctum 
Laur,  faris  murum.  Istud  officium   Gregorii   primi 


tem  tuam  suppliciter  petimus,  ut  Spiritus  sanctus 
corda  nostra  expurget,  et  sui  luminis  irradiatione 
perlusiret,  ut  in  eo  qui  gratiarum  largitor  estrecta 
sapiamus,etdeejusconsolationeinperpetuumgau- 
deamus.  Per  quem  Majestatem  tuam. 

Ad  Complendum.—  Sacris  coelestibus,  Domine, 
sancto  Spirilu  operante,  vitianostra  purgentur,  ut 
muneribus  tuis  possimus  semper  aptari.  PerDomi- 
num  nostrum. 

Aiia,—  PrflBsta,  quflBsnmus,Domine,  utanostris 
mentibus  carnalesamoveatSpiritusaffectus,  etspi- 
ritalia  nobis  dona  potenterinfundat.  PerDominum 
nostrum  Jesum  Christum  Filium  tuum  ,qui  tecum  vi- 
vit  et  regnat,  Deus,  in  unitate  ejusdem. 

FERIA  VI.  d  MENSls  IV. 

(398)  Da,  qiioesumus,  Ecclesioj  tu»,  misericors 
Deus,  ul,  sancto  Spiritucongregata^hostilinuUate- 
nus  incursione  turbetur.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata, —  Sacrificia,  Domine,  tuis  oblata 
conspectibus  ille  ignis  divmus  assumat,qui  discipu- 

non  esse,  patet  ex  Ord.  Romano,  pag.  83  ;  et  AI- 
cuino,  pn«<.  69 ;  item  Micrologo,  cap.  50.  Neque 
sane  in  uno  Goloniensium  Codicum  habebatur,  in- 
quit  Pamel.  Abesse  quoque  a  Cod.  Re^.  Suec.  obser- 
vanius. 

^  Indicilur  statio  ad  Apostotos   in   Kalcnd.   Rom. 
consentienlibus  Edil.  Pamel.  et  Codd.  mss. 


118 


8ANCTI  GREGORII  MAGNI 


il6 


lopamChpistituiperSpiritumsanctumcordasuccen-  A  et  salutare^nos  tibi  semperet  ubiquegratiasagepe, 

Domine  sancte,  Pater  omnipotens,fleterne  Deus:  et 
tuam  omnipotpnliam  devotis  precibus  implorape,ut 
nos  (400)  Spirilustni  liimen  infundat,  cujusnos  sa- 
pientia  cr»»nt,  pietas  recreat,et  proviilenlia  gubernal. 
Qui,  cum  a  tua  substantia  nullomodo  sitdiversus» 
sed  tibiet  lJni«^»*nito  tiioconsubslantialiset  coaeter* 
nus,  diversitate  tamcu  donorum  replet  tuoruin  corda 
fidelium.  Et  idoo  cum  an^elis. 

i>  Benedirtio.  Bf>nedicat  vobis  omnipotensDeus, 
quicuncta  ex  nihilo  creavit,  etvobisin  baptismate 
perSpiritumsanctumremissionemomniumpeccato- 

pum  tribuit.  Amen.  Quippeeumdem  Spiritum  san- 
ctum  in  ignes  linj^uis  discipulis  suis  dedit,  ipsius 
illustratioue  corHavestraperlustret,  atque  in  suum 
D  amoremjugiteraccendat.  Amen.  Quatenusejusdono 
a  viliiscunctis  emundati,  ipsiui^  opitulalione  ab  om- 
nibus  adverhitatibus  defen>i,templum  ipsius  effici 
mereamini.  Amen.  Quod  ipse  pnestare  dignetur. 
AdComplendum, —  Prafibrant  nobis.Domine.  di- 
vinum  tua  sancta  fervorem,  quo  eorumparitep  et 
actu  delectemur  et  fructu.  Per. 


dit.  Per  eumdem  Dominum  nostpum. 

Prcefatio.—  Vere  dismumet  justumest,aBquum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  a^rere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,{eterne  Deus  ;  et 
Majestatem  tuam  suppliciter  exorare,ut  Spirilus  pa- 
pacletusadveniat,  etnos,inhabitando,tempIum  suae 
Majestatis  efficiat;quod  cum  UniRenitoFiliotuocle- 
mcnti  respectu  semper  digneris  invisepe,  et  tusein- 
habitationis  fulgore  in  perpetuum  perlustrare.  Per 
quem  Majestatem. 

Ad  Complendum.—  Sumpsimus,  Domine,  sacri 
dona  mystepii,humilitepdeprecantes,  utquse  in  tui 
commemorationem  nos  facereprsecepisti^largiente 
sancto  Spiritu,  in  nostree  proficiantintirmitatis  auxi- 
lium.  Per  Dominum. 

Superpopulum,  {S99)siinjeiuniofuerit.—Dii  nobis 
qufiesumus.Domine,  per  gratiamSpiritussaneti,no- 
YamtuiParaclelispipitalisobservanliaediscipIinam, 
ut  menles  nostras  sacropurificanlejejunio,  cunetis 
peddanturejusmunepibusaptiopes.PerDominum.In 
unitate  ejusdem. 

SABBATO  IN  •  XU  LECTIOfUBUS  ME.NSIS  IV. 

Mentibus  nostris,  Domine,  Spiritum  sanctum  beni- 
gDUS  infunde,  cujus  et  sapientiaconditi  sumus,  et 
ppovidentia  gubernamur.Per  Dominum  nostrum. 

Alia. —  Annue  misericors  Deus,  ut  qui  divina, 
ppaecepta  102^iolando,aparadisi  felicitatedecidi- 
mus,adaBternaBbeatitudinis,duceSanctoSpiritu,pe- 
deamus  accessum,peptuorum  custodiam  mandato- 
pum.  Per.  In  unitate  ejusdem. 

Alia. —  Deus,  qui  adanimarummedelamjejunii 
devotionecastigari  corporapr8ecepisti,concede  nobis 
ppopitius,  et  mente  et  coppope  semper  tibi  esse  de- 
votos.  Per. 

Alia. —  Prsesta,  qu8esumus,omnipotens  Deus,ut 
salutaribus  jejuniiseruditi,abomnibus  etiam  vitiis 
abstinenles,  ppopitiationem  tuam  facilius  impetpe- 
mus.  Pep. 

Alia. —  Prsesta,  quaesumus,  omnipotens  Deus,sic 
nosabepuliscarnalibusabstinere  ;utavitiisirruen- 
tibus  pariterjejunemus.  Per  Dominum  nostrimi. 

Alia  ad  i^issam.^  Deus,  qui  tribus  pueris  miti- 
gasti  flammas  ignium,  conredepropitius.utnos  fa- 
mulos  tuos  non  exurat  flamma  vitiorum.  Per. 


103  DOMINICA  (401)  c  OCTAVAS  PENTECOSTES. 

Omnipotens  sempiternae  Deus,  qui  dedisti  famulis 
tuis  in  confessione  versefideiaeternfleTrinilatis  glo- 
piam  agnoscere,  et  in  potentia  Majestatis  adorare 
Unitatem,  quaesnmus  ut  ejusdem  fidei  firmitateab 
omnibus  sempermuniamuradversis.  PepDominum 
nostrum. 

Superoblala.  ~  Sanctifica,    quaesumus,  Domioe 

G  Deus  noster,  per  Unigeniti  tuivirtutem,hujusobla- 

tionis  Hostiam,  et  coopepante  Spiritu   sancto,  pep 

eam  nosmetipsos  tibi  perfice  munus  aetepnum.  Pep 

eumdem.  In  unitate  ejusdem. 

Prsefaiio.  —  Vere  dipniim  et  justnmest,aequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubiqiie  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
(402)  qui  cum  Uni^enito  Filio  tuo,  et  Spiritu  saocto 
unus  es  Deus,  unus  es  Dominus,  non  id  unius  sin- 
gularitatepersonae.sedinuniusTrinitatesubstantiae. 
Quod  enim  de  tua  f<Ioria,  revelante  le,  credimus 
hoc  doFdio  tno,  hoc  de  Spiritu  sancto  sine  liifferen- 
ti8ediscrelionesentimus;ulin  confe^isioneveraesem- 
piternaeque  Deitatis,  et  in  personis  proprietas.et  in 
essentia  Unitas.  etin  Majestateadopcturaequalitas. 


Super  ohlata. — OmnipotenssempilerneDens,qui  D  Quam  laudant  anffeli. 


non  sacrificiorum  ambitione  pIaoaris,sed  stu<iia  piae 
devotionis  intendis,  dafamiliaetuae  Spiritnm  roctnm 
ethaberecormundum,  utfideseopum  haecdonatibi 
conciliet,  et  tmmilitas  oblatacommendct.  Per. 
Prxfatio. —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 

ft  Legitur  in  Ed.  Pamel.    et  in   Kaleod.  Rom.  :  .4^ 
sanctum  Petrum, 

^  Haec  Beiierlictio  non  legitur  in  aliis  E(I:,nequidem 
io  Benedictionali.  Exstat  in  1  Theoderic. 

c  Male  in  Etlii.  Vatic.  el  Gussaiivil.,  innocie  Pent. 
Forle  Priores  Edilores  italegerunt,  pro   in  oct.^  addi 
tione  litt.  n.  Apud  Pamel-  sunt  aiia^   Orationes.    Ad 
marginem  vero  ha*c  habet  .•  Dominica  vacat.    Officii 
quoque  hujus  titulus  satis  indicat   Gregorianum   non 


d  Bmediciio.—  Omnipotens  Trinitas,  imus  etve- 
rus,  Deiis,  Pater,  ot  Filiiis,  etSpiritus  sanctus,  det 
vobis  se  desiderare  fideliter,  agnoscere  veraciter, 
diligere  sinceriter.  Amen.  iCqualitatem  atque  in- 
commutabilitatem  suae  essenti^  ita    vcstris  men- 

es«e.  De  or.lava  ioterim  Pefilecostes  relehranda  late 
tra''lat  Berno,  de  Missa,  cap.  3.  et  ofticium  hoc  au- 
thenticum  ess»»  iiieni  probat,  c;ip.  5,  ex  concordia 
hujtis  Oralionis  cum  Anliphona  et  lectiou.  in  hac 
Dnminica  pnFSJMMplis.  Facit  ejusdem  mentionem  mi- 
cn»lngiis,  cap.  59,  etc. 

"t  l)e  Benedictiune  hac  nihil  inveuio,  nisi  in  1 
Theoderic. 


117 


UBER  SACRAMENTORUM. 


ud 


^bus  infigat,  utab  ea  nunquam  tos  quibuscun-  A  sidium,  ut,  ab  omnibusnoziisexpedita^cunctaBibi 

que  phantasiis  aberrarepermittat.  Amen.  Sicque 

Tos  in  gui  fide,  spe  et  charitate  perseverare  con- 

cedat»  iit  per  ea  postroodum  ad  sui  manifestatio- 

nem  visionemque interminabilem introducat.  Amen. 

Quod  ipse  prsestare  dignetur. 

Ad  Comp^eiuiiim.— Proficiatnohis  ad  salutem  cor- 
poris  etanimae,  Domine,  quflesumus,hujus  sacra- 
menti  perceptio,  et,  sempiterna  sanctas  Trinitatis 
ejusdemqne  individuse  Unitatis  confessio.  Per. 

Super  populum.  — OomineDeus,  Pater  omnipo- 
tens,  famulos  tusB  Majestati  subjectos  per  unicum 
Filium  tuum  in  virtute  sancti  Spiritus  benedic  et 
protege,  ut,  ab  omni  hoste  securi,  in  tua  jugiter 
laude  laetemur.  Per  eumdem. 

lALClfDAS  JUim.  —  a  DEDICATIO   (403)    BASILICA 

NTCOMEDIS. 

DeuSy  qui  nos  beati  Nicomedis  martjris  tui  104 
meritis  et  intercessionelaetificas,  concede  propitius, 
ut,  qui  ejus  beneficia  poscimus,  dona  tuse  gratiae 
eonsequamur.  PerDominum  nosirum. 

SuperoblcUa.  —  Munera,  Domioe,  oblata  sanctifica 
et,  intercedente  beato  Nicomede  martyre  tuo,  nos 
per  haec  a  peccatorum  nostrorum  maculis  emunda. 
PerDominum. 

Ad  CofnpUndum.  —  Supplicesterogamus,  omni- 
potens  Deus,  ut  quos  tuis  reficis  sacramentis  inter- 
cedente  beato  Nicomede  martjretiiOttibietiam  pla- 
citis  moribus  dignanter  tribuas  deservire.  PerDo- 
minum. 


IV  XON AS  JUNIl.  —  NATALIS   SANCTORUM  MARCELUNl    ET 

PETRl   ^  . 

DeuSy  quinos  annuabeatorum  martjrumtuorum 
Marceliini  et  Petri  solemnitate  laetificas,  pr8esta,qu8e- 
sumu%  ut  quorumgaudemusmeritis,  provocemur 
exemplis.  Per. 

Super  oblata.  —  Votiva,  Domine,  munera  deferen- 
tes,  in  tuorum  Marceilini  et  Petri  martyrum  passione 
tuam  magnificentifim  veneramur,et  per  eamnobis 
imploramustuee  pietatis  auxilium.  Per. 

Prafatio.  —  Veredignnm  etjii8tnmest,nf»quum  et 
MJatare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domioe  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
apud  quem  semper  est  prieclara  vita  sanctorum, 
quorum  nos  pretiosa  mors  laetiHcatet  tuetur.  Qna- 
propter  martjrum  tuorum  Marcellini  et  Petri  gloriosa  D 
recenseotes  natalitia,  laudestibi  referimus,  etma- 
gnificeotiam  tuam  supplices  exoramus,  ut  quorum 
sumus  martyriavenerantes,  beatitudinismereaniur 
esae  consortes.  Per  Christum  Dominum  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Intercedentibus  sanctis  tuis, 
Domine,  Marcellino  el  Petro,  plebi  tuae  prsesta  sub- 


profutura  perficiat.  Per  Dominum  nostrum. 

V  IDUS   JUNII.   —  (404)     NATALI8  SANCTORUM  C  PRIMI  ET 

FELICIAIU. 

Facnos,  Domine,  quaesumus,  sanctorum  tuorum 
Primi  et  Feliciani  semperfestasectari^quorumsuf- 
fragiis  protectionis  tuse  dona  capiamus.  Pcr. 

Superoblata,  —  Fiat,  Domine,  quflesumus  Hostia 

sacrandaplacabilis  lOSP^^^i^^i^^'^^^'^^®  marty- 
rii,  quae  et  peccata  nostra  purificet,  et  tuorum  tibi 
vota  conciliet  famulorum.  Per  Dominum  nostrum. 
Ad  Complendum.  —  Queesumus,  omnipotens 
Deus,  ut  sanctorum  tuorum  ccBlestibusmysteriis  ce- 
lebrata  solemnitas,  indulgentiamnobis  tuae  propitia- 
tionisacquirat.  Per. 

SANGTI  B  PR1I>1B  IDUS  JUNU.    —  NATALIS  ^   8ANCT0RUM     BAS1L1DI8, 

GYRINI,  NABORIS  ET  NAZARII. 

Sanctorum  Basilidis,  Cyrini,  Naboris,  et  Nazarii^ 
qufiesumus,  Domine,natalitianobi8  votiva  resplen- 
deant,  et  (405)  quod  illis  contuht  exceilentia  sem- 
piterna,  fructibus  nostraedevotionisadcrescat.  Per. 

Super  oblala.  —  Pro  sanctorum  Basiiidis,  Cjrini, 
NaborisetNazariisanguinevenerando,  Hostias  tibi, 
Domine,  solemniter immolamus,  tuamirabilia  per- 
tractantes,  (406)per  quam  taiis  estperfecta  victoria. 
Per. 

Ad  Complendum.  —  Semper,Domine,sanctorum 
martyrum  Basilidis,  Cyrini.  Naboris  et  Nazarii  so* 
lemnia  celebremus,uteorum  patrociniajugiter  sen- 
tiamus,  Per. 

G  XIV    KALBNDAS    JULll.  —  NATALIS  SANCTORUlf   IfARCI   BT 

MARCELLIANI. 

Praesta,  queesumus,  omnipotens  Deus,  ut,  qui 
sanctorum  Marci  et  Marcelliani  natalitia  colimus,  a 
cunctis  malis  imminentibus  eorum  «  intercessione 
liberemur.  Rev. 

Superoblata.  —  Suscipe,  Domine,muneratuorum 
populorum  votiva,et  sanctorum  Marci  et  Marcelliani 
tibiprecibusesse  grataconcede,proquorum  solem- 
nitatibus  ofTeruntur.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Intercessionebeatorummar- 
tyruin  tuorum  Marci  et  Marcelliani,quaBsumus,Do- 
mine,  utmysticis  nos  dapibus  foveasacreformes. 
Per  Dominum  nostrum. 

(407)  t  DENUNTIATIO  JEJUNIORUM,    PRIMI,    QUARTl,    8EP- 

TlMl  BT  DECIMI  MENSIS. 

Anniversariam,  fralres  charissimi,  jejunii  purita- 
tem,  qua  etcorporis  acquiritur  etanimtesanctitas, 
nos  commonet///.  mensis  instaurata devolio ;  quarta 
igituret  sexta  feriasollicito  convenientes  occursu, 
olTeramusDeospiritalejejuniutn.  Die(408)  veroSab- 
bati,  apudbeatum  Petrum  apostolum,cujusnosin- 


•  Apud  Pamcl.,  dedicatio  Nicomedis  martyris. 

^  A^tiiturin  Kalend.  Rom.,  via  Lavicana. 

«  Hoc  officium  cum  sequenti  desideratur  in  Cod. 
Reg.  Suec.  et  Caiensi.  Exstat  utrumque  in  duobus 
Ttje^jder.  Prius  exbibet  Codex  Gemel..  in  quo  pree- 
ter  fesia  in  aiiis  Codd.  contenta  el  a  nobis  ooservata, 
notanlur  muita  alia  AngiicaD<'e  Ecclcsiae,  ut  sancti 
Dunslani  arhciepiscopif  xiv  Kalendas  Juuii ;  sanctt 


Augusfiniepisc.y  vii  Kalendas  Junii,  etc.  Ineodem 
Coa.  Ge-net.  habetur  festum  et  officium  sancti  Bar^ 
nabce  apostoli  ui  Idus  Junii,  quod  nullibi  nobis  oc- 
currit. 

'*  Ab«st  aMs.  Calensi. 

«  In  Cod.  Hepr.  Tuec.y  intercessionibus. 

^  Hsec  non  exstant  in  nostris  Codd.  Mss.,  nec  in 
Pamei.  aut  Kaleod.  Rom.  sunt  inserta. 


119 


SANCTI  GREGORII  MAGNl 


m 


lercessionibuscredimusadjuvandos^saactasvigilias  A  mus,lalesno8  lierilusegratimlapgitate.utbona  tua 


Ghristiana  pietate  celebremus,  ut  per  hanc  institu- 
tionem  sahitiferam  106  peccatorum  sordes,  qiias 
corporumfpapilitalecontrahimusjjejuniiseleloemo- 
synis  abluamus.  auxiiiante  Domino  nostro,  Jcsu 
Christoqui  cumPatre  et  Spirilu  sancto  vivitet  regnat 
Deus,  per  omnia  sfie<'ula  sa;cnIorum. 

Alia,  —  IIL  Mensisjejuniain  hachebdomada  no- 
bis  sunttenenda;  i(ieoque  hortamursanctam  fidem 
vestram,  utquarta,  sezta,  velseptima  feriajejune- 
mus,quatenusdivinisinhaerendomandatis,propitia- 
tionem  Dei  nostri  perseverantia  debitae  servitutis 
obtineat,  auxiHante  Dominonostro  JesuChristo,qui 
cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  Deus  per 
omnia  saecuia  sa:>culorum. 

(409)  MFNSISIV.     FERI.V  IV. 

(4iO)  Si  post  Bebdomadam  Pentecostes  advenertt. 

Oratio  ad  Missam,  —  Omnipoteus  et  misericors 
Deus,  apta  nos  tua;  propilius  voluntati,  qno,  sicut 
ejus  praf^tereuutes  tramitem  deviamus,  sic  integro 
tenore  dirigamur,  ad  illius  semper  ordinem  recur- 
rentes.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  — Da  nobis  mentera,  Domine,  qua;  tibi  sit 
placita,  quia  tahbusjugiterquidquidest  prosperum 
ministrabis.  Por  Dominum  nostrum. 

Super  ohlata,  —  Solemnibus  jejuniisexpiatostuo 
Dos,  Domine,  mysteriocongruentes,  hoc  sacro  mu- 
nere,effice,quia  tanto  nobis  sahibriusaderis,  quanto 
io  id  devotius  sumpserimus.  Per. 

Prcefatio  .  —  Veredignum  cl  justum  est,8equum 


et  fiducialitprimpelremus,  elsinedifficultate  suma- 
mus,  Per. 

AUa.  — Da  nobis,  Domine,  regnum  tuum,  justi- 
tianiqup  spmper  inquirert',  nt  qiiibijs  indiger^  uos 
perspicis,  clemonter  facias  abinuiare.  Per. 

Alia,  "  Deii-^.quinos  flp  prH»-entihu3  adjumentis 
esse  vetuisti  soltinitos,  trihue,  qucvsumus,  ut  pie 
sectantibus,qu<T  tua  sunt,  universa  nobis  salutaria 
condonentur.  Per. 

Alia.  Deus,  qui  miseiicoriiia  tua  pniivenis  non 
petentcs,  danobis  affvctum  Majestatem  tuam  juffiter 
deprecan(ii,ut  pietale  perpotua  supplicibus  potiora 
defendas.  Per  Domiuuin  nostrum. 

Alia.  —  Deus,  quinon  <lespicis  corde  conlritosel 

g  afflictosiniseriis,populiiin  tnumjejunii  adtedevotio- 

ne  rlemantem  propitiu-jcxaucii,  ut  qnoshumiliavit 

adversitas,  attollat  reparatiouis   tuaj  prosperitas. 

Per. 

(411)  POST  «  BENEDICTIONES. 

Ad  Missam,  —  Deus,  qui  tres  pueros  de  camino 
ignis,  non  solum  ill.esos,  sed  etiam  tuis  laudibus 
conciamantes  hberasti,  qiiaesumus  ut  nos  peccato- 
pum  nexibus  obvohUos  vehit  de  voragine  ignis  eri- 
pias,  ut  criminuiu  flamraas,  ope  umque  carnalium 
incen(iiasuperanles,  hyuiniim  tibi  debituui  jure 
mcritoque  redilamus.  Per. 

Super  oblata.  —  Domine  Deus  noster,  qui  in  his 
poliuscrcaturis  quas  ad  fragilitatis  nostrae  prflesidium 
coniidistituoquoqucuominiinunt>ra  jussisti  dican- 


et  salutare,  nostibi  semper  et  ubique  gratias  agere,  p  da  coustitui,  irihiie,  qu(f^siimus,  ut   el  vitae  nobis 


Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  a>terne  Deus  : 
quiapost  illos  la^titiaedies  quosinhonore  Domini  a 
mortuis  resurgentis  et  in  c(b1os  ascendcntis  exegi- 
mus,postque  perceptum  sancti  Spirilus  donum,ne- 
cessarionobisjejuniasanctaprovisa,  sunt,  ut  ))ura 
couversatione  viventibusquajdivinitiissuntEcclesia» 
collatapermaneant.  Per  Christum. 

Ad  Complendum.  —  Concede^qu^e^umus^Domine 
populotuo  veniam  peccatorum,  utqiiodnierilis  non 
pnesumit,  indulgentia*  tua^  celeri  largitate  perci- 
piat. 

FEIUA  VI. 

Ut  nobis,  Domine,  terrenarum  frugum  tribuas 
ubertatem,  fac  mentesnostras  crelesti  fertilitate,fe- 
cundas.  Per  Dominum  nostrum. 


prseseutis  auxiiium,  et  ieternitatis  efficiaut  sacra- 
mentum.  Per. 

AdComplendum. — Sumptum,qiiflesumus,  Domi- 
ne,veu(^rat)ilesa(^ramenluni,  et  prmsentis  vilffi  sub- 
sidiis,  nos  foveat,  ot  a*teriia».  Per. 

108  Snper  populmn.  —  IVoiiriat,  Domine,  quae- 
suiuus,  plehs  tihi  dicata  piae  (ievolionisaffectu,  ut, 
sacris  aotihus  (MMidita,  qiiantoMajestati  lu;e  fitgra- 
tior,  tanto  iloiiis  potiorihus  augeatur.  Per. 

XIU  KALENnAS  JULII.   —    NATAI.IS    (41 :2)  SANCTORUM  GER- 

VASUETPROTASIl, 

(413)  Sanctopiim  marlyriim  nos,  Domine,Gerva- 
sii  ct  Prola^iico-ifessio  i>eala  commiiniat,  et  fragili- 
tati  noslroe  subsidium  diguanler  exoret.  Per  Domi- 
num  iiostniiii. 


Super  oblnta.  —  Ut  acceptatibisint,  Oomine  no-  D     6'w/>croft/(i/<7.  — Concedenohis,omuinotens  Deus, 
strajejunia,prflestanobis,(|iia^siimus,hujusniiinere 
sacramenfi  purificatum  tibipectus  ofTerre.  Per  Uo- 
minumnostrum. 

lOS  ^(i  Complendum.  —  AnDue.qujesumus  om- 
nipotensDeus,  utsacramentoriiin  luonimgesta  rero- 
lentes,  et  temporalisecuritate  relevemur,  eterudia- 
murlegalibus  institutis.  Per  riomiuum  nostrum. 

Super  populum.  — Fideli  populo,  Doiuine,  mise- 
ricordiam  tuamplacatus  impende,et  pruesidia  cor- 
poris  copiosatribuesupplicanti.  PerDominiim. 

SADBAio  iN  xu  LECT.  —   Pis^ta,  Dominc,  qua'su- 


ut  liisiuunerihus,  qiue  pro  saiictorum  martyrum 
Gervasii  et  Protasii  houor»;  deferiiuus,  et  te  place- 
mus  exliihitis,  et  nos  vivilii^erniir  ac(!epiis.    Per. 

Ad  Complcndum.  — Oa,  qiupsumus,  omni[»olens 
Deus,  ut  my-»pviornm  virtiite  sauctorum,  et  (Vli) 
interctissiouebe.ilorum  Cf»rvasii  et  IVotasii  marty- 
riim  tiiorum,  vila  noslra  ('il5)  fulciaUir.  Per. 

IX  KALh.NUAS  jrUl.  (il<'')   VIGILIA    SANCTI  JOANMS 

BAPTiSTjE. 

Prsesta,  qu8e>umus,  omnipotens  Deus,  lafamilia 
tua  per  viam  salutis  iucedat,  et  beati  Joauuis  Pne- 


Non  legitur  ia  Ed.  Vatic.  post  Benedictiones ;  csetera  sunt  similia* 


ttl 


LIBER  SACRAMENTORUM 


I» 


curwrishortameDJasectaDdoadeumquein  prnedixi  A  Domine  sancte  Pater  omnlpotens,  «terne  Deus,  et 

in  Die  feslivi^atis  hodiernaB,  qua  beatus  Joannes, 
exortns  est,  tam  magnificentiam  collaudare,  qui 
vocem  matrisnomini  nun-iiim  e«litus  sensit,  et  49 
adhu(^  claiisus ntero  adventum  saiutis  hnmansc  pro- 
phetica  exsultatione  sif<nificavit.  (4*20  Qui  et  geni- 
tri^^is  slepilitatcra  conceptus  abslulit,  et  patris  lin- 
frnHmnatusabsoIvit^sohisqueomniuniproohetariim 
Redemptopemmunii.quem  pnenuntiavit,  o?tendit. 
Et  utsacPfT  purificationis  effectumaqiiarum  natura 
concipepet,  sanctificaudis  Jordanis  iluentis  ipsum 
baptismo  baptismatis  lavit  Auctorem.  Kt  ideo  cum 
angelis. 

c  Benedictio. —-BenedicgLi vobis omnipotens Deus, 
beati  Joaimis  Baptistfieintercessesionccujus  hodie 


secuT^  perveniat  Dominumno^rum. 

Suptr  oblnta.  —  Muuera  Domine,  oblatasanctifi- 
ca,  ei  iulercedente  t)ealo  Joanne  Baptista.  nos  per 
h«'Fc  a  peccatorum  nostrorum  u^acuhs  emunda. 
Per. 

Prapfatio.  —  Vere  di^num  et  justum  est,  requum 
et  salutare,nos  tibi  semperet  ubique  gratias  a^^ere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  a^terne  Deus  ; 
(4(7)  exhibeutes  soiemne  jejuniumquo  beati  Joan- 
nis  Raptista;  nataiitia  prfeveuimus.Cujus  genitor, 
dum  eum  dubitat  nascituruni.spiiuonis  aniisilofTi- 
eium,  et  eo  nascente  et  sermonis  usum,  et  propfie- 
tiae  snscepitdonum  ;  ciijusquegenitrix,senio  confe- 
cta.at^^rilitate  multata,in  ejus  conceptu  non  soium 


sterilitatem    amisit,    fecundilatem  acquisvil,   sed  3  natalitia  ceiebratis,  consedatque  ut  cujus  solemnia 


etiam  si>iriium  sanctum,  quo  Matrem  Domiui  sal- 
vatoris  agnoscerel,  accepit.  Per  qiic^m  majestatem 
Ad  complendum .  —  Beati  Joauuis  iiaplistae,  nos 
Domiue  prasclara  comiletur  oratio,  et  quem  ventu* 
rum  esse  praedixit,  poscat  nobis  favere  placatum. 
PerDominum  nostrum. 

(418)  IN  «  PHIMA  MlSSa    DE   .NOCTB. 

Coneede,  quapsumus  omnipolens  Deus.  ut  109 
qui  beati  Joaunis  Baptistae  soiemuia  colimus,  ejus 
apud  te  intercessione  muniamiir.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Muuera,  Domine,oi)iata  sancli- 
iica,  et  interceiieute  beato  JoanueBaptista,nos  per- 
hteca  peccatorum  nostrorum  maculisemunda.i^er. 

Ad  complendum,—  Preesta,  qutesumus,  omnipo- 
teos  Deus,  ut  qui  coeiestia  alimenta  percepimus 
intercedeote  beato  Joanne  Baptista  per  hffic  contra 
omnia  adversa  muniamur.  Per  Dominum. 

Super  populum.  —  Prtesla,  quiesumus,  Doniiue, 
ut  populustuus  ad  pleuee  devotionis  efTcctum  fjeati 
Joauois  haptistoTinataiiliispraiparetur.quem  prtemi- 
si:>ti  Filioluoparare  plebcui  perfectam,JesuCiu*isto 
Domioo  Dostro.  (Jiii. 

AUa.  —  Beati  uos,  Domine,Joannis  oratio,etiu- 
teiligere  Chrisli  tui  mysterium  postulet,  et  mereri, 
Per  eumdem. 

TUI.  RALENDAS    JULIl  NATALIS  SANCTl    J0ANM8    BAPTl- 

STiE 

Deus,  qui  proesentem  (Jiem  honorabiiem  nobisin 
beati  Joannis  nativitate  fecisti.da  populis  tuisspiri- 
talium  ^ratiam  gaudiorum^etonmium  fideiiuui  men- 
Us  dirige  in  viam  salutis  seternie  l*er. 

S nper  obiata.— TiiSi,  DoiniuM,  muueribusaltaria 
curTiulamusyilliusnobisperhHBcopemadesseposceu- 
te^.  et  nativilatem  honoredebito  celebrautes,  qui 
Satvatoremmundi  et  cecinitadfuturum,  et  ad  sse 
monstravit,  Domiuuui  uostrum. 

t>  Praefatio.  —  Vere  Dignumetju>tum  est,  sequum 
et  salutare  nos  tibisemperetubique  gratias  agere, 

>  In  51a.  Calensi.  :  viii  Kalend.  Julii  mlal.  sancti 
J^unis  Baplistae  :  inprimatnissu  Cuncefie,  ei.  Con. 
seii.jul  0->d.  Heg.  :5uec.,  (leiuet.,  Tiieoil.  Al  iu  vet, 
::^drram.  Gdj).  unica  taiiluin  hoc  dieexslat  Missa  m 
toiicti  Joannis  Haptistvs.  Sed  posleaiiabeturAfusa  in 
Joann.  pauione. 


G 


colitis  patrocinia  sentiatis.  Amen.  lUius  obtentu  ab 
omnibus  adver«is  tueamini,  etbonis  omnibus  per- 
fruamini,quiadventumredemptorismundinecdum 

natus  110  ^^^'i^^i^»'^^^''^^^^^^'*^'!^^^^'^  nascendo 
abstulit,  patris  lingiinm  natusabsolvit.Amen.Qua- 
tenusipsiiis  A^ni,  quem  ille  di((ito  ostendil,  cujus 
immolatione  estis  re:lempti,itavirtutumlanisvesti- 
ri,  et  innocentiam  valeatis  imitari,  ut  ei  in  aeternae 
patrife  f^Iicitate  possitis  adj  unf^i.Quod  ipse  prsestare 
dignetur. 

Ad  complendum.  —  Sumat  Rcclesia  tiia,  Deus, 
beati  Joannis  Baptista}  generatione  Isetitiam,  per 
quem  suse  regenerationiscoprnovit  Auctorem,Domi- 
num  nostrum,  Qui  tecum  vivit, 

d  Ad  Matulinos.  —  Omnipotens,  et  misericors 
Deus,  qui  beatum  Joannem  Baptistam  tua  provi- 
dentia  destinasti  ut  perfectam  plebem  Christo  Do- 
mino  prffipararet,da,qi)aesumus,ut  familia  tua  hujus 
int(Tcessionepraeeonis,  etapeccatis  omnibus  exua- 
tur,  etail  eumquem  prophctavitperveniremereatur 
Dominum. 

Alia. — Omnipotens  sempiterne Deus,da  cordibus 
nostris  illam  tuarum  rectitiidinem  semiturum  quam 
beatiJoannis  Baptistaeindesertovoxclamantisedo- 
cuit.  Per   Dominum  nostrum. 

A  lia.—  Deus,qui  conspicis  quia  nos  un<  iique  mala 
nostra  contriant,  per  Praecursorem  gaiidii  corda 
nostra  la^titica.  Per  Domiiium   nostrum. 

Atia.  —  Di,qU(esumus,  omnipotens  Deus,intra 

sauctie  Kcclesite  tiue  uterum   constituto»,    eo   nos 

"  Spiritu  ab  iuiquitate  nostra  justiticari,quo  beatum 

Joauuem  intra  viscera  materua  docuisti.  Perdomi- 

nuiD  nostrnm  Jesum. 

Alia.  —  Deus,quiuosanuua  lieati  Joannis  bapti- 
stae  soiemnia  frequeutare  coucedis,pra>sta,qU(esu- 
mus,  ut  et  devotis  eadem  meutibus  celt^bremus,  et 
ejus  patroeiuio  promerente,  plene  capiamus  secu- 
ritaiis  augmeutum.  i^er. 

t>  Kadem  pene  lej^ilur  iu  Saoram  Galli\ 

c  lii  BeixMliotionali    exstat,    nec  nou  apud  Grimol- 

duma  Piiiiielio  etlJtum. 
^  Forie  legeuUum    ad  Vesperos,  ul  ie^Mtur  iu  Edit 

Vatic. 


IS3 


SANCn  GREGORn  MAGNI 


lU 


Tl    KALBNDA8  JULIl.  —  NATALI8  BANCTORUM    J0ANNI8  BT 

PAULl. 

Quaesumus  omnipotens  Deus,  ut  dos  gemioata 
Jaetitia  hodiernae  festivilatisexcipiat,qu89de  beato- 
runi  Joannis  et  Pauli  glorificatione  procedit,  quos 
eadem  fides  et  passio  vere  fecit  esse  germanos. 
Per. 

Super  oblaia.  Hostias  altaribus  tuis,  Domine, 
placatioDisimponiniusypotentiamtuaniinsanctorum 
tuorum  passionibus  honorando.  et  per  eos  nobis 
implorando  veniam  peccatorum.Per  Dominum  no- 
strum. 

Prcefatio,'—  Vere  dignumetjustum  est,flBquum  et 
salutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  1 1 1  Pater  omnipotens,  aeterne 
Deus,  per  ChristumDominum  nostrum  :  procujus 
amoregloriosimartyresJoannesetPauIusmartyrium 
non  suntcunctati  subire;quos  in  nascendi  lege  j  unxit 
germanitas,  in  gremio  matris  EcclesisB  fidei  unita^ 
inpassionis  acerbitate  ferendaunius  amorissocietas 
Per  quem  nos  petimus  eorum  precibus  adjuvari, 
quorum  festa  noscimus  venerari.  Per  quem  Maje- 
statem. 

Ad  Complendum. —  Sumpsimus,Domine,  sancto- 
rum  tuorum  Joannis  et  Paulisolemnia  eelebrantes 
coelestia  sacramenta  presta  qufesumus  ut  quod 
temporaliter  gerimus  seternisgaudiis  consequamur. 
Per  (ihristum  Dominum. 

IV    KALENDAS  JULII.    —    (421)    NATALIS    8ANCT1    LEONIS 

PAPiB. 

Deus,  qui  beatum  Leonem  pontificem  sanctorum 
tnorum  meritis  coffiquasti,coiicedepropitius  utqui 
commemorationisejus  festa  percolimus,vit8equoque 
imitemur  exempla.  Per  Dominum. 

Super  oHata.  — •  Annue  nobis,  Domine,  ut  (422) 
animae  famuli*  tui  Leonishaecprositoblatio,  quam 
immolando  totius  mundi  tribuisti  relaxari  delicta. 
Per  Dominum  nostrum. 

Ad  comvlendum.  —  Deus,  qui  animae  famuli  tui 
Leonis  (eternae  beatitudinis  pra)miacontulisti,conce- 
de  propitius,  ut  qni  peccatorum  nostrorum  pondere 
premimur,pjusapud  te  precibussublevemur.Per. 

EODEM     DIE.     —  (4*23)    VIGILIA    SANr.Tl    PETRl     ET    PAULl 

(424)  QMflnrfo  apsstolicus  duas  Missas  celebratuna 
die,  inter  eas  (425)  non  lavai  os,  nisi  pott  officium ; 
sed  absqueintervallo,  finitapriore,incipituraltera 

Deus  qui,  nobis  apostolorum  beatoruin  Petri  et 
Pauli  natitia  gloriosa  pneire  concedis,  tribue,quae- 
sumus,  eorum  nossemperet  beneficiisprtieveniri,  et 
orationibus  adjuvari.Per  Dominumnostrum. 

Superoblata — Munera  Domine  tuae  glorificatio- 
nis  ofierimus  quaetibi  pro  nostris  gralajejuniissan- 

•  Apud  Pameliurn  sic  miitata  est  hflec  Oratio  :  Ut 
intercessione  famuli  tiii  Leufiis  hxc  nobis  prosit  ohlatio, 
Fatetur  tarnen  non  consentire  mss.  Cod.  huic  muta- 
tioni.  Favere  tamen  virlplur  spcundus  Theod.,  ubi 
legilur  :  Ut  intercedente  Beato  Leone,  elc. 

»  Loco  hujus  Orationis.  legilur  in  Edit.  Pamel., 
consentientibus  Mss.  Reg.  Suec.  et  Gemel.  :  Praesta 
qu,  omnip,  D,utnuHisnospermittaipertwbationibus 
concuti,  quos  in  apost,  cmfesiionis  petra  solidasii,  in 


A  ctorumapostolorum,qn8e8umus,deprecatioquoram 
solemnia  praevenimus  efficiat.  Per. 

Prxfatw,—  Veredignumetjustum  est^eequumet 
salutiire  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
112  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne 
Deus  :  apud  quem  cumbeatorumapostolorum  con- 
tinuafestivitas  triumphique  coBleslis  perpetua  et 
fleterna  sit  celebri  tas,nobis  tamen  eorum  festa  annuis 
recursibustribuis  freqentare,utet  illorum  passionii 
sit  veneratio  ex  nostra  devotione,  et  nobis  auxi- 
lium  proveniat  deeorum  sanctissima  intercessione. 
Per. 

Ad  complendum,  —  Sumptis  Domine,  reuediii 

sempiternis,  tuorum  mundentur  corda  fidelium,  ut 

apK)stoIici  Petri  et  Paulinata1i8insignia,quaecorpo- 

^  ralibiis  officiis  exsequuntur,piacordis  intelligentia 

comprehendant.  Per. 

Super  populum,  —  Deus,qui  ligandi  solvendique 
licentiamtuis  apostolis  contuIi8ti,da,qu8esumus,ut» 
per  ipsos  8eternis  vitiisexpediti,Iiberipossimuscoe- 
lestibus  interesse  mysteriis.  Per  eumdem  Domi- 
niim. 

Ad  Vesperos,  —  Apostolicisnos,  Domine.quaesu 
musbeatorum  Petri  et  Pauli  attolle  praesidiis,  ut 
quanto  fragilioressumustanto  validioribus  auxiliis 
foveamur.  Per. 

Ad  c  Maiuiinos,  —  Deus,  qui  Ecciesiam  tuam 
apostoli  tui  Petri  fideetnomineconsecrasti,quique 
beatum  illi  Paulum  ad  praedicandum  gentibus  glonam 
tuamsociare  dignatus  es,concedeutomnes  quiad 
p  apostolorum  tuorumsolemniaconveneruntspiritali 
remuneratione  ditentur. 

ni     KALENDAS     JUUl.      —     NATALI  EJU8DEM  ^  PETRl     BT 

PAUll. 

Ad  Missam,  —  Deus,qui  hodiernamdiem aposto- 
lorum  tuorumPetrietpauIi  martyrio  consecrasti,da 
Ecclesiae  tu»  eorum  in  omnibus  sequi  prseceptum, 
per  quos  religionis  sumpsit  exordium.Per  Dominum 
nostrum. 

Super  oblata,—  Hostias,Domine,quasnomini  tuo 
sacrandasof[erimus,apostolica  prosequaturoratio, 
per  quam  nos  expiari  tribuas  et  defendi.  Per. 

Praelatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  tequum 
et  Salutare  nos  tibi  semper  et  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,Pater  omnipotens,8eterneDeus:ette 
suppliciterexorare,  utgregem  tuum  pastor  eeterne, 
D  nou  deseras  sed  per  beatos  apostolos  tuos  continua 
protectionecustodias,utiisdemrectoribus  guberne- 
lur  quos  operis  tui  vicarios  eidem  contulisti  praesse 
pastores.Et  ideo  cum  angelis  et  archangelis. 

113^  Benediciio.  —  Benedicat  vobis  omnino- 
teas  Deus,  qui  vos  beati  Petri  saluberrima  confes- 

Kalend'  Rom.habes;  Tramlatio  corporis  beati  Leonis 

Utrum   Leonis    II,    aut  alterius,  consule  notas  Joan. 

Frontonis  ad  hunc  locum. 
c  In  Kal,  legilur  :  Ad  oigilias  in  nocie, 
d  In  vet .  Sacrnm.  (Val.  :  Missr    in  natal  Petri  el 

Pauli,   postquam    legitur  Missa  sancti  Sigismundi 

regis. 
«  Hanc  exhibet  Benedictionale. 


IfS 


LIBER  SACRA!«ENTORUM 


1S6 


ffone  io  ecclesiasticffi  fidei  fundavit  soliditate. 
Amen.  Etquos  heatiPauli  sanctissima  instruxit  pne- 
dication«>,  suatueaturgratissimHdefeQsione.  Amen. 
QuatenusPetrns  clave,  Paulus  sermone,  utrique  in- 
tercessioneadiilamnoscertentpatriamiutroducere, 
ad  quani  ilii,  alter  cruce,  alter  gladio,  hodiernadie 
pervenere.  Amen.  Quod  ipse  prsstare. 

Ad  Complendnm,  —  Quos  coelesti,  Domine,  ali- 
mento  satiasti,  apostolicisintercessionihusah  omni 
adver^ilate  custodi.  Per. 

Superyopulum,  —  Familiam  tuam,  quresumus,  Do- 
mine,  propitius  intuere,  et  apostolicis  defende  prae- 
sidii!>,  ut  eorumprecibusgubernetur,  quibusnitituri 
te  constituente,  principihus.  Per. 

Alia,  —  Deus,  qui  apostolo  tuo  Petro,  collatis 
clavihus  regni  coelestis,  iigandiatque  solvendi  (428) 
pontiticium  tradidistJ,concelie  utintercessionisejus 
auxilio.  a  p>eccatorum  uostrorum  nexibus  liberemur. 
Per  Dominum. 

AUa.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  Eccle- 
siam  tuam  apostolica  soiiditate  fundatam  ab  iufer- 
narum  eruis  terroie  portarum,  praesta  ut,  in  tua 
veritate  persistens,  nulla  recipiat  consortia  perfido- 
rum.  Per. 

Alia,  —  Exaudi  nos,  Deus,  salutaris  noster,  et 
apostolorum  tuorum  nos  tuere  praesidiis,  quorum 
douasti  fideies  esse  doctrinis.  Per. 

AHa,  —  Esto,  Domine,  plebituw  sanctificalor,  et 
custos,  utapostolicis  munitapreesidiis,  et  conversa- 
tione  tibi  placeat,  et  secura  deserviat.  Per. 

PHIOIK     KALENOAS    JULU.     —   (429)    NATALIS    SANCTl 

PAUU. 

Deus,qui  multitudinem  gentium  beati  Pauli  apo- 
sloli  prsedicatione  Jocuisti,  danobis,  quaesumus,  ut 
cuj  iis  natalitia  colimus,  ejus  apud  te  patrocinia  sen- 
tiamus.  Per. 

Super  oblata.  —  Ecclesiae  tuse,  qucesumus,  Do- 
mine,  preceset  Hostiasapostolicacommendetoratio* 
ut  quod  proillorumgloriacelehramus,  nobisprosit 
ad  veniam.  Per. 

(430)  Prxfatio  •  et  benedicliOj  qwB  est  superius, 

Ad  Complendum,  —  Perceplis,  Domine,  sacra- 
meotis  beatis  apostolis  iutervenieutibus  114  de- 
precamur,  utqu»  pro  illorum  celebrala  suut  gloria, 
Dobis proficiant  ad  medelam.  Per  Dominum nostrum. 

'  idem  legitur  in  Kdit.  Vatic.  et  Gussanvil.,  quod 
ftignificat  superius  in  festo  sanctorum  apost.  Petri 
et  Pauli  exstare  benedicllonem,  quse  minime  tamen 
ibireperitur. 

fc  In  Kal<*nd.  Rom.  :  Septem  fratrum  Apii  el  Saia- 
rix.  Al  censet  et  Joan.  Frontolegendum  viaAppiaet 
Soiana.  Septem  fratrum  nomina  exhibel  Pamelius, 
at  contra  vet.  Mss.  fid(.'m.  Post  hoc  testum,  in  Codd. 
Gemet.  et  duobus  Theoder.  legitur :  Translatio  cor- 
poris  vel  natale  sancti Benedicti  ahb.  cujus  officium, 
ut  e>t  io  utroque  TheodtT.  hic  exhibemus. 

Orniio.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  per 
giVri^fSh,  exeuipla  humilitatis  triumphuin  nobis 
Oai^ridisti  (Btcnium,  da,  quHes^imus,  ut  viam  libi 
p'af:itrf»  obe.iienlifB,  quam  venerahilis  Pater  iilaesus 
aDtticeiebat  Bene«Iictus,  nus  pr<pclaris  ejus  uieritis 
ad.iti  &iueerrore  subsequamur.  Per. 

Secreia. «  Sacris  aitaribus,  Domine,  Hostias  su- 


A  Super  populum,  —  Praesta,  qusesumus,  omnipo« 
tens  Deus,  ut  nuUis  nos  permittasperturhationibus 
concuti,  quos  in  apostolicce  confessionis  petrasoli- 
dasti.  Per. 

VI    NONAS    JULIl.    —    NATALIS    8ANCT0RUM    PROGESSl     BT 

MARTINIANl. 

Deus,  quinossanctorumtuorumProcessi  etMar- 
tiniani  confessionibus  gloriosiscircumdaset  prote- 
gis,  da  nohis,  et  eorum  imitatione  proficere,  etin- 
tercessione  gaudere.  Per. 

Sufici*  obiata.  — Suscipe,  Domine,  preceset  mu- 
nera,  quse  uttuo  sinl  digna  conspectui,  sanctorum 
tuorum  precihusadjuvemur.  Per  Dominum. 

Ad  Compiendum,  —  Corporis  sacri,  et  pretiosi 
sanguinis  repleti  libamine,  quassumus,  Domine, 
g  Deus  noster,  ut  quod  pia  devotione  gerimus,  certa 
redemptione  capiamus.  Per. 

PRIDIE     NONAS    JULll,   —    (431)    OCTAVA    APOSTOLORUM 

PETRl  ET  PAULI. 

Deus,  cujus  dextera  beatum  Petrum  ambulan- 
tem  in  iliictibus,  ne  mergerctur,  erexit,  etcoaposto* 
lum  ejus  Paulum  tertio  naufragantem  de  profundo- 
pelagi  iiberavit,  exaudi  nos  propitius,  etconcede  ut 
amhorum  meritis,  aeternitatis  gloriam  consequamur. 
Per  Dou^inum. 

Super  oblata.  —  Hostias,  qusBsumus,  Domine, 
suscipe  placatus  ohlatas,  quae  meritis  apostolorum 
tuorumPetri  etPauli,te  sanctiflcante,nobis  effician- 
tur  salutares.  Per. 

Ad  Comptendum,  —  Beatorum  apostolorum  tuo- 

rum,  Domine,  Petri  et  Pauli  desiderata  solemnia 

^  recensentes,  praesta,  queesumus,  ut  eorum  suppli- 

cationibus  muniamur,  quorum  regimur  principatu. 

Per. 

Super  populwn,  —  Protege,  Domine^  populum 
tuum,etapostoIorumtuorumpatrocinioconfidentem 
perpetua  defensione  conserva. 

115  VI  IDUS    JULU.    —  NATALIS  (432j    SEPTEM    *>  FRA- 

TRUM. 

Praesta, quaesumus, omnipotens  Dens,  utqui glo- 
riosos  martyres  fortes  in  sua  confessione  cognovi- 
mus,piosapud  teinnostraintercessionesentiamus. 
Per. 

Super  oblata,  —  Sacrificiis  prsesentibus,  Domine, 
quaesumus,  intende  placatus,et,  intercedentibus  san- 

r|  perpositas  sanctus  Benedictus,  qusesumus,  in  salu- 
tem  nohis  provenire  deposcat.  Per. 

Prinfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum  et 
saiutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domitie  sancte,  Pater  omnipotens  aeteroe  Deus  : 
et  gioriain  tuam  profusis  precibus  exorare  ;  ut  qui 
beati  confessoris  tui  Benedicti  veneramur  festa,  te 
opitulante,  ejus  sanctitalis  imitari  valeamus  exempla. 
Et  cujus  meritis  nequaquam  possumus  coaequari, 
ejus  precibus  mereamur  adjuvan.  Per  Christum. 

Ad  Complendum.  —  Protegat  nos,  Domine,  cum 
tui  porc'plione  sacramenti.  beatus  Benedictus  abbas 
pro  nobis  intercedendo,  ut  et  conversationis  ejus 
experiainur  insi^nia,  et  iutercessionis  ipsius  percipia- 
mus  siilfraj^ia.  Per. 

Alia.  —  Intercessio  nos,  quaisumus,  Domine,  beati 
Benedicti  abbatis  commendet,  ut  quod  nostris  me* 
ritis  non  valemus,  ejus  patrocinio  assequamur.  Per. 


1S7 


8ANCTI  GREGORn  MAGNI 


198 


ctistuis,  deyotioni  nostreB  proflciant,  et  saliiti. 
Per. 

Prfrfntio.  —  Vere  diffnum  etjustum  est,  flequiim 
et  saliitare,  nos  tibi  semper  el  ubiqiie  p:ratias  age- 
pe,  Dominesancte,  Pateromnipotens,  mterneDeus  : 
donari  nobis  suppliciler  exorantes,  ut  siont  sancti 
tui  mnndum  in  tua  virtutevicerunt,  ita  no**  a  mun- 
danis  erroribus  postulent  expediri.  Per  Christum 
Dominum. 

AdComplenrfum,  —  Qu8esnmu8,omnipotensDeu8, 
ut  illius  salutaris  capiamus  effectum,  cujus  per  hapc 
mysteriapi(>nusaccepimus.  Per  Dominumnostrum. 

VUl  RALENDAS  AUGU8TI.  —  (433)  NATAL18  SANCTl  JACOBl 

APOSTOLI. 

Esto,  Domine,  propitius  plebi  tuflB.  sanctifipator 
et  custos,  ut  apostoli  tui  Jacobi  munita  praesidiis, 
et  conversatione  tibi  placeat,  et  secura  deserviat. 
Per. 

Super  ohlata,  —  Oblationes  populi  tui,  Domine, 
qurBsumiis,  heati  apostoH  tui  Jacobi  passio  beata 
conciliel,  et  qufenostris  apta  non  sunt  meritis, 
fiant  tibi  placifa  ejns  deprecatione.  Per. 

Prapfatio.  —  Vere  disrnnm  est,  ffiquumetsalntare, 
nos  tibi  spraner  et  ubique  prptias  a^ere,  Domine 
sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deiis:  qnia  licet 
Dobis  Mempersalntemopereturdivini  celebratio  sa- 
cramenti,  propenpius  tamen  nobisconfidimus  pro- 
futuram,si  beatiapostolituiJacobi  intercessionibus 
adjjivemur.  Per  Christum. 

Ad  Complendum.  —  Beatiapostolitui  Jacobi,  cu- 
jus  hodie  feslivitate  116  corpore  et  sanffuine  Filii 
tui  nos  refecisti,quflRsumns,Domine,  intercessione 
adjuva,  pro  cujnssolemnifatepercipimus  tua  dona, 
laetantes.  Per  eumdem. 

Super  populum.  —  Solemnitatisapostolicfle  multi- 
plicatione  ^andentes  clementiam  tnam  deprecamur, 
omnipotens,  Deus,  uf  tribnas  jupriter  nos  eorum  et 
confessione  benedici,  et  patrociniis  confoveri.  Per 
Dominum. 

IV     •  KALBNDAS      AUGUSTI.     —    NATALIS      (43  i)     SANCTl 

FELiniS. 

Infirmitatem  nostramrespice,  omnipofens  Deus, 
et  (433)  quos  ponduspropriae  actionis  Rravat,  beati 
felicis  martyris  tui  atqne  pootificis  intercessio  glo- 
riosa  nos  ppoiejral.Per  Dominnm  nostrum. 

Superoblata.  —  Hosfiasfibi,Dominey  pro  comme- 
moratione  sancfi  Pelicis  ofi^erimus,  quem  atui  cor- 
poris  unifafe  nulla  tentatio  separavit.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Sniritum  nobis,  Domine,  fuae 
charitatis  infunde,  utquosuoo  paneccelesti  safiasti, 
intercedentebeato  Felicemartyre  tuo,  tuafaciaspie- 
tate  cordes.  Per. 

111  RALENDA8AU0USTI.  —  NATALIS  8ANCT0RUM    ABDON   ET 

SENNBN. 

Deus,  qni  sanctis  tnis  Abiion  et  Senneii  ad  hanc 
gloriam  veniendicopiosum  muDUsgratifiecontulisti, 

*  A'.te  hoc  festum  io  Codd.  Theoder.  et  Gemet. 
occurrunt  festa  sanctae  Praxedis,  et  sancti  Apolli- 
naris»  saactorum  vero  Nicasii  et  Socionim  mart.   in^ 


A  da  famulis  tuis  suorum  veniam  peceatorum  nt  san- 
ctorum  tuorumintercedentibusmeritis  abomnibus 
mereamur  adversitatibus  hberari.  Per  Dominum 
nostrum. 

Super  oblata.  —  Muneratibi,  Domine,pro  sancto- 
riim  martyrum  Abdon  ef  Sennen  passione  deferimus, 
qui  dum  fininntur  in  terris,  facti  sunt  coelesti  luce 
perpetui,  huuiiliter  postulantes  ut  eorum  semper 
meritis  muniamur.   Per. 

Praefatio,  —  Vere  dignum  et  justnm  est,  aequum 
et  saiutare,  nos  tibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domine  saucte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deus  : 
et  117  t.e  laudaremirabilemDominum  in  sanctis 
tuis,  quos  ante  constitutionem  mundi  in  fleternam  tibi 
gloriam  preeparasti,  utpereoshuicmundo  veritatistu» 

Q  lumenostenderes,  quositaspiritu  veritatis  armasti, 
ut  formidinem  mortis  perinfirmitatemcamis  evin- 
cerent.DequorumcollegiosuntmartyrestuiAbdon, 
(436)  et  Sennes,  qui  in  Ecclesifle  tufle  prato  sicut 
rosse  et  iilia  fiioruerunt,  quos  Unigeniti  tui  sanguis  in 
prflelio  confessionis,roseocolore  perfuditetobprae- 
mium  passionis  niveo  liliorum  splendore  vestivit. 
Perquem  Majestatem. 

AdComplendum.  —  Populunituum,  Domine,  per- 
petua  munilione  defende,  nec  difiioulter,  quod  pie 
etjustepostulatconsequatur,cui  sanctorum  tuorum 
merita  suffragantur.  Per. 

RALBNDIS   AUGU8TI.   —  AD  8ANCTUM   PBTRUIC   AD 

VINCULA. 

Deu8,  qui  beatum  Petrum  apostolum  a  vinculis 
Q  absolutum  illresum  abirefecisti,  noslrorum,  quflesu- 
mus,  absolvevinculapecoatorum,  etomnia  malaa 
nobis  propitiatus  exclude.  Per. 

Superoblata.  —  Suscipe,  Domine,  Hostiam  re- 
demptionishnmaufle,  interveniente  beato  Petroapo- 
stolo,  et  salutem  nobis  mentis  et  corporis  operare 
placatus.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Corporis  sacri  et  pretiosi 
sanguinisrepletilibamine,  quflesumus,  DomineDeus 
Dosfer,  ut  quod  pia  devotione  ^  gerimus,  interce- 
dente  beato  Petro  apostolo  tuo,  certa  redemptione 
capiamus. 

IV     NONAS      AUGUSTl.      —     NATALIS      SANCTI      8TBPHANI 

EPISGOPl  ET  MARTTmS. 

Deus,  qui  nos  beati  Stephani  martyris  tui  afque 
D  pontificis  annua  solemnitatelfietificas,concedepro- 
pitius  ut  cnjus  nafalitia  colimns,  de  ejusdem  etiam 
protectionegaudeamus.  PerDominum  nostrum. 

Super  oblata.  —  Munera  tibi,  Domine,  dicata 
sanctifica ;  et  iutercedente  beato  Stephano  martyre 
tuo  atque  pontifice,  per  eadem  nos  placatus  in- 
tende.  Per  Do.ninum. 

Ad  Complendum.  —  Hsecnoscommunio,  I>omine, 

purgeta  crimine  ;  et  intercedente   beato  Stephano 

martyre  fuo  atque  pontifice  coelestis  remedii  faciat 

esse  consortes.  Per. 

utroque  Theoder.  et  sancti  Pantaleonis  in  Gemet. 

b  In  Cod.  Reg.  Suec,  gerimus,  ceria  redemptiom 
capiamus,  Per, >etc.  In  Ed.  Pamel.  alia  est  oratio. 


ii9 


UBER  SACRAMEiNtOtUM. 


i30 


VUl  IDUS    AUGUSTl  —  «  NATALIS   SAKCTI   SlXTl   EPlSCOPI. 

Deus^qui  coQspicis,quia  ex  nulia  oostra  virtute 
118  subsistimus,  coucede  propitius,  ut  iuterces- 
sioue  beati  Sixti  martyris  tuiatque  poutiiicls,  coatra 
omnia  adversa  muuiaiuur.  Per. 

Super  oblata,  —  Suscipe,  Domiue,  munera  propi- 
tiatus  oblata,  quee  majestati  tuse  beatus  Sixtus  sa- 
cerdos  commeadet  et  martyr.  Per. 

Prasfalio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
et  salutare,nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domiae  saacte,  i^ater  omaipoteas,  seterne  Deus  : 
et  iadie  festivitatishodiernae,qua  beatus  Sixtus  pa- 
riter  sacerdos  et  martyr  devotum  tibi  sanguiuem 
exuitaater  elfudit,  qui  ad  eamdem  gloriam  prome- 
readam  doctrinae  suee  fiiios  incitavit,  et  quos  eru* 
diebat  hortatu  prsBveniebatexempio.Per  Cliristum. 

(439)  Prcefatio  uvce.  —  Intra  quoruiu  nos  consor- 
tium,Qoa  8estimatormeriti,sed  veniie,  qusesumus, 
iargitor  admilte.  Per  Chiistum. 

(440)  Benedictio  uvcB.  —  Beuedic,  Domine,  et  hos 
fructus  uovos  uvne,  quos  tu,  Doiniue,  rore  ccBli,  et 
iauodantia  pluviarum,et  temporum  sereaitatealque 
tranquiUitate,  ad  maturitatem  perducere  diguatus 
eSy  et  dedisti  eos  ad  usus  nostros,  cum  gratiarum 
actioae  percipi,  in  nomiue  Domini  nostri  Jesu  Chri- 
sti.  Per  quem  haec  omnia. 

Ad  Complendum,  —  Praesta,  qucesumus,  Domine 
Deus  Qoster,  ut  cujus  nobis  festivitate  votiva  suat 
sacrameata,  ejus  salutaria  aobis  intercessione  red- 
daatur. 

EODKM   >>  DIE.   —  !fATALlS     SANGTORUM     PELlGlSSIlfl     ET 

AGAPITI. 

Deus,qui  nos  concedis  sanctorum  martyrum  tuo- 
rum  Felicissimi  et  Agapiti  nataiitia  coiere,  da  aobis 
in  eeteraa  Ifletitia  de  eorum  societale  gaudere.Per. 

Superoblata, —  Muaeratibi,  Domiae,nostrfle  de- 
FOtioais  offerimus,  quo  et  pro  tuorum  tibi  grata 
sinthoaore  justorumet  aobis  saiutaria,  te  mise- 
rante,  reddaatur.  Per  Domiaum. 

Ad  Comptendum,  —  Prsestaaobis,  Domiae,qu8esu- 
mus,iQtercedeotJbus  sanctistuisFeiicjssimo  et  Agapi- 
to,utquse  ore  coQtingimus  pura  mente  capiamus.l^er. 

VI   IDUS   AUGUSTI.  —  NATALIS   SANCTI    CYRIACI. 

Dffus,  qui  nos  annua  beali  (^yriaci  marlyris  tui 
1 19  solemnitate  l(Btiticas,coucede  propilius  ut  cu- 
jus  nataiitia  cohmus,  virtutem  quoque  passionis 
imitemur.  Per  Dominum  nostrum. 

Superoblata, — Suscipe,Domine^  sacrificium  pla- 
eationis  et  laudis,  quod  nos,  iutervenieute  sancto 
tuo  Cyriaco,et  perdurat  ad  veaiam,et  iu  perpetua 
gratiarum  coastituat  actioae.  Per. 

Ad  Complendum. —  Qu8esumus,Domiae,Deus  no- 
iter,  Qt  iaterveaieate  beato  Cyriaco  martyre  tuo, 

•  Cz  tractalu  37  saQcti  Aug.  in  Joati.  conslat  tunc 
fi&ncti  SiXLi  festuin  eadeni  die  luibse  celebratum. 

^  iu  Jiaiend.  liom.  :  Die  6  tnensis  Auy.  natal, 
sancti  tSixti.  Feltctssimi  et  Agapitt.  Sanctus  Sixlus 
idem  est  qui  supra.  Iq  Cod.  Heg.  Suec.  natale  saa- 
eti  Xiflti  Qotatur  quoque,  qoq  die  sexta,  sed  quinta  . 


A  sacrosaacta  mysteria,qu£e  sumpsimus,actu  subse- 
quauiur  et  seusu.Per. 

V   IDUS   AUGUSTI.     —   VIGILIA   SANGTI   LAURENTli. 

Adesto,  i^omme,  supphcatiouibus  nostris;  et  ia- 
tercessioue  beati  Laureutii  uiariyns  tui,  perpetuam 
nobis  misericordiam  impeude.Per  Domiuum  ao- 
strum. 

Super  obtata,  —  Hostias,  Domiue,  quas  tibiofife- 
rimus^  propitms  suscipe ;  etiniercedenlebeatoLau- 
reuuo  martyre  tuo^  viQcuia  peccatorum  aostrorum 
absoive.  Per. 

Praefatio,  —  Vere  digaum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,nos  tibisemperet  ubique  gralias  agere, 
Domine  saucie,Pater  omnipoteus,fieterne  Deus :  et 
devotis  meutibus  uataie  beatimartyristui  Laurentii 
^  prfievenire,  qui  ievita  simui  martyrque  venerandus, 
et  proprio  claruit  gloriosus  oflicio,  el  memoraudse 
passiouis  refulsUiiiartyrio.  Per  Christum  Dominum 
nostrum. 

Ad  CompLendum.  —  Da,  qu88Sumus,Deusnoster 
ut  sicut  beati  Laurentii  mariyris  tm  commemora- 
tione,  temporaiigratulamurotlicio,  itaperpetuolse- 
temur  aspectu.  Per. 

Alia,  —  Da,  qusesumus,  omnipoteus  Deus,  ut 
triumphum  beati  Laureulii  martyris  tui,  quem  de- 
specus  iguibus  consummavilm  ierris,perpetuacoe- 
iorum  iuce  couspicuum,diguo  fervore  iidei  venere- 
mur.  Per  Domiuum  nostrum. 

Ad  Matutinos,  —  Deus,LuuudiCreator  et  rector, 

qui  hunc  diem  in  beaU  ieviia;  tui  Laureutii  martyrio 

cousecrabU,  concede  propitius  ut  oiunes  qui  marty- 

G  rii  ejus  meriiaveueramur,iutercessiouibusejus,ab 

aeteruis  gehenna)  inceudiis  hberemur.  Per. 

IN   (442)  c  PHIMA   UlaSA   DB   NOCTB.     —    EXClta,   Do- 

miue,  lu  ecciesia  lua  Spinlum  cui  beatus  Laurea- 
Uus  ieviia  servivit,  ut  eodem  aos  120  repieute 
studeamus  amare  quod  amavit  et  opere  exercere 
quod  docuit.  Per. 

Super  oblata,  —  Sacriiioium  tibi,  Domiue,  quae- 
sumus,  beaU  LaureuUi  precatio  saacta  concUiet,  ut 
cujus  iionore  soiemuiter  exiubetur,  mehUseiBciatur 
acceptum.    Per. 

Ad  Comptendum.  —  Suppiices  terogamus,  omni- 
poteus  Deus,  ut  quos  donis  coeiesubus  saUasU,  in- 
tercedeute  beato  LaureuUo  martyre  tuo,  perpetua 
protectione  custodias.  Per. 

IV   IDUS  AUGUSn.  —  NATALIS   BA>'CTI   LAUHENTU. 

Da  nobis,  quaesumus,  omuipctensDeus^vitiorum 
nostrorumilammas  exstiuguere,quibealo  Lauren- 
tio  tribuisU  tormeutorum  suorum  iucendia  superare. 
Per  Domiuuui  aostrum. 

Super  obtata.  — Accipe,qu8esumus,  Domine,mu- 
nera  diguauter  obiata;  etbeaU  Laureutii  suiiragaa- 


D 


hujus  mensis. 

«  Edit.  Pamel.  habet,  im  primo  mane.  Kaleud. 
Houi.,  ad  pnma  *t/iii«a,  coiLeris  omissiis.  l^btea  :Die 
S6.  ad  Ausa puoLica  nataL.  sancii  Lau/ent,Pvo{\\xo 
legitur  apud  Pamei.  :  In  die  ad  Missam  ;ubi  Codex 
Heg.  Suec. :  Item  atiaMissa, 


■lim 


m 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


132 


tibus  meritis  ad  nostrse  salutis  auxilium  provenire  A     ididus  acousti.  —  (451)  natalis  sancti    uippoltti 


coocede.  Per. 

Prxfatio.  — Vere  digaum  et  justumest,8equum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetubiquegraliasagere, 
Domiue  sancle,  Paler  omnipotens,  teterre  Deus :  et 
praecipue  U44)  in  die  solemnitatis  hodiernae,  qua 
beatus  Laurentius  hostia  sancta  viva  tibi  placens 
(445)  oblatus  est  ;  qui,  igne  accensus  tui  amoris, 
constanter  ignem  sustinuit  passionis,  et  per  imma- 
nitatem  tormentorumpervenitadsocietatem  civium 
supernorum.  PerChristuin  Dominum. 

Xd  Complendum,  —  Supphces  le  rogamus,omni- 
potens  Deus  ,  utquos  donis  ccelestibus  satiasti,  in- 
tercedente  beato  Laurentio  martyre  tuo,  perpetua 
protectione  custodias.  Per. 


UARTYRIS. 

Sancti  martyris  tui  Hippolyti,  Domine,  quissu- 
mus,  veoeranda  festivitas  salutaris  auxilii  nobis 
prwstet  augmentum.  Per. 

Super  oblata.  —  Respice,  Domine,  munera  po- 
pulitui,sanctorum  festivitate  votiva,  et  tuse  testifi- 
catio  veritatis  nobis  proiiciat  .ad  salutem .  Per  Do- 
minum. 

Prcefatio,  — Vere  dignumetjustum  est,  aequum 
et  salutare,nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
et  (!%2)  tuam  clementiam  votis  supplicibus  implo- 
rare,  ut  beati  Hippolytiintercessio  peccatorum  no- 
strorum  nobis  obtineat  veuiam,   qui  per  tormenta 


Super  populum.  —  Deus,  cujus  charitatis ardore  g  passionis  fleternam  pervenit  ad  gloriam.  Per  Chri- 


beatus  Laurentius  edaces  incendii  ilammas,  con- 
temptopersecutore,  devicit,  concede  utomnes  qui 
martyrii  ejus  merita  veneramur  protectioois  tuse 
auxilio  muniamur.  Per. 

Alia*  —  Sancti  Laurentii  nos,  Domiue,  sancta 
precatiotuealur^  et  quod  nostra  conscientia  non 
meretur,ejusnobis  quitibi  placuitorationedonetur. 
Per. 

Alia.  —  Adsit  nobis,  Domine,  queesumus,  sancti 
Laurentii  martyris  tui  in  tua  glorificatione  benedi- 
ctio,  cujus  nobis  est  hodie  facta  suffragium  in  tua 
virtute  confessio.Per  Dominum  noslrum. 

Alia.  —  Praesta,  quaesumus,  Domine,  ut  semper 
nos  121  beati  Laurentii  lfietificeut(446)  votivamar- 
tyria,  quae  semper  esse  non  desinunt  admiranda.Per. 

IU  IDUS   AUGUSTl.  —  (447)  NATALIS   SANCTI    |t1BUR- 

TU     »    MARTYRIS. 


Beati  Tiburtii  nos,  Domine,  foveant  continuata 
prsesidia,  quia  non  desinis  propitius  intueri  quos 
talibus  auxiliis  concesseris  adjuvari.Pcr. 

Super  oblata.  —  Adesto,  Domine  precibus  po- 
puh  tui,  adestomuneribus,utquflesacris  sunt  oblata 
mysteriis,  tuorum  tibi  placeant  intercessione  san- 
ctorum.  Per  Dominum  nostrum. 

Frxfatio.  —  Yeredignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare^  nos  tibiscmper  etubiquegratiasagere, 
Domiue  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
qui  dum  beaU  Tiburtii  merila  gloriosa  veneramur, 
(448)auxiliumnobis  tuae  protectionis  adfore  depre- 
camur,  (449)  quoniam  credimus  nosper  eorum  in-  D 
tercessionem  qui  tibi  placuere  peccatorum  nostro- 
rum  veniam  impetrare.  PerChristum. 

Ad  Complendum.  —  Sumpsimus,  Domine,  pignus 
redemptioois  eeternee  :  sit  nobis,  quaesumus,  inter- 
veniente  beato  Tiburtio  martyre  tuo,  (450)  vit» 
pi*8esentis  auiilium  pariter  et  futuree.  Per. 

•  In  Kalend.  Rom.  ailditur  :  Die  55.,  hoc  est, 
fiupra  scripta  :  Natal.  tanctx  Susannae .\)\^,  vero  seq. 
legito  :  Die  1'2  Mcm.  Aug.  Natal   sanrti  Eupli. 

<>  In  Calensi,  preshyteti.  Iia  quoque  legilur  in  Edit. 
Psimel. ysed  presbyteri  desideratur  in  Cod.  i\eg. 
Suec. 

c  Censet  Pamelius  hoc  officium  et  sequens  non 
eese  sancti  Gregorii,  licet  Gregoho  esse  vetustiorai 


stum. 

Ad  Complendum.—  SacramentorumtuorumyDo- 
mine,  communio  sumpta  nos  salvet,  et  intercedente 
beato  Hippolyto  martyre  tuo,  in  tuae  veritatis  luce 
coufirmet.  Per. 

XIX  KALENDAS   SEPTEMBRIS.  —  NATALIS   8ANCTI   EU- 
SEBU   b    CONFESSORIS. 

Deus,  qui  nos  beatiEusebii  confessoris  tui  annua 
solemuitate  122  ^^^^^«"'^s,  concedepropitius  utcu- 
jus  natalitia  coiimus,  per  ejus  ad  te  exempia  gra- 
diamur.  Per. 

Super  oblata."  Laudis  tusB,  Domine,  immola- 
mus  Ilostias  in  tuorum  commemoratione  sanctorum 
qiiibusnoset  praesentibus  exui  malis  coufidimuset 
G  futuris.  Per  Dominum. 

Pragfatio.  — Verediguum  etjustum  esl,  eequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agcre, 
Dominc  saucte,Pater  omuipotens,  aeterne  Deus  :  et 
clementiamtuam  pronis  mentibusimplorare,  ut  per 
beati  Eusebiiconfessoristuiintercessionem,  saluti- 
feraiu  in  uostris  mentibus  firmes  devotionem.Con- 
cedasque  ut  sicut  te  solum  credimus  Auctorem,  et 
veneramurSalvatorem,sic  in  perpetuum  ejuslnter- 
veutu  habeamus  adjutorem.  Per  Christum. 

Ad  Cumplendum.  —  Sancti  Eusebii  natalitia  cele- 
brantes,  suppHccis  te,  Domine,deprecamur,  uthoc 
idem  nobis  semperindulgsutitecausa  sit  etsalutis. 
Per. 

BODEM     DIE.     (454)  c  VIGILIA  A8SUMPT10N1S     SA.NCTJE 

MARIjC. 

Deus,  qui  virginalem  aulam  beatae  Mariie,  in  qua 
habitares,eligere  dignatus  est,da  queesumus,  ut  sua 
nos  defensione  muuitos  jucundos  (455)  faciat  su» 
interesse  festivilati.  Qui  vivis  etregnas. 

Super  o6/a^(X.— MaguaestDomine,  apuddemen- 
tiam  tuam  Dei  Genitricis  oratio,  quam  idcirco  de 


verisimile  ipsi  videatur.  Sane  exstant  in  Cod.  Reg. 
Suec,  in  ulroque  Theod.,  in  Geinel.,  etc,  eliam 
sub  Assumptiu7iis  titulo.  Notatur  hoc  modo  in  Ka- 
lend.  Hom.  :  DieUimens.  Auy.  Solemnia  de  Pau- 
sutione  sanctas Marix .  Ubi  quoque  assignatur  Evang. 
intravit  Jesus  in  quoddam  castell,  Consule  doctis* 
simi  Joao.  Frontonis  notas  ad  bunc  locum. 


133 


LIBER  SACRAMENTORUM  134 

Ad  Complendum.  —  Measffi  coelestis  .participes 
eifecti,  implorainus  cieiBeiUiaiii  tuam  DouiiaeDeus 
Doster,  ut  qui  festa  Dei  Geuitricis  coiiuius  a  uiaiis 
immiueutibus  ejusiutercessioDibusiiberemur.  Per 
eumdem. 

Alia.  —  Porrige  nobis,  Domiae,  dexteram  tuam, 
et  per  iutercessiouembeataeetgioriosiesemperque 
Yirgiuis  GeuitricLs  Mariffi  auxiiium  nobis  superu» 
virtutis  impeude.  Per  eumdem. 

XVKALENDAS  SBPTEMBRI3.  —    NATALIS  SANGTl 
AGAPITI  *>  MARTYRIS. 

(460)  Saucti  martyris  tui  Agdpitimeritauos.  Do- 
miue^  124  pi'<itiosa  tueautur,  iu  quibus,  tu»  Ma- 
jestatis  opera  prfledicautes,  et  prffiseus  capiamus  ad- 
jutorium  et  futurum.  Per. 


prssenti  sibcuIo  transtulisti  ut  pro  peccatis  nostris  A 
apud  te  fiducialiter  intercedat.Per  eumdem  Domi- 

num. 

Ad  Complendum.  —  Calesti  munere  saliatos, 
omnipotens  Deus,  tua  nos  protectioDe  custodi,  et 
castimoniae  pacem  mentibus  nostris  at^ue  corpori- 
bus  iDtercedente  beataMaria,  propiliatus  iuduige, 
ut  Yeaieote  sponso  Fiiio  tuo  Unigenito,  accensis 
lampadjbus,  ejusdigne  prffistoiemur  occursum. 
QuiYivit  et  reguatDeus  in  unitate  Spiritus  sancti. 

Aiia, —  Concede,  misericors  Deus,  fragiiitati  do- 
strsB  praesidium,  ut  qui  sanct»  Dei  GcDitricis  re- 
quiem  celebramus,  intercessienisejusauxiiio  ano- 
stris  iniquitatibus  resurgamus.  Per  eumdem. 

Aha.  —  Concede,  qusBsumus,  omnipotens  Deus 
ad  beatae  MarioB  sempervirginis  gaudia  wternapei-  g     Super  oblata  —  Suscipe,  Domine,  munera,  qu» 


tingere  de  cujus  nos  veueranda  Assumptione  tribuis 
annua  soiemnitate  gaudere.  Per. 

123  ^^"^    KALBNOAS     8EPTEMBR1S.  —  (456) 
ASSUMPIIii  SANOT^  MARl^  VIRGINIS. 

(457)  Veneran(;la  nobis^Domiue,  hujusest  diei  fe- 
stivitas  in  qua  sancta  Dei  Geuetrix  mortem  subiit 
temporalem  nec  tamen  mortis  nexibus  deprimi  po- 
tuitquse  Filium  tuum  Domiaum  nostrum  de  se  ge- 
Duit  incarnatum  Qui  tecum  vivit  et  reguat  Deus, 

Ad  Missam. — Famulorum  tuorum  Domine  de- 
iictis  ignosce,  etqui  placere  ue  actibus  nostris  non 
Talemus,  Genitricis  Filii  tuiDomininostri  interces- 
tione  saivemur.  Qui  tecum   vivit. 

Super  oblaia,  —  Subveniat  Domiue,  plebi   tuse, 


in  ejustibi  soiemuitate  deferimus  cujus  uos  confi- 
dimus  patrociuio  iiberari.  Per  Dominum. 

Ad  Complendum.  —  Frotegat,qutiesumus  Domine 
popuium  tuum  et  participatjo  coeiestisinduitacon- 
vivii  et  deprecatio  coiiatasanctorum.  Per  Dominum 
nostrum. 

XI  KALBNDAS  SEPTEMBRIS.    —    NATALIS     SANCli    TIMO- 

THBl  MARTYRIS. 

Auxiiium  tuum  nobis,  Domine,qu8esumus,piaca- 
tus  impende  et  iutercedente  beato  Timotheo  mar- 
tyre  tuodexteram  super  nos  tuae  propitiationisex- 
teude.  Per. 

Super  oblata.  — Accepla  tibi  sit,  Domine  sacra- 
tffi  piebis  obiatio  pro  tuorum  hooore  sanctorum, 
quorum  se  meritis  percepisse  de  tribuiatioue  co- 


Dei  Geniiricts  oratioquam  etsi  pro  conditione  car-  C  guoscit  auxiiium.  Per  Dominum. 
nis  migrasse  cognoscimus  in  c(£ies>ti  gioria  apud  te 
pro  nobis  orare  sentiamus.  Fer  eumdem  Domiuun 
nostrum. 

Prafatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est  aequum 
et  salutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere 
Domiae  s&ncte,  Fater  omnipoteus,  flBterne  Deus, 
et  te  in  veneratione  sacrarum  virginum  exsultanti- 
bus  animis  iaudare,  benedicere  predicare  : 

(458)  Interquas  intemerata  Dei  Genitrix  virgo 
Maria,  cujusAssumptionis  diem  ceiebramus,  gio- 
hosa  effuisit  :  Quae  et  Uuigenitum  tuum  sancti  Spi- 
htus  obumbratione  concepit  et  virgiuitatis  gloria 
permanente  huic  mundo  iumeu  oeternum  eifudit Je- 
sum  ChristumDominum  nostrum  Per  quem 


Ad  complendum.  — Diviui  munerisiargitate  sa- 
tiati,  qufiesumus,  Domiue  Deus  uoster,  ut  iuterce- 
dente  beato  Timotheo  martjre  tuo,  ejus  semper 
participatione  vivamus.  Per. 

IX  KALENDAS  SSPTBMBRIS.  —    (^^2)     NATALIS     8ANCT1 
C  BARTHOLOM^l     APOSTOLI. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  hujus  diei 
venerdndam  sanctamque  ifietitiam  beati  apostoii 
tui  Bartholomffii  feslivitate  tribuisti,  da  EcciesifiB 
tua;  qu8esumus,et  amare  quod  credidit  etprsedicare 
quod  docuil  Per  Domiuum  nostrum. 

Super  oblala.  --  Beali  aposioii  tui  Bartiioiamfiei 
cujus  soiemuia  receusemusqu8esumus,Domiue,au- 
xiiio  tua  beueiicia  capiamus,  pro  quo  tibi  Hostias 


*  Benedictio.  —  (459)  Deus,  qui  per  beatse  MarisB  D  idudis  offerimus. 


virginin  partum  genus  humanum  diguatus  est  redi- 
mere,  sua  vos  dignetur  benedictione  iocupielare. 
Amen.  £jusque  semperetubique  patrociDiascDtia- 
tis,  ex  cujus  intemerato  utero  auciorem  vitsBsusci- 
pere  meruistis  Amen.  Etqui  ad  ejus  ceiebrandum 
festivitatem  hodierna  die  devotis  mentibus  conve- 
Dtstin,  spiritahumgaudiorum  etcBternorumpreBmio- 
mm  vobiscum  munera  reportetis.  Amen.  Ouodipse 
prcstare  dignetur. 

•  Benediclio  iificc  in  BeneJictionali  continetur. 

^  Deest  martyns^  in  Cud.  heg.  Sueciie.  Sed  in 
phma  Uratione  iegitur. 

c  Uoc  festam  omiltitur  in  Kalend.  Rom.^  in  Ga- 
kasi  et  in  God.  Reg.  Suec.   Exstat  in  Gemet.,    ubi 


Prxfatio.  —  Veredignum  etjuslum  est  aequum 
et  saiutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratiasagere 
Domine  sancte,  Pater  omnipoteus,  ieterne  Deus  ; 
qui  Ecciesiam  tuam  sempiterna  pietate  (403)  non 
deseris  sed  per  beatosopostoiostuosjugitererudis, 
et  sine  iine  custodis.  PerChristum  Dominum  no- 
strum. 

Ad  Complendum.  — Sumpsimus  Domine  pignus 
saluiis  {iUeruae,  ceiebrautesbeatiBdrthoiomdei  apo- 

eodem  die  prius  legitur  :  Natjsancti  Audoeni  episco» 
;nsc.  Kutiiouiii^^endis,  vi  Kdieudus  Sepleinbns  in 
ulroque  Theud.  et  in  Gemet.  assiguatur  ;  Nal,  ian^ 
cti  hufi  martyris. 


13S 


SANCTI  GR£60Rn  HAGNI 


13ft 


B 


stoli  tui  votiva  solemnia,  et  perpetua  merita  venc-  A 
rantes.  Per  Doiuinuin  nostruin. 

125  ^ttp^f^ populum. ^Proief^e,  Domine,  popu- 
lum  tuum,  et  apostolorum  tuorumpatrociniocoufi- 
dentom  perpuetua  defensione  couserva.  Per. 

V  K\LENDAS    SEPTEMBIUS.     —     NATALIS     SAXCTl     AUGUS- 

TINI  •  EPI8G0P1. 

AdestosuppIicationibusnostris,omnipotensDeus, 
etquibustiduciaiusperandfepietatisindul^esinter- 
cedente  beato  Augu>tino  confessore  tuo  atque 
ponlitice,  consuetie  misericordiae  tribue  beniguus 
eil^ectum.Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblala,  —  Sancti  coufessoris  tuiAugustini 
Dobis,  Domine  pia  non  desit  oratioquae  et  muuera 
nostra  conciliet,et  tuam  nobis  indulgentiam  semper 
obtineat.  Per. 

Prxfalio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
etsalutare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratiasa^ere, 
Domine  sancte,Pateromuipotens,ffiternc  l)eus:qui 
beatum  (4G4)  Augustinum  confesi^orem  tuum,  et 
scientiw  documentis  rcplesti  et  virtutumoruamen- 
tisditasti  ;  quem  ita  multimodo  genere  pietatisim- 
buisti  ut  ipse  tibi,  etara,  etsacriticium  et  sacerdos 
esset,et  templum.PerChristum  Dominumnostrum. 

Ad  Complendum,  Ul  uobis,  Domine,  tua  sacri- 
ficia  dent  salutem,  beatus  confessor  tuus  Augusti- 
nus,  et  poutifex,  quaesumus  precator  accedat.  Per 
Domiuum  nostrum. 

EODEU  DIE  —  NATALIS  SANC.Tl  HEHMETIS    MAHTYIUS. 

lutercessiOy  Domiue,(405J  Hermetis  martyris  tui, 
et  tuam  nobisuoi;  dcbiual  placare  justitianietnos- 
trum  tibi  devotum  jugiter(.'ilicere  famuiatum.  Per  G 
Domiuum  uo:»trum. 

Supcr  oblata. —  Munera,  Domine,uostra,qu8esu- 
mus,  propitiatusassume,et,  utdiguetuisfamulemur 
altaribus,sancti  tuinos  llermetis  intercessioue  cus- 
todi.  l^er  Dominum  uostrum. 

Prxfatio.  —  Vere  diguum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetubique  gratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipoteus,  ffiterne  Deus  : 
quouiamtiducialiterlaudistibiimmolamuslloslias, 
(406)  quassanctiHermetismartyris  tui  precibustibi 
esse  pctimus  acceplas.  l^er  Christum. 

Ad  CompUndum. —  Repleti,  Domiue,  bencdictio- 
ne  cueiesti.qmjesumus  ciemeuliam  tuam,  ut  iuterce- 
dente  beato  llermete  martyre  tuo,  quoe  bumiliter 
gerimus,  sdiubriter  seutiamus.  i^cr.  D 

126     *V    KALENDAS     SEPTEMBRIS.   —   NATAL18   SANCTiE 

SABlNiE. 

(467)  Exaudi  uos,  Deus,  salutaris  noster,  ut  sicut 
BanctaeSabinffifestivitategaudemus,itapiffidevotio- 
nis  erudiumur  elTectu.  Per. 

Superoblata,  —  Gratauter^  Domine,  ad  munera, 
dicanda  concurrimus,  quse  nomini  tuo  pro  solcm- 
nitate  sauclae  martyris  tute  Sabinas  suppliciter  im- 
molamus.  Per  Dominum  nostrum. 

&  Nihii  qusque  leffitur  de  sancto  Augustino  in 
era^diclis  Codicibus  talensi  et  Reg.  Suec,  sed  exstat 
8ju8  natale  in  Mss.  Gem.  et  Theod.  post  festum 
paacti  Uermetis, 


Ad  Complendum  ,  —  P\ir\^cei  nos,DomineDeus,et 
diviui  perceptiosacramenti,et  gloriosa  deprccatio 
saurta*  Sabiuir.  Per. 

KODEM  lilE.  —  b  DBCOLLATIO  SANCTl    JIANNIS   BAPTIST.K. 

Saucti  Joannis  BaptistfB  et  martyris  tui,  Domine, 
quoisumus,  veneranda  festivitas,  salutaris  auxfiii 
nobis  pnestet  eflectum.  Per. 

Super  oblala.  —  Muneratibi,  Domine.  pro  sancti 
martyris  tui  Joannis  Raptistae  passione  deferiinus, 
qui  dum  tiniturin  terris^  factus  est  coelesti  sede 
perpetuus,  quflesumus,  ct  ejus  obtentu  nobis  pro- 
ficiant  ad  salutem.  Per. 

Prcefalio,  —  Vere  dignum  et  justumest^fequum 
etsalutare^  nostibisemperetul>ique  gratias  agere, 
Dominesancte^  I^aleromnipotens,  «'terne  Deus  :qui 
'pra»cursorem  Fihi  tui  tanto  muuere  ditasti,  ut  pro 
verilatisprajconiocapiteplecteretur,  el  quiChristum 
aqual>aptizaverat,ab(468;i(^soinspiritubaptiZ(itus, 
pro  eodeui  proprio  sanguine  tingeretur.  Praeco 
quippe  veritatis,  qua>Christus  est,  Herodem  a  fra- 
ternis  thaiamis pioiubendo, carceris obscuritate de- 
truditur,  ubi  sohus  divinilatis  tun;  iumine  (469) 
frueretur.  Deiude(470)  capitaiemseulentiamsuinit, 
cl  ad  iuferua  Domiuum  pra>cursurus  desceudit.  i£t 
quem  in  mundo  digito  demonstravit,  ad  inferos  pre- 
tiosa  morte  pra^cessit.  Kt  ideo  cum  angelis. 

c  Benedictio.  —  Deus,qui  uos  beati  Joannis  Bap- 
tista;  coucedit  soiemnid  frequeutare,  tribuat  vobis  et 
eadem  devoUs  luentibus  cclebrarc,  et  suie  benedic- 
tionis  doua  percipere.  Ameu.  Et  qui  pro  iegisojus 
pra'couio  carceralibus  estretrususin  teuebris,iuter- 
cessiouesuaateuebrosoruinoperum  vos  liberet  in- 
centivis.  Amen.tltquiproveritate,  quieDeusest,  ca- 
put  uouestcuuctatusamittere,suo  iuterventuadca- 
pul  uosiruiu^quoJChristusest,  vosfaciatpervenire. 
Amen.  Quod  ipse  pro^stare  diguetur. 

Ad  Complendum.  —  Couferat  nobis,  Domine, 
sancti  Joanuis  utrumque  127  solemnitas^  ut  et 
magniticasacrameuta^qiuesumpsimusdigne  vene- 
remur^  et  uobissaiutariasentiamus.  Per  Dominum 
nostrum. 

Alia. — i^erpeluis  nos,  Domine,  sancti  Joannis 
Baptislu)  tuere  pra^sidiis  ;  et  quanto  fragihores  su- 
mus,  tanto  magis  necessariisattollesufTragiis.  Per. 

lU  KALE.NDAS  SKPTEMBlUS.    —  NATALIS  SANCTOHLM 
FtLIGlS  KT  ADAIJCTI. 

Majestatem  tuam^  Domiue,  supplices  depreoamur, 
ut  sicut  jugitersanctorumluorum  commemoratione 
Ittstiticas,  ita  semper  supplieatioue  defeodas.  Per. 

Super  oblata.  —Hosiias,  Domine,  tua}  plebis  in- 
tende,  et  quasinhonore  sanclorum  tuorum  devota 
meutecelebrat^proiicere  sibi  seutiat  ad  saiutem.Per 
Dominum  uoslrum. 

Ad  CotnpLendum.  —  Repieti,Domine,  muaeribuB 
sacris,  quiesumus,ut,  intercedentibus  sanctistuis, 

b  De  Hoc  fcsto  fit  die  seq.  Kaleod.  Rom. 
c  Extat  iu  Beoedict.  m  feslo  sancli  JoannU  de 
Marl}pHo, 


ist 


mek  SACRAItGNTORUM 


iS8 


iDgr&tiarum  tuaramsemperactionemaneamus.Per  A  ut  queB  temporaliter  g^imus  perpetua  salTatione 

▼1  IDUS  SBPTEMBRIS. —  •  NATAL18    SANCT*    MARliR    YIR-        CapiamUS.  Pef  c. 

in  1DU8  SBPTEMBRIS. —  NAT.  SANGTORUM  (473)  PROTI  ET 

HTAGINTHI. 

Beati  ProU  DOs,Domine,  el  Uyacinthi  foyeat  pre- 
tiosa  confessio,  et  pia  jugiter  intercessio  tueatur. 
Per  Dominum  nostrum. 

Super  ablata,—  Pro  sanctorum  tuorum  Proti  et 
Hyacinthi  munera  tibi,  Domine,  commemoratione 
quffi  debemus  exsolvimus  :  preesta,  quaesumus,  ut 
remedium  nobis  perpetuaB  salutis  operentur.Per. 

Ad  Complendum. —  Utperpetuanos,Domine,taa 
saDCta  purificeDt,beati  Proti  et  Hyacinthi,quffi8umus, 
imploret  oratio.  Per. 

XYIU  KALENDAS    OCTOBRiS. —  (474)     EXALTATIO  SANQTiB 

CRUGIS. 

(476)  Dous,  qui  UnigeDiti  tui  Domini  nostri  pre- 
tioso  sanguine  humanumgenus  redimere  dignatus 
es,  concede  propitiusutqui  adadorandamvivificam 
ejuscrucem  129^^^^^ui^^&P^^<^Atoi^UQi  suorum 
nexibushbereDtur.  Per  eumdem. 

Supsf*  o&Zc/a.  —(476) Devotas,  Domine,huDulita- 
tis  nostr»  preces,  etHostias  misericordiffituaeprae- 
cedat  auxilium,  et  salulem,  quam  per  Adam  in  para- 
disi  ligno  clauserat  temerata  pnesumptio,  ligni  rur- 
sum  fides  aperiat.  Per. 

Praefationem,  quae  est  in  Inventione  sanctae  crucU 
require  in  v  ^onas  Maii. 

Ad  Complendum.—  (477)  JesuGhristiDomiDino- 
stri  corpore  et  sanguinesagiDati,perquemcrucise8t 
saoctificatum  vexillum,  qusBsumus,  Domine  Deua 


OINIS. 

Omtiones  ad  Matutinos.'^  Adesto  nobis,  omDi- 
potens  Deus,  beat«e  HarisB  festa  repetentibus,quam 
hodiernflB  festivitatis  prolatam  exortuinefifabilimu- 
nere  sublevasti.  Per. 

Ad  {ili)  Processionem.—  Supplicationem  servo- 
rum  tuorum,  Deus  miserator,exaudi^ut  qui  in  nati- 
Titate  Dei  Geuitricis  et  virginis  congregamur,  ejus 
intercessionibus  a  te  de  instantibus  periculis  eruamur. 
Per  eumdem  Dominum  nostrum. 

Ad  Missam. —  Famulis  tuis,  Domine,  cceleslis 
gratice  munasimpartire,utquibus  beatffi  Mariae  vir^ 
ginispartus  exstititsalutisexordium.nativitatisejus 
votiya  solemnitaspacis  tribuatincrementum.Per. 

Snper  oblata.—  Unigeniti  tui,  Domine,  nobis 
succurrat  humanitas,  ut  qui  natus  de  virgiue  matris 
integritatem  non  minuit,sed  sacravit,  in  nativitatis 
ejus  solemniis,  a  nostris  nos  piaculis  exuens,  obla- 
tioDem  Dostram  tibi  faciat  acceptam.  Qui  tecum 
▼iyil. 

Prmfatio.^  Vere  dignum  et  justum  est,  asquum 
et  salutare,  128  ^^^  ^^^^  semper  et  ubiquegratias 
agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne 
Deus  :  et  prfecipuepro  meritisbeatffi  DeiGenitricis, 
et  perpetudb  yirginis  Mariae,  gratia  pIenaB,tuam  om« 
nipotentiam  laudare,  benedicere  et  prasdicare.  Per 
quem. 

Ad  Complendum. —  Sumpsimus,  Domine,  celebri* 
tatlfl  annus  Yotivasacramenta :  praesta,  quffisumus. 


B 


intercedente  beata  semper  virgine  Maria,ul  ettem'  ^  ^,^^^^'*:  ^!  '^^"^  *^^"*^^  meruimus,ita  perennitatia 

ejus  gloriffi  saiutari  potiamur  effectu.  Per  Dominum 

nostrum. 


poralisnobifl  vitsremedia  praebeant  et  ffiterDse.Per. 
^uper  populum.  -  Adjuvet  nos,  quffisumus,  Do- 
mine,  sanct»  Mariffi  intereessio  veneranda,  cujus 
etiaro  diem,  quo  felix  ejus  est  inchoata  nativitas,ce- 
lebramus.  Per. 

CODU  DIE. —    (472)    IfATALlS  ^  SANCTI     ADRIANl     IfAR- 

TTRIS. 

Pnesta,  qussumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui 
beati  Adriani  martyris  tui  natalitia  colimus,acuncti8 
malis  imminentibus  ej  us  intercessionibus  liberemur. 
Pter. 

Super  oblata.^  Munera,  qussumus,  Domine, 
tihi  dicata  sanctifica,  et  intercedentebeato  Adriano 
martyre  tuo,  per  eadem  nos  placatus  intende.  Per. 

Xd  Cimplendum.—  BesM  Adriani  martyris  tui,  q 
Doiniiie,intercessioneplacatus,  prffista,  quffisumus, 

>  Idem  sentit  Grimoldus  abbas  de  hoc  quod  supra 
de  ofBcio  AssumptioDis  Mariffi  adDotavimus.  Vetus- 
Uim  tameD  esse  patet  ex  Ord.  Rom.,  pag.  84,  ubi 
etiam  statioDis  ad  saDctum  AdriaDum  fit  meDtio,  ad 
quam  phma  bffic  Collecta  pertiDet,  Misss  autem  ad 
iaoctam  Mariam.  Facit  hujus  OralioDis  et  CoU.  meo- 
tiooem  RadulphuS  Tuogr.,  cap.  13  et  23,  ubi  iDsti- 
tutam  fuisse  boc  die  a  divo  Gregorio  litaDiam  scribit 
a  saoGto  Adriauo  ad  Sauctam  Mariam  majorem. 
Pamelius.  Hoc  tamea  festum  et  orficium  habetur  \n 
God.  Reg.  Suec.  et  io  ai.,  DecDon  m  Kalend.  Rom., 
obi  assigoatur  ad  diem  9  Septembris,  ut  prffiscrit)i* 
tor  Evang.  Exurgens  Maria  abOt  in  montana. 

k  Abast  a  Ms.  Cal. 

Patiol.  LXXVUI, 


Super  populum. —  Adesto  familiffi  tuffi,  quffisu* 
mus,  clemens  et  misericors  Deus,  ut  in  adversis  et 
prosperis  ejus  preces  exaudias,  et  nefas  adversa* 
riorum  per  auxilium  sanctffi  crucis  digneris  con- 
terere,  ut  portum  salutis  tus  valeat  apprehendere. 
Per. 

EODEM  DIE.—  NATALIS    (478)     8ANCT0RUM    CORNBLII  ET 

^  CTPRIANI. 

(479)  Beatorum  martyrum,  pariterque  pontiti« 
cum,  Cornehiet  CypriaDinos,quffisumus,Domine, 
festatueaotur,  et  eorum  commendet  oratio  vene- 
randa.  Per. 

Super  oblata.—  Piebis  tuffi,  Domine,  munera 
benignusintende,qu»Majestati  tuffi,pro  saoctorum 

c  Post  festum  saocti  AdriaDi  sequitur  :  v  Idtis 
SeptembiiSf  nat.  sancti  Oorgoniimart,,  iDEdit.  Va- 
tic,  faventibus  .Mss.  Theod.  et  Gemet.  De  illo  vero 
sileDt.  Edit.  Pamel.,  Kaleodar.  Rom.  et  Cod.  Reg: 
Suec. 

d  Celeberrimi  oalalis  saacti  Cypriaoi  memiDit  Cas 
siodorus,  Variar.  lib.  viii,  epist.  33,  et  ipse  Grego- 
rius,  lib.  ii,  iodict.  10.  epist.  32.  Id  Kalendario 
Rom.,  sex  hebdomadffi  que  festum  hoc  sequuntur  ab 
illo  Domeo  accipiunt,  quod  celebritatis  et  solemDita* 
tis  insigne  est  argumeutum.  Apud  Pamelium,  fa- 
veDte  Cod.  Reg.  Suec,  festum  sancti  Cypriaui  prffi« 
mittitur  solemnltati  Exalt.  saQct^  cruolSy  qu»  eodem 
die  occarri^  ~ 


139 


SANGTI  GRBGORII  MAGNt 


i40 


martyrum  iuorumComelii  elCyprianisolemnilati-  A  xi  kalendas  octobris.  —  ^  vioilia  sancti  matth^i 


bus  sunt  dicata.  Per. 

Prasfaiio,—  Nere  dignum  el  justum  est.  aequum 
et  salulai'e,  nos  tibi  semper  et  ubiquegratias  agere, 
Domme  sancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Deus  : 
(480)  tuamque  in  sanctorum  tuorum  Cornelii  simul 
etCypiiaiii  festivilate  priedicare  virtuteui,  quosdi- 
versis  terrarum  partibus,greges  sacros  divino  pane 
pascentes,  unaiide,  eademquedie  parinomiuis  tui 
confessione  coronasti.  Per  Christum. 

Ad  Complendum, —  Quffisumus,  Domine,salutari- 
bus  repltti  mysteriis,  ut  quorum  soiemniacelebra- 
mus  orationibus  adjuvemur.  Per. 

XVU  KALE.NDAS  Or.IOBRlS.  —  ISATALIS     SANGTl    N1C0MEDI8 

MAKTYIUS. 


EVANGELlSTiG. 

Da  nobis,  omnipotens  Deus,  ut  beati  Matthaei 
apostoh  tuiet  evangeiistae,quampr8evenimus  vene- 
randa  solemnitas,  etdevotionem  nobis  augeat  et  sa- 
lutem.  Per  Domiuum  nostrum. 

St/pcr  oblata.  —  (48*2)  Apostolici  reverentia  cul- 
nrinis  offerentes  tibi  131  sacra  mysteria,  Domine, 
qusesumus  ut  beati  Maltiiaei  evangehstae  sufifragiis, 
cujus  natalitia  prseimus,  (4S3)hic  plel>stua  semper 
et  sua  \ota  depromat,  et  desiderala  percipiat.  Per 
Dominum  nostrum. 

Ad  Complendum,  —  Beati  Mattbaei  evangelislae, 
quffisumus,  honiine,  supplicatione  placatus,  et  ve- 
niam  nobis  tribue,  et  remedia  sempiterna  concede. 


Adesto,  Domine,  populo  tuo,  ut  beali  Micomedis  ^  Per  Domiuum  nostrum. 


martyris  tuimerita  pra}clara(481)suscipiens,130 
ad  impetraudam  misericordiam  tuam  semper  ejus 
patrociniis  adjuvemur.  Per. 

Super  oblata,—  Suscipe,  Domino,  munera  pro- 
pitius  oblata,  qutie  Majestali  tusB  beati  Nicomedis 
martyris  commendet  oratio.  Per. 

Ad  Complendum, —  Furificent  nos,  Domine,  sa- 
cramenta  quae  sumpsimus,  et  intercedente  beato 
Nicomede  martyretuo^  aeunctisefficiant  vitiisabso- 
lutos.  Per. 

XVI  KALENDAS  OCTOBRIS.  —  NATALIS  SAWCTiE    EUPHEMl^ 

MAHTYiUS. 

Omnipotcns  sempiterne  Deus,  qui  infirma  mundi 
eligis,  ut  fortia  quwque  coofundas,  concede  propi- 


i4/m.  —  Sit,  Domiue,  beatus  Matlhsus  evange- 
lista  nostrae  fragilitatis  adjutor,  ut  pro  nobis  tibi 
supplicans  copiosius  audiatur.  Per. 

XI    KALENDAS    OCTOBRIS.  —   NATALIS    SANCTl    UkTTEMl 
APOSTOLl,  ET  EVANGELISTiS. 

Beati  Matthan  evangelistae,  Domine,  precibu* 
adjuvemur,  ut  quod  possibihtas  nostra  nonobtinetj 
ejus  nobis  intercessione  donetur.  Per  Dominum 
Dostrum. 

Superoblata, — Supphcationibus  apostolicis  beali 
MaUhffii  evangelistae,  queesumus,  Domine,  Ecciesiae, 
turecommendeturoblatio^cujusmagniticisprfiBdica- 
tionibus  erudilur.  Per. 

Prapfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 


lius  ut  qui  beat»  Euphemiae  martyris  tuajsolcmnia  q  et  salutare,  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere, 


cohmus  ejus  apud  te  patrocinia  seutiamus.  Per. 

Super  oblata, —  Pr<nesta,  quaesumus,  Domine  Deus 
noster,  ul  sicut  in  tuo  conspectu  mors  est  prctiosa 
sanctorum,  ita  eorum  merita  venerantium  accepta 
tibi  reddatur  oblatio.  Per. 

^6^Co//2p/ene/£/m.~  Sanctificetnos,  Domine,quae- 
sumus,  tui  perceptio  sacramenti,  et  intercessio 
beat»  martyris,tua)  Euphemiio  tibi  reddat  acceptos. 
Per. 

EODEH  DIE. —  NATAL18    SANCTORUM    LUQ.E  •  ET   QEMl- 

NIAM. 

Praesta,  Domine,precibus  nostris  cum  exsultatione 
proventum,  ut  quorum  diem  passioni ;« annua  devo* 
tioue  recohmus,  etiamfideicoustautiam  subsequa- 
mur,  l'er. 

Supet*  oblata,—  Vota  populi  tui,  Domine,  propi- 
tiatusiuteude,ut  quorum  nos  tribuis  solemnia  ce- 
lebrare,  facias  gaudere  suilragiis.  Per. 

Ad  Complendum,—  Exaudi,  Domine,  preces  no- 
stras,  ut  sanctorum  tuorum,  quorumfestasolemni* 
ter  ceiebramus,  continuis  foveamur  auxiliis.Per. 

•  Non  merninit  sancti  Geminiani  Kalend.  Roro. 
Ejus  aulem  nomen  consigiiutur  in  Codd.  Mss.  eliam 
antiquissimis,  '{uaies  suul  Cud.  Heg.  ;:)Uec.  et  bi 
quus  Pameiius  consuluit. 

b  De  bac  VigiUa  sileiur  in  Edit.  Pamelii  et  Ka- 
lend.  Hom.,  autiquisque  Co<ld.  Imo  in  Cod.  Keg. 
Suec,  et  ia  Ms.  Calensi  uuUum  de  saucto  Mallhieo 
exstat  oificium.  la  Edit.  Pamelii  reperituri  sed  iatra 


Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
qui  Ecclesiam  tuam  in  tuis  tidelibus  ubique  pollen- 
tem  apostolicis  facis  constare  doclrinis  ;  preesta, 
queesumus,  utper  quosinitium  divin»  cognitionis 
accepit,  per  eos  usque  in  linem  sscuh  capiat  (484) 
regni  coelestis  augmentum.  PerChristum. 

AdComplendum,  —  Perceptis,  Domine,  sacramen- 
tis,  beato  Matthaeo  apostolo  tuo  et  evangeiista  in- 
terveniente,  deprecamur  ut  quae  pro  ejuscelebrata 
sunt  gloria  uobis  proficiant  ad  medelam.  Per. 

Alia,  —  (485)Pr8esta,qu8esumus,omnipotensDeu8 
ut  qui  jugiter  aposlolica  defonsione  munimur^  nec 
succumbaums  vitiis,  necopprimamuradversis.Per 
Dominum  nostrum. 

I  MLNBE  yU.    FERIA  C  iV. 

Misericordiae  tuai  remediis,  quaisumus,  Dominei 
fragditas  nostra  subsistat,  ut  quee  sua  couditioue 
atteritur,  tua  ciementia  reparetur.  Per. 

Alia,  —  Praestaiquoisumus,  Domine,  familiae  sup- 
plicanti,  ut  duma  cibis  corporalibus  se  abstinent,  a 
vitus  mente  jejuaeat.  Per« 

uncinos  conclusum.  Habetur  in  utroque  Theod.  etin 
Gemet. 

c  A[)ud  Pamel.,  in  Ms.  Calensi  et  in  Kal.  Rom., 
slatio  asbignatur  ad  banctam  Mariam ;  addil.  Pamei. 
Jdajurem.  Apud  eumdem,  conseoueute  Cod«  Hegi 
Suec,  prius  aunutaiur  Duminica,  ci^jus  statio  indi- 
citur  aa  sanctum  P$tnkm. 


i4( 


UBEtl  SACRAMENTORUM. 


M 


132  Super  oblata,  —  Deus  fidelis,  qui  fidelia 
proujissa  cootirmas,  dum  vocatai?geates  ox  fide 
justificas,  tu  cogDitionem  nobis  iudividua^  tribue 
TrinitatiSyUt  pacifici  conversemur  inter  filios  uni- 
tati^^.quo,  istius  sanctse  confessionis  sacriUcio  potea- 
ter  oblato,  visitationemtuamjugiter  mereamurex 
alto.  Per. 

Praefaiio,  Vere  digoum  et  justum  est,  aequum  et 
salutare,  nos  tibi  seniper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  aiterneDeus  :qui 
Dosideo.  col]ectis  terrae  fructibus,  perabstinentiam 
tihi  gratias  agere  volnisti,  ut  ex  ipso  devotionisge- 
nere  nosceremus,  Donhaec  odexuberantiamcorpo- 
ralera,  spd  acifragilitatissustentationemnosperce- 
pisse,  ut  quod  ex  his  parcius  sumeremus  egentium 
pronceretalimenlis,etsalutariscastigatiomortalilatis 
iosolentiam  mitigaret,  et  pietas  largitoris  nos  tuic 
benignilati  commendatos  efficeret,siquedonis  ule- 
remur  traDsitoriis,utdiscerHmusiDhiare  perpeluis. 
Per   Christum  Dominum   Dostrum. 

Ad  Complendum,   Sumentes,  Domine,  dona  cce- 
lestia  supphciter  deprecainur  ut  quse  sedula  servi 
tute^  donante  te,  gerimus,dignissensihus  tuo  mu- 
nere  capiamus.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Qu8esumus,oiunipotensDeus,precesDo- 
stras  respice,  et  tua>  super  nos  viscera  pietatisim- 
pende.ut  qui  ex  uostra  culpa  affligimurex  tua  pie- 
tate  misericorditerhberemur.  Per. 

•  FKRIA   VI. 

Prfiesta,  quicsumus,  omnipotens  Deus,  ut,obser' 
vationes  sacras  annua  devotioue  recoIeDtes,et  cor- 
pore  tibi  placeamus  et  meute.  Per. 

Super  oblata. —  Accepta  tibi  siot,  DomiDe,  quie- 
sumus,  nostri  dona  jejunii,  quee  expiando  nos  tua 
gratia  dlgnos  efficiant,  et  ad  sempiterna  promissa 
perducant.  Per. 

Pratfatio.  —  Vere  dignum  etjustum  est,  aequum 
et  saiutare,  nos  tibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domine  saocte,  Pater  omDipoteDs,  teterne  Deus  ; 
qui  justo  pioque  moderamiDe,  et  pro  peccatis  fla- 
gella  irrogas,  et  post  flagella  veniam  propitiatus 
condonas,  et  peccatorumvitam  potiusvoleusquam 
mortem,  non  eos  ad  interitum  condemnas,  sed  ut 
corrigaDtur  miseratusexspectas.  PerChrtstum  Do- 
miDum  nostrum. 

AdCompLendum. — Qu8esumus,omnipotensDeus, 
ut  de  perceptis  muneribusgratiasexhibentes,bene 
ficia  potiora  sumamus.  Per  Dominum  nostrum  Je- 
lam  Christum. 

133  ^  SABBATO  IN  XII  LBCTlOlf. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  per  continen- 
tiam  saJutarem,  et  corporibus  mederis  et  mentibus 
Majestatem  tuam  supplices  exoramus,  ut  pia  jeju- 

•  Feriffi  hujus  statio  est  ad  apostolos\\xx\A  Kalend. 
Rom.,edit.  Pamel.  etCodd.Mss. 

b  £z  iisdem  libris  statio  est  ad  sanctum  Petrum, 

c  Hanc  beDe>iictionem  DulHbi  reperimus  excu* 
Bam,  ne  in  ipso  quidem  benedictionali. 

d  Haec  laudaotur  a  GratiaQo,  de  consecrat.,  dist. 
Ii  cap.   34,  Speeies  ;  necooa  a  LanfraDcOi  Ouit- 


A  nantium  deprecatione  placatu8,et  prsesenfia  nobis 
subsidia  prfebeas  et  futura.  Per. 

Alia.  — Da  nobis,  qn8esumus,omnipotens  Deus^ 
ut  jejunando  tua  gratia  satiemur^  et  abstinendo 
cunctis  efticiamur  hostibus  fortiores.PerDominum 
nostrum. 

A  lia,  —  Tuere,  quflesumus,  Domine,  familiam 
tuam,  et  salutis  oeterDae  remedia  quse  te  aspirante 
requirimus,  te  largiente  cousequamur.  Per.  Domi- 
num  Dostrum. 

Alia.  —  Tribue,  quaesumus,  Domine,  fidelibus 
tuis  ut  et  jejuDio  QODveDieDterapteDtur,etsuscepta 
solemuitercastigatio  corporalisad  fructum  nostr»- 
rum  trauseat  animarum.Per  Dominumnostrum. 

Alia.  —  Ut  nos,  Domine,  tribuis  solemne  tibide- 
D  ferre  jejunium,  sic  Dobis,  qusesumus,  iDdulgentia 
praesta  subsidium.  Per. 

Alia.  —  (486)  Deus,  qui  tribus  pueris  mitigasti 
flammas  iguium,  concede  propitiusutnosfamulos 
tuos  Don  exuratflamma  vitiorum.  Per  Dominum 
nostrum. 

Super  obLata.  —  Ha>c  Hostia,DomiDe,queesumu8 
et  viucula  Dostrae  iDiquitatis  absolvat,et  tu8B  Dobis 
misericordisB  doDa  concihet.PerDominumDostrum. 

Praefatio.  —  Vere  digoum  et  Justum  est,  squum 
et  sahitare  Dostibi  semper  etubiquegratiasagere, 
Domiue  saocte,  Pater  omDipotcDs,  aeterDe  Deus,et 
tibisanctificarejejuDium,quodD08ob8Bdificationem 
aDimarumet  castigatiouem  corporum  servare  do- 
cuisti,  quia  (487)  restrictis  corporibus,aDim6B  sagi- 
DaDtur,  iD  qui  homo  Doster  affligitur  exterior,dila- 
^  tatur  iuterior.  Memeato,  qusesumus,  DomiDe,jeju- 
niorum  uostrorum  et  misericordiarum,tuarum  quas 
peccatoribus  pie  semper  jejuoaDtibus  coutulisti,  et 
prffista  ut,  DOD  solum  a  cibis,  sed  a  peccatis  omni- 
busabstinentes,  devotionis  tibi  jejunio  placeamus 
Per  Christum  Dominum. 

c  Benedictio.  -*  Deus  fons  indulgentiffi  suscipiat 
propitius  Htationem  abstiDeDtife  vestrffi.Amen.  Im- 
pleatcordavestrasuarumdelectationibusllostiarum 
et  det  vobis  posse  suis  parare  pfficeptis.  Amen.  Ut 
quod  non  potestis  caruaU  ex  indrmitateperficere, 
ipsius  gratiffi  uberUtc  134mereaminiadimplere. 
Ameu.  Quod  ipse  pra^stare  dignetur. 

Ad  Complendum.—^  Perficiaat  in  nobis^Domine, 

quffisumus,   tua  sacramenta  quod  continent,  ut 

D  nunc  specie  gerimusrerum  veritate  capiamus.  Per. 

SuperPopulum-  —  Gaudeat,Domiue,qu8Bsumus, 
plebs  tua  beneficiis  impetratis,et  cui  tiduciam  spe- 
randffi  pietatis  indulges,optatffi  misericordiffipresta 
benigDUs  efifectum.  Per  Domiuum  nostrum. 

V    KALENDAS    OGTOBRIS.    —  KAIAMS  «    SANGTORUM 

GOSMifi   ET   DAII1AN1. 

Adesto,  Domine,  martjrum  deprecationesaucto* 

mundo  et  uHis  qui  adversus   Berengarium  decer* 

taruDt. 

«  Ante  hoc  festum  in  Kalend.  Rom.  legitur  :  Die 
11  m.  SeptembriSj  sancti  Eustochii,  sed  legendum 
Eustachii  censet  Joan,  Fronto.  la  Duiils  Mss.  no8tro« 
rum  habetur, 


143 


SANCtl  GRKCORIt  MAGNt 


144 


rum,  et  quos  pati  protuo  nomine  Yoluisti,fac  tuis  a     Super  oblata,  —  Benedictio  toa,  Domine,  larga 


iidelibus  sufTragari.  Per. 

Super  oblata.  —  Anticipa  nos  misericordia  sua 
priusquam  zelus  irae  desaeviat,  misericors  Deus,  et 
baec  dona  sanctifica,  ut,  adjutipatrociniis  beatorum, 
quorumproptertesauguiseirususestfpropitiationeai 
tuam  cum peccatorum  venia  consequamur.  Per. 

Ad  Complendum,  —  Sitnobis,L)omine,sacramenti 
tui  certa  Saivatio,  qute  bealorum  martjrum  tuo- 
riun  Cosmae  et  Damiani  meritis  imploratur.  Per. 

ni    KALBNDAS    0CTOBR18.     —  DEOICATIO   «  BASiLlCiE 

8AMGT1  M1CUAELI8 

Deus,  qui  miro  ordine  angelorum  ministeria,  bo- 
minumque  dispensas,  coocedepropitius  ut  quibus 
tibi  ministrantibusincoelo  semper  assistitur,  abbis 
in  terra  nostra  vita  muniatur. 

Super  oblata.  —  Hostias  tibi  Domiue,  laudis  of- 
ferimus,  suppliciter  deprecantes  ut  easdem,  ange- 
lico  pro  not>is  iuterveniente  sulFragio,  et  piacatus 
accipias,  et  adsalutemnostramprovenireconcedas 
Per  Dominum. 

PraBfaiio.  —  Veredignum  etjustum  est,  »quum 
etsaiutare,  nos  tibisemper  etubique  gratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  leterne  Deus  : 
sancti  Micbaeiis  arcbangeii  merita  pra^dicautes  ; 
quamvis  enim  nobis  sit  omnis  angeiica  veneranda 
8ubiimatas,quae  in  Majestatis  tuae  consistit  conspe- 
ctu,  iiia  tamen  est  propensius  bonoranda  quffi  in 
ejusordinis  dignitate  cceiestis  miiitiae  meruit  pnn- 
cipatum.  Per  Cbristum  Domiuum  no^trum. 


descendat,  quae  munera  nostra,  deprecante  sancto 
Marco  coufessore  tuo  alque  pontitice,  tibi  reddat  ac- 
cepta,  et  nobis  sacramentum  redemptionis  eficiat. 
Per  Dominum  nostrum. 

Ad  complendum.  —  Da,  qufissumus,  Domine,  fi- 
debbus  popuiis  sanctorum  tuorumsemper  venera- 
tione  Isetari,  et  eorum  perpetua  suppiicatione  mu- 
niri.  i^er  Dominum. 

PRlDIE  1DU8   OCTOBRIS.  —  NATALlS  8ANCT1  CAL18T1  PAPiB. 

Deus,  qui  nos  conspicis  ex  uos>trainfirmitate  de- 
ricere,adamoremtuum  nos  misericorditer  persan- 
ctorum  tuorum  exempia  restaura.  Per  Dominum 
nostrum. 

Super  oblata.  —  Mystica  nobis,   Domine,  prosit 
Q  oblatio,  quffi  nos  et  a  reatibus  nostris  expediat.  et 
perpetua  servatiooe  contirmet.  Per. 

Ad  complendum,  —  Qu8esumus,omnipotens  Deus, 
ul  reatum  nostrum  munera  sacrata  purificent,  et 
recte  viveudi  nobis  operentiu'  eifectum.  Per  Domi- 
num  nostrum. 

XV  KALBNDAS  NOVBIfBRIS.  —  «  NATAUS  SAMCTI 

LUCfi  EVANLISTJB 

Interveniat  pro  nobis,  Domine,  qu8esumus,139 
sanctus  tuus  Lucas  evaugeiista,  qui  crucis  mortiti- 
calionem  jugiter  in  suo  corpore  pro  tui  nominis 
bonore  portavit.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata,  —  Donis  nos  cceiestibus,  da^  quAB- 
sumus,  Domine,  iibera  mente  servire,    ut  munera 


^  Benedictio.  —  Deus,  qui  ad  saiutem  nostram  G  4"®  deferimus,interveniente  beato  evangeiista  tuo 


angeiorum  suorum  utitur  ministerio,  eorum  vos 
muuimine  communi  132  ('^^^)cusU)diatcustodia. 
Amen.  Det  vobis  mentiump  uriiatem,  etjugem  cor- 
porumcastitatem,  qui  eorumelectis  ommbus  repro- 
misit  eequabtatem.  Amen.Quique  iiiis  certissimam 
sufie  permansionis  tribuit  tiduciam,  ipse  vos  tidei, 
spei,  cbraritastique  perseverabiii  virtute  contirmet, 
atque  ad  eorum  beatitudiuis  societatem  perducat 
Amen.  Quodipse  prfiestare  dignetur. 

Ad  comptendum.  lieati  arbangeii  tui  liicbaelis 
intercessesiooe  sull'uiti,  suppbces,teDomine,depre- 
camur,ulquos  bonore  prosequimur,  coutingamus 
et  mente.  Per  Dominum. 

Super  poputum,  —  (489)  Adesto  plebi  tufle,  mi- 


Luca  et  medeiam  nobis  operentur  et  gloriam.  Per. 

Prxfath.  — Vere  dignum  et  justum  est,  fiBquum 
et  saiutare  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere 
Domine  sancte,  pateromnipotens,  fleterne  Deus;et 
te  in  tuorum  sanciorum  meritisgioriosiscoliaudare, 
benedicere  et  pr8edicare,qui  eos  dimicantes  contra 
antiqui  serpentis,macbiDamenta,et  proprii  corporis 
biandimenta,  inexpugnabiii  virtute,  Rex  giorifie,ro- 
borasti.Ex  quibusbeatus  Lucas  evangebsta  tuus,(491 ) 
assumpto  scuto  tidei,  et  galea  saiutis,  et  giadio  Spi- 
ritus  sancti,  et  viriiiter  contra  vitiorum  incentiva 
pugnavit,  et  evangelic»  nobis  duicedinis  fiuenta 
(492)  manavit.  Unde  petimus  immensam,  Domine, 
pietatem  tuam,  ut  qui  eum  tot  meritorum  donasti 


sericors  Deus,  et>  ut  gratiee  tuae  bcneticia  potiora  Q  prffirogativis^  nos   ejus  et  informes   exemplis,    et 
percipiat,  beati  Micbaeiis  arcbaugeii  iacsupplicem      adjuves  meritis.  Per  Christum. 


deprecationibus  subievari.  Per  Dominum  nostrum 

NOMS  OCTOBRlS.   —  NATALlS  8ANCT1     (490)   MARCl   PAPiE 

£xaudi,  Domine,  qufiesuinus,  preces  nostras,  et- 
interveniente  beato  Marcoconfessoretuoatquepon- 
titice,  suppiicaiiones  nostras  ptacatus  intende.Per 
t)ominum  nostrum. 


benedictionem  requireM  natali ( Yide notam  lk)8). 

Ad  Comptendum,  —  PrfiBsta«  qufiBsumus  omnipo- 
tens  fiBterne  Deus,  ut  quod  de  sancto  altari  tuo 
accepimus  precibusbeati  evangebstfie  tui  Lucfle  san- 
ctiticetanimasnostras,  perquodtutiease  possimui 
Per. 


•  In  Kalend.  Roni.:  Dedicatio  ecctesix  archangeli* 
In  Ms.  Kdiens  ;  sancti  angeti.  In  vet.  Sacramunlttrio 
Gaiac.exsial  AHssa  in  honore  sancti  MwJtaet^fHb  hac 
ioijge  discre^ans.  iu  cujus  Pra)i'atioue  seu  Coules- 
tatiune  dediculiouis  tit  lueutio  ' 

b  Benedioliouem  banc  nesciunt  aUi  bbri  nostri. 


c  In  Cod.  Reg.  Suec.  post  of&ciun)  de  8&ncto  Cal« 
lixto  omiiia  ommiltuutur  usque  ad  Kalendas  Novdm- 
bris,  in  quibus  nun  omnium  sanctorum  festivitas, 
Bed  solum  sdncli  CdJSfiLrii  nataie  celebreitur.  Codet 
Cuiensis  uescit  fesia  sauoti  Lucae,  BanctoruA  Sim(h 
nis  et  Judee/et  sancti  Thomao, 


445 


UBER  SACBAHENTORnM. 


i4« 


Tl  KALBlffDAS  NOVSirBRIS  ^  T101LU  AVOSTOLORUM 

SlMOiNlS  BT  JUDiB. 

Goncede,  qnaesumus,  omnipotens  Deus,  ut  sicut 
apostolorum  tuorum  Simonis  et  JudflBglorioa  nata- 
litia  prnvenimus,  sio  ad  tua  beneficia  promerenda 
majestatem  tuam  pro  nobis  ipsi  prffiveniant. 

Super  oblaia.  —  Muneribus  nostris,  Domine,  apo- 
stolorum  Simoniset  Judce  fesla  pr8Bcedimus,bumi* 
literpostulantesutquae  conscientiss  oostr»  praspe- 
diuntur  obstaculis  illorum  meritis  grata  reddantur. 
Per. 

PrafaHo.  —  Vere  difrnum  et  justum  est,  sequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domioe  sancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Dens, 
qaia  tu  es  mirabilis  in  omnibus  sanctis  tuis,  quos 
et  oominis  tui  confessione  prseclaros,  et  suscepta 
pro  te  fecisti  passione  gloriosos.  Unde  sicut  illi  je- 
juaando  orandoque  certaverunt,  ut  hane  possent 
obtinere  yictoriam,  ita  nos  (493)  eorum  exemplis 
informemurutad  celebranda  praRsentiafestaidonei 
inveniamur,  et  ad  aetema  percipienda  eoruminter- 
Tentu  digni  judicemur.  Per  Christum. 

Ad  compUndum,  —  Sumpto,  Doroine,  sacramen- 
to,  suppliciterdeprecamiir  137  utjntercedentibus 
beatis  apostolis,  quod  temporaliter  gerimus,  ad  vi- 
tam  capiamus  feternam.  Per. 

Ad  Vesperos.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus, 
mundi  Creatoret  rector,qui  beatosapostolos  nomi- 
Dis  tui  gloria  sublimasti,  exaudi,  quaesumus,  Do- 
mine,  populum  tuum  cum  sanctorum  tuorum  tibi 
patrociniis  sopplicantem,  ut  nobis  et  pacis  donum 
tribuas,  et  continuatumproficiatad  fidei  et  charita- 
tis  aogmeotum.  Per  Dominum  nostrum. 

V  XALBIfDAS   NOVEMBRl.     —    NATALIS    SANCTORUM    APO- 
STOLORUM  81M0M1S   BT  JUDiE 

Deus^  qui  nos  per  beatosapostolostuos  ad  agni- 
tiooemtui  nominisvenire  tribuistiydanobisgloriam 
sempiternam  proficiendo  celebrare,  et  celebrando 
proficere.  Per. 

Super  oblata.  —  Gloriam,  Domine,  sanctorum 
apostolorum  perpetuam  venerantes,  qusesiimus  ut 
eam,  sacris  mysteriis  expiati,  dignius  celebremus. 
Per. 

Prafatio,  —  Vere  dignum  et  justumest,aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semperetuhiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  a^terneDeus  :  te 
intuoriim  apostoiorump^lorificantes  honore^qni  et 
illis  trihuisti  beatitudinemsempiternam,  et  infirmi- 
tatinostrie  talia  praestitisti  suffragia,  per  (494)qnse 
taapossimus  adipisri  subsidia,  etpreveniread  prae- 
mia  repromissa.  Per  Christum. 
Benedictionem  R.  Q.  (Id  est  Require  qu<s  supra.) 

AdComplendum.  —  Perceptis^Domine,  ^acramen- 
tis,  Buppliciter  terogamus,  ut,  intercedentibus  bea- 


B 


A  tis  apostohs  tuis,  quae  pro  illorum  veneranda  gerimus 
passione,  nobis  proficiant  ad  medelam.  Per. 

Alia,  —  Exaudinos,Deus»ahitari8no8te.r,etapo- 
stolorum  tuorumnostuerepra^sidiis,  quorum  dona* 
sti  fideles  essedoctrinis.  Per. 

PRIDIE  KALENDAS  NOVEUBRlS.    —  VPilLlA  OMNIUM 

SANCTCRUM. 

Domine  Deus  noster,  multipHca  super  nos  gra- 
tiam  tuam,  et  quorum  praevenimus  gloriosa  so* 
len^nia,  tribue  subsequi  in  sancta  professione  laeti- 
tiam.  Per. 

Superoblata.  —  Altare  tuum,  Domine  Deus,  mu- 
neribus  cumulamus  oblatis :  da,  qusesumus»  utad 
salutem  nostram  oroniumsanctorumtuorum  pre- 
cationes  proficiant,  quorum  solemnia  ventura  pras- 
currirous.  Per. 

AdComplendum.  —  Sacramentis,Domine,et  gau- 
diis  optata  celebritate  133exp1eti8,qu8esumus  ut 
eorum  precibus  adjuvemur,  quorum  recordalioni- 
bus  exhibentur.  Per. 

Super  populnm.  —  Erudi,  quflesumus,  Domine, 
populum  tuum  spiritalibus  instrumentis,  etquorum 
preestare  solemnia  prae venire,  fac  eorum  et conside- 
ratione  devotum  et  defensione  securum.  Per. 

(493)KALENDASN0VEMBniS.  — NATALlS  *  SANCTl  CjESARlI 

MARTYRIS. 

(496)  Deus,  qui  nos  beati  martyris  tui  Caesarii 
annua  solemnitate  Istificas,  concede  propitius  ut 
cujus  natahtia  cohmus,  etiam  actiones  imitemur. 
cPer. 

Super  oblata.  —  Hostias  tibi,  Domine,  beati  C«- 
sarii  martyris  tui  dicatas  meritis  benignus  assume, 
et  adperpetuumnobis  tribue  provenire  subsidium. 
Per. 

il^Comp/enc/Mm.  — QuaesumuSyOmnipotensDeus, 
utqui  ccelestia  alimenta  percepimus,  intercedente 
beato  Cffisario  martyre  tuo  per  hsec  contra  omnia 
adversa  muniamur.  Per  Dominum. 

EODEU  DIE.  —  (497)  NAATLIS  ^  OMNIUM  SANCTORUM 

Omnipotens  seropiterne  Deus,  qui  nos  oronium 
sanctorum  merita  sub  una  tribui^  ti  celebritate  vene- 
rari,  quaesumus  ut  desideratam  nobi»  tuae propitia- 
tionisabundantiam,  multiplicatis  intercessionibus, 
largiaris.  Per. 

0  Super  oblata.  —  Munera  tibi,  Doroine,  nostrse 
devotionis  ofTerimus,  quse  et  pro  cunctorum  tibi 
grata  sint  honore  sanctornm,  et  nobis  salutaria,  te 
miserante,  reddantur.  Per. 

Prrpfaiio.  — Vere  dignum  et  justum  est,  fleqnum 
et  sa]utare,nos  tibi  semper  etubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,  aeterne  Deus:  et 
clementiamtuam  supphciter  ohsecrare,  ut  cum  ex- 
sultantibus  sanctis  in  ccelestis  regni  cubihbus  gaudia 
nostra  subjnngas.  Etquos  virtutis  imitatione  non 


•  Exstat  in  Codicibus  nostris  et  in  Mss.  Reg.  Suec. 
qui  solemDitatis  omDium  sanctorum  minime  me- 
minit. 

^  Miramur  hie  aoaotatam  a  PamaeUo  (quod  etim 


in  Edit.  (lUPsanvil.  legitur)  hujus  diei  oflRcium  in 
omnibus  reperiri  Mss.  Certe  de  ipso  siletur  in  Cod 
Reg.  Suec,  in  duobusahisa  Menardo  bic  indicatis, 
etinKaleud.  Rom. 


■■p 


147 


SANCTt  GRBGORII  HAGNI 


m 


poBsumus  seqni,  debitae  veneratlonis  conlingamus  A  140  tiiidus  novimbbis.  —  ifATAiis  sancii  «nnh 


afifectu.  PerChristura. 

Benedictio,  —  Sanctorum  suorum  meritis  vos  Do- 
minus  faclat  benedici,  et  contraadversaomnia  eo- 
rum  intercessione  muniri.  Amen.Eorum  ffflciant 
sufTragia  felices,  quorum  festivitatis  diem  celebratis 
ovantes.  Amen.  Quoeorum  imilantes  exempla,ad 
ccelestia  possitis  pervcnire  promissa.  Amen.  Quod 
ipse  prffistare  dignotur. 

Ad  Complendum.  —  Sanctorumomnium  gloriosa 
confessio,  Deus,  139  tribuenobiiS.qusesumus,  ut, 
per  hsec  sancta  quae  sumpsimus,  tuorum  admisti 
conciliis,  misericordieBtufiBdapibus  saginemur.  Per. 

ii/ta.—  Da,qu8esumus,Domine,fidelibus  populis 
omniumsanctorumsempervenerationel8etari,eteo- 
rum  perpetua  supplicatione  muniri.  Per. 

(498)  Quatuor  Coronatorum  nomina  h(BC sunt:  Se- 
verus,  Sevenanus,  Victorinus,  et  Cai^ophoru^,  (499) 
quorum  dies  natatisperincuriam  nenlcciusminime 
reperiripotei^at ;  ideo  statutum  est  ut  in  eorum  ercle- 
$ia,horumquinquesanctorum,qui  inmissa  recitan- 
iur,natalis celebretur^ut  cum  istis  eorum  quoque 
memoria  panter  fiat. 

VI  1DU8     NOVBMDRis.   —   NATALIS    SANCTORUM     QUATUOR 

CORONATORUM. 

PrflBsta,  qii8Bsumus,omnipotensDeiis,ut  qui  glo- 
riosos  martyres,  (500)  Claudium,Nicoslralum,(501) 
Symphonianum,Ca8toriumatqueSimpliciura,fortfts 
in  suo  confessionecognovimus,piosapud  te  inno- 
stra  intercessione  sentiamus.  Per. 


MABTTRlS. 

Prsesta,  quapsumus,  omnipotens  Deus,  ut  qui 
beati  Mennse  martyris  tui  natalitia  colimus,  inter- 
cessione  ejus  in  tuinominisamoreroboremur.  Per. 

Super  oblata.  —  Beati  MennsB  martyris  tui,  Do- 
miue,  solemnia  receusentes,  queesumus  ut  ejus 
auxilio  tuabeneficia  capiamus,pro  quo  tibi  Hostias 
laudis  ofTerimus.  Per. 

Ad  Complendum.  Henedictio  tua,  Deus,  impleat 
corda  fidelium,  talesqueperHciat,  qui  et  martyrum 
honorificent  passiones,etremedia  salutis  fleternse, 
eisdem  patrocinantibus,asseqaautur.  Per. 

KODEM  DIB.  —  .NATALIS  &  SANCTl  MARTINl   CO.NFISSORIS 

Deus,  qui  conspicis  quia  ex  nulla  nostra  virtute 

B  subsistimus^   concede  propitius   ut  intercessione 

be^ti  Martini  confessoris  tui  atque  pontificiscootra 

omnia  adversamuniamur.PerDominum  nostrum. 

Super  obluta  — BeatiMartini  pontificis,  quaB^^u- 
mus,  Domine,  nobis  pia  non  desit  oratlo,  quaa  et 
mnncranostra conciliet, ettuam  nobis indulgentiam 
semper  obtineat.  Per  Dominum  nostrum. 

Prcefatio.  — Vere  dignum  et  justum  est,  asquum 
etsalutare,  nos  tibi  semperetubique  gratias  agere 
Domine  sancte,  Pater  omnipoten*:,  aeterne  Deus  ; 
cujus  (oOi2)munere  beatus  Martinusconfessorpari- 
ter  et  sacerdos,  et  bonorum  operum  incrementU 
excrevit,  et  variisvirtutum  donisexuberavit,  et  mi- 
raculiscoruscavit :  qiii,  quod  verbis  docuit,  ope- 
rum  exhibitionecomplevit,  et  documento  simul  et 


Super  oblata.  —  Benedictio  tua,  Domine,  larga  c  exemplo  subditis  ad  ca^lestia  regnapergendiduca- 


descendat,  qusB  et  muuera  nostra,  deprecantibus 
sanctis  tuis,  tibi  reddat  accepta,  etnobis  sacramen- 
tum  redemptionis  efficiat.  Per. 

Prcefatio. —  Vere  dignum  etjustum  est,  aequum 
etsalutare,  nostibisemperet  ubique  gratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Deus  *. 
celebrantes  sanctorum  natalitiaCoronatorum :  quia 
dum  tui  nominis  per  eos  gloriam  frequentamus, 
in  nostree  Odei  augmento  succrescimsu.  Per  Chri- 
stum. 

AdComplendum.  —  Coelestibus  refecti  sacramen- 
tis  gaudiis,  supplices  te,  Domine,  deprecamur  ut^ 
quorum  gloriamur  triumphis,protegamurauxi]iis. 
Per. 

V  IDUSNOVEMBRIS.  —  NATALIS  SANCTl  THEODORI 

MARTYRIS. 

Deus,  qui  nos  beati  Theodori  martyris  tui  con- 
fessionegloriosacircumdasetprotegis,prnestanobis 
ejus  imitatione  proficere,  et  oratione  fulciri.  Per. 

Superoblata.  —  Suscipe,  Domine,  fidelium  preces 
cum  oblationibus  Hostiarum,  et,  intercedentebeato 
Theodoro  martyre  tuo,  perhajcpiffidevotionis  oflB- 
cia  ad  ccelestem  gloriam  transeamus.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Praesta  nobis,  Domine,qu8e- 
sumus,  intercedentebeato  Theodoromartyrelnoiit 
qu8B  ore  contigimusi  pura  mente  capiamus.  Per. 

•  Iq  Theod.  sancti  Martioi  festum  ponitur  ante 
nat.  sancti  Mean®,  et  vigiiia  sotemni  prffivenitur. 


tum  prfiebiiit.  LJnde  tuam  clementiam  peti«nus  ut 
ejus,  qui  tibi  placuit,  exemplis  ad  bene  agendum 
informemur,  meritis  muniamur,  iutercessionibus 
adjuvcmur.  qualiter  ad  cceleste  regnum,  iilo  inter- 
veniente,  te  opitulante,  pervenire  mereamur.  Por 
Chiistiim. 

Ad  Complendujn.  —  Tuti,  Domine,  sancta  sumen- 
tes.suppliciler  deprecaraur,ut  qiiorum  veneramur 
confessionem,  praesidia  sentiamiis.  Per. 

Super  populum,  —  Exaudi,  Domine,  populum 
tuum  tota  tibi  mente  subjeetuin,  et  beati  Martini 
pontificis  supplicatione  custodi,  ut,  corpore  et  corde 
protectiis,  qiiod  pie  credit  appetat,  et  quod  juste 
sperat  obtineat.  Per. 

D  X   KALENDAS  DECEMBRIS.    —  *>  NATALIS   SANCT.E 

C.ECILI.€. 

Deus,  qui  nos  annua  beatas  Cfleciliae  martyris 
tuae  solemnitate  141  l^^etificas,  daiit  quam  vene- 
ramurofficio,  eliam  pite  conversationis  sequamur 
exemplo.  Per. 

Super  oblata.  —  HaecUostia,  Domine,  placationis 
et  laudis  nnrcsumus  ut.  interveniente  beala  Caecilia 
martyre  tua,  uos  tua  propitiutione  diguos  semper 
efficiat.  Per. 

Prxfalio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nostibi  semperetubiquegratiasagere, 

b  Ex  priori  Theod .  hoc  festum  cum  vigiha  cele- 
bratur. 


149  LIBER  SAGRAMENTORUH.  180 

Domine  sancte.Pater  omnipotens^aBterne  Deus :  qui  A  beati  Chrysogoni  martyristui  intercessione  libere- 
in  imfirmitate  virtutem  perflcis,ethumani  generis      mur.  Per. 


inimicum  non  solum  perviros,  sed  etiam  per  femi- 
nasTincis  ;  cujus  munere  beata  CeBcilia,  et  invirgi- 
nitatispropo8ito,et  inconfessionefidei  roborataest, 
Qt  neo  ntatis  lubrico  ab  intentione  muraretur,  nec 
blandimentis  carnalibus  demulceretur,  nec  sexus 
fragilitate  d**terreretur,  nec  tormentotum  immani- 
tate  vinceretur,  sed  servando  corporis  ac  mentisin- 
tegritatem,cumvirginitatiset  martyrii  palmaaBter- 
nam  mereretur  adipisci  beatitudinem.PerChristum. 
Ad  Complendum,  —  Sic  nos,  Domine,  gratia  tua, 
quffisumus.semper  exerceat,  ut  etdivinisinstauret 
nostra  corda  mysteriis,  et  sanctee  Cflecilia;  raartyris 
tuaB  commemoratione  Ifieliticet.  Per  Dominum  no- 
strum. 

U      KALEDAS      DECEMBRIS.       —     NATAL13    SANCTl    CLE- 

MENTIS. 

Omnipotenssempiterne  Deus,qui  in  omnium  san- 
ctorum  tuorura  es  virtute  mirabilis,  da  nobis  in 
beati  Clementis  annua  solemnitate  laetari,  qui  Fiiii 
tui  martyr  et  pontifex  quod  ministerio  gessit  testi- 
monio  comprobavil,  etquod  praedicavit  oreconfir- 
mavit  exemplo.  Per. 

Super  ablata.  -  Sacrificium  tibi,  Domine,  laudis 
offerimus^pro  sancfi  celebritate  Clementis.utpropi- 
tiationem  tuam,quam  nostris  operibus  non  mere- 
mur,  piisuffragatorisintercessionibusassequamur. 

Per. 

Prxfatio.  —  Veredignumet  juslumest,ffiquumet  q 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens.  seterneDeus  :  et 
inhacdie.quambeatiClemHntis  passio  consecravit, 
ct  nobis  venerabilem  exhibuit :  quiapostolica  pree- 
dicatione  imbutus,  doctrinis  cselestibus  educatus, 
successionisdignitateconspicuus,et  martyr  insignis 
et  sacerdos  refulsitegregius.PerChristumDomiuiim 
nostrum . 

A  d  Complendum . — Da,  quaesumus,Domine  Deus 
noster,ut  sicut  tuorum  coraraeraorationesanctorum 
temporali  gratulamur  officio,  itaperpetuo  Itetemur 
aspectu.  Per. 

EODVM    DIE.    —  NATALIS   SAXCtiE   FELICITATIS. 


Super  oblata.  — Oblatis,qnflBsumus,Domine,pla« 
care  rauneribus.et,  intercedente  beato Chrysogono 
martyre  tuo,  a  cunctis  nos  defende  periculis.  Per. 

Prspfatio. —  Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
etsalntare,nostihi  semperet  ubique  gratias agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Deus  : 
qui  nos  assiduismnrtyrnm  passionibus  consolaris, 
et  eorum  sanguinemtriumphalera.qnemproprofes- 
sione  noministiiiinfidftlibuspr/ebuere  fundendum 
ad  tuorum  facis  auxilium  transire  fidelium. 

Ad  CompZenrfMm.  —  Tui,Doraine,perceptionesa- 
cramenti,  et  a  nostris  mundemur  occultis,  et  ab 
hostium  liberemur  insidiis.  Per. 

B  ni  (o03)  KALENDAS  DECEMBRIS.   —    NATALTS     BANCTl  BA- 

TURNINI   MAKTYRIS. 

Deus,qui  nos  beati  Saturnini  martyris  tui  concedis 
nataiitio  perfrui,  ejus  nos  tribue  meritis  adjuvari. 
Per. 

Super  od^afa. -—  Munera  tibi,  Domine^dicatasan- 
ctifica  ;  et,  intercedente  beato  Saturnino  martyre 
tuo,  per  eadem  nos  placatusintende.PerDominum 
nostrum. 

i4rfCom^/^</Mm.— Sanctiftcetno8,Domine,qu8e' 
sumus,  tni  perceptio  sacramenti,  ct  intercessione 
sanctorura tibi  reddat  acceptos.  Per. 

EODEM   DIE.    —  VIGILIA   8ANCT1   ANDRE.E. 

Qnaesuraus,  omnipotens  Deus,utbeatusAndreas 
apostolus  tuum  nobis  imploret  auzilium,  ut,  a  no- 
stris  reatibus  absoluti,  a  cunctis  etiam  periculis 
ezuamur.  Per  Dominum  nostrum. 

143  Superohlaia.  —  ^^C^k)  Sacrandum  tibi,  Do- 
mine,munuB  offerimus,quo,beati  Anrlreae  solerania 
recolentes,purificationera  quoque  nostris  mentibus 
imploramus.  Per. 

Prxfatio. —  Vere  digum  etjustum  est,  sequum 
etsalutare,  nos  tibi  semper  etubiquegi^atias  agere, 
Dominesancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :et 
(505)  Majestatem  tuam  siippliciter  exorare  ;  ut  qui 
beati  Andrese  apostoli  festum  soieranibus  jejuniis 
et  devotis  praevenimus  offioiis,  illius  npud  Majesta- 
tem  tuam,  et  adjuvemur  merilis,  etinstruamur  ex- 


Pr«sta    qumsumus,  omnipotens  Deus,  ut  142      ^^    u,    p,,  christum. 
beat»  Febc,tatismartynstu(B  solemniai^censenles  D     ^^  complendum.  -  Perceptis,  Domine,  sacra- 
menUs  ipsius  protegaraur  et  precibus.  Per.  mentis,suppliciterexoramus,ur,  intercedente  beato 

Supei^  oblata.  -  Suscipe  vota  tuorura,  Domme,      ^^^^^^  apostolo  tuo,  qxm  pro  iilius  veneranda  ge- 


famulorum,  et  oblatum  tibi  pro  commemoratione 
beatae  Feticitatis  pacifici  libaminis  sacrificium  pro' 
pitiatus  intende.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Supplicesterogamus,omni- 
potens  Deus,ut,  interyenientibus  sanctis  tuis,ettua 
in  nobis  dona  mnltiplices,  et  tempora  nostra  dispo- 
nas.  Per. 

Tllf   IL^LRNDAS    DECEMBRIS.   —  NATALIS    SANCTI    CHHYSO- 

OO.XI      MAHTYRIS. 

Adesto,  Domine,  supplicationibus  nostris,  ut,qui 
cz  i&iquilate  nostra  reos  oos  esse  cognoscimus. 


rimus  passione,nobis  proficiantad  medelam.Per. 

Alia,  — Tuere,  nos,  raisericors  Deus,  et  AndresB 
apostotitui,  cujusnatalitia  pr8evenimus,semper  gu- 
berua  priesidiis.  Per  Dominura  nostrura. 

Ad  Vesperos.  —  Adjuvet  Ecclesiam  tuamtibi,  Do- 
mine,  supplicando,  beatus  Andreas  apostolus,  et 
pius  interventor  efficiatur,  qui  tui  nominis  exstitit 
prredicator.  Per  Dominum. 

Ad  Matutinos.  —  Deus,qui  essanctorum  tuorum 
splendor  mirabilis,quique  hunc  diem  beatiAndreae 
martyrio  con8ecrasti,da  Ecciesi®  tu»  de  ejus  nata- 


IBI 


SANCn  GEGORn  MAGNI 


481 


litio  semper  gaudere,  utapudmiserioordiam  tuam  A 
exemplis  ejus  protegamuret  meritis.  Per. 

^RlDll      KALENDA8      DECEMBRIS.      —      NATALB    •  SANCTl 

ANDREiB. 

Majestatem  tuam  supplices,  Domine,  exoramus, 
ut  sicut  EcclesisetuaB  beatus  Andreas  apostolusex- 
stitit  preedicator  et  rector,  ita  apud  te  sitpro  nobis 
perpetuus  intercessor.  Per. 

Superoblala, —  Sacrificium  nostrumtibi,  Domine, 
qu6esumus,beati  Andreae  precatio  sancta  conciliet, 
ut  cujus  honoresolemniterexhibeturmeritisefficia- 
turacceptum.  Per  Dominum  nostrum. 

Prxfatio»  —  Yeredignum  etjustumest,aequumet 
lalutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Deus  : 
(506)quoniamadestnobiAdiesmagnificivotivamys-  g 
terii  qua  venerandus  Andreas  apostolus  germanum 
segloriosiapostolituiPetritamprfledicationeChristi 
tui  quam  conversatione  monstravit»  ut  id  ^  quod  li- 
bera  prsedicaveratvoce  (507)  necpendens  144^^' 
ceret  in  cruce,  Auctotemque  vitsB  perennis  tam  in 
hao  vita  sequiquamid  mortisgeneremeruit  imitari, 
ut  cujus  praecepto  terrena  in  semeptipso  crucifixe- 
rat  desideria,  ejus  exemploipsepatibulotigeretur. 
Utrique  igitur  germani  piscatores,  aml)o  cruceele- 
vanturad  coelum,  utquosinhujusvitaecursu  gratia 
tua  tot  vinculis  pietatisobstrinxerat^hosimmarce- 
scibilisinregno  coelorumnecteretcorona.  Et  quibus 
erat  una  causa  certaminis,  una  retributio  esset  et 
preemii.  Pcr  quem  Majestatem  tuam. 

Benedictionem  require,  (508)  in  natali,  ^ 

Ad  Complendum, —  Sumpsimus, Domine,divina 
mysteria,  beati  Andreae  festivitate  leetantes,  quae  sic- 
ut  tuis  sanctis  ad  gloriam,  itanobis,  qu8esumus,ad 
veniam  prodesse  perficias.  Per  Dominum. 

Ad  Vesperos,  —  Da  nobis,  quaesumus,  Domine 
Deus  noster,  beati  apostoli  tui  Andreae  intercessio- 
nibus  sublevari,  ut  (509)  per  quos  Ecclesiae  tuae  su- 
perni  rouneris  rudimenta  donasti,per  eos  subsidia 
perpetufie  salutis  impendas.  Per  Dominumuostrum. 

Alia,  —  Exaudi.  Domine,  populum  tuum  cum 
sancti  apostoli  tui  Andrefie  palrocinio  supplicantem, 
ut  tuo  semper  auxilio  secura  tibi  possit  devotione 
servire.  Per. 

IBIDUS  DBGEMRRIS.  —  NATALIS  SANCT^    LUdM,   VIROINIS. 

Exaudi  nos,  Deus  salutaris   noster^  ut  sicut  de  f^ 

•  InKalend.  Rom.  praescribitur  Evangel.  Ambu- 
tans  Jesusjuxta  mare,  in  quod  homiiia  5  sancti  Gre- 
gorii  legitur  habita. 

^  Ex  nis  corroborantur  acta  sancti  Andreae  proba- 
turque  non  ila  recentem  fuissf^  eorum  publicationem . 

c  Nihii  babetur  de  sancto  Thoma  in  Codice  Reg. 
Suec,  iDGaleasi,  etin  Kaiend.  Rom.,  ubi  assignan- 
tur  posl  festum  sanctae  Luci»  quatuorDominicx  ante 
Nutale  Domini,  Apud  Pamelium,  consentiente  Ms. 
CaJensi,  legituo  :  De  ndventu  Domini  Dominica  l.et 
consequenter  Oomtnica  2,  etc.  Fost  Sabbalumm 
duod ecim  tectionibus  seu  quaiixoT  temp.  apud  Pa- 
roelium  inserilur  officium  de  sanclo  Thoma,  sed 
intra  uncinos  comprehenditur.  De  Dominicis  Adven- 
tus  infra  habetur  ofHcium  in  Ed.  Angeli  Roccee  et 
inaltera  Hugonis  Meoardiy  quam  Bequitur, 


beatfie  Luciae  festivitategaudemus,  ita  piaedevotio- 
nis  erudiamur  effectu.  Por. 

Super  o6/a/a.--  QuflBsumus,virtutum  ocBlestiom 
Deus,  ut  sacrificiapro  sanctsetuae  LuciaesolemDitate 
delata  desiderium  nos  temporaie  doceant  habere 
contemptum,etambiredoDafaciantcGele8tiumgau- 
diorum.  Per. 

Ad  Complendum,  —  Lffiti,Domine,8umpsimu8  sa- 
oramentacGelestia.qi]fle,intercedente  pronobis  bea- 
ta  Lucia  martyre  tua,  ad  vitam  nobis  proficiant 
sempiternam.  Per  Dominum. 

Alia,  —  Intercessio  nos,  Domine,  quflesumus, 
sanctfleLucifle  martyristufle  votiva  confoveat,ut  ejus 
sacrata  natalitia  e  temporaliter  frequentemus,  et 
conspiciamusaeterna.  Per  Dominum  nostrum. 

Xn   KALBNDAS    JANUARH.     —      NATAUS  C     SANCTl     THO- 

HiE    APOSTOLl. 

Danobis,  qumsumuA,  Domine,  beati  apostolitui 

ThoroflesoIemnitatibusgloriari,utejussemperl45 
et  patrociniis  sublevemur,  et  fidem  congrua  devo- 

tione  sectemur.  Per. 

Super  oblata.—  Debitum,Domine,nostraereddi- 
mus  servitutis,  suppliciter  exorantes,  ut  suffragiis 
beati  Thomse  apostoliin  nobis  tuamuneratuearis. 
cujus  honorando  confessionem,  laudis  tibi  bostias 
immolamus.  Per  Dominum  nostrum. 

Prxfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  e8t,8equum 
et  8aIntare,nos  tibi  semper  etubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Deus  : 
qui  Ecclesiam  tuam  in  apostolicis  tribuisti  consistere 
fundamentis,  de  quorum collegio beati  Thomae  apo- 
stoH  tui  solemnia  celebrantes,  tua,  Domine,  prfleco- 
nia  non  taceamus.  Per  Dominum  nostrum. 

R.  Q.  Rened.  innatali. 

Ad  Comptendum,  --  Conserva,  Domine,  populnm 
tuum,  etqnemsanctorum  tuorum  prflesidiis  non  de- 
sinis  adjuvare,  perpetui  tribus  gaudere  remediis. 
Per. 

Super  popu/um. — Da,qusesumus,Domine,  populo 
tuo,  Spiritum  veritatis  et  pacis,  et,  intercedente 
beatoThomaapostoIotuo,ettetotamentecognoscat, 
etquee  tibisunt  placita  totocorde  sectetur.  Per  Do- 
minumnostrum  Jesum  Christum. 

(5i0)   INCIPIT   ^  ORDO     AD   ECCLESIAM     DBD1GANDAM. 

Primitus  enim  antequam  pontifex  mtroeat  ecclesiam, 
(ibii^itluminenturTucandelaepercircuitumecclesia: 

d  De  ecelesifle  dedtcatione  non  agunthoc  loco  Mss. 
nostri,  sed  alibi  fusissime,  maxime  Gemet.,  ubi  etiam 
describitur  totum  officium  nocturnum  de  dedicatione, 
assignatis  duodecim  Psalmis  cum  singulis  Antiphonis 
ex  prses-rpipto  re^.  sancti  Benedicli.  Psalmi  autem 
Don  sumuntur  dc  leria,  sed  ex  diveraarum  feriarum 
Psalmis  delecti  sunt.  Uode  liquet  quomodo  tunc  in- 
tellifreretur  qiiod  pecernitur  cap.  14  reg.  sancti  Bene- 
dicti :  Insanctoi-um  festivilatibus^vet  omnibus  solem- 
nifatibus,  sicut  diximus  Dominico  die  agendum,  ita 
agatw\exceptoquodP8almiaut  AntiphoncBveHectiones 
ad  ipsum  diem  perlinentes  dicantur,  In  Kdit.  Pamel. 
contractius  est  officium  in  dedicatione,  omninoque 
diversum.  Pauciora  adhuc  habet  Codex  Refir.  Suec. 
At  uterque  Theod.  longe  plura  et  longiora.  In  his 
yegitur  benedictio  ad  iignum  ecclmeB,  quo4  appel- 


183 


LIBKR  SAGRAMENTORUM 


IM 


ei  induani  ie  vesiimeniitsacrit,  Elcum  venerini  ad 
tstium ecclesix,  percuiiat pontifex  ter  superliminare 
de(5i  t)  cambuiia  sua^dicens  anteporiamAntiphonam 
(513)  rolliteportasprincipesTestras.jJ^f  ranan/  ipsum 
ptalmum  ioium  ante  05/ium,  (514)  etaperto  oslio  in- 
traniesdicanitP^i.  huicdomui.  Deinde  incipiatcle' 
rus  lUaniam.  Etcumvenerinisacerdotes,{l&\}&)velle- 
viist  anie  aliare,prosiemant se  (5i6)  superstramen- 
ta  cum  poniifice  usgue  dum  dieatur  Af?nus  Dei.  Ui 
auiem  surrexerini  ab  oraiione^  non  dicat  pontifex 
Dominus  Yobiscum,«e^Oreinus  ianium.Et  Diaconus 
dicai  Fiectamus  genua :  posiquam  oraverint^dicai 
Levate.  Ei  sequiiur  Oratio, 

Magnificare,  Domine  Deus  noster,  in  sanciistuis 
et  inboctemploffidificationistuee  appare,utquiom- 
nia  in  fiiiis  adoptionisoperaris,  ipsesemperin  tua 
hflereditate  lauderis.  Per  Dominum  nostruro  Jesum 
Christam  filium  tuum. 

(517)  Deinde  incipiat  pontifex  de  sinistro  angulo 
ab  Orienie  scribens  per  pavimenlum  cum  cambuiia 
sua,  (518)  A,  B,  C,  usque  indextrum  angulum  Oc- 
cidenlis ;  incipiens  iterum  simililer  a  dextro  angu- 
lo  146  Orientis,  A,  B,  C.  scribitusque  in  sinistrum 
anguium  Occidentis  BasiliccP, 

Deinde  (^19)  veniens  anie aliaredicat :  Deus  in  ad* 
jutorium  meum  intende,Domine,ad  adjuvandum  me 
festina.  01oriaPatri,etFiIio,et  Spiritui  sancto.Sicut 
erat  in  principio,  et  nunc  et  semper,  et  in  sfiecula 
seculorum.  Amen,  (520)  absque,  Alleluia.  Deinde 
(321)  sequiiur  exorcismus  aqux. 

(522)  Discede,  immunde  spiritus,ab  omnibus  qui- 
bus  fides  nostra  asura  est  religiosi  offlcii  (523)  sa- 
cramentis.  Nec  prcBtendas  culpam  criminis,  qui 
agnoscispotentiamSalvatoris.  Non  est  roeriticonfi- 
dentia,  sed  prscepti,  licet  ipsa  potestas  ministerii 
dignitas  sitminislri.  Teigiturper  communemDeum, 
aquae  creatura,  conyenio,  ut,  conservato  motu  sensi- 
bilitatis,  intelligens  subjiciservitio,  quo  placereDeo 
Ditimur,  non  recuses.  Omnem  a  te  communionem 
dsmonnm,  omne  collegium  iniquitatis  expurges. 
Totam  phantasmatis  labem  capaz  dominica>prote- 
ctionisextermines,ut,gratia8anctificationisindepta, 
tuo  nostroque  pariter  Creatori  debito  famulatu  de- 
serviens,  omnem  spirituum  pravorum  nequitiam 
quocunqae  ioco  fueris  aspersa  dejicias,  et  sanctcB 
eopiam  benedictionis  infundas.  Per  Dominum  nos* 
Iram  Jesum  Christum,  qui  Tenturusestjudicare  vi- 
Tos  et  mortuos,  et  sescuium  per  ignem. 

Deinde  dicai  hanc  oraiionem. 

(524)  Sanctiflcare  per  yerbum  Dei,uDda  coBlestis, 
sanetiHcare,aquaChristi  calcatavestigiis.Quae  mon- 
tibus  pressa  non  clauderis,  quoB  scopulis  illisanon 
firangerisy  qusterrisdiffusanondeficis.Tu  sustines 
aridam.portas  montium  poDdera,nec  dimergis.  Ta 
esiorum  ▼erlice  contineris,  circumfusa  per  totum 
la?  as  omnia^nec  lavaris.  Tu  fugientibus  populis  He- 

titur  ooMCulum  adinvUandos  filios  Ecclesix  praepara- 
tum  ;  et  ut  ubicunquesnnuentejus  tinnibulunif  Longe 
ncedai  virius  inimicarun.infn,  signum  quod  bene- 
dicilurappellatur  linnibulum.  Simiiia  non  liaiieDtur 


A  braeorum  in  (525)  molem  durata  constringeris,  tu 
rursum  saisis  resoluta vorticibus  Nili accolas  perdis, 
et  hostilem  globum  freto  saeviente  persequeris.  Una 
eademque  es  salus  fidelibus,  et  uUio  criminosis.Te 
perlfoysem  percussa  rupesevomuit,oec  abditacau- 
tibus  latere  potuisii,  cura  Majestatis  imperio  jussa 
prodires.  Tu  gestata  nubibus  imbre  jucundo  arva 
fecundas. 

(526)  Per  te  aridis  eestu  corporibus  dulcisad  gra- 
tiam,  salutarisad  vitampotus  infunditur.Tuintimis 
scaturiens  venis^  aut  spiritum  inclusa  vitalem,  aut 
succumfertilem  praestas,  ne,  siccatis  examinata  vis- 
ceribus,  solemnes  negetterra  proventus.  Per  teini- 
tium,  per  te  fiois  exsultat,  vel  potius  ex  Deo  tuum 
est,  ut  terminum  nesciamus.  Attu,Domineomnipo- 

g  tens  Den8,cujus  virtutumnonnescii,  dumaquarum 
meritapromimus^operisinsigniapr8d(iicamus,bene- 
dictionisauctor,  salutisorigo,  tesupplices  depreca- 
muretqunsumus,  utimbrem  gratiaetuffisuperlianc 
domumcumabundantiatua^benedictionisinfundas, 
bona  omnia  largiaris,  prospera  tribuas,  adversa  re- 
pellas.  Malorumfautoremdeeroonem  destruas,ange- 
lum  lucis  amicum,  bonorum  provisorem  defenso- 
remque  constituas.  Domum  in  tuo  nominecoeptam, 
te  adjutore,  perfectam  benedictio  tua  in  longum 
mansura  confirmet.  Tuum  hiec  fundamentapreesi- 
dium,  culmina  147  tegumentum,  ostiaintroitum, 
penetralia  mereanluraccessum.Sit  per  lustrationem 
vultus  tui  utilitas  hominum,  stabilitas  parietum;sit 
positis  crux  invicta  liminibus;  utriqiie  postes  gra- 
tifie  tuse  inscriptione  signentnr,  ac  per  multitudi- 

^  nem  propitiationistuaevisitatoribusdomushujussit 
paxcumabundantia,sobrietas  cum  modestia,reduD- 
dantia  cum  misericordia.Inquietudoomnisetcala- 
mitas  longe  recedat»inopia,pestis,  morbus,1anguor, 
incursusquemalorumspirituumtuasempervisitatio- 
ne  discedat.  Et  ita  fusa  in  hoc  loco  nostrfesupplica- 
tionis  oratio  extensos  ejusterminos  et  atria  oircum- 
jecta  percurrat;sicque  percunctosangulos  acreces- 
sus  data  benedictio  hujusgurgitispuriflcationeper- 
]abatur,ut  semper  hic  laetitiaquietis^gratiahospita- 
litatis,abundantiafrugis,reverentiareIigionis,copia 
sit  salutis.  Et  ubi  invocatur  sanctum  tuum  nomen, 
bonorumsuccedatoopia,  malorum  tentamentaprocul 
effugiant.  Et  mereamurangelum  pacis,castitatis,et 
veritatis,  qui  nos  semper  ab  omnibus  maiis  custodiat 

D  protegat  atque  defendat.  PerDominum. 

Benedictio  aqum,—  (527)  Domine  Deus,  Pater 
omnipotens,statutoret  conditor  omnium  elemento- 
rum,quiperJesumChristum  Filium  tuumDominum 
nostrum  elementum  hoc  aquae  in  salutem  humani 
generis  esse  voluisti,  te  supplices  deprecamur^  ut, 
exauditis  orationibus  nostris.  eam  tuse  pietatisres- 
pectu  sanctifices  ;  atque  ita  omnium  spirituumim* 
mundorumabearecedatincursio,et  ubicunque  fue- 
rit  in  nomine  tuoaspersa^  gratiatusebenedictionis 

in  Benedictione  signi  (^uam  ex  Cod.  Gemet.  noster 
Edrnuiiiius  Martene  suis  Antiquis  Ecciesiae  Hitibus 
iDseruit  tom.  III,  lib.  ii,  pag.  269. 


IBB 


SANCTI  GREGORn  MA6NI 


1B6 


adveniat,  etmalaomnia.fepropitiante,  proculrece- 
dant.  Per  eumdem  Dominum  no>trum  JesumChri- 
stum. 

•  Exorcismus  salis.  —  (f)28)  Exorcizo  te,  creatnra 
BalisJn  nominePatris.  etFilii,etSpiritussancti,qui 
te  per  Eliseum  in  aqna  mifti  jnssit.  ut  sanarentur 
aquffi  steriles  ;  r529)qiii  divina  oris  sui  voce  aitdis- 
cipulis  suis  :  Vosestis  s.il  terrnc  ;  et(530)peraposto- 
lum  suuraVaselertionis :  Sermovester  sale  sitcon- 
ditus.  Ideoqne  efficere  sal  exorcizatum.  ut  sis  in 
remissionem  peccatornm.et  sanitatemmentium,in 
protectionem  animfp,atqne  corporis.inconfirmatio- 
nem  salulis,  ad  expellendaset  exciudendasomnes 
da^monum  tenfationes,  in  nomine  Dei  Patris  omni- 
potentis,  et  Jesu  Christi.  Piliiejus.et  Spiritussancti 
viventis  in  ssRcnla  swculorum. 

Benedirtio  snlis.  —  Virtntis  tu»  invictam  fortitu- 
dinem  deprecamur,  Oomine  sancte.  Pater  omnipo- 
tens,  aeterneDeus,  qui  inter  omnia  necessaria  quie 
per  Jesum  Christum  Dominum  nostrum  procreari 
ju8ftisti,non  minimam  fiTatiamconferredi^atuses 
sali,  ut  exillo  possintuniversacondiriquaBomnibus 
ad  escam  per  eumdem  tuum  Fih'um  Dominum  no- 
gtrum  procreasti.  IdeoquetesiippIicesexoramus,ut 
hoc  sal  digneris  aspicere,  qnatenus  ex  Majestatis  tuee 
virlute  contra  omnes  spiritus  immundos  valorem 
possit  accipere.  Expellatabomniloco,ubi  tuafuerit 
invocatione  aspersum,quir)qnidpotest  essepestife- 
rum,  utexhibeat  plpnumsalutis  effectnra.Deterreat 
omnes  praBstigias  inimici.et  omnia  monstruosorum 
generalonffius  faciateffngari.  (o34)Gravedinesom- 
nes  148phantasiasque  compescat.et  per  siffnum 
cruci^  Filii  tui  Domini  nostri  Jesu  Christi  tutelam 
fidelissimara  desiderantibus  prsestet.  Qui  tecum  vivit 
et  regnat  Deus. 

(532)  Et  miscetur  sal  et  cinis  ;  faciensque  ter 
inde  crucem  super  ipsam  aquam,  dicat  hanc  Ora- 
tionem. 

Oremus.  —  (.*>33)  /Eterne  omnipotens  Deus,  qui 
nobis  a  te  conditamoreaturamaquaDin  fidedi<tinxi- 
sti,  ut  liquorem  simplicem  ad  lavacrum.salsam soli- 
ditatem  praBberes  ad condimentum,quatenu6  et  sor- 
dida  possent  ablui,  etfatuaimbui.quoetnoxatotle- 
retur  ori(?inalis,etcorrigereturerroradviamsalutis, 
te  officii  nostri  functione  immeriti  dpprecamur  ut 
haec  salis  et  aquapiin  tuonomine  factRpermistiocle- 
mentiffi  tuaesanctiticetur  obtutu.  Quodquemysteria- 
liter  baptismo  commodum,  culpie  (o34)traduci  ini- 
micum.  sapientiee  aptum.  errori  praBstasadversum, 
sancti  Spiritus  tui  sanctitate  reddas  sanctificatum  ; 
necullocontagioreddaturimmundumquod  tua  fierl 
credimus  majestate  beatum,  Sed  ita  per  te  praebeat 
plenum  sanctificationiseffectum,ut  ubicunqueinvo- 
cato  nomine  tuo  fueritmanu  emissum,vel quolibet 
modoa8sumptum,expulsiset  explosis  omnibus  insi- 
diis  contparia»  potestatis,et  cuncta  dremonummachi- 
aamentaexeodemlocofugata  deficiant,  etsanctorm 


A  angelorum  custodia  semperinibi  mansuraconsistat 
Per. 

Deinde  miscetur  vinum  tum  aqua,  et  dicii  hane 
Orationem. 

Oremus.  —  (535)  Creator  et  conscrvator  humani 
generis,dator  gratia»spiritaIis,IargitoraBtem8B  salu- 
tis,  tu,  Domine,  (536  permitte  Spiritum  sanctum 
tuum  super  vinum  hoc  aqua  mistum,ut  ^537)  armata 
virtute  cnelestis  defensioni«ad  consecrationemhujus 
ecclesiae  velaltarisproflciant.  Per  Dominumnostrum 
Jesum  Christum. 

(538)  Inde  facit  cruccm  de  digito  suo  cum  fpsa 
aqua  indextra  parteXo^^)pcrquatuorcomuaaltarii 
Inde  vpniemante  altnre(^^0)  cum  hyssopo  aspergit 
ipsum  altare  septem  vicibus  ranendo  A  niiphonamk^' 
B  perges  me,Domine,hyssopoetmundabor,(541)cfim 
ipso  Psnlmn.  Etvadit  in  cirrnitu  nllaris  spnrgendo. 
Deinde  in  dertra  varte  rer  pariefes  errlesise,  (542) 
usquedum  vpviensantenltnre.sparqititerum  desuper 
in  circfiitu  altnris  (543)  vel  erclesix^  cnnendo  Anti- 
phonam  Exsurirat  Deus.  rum  ipso  Psalmo :usque dum 
veniensiterum  ante  alfare  aspergit  desuper^etin  cir- 
cuitnerclesiae  {^H)cnnendo  Antiphonam  Sanctificavit 
Dominustabernaculum  suum,quia  haecest:P5/i/wMm 
Deus  Dpus  noster,  et,  Ecce  nunc.  Et  mittit  exmini- 
stns  auf  cleriris  duos  vel  tres  (545)7?</  extrinsecus 
eccfesiae  parietes  una  vnce  panllant.  fnterim  tpse 
pontifexvadit  deipsoaltnrispnrgendo  per  medium 
ecrlesicp  in  longum  et  latum.  (546)  faciendo  crurem 
super  pavimentum  vum  Anfiphr>na  Domus  mea  do- 
r  mus  orationis  vocabitur,  cum  VersUf  Narrabo  no- 
men  tuum  fratribus  meis.  Item  Vlprs?/s,Dominedi- 
lexi,  cum  Gloria  :  et  veniens  in  medio  rcclesix  dicit 
OTemws. Et  dicit  dinconus :  Flectamus  genua,/)os^ea 
dicit :  Levate.  Et  dicit  Omtionem. 

(547)  Deus.qui  loca  nominituodicata  sanctificas, 
effunde  desuper  hanc  sanctificationis  domum  gra- 
tiam  tuam,  149  "^  abomnibushic  invocantibus 
et  auxilium  tuae  misericordiae  sentiatur.  Per  Domi- 
minum  nostrum  Jesum  Christum. 

Iterum  dicit :  Oremus,^/  diaconus :  Flectamusge- 
nua  ;  postea  dicit :  Levate.  (548)  Et  sequitur  oratio 

Deus  8anctificationum,omnipotens  dominator.cu- 
jus  pietas  sine  fine  senlitur;Deus,qui  coelestia  simul 
et  terrestria  moderarisyservans  misericordiam  tuam 
[)  populo  tuo  ambulanti  ante  conspectum  glorice  tu»; 
exaudi  precesservorum  tuorum,ut  sint  oculi  tui 
apf^rti  superdomum  istam  die  ac  nocte.  Hancque 
basilicam»  in  honore  sancti/^l.sacris  mysteriis  in- 
stitutam,  clementissimusdedica,  miseratusiilustra, 
proprio  spleodore  clarifica .  Omnemque  hominem  ve- 
nientem  adorare  in  loco  hoc  placatus  admitte,pro- 
pitius  dignare  respicere,  et  propter  nomen  tuum 
magnum,etmanum  tuam  fortemet  brachiumexcel- 
sum  in  habitaculo  hoc  supplicanteslibens  protege, 
dignanter  exaudi,  eeterna  defensione  conserva,  ut 
semper  felioes,  semper  tua  religione  ia^tantes  con- 


«  Hic  exorcivmus  cum  Benedietione  seq.  legitur  io  vet    Sacram.    Gailic.    praeniittiturque  :  Exorcismus  ad 
salis  sparsum  faciendum. 


(S7 


UBER  SACRAMBNTORUM 


m 


stanterinsanctntrinitatisfidecatholicaperseverent. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum  Filinm  tuum, 
qiii  tecum  vivitetregnat  Deusin  uuitateejusdem. 
(S49)  lp$a  expleta,  incipit  Anfiphonam  Introibo  ad 
altare  Dei  mel,  ipsam  canendOj  cum  ipso  Psalmo. 
Vafit  ante  aVare,  (550)  et  fundil  quod  remansit  de 
ipna  aqna  adbasim  altaris.  Et  ex' erqitur  altare  de 
linteo  ;  i55t)  posfeii  offert  incesum,  et  mittit  oleum 
$up*^r  altare.  (5:»2)  in  medio  crucem  fariens,  el  super 
quatuorangulos  cum  A  ntiphona  canendo  Erexi  t  Jucob, 
eum  Psalnio (lyoS)  FunJameutaejus  ;(554)  etunquit 
cum  manu  suo  ipsum  lapidem,  semper  incensum  in 
circuitu  ipsius  altaris  alio  sacerdote  faciente.  Post, 
(555»  expleto  Psalmo,  mittit  iterum  oleum  similiter 
$icut  priuscanendo  Antiphonam  (556)  Mane  :^urgens 
Jacob,  ri4/nP<a/moBonumestconHteriDomir)o./;)so 
expleto  ^557)  mittit  chrisma  similiter  canendo  Anti* 
phonam  Ecoe  oiior  Filii  me\,cum  Psalmo  Lauda,Je- 
rusalem,  Oominum,  ItefnAntiphonam  Un:citteDo- 
minus.  Psalmum  Eruclavilcor  meum.Z>em</5mc<r- 
cuitu  ecelesix  perparietes{;\oH)dextro  in  dextro  fa- 
eienscruceni  cum  pollicedeipsnchnsmatecumAnti' 
phona  Sanctificavit  Dominu^.P.ta/mf/mMa^nus  Do- 
miuus,  et  tlcce nunc.  Itemdicit  Antiphonam  Lapides 
pretiosi  Psalmum  Landa,  Jerusalem.  (559)  Inde 
faciens  crucem  inrensi  super  altare  dicit:  Oremus 
Diaionus,  ut  supra.  Etdicit  Orationemsitperaltare 

Dei  Patris  omuipotentismisericordiaiu,dilectissi- 
mi  fi-atre:»,  deprecemiir.utboc  altaresacrificiis  spi- 
htuaiibus  consecrand  um  vocis  nostree  ezoratus  ofH- 
cio priesenti benedictiooe sanctihcet.ut in eo  semper 
oblationesfamulorumsuorumstiidiosuoedevotionis 
impo^itas  benedicere  et  sanctiticare  dignetur,  et 
spiritali  placalus  incenso  praecanti  familiie  sii«e  prom- 
ptus  cxauditor  assistat.  Per  Dominum  nostriimJe- 
sum  Christum  Filium  tuum  qui  ventrus.  Iterum  di- 
cil  Oremiis  Diaconus  Ut  supra. 

SequUur  Benedictio.  —  Deusomnipotensjncujus 
hoDorealtare  hoc  (560)subinvocationetuinoiiiinis 
di^oi  <*x>nsecramu8.clemensetpropitius  preces  nostree 
humilitatisexaud),etpr8esta  utin  hacmensasinttibi 

libamina  150^<^<^6P^>^i"tf?r^^^'3iQ^P'>^?^"^*  ^P'* 
ritussanctituisemperroreperfusa^utomnitpniporein 

hoc  locosupplicantis  tibifamilietueanxietatesrele- 

ves,  Sj^ritudines  cures,pr6Bces  exaudias,votosusci- 

pias,  desiderata  conlirmes,  postuiata  concedas.Per 

Dominom. 

Deinde  dicit  Anliphonam  Confirma  hocDeus,cum 
Gloria. 

C,8| )  Deinde^  tenentibus  subdinconis  vel  acolijthis 
'*inteamina,vel  omnia  ornamenla  acclpsix  seu  vasa 
tacra  quxcunque  ad  cultum  Dei  etecclesix  pertinere 
tiJentur,  benedicilea  pontifex. 

Benedictio  (562)  ad  iinteamina,  vel  ad  omnia  in 
ysum  ba&ilicce.  —  (563)  Omnipolens  et  misericors 
L^eus,  quiab  iuitio  utilia  et  neccssaria  hominibus 
creasti  templaque  manuhominum  facta  nomini  san- 


A  ctotuoiicaHtuequehabitationislocavocari  voluisti 
quiqiieperfamulum  tuumMoysenvestimenta  ponti 
ticalia  et  sacerdotalia;  seu  Leyitica,et  alia  quaeque 
diversiffenerisornamentaadcultum  etdecoremta- 
bernaculi  et  altaris  tui  fieri  decrevisti  ;  exaudlpro- 
pitiuspreces  nostras  et  omnia  et  diversarum  spe- 
cierum  ornamonta,  in  usum  tucBhujiisbasilicaevel 
altaris  ad  honorem  etgloriam  tnam  prnpparata(564) 
purificareetsanctificarebenedicereetconsecrare{>er 
nostrffi  humilitatisservitutem  (ii^neris,  ut  et  divinis 
cultibus  sacrisque  ministeriis  apta  existnnt,  et  his 
confectioni  corpori  et  sangninis  Jesu  Chrisii  Filii 
tui  Domini  nostri  dif?nis  pareatur  famulatibus.  Qui 
tecum  vivit  et  regnat. 
.4  lia .  —  (563)  Omnipotens  sempiterne  Deus,  a  quo 

B  omniaimmunda  purganturetin  qiio  omnia  pnrgata 
clarescunt,supplicesfamuli  tui  tiiamomnipotentiam 
invocamus,ut  ab  ho»i  vase,  vel  vestimentoquae  tibi 
offertmt  famuli  tui  lil.,  omnis  spiritiis  immundus 
confusus  longe  disoedat,  et  per  tideibenedictionem 
huic  sanctoalten  tiio  sint  perfecta.et  utilia  ad  opus 
ministerii  tui,  te  juvante  sanctificata  permaneant. 
Per  Dominum  nostrum. 

(566)»  Benediciio  super  munns  quod quis  ecclesix, 
o)fer^Deiis,cujiis  verboetpotentiafacla  suutomnia, 
cujiisdonopercipimusquaeadvitae  redemiumpossi- 
demnste  supplices  nixis  precibus  exoramus  ut  de 
sede  Majestatls  tu&e  huic  oblationi  iidelium  santifi- 
cator  accedas.Siiscipe  demanufamiilorumtuorum 
///.  m  unus  oblatum  ,qiiod  a  tua  clementiabenedictum 
p  in  hiijiis  sanctuarii  tuiusum  maneatconsecratum. 
Sint  hfec  in  conspectu  tuo  lil)enter  accepta,  sicut 
qiiondam  Abel alumni  tui,  vel  MelchisiHlech  munera 
tihi  placuerunt  ohlata.Et  qiiiaobhonorem  tui  amo- 
ris  ecclesiam  tuam  summis  nituntur  decorare  obse- 
quiis,  tueis,  Domine.magnapro  parvis  recompensa 
ut,  devotionemeorumaccipiens,  peccata  dimittas, 
tideeosrepleas,indul£rentiafoveas,niisericordiapro- 
tegas,adversadestruas,prospera  concedas.Habeant 
inhocsieculobonapactionisdocumentum,  charitatis 
studium,  sancti  amoris  eflectiim  et  in  futuro  cum 
sanctisangelisadispicanturperpetuumreguum.Per 
Dominum. 

151  ^^'^-  —  Exaudi  nos,  Domine,  qusesumus, 
ut  hfec  linteamina,  aliaque  indumenta,  necnon  et 
vasasanctoaltarituoatque  ecclesiee  tcaecunctoque 
^  sacriministerii  usui  praaparata^benedicere  et  sancti- 
ficare  digneris.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Chri- 
stum. 

Ad  (566)  consecrandam  patenam.  —  (568)  Conse- 
cramus  et  sanctiticamushanc  patenam,^  ad  confi- 
ciendum  in  ea  corpus  Domini  nostri  Jesu  Christi 
patientis  crucem  prosalute  nostraomnium,qui  cum 
Patre  et  Spiritu  sancto  vivitetregnatpercunctasa)- 
cula  seeculorum.  Amen. 

(569)  inde  fnciens  signum  crucis  de  oleo  sancto  su- 
per  putenam,  dicit. 


a  Rmc  beoediclio  iisdem  peae  verbis  legitur  in  vet. 
Sacram.  Gail. 


b  In  duobusTheod.  :  Ad  confringendumin  eacor- 
pus,  etc 


m 


m 


8ANCTI  GREGORII  MAGNI 


160 


Coosecrareei  sanctificaredigDeris,  DomiDe^pate- 
namhaDC  per  istam  uoctioaem  ei  nostram  beDedictio* 
nem,  in  Chrisio  Jesu  Doaaino  D08tro,qui  viyis,  eic. 

(570)  Bendiciio  patenm.—  Domioe,  Deus  omni- 
poteos,  qui  per  Mojsen  famulum  tnumiaberoaculi 
tui  altare,  et  vasa  omnia  divino  cultui  mancipasti 
clemeniiam  tuam  supplicesdeprecamuruihocvas 
apium  cultibus  tuis,  dignumque  altaribus  reddas, 
sanctificatum  in  nomine  iuo^corporistuipreiiosum 
ferculum  deputeiur.  Qui  vivis  in  regnas  cum  Patre 
in  uniiate  Spiritus  sancti,  per  omnia  saecula  sfiBCulo- 
rum.  Amen. 

(oli)  Ad^  calicembenedicendum. — Oremos,dile- 
ctissimi  fratres,ui  Dominus  Deus  no«ter  calicem  in 
usum  sui  ministerii  consecrandum  coelesiisgratiaB 
inspiraiione  santificet,  ei  ad  humanam  benedictio- 
nem  plenitudinemdivinifavoris  accommodei.  Fer 
Dominum. 

Item  alia.  —  Oremus.  Dignare,  Domine,  caiicem 
istumin  U8umministeriitui,(572)piafamuli  tui  IIL 
devotione  formaium,easanctificatione  perfundere 
qua  Melchisedech  famuli  iui  sacraium  calicemper- 
fudisti.  Et  quod  arte,  vel  meiallo  effici  non  poiesial- 
taribus  iuis  dignum,fiat  tua benedictione  preiiosum 
Per. 

Item  ^  alia.  —  (573)  Deus,  qui  Mojsi  famulo  iuo 
inHoreb  monie  servenda  populo  iuoprsBcepia  dis- 
ponens  iemplum  sanciumiuumqualiier  sdificarei 
insiituisii,  sacra  quoquevasa  quffiinferrialiariiuo 
debereni  ad  insiar  vasorum coelesiium  docuisti,pre- 
camur  ui  hunc  calicem,  in  quo  celebraiuri  sumus 
sacrosancia  mjsteria  emissione  sancii  spiriius  iui 
ccelesti  benediciione  sanciifices^gratumqueetacce- 
ptabilemhabeas,atquebenedicas,acdignesociatum 
vasculis  iuis  et  acceptabilem  deferai  famulatum,et 
digne  tuismysieriis  consecretur.  Per  Dominum  no- 
strum  Jesum  Christum  Filium  tuum. 

(574)  Deindevaduntad  eum  locumin  guo  reliquim 
prxterifa  noctecumvigiUisfuerunt,etelevent  eas. 

152  Oratio  quando  elevantur  reliquim 

Oremui.  —  (575)  Aufer  a  nobis,  quffisumus,  Do- 
mine,  iniquiiaies  nosiras,  ut  ad  sancta  sanctorum 
puris  mereamurmentibusintroire.PerDominum. 

Alia.  —  Fac  nos  Domine,sanciorumtuorumspe- 
cialiter  dicatamembraconiingere,quorumcupimus 
pairocinia  incessanter  habere.  Per  Dominum. 

Finita  hac  oratione  elevent  eascumferetrOyit  cum 
magnohonorecantandohnsAntlphonas:{Sl  6)  AmhU' 
late,  sancti  Dei,  Antiphonam  Dei  Jerusalera,  Anti- 
phonam.  Ecce  populus, An/tp/^onam  cum  jucundi- 
taie,  (577)  cum  crucihus^et  thuribulis^et  candelabris 
multis  que  luminaribus.  Et  veniant  ad  basilieam  in 
quadeponendxsunt  et  mox  ut  intropedem  intulerint, 
dicat  hanc  Orationem : 

>>  Hffic  Oratio  cum  duabus  sequentibus  legiiur  in 
uiroque  Theod. 

^  In  vei.  Sacram,  GaUic.  hsec  Oratio  nonnuUis 
immutatis,adhihetur  adbenedictionem  calicis  et  patC' 
nas  et  turris  simul,  Turris  hiiyus  usus  erat  ad  sacrum 
ministerium   debrendum.  Ipsum  Ghristi  corpus   in 


A  Ormti£.= /578)  Domum  tuam,  qunsumus  Do- 
mine  clemenier  ingredere,  et  in  iuorum  tibi  cordi- 
bus  fidelium  perpetuam  constiiue  man8ionem,utcu» 
j  us  sed ificaiione  subsistit,huj  us fiathabitatione  prae- 
clara.  Per  Domium. 

AZta.  •—  Oremus.  Deus,  qui  sacrandorum  tibi  au- 
ctor  es  munerum,  efifunde  superhanc  oraiionisdo- 
mum  benedictionemtuam,ut  ab  omnibus  hic  invo- 
caniibus  nomen  tuum  defensionis  iuas  auxiiium 
sentiatur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum 
Filium. 

Ikinde  pergant  ad  altare,  ubi  condendce  sunt  et 
(579)  extenso  velo  inter  eos  et  populum,et  recondat 
pontifex  proprta  manu  ipsas  reliquias  (580)  in  loco 
allaris.  canendo  Antiphonam  Exultabunt  sancti  in 

B  gloria.(581)ctimP«a/moLaudate  Dominumdecoelis. 
Item  Antiphonam  Csiniaie  Dominocanticumnovum 
Psalmum  ipsum.  Item  Antiphonam  sub  altare  Dei 
sedes  accepistis.  Psalmum  Laudate  Dominum  in 
sanctis  ejus.  Fimto  hoc  dicat  hanc  orationem. 

Oremus.—  Deus,  quiexomnicoaptationesancio- 
rumseternum  tibi  condishabitaculum  daffidificationi 
tuae  incrementa  caelestiai  ut  quorum  hic  reliquias 
pio  amore  conplectimur  eorum  semper  meritis  ad- 
juvemur.  PerDominum. 

(582)  Post  haec  vestiatur  altare  (583)  cum  Anti- 
phonaln  vel  mentoalarum  tuarum,r5a/7iitim  Deus, 
Deus  meus  ad  ie  luce  vigilo.  Et  dicatur  haec 
Oratio  : 

Oremus.  —  Descendai,  quaesumus,  Domine,  Deus 
Q  nosier,  Spiritus  Sanclus  tuus  super  hoc  altare,  qui 
ei  populi  tui  dona  sanctificet,  et  sumeniium  coida 
dignanter  emundet.  Per  Dominum. 

Inde  (584)  revertatur  pontifex  in  sacrarium  cum 
ordinibus  suis,etinduantse  vestimentisaliissolemni* 
bus.Interim  ometurecclesia,accendantur  luminaria 
multa;  et  incipiat  cantor  Antiphonam  adintroitum  : 
Terribilis  est  locus  iste,  £f  proctfcfa/  153  pontifex 
de  sacrario  cum  ordinibus  suis,  sicut  consuctudo  est 
in  festivitatibus.  {5Sii)Celebretur  ibisolemniter  missa 
more  solito  ordme  suo,  cum  Gloria  in  excelsis  Deo. 
(586;  TotaverohebdomadaMissae  publicae  in  ecclesia 
fient. 

Orotiones  ad  missas  in  dedicatione  eccUsisB.  — 
Deus  quiinvisibiliter  omnia  contines,  ettamen  pro- 
j^  saluie  generishumani  signa  tufiepotentieevisibiliter 
osiendis  templum  hoc  majestate  tucBinhabitationis 
illusira,utomnesquicunque  huc  deprecaturiconve- 
nerint.  ex  quacunque  adtelribulaiioneclamverint, 
consolationis  tu»  beneficia  consequantur.  Per  Do- 
minum. 

Super  oblata,—  Omnipotens  sempiteme  Deus  al 
tare  Domini  iuo  dicatum  coelestis  viriutis  benedic* 
tionesanciifica,et  omnibus  in  te  speraniibus  auxilii 

turre  gesiare  soliium  docei  Mabill.  in  liturgia  Gallic. 
ei  in  commentario  in  Ordinem  Rom.,  ^  20,  cujut 
senientia  eonfirmatur  ex  gregorio  Turon.,  1.  de 
GloriaMart.,  ca.  86  Acceptaque  turre,  diaconus 
in  qua  mysterium  dominici  corporis  haMa$ur, 


i«l 


LIBER  SAGRAMENTORUM4 


161 


tai  muDus  ostende,ut  hic  sacramentoruin  yirtus,  et  A 
Totorum  obtineatur  elTectus.Per  Domioum  nostnun. 

PrMfatio. —  Vere  dignum  etjustumest.ffiquumet 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte^Pater  omnipolenSyCBterne  Deus  :  per 
quem  te  supplicesdeprecamur,utaltarehocsancti8 
usibus  prseparatum  coelesti  dedicatione  sanctifices. 
Et  sicut  Melchisedech  sacerdotis  praecipui  oblatio- 
nem  dignatione mirabili suscepisti^ita  impositahuic 
Dovo  altari  munera  semper  accepta  ferre  digneris,ut 
populusqui  hanc  Ecclesieedomumsanctam  conve- 
nerit,  per  hsec  libamina  coelesti  sanctificatione  sal- 
vatus,  aoimarum  quoque  suarum  salutem  perpe- 
tuam  coDsequatur.  Per  quem  Majestatem. 

Item  Prcpfatio.  —  Vere  digoum  et  justum  est, 
«equum  et  saiutare,  nos  tibi  semper  etubique  gratias  ^ 
agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne 
Deus  :  qui  cum  ubique  sis  totus,  etcum  universa 
tua  Majestatecontineas,  sacrari  tamen  tibilocatuis 
mysteriis  apta  voluisti,  ut  ipsae  orationum  domus 
supplicum  mentes  adinvocationem  tuinominisinci- 
tarent.  Kffunde,  qusesumus^superhunclocum  gra- 
tiam  tuam,  et  omnibus  etteinvocantibusauxiliitui 
muDUS  osteDde,ut  hic  sacramentorum  virtus  omnium 
fidelium  corda  confirmet.  Per  eumdem  Dominum. 

>  Benediclio.  — Benedicat  et  custodiat  vosomni- 
potens  Dominus;domumque  hanc2suimunerisprfle- 
ientiail]ustrare,atquesueepietatis  oculos  supeream 
die  ac  nocte  dignetur  aperire.  Amen.  Goncedatque 
propitius  utomnes  quiad  dedicationemhujusbasi- 
licflB  devote  convenistis,  intercedente  beato  III.  et 
esterts  saoctis  suis,  quorum  reliquiffi  hic  pio  vene-  ^ 
rantur  amore  vobiscum,  hinc  veniam  peccatorum 
vestrorum  reportare  valeatis.  Amen.Quatenus  eorum 
intervealu  ipsitemplum  sancti  SpiritU8,inquo  sanc- 
cta  Deus  Trinitas  jugiter  habitare  dignetur,  efflcia- 
mini,et  post  huj  us  vitee  iabentis  excursam  ad  gaudia 
aetema  feliciter  pervenire  mereamini.  Amen.  Quod 
ipse  pmstare  dignetur. 

1  S^Atf  Comp^tftim.— Queesumus,  omnipotens 
Deus,  ut  in  hoc  loco,  quem  nomini  tuoindignidica- 
vimos,  cnnctis  petentibus  aures  tunpietatisaccom- 
modes.  Per. 

Atia.  —  Sanctorum  tnorum,  Domiue,  precibus 
confidentes,  quffi^sumus,  ut  perea  quffi  sumpsimus 
KterDa  remedia  capiamus.  Per. 

Super  oblata.  —  Gopiosa  beneQcia,  quffisumus,  D 
Domine,Chri8tianus  populus  assequatur,  utquiin  ho- 
norem  sanctorum  luorum  sacrandis  tibiUminibusde- 
totus  occurrit»et  vitffi  subsidiaprffisentisaccipiat,et 
gratiam  sempitemffi  redemptionis  inveniat.  Per. 

Alia.  —  Dona,Domine,  vlrtutem  populotuo,etef- 
floe  nos  templum  Spiritus  sancd,  ut  tibi  de  corde 
poro  holocaustum  acceptabile  prseparemus.   Per. 

(587)   IN    ANIIIVIRSIRIO  DBDICATIONIS    BA8U4CiB. 

Deus,  qui  nobisper  singulos  annos  hujus  sancti 
tempii  tuiconsecrationisreparasdiemyetsacris  sem- 
per  m jsteriis  reprffisentas  incolumes,  exaudi  preces 


populitui,et  prffista  utquisquishoc  templum  bene'> 
ficia  petiturus  ingreditur  cunctaseimpetrasselffite^ 
lur.  PerDominum. 

Super oblata.--  Annue,  quffi8umu8,|Domine,pre- 
cibusnostris.utquicunque  intratemphhujus,  cujus 
anniversarium  dedicatiouis  diem  ceiebramu8,ambi- 
tum  continemur,  plenatibiatque  perfecta  corporis 
et  animffidevotione  pIaceamus,ut,dumhfficprffiseD- 
tia  vola  reddimus,ad  ffiterna  prffimia  te  adjuvante 
pervenire  mereamur.  Per. 

Prxfaiio.  —  Veredignum  et  justum,  est,  ffiquum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,ffiterne  Deus  :  et 
pro  annua devotione  tabernacuii  huj  us  honorcm  tibi 
debitum  referre,  per  Christum  Dominumnostrum, 
cujus  virtus  magna,pietascopiosa.Respice,  quffisu- 
mus^  de  coelo,et  vide,  et  visita  domum  istam,  ut  si 
quis  in  ea  nomini  tuo  supphcaverit,  libenter  exau- 
dias,  et  satisfacientibus  libenter  ignoscas.  Hic  tibi 
sacerdotes  tui  sacrificiumlaudis  offerrant^  hicfideiis 
populusvotapersolvat,  hic  peccatorum  onferadepo- 
nantur,  hic  fides  sancta  stabiliatur,  hic  pietas  abso- 
lutaredeat,  hiciniquitas  emendata  discebat.  Inve- 
niat  apud  te,Domine,locum  veniffi,quicumque  satis- 
facienshucconfugerit,etcon8ciodolorevictusaltaria 
tua  rivis  suarumeiuerit  lacriiuarum.  Hic,8iquando 
popuius  tuus  tristis  mcestusque  con  venerit,acquiesce 
rogari,  et  rogatus  indulge  petentibus.Per  quem. 

AcfComp/enfl^um.— Multiplica,Domine,quffisumus, 
per  hffic  sancta,quffi  sumpsimus,  veritalem  tuamin 
manibus  nostrisyUt  te  intemplosanctojugiter  ado- 
remus.  et  in  conspectu  tuo  cum  sanctisangelisglo- 
riemur.  Per. 

155  Super  oblata.  —  Deu8,qui  Ecclesiam  tuam 
Unigeniti  tuisponsam  vocaredignatu8es,utqueha- 
beret  gratiam  per  fidei  devotionem,haberetetiam  ex 
nominepietatem.daul  omnis  hffic  plebsnomini  tuo 
serviens  hujusvocabuUconsortiodigna  essemerea- 
tur.  Et  Ecclesia  tua  in  templo^  cujus  anniversarius 
dedicationis  dies  celebrantur,  tibi  collecta,te  timeat^ 
te  uihgat,  tesequatur,utdum  jugiter,  perejusvesti* 
gia  graditur,  ad  ccelestia  promissa,  ipso  ducente, 
pervenire  mereatur.  Qui  tecum. 

(588)   IN  ViaiLlA  APOSTOLORUtf. 

Goncedenobis,quffisumus^omnipoten82Deus,ven- 
turam  apostoii  tui///.  soiemnitatem  congruo  prffive* 
nirehonore,  et  venientem  digna  celebrare  devodone, 
Per. 

Super  oblata.  —  Accepta  tibi  sit,  Domine,  nostrffi 
devotionis  oblatio,  et  ad  apostoiicam  puriores  faciat 
nos  venire  festivitatem. 

Prxfatio.-^  Veredignumetjustum  est»ffiquum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pateromnipotens,ffiterne  Deus :  et 
venientem  natalem  beati  apostoli  tui///.  debita  ser* 
vitute  prffivenire,  suppliciter  obsecrantes  ut  ipsum 
nosapua  tuamciementiam  senliamus  haberepatro* 


A  Benedictionem  banc  non  habet  BenedictionalOi 


—     -^w- 


wmma^ 


163 


SANCTI  CRE6GIUI  MAGNI 


id4 


num,  quem;  tuagratia  largiente,  meruimuraeternae  A  "^^"^  prsesumit,  intercessione  beati  martyris  tui  \\\, 


salutis  suscipere  ininistrum.  Per  Christum. 

Ad,  Co////y/^;iflfu7/2.— Prffistanobi3»,fleternelargitor, 
ejus  ubique  prolegi  oratione  cujusnatalitiaperbfiec 
sancta,  quie  sumpsimus,  votivo  praeveuimus  obse- 
quio.  Per. 

AdVesperos,—  Sanctituinos,quresumus,  Domine, 
III.  apostolisolemuitas,quam  praeveuimusitueatur, 
quiatantoiiilucialiustuouominisupplicamus,quauto 
frequentius  apostolorum  intercessionibus  confove- 
mur.  Fer  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Deus,  tuorum  gloria  justorum,  praesta, 
quapsumus,  ut  sancti  tui  ///.,  cujus  diem  passionis 
celebrando  prxveuimus,  sentiamusauxilium.  Fer. 

Ad  Malutinos.  —  Deus,qui  es  omuiumsanctorum 
tuorum  splendormirabilis,quique  bunc  diem  beati  q  perfundiinturbenedictione,etinno<triscordibuseam 


asseqiii  merealur.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  — Deus,  mundiCreator  et  reclor,  quihunc 
diem  iu  beati///.  martjrioconsecrasti,concede  pro- 
pitius,  ut  omnes  qui  martyriiejus  merita  veneraa- 
tur  intercessionibus  ejusabfieternisgehennaeiacen- 
diis  liberentur.  Per. 

MISSA    IN     NATAL1    UNIUS    MARTTRIS. 

(592)Votivos,  Domine,  quffisumus,beatimartyri8 
tui  ///.  natalis  uos  semper  excipiat,  qui  et  jucun- 
dilatemnobissuse  gioriticationisinfundat,et  tibinos 
reddat  acce[)tos.  Per  Douiinum  noi-trum. 

Super  oblata. —  Praesentia  munera,  quflejtumus, 
Domine,itdserenapietateintuere,  ut  sancti  Spiritus 


aposloli  tui  lll.  martyrio  consecrasti,  da  Ecclesifle 
tuse  de  ualaluio  tautic  festivitatis  Ifletari,  ut,  qufle 
apostolorum  tuorum  proedicatione  lloruil,  eorum 
exemplis  muuiatur  et  intercessionibus  adjuvetur. 
Per  Dominum  «. 

MISSA     IN   VIGILIA     UNIUS   MARTTRIS. 

Queesumus,  omnipotens  Deus,  ut  nostra  devotio, 
quai  natdlilia  beati  UL,  (589)  martyrisantecedit,  pa- 
trocinia  nobis  ejus  accumulet.  Fer. 

156  ^'^P^'*  oblata.  —  Magnifica,  Domine,  beati 
lU.  sulemnia  receusemus,  quee,promptis  cordibus 
ambieules,oblatismuneribus  etsuscipimuset  prsei- 
mus.  Per  Domiuum  nostrum. 

Prosfatio.  —  Vere  dignumet  justum  est,flequumet 


dilectionem  157  validiusiiifundant^per  quam  san- 
ctusmartyr/Z/.omniacorporistormentadevicit.Per. 

Prsfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  flequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  etubique  gratiasagere, 
Domioe  sancte,  Pateromnipotens,  fleterne  Deus  :et 
in  prflesenti  festivitate  sancli  martyris  tui  III.  tibi 
coniitendo  laudis  Hostias  immolare  ;  tuamque  im- 
mensam  pietatem  implorare,  ut  sicut  illi  dedisti  coe- 
lestis  palmam  triumphi,  sic,  eo  suffragante.nobis 
emendationem  ac  veniam  concedas  peccati;utinte 
ezultemus  in  misericordia,  in  quo  iile  Ifletatur  in 
gloria.  Per  Christum. 

Item  alia  Praj/a/io.  —  Veredignum  et  justumest, 
sequum  et  salulare,  nos  tibi  semper  etubique  gra- 


salutare,  nostibi  semper  et  ubiquegratias  agere,  c  tias   agere,    Domine  saucte,   Paler    omuipotens, 

aeterne  Deus :  et  te  in  omnium  martyrum  triumphis 
laudare.  Quoniam  tuisdouis  atquemuneribus  beati 
martyris  tui///.passionem  hodiernasolemnitate  ve- 
neramur,  qui  pro  coufessione  Jesu  Christi  Filii  tui 
Domini  nostri  diversa  supplicia  sustinuit,  et,eadem 
vincens,  coronam  perpetuitatis  promeruit.  Per  quem. 

(593)  \tem  alia  Prasfatw.  —  Vere  dignum  et  ju- 
stum  est,tiequum  et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubi- 
quegratiasagere,Domiue8ancte,Fateromnipotens, 
aiterne  Deus,per  Christum  Dominum  nostrum  :  cu« 
jusgratiabeatum  lll.  insacerdotiumelegit,doctriDa 
adpru!dicaudumerudiil,potentiaadperseverandum 
confirmavit,  utpersaccrdotalem  infulam  perveniret 
ad  marlyriipalmam.Doceusquesubditos,  instruens 


Domine  sancte,  Fater  omnipoteus,  fleterne  Deus:  et 
gloriosi  III,  martyris  pia  certamina  preecurrendo, 
cujus  honorabilis  annua  recursione  solcmnitas,  et 
perpetua  semper  et  nova  est,  quia  et  in  conspectu 
tufle  Majestatis  permanet  mors  tuorum  preliosajus- 
torum  et  (590)  restaurautur  iucrementa  lfleutifle,cum 
feciiitatis  aeternfle  recoluuturexordia.PerChristum. 

Ad  Complendum,  —  Sanctatua,  Domine,inbeati 
IIL  martyris  ^591)preiiosapassione,quampr8eimus 
nos  refoveant,  quibusetjugiter  satiamur,etsemper 
desideramus  cxpleri.  Per  uomiuum. 

Superpopulum. —  Prflesta,quiesumus,omnipotens 
Deus,  ut  qui  saucti  martyristui  ///.solemuiaprflei- 
mus,  ejus  eliam  virtutes  imilemur.  Per. 


Ad  Vetperos,  — Deus,qui  uobisbeati//Z.martyris  j)  vivendi  exemplo,  conlirmans  patiendo,  ad  tecoro- 


tui  natalitia  gloriosa  praeire  concedis,  tribue,  quse- 
sumus,  ejus  nos  semperet  beneiiciis  prffiveniri,  et 
orationibus  adjuvari.  Per. 

Alia.  —  Deus,  qui  nos  beati  martyris  tui  lll.  con- 
cedis  natalitia  prtievenire,  ejus  nos  tribue  meritis 
adjuvari.  I^er. 

Ad  Matutinos,  ^  Omnipotens  sempiterne  Deus, 
foriitudo  certautium,et  martyrumpalma^solemnita- 
tem  hodierntt)  diei  propitius  intuere^  'et  Ecclesiam 
tuam  continua  facceiebritite  la^tari,  utquodmeritis 

«  Nuila  hic  Misaa  de  communi  apcstolorum  legitur 
Bicut  inlra  de  commuui  martyrum^  iurtasse  quod  om- 
neft  apostoU  Missam  habereot  propriam, 


nandusperveniret,qui  persecutorumminas  intrepi- 
dus  superasset.Cujus  interventusnos,quflBsumus,a 
nostris^mundet  dehctis.  quitibipiacuittot  donorum 
prserogativis.  Per  quem  Majestatem. 

^  Benedictio.  —  Ueati  martyris  sui  ///.  interces- 
sione  vos  Dominus  benedicat^  etab  omnimaio  de- 
fendat.Amen.Extendatin  vosdexteram  sufle  propi- 
tiationis,  quieum  suscepitper  suppliciapassionis. 
Amen.  Quo  ejus  in  coelo  mcreamini  habere  consor- 
tium,  cujus  devotis  mentibus  id   terra  celebratii 

b  Legitur  in  BenedictioDali|  ubi  asBignatur)  in  no- 
tioitale  unm  martyris. 


iti 


UBER  SAGRABfENTORUM 


166 


thumphum.  Amen.  Quod  ipse  praestare  digoetur,  A     ^^i^-  ~~  Si^t  tibi,DomiQe,qu(Bsuinus,  noslri  mu- 


cujus  reguum. 

Ad  Complendum,  —  Suupsimus,  Domine,  saucti 
///.  martjris  soiemnitaleciclestia  sacramenta^cujus 
Bufiragiis,  quffisumus,  iargiaris  ut  quod  temporaJiier 
genmus,  eeterms  gaudiis  cousequamur.  l^er. 

Super  populum,  — Fac,  qusBsumus,  DomiaeOeus 
noster,intercedeote  beato  martyre  tuo  /^/.,populum 
tuum  in  tua  devotione  gaudere,quia  perpetuacstet 
plena  felicitas,  si  bonorum  omoiumserviamus  Au- 
ctori.  Per  Domioum  oostrum  Jesum  Christum. 

Altse  OrcUioties.  —  Sancti  IIL  martjris  tui,  Do- 
mine,  nos  oratiosancta  coociliet,  qu«  sacris  virtuti- 
bus  veneranda  refulget.  Per  Domioum  uostrum. 

1 58  -^'^^*  —  Beati  martyns  tui   IIL  quaesumus 


nera  grata  jejuuii,  quia  tuuc  eadem  io  saoctorum 
IIL  digoa  commemoratioiie  deferimus,  si  et  actus 
illorum  pariter  subsequamiir.  Per. 

159-^^^^*  —  Prffista,  qufiesumus,  omoipotens 
Deus,  ut  populustuus  ad  pleua)  devotiouis  atlectum 
beatorum  martyrum  IIL  Dataiitiisprieparetur,eieo« 
rum  patrocinio  promereote,  pleoae  capiat  securitatis 
augmeotum.  Per  Domioum. 

Alia,  —  Deus,quioosaooua  beatorummartyrum 
tuorum  IIL  solemoia  frequeotare  coocedis,prssta» 
quaesumus,  ut  et  devotis  eademmentibus  celebre- 
mus,  et  eorumiotercessionibusadjuvemur.  PerDo- 
mioum  oostrum. 

Ad  Alatutinos.  —  Deus,quiho()ieroam  diemsan- 


Domkoe,  precibusadjuvemur,etejusdigue8oiemuia  ^  ctorum  tuorum ///.  martyrio  cousecrasti,  da  nobis 

.. A :r j O         . .     _.        .. •  -^  _.   -II :        . 


eeiebrantes  tuo  nomini  fac  nos  semper  esse  devo 
tos.  Fer. 

Atia.  — Beati  martyris  tui  ///.,  qussumus,  Do- 
mine,  ncs  patrocinium  coiiatum  non  deserat,quod 
fragilitatem  nostram  et  precibus  tueaturetmeritis. 
Per. 

Alia.  —  Deus,  qui  sanctam  nobis  hujus  diei  so- 
lemnitatempro  commemoratiooe  beati  martyris  tui 
lU.  fecisti,  adesto  famiiiae  tuse  precibus,  et  da  ut 
cujusbodie  festa  celebramus,  ejus  meritis  etiuter* 
oesiiioaibusadjuvemur.  Per  Dominum  oostrum. 

AUa,  —  Piebs  tua,  Domine,  saooti  martyns  tui 
///.  le  gionticalioue  maguificet,  et  eodem  semper 
precanie,  te  mereamur  iiabererectorem.  Per  Domi- 
oom  nostrum. 

MiSSA  (o94)lN  VIGILIA  PLURIMORUM  MARTTUUM. 

Beatorum  martyrum  ///.  et  IIL  nataiitia  vene- 
raoday  qusesumus,  Domme,  Ecciesia  tua  devotasu- 
leipiat,  el  iiatmagnffi  gioriiicationis  amore  devotior. 
Pcr. 

Super  oblata.  —  Habc  Hostia,  Domine,  quaesumus, 
emundet  nostra  deiicta,  et  ad  venturam  festivita" 
tem  ^  taDtorum  martyrum  tuorum  ///.celebrandam 
sQbditorum  sibi  corpora  mentesque  sanctiticet.Per. 

Prxfaiio.  —  Vere  dignum  et  justnm  est,  aequum 
et  salutare,  nostibi  semperet  ubiquegratiasagere, 
Domiue  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
mi^ericordis  dator,  et  totius  bonitatis  auctor,  qui 
jejuniis.  orationibus  et  eieemosyuis,  peccatorum 
remeuia  et  virtulumomnium  tribuis  incremeuta;te 


humiii  devotione  precamur  ut  qui  sancus  tuis  ItL^  ^  praestare  dignetur. 


saiutem  meotis  et  corporis,  ut  et  liiorum  passiooi 
sit  veoeratioexoostradevotiooe,et  oobis  auxiiium 
proveoiatde  eorum  sauctissima  iuterccssioue.  Per. 

IN  NATALl  PLUniMOHLM  MAHTYRUM. 

Omoipotens  sempiteroe  Deus^  qui  per  gioriosi 
belia  certamiuisad  immortalestriumphosmartyres 
extulisti,  d&  cordibus  oostiis  digoam  pro  eorum 
commemoratiooe  isetitiam,  ut  quorum  memoriam 
pioamoreampiectimur,eorumprecibusadjuvemur. 

Super  oblata,  —  Muoera  tibi^  Domioe,ooatra3de- 
votiooisofTerimuSyqure  etpro  tuorumtibigraiasiot 
houore  justorum,  et  uobis  salutaria  te  miseraote, 
reddaotur.  Per. 

Prxfatio.  —  Vere  digoum  et  justum  est,  fiequum 
et  saiutare,  oos  tibisemper  et  ubiquegratiasagere, 
Domiue  sancte,  Pater  omuipotens,  fieterne  Deus  : 
qui  saoctorum  martyrumtuorumpiacertamioaad 
copiosam  perducis  victoriam,  atque  perpetuum  eis 
largiris  triumphum,  utEcolesiae  lutiesempersiot  in 
exempium;  pr6estanobis,qua3sumus,  ut  pereorum 
intercessiooem,  quorum  festa  ceiebramus,  pietatis 
tuae  munera  capiamus.  Per  Christum. 

Benedictio,  —  *>  Beoedicat  vobis  Domiousbeato- 
rum  martyrum  suorum  ///.  suirragiis,etiii)eret  ab 
adversitatibus  cuuctis.  Ameu.  Commeodet  vos  eo- 
rum  intercessiogloriosa,  quorumiucoospectuejus 
est  mors  prctiosa.  Amen.  Ut  sicut  ilii  per  diversa 
genera  tormentorum  coeiestis  regoi  suntsortiti  hee- 
reditatem,  ita  vos  eorummereamioicoosortiumper 
bonorum  operum  ezhibitiooem.  Ameo.  Quod  ipse 


quorum  festa  praevenimus^  martyrii  dedisti  coro- 
nam,  intercessionibus eorum  adhtec  agenda  nobis 
thbuas  indefessam  efficaciam.  Per  Christum. 

Ad  Complendum,  —  Pasce  nos,  Domine,  tuorum 
gaudits  ubique  sanctorum,  quia  nostrs  saiutis  au- 
gmentasunt,  quoties  iiiis  houor  impenditur,in  qui- 
bus  tii  mirabiiis  prsBdicaris.  Per. 

Super  populum,  —  Protege,  Domine,  pleiiem 
tuam,  et  quam  martyrum  tuorum  ///.  assiaua  tri* 
buistilestivitatedevotam,  tibi  semper  piaciiamlieri 
precibus  concede  justorum.  Per. 

« In  Vitie.  «t  Guimv»  £dit.  l^tur  tanctorum. 


Ad  Complendum,  — .Pr8esta,nobis,  Domine,  quae- 
sumus,  utqusepromartyrumtuorum/Z/.  beatapas- 
sione  peregimus,  ipsorumnobis  tiantintercessione 
salutaria,in  quorum  nataiitiis  sunt  exsuitanterim- 
pleta.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia,  ^  Omnipotens  sempiterne  Deus,qui  in  san- 
ctorum  tuorum  cordibus  flammam  tute  diieclionis 
acceodis,  160  dameotibus  oostris  eamdem  lidei  et 
charitatis  virtutemi  utquorumgaademus  triumpbisi 
proticiamus  exemphs.  Per. 

Alia.  —  Ad  defensiooem  tidehum,DomiQe,  quae* 

^  In  Benedictionalisubihfficleguatur,  benedicaitMi 


1«7 


SANCH  GRMK)RU  MAGNl 


i68 


fumus,  dexteram  tuc  Majestalitezteode,  et,utper- 
petua  pietatis  tua  proteetioue  muoiaD  tur,  intercessio- 
pro  his  ooQ  desit  martjrumcootiQuatasanctorum. 
Per. 

Alia.  —  OmnipoteQs  et  misericors  Deus,  fidelium 
lumeQ  aQimarum,adestovotis  soiemQitatis  hodier- 
nae,  et  Ecclesiae  tuie  gaudiisdet>eatorum  martjnim 
lU»  gloria  coQceptis  benigoos  a^pira,  ut  et  corda 
nostra  pasMiooe  ipsnrum  (593)  igQiaotur,  et  apud 
misericordiam  tuam  eorum  jufemurmeritis.quonim 
gaudemus  exemphs.  Per  Domiuum  Qostrum. 

AUa.  ^  Goncede,  quaesumus,  omoipoteos  Deus, 
ut  saoctorum  martjrum  tuorum,  quorum  celebra- 
mus  victorias,  participemus  et  prsmiis.  PerDomi- 
Qum  Qostrum. 

1!«  TIGIUA  UlflUS  (596)   C01CFBS801I8. 

Concede  Qobis,  qiiaesumus.omnipoteQs  Deu8,TeQ- 
turam  beati  coQfessoris  tui  ///.  solemoitatem  coq- 
grua  prffi?eQire  hoQore,  et  YeoicQtem  digaa  cele- 
brare  dcYotiOQe.  Per  DomiQum  Qostrum. 

Super  oblaia,  —  Accepta  tibi  sit,  DomiQe,Qostr8B 
devotioQis  oblatio,  et  ad  saocti  confessoris  tui  lU. 
puriores  fausiat  qos  veQire  festivitatem.  Per. 

Prxfaiio,  ^  Vere  digoum  et  justum  est,  aequum 
et  siilutare,  qos  tibisemperetubiquegratiasagere, 
Domine  saucte,  PateromQipoteQs,sterQeDeus  :  et 
Majestatem  tuam  suppiiciier  ezorare,  ut  qui  beali 
IIL  coQfesbOris  tui  fe&tumsolemQibusjejuQiisetde- 
votis  prasveoimus  officiis,  illius  apud  Majestatem 
tuam  et  adjuvemur  meritis,  et  iustruamur  exem- 
plis.  Per. 

Ad  Complendum,—  Beati coQfessoris  tui  ///.,Do- 
mine,  sufTragiis  exoratus,  percepta  qos  sacrameoti 
tui  virtute  defeude.  Per  DomiQum  Qostrum. 

Super  popuium.  —  BeaedictioQis  tue,  Domiue, 
gratiam,  iQtercedeute  saoctocoQfessore  tuo  ///.,8ub 
cipiamus,  ut  cujus  praeveQieado  gloriam  celebra- 
mus,  ejus  supplicaQdoauxihumseutiamus.PerDo- 
miuum  Qostrum. 

Ad  Vesperot. — CoQcedey  quaesumus,  omQipoteQg 
Deus,  ut  ad  mehorem  vitam  saucti  confessoris  tui 
/Z/.exempia  qos  provocent^quateQuscujussolemQia 
praBveuimus,etiam  actus  imitemur,et  iQtercessioQi- 
bu8  adjuvemur.  Per. 

Alia.  —  CoQcede,  quaeumsus,  omQipotens  Deus, 
ut  siciu  161  coQfessoris  tui ///.  gJoriosa  Qatalitia 
praeveuimus^  sicadtuabeQeiicia  promereQdaMaje- 
statem  tuam  pro  Qobis  ipse  praevcQiat.  Per. 

Ad  Maiuiino$.  —  Ade8to,Domine,populo  tuo,  at 
beati  confessoris  tui  ///.  merita  praclara  suscipieQs, 
ad  impetraQdam  misericordiam  tuam  jsemperejus 
patrociniis  adjuvetur  et  meritis.  Per  Domiuum  qo- 
strum. 

Alia.  ~  Absolve,qu8Bsnmu8,DomiQe,tuorumde« 
licta  populorum»et  a  pecoatorum  Qexibufl,quspro 
nostra  fragiUtate  coQtraximus,  iQtercedeate  beato 
coafessore  tuo  ///.,  liberemur.  Per  Dominimi  no« 
{rtrain. 


A  X ISSA  Uf  HATALl  CinOB  CORFeSSORlS. 

Misericordiam  toam,  quaesumiis,  Oomine  nobis, 
interveniente  beato  confessore  tuo  ///,  clementer 
impeode,et  nobis  peccatoribiu  ipaius  propitiare  suf- 
fragiis.  Per. 

Super  obiata.  —  Propitiare»  qiiaesumaB,Domine, 
supplicatiouibos  nostris,  et  interveniente  pro  nobis 
sancto  ///.  confessore  soo,  his  saeramentis  ccelesti- 
dus  servientes,  ab  omniculpaliberos  esseconcede. 
ut  purificantenos  gratia  tua^iisdem  quibas  famula- 
mur  mysteriis  emundemur.  Per. 

Prxfaiio.  —  Vere  dignum  et  juj>tum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeteme  Deus  :  et 
in  hac  die,  quam  transitu  sacro  beati  confessoris 
^  tui  ///.  consecrasti ;  quaesumus  ergo  clemeatiam 
tuam,  ut  des  aobis  illam  sequi  doctriaam  quam  ille 
et  verbodocuit.et  operecomplevit,qiiateQU8  aosad- 
juvari  apud  misericordiam  tuam  et  exemplis  ejus 
seatiamus  et  meritis.  Per  Christum  Domiaam  qo- 
strum. 

Aiia  Prxfaiio.  —  Vere  diguam  et  justam  est 
aequum  et  salutare,  Qoslibisemperetubiquegratias 
agere,  Domiae  saacte,  Pater  omaipoteas,  aeterae 
Deus  :  et  te  ia  saactorum  tuorum  virtute  laudare, 
quibus  pro  meritis  suis  beatitudiuis  praemia  coatu- 
listi.  QuoQiam  semper  ia  maaa  tua  8UQt,et  non  tan- 
get  iilos  tormealum  mortis,  quos,tecastodieQte,bea- 
titudioissiQus  iatercludit.ub)  perpetua  semper  exsui- 
Q  talioue  laetaatur,  ubi  etiam  beatus  coafessor  ///. 
sociatus  exsultat.  Petimus  ergo  ut  memorsit  mise- 
riarum  aostrarum,  et  detua  misericordiaaobisim- 
petret  beatitudiais  siue  coasortium.PerChristum. 

Benedietio,  ^OmQipoteQslleus  det  vobiscopiam 
beaedictioaiSy  qui  beatum  ///.  sibi  ascivit  virtute  coq- 
fessioais.  Amen.  Etqui  iilum  fecit  coruscare  miracu- 
Ks,  vosexoraetboQorum  operum  incremeQtis.Amen. 
Quoejusetexemplis  erudili,et  iatercessioaemuniti, 
cujusdepositioaisdiem  celebratis.illipossitisia  oo»- 
lesti  regioae  adjuQgi.  Amea.  Quod  ipse  prsestare 
digaetur. 

162  i4d  Comp/en{/ttm.— Praesta,  quaesumuSyOm- 
nipotens  Deus,  ut,  de  perceptis  munenbus  gratias 
exhibentesy  intercedente  beato  confessore  tuo  ///., 
|v  beneflcia  potiora  sumamus.  Per. 

Super  populum.  —  Aurespietatistuaeyqoflesamus, 
Domine,  precibus  nostris  inciiaa,utquipeccflLtorum 
nostrorum  flageliis  percutimur,  intercedentebeato 
confessore  tuo  ///.,  miserationis  tuae  gratia  Ubere- 
mm*.  Per. 

Alia.  —  Sancticonfe8sori8tuii//.no8  quaesumus, 
Domincltuerepraesidiis,  utejus  semper  intercessio- 
nibus  adjuvemur.  Per. 

Aiia.  —  Adesto,  quaesumus,  Domine,  precibus 
nostris,  quas  ia  sancticonfessoris  tui  ///.commemo- 
ratione  deferimusy  ut  qui  oostrfle  justitiae  iiduciam 
noQ  habemus,  ejusqui  tibiplaouit  precibus  adjuve* 
mur.  Per  Dominum  oostrum. 

Atta.  —  Exsultemus,  quflMumasi  Domlne,  Deoa 


169 


UBER  SACRAMENTORUM. 


170 


Dosterin  solemnitate  beati  confessoris  tni  IIL,  ut  A  riintur,  ipsorum  digna  perficiantur  et  meritis.  Per 
ejus  sacra  natalitiacelcbraotes,  ad  impetrandara  mi-      Dominum  nostrum. 


sericordiamtuamsemperejuspatrociniisadjuvemur. 
Per. 

Alia.  — Omnipotens  sempiterneDeus,  cui  cuncta 
famu]anturelementa,exauHipropilius,intercedente 
pro  nobis  confessore  tuo  IIL,  oralionem  no>:tram,  et 
tribuc  oobis  misericordiam  tuam  ;  et  qiuecuiique 
prxcipi8utagamus,ipseadjuvautimplerepo3simu8. 
Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Sancti  confessoris  tui  lll.  tribue  nos,  Do- 
mine,  supplicationibusfoveri,  ut  cujusdeposilionem 
anouocelobramusobsequio,ejusapudteintercessio- 
nibus  et  meritis  adjuvemur.  Per. 

MISSA    IN    VIGILIA    PLURIMORUM    C0NFES80RUM . 


Praefaiio,  —  Vere  dignumetjustum  est,8equum  et 
salutare,  nos  tibisemper  et  ubiquegratiasagere,Do- 
mine  sancte,Pateromnipoteus,  aeterne  Deus  :etMa- 
jestatem  tuamsupplicidevotione  exorare,  ut  beato- 
rum  coufessorum  tuorum  ///.,  quorum  hodie  festa 
celebramus,  obtentu  mereamur  luum  obtinereauxi- 
lium.  PerChristum. 

Alia  PrcBfalio,  —  Veredignum  et  justum  est, 
aequum  etsaiutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias 
agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  «Bteme 
Deus  :  et  te  in  tuorum  houore  sanctorum  IIL  glorifii- 
cire,  qui  etillispro  certamiuisconstantiabeatitudi- 
nem  tribuisti  sempiternam,  et  infirmitati  nostra)  ta* 


Beatorum  confessorum  tuorum,  Domine, ///.  na-  «^  liapraDstitistisuftragia,qu8e  proeorummeritispossis 
talitia  prfleeuntes,8upplicesterogamus,  utquoscoe-      audire  dignauter.  l^er  Christum. 
lesti  gioria  sublimasti,  tuis  adesse concedas  fidelibus. 
Per. 

Su/ifi*  o6/a/a.  —  Sacrificium,  Domine,  quod  pro 
beatis  confessoribus  tuis  ///.  offert  noslra  devotio, 
eoruQimeritisaugeal  nobis,tedonante,  suffragium, 
Per. 

Prx/aiio.  — Vere  dignum  etjustum  est,  aequum 
et  salulare,  nos  tibi  semperetubiquegriUias  agere, 
Domine  sancte  Pater  omnipoten:;!,  eeterne  Deus  : 
sanctornm  tuorum  ///.solemnitatem  prieveuientes, 
concede  propitius,  ut  qui  donis  tuis  ita  exstilerunt 
gloriosi,  apud  te  nostrisexistantnominibus  idonei 
interventores.  Per  Christum. 

163  AdComplendum.  —Quaesumsu,  l)omine,sa- 


a  Benediclio.  —  Sanctorum  suorum  coDfessorum  Jll. 
meritis  vos  Dominus  faciatbenedici,  etconlraad- 
versa  omniaeorum  iutcrcessione  muniri.  Amen.  Eo- 
rum  efficiatsuirragiofelices,  quorum  festivitatis  diem 
ceicbratis  ovantes.  Ameu.  Quo  eorum  imitanles 
exempla,  ad  coeiestia  pervenire  possitispromissa. 
Amen.  Quod  ipse  praestare  diguetur. 

164  AdComplendum.  —  £tnatalitiis  sanctorum, 
Domiue,  et  sacramenti  munere  vegetati,qu8esumus  ut 
bonis  quibus  per  tuam  gratiam  nunc  fovemurper- 
fruamur  «ternis.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Adesto,  Domine,  precibus  po« 
puli  tui  cumsanctorum  ///.  patrociniosupplicantis, 
utquodpropriatiducianonprdesumitsuffragantium 


lutaribus  repleri  mysteriis,  utquorum  solemnitalem  ^  meritis  consequatur.  Per. 


praeimus,  eorum  orationibus  adjuvemur.  Per. 

Super populum.  —  Conserva,qu8esumus,  Domine, 
familiam  tuam,  et  benedictionum  tuarum  propitius 
obertate  purifica,  ut  per  intercessioncm  beatarum 
eonfessorum  tuorum  /ZZ.et  eruditionibus  tuis  sem- 
per  mult]plicetur,  et  donis.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Propitiare,  mis»ericors  Dcus,8uppiicatio- 
nibus  Q<»stris,etpopulum  tuumpervigiiiprotectione 
custodi,  ut  qui  beatorum  coufessorum  tuorum  ILL 
lolemoia  praeveuimus,  tribuas  nobis  ex  eorum  imila- 
tione  pro»pera  mundi  despicere,  etnulla  ejus  ad- 
ver^a  formidare.  Per. 

Alia, —  Deus,  qui  beatos  confessores  tuos  III. 
sanctorumtuorummeritisco8equasti,danobisineo- 
rumceiebritate  gaudere,  utquoriimcommemoratio-  D 
nem  agimus,  eorum  imitationeproriciamus,etinter- 
cessionlbus  sublevemur.  Per  DominumnostrumJe- 
snm  Ghrifttum. 

IN  NATALl   PLURlMOTtUM    CONKESSORUM. 

PraBsta,  Domine,  qusesumus,  ut  sicut  sanctorum 
tuorum  IIL  nos  natahtiacelebranda  non  deserunt,  ita 
jugiter  sufTragiis  comitentur.  Per. 

Super  oblata.  —  Munera,  Domine  plebis  tuse,  quae- 
sumuSybeatorumconfessorumtuorum/ZZ.fiantgrata 
8ufiCragii8,  et  pro  quorum  triumphis  tuo  nomini  offe- 


Alia. — Mugnificantes,  Domine,  misericordiam 
tuam  suppliciter  exoramus  ut  qui  nos  sanctorum  tuo- 
rum  frequentibus  facis  natalitiis  interesse,  perpetuis 
tribuas  interesse  cousortiis.  Per. 

Alia.  —  Danobis,  omnipotensDeus,  insanctorum 
tuorum  te  semper  commemoratioue  laudare,  quia 
refovere  curat)is  quos  in  honore  luo  perseverar^ 
concedis.  Per  Dominum  nostrum. 

Aiia.  — Sanctorumtuorum///.,Domine,  sufifragiis 
imploramus,  utacunctishberemurofifensis.  PerDo- 
minum  nostrum. 

Alia.  —  Exaudi  nos,  omnipotens  et  misericors 
Deus,  et  sanctorum  tuorum  nos  ubique  tuere  prmsi- 
diis.  Per. 

Alia.  —  Tribue,  quacsumus,  Domine,  sanctos  tuos 
jugiter  orare  pro  nobis  ;  et  semper  eos  clementer 
digueris  audire.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Sancti  tui,  quaesumus,  Domine,  jugiter 
nobis  a  te  et  veniam  postulent,  et  profectum.  Per. 

IN   VIGILIA   VIRGINUM. 

SancUB  martyris  tuse  ///.,  Domiue,  supplicationi- 
bus  tribue  nos  foveri,  ut  cujus  venerabilem  solemni- 
tatem  praevenimus  obsi^quio,  ejus  intercessionibus 
commeudemur  et  meritis.  Per  Christum. 

Super  oblala.  ~  Muneribus  nostris,    Domine, 


lisdem  Terbis  habetur  in  Beaedictionali  pro  nativitate  plurimorum  coofessorum, 
PATROb«  LXXYnit 


% 


171 


SANGtl  GRECORn  MACNt 


17« 


ganctflB  lU.  martyris  tuae  festa  praeoedimus,  praesta  A  mundi  bujus  adversa  nobis  prestet  auxUiam.  Per 


quaesumus  ul  qu»  peccatorum  nostrorum  prfiepe- 
diuntur  obstaculis  iliius  meritis  reddantur  accepta. 
Per  Dominum  nostrum. 

Prxfatio,  ^  Vere  digDum  et  justum  est,  aequum  et 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Deus :  et 
te  besiUBlU,  natalitia  praBvenieDdo,  laudare,  praedi- 
careetbenedicere,quam  tantomunere  subiimasti,  ut 
ei  conferres  etvirginitatiscoroDametmartyrii  pal- 
mam.  Gujusinterventus  nos,  quaesumus,  a  noslris 
mundet  deiicti8,et  supernorum  civium  faciat  ascisci 
consortiis.  Per  Christum. 

IQHAliaPrxfatio.  —  Veredignum  et  j  ustum  est, 
aequum  et  saiutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias 


quem  Majestatem  tuam. 

AUa  Praefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est, 
sequum  et  saiutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gra- 
tiasagere,  Dominesancte,Pater  omuipotens,  fieterne 
Deu8,per  Cbristum  Dominum  nostrum :  cujus  cha- 
ritatisardore  ista,et  omnessanclae  virgiDes,  a  beata 
Maria  exemplum  virginitatis  accipientes,  praeisentis 
sfficuli  voiuptates  ac  delicias  contempserunt.  Quo- 
niam  tuo  dono  actum  est  (597)  ut  postquam  Virgo 
de  Virgine  prodiit,  sexus  fragiiis  esset  fortis,et(578) 
in  quo  166  ^"^^  peccaDdifaciiitas,  esset  vincendi 
feiieitas.  Autiquusque  hostis,  qui  per  antiquam  vir- 
giuem  geuus  humanum  se  vicisse  gloriabatur,  per 
sanctas  nuncvirgines,  sequaces  potius  Mariflequam 


agere,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fieterne  d  Eym,  vincatur.  Et  in  eo  major  ei  confusio  crescat, 


Deus  :  et  te,  beats  lU.  natalitia  praevenieDdo,  iau- 
dare,  pr8edicareett>enediccre,  quam  tautomunere 
Bubiimasti,  utei  conferres  virginitatis  coronam,  et 
martyrii  palmam  ;  sicque  virtute  iidei  et  decore  pu- 
dicitiae  poiieret,  utadcoeiestiaregnavirgopariteret 
martjr  intraret.  PerChristum. 

AdComp^endcim.  —  QueesumuSyOmnipotens  Deus^ 
utquorum  nos  tribuis  communicare  memoriis,  eo- 
rum  facias  veraciter  imitatores.  Per. 

IN  NATALl    VIRGIMUH. 

Deus,  quiintercaeterapoteuticetuaemiracuiaetiam 
in  sexu  fragiii  victoriam  martyrii  contuiisti,  concede 
propitius  ut  cujus  natalitia  coiimus,  per  ejus  ad  te 


quoddeeo  etiam  sexusfragihs  jam  triumphat.  Qua- 
propter  immensam  pietatem  tuam  humiiiter  expos- 
cimus,  ut  perearumintercessioDem,qu8e  et  sexum 
vicerunt  et  ssecuium,  tibique  piacuerunt  et  virgini- 
tatis  decore,  et  passionis  vigore,  nos  mereamur  et 
iuvisibiiem  hostem  superare,  et  Unigenito  tuo  Do- 
mino  nostro  adhserere.  Per  quem  Majestatem. 

«  Benedictio,  —  BeuedicatvobisDominus  quibea- 
tfie  virgini  UL  concessitet  decorem  virginitatis  et 
gloriam  passiouis.  Amen.  Etcujusopitulatione  iila 
meruiletsexusfragiiitatemetpersequentiumrabiem 
deviDcere,  vos  possitis  et  vestrorum  corporum  iile- 
cebraset  autiqui  hoslis  machiuamenta  superare. 
Auieu.  Quo  sicut  ilia  sexufragiii  viriie  nisa  estcer- 


exempia  gradiamur.  Per  Dommum  nostrum.  .  j         .        *       .  i    u    .  i_       ^  • 

0  \,  s         I  i       •     •       rfi  *    .     1  A    r»  tamen  adire,  et  post  certameu  de  hostibus  trium- 

Sui^er  o6/a(a. -- In  sanctae  virgmis ///.  festivitate  ti    ^        .,  .    .  .....  ,      . 


pretiosa,  tua^  Domine,  mirabiha  praedicantes,  mu- 
nera  votiva  deferimus ;  praesta^quaesumus,  ut  sicut 
ejus  tibi  grata  suut  merita,  sic  nostrfle  servitutis  ac- 
cepta  reddantur  officia.  Per  Dominum  nostrum. 

Prxfatio.  —  Veredignumetjustumest,  aequumet 
lalutare^  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  saucte,  Pater  omnipoteos,  eeterne  Deus,per 
Christum  Dominum  nostrum.  Quem  beata  virgo  pa- 
riter  et  martyr  ///.  et  diligendo  timuit,  et  timendo 
dilexit;  iilique  conjuucta  est  moriendo,  cui  secon- 
secraverat  caste  vivendo ;  et  pro  eo  temporaiem  stu- 
duit  sustinere  poenam,  ut  ab  eo  perciperet  gloriam 
8empiteruam.Qu«e,dum  dupiicem  vuit  sumerepal- 
mam  in  sacri  certaminis  agone,  et  de  corporis  inte- 


phare,  ita  vos  iu  hacmortahtate  viventes  valeatiset 
auliquum  hosteiu  devincere,  et  ad  regna  ccelestia 
pervenire.  Amen.  Quod  ipse  prsestare. 

AliaBenedictio,  —  Omnipotens  Dominus,  interce- 
dentibus  sauctis  virginibus  suis  lU.,  vos  dignetur 
benedicere,  qui  deantiquoboste  nonsolum  pervi- 
ros,  verum  etiam  per  feminas  voluit  triumphare. 
Amen.  Et  qui  iliis  voluiL  centesimi  fructus  donum 
decore  virgiuitatis  et  agone  martyrii  conferre,  vos 
digneturetvitiorumsqualoribusexpurgare,etvirtU' 
tumlampadibusexornare.Ameu.Quateuusvirlutum 
oieo  ila  pectorum  vestrorum  iampades  possiut  re- 
pleri,  ul  cum  eiscoelestissponsithalamumvaleatis 
ingredi.  Amen.  Quod  ipseprsestare  dignetur,  cujus 


grilate,  et  de  fidei  purilate,  laboriosius  duxit  ionga  d  ^^^^^^  ®^  impermm. 


antiqui  hostis  sustiDere  tentamenta,  quam  vitam 
prsBsentemcitoamitterepertormenta.Quoniamcum 
in  martyrio  proponantur  ea  quae  terreaut,  in  carnis 
vero  deleotamentis  ea  quse  muiceant,  molestius  susti- 
netur  hostisoccuitus,  quam  superatur  iufestus.  Cum 
ergo  in  utroque  tui  sit  munerisquod  vicit^  quiani- 
hil  valethumana  fragiiitas,  nisi  tua  hanc  adjuvet 
pietas,  pro  nobis,  qusesumus,  tuam  pietatem  exoret» 
quse  a  te  accepit  ut  vinceret.  Et  quae  Unigeniti  tui 
intrare  meruit  thalamum,  intercessioue  sua  inler 


Ad  Complendum.  —  Auxilienlur  nobis,  Domine, 
sumpta mysteria,  et,  intercedente  beata  IU  martyre 
tua,  sempiterua  protectioiie  confirmeut.  Per  Domi« 
num  nostrum. 

A/ta.  — ludulgentiam  nobis,  Domine,  beata//Z. 
martyr  imploret,  quse  libi  semper  grata  exstitit,  et 
merito  castitatis,  et  tuee  professione  virtutis.  Per 
Dommum  nostrum  Jesum  Christum  Fiiium  tuum. 

(599)  AUa  Missa,  —  Deus,  qui  dos  hodie  sanctsB 
virginis  HL  annua  solemnitate  lAtificas,  couceda 


«HeBcBened»  assijfnitur  ia  Bentdictionali  pronaU  uniui  virg^»  et  sequeni  in  naUvitate  plorim,  vl^ 
ginum« 


m 


UBfiH  SACRAM&NTORim. 


174  * 


propitius  ut  ejus  adjuyemur  meritis,  cujus  castita- 
tis  irradiamur  exemplis.  Per  Dominum   nostrum. 

Super  oblata,  —  Qratasit,  tibi  Domine,h8ecobla- 
tio  plebis  tuae,  quam  tibi  ofiferimus  in  honorem 
sanctffii//.  yirginis,ut  cunctis  proticiatad  salutera, 
Pcr. 

Ad  Complendum,  —  Adjuvent  nos,  quaesumus, 
Domiiie,  et  hcecmysteria  sancta,qu8Bsumpsimus,et 
beatae  IIL  virginis  intercessio  yeneranda.  Per. 

107  Ben?dictio  vestium  virginis,  (600)  vel  vidux, 
^Deus^seternorum  bonorumiidelissime  promissor, 
et  certissime,  persoiutor,  quivestimentum  salutare 
et  indumeDtum  fleternae  jucunditatis  tuis  fidelibus 
promisisti,  clementiam  tuamsuppliciter  ezoramus, 
uth«c  indumentahumilitatem  cordisetcontemptum 
mundi  signiticantia,  quibus  famula  tua  //^sancto 
Tisibiliter  est  informanda  proposito,propitius  bene- 
fdicas,  etbeatffi  castitatis  habitum  quem  te  inspi- 
rante  siiseeperit,  teprotegente  custodiat;et  quam 
▼estibus  yenerandse  professionis  induis  temporali- 
ter,  beata  facias  immortalitatevestiri.PerDominum 
nostrum . 

liem  alia.  —  Deus,  bonarum  virtutum  dator,  et 
omnium  benedictionem  largus  infusor,exaudi  preces 
no6tras,et  hanc  vestem,quafamula  iua,Ul.  pro  con- 
servandsB  castitatis  signo  se  adoperiendam  exposcit, 
bene-f-iiicere  et  sanctiiicare  digneris.  Per  Dominum. 

Benedictio  vesii»  virgmis.  —  Exaudi  omnipotens, 
Dens,preces  nostras,ethancyestem,  quafamulatua 
///.se  adoperiendam  exposcit^uberrimae  benedictio. 
nis  imbre  perfunde,  sicut  perfudisti  oras  vestimen- 
torum  Aaron  benedictione  profluente  a  capite  in 
b&rbam  unguenti.  Etsicutbenedixistivestes  omnium 
reiigiosorum  tibi  per  omniaplacentium,  itaeam  be- 
nedicere  dignareacpreesta,  clementissimePater,  ut 
supradicts  famulae  tu6e  haec  sit  vestis  salubris  pro- 
tectio.hfleccog.iitio  reiigionis,h»c  initiumsanctitatis, 
hsc  contra  omnia  teia  inimici  robusta  deieusio,  ut 
centesimi  muueris  opulentia  perseveranli  continen- 
tia  ditetur.  Per  Domiuum  nostrum, 

(601)  Benedictiovirginit  ab  (602)  episcopo  dicenda, 
(t>03)  qux  fit  in  Epiphania,  (604;  vel  secunda  feria 
taschatf  aut  Cdf^)  quando  apostohrum  natalilia  cB' 
lebrantur ;  et  (606)  vestimenta  nigra  forinsecus  ges* 
tant. 

Respice,  Domine,  propitius  super  hanc  famulam 
taam  ///.,  ut  sanct®  virginitatis  propositum,  quod 
te  inspirante  suscipit,  te  gubernante  cuslodiat. 
Per. 

Consecratio.  —  Deus,  castorum  corporum  beni- 
gQus  inhabitator,et  incorruptarum  amatoranimarum 
quihumanam  substantiamin  primishominibusdia- 
bohca  fraude  vitiatam,  ita  in  Verbo  tuo,  per  quem 
omnia  faeta  sunt,  reparas,  ul  eam  non  soium  ad 
prims  originis  innocentiam  revoces,  sed  etiam  ad 
experieniiam  (607)  quorumdam  bonorum,  quffi  in 
(6(i8)  novo  sscuio  sunt  habenda^  perducas,  et  ob- 


A  strictos  adhuc  conditione  mortaliumjam  adsimili- 
tudinem  proyehas  angelorum  ;  respicesuper  hanc 
famulam  tuara///.  (609)  quee  tibi  devotionem  suam 
offert,  a  quo  etipsaidem  (610)  votum  assumpsit. 
Sit  iu  ea,Domine,per  donum  Spiritus  tui,  prudens 
modestia,  sapiens  benignilas,  gravis ieniitas, casta 
libertas  ;  ferveatin  charitate,  et  nihil  extra  te  dili- 
gat^  iaudabiliterque  vivat,  et  iaudari  non  appetat» 
te  timeat,  tibi  amore  serviat ;  tu  ei  honor,  tu  gau- 
dium,  tu  in  moerore  solatium^  168  tu  in  ambiguitate 
consiiium,  tu  in  injunadefensio,in  tribulalionepa- 
tieutia,  in  pauperitate  abundantia,  (611)  iu  jejunio 
cibus,  in  infirmilatesis  medicioa :  per  te,  quem  di- 
ligere  super  omnia  appetit,  quod  est  professa  cu- 
stodiat,  ut  et  hostem  antiquum  devincat,  et  vitio- 

^  rum  s(|ualores  expurget ;  (612)  quatenus  centesimi 
fructus  dono  virginitatis  decorari,  virtutumque  iam- 
padibus  exornari,  et  electarum  virginum  tuarum 
consortio,  te  donante,  mereatur  uniri.Pereumdem. 

MISSA    IN     CONSECKATIONE    V1RGU<1S. 

Da,  queesumus,  Domine,  famulffi  tuse  ///.,  quam 
virginitatis  honore  dignatus  es  decorare,  inchoati 
operis  consummatum  effectum,  et,  ut  perfectam 
tibi  offerat  pienitudinem,  iniiia  sua  perducere  me« 
reatur  ad  finem.  Per. 

Super  oblata.  —  Oblatis  hostiis,  Domine^  qusBsu- 
mus,  prsesentis  famulae  tuffi  ///.  perseverantiam 
perpetuse  virgiuitatis  accominoda,ul  apertis  januisj 
sumui  iiegis  in  adventu,  regnum  cceleste  oum  1»- 
titia  meatur  intrare.  Per. 
Q  Ad  Comptendum.  —  Respice,  Domine,famulffi  tu» 
i//.  debitam  servitutem,utinterhumanffl  fragiUtatis 
incerta  nullis  adversitatibus  opprimatur,  quffi  de 
tua  protectione  confidit.  Per. 

Oratioad  abbatissam  faciendum.  —  Exaudi,  Do- 
miue,  preces  nostras,  et  super  hanc  famulamtuam 
///.  Spiritum  tuffi  beuedictionis  emitte,  ut,CGelesti 
munere  dilata,  et  tuffi  gratiam  possit  Majestatis  ao- 
quirere,  ei  bene  viyendi  aUis  exemplum  prffibere* 
PerDominum  nostrum  Jesura  Christum. 

Oratio  (613)  ad  a  ancillas  Dei  velandas.  —  Famu« 
las  tuas,  Doinine,  tuffi  custodia  muniat  pietatis,  ut 
virgiuitatis  sauctffi  propositum,  quod  teinspirante 
susceperunty  le  protegeute  illffisum  custodiant.  Per 
Douiinum. 

(614)  Oratio  ad  abbatem  faciendum, '-  Coacede, 

"  quffisumus,omnipotens  Deus,et  famulum  tuum///. 

quem  ad  regimen  aaimarum  elegimus,  gratiffi  tu» 

dono  prosequere,  ut,  te  iargiente,  cum  ipsa  tibi  no« 

stra  eleciione  placeamus.  Per  Dominum. 

^  (615)    HEBDOMADA  II    POST    PENTEGOSTBN. 

Deus,  in  te  sperantium  fortitudo,adesto  propitiui 
invocationibus  nostris  ;  et  quia  sine  te  nihil  potest 
mortalis  infirmitas,  prffista  auxilium  gratiffi  tuffi 
ut  in  sequendis  mandatis  tuis  et  voluntate  tibi  et 
actione  placeamus.  Per. 


•  in  vet.  Sacram,  Gall.  exstat  ordo  ad  consecrat^     dietio  abbatissoB^  et  buper  viduam  veste  mutandam. 
tfcH  iiioiiacAa#,etadvtland&m   virg,  Sequitur  Ben«-         b  InEdit.  Pamel,  mhU  de  Domioicis  post  Peot^ 


IH 


SANCTl  GRECORII  MAGNt 


1?« 


1095tipero6/a^a.— OblationemQostram^quaesu-  A  ^^^  ^  Tobiscor  lapidoum,et  detyobis  cor  carneum. 
mus,  DomiQe,  misericorditer  acceptare  et  sancti-      Aiuea.  Quod  ipse  prse&tare. 


ficare  digneris,  ut  ejus  saQClificatiuQe  Qobis  salus 
proveniat,  et  defeosio  sempiteroa.  Per. 

Prxfatio,  — Vere  digQum  etjustum  est,  sequum 
et  saiutare,  nos  tibisemperet  ubiquegratiasagere» 
DomiQe  saQcte,  Pater  omQipoteus,  a;lerue  Deus  : 
qui  ficclesiffituaeiiiiossicut  qoq  cessas  erudire,ita 
QOQ  desiQis  adjuvare,  ul  sciealiam,  te  miserante, 
rectafacieudi,  et  posslbilitatem  capiaut exsequendi. 
Per  Gbristum. 

•  Benedtc^to.— Benedicat  vobisDoniinus,et  custo- 
diat  vos.  AmeD.Illumiuetfaciem  suam  super  vos,et 
misereatur  vestri.  Amen.Gonvertat  vultumsuumad 
Yos,  etdonet  vobis  pacem.  Amen.  Quod  ipseprfiB' 


AdComplendum, —  Sumptis  muQeribus,Domine, 
qufiesumus,  utcumirequentatioue  mjsterii  crescat 
oostrse  salutis  eirectus.   Per  Domiaum. 

Super  populum.  —  Deus,  quite  iurectis  acsiQce- 
ris  manere  pectoribus  asseris,  po  Qobis  tuagratia 
tales  existere,  in  quibus  habitare  digneris.  Per  Do- 
minum  nostrum  Jcsum  Ghristum. 

HEBUOMADA   IV   POST  PENTKCOSTEN. 

Deprecationem  nostram,qua'sumus,  Domine,be- 
nigQus  exaudi^  et  quibus  supplicaudi  prseslas  aile- 
ctum,tribLie  defeusionis  auxiiium.  PerDominum. 

Sujjer  oblata.  —  Munera,Domine,  oblata  sancti- 
fica,  ut  tuinobis  Uuigeuiti  corpus  et  sanguis  fiant. 


ilare  dignetur,  cujus  regnum  et  imperium  sine  iine  ^  Per  Dominum. 


pcrmanet,  per  omuia  sfiBcuia  seecuiorum.  Amen. 
Benedictio  Dei  Patris  et  Filii  et  Spiritus  saacti,  et 
paxDomiQisit  semper  vobiscum.  Et  cum  spirita 
tuo. 

Ad  Cotnplendutn,  —  Tautis,  Domioe,  repleti  mu- 
neribus,  qusesumus  ut  et  salutaria  doua  capiamus, 
et  a  tua  uuuquam  iaudecessemus.  Per. 

Super  populum.  —  Fideles  tuos,  Domiue,  beQe- 
dictio  desideratacoQfirmet,qua3  eos  eta  tua  volun- 
tate  faciat  nuQquam  discrepare,  et  tuis  semper  ia- 
duigeat  beueticiis  gratuiari.  Per  eumdem  Dominum 
nostrum. 

HEBDOMADA     UI     P08T   PENTECOSTBN. 

Saucti  Qomiuis  tui,  ilomine,  timorem  pariler  et 
amorem  fac  noshabere  perpetuum,quianuQquam 


Praefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  esl,  aequum 
etsalutare^  nos  tibi  semperetubiquegratiasagere, 
Domine  saucte,  Pater  omnipotens,  a^terne  Deus  : 
cujusbocmiriticum  opusacsaiutaremysteriuni  fuit 
ut  perditi  dudumatqueprostratide  diaboio  etmor- 
tisaculeoad  hanc  gloriam  vocaremur,quanuncge- 
Quselectumsacerdotiumqueregaie,  popuius  acqui- 
sitioQis  et  gens  saocta  vocaremur.  Agentes  igitur 
iudefessas  gratias  sanctamquemunificeutiam  tuam 
prffidicantes,  Majestati  tu<£  iifiec  sacra  deferiiuus, 
quee  uobis  ipse  saiutis  nostrae  autor  Ghristus  insti- 
tuit.  Per  quem  Majestatem  tuam. 

c  Benediclio,  —  Beuedicat  vobis  Dominus  nostri 
oris  ailoquio,  et  cor  vestrum  sinceri  amoriscopuiet 
nexu  perpetuo.^Amen.  Floreatis  rerum  prfiesentium 


tua  gubernatione  destituis,  quosin  soliditate  tufie  G  copiis,justitiaacquisitis,  gaudeatispereuniterfructi- 


diiectionis  iastituis.  Per  Dominum. 

Supeaoblata, —  Obiatio  nos,  Domine,tuoQomiQi 
dicaQdapuriiicet,  et  de  die  iu  diemad  cceiestis  vita) 
traQsferat  actioQem.  Per. 

Prsefatio.  —  Vere  digQumet  justumest,  eequum 
et  saiutare,  qos  tibi  semperet  ubique  gratiasagere, 
Domiue  saQCte,  Pater  omQipoteQs,  fieterne  Deus,  per 
Christum  Dominum  nostrum :  perquem Mejestatem 
tuam  suppticiter  exoramus,  ut  abEcciesiatuaquid- 
quid  est  Qoxium  tu  repelias,  et  quod  eidem  saiutare 
estiargiaris;QOsque  coQtra  superbos  spiritushumi- 
litatem  tribuasraiionabiiem  custodire,  cum  graliam 
tuam  ciementer  uobis  impeudis;uec  humaui  incer- 
tos  consiiii  dereimquas,  sed  tua,  quse  faih  non  po- 
test,  gubernatioue  disponas.  Per  quem. 

i>  Benedtctio,  —  Propitietur  Domiuuscunctis  iui- 
quitatibus  vestris,  170  ^^  sanet  omnes  languares 
vestros.Amen.Redimaldeinterituanimamvestram, 
et  satiet  in  bonis  desideriumvestrum.Amen.  Aufe* 

costenoccurrit.  Sed.  post  ofiQcium  dedicalionis  ecci. 
sequitur  :  Innatalipapa  In  ordinatione  presbyteri, 
Adsponsajn  beneUicendam.Orationes  propcccatts,elCf 
bic  etiam  legiluriu  God.  lleg.  buecia),  ex  quo  multa 
Editiouis  Pumelianai  errata  emendari  possunt,  ut 
pag.  384,  iu  Uraiioneat/  capillaturatn  :  Ad  nuvam 
iondenUi  yratiatn  vocare  dtynatus cSf^ro  Adcotnam 
tondendt,  etc,  uli  exbibet  hic  Godex  ms.  Omittuntur 

Suoque  Duminicae  postPeutecosteniD  Kaiend.  Hom. 
arum  Missfie  assignantur  eodem    ordine  in  duobuf 


bus  siucerjssimfie  charitatis,  Amen.  Tribuat  vobis 
Dominusdonaperenuia,ut  (014)  post  tempora  feli- 
citer  diiatata  percipiatis  gaudia  sempiterna.Amen. 
Quod  ipse  prfiestare  dignetur. 

Ad  Complendum,  —  Sacris  muQeribus,  Domioe 
perceptis,  qusesumus  ut  qos  eorum  virtute,  eta 
vitiis  omnibus  expies,  et  donis  tuse  gratiae  jugiter 
repleas.  Per  Dommumuostrum. 

Super  populum,  —  Tempora  QOstra,quaesumus. 
Domiue,  pio  favore  prosequere,et  quibus  cursum 
tribuis  largiorem,  prsBstacoQtinuum  beuiguusauxi- 
hum.  Per  Oomiuura  nostrum. 

171  HEBOOMADA  V   P08T  PE.NTECOSTEN. 

Protector  in  te  sperantium,  Deus  siue  quo  nihil 

D  estvalidum,nihiisauctum,multipiicasuperuosmi* 

sericordiain  tuam,  ut,  te  rectore,  te  duce,  sic  trans- 

eamusper  bonatemporalia,ut  nouamittamusaeter- 

na,  Per  DomiQumuostrum. 

Super  oblata,  —  Respice,  Domiue,  muQera  sup- 

Theodenc.  ac  in  nostris  Editis.  In  Godice  vero  Ge- 
met.  reperiuntur  immediale  post  octavam  Peate- 
costes . 

«  Legitur  in  Benediclion.  inscribiturque  :  Bene' 
ctto  quol  idianis  diebus 

^  BiMiedictionein  hanc  nullibi  icgi. 

<^  iiu)c  quoque  aliis  ex  Godicibus  minime  nota. 
De  cfiBteris  quse  sequuatur  eadem  dicta  suntOi  nisi 
aiiter  rem  se  habere  moneamuSt 


177 


LIBER  SACRAMENTORUH. 


M 


plieantis  Eeclesias,  et  saluti  credentium  perpetua 
sanctifieatione  sumenda  concede.  Per. 

Prxfatio.  —  Vere  di^um  et  justnm  est,  sequum 
et  salutare  nostibl  semper,et  ubiquef^rratias  af^ere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  spterne  Deus  : 
et  omnipotenfiamtuamju^iter  implorare,  ut  nobis 
et  praesentis  vitae  subsidium,  et  flRterne  tribuasprae- 
mium  sempitemum.  Quo  sic  mutabiliadonacapia- 
mus,  ut  per  ba^c  ad  incommufabiliadonapervenTre 
yaleamn$;sictemporalis1aetiti9etemporatranseant, 
ut  eis  gaudia  sempiterna  succedant.  Per  Christum 
Dominum  nostrum. 

Benediclio, —  Cmundet  Domlnusconscientias  ve- 
stras  ab  omnimalitia.etrepleatsanctificationeper- 
petua.  Amen.  Vota  vestra  clementer  intendat,  et 
pecoataomniapropitiatusindnltreat.Amen.  Quae  piae 
optatis  miseratus  attribuat,  acquaepavescitis,  pius 
propugnator  procul  repellat.Amen.Quodipseprse- 
stare  dignetur. 

Ad  complendum.  —  Sanctatuanos,Domine,sum- 
pta  vivificent,  el  raisericordiae  sempiternae  praepa- 
parent  expiatos.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum .  -—  Respice,  Domine,  propitius 
plebem  tuam,  et  toto  tibi  cordesubjectampraesidiis 
invictae  pietatis  aftoIle.Per  Dominum. 

HCBDOMADA  VI   POST  PENTICOSTBIf 

Da  nohis,quaesumus,Domine,  utet  mundicursus 
pacifice  nobis  tuo  ordine  diriffatur,  et  Ecclesia  tua 
tranquilla  devotione  icetetur.  Per  Dominum. 

Super  ohlata.  —  Ascendant,  qnaesumus,  Domine, 
preces  humilitatis  nostrae  in  conspectu  clementiae 
tuae;  et  descendat  superhaec  oblata  virtustuae  divi- 
nitatis,  quam  nostrisquoquepurificandismentibus 
lar^aris.  Per  Dominum. 

Praefatio.  —  Vere  dif^um  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibisemperet  ubique  fjrratiasafzrere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
Majestatem  tuam  suppliciter  deprecantes,  ut  opem 
tuam  172  petentibus  diRnanter  impendas,  et  de- 
siderantibus  benignus  tribuas  profutura.  Per  Chri- 
stum  Dominum. 

•  Benedirtio,—  OmnipotensDeussuavoscIemen- 
tia  benedicat,  et  sensum  vobis  sapientiae  salutaris 
infundat.  Amen.  Catholicae  fid^i  vos  documentis 
enntriat,  et  in  sanctis  operibns  perseverabiles  red- 
dat.  Amen.  Gressus  vestro  ab  errore  convertat,  et 
viam  vobis  pacis  et  charitatisostendat.Amen.quod 
ipse  praestare  dignetur. 

Ad  complendum.  —  Mysteria  nos,  Domine,  sancta 
purificent.  et  suo  munere  tueantur.  Per. 

Super  populum,  —  Ezaudi  nos,  Deus  salutaris 
ooster,  et  dies  nostrosin  tua  pace  dispone,  ut  a 
cnnctis  perturbationibus  1iberati,tranquillatibiser- 
vitute  famulemur. 

HBBDOMADA  VU  P08T  PENTECOSTSN. 

Dens,  qui  diligentibus  te  bona  invisibilia  preepa- 
rasti,  infunde  cordibusnostris  tui  amorisalTectum 
ut  te  in  omnibus,  et  super  omnia  diligentes,  pro- 


A  missiones  tuas,  quas.omne  desiderlum  tuperant 
consequamur.  Per. 

Superoblata.  —  Propitiare,  1)omine,8upplicatio- 
nibus  nostris,  et  has  oblationes  famulorum  famula- 
rumque  tuarnm  benignus  assume,  ut  quod  singuli 
obtulerunt  ad  honoremnoministui^cunctisprofioiat 
ad  salutem.  Per  Dominum  nostrum. 

Prgefatio.  —  Veredignum  etjustum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  age- 
re,  Domme  sancte,  Pater  omnipotens,8eterne  Deus, 
perChristum  Dominum  nostrum,  verum  aeternum- 
quae  pontificem,  et  (617)  solum  sinepeccati  macula 
sacerdotem,cujussanguinefideliumcordamundan- 
tur,  cujns  institutione  placationis  tibi  hostias  non 
solum  pro  delictis  populi,  sed  etiam  pro  nostris 
3  ofrensionibusimmolamus;tuam  poscentesclemen- 
tiam  ut  omne  peccatumquodcarnisfragilitatecon- 
traximus,  ipso  summo  pro  nobis  Antistite  interve* 
niente,  solvatnr.  Per  quem. 

Benedictio.  —  Amoveat  a  vobis  Dominas  totius 
macula  simultatis,  et  imbuat  vobis  munera  puras 
dilectionis.  Amen  Subjuget  in  vobis  reluctationem 
carnis  et  sanRuinis,  et  opem  conferat  perpetuas 
castitatis.  Amen.  Idqne  vos  in  praesenti  saeculo  di- 
ligere  faciat,  quod  a  coelestis  paradisi  haereditate 
non  dividat.  Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur. 

Ad  nomplendum.  —  Qnoscoelesti,  Doniine,  dono 
satiasti,  praesta,  quaesumus,uta  nostris  mundemnr 
occultis,  et  ab  bostium  liberemur  insidiis.  Per. 

173  Super  populum,  —  Protegat,Domine,quaB- 

C  sumus,tnadexterapopu1um  supplicantem,etutprae« 

sentem  vitam  sub  tua  Rubernatione  transcurrens, 

mereatur  invenire  perpetuam,  Per  Dominum  no- 

strum. 

HEBDOMADA     viu    POST     PBNTECOSTBN. 

Deus  virtutum,  (618)  cujus  et  totum  quod  est 
optimum,insere  pectoribusnostrisamoremtui  no- 
minis,  et  praesta  innobis  religionis  augmentum,ut 
quae  sunt  bona  nutrias,  ac  pietatisstudioquse  sunt 
nutrita  custodias.  Per. 

Supcf*  oblata.  —  Propitiare,Domine,supplicatio- 
nibus  nostris  et  has  populi  tui  oblationes  benignus 
assume,  et,  utnullius  sit  irritnm  votum,  etnuilius 
vacna  postnlatio,  praesta.  qu»sumus,utquodfideli- 
ter  petimus,efficaciter  consequamur.Per  Dominum. 
^  Prsefatio.  —  Vere  digoumet  justnmest,  aequum 
et  saintare  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere 
Domine  sancte,Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :  et 
tibi  voTerecontritisacrificiumcordis.619)tibi  iitare 
humiliati  victimampectoris,aquoomnebonum  su- 
mimus,  omnem  jucunditatem  haurimus.  Precamur 
itaqne  ut  tibi  conscientianostra  famuletiir,et,utia 
te  de  die  in  diem  meliorata  proficiat,tuaB  gratiae  in- 
temeratasubdatur.Nostrisnos,qu8asumus,Domine, 
evacua  malis,  tuisque  reple  per  omnia  bonis,  ut, 
perccpta  gralia,quam  nostra  non  ezigunt  merita, 
cunctis  adversitatibus  liberati,  et  in  bonisomnibus 


Exstat  in  Benedict.  Post  Benedictionem  quotidianis  diebus. 


wm 


wmm 


mm 


17» 


SANCTI  GREGORII  MAGiNI 


480 


oonflrmati  superais  ciyibaa  mereamiir  coDJungi.  A  sentis  iteenosconTer8atione8anotificent,etadgau- 


Per  Ghristum. 

•  Benedictio.  Inclinet  Dominns  aurem  suam  ad 
preces  vestrffihumulitatis,  etdet  yobis^atiam  suse 
benedictionis,  et  prflemium  sempiternsB  sahitis. 
Amen.Semper  etubiqueDominumpropitium  habea- 
tis,  et  in  ejuslaudibus  exsultetis.  Amen.  Omnium 
peccatorum  vestrorum  vincula  solval.et  ad  gloriam 
sempiternampervenirevosfaciat.Amen.  Quod  ipse 
praestare. 

Ad  complendum.  —  Repleti,  Domine,  muneribus 
tuis,  qusesumus  ut  eorum  et  mundemur  effectu,  et 
muniamur  auxilio.  Per  eumdem. 

Super  populum.—  Da  nobis,qu8BSumus,Domine, 
ut  in  tua  gratia  veraciter  confldeDtes,et  quae  digna 


dia  sempiteraa  perducaat.  Per  Dominum  nostrum, 
Prxfatio.  —  Veredignum  et  justum  e8t,aequumet 
salutare,  dos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
DomiDe  sancte,  Pater  omDipoteos^aDterne  Deus  :  et 
tuam  misericordiam  exorare,ut  te  annuente  valea 
mus  quee  mala  sunt  declinare  et  qu«  bona  sunt 
consequenter  evplere  ;  etquia  nos  fecistiad  tua  sa- 
cramenta  pertiaere,  tu  clemeDter  in  nobis  eo- 
rum  munus  operare.  Per  Christum. 

^  Benediclio,—  Multiplicet  in  vobis  Dominus  co- 
piamsufieheDedictioDis,etconfirmetvosiD8peregni 
coelestis.  Amea.  Actus  vestros  corrigat,vitamemen- 
det  175  ^^^^^3  componat,et  vos  ad  coelestis  para- 
disihsereditatera  perducat.  Amen.   Talique   inten- 


8untpostulemus,etjugiter  postulata  sumamus.Per  £  tionereplerivaleatis,quaeiin  perpetuum  placeatis. 


HEBDOMADA  IZ  POST  PENTEGOSTEN. 

Deus,  cujus  providentia  ia  sui  dispositioae  non 
fallitur,  te  supplices  exoramus,  ut  nozia  cuncta 
8ubmoveas,etomDia  Dobis  profuturacoacedas.Per. 

\^^Super  oblala.  —  Deus,  qui  legalium  diffe- 
reutias  hostiarum  udius  sacrificii  perfectioae  (620) 
sanxisti  accipe  sacrificium  adevotis  tibi  famuhs^et 
pari  benedictione  sicut  munera  Abel,  sanctifica.  ut 
(621)  quodsinguliobtulerunt,admajestatistu8e  ho- 
norem,cunctis  prolicial  ad  salutem.  Per  Dominum 
nostrum. 

Praefaiio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aBqnum 
et  salutareuos  tibi  seroperet  ubique  gratias  agere, 
Domioe  8ancte,Pater  omnipoteDs,  aeterne  Deus ;  et 
tuam  misericordiam  totis  nisibus  exorare,  nepro  q  optalaemisericordieBpraestatbenignuseffectum.Per. 


Quodipsft  proestare. 

Ad  complendom.  ~  Sumptis.Domine,  tuae  insli- 
tutioDismuDeribus,qun?sumusut  nos  eorum  etmua- 
ditia  purges^  et  poteati  virtute  defeadas.  PerDomi- 
Dum. 

Super  populum.  —  CoDCcde,  qu8esumus,omDipo- 
tCDs  Dens,  ut,  viam  tuam  devota  meute  curreutes, 
(624)subripieDtium  delictorum  laqueos  evadamus. 
Per  Domiaum  oostrum. 

HBBDOMADA   XI    POST   PENTBCOSTEN 

'  Praestaquaesumu8,omDipoteDs etmisericors  Deus, 
ut  iuter  hujus  vitaecaligiDes^DecigDoraDtia  fallente 
mergamur,  nec  praecipitistudeamusvoiuntatepec- 
care,sed  quibus  Bduciam  sperandae  pietatis  indulges 


nostranos  iniquitate  coDdemnes,sed  pro  tua  pietate 
in  via  recla  semper  disponas  ;  nec,  sicut  meremur, 
delinquentibus  irascaris,  sed  fragilitati  nostra;  in- 
victa  bonitate  subvenias.  Per  Christum. 

Benedictio,  —  Saactificet  vos  DomiDigratia,  et  ab 
omDi  malo  custodiat.  Amen.  Arceat  a  vobis  omne 
quod  malum  est,  et  spiritus  vestros  corporaque 
purificet.  Amen.  Ailiget  vossibi  vinculo  charitatis, 
et  pax  ejus  abundetin  cordibus  vestris.Amen.Quod 
ipse  pra?stare. 

Ad  Comp/encfum.— Tuanos,DomiDe,mediciDaIis 
operatio,  et  a  nostris  perversitatibus  clemeotcr  ex- 
pediat,  et  ad  ea  quae  sunl  recta  perducat.  Per. 

Super  populum.—  PlehistvLSBf  quaesumus,  Domi 
ne,  ad  tesempercordacoDvertcutquamtaatlsfacis 


Super  oblata.  —  CoDcede  Dobishaec,  qutesumus, 
Domiae,  digae  frequeatare  mysteria,  qua  quoties 
hujus  hostise  commemoratio  celebratur,  (625)  opus 
nostrae  redemptionis  ezercetur.  Per. 

Praefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare  dos  tibi  semper  et  ubiquegratias  agere 
Domine  saDcte,Pater  omDipoteDs,8eterDe  Deus  :  et 
tibi  debitaui  servitutem,  per  miuisterii  hujus  inple- 
tionem  persolvere  quia  uod  solum  peccaotibus  ve- 
uiam  tribuis,sedetiam  pra^mia  peteatibus  imperti- 
ris.  Et  quod  perpeti  malis  operibus  promeremur, 
magaifica  pietatc  depeliis,utDosadtu8drevereDtiae 
cultum,  et  (626)  terrore cogas  et  amore  perducas. 
Per  Christum. 

Benedictio.  —  Deus,qui  estvitamortaIium,saIus- 


patrocioiis  adjuvari,  perpetuis  non  desinas  guber-  ^  q^e  peccatorum,  auferat  a  vobis  omnes  maculas 


nare  praesidiis.  Per 

HEBDOMADA  IX  POST  PBNTECOSTEN. 

Lagire  nobis,  Domiae,  qu».sumu8,semper  (622) 
8piritumcogitaDdiquaBrectasuDt,propitiusetageDd 
ut  quisiae  te  esse  noa  possumus,  secuudum  te  vi- 
vere  valeamus.  Per. 

Super  oblata. —  Suscipe  muoera,quaesumu8,Do- 
mioe,quap  de  tua  Iargitatedeferimus,uthaec  sacro- 
8anctam.ysteria,gratiae tuae operante  virtute,et  prae- 


dehctorum.Amen.Iaduat  vos  decore  virtutum.saoc- 
tificet  meutes,  purificet  voluotates  et  dooet  vobis 
saactorumcoDsortiiimaDgelorum.ntprobabiles.fide 
etopereimmaculati  perveaiatisad  aeteroam  gaudio- 
rum  coelestium  haereditatem.AmcD.Quod  ipse  prso- 
stare. 

Ad  Complendum.  —  Tui  nobis,  Domine,  commu- 
nio  sacramenti,et  purificationemconferat,  ettribuat 
unitatem.  Per. 


a  Habetur  in  benedictionali  versus  finem. 

b  In  BeDedictionali  locum  habet,iater  illas  quae  de 


communi  leguntur. 


I8i 


UBER  SACRAHENTORUH 


181 


^iiptfr  j9o;Ni/fim.— Con86rya,qu8d8umus,DomiDe,  A  intendat,  elculparum  omnium  vobw  Teniam  de- 

menter  attribuat.  Amen.  Quod  ipse  prsstare. 

Ad  Complendum,  —  Sentiamus,  Dom]ne,qu»8U- 
mus,  tui  perceptione  sacrameDti  subsidiummentis 
et  corporis,  ut  in  utroque  salyati,  coBlestis  remedii 
plenitndine  gloriemur.  Per. 

Super  populum.  —  Tuere,Domine,  populam  tunm, 
et  salutaribus  prsesidiis  semper  adjutum  beDeficiii 
a  tolle  continuis  et  mentis  et  corporis.  Per, 

HEBDOMADA  XIV  POST  PENTBG08TBN« 

Omnipotens  sempiteroeDeus,pepquemco8pit  es- 
se  quod  non  erat,  et  (627)  factum  est  visibile  quod 
latebat,  stuUitiam  nostri  cordis  emuDda,  etqu»  in 
nobis  sunt  vitiorum  secreta  purifioa,  ut  possimua 
tibi  Domino  pura  mente  servire.  Per  Dominnm. 

Super  oblata.  —  Offerimus  tibi,  Domine,  Hostiam 
placationis  et  laudis,  humililer  implorantes,  nt  et 
eam  placabili  pietaterespicias,  etofferentium  pre- 
ces  clemftnti  larjritate  exaudias.  Per. 

Prasfalio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
etsalutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  age- 
re,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,8eterne  Deus: 
quia  tu  in  nostra  semper  faciens  infirmitate  yirtu- 
tem,  (628)  Ecclesiam  tuam  inter  adversa  creseere 
tribiiisti,  ut  cum  putaretur  oppressa,  tunc  potius 
prsevaleret  exaltata,  dum  simul  et  experientiam  fi- 
dei  declarat  afflictio,  et  victoriosissimasemperper- 
severet.  te  adjnvante,  devotio.  Per  Ghristum. 

Benedictio,  —  Detvobis  Dominus  munussusebe- 
nedictionis,  et  repleat  vos  spiritn  veritatis  et  pacis. 
ster,  ut  quos  divinisreparare  non  desinis  sacramen-  Q  Amen.  Quatenns  sic  per  viam  salutis  devotamente 


tuorum  corda  fidelium,etgrati®  tuae  virtute  corro* 
bora,  utetlntua  8intsupplicationedevoti,etmutua 
dilectiooe  sinceri.  Per  Dominum  nostrum. 

HEBDOMADA  XU  POST  PBNTECOSTEN. 

Deus,  qui  omnipotentiamtuamparcendomaxime, 
176®^  miserandomanifestas.multiplicasuper  nos 
misericordiam  tuam.ut,  adtuapromissacurrentes, 
coeleslium  bonorum  facias  esse  consortes.  Per  Do* 
mioum  nostrum. 

Super  oblata.  —  Tibi,  Domine,  sacrificia  dicata 
reddantur,  quee  sic  ad  honorem  nominis  tui  defe- 
renda  tribuisti,  uteadem  remedia  fieri  nostraprae- 
stares.   Per  Dominum. 

Prsefaiio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  8alulare,nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere,  B 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens^fleterne  Deus:  cu- 
jus  primum  tuae  pietatisindicium  est.si  tibinosfa- 
cias  toto  corde  subjectos,  et  spiritum  nobis  tantae 
devotionis  infundas,  ut  propitius  largiaris  conse- 
quenter  auxilium.  Per  Christum. 

•  Benediclio. — Devotionem  vestram  Dominus  di- 
gnanter  intendat,  et  sute  vobis  benedictionis  dona 
concedat.  Amen.  Talique  vos  iu  prfesenti  sseculo 
subsidio  muniat,  ut  paradisi  vos  in  futurohabitato- 
res  efficiat.  Amen.  Sicque  corda  vestra  sacrifican^ 
do  benedicat,  et  benedicendo  sanctificet,  ut  vobis- 
cum,  imo  in  vobiseum  habitare  delectet.  Amen. 
Quod  ipse  prsestare. 

Acf  Co/np/en^/um.  —  Qu^sumus,Domine  Oeus  no- 


tis,  tuis  non  destituas  benignus  auxiliis.  Per. 

Swp^r po/jti /iiTW. —  Fideles  tuos,  Domine.qnaesu- 
mns,  corpore  pariter  et  mente  purifica,  ut,  tna  in- 
spiratione  compimcti,  noxias  delectationes  vitare 
pripvaleant,  atque,  ut  earum  non  capiantur  illece- 
bris,  tua  semper  suavitate  pascantur.  Per. 

RKBDOMADA  XI II  POST  PENTECOSTEW. 

OmnipotenssempiterneDeu<«,quiabundantiapie- 
tatis  tuae  et  merita  snpplicum  excedis  et  vota  ef- 
fnnde  super  nos  misericordiam  tuam,  ut  dimittas 
quae  conscientia  metuit,  et  adjicias  quod  oratio  non 
prflesumit.  Per. 

Super  oblata.  —  Respice,  Domine,  qusasumus, 
nostram  propitius  servitutem,  utquod  offerimus  sit 
ibi  muaus  acceptum,  sitnostrfie  fragilitatis  subsi-  i^ 
ditim.  Per. 

Pragfatio.  Vere  dignum  et  justum  est,  fiequum 
et  satutare,  nostibi  semper  et  ubique  gratias  agere> 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  : 
qui  nos  castigando  sanas,  et  refovendo  benignus 
eradis,  dum  magis  vis  salvos  esse  correctos  quam 
perire  dejectos.  Per  Christum  Dominum  nostrum- 

Benedictio.  —  Gratia  suavos  Dominuslocupletet, 
et  coelesti  benedictionemultiplicet.  Amen.  Ab  omni 

vos  adversitatel77^^f6"^^U  ^^  pi^  sempermise- 
ratione  custodiat.  Amen.  Petitiones  vestras  placatus 


curratisutsubrepentiumdelictorumlaqueossalubri- 
ter  evadatis.  Amen.Sicqueefficiaminiinejussuppli- 
catione  devoti,  et  in  mutua  dilectione  sinceri,  ut  ad 
coeleste  regnum  pervenire  possitis  securi.  Amen. 
Qiiod  ipse  praestare. 

Ad  Complendum. —  Vivificetno8,qu8esumus,Do- 
mine,  hujus  participatio  sancta  mysterii,  etpariter 
nobis  expiationem  tribuat  et  munimen.  Per. 

Superpopulum,  —  Omnipotenset  misericors  Deus, 
de  cujus  mnnere  venit  ut  tibi  a  fidelibnstnisdigne 
et  laudabiliter  serviatur,  tribue,  qusesumus,  nobis 
ut  ad  promissiones  tuas  sine  ofTensione  curramus. 
Per. 

HEBDOMADA  XV  POST  PENTECOSTEN. 

Omnipotens  sempiterneDeus,danobisfidei,178 
spei  et  charitatis  augmentum,  et  utmereamurasse- 
qui  quod  promittis,  fac  nos  amare  quod  prsecipis. 
Per. 

Super  ohlaia.  —  Propitiare,  Domine,  populo  tuo, 
propitiare  mnneribus,  ut  hac  oblatione  placatus  et 
indulgentiam  nobis  tribuas  etpostulata  concedas. 
Per. 

Prcefatio.  — Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens^  fleterne  Deus  : 
qui  nos  de  donis  bonorum  temporaliumadpercep- 


•  Exbibetur  in  Benedictionali  iater  communes^  seu  nuUi  diei  addictas. 


m 


SANGTI  GREG0R1I  MAGNI 


184 


tionem  provehis  fefernof um,  et  hffic  tribuis  etillaA 
largiris,  utet  mansuris  jamincipiamds  inseri^etprse- 
tereuntibus  nonteneri.  Tuumestenimquod  ?ivimiis 
quia  licet  peccati  vulnere  natura  nostra  sit  vitiata^ 
tui  tamenest  operis  ut  terreni  generati  ad  coelestia 
renascamur.  Per  Christum. 

Benedictio.  —  Benedictio  vos  Domini  comiletur 
ubique,  sibique  semper  faciat  adhserere.Amen.Ipse 
vos suabenedictione  salvificet, qui dicrnatns est plas- 
mare  potenter  Amen.  Atqueita  vospraestetfeliciter 
vivere,  utccelestisbealitudiQis  efficiat  cohseredes. 
Amen.  Quod  ipse  praestare. 

Ad  Complendum.  —  CcBlestibus,Domine,donis8a- 
tiatos,  qusesumus  ut  et  voluntate  pie  recteque  vi  vendi 
et  virtute  atque  efficaciaperficiendi  nos  jugiterdo- 
nare  digneris.  Per  Dominum.  g 

Super  populum.  —  Conserva,  qneesumuSjDomice 
popuhim  tuum;  etquem  salutaribus  preesidiisnon 
desinis  adj  uvare,perpetuis  tribue  gaudere  beneficiis 
et  mentis  et  corporis.  Per  Dominum  nostrum. 

HEBDOMADA  XVI  POST  PENTECOSTKN. 

Custodi,  Domine,  qusesumusEcclosiam  tuam  pro- 
pitiatione  perpetua,  et  quia  sinc  te  labiturhumana 
mortalitas,  tuis  semper  auxiliisetabstrahaturano- 
xiis  etad  salutaria  dirigatur.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  — Hostiam  sacrificii  sinRuIaristibi 
Domine,  deferentes  petimus,  ut  ejus  virlute  nos  et 
a  peccatis  emacules,  et  tua  sanctificatione  dignos 
efficias.  Per  Dominiim. 

Praefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  «equum 
et  salutare,  nos  tibisemper  etubiquegratiasagere,  C 
Domine  sancte,  Pater  omnipolens,  aeterne  Deus,per 
ChristumDominumnostrum  :  qui  aeternitate  sacer- 
dotii  sui  omnestibiservientes  sanctificat  sacerdotes 
quoniam  mortali  carne  circumdati,  ita  quotidianis 
peccatorum  remissionibusindi^emus.utnon  soliim 
pro  populo,  sedetiam  pro  nobis  ejusdem  tePonti- 
ficis  sanguis  exoret.  Perquem. 

179*  Benedictio. —  Concedat  vobis  omnipotens 
Deus  munus  susebenedictionis.quivestrce  estcon- 
scius  infirmitatis.  Amen.  Et  (629)  qui  vohis  trihuit 
supplicandiafrectum,tribuatconsolationi$auxilinm. 
Amen.  Ut  ab  eo  et  preesentis  el  futurae  vita;  subsi- 
dium  capiatis,  ciijus  vos  bonitate  creatos  esse  cre- 
ditis.  Amen.  Quod  ipse  prsestare. 

AdComplendum.—Preesi8inohh,miseT\cx)TsDeus  j* 
utplacationem  tuam  promptis mentihus  exoremus, 
et,  per  sacramenta  quaesumpsimuspeccatorumve- 
niam  consequentes,  a  noxiis  liberemur  incursibus, 
PerDominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Propitiare,  Domine,  populo 
tue,  et  ab  omnibus  illum  absolve  pecratis.  ut  quod 
no.strisoffensionibus  promeremur,  tua  indulgenlia 
repellatur.  Per. 

HEBDOMADA  XVII  POST  PBNTECOSTBN. 

Ecclesiam  tuam,  Domine,  miseratio  conlinuata 
mundetet  muniat,  et  quia  sine  te  non  poteslsalva 


consistere,  tuo  semper  (030)  munere  gubernetar.  Per 
Dominum. 

Super  oblata.  —  Tua  nos,  Domine,  sacramenta 
custodiant  et  contra  diabolicos  tueantur  semper 
incursus   Per  Dominum  nostrum. 

Prxfatio.  —  Vere  d'gnum  et  justiim  est,  aequum 
et  sahitare,  nostibisemperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  (eterne  Deus:et 
teincessanter  prec.iri,ut  qui  teauctore  subsistimus, 
te  dispensante  dirig  imur.  Non  (53 1)  no.^^trissensibus 
rehnqiiamur,  sed  ad  tuae  reducti  semper  tramitem 
veritatis,  hoec  stiideumus  exercereqiiseprfiecipis.ut 
possimus  dona  precipere  quoepromittis.  Per  Chri- 
stiiin. 

Benedictio.  —  OnmipotensDeuspeccatorum  ve- 
strorum  maculas purget,  et  siia vos benedictione  illu- 
stret.  Anien.  Repleatvosspiritaliumdonis  virtutum, 
e)  perseverare  faciat  in  bonis  propositum  vestrum. 
Amen.  Sicquehuihilitatemvestram beniiinusaccep- 
tet,  ut  suse  vos  pietatis  remuneratione  iocupletet. 
Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur. 

Ad  Comfdendum.  —  Mentes  nostras  et  corpora 
possideat,  Domine,  quaesiimas,  doaicoelestisopera- 
tio  (6.32)  ut  non  noster  sensus  in  nobis,  sed  jugiter 
ejus  praeveniat  efTectus.  PerDominum. 

Super populum.  — -  Adesto,  Domine,  supplicatio- 
nibus  nostris,  et  nihildesuaconscientiapraesumeD- 
tibus  iDefTabili  miseratione  succurre,  ut  quod  non 
habetfiduciamerilorum,tuaconferatlargitasiuvicta 
donorum.  Per. 

ISO  HF.BDOMADA  XYlil  POST  PE.NTECOSTBN. 

Ahsolve,  qiiaesumus,  Domine,tuoriim  delictapo- 
pulorum,  et  a  peccatonim  nostrorum  nexihus.qusB 
pro  nostra  fragihtate  contraximus,  tua  benignitate 
liberemur.  Per. 

Super  oblnta,  ^  Pro  nostrae  servitutis  augmento 
sacri(iciumtibilaudisofrerentes,qutesuuaius,Domine 
(631^)utquo«iimmeritiscontulisti,propitiusexsequa- 
ris.  Per  Dominum. 

Proefatio.  —  Vere  di^num  etjuslum  est«  aequum 
et  salutare,  nostihisemper  et  uhiquegratias  agere, 
Domine  sancte,Pateromnipotens,8eterne  Deus:quia, 
cum  laude  nostra  non  egeas,  grata  tihi  tamen  est 
tuorum  devolio  famulorum  ;  nec  te  augent  nostra 
prcecoQia,  sed  nobisproticiuntadsalutem.Qiioniam 
sicut  fontem  vitse  praeterire  causamoriendiest^  sic 
eodem  jngiter  redundare,  effectus  est  sine  iine  vi- 
vendi.  Per  Christum. 

Benedictio.  —  Omnipotens  Deus  coelesti  vos  pro- 
tectione  circumdet,  et  suae  benedictionisdouolocu- 
pletet.  Amen.  Concedalque  vohis,  utquiiu  sola  spe 
graliae  coelestis  innitimini,  cu^lestietiamprotectione 
muniauiini.  Amen.  Quateniis  etin  prsesenti  saeculo 
morlalirJ  vit.p  sol.itiacapi  itis,  et  senjpiternfle  gaudia 
comprehendere  valeatis.  Quod  ipse  praestare. 

AdComplendum. — Salutaris  Hostiae  participatione 
recreati,  quoesumus,  omnipotens  Deus,  ut  ejuspo- 


«  Exstat  in  Benedictionali,  scilicet  in  serie  benedictioaum  de  communi  seu  quotidianarum. 


188 


LIBER  8ACRAMENT0RDM. 


186 


t€ntia  siDguIarl  nos  ipsos  tibi  bolocaustum  facias  A     Ad  Complendum.  —  Purifica^  Domine,  quflesnmus» 


seapiteraum.  Per. 

Swper  populum.  —  Da,  quffisiimus,  Doniine,  po- 
pulo  tiio  et  mentem  qua  tibi  devotu»  existat,  et  in- 
telJeotnmquojustadfposcat,etpro[)itiatioDeintuam, 
qua  pie  desiderantibus  profutiira  perficias.  Per. 

HKDDONADA    XIX    POST    PENTECOSTEN. 

OmnipotPQs  spmpiterne  Deus,  misericoniiam  tuam 
ostenf^e  supplicibus,utqni  de  (634)meritorumqiia- 
Iita!e  diffidimu^,nonjudiciumtuum,  sed  iudulgen- 
tiam  sentiamus.  Per  Dominum. 

Super  oblata, —  Hnjus  le,  Domine,muneris  obla- 
tione  placemus,  et  perpetufie  vitse  participes  hnjus 
operatione  reddamur.  Per. 

Praefatio,  — VerediKnum  etjuslumest,aBquumet 


salutare,  nos  tibi  semp'Tet  ubique  gratias  agere,  3  pgj. 


mentes  nostras  benignus,  et  renova  CGeleslibus  sa- 
cramentis,  nt  consequenter  et  corporum  preesens 
pariter  et  futurum  capiamus  auxilium.  Per. 

Super  populum,  —  Respice  propitius,  Domine,  ad 
debitarn  tibi  populi  servitutera,  ulinter  human»  fra- 
gilitatisincerta  nuilis  adversitatibusoppriraatur,  qui 
de  tna  protectione  confidit.  Per  Dominumnostrum. 

182  HEBDOMADV  XXI  POST  PENTECOSTEN. 

Da,  qutfisumus,  Domine.popuio  tuo  dial^olica  vi- 
tare  contagia  et  te  solum  Dominum  pnro  corde  se- 
cfari.  Per. 

Super  oblata.  —  Majestatem  tuam,  Domine.  sup- 
pliciterdeprecamnr,  ut  hmc  sancta,qnse(635)  geri- 
mus,  et  prseteritis  nos  delictis  exuant  et  futuris. 


Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aBlerne  Deus,  per 
ChrislMm  Dominum  nostrum  :  qni  vicit  diabolnm 
181  ^t  mundum,hominemqneparadisorestiluit,  et 
▼itfp  jauiias  credentibus  patefecit.  Per  quem. 

•  Benedictio.  —  Omoipotens  Deus  dextercB  snae 
perpeluo  vos  circumdet  auxilio,  et  beneilicliouum 
suarumrppleat  dono.  Anion.  Abomni  vos  pravitate 
defendat,  et  donis  coelestibus  exuberare  concedat. 
Amen.  Quo  corpore  mundati  ac  mente,  talem  et 
eihibeatis  servitutero,perquamsuam  conseqniva- 
leatis  propitiationem.  Amen.  Qnod  ipse. 

Ad  Compiendum.  —  Coelestis  mensas,  qnaesumus, 
Domine,  sacrosancta  libatiocorda  nostrapurgetsem- 
per  et  pascat.  Per  Dominum  nostrum. 


Prxfatio.  —  Veredignumetjustumest,  apquumet 
salutare,  nostibi  semperet  ubiqne  gratias  aprore, 
DomiMB  sancte,  Pater  omnipotnns,  ffiterneD<>us  :et 
supplicitpr  le  exorare,  ut  sic  nos  bonis  tnis  instruas 
seinpiternis,  nttemporalibns  qnoque  consolari  di- 
gneris ;  sic  praR^entibns  refoverp,  ul  ad  gaudia  nos 
mansura  perdncas.  PerChristnm. 

Benedictio.  —  Omnipotens  Dens  c  universa  a  vo- 
bis  ad versa  excludat,  et  suaB  snper  vos  benedictionis 
donapropitiatus  infimdat.  Ampu.  Cordavestraeffi- 
ciat  sacris  intentadoctrinis,  quo  possint  repleri  be- 
neficiissempiternis.  Amen.Qnatenusetexsequenda 
intelligentes  et  intellecta  exsftquentes,  et  inter  ad- 
versa  mundi  inveniamini(636)  indemnos,  et  beato* 


Super  populum.  —  Adesto,  Domine,  popiilis  tuis  ^  rj„n  spiritnum  efflciaminicohaepedes.  Amen.  Quod 


iQtua  protectione  fidentihus,  et  tnae  se  doxterse  sup 
pliciter  inclinantes  perpetua  defensioue  conserva. 
Per. 

HEBDOMADA  XX  POST  PENTECOSTEN. 

Fac  nos,  Domine,  qunBsnmns,tibipromplavolun- 
late  subjectos,  etad  snpplicandum  tibi  nostrassem- 
per  excita  vol.mtates.  Per. 

Super  oblata.  —  Mundanos,  Domine^sacrificiiprse- 
sentis  efirectu,et  perfice  miseratus  in  nobis  ut  ejus 
mereamur  esse  participes.  Per. 

?rsfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  eequnm 
etsalutare,  nos  tibi  semper  etubiquegratias  agere, 
Dominesancte,  Pater  omnipotens,  seterne  Dens  :  et 
timtn  Majestatem  humiliter  implorare,  ut  Jesus 
Qih^tiis  Filius  tuus  Dominusnostersua  nos  gratia 
ppolegat  et  conservet;  et,  qiiia  sine  ipso  nihil  recte 
Talemusefficere,  ipsins  munere  capiamus  ut  tibi 
«mper  placere  pos<«imus.  Per  quem  Majestatem. 

^  Benedictio.  — Purificetonmipotens  Deus  vestro- 
rum  oordiiKnarcaua,  et  benedictionissnapvobistri- 
biiat  incrementa.  Amen.  Ab  omnibus  vitae  prwsentis 
periculis  exuamini,  et  virtutum  spiritalium  orna- 
meatis  induamini.  Amen.Qiio  iUius  adjutorio  fnlti 
sicei  serviatis  in  terris,  ut  ei  conjungi  valeatis  in 
e<elis.  Amen.  Quod  ipse. 

*  Esl  in  Benedict.  loco  jam  designato. 
^  Haec  Benedictio  praecedenti    subjicilur  in  Bene- 
<iictioQaIi. 


D 


ipse  praestare  dignetur. 

Ad  Complendum.—S^cndchim,  qnod  tuaj,  Do- 
mine  Deus,  ol)tnIimus  pietati,  nobis  ad  veniam 
noslrornm  proficiatpeccatornm.ettiifemiserationis 
semppr  tribuat  solatium,  Per  Dominnm  nostrnm  Je- 
sum  Ch!-istum. 

Superpopulum.  —  Benedictionem  tuam,  Domine, 
po;>uIus  fidelis  accipiat  ;  qua,  corpore  salvatiis  ac 
r^ente,  et  gratam  tibi  semper  exhibeat  servitutem, 
et  propitiationis  tiiffi  beneficiasemper  inveniat.  Per 
Dominum  nostrum. 

HEBDOUADA   XXU    POST    PENTECOSTEN . 

Dirigalcordanostra,  Domine.  qu«snmns,tuaemi- 
serationis  operatio,  qnia  tibi  sine  te  placere  non 
possumus.  Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Dens,  qni  nos  per  hnjns  (637j  sa- 
crificii  venerauda  commercia  unius  suinmaBqne  di- 
vinitatis  participesefficis,  prmsta,qniesumns,  nt  et 
tuamcoguoscamusveritatem,  eteamdignis  mentibus 
ac  moribus  asseqnaranr.  Pos  Dominum  nostrum. 

Praetatio, —  Veredignum  el  jnstuni  est,  axjuum 
et  saliitare,  nos  tibi  semper  et  nhique  srratias  agere, 
Domine  sancte.  Pater  omnipoteus,  fleternc  Dens  : 
qni  propten^a  jnre  pnnis  errantes,  et  clementerre- 
foves  1S3  castigatos,  iituos  a  malis  operibns  abs- 

c  In  Kd.  deest  universa,  quod  addidiinus   ex    Ms. 
et  ex  Beiiedictionaii. 


187 


SANGTI  GREGORII  MAGNI 


IM 


trahas,  et  ad  bona  facienda  convertas,  gul  non  Tis 
invenirequod  damnes»  sed  esse  potius  quod  corones. 
Qui  cum  pronostrismeritisjuflritermereamuraffiigi, 
tu  tamen  judicium  ad  correctionem  temperas,  non 
perpetuam  exerces  ad  poenam.  Justeenim  corriRis, 
et  clementer  ignoffcis  in  utroque  verax,  in  utroque 
misericors.  Qui  nos  ea  le^e  dispoitis,  ut  coercendo 
in  aeternum  perire  non  sinas,  et  parcendo  spatium 
tribuas  corri^endi.  Qui  ideo  malisprfiesentibus  nos 
flagellas,  ut  ad  bona  fntura  perducas  ;  ideo  honis 
temporalibus  consolaris,  ut  de  sempiternis  facias 
certiores.  Quo  te  etin  prosperis  et  in  adversis  pia 
semper  confessione  laudemus.  PerChristum  Domi- 
num  nostrum. 

«  Benediclio.  —  Omnipotens  Deus  dies  vestros  in 
suapace  disponat,  et  snae  vobisbenedictionisdona 
concedat.  Amen.  Ab  omnibus  vos  perturbationibus 
liberet.  et  mentes  vestras  suae  pacis  iranquillitate 
consoiidet.  Amen.  Quateniis  spei.flfiei  et  charitatis 
gemmis  ornati,  et  praesentem  vitam  transijfatis 
illsesi,  et  ad  aeternam  perveniatis  securi.  Amen. 
Quod  ipse  pnestare  dignetur. 

Ad  Complendwn.  —  Gratias  tibi  referimus,  Do- 
mine,  sacro  munere  vegetati,  tuam  misericordiam 
deprecantes,  ut  diRuos  nosejns  participatione  per- 
ficias.  Per  Dominum. 

Super  populum.  —  Pamilifie  tuae,  qufiesumus,  Do» 
mine,  esto  protector,  et  misericordiam  tuam  con- 
cede  poscenti,  qna  tibi  semper  fiat  obediens,  ettua 
donapercipiat.  Per. 

HBBDOMADA  XXIU   POST  PEPfTECOSTEfl. 

Omnipotens  et  misericors  Deu^,  universa  nobis 
adversantia  propitiatus  exchide,  ut,  mente  et  cor- 
pore  pariter  expediti,  qufietuasunt  liberis  mentibus 
exsequamur.  Per  Dominum  nostrum. 

Superoblata.  —  Da,  quflesumus,  omnipotensDeus, 
sic  nos  sacris  muneribus  tuam  veniam  promereri, 
ut  nostros  corrigamus  excessus ;  sic  fatentibus  re- 
laxare  delictum,  utcoerceamusinsuisparvitatibus 
obstinatos.  Per  Dominnm. 

PraefaUo.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  D«nis  :  et 
clementiam  tuam  suppliciter  exorare,  ut  Filius  tuus 
Jesus  Christus  Dominus  noster,  qui  se  usque  in  finem 
saecuJi  suis  promisit  fidelibus  adfuturum,  (638)  et 
praesentife  corporalis  mysteriis  non  deserat  qnos  re- 
demit,  et  Majestatis  sufle  beneficiis  non  relinquat. 
Per  quemMajestatem. 

Benedictio.  —  Benedictionis  Domini  gratia  vos 
semper  prolearat,  etab  omni  malo  dcfendat.  Amen. 
Mundet  vos  185^^  omni  crimine  pcccatorum,  et 
sibimet  placere  faciat  in  «eternum.  Amen.  llbique 
vobis  Dominus  placatus  occurrat,  et  suse  benedictio- 
nis  opem  dignanter  attribuat.  Amen.  Quod  ipse 
prfiBstare  dignetur. 

Ad  Complendum.  —  Tua  nos,  Domine,  medicina- 


A  lis  operatio,  et  a  nostris  perversitatibus  clementer 
expediat,  et  tuis  faciat  semper  mhaerere  mandatis. 
Per. 

Super  populum.  —  Familiam  tuam^  qufiBsumus» 
Domine,  dextera  tua  perpetuo  circumdet  auxilio,  ut, 
ab  omni  pravltate  defensa,  donis  cQelestLbus  prose- 
quatur.  Per  Dominum  nostrum. 

HEBDOMADA  XXIV  P08T  PENTECOSTEN. 

Largire,  qufiesumus,  Domine,  fidelibus  tuis  indul- 
gentiam  placattis  et  pacem,  ul  pariter  ab  omnibus 
mundentur  ofifensis,  etsecuratibimentedeserviant. 
Per. 

Super  oblata.  —  Coelestem  nobis  praebeant  haec 
mysteria,  qiifiesumus,  Domine,  medicinam,  et  vitia 
nostri  cordis  expurgent.  Per  Dominum  nostrum. 
B  Prselatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  oequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  (eterne  Deus  : 
Majesiatem  tuam  suppliciter  deprecautes,  ut,  ex- 
pulsisazymisvetustatis,  iiliusAgnicibo  satie:nuret 
poculo  qui  et  nostramimagioem  reparavit,  et  suam 
nobis  gratiam  repromisit,  Jesas  Christus  Filius 
tuu.<. 

Benediclio.  —  Omnipotens  Domiitus  adaperiat  cor 
vestrum  in  lege  sua,  et  humiliet  animas  vestras  ad 
capienda  mandata  coelestia.  Amen.  Quidquid  vobis 
pro  sahite  animarum  vestrarumos  mortahtatis  no- 
strfle  enarret,  acceptum  vobis  pietas  divina  efQciat. 
Amen.  Ut,  divinis  sermonibus  auimati  cumeis  qui 
pro  vobis  invigilant,  ad  feteruam  beatitudinem  me- 
reaminipervenireiileesi.Amen.Quod  ipseprtestare 
dignetnr. 

AdComplendum.  —  Sacrificium  salutis  noslrse  tibi 
offerentes,  quiesumus,  Domine  Deusnoster,  utcon- 
cedas  nobis  purificatismentibussempertucepietatis 
celebrare  mysterium.  Per  Dominum  nostnim. 

Super  populum.  — Da  salutem,  Domine,  qusesu- 
mus,  populo  tuo  mentis  et  corporis,  et  perpetuis 
consolationibustuorumreplecordafidelium,  ut,  tua 
protectione  relevati,  et  pia  tibi  devotione  compla- 
ceant,  et  tua  semper  beneficia  consequantur.  Per 
Dominum  nostrum. 

185  ^  HBBDOMADA  XXV    POST    PBNTECOSTEN. 

Deus,  qui  nos  rej^endo  conservas,  parcendojusli- 
ficas,  eta  temporah  tribulatione  nos  eripe,  et  gaudia 
nobis  aeterna  largire.  Per  Dominum  nostrum. 
D  Super  oblata.  —  Suscipe,  Domine,propitiatusho- 
stias,  quibus  et  te  placari  voluisti,  et  nobis  salutem 
potenti  pietate  restitui.  Per. 

Prxfatio.  — Vere  dignum  et  justum  est,  sequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  age- 
re,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterneDeus, 
per  Christiim  Dominum  nostrum  :  per  quem  sanctum 
et  benedictum  nomen  Majestatis  tuae  ubique  vene- 
ratur,  adoratur,  prsedicatur  etcohtur,  qui  est  origo 
salutis,  via  virtutis,  et  tuae  propitiatio  pietatis.  Per 
quem. 


•  In  Benedictionali  est  ultima.  Pentecost. ;  inGemet.  xtv poit  octavas Pentecost.  ;in. 

b  Iq  Calensi  assignantur  tantum Dominicse  XXIV  poit      priori  Theod.  xxv  post  Pentecost,,   in  altero  zxvi. 


189 


UBER  SAGRAHENTORUH. 


190 


(^9)  Req.Ben. 

AdComplendum. —  Imroortalitatisalimoniam  con- 
iecuti,qn8esumu8,Domine,  utquod  ore  percepimus, 
mente  sectemur.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  populum.  —  Familiam  tuam,  qusesumus, 
Domine^continua  pietatecustodi,  ut  a  cunctisadver- 
sitatibus  te  protegente  sitlibera,et  in  bonis  actibus 
tuo  nomini  sit  devola.  Per  Dominum. 

HEBDOMAOA  XX VJ    POST   PSNTBCOSTEN. 

Deus,  refugium  nostrum  et  virtus^  adesto  piis 
Ecclesiffi  tuffi  precibusauctor  ipse  pietatis,et  prffista 
ut  quod  fideliler  petimus  efficaciler  consequamur. 
Per. 

Super  oblata,  —  Da,  misericors  Deus,  ut  hffic  sa- 
lutaris  oblatio  et  a  propriis  nos  reatibus   indesi- 
nenter  expediat,  et  ab  omnibus  tueatur  adversis.  B 
Per  Dominum  nostrum. 

Prxfaiio. —  Vere  diguum  et  justum  est.ffiquum  et 

salutare,no8  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere,Do- 

mine  sancte,Pateromnipolens,ffiterne  Deus  :  et  libi 

debitas  laudes  pio  honore  deferre,   et  mirabihum 

taoruminenarrabiliaprfficoniadevotae  mentis  venera- 

tione  celebrare.  Teque  ineirabilem,atque  iuvisibilem 

Deum  laudare,  benedicere,  adorare.  Per  Christum 

Dominum  nostrum. 

Req.  Ben. 

Ad  Complendum,  —  Coelesti  lumine,  quffisumus, 

Dooiine,  semper  et  ubique  nos  prsveni,  ut  myste- 

hum,  cujus  nos  186  participes  esse  voluisti,  et 

puro  cernamus   intuitu,  et  digno  percipiamus  af- 

fectu.  Per. 
Super  populum.  —  Protector  in  te  sperantlum, 

Deus,  salva  populumtuum,  ut  apeccatisliber,etab 

boste  securus,  ut  tua  semper  gratia  perseveret.Per 

Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 

HKBDOMADA  XlVll  POST  PENTBCOSTEN. 

Ezcita,  Domine,  quffisumus,  tuorum  fidelium  vo- 
laotates,  ut  divini  operis  fructum  propensius  exse- 
quente8,pietatis  tu»  remedia  majora  percipiant.Per 
Dominum. 

Super  oblata.  —  Propitius  esto,  Domine,  suppli- 
cttionibus  nostris,  et,populi  tui  oblationibus  preci- 
busque  susceptis,  omnium  nostrum  ad  tecorda  con- 
▼erte,ut,a  terrenis  cupiditatibus  liberi,  adccelestia 
desideria  transeamus.  Per. 


A  sacramenti  quod  sumpsimus  medicatione  curetur. 
Per. 

Supei*  populum.  —  Excita,Domine,  tuorum  corda 
fidelium,  ut  sacris  intenia  doctrinis,  et  intelligant 
quodsequantur,etsequendofideliterapprehendant. 
Per  Dominum  nostrum. 

(640)    «  HBBDOMAUA  V   ANTE  NATALBX   DOMINI. 

(6U)  Excita,  Domine/potentiam  tuam,  et  veni.et 
quod  Ecclesiffi  tu»  promisisti,  usque  in  finem  s»- 
culi  cieioenteroperare.  Quivivis  etregnas  ciimDeo 
Patre  in  unitate  Spiritus  sancti  Deus.  Per  omnia. 

Super  oblala.  —  Sacrificium  tibi,  Domine  cele- 
brandumplacatusiDtende,quodetnosavitiisnostrffi 
conditionisemundetettuo  nomini  reddat  acceptos. 
Per. 

Praefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  edamim 
etsalulare,nostibisemperet  ubique  gratias  a$?ere, 
Domiue  sancte,  Pater  omnipoteus,  ffiterne  Deus, 
187  P^^  Christiim  Dominum  nostrum  :  cujus  (642) 
primiadventus  mystcriuraitanos  facias  dignis  lau- 
dibus  et  officiis  celebrare,  prffisentemque  vitam  in- 
culpabilem  ducere,  utsecimdum  valeamus  inlerriti 
exspectare.  Per  quem  Majestatem. 

Benedictio.  — Concedat  vobis  Dominus  praemium 
sincerffi  charitalis,  ut  cum  omnibussemperinpace 
yivatis.  Amen.lnimicorumomnium  insidiassupere- 
tis,  et  prffisentem  vitam  sincerissime  peragatis. 
Ameu.  Sitis  etiam  a  reatu  conscieutiffi  hberi,  utui- 
hil  meluatis  in  die  judicii  postfuturi.  Quod  ipse. 

Ad  Complendum.  —  Animffi  noslra),  quajsumus, 

Q  omnipotens  Deus,  hoc  potianturdesiderio,  ut  atuo 

Spirilu  infiiammentur,  ut,  sicut  lampades,  divino 

muneie  satiati,ante  conspectuum  venientisChristi 

Filii  tuiveiut  clara  luminafuigeamus.  Pereumdem. 

Super  populum.  —  Preces  pspuli  tui,  quaesumus, 
Domine,  clementerexaudi,utquideadventu  Unige- 
nili  Fihi tui  secundum  carnem  Istantur ;  in  secundo, 
cum  venerilinMajeslatesua,prffimiumffitern8e  vitae 
percipiant.  Per. 

HEBDOMADA   IV     ANTB  NATALBM   DOMINI. 

Excita,  quffisiimus,  Domine,  potentiam  tuam  et 
veni,  ut  ab  imminentibus  peccatorum  nostrorum 
pcriculis  te  mereamurprotegente  eripi,  teliberante 
salvari.  Qui  vivis  et  regnas. 

Super  oblata.  —  lntende,quffisumus,Domine,sa- 
Preefatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  sBquum  ^  crificiumsingulare^  ut,  hujus  participatione  myste- 


et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  ffiterne  Deus  : 
eujus  estoperis  quodconditi  sumus,  munerisquod 
Ti^mus,  pielatis  quod  tua  erga  nos  donacognos- 
eimus.Quamvia  enimnatura  nostra  peccati  vitiata 
ntvuloere,a  terrenis  tamen  adcoelestia  provehitur 
tuo  inenarrabili  munere.  Per  Christum. 

Beq.  Ben. 

AdComplendum.—  Concede  nobis,  Domine,quffi- 
tomufl,  nt  quidquid  in  nostra  mente  vitiosum  est, 


rii,  quffi  speranda  credimus  exspectata  sumanus. 
Per  Dominum. 

Praefatto.  —  Vere  dignum  et  justum  est,  ffiquum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gralias  age- 
re,  Domine  sancte.  Pateromnipotens,  ffiterneDeus. 
(643)  cui  proprium.est  et  singulare  quod  bonus  es, 
et  nulla  unquam  ate  es  commutatione  diversus. 
Propitiare,  qufiBsuuius,  supplicationibusnostris,  et 
EcclesiffitusB  misericordiamtuamquam  deprecatur 
ostende,  manifestans  plebi   tuffi,   Unigeniti  tui   et 


'Id  Kalendario    Rom.    quatuor    tantum    hebdo-      inMs.    Calensi  nec  plures    invenio  in    Gemet.    ac 
Bftdc  assignantur  ante   Nataie  Domiui,    et  totidem      Theod, 


191 


SANCTl  GREGORII  MAGNI 


191 


incarnatioQis  mysteriiim,  et  adventus  admirabile 
sacramentum  ;  ut  in  universitate  nationum  (644) 
constet  esse  perfectiim,  (645)  quod  vatum  ora- 
culis  fuit  ante  promissum,  (646)  percipiantque  di- 
gnitatem  adoptionis  quos  exornat  confessio  veritatis 
Per  quem. 

Benedictio,—  Omnipotens  Deus,  cujus  Uniqeniti 
adventuro,  etpraetcritum  creditis,  et  futurum  ex- 
spectatis,  ejusdem  adv«'ntus  vos  illustratione  san- 
ctificet,  et  sua  henedictione  locupletet.  Amen.  In 
prflesentisvilffisladiovos  abomniadversitate  defen- 
dat,  et  se  vobis in  j  udicio  placabilem  ostendat. Amon. 
Quo,  a  cunctiscontaglis  peccatorum  liberati,  illius 
tremendi  examinis  diem  exspectetis  intcrriti.Amen. 
Quod  ipse. 

188  ^^  Complendum . —  Suscipiamus,  Domine 
inisericordiam  tuam  inmedio  templi  tui,et  repara- 
tionis  nostrae  ventura  solemniacongruishonoribus 
prfficedamus.  Per. 

Super  populum .  — Da,quffisumus,  Domine,  po- 
pulotuo  Splritum  veritatis  el  pacis,  ut  et  te  per 
adventum  Uni^eniti  tui  tota  mente  cognoscat,  et 
quffitibi  sunt  placita,toto  corde  sectetur.  Pereum- 
dem  Dominum  nostrum. 

HBDDOMADA   111   A.NTB   NATALEIf    DOMlNl. 

Excita,  Doroine,  corda  nostra  ad  pnr^parandas 
Unigeniti  tui  vias,  ut  per  ejusadventum  purificatis 
tibi  mentibus  servire  mereamur.  Qui  tecum  vivitet 
regnat  Deus. 

Super  oblata,—  Placare,  Domine,quffisumus,hu- 
militatis  nostrap  precihus  et  ho<tiis,et  iibi  nulla  sup- 
petunt  suffra^ia  meritori:m,tuse  nobis  indulgentia; 
succurre  prffisidiis.Per. 

Prcefatio,—  Vere  dignum  et  justum  est  ffiquum 
et  salutare,  nos  tibisemperet  ubiquegratiasagere, 
Dorainesancte,Pateromnipotens,ffiterne  Deus  :  qui 
(647)  tuoinenarrabili  m»inere  prajstitisti  ut  natura 
humanaadsimilitudinemtuicondita,  dissimilis  per 
peccatum  etmortem  effecta,nequaquam  in  seterna 
damnatione  periret  ;  sed  unde  peccatum  mortem 
contrax  'ratjnde  vitam  tua  pietas  immensarepararet, 
et  (6^8)  antiquffi  virginis  facinus  nova  et  inteme- 
ratavirgo  Maria  piaret.  Quffiabangelo  salutata,  a 
Spiiitu  sancto  obumbrata,  ilium  pignere  meruit, 
quicuncta  nasci  suonutu  concessit:  qu»  miraba- 
tur  et  corporis  integrilatem,  et  conceptus  fecun- 
ditatem,gaudebatque  suum  paritura  parentem,Je- 
sum  Chri*itum  Dominum  nostrura.  Per  quem. 

Benedictio."  (649)  Deus,  cujus  adventusincar- 
nationis  pr«nteritus  creditur,  et  judicii  venturus 
exspectatur,  vos,  antequatn  veniat,  expiet  abomni 
contatrione  deiicti.Amen.Priusinvobisdiiuatomne 
quod  illa  futnraexaminatione  puniturus  est,utcum 
justum  advenerit  judex,  nonin  vobis  inveniatquod 
condemnet.Amen.Quo  venientenon  incurratis  sup* 
plicium  ffiternnra,  sed  remuneremini  donariissem- 
piternis.  Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur. 


A  Ad  Complendum.  —  Replefi  cibo  spfritalis  alimo- 
nisB,  supplices  te,  Domine,  deprecamur,  ut  hujas 
participatione  mjsterii  doceas  nos  terrena  diespi- 
cere,  et  amare  cc^Iestia.  Per  Dominum  nostrum. 

Supei*  populum.  —  Da,  quffisumus,  omnipotens 
Deus,  cunctffifamiliffi  tuffi  hanc  voIuntatem,Chri8to 
Filio  tuoDominonostro  venienti,  in  operibusjustis 
aptos  occurrere,  ut  ejus  dexterffi  so<^iati,  regnum 
mereantur  possidere coelcste. Per eumdem  Dominum 
nostrum. 

189    HEBDOMADA   11   ANTR    NATALEM   DOMINI. 

Aurem  tuam,quffisumus,Domine,precibus  nostris 
accommoda.et  mentis  nostrsc  tenebras  gratia  tus 
visitationis  illustra.  Per  Dominum  nostrum. 

Sw;?^ro6/d^a.— Devotionisnostrffitibi^quffisumus, 

3  Domine,  Hostiajugiterimmolptur,quae  et  sacri  pcr- 

agatinstitutamystei-ii,et  salutare  tuum  nobis  mira- 

biliter  operctur.  Per  eumdem  Dominum  nostrum. 

Praefatio.  —  Veredignum  et  justum  est,  ffiquum 
etsalutare,  nos  tibi  semperet  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,Pateromnipotens,8eterne  Deus,  per 
ChristuniDom  numnostrum:cujusincarnationesa- 
lus  facta  est  mundi,et  passione  rederaptio  procurata 
est  hominis  procreati.  Ipse  nos,qua?sumus,ad  »ter- 
num  perducat  prsemium.qui  redemitdetenebrisin- 
fernorum,justificetquein  adventu  secundo,qui  nos 
redemitinprimo;  quatenusilliusnos  amalisomni- 
bus  defendat  sublimitas^  cujus  nos  ad  vitam  erexit 
humiiitas.  Per  quem  Majestatemtuam. 

Benedictio.  —  Omnipotens  Deus  vos  placato  vultu 
p  respiciat.  etin  vos  donum  suffibenedictionis  infun- 
dat.  Amen.  Et  qui  vos  incarnatione  Unigeniti 
sui  fecit  solemnes,a  cunctis  praesentis  el  futur®  vit« 
adversildtibusreddatindemnes.  Amen.  Utquidead- 
ventu  Redemptoris  nostrisecundumcarnera  devota 
mente  Iffitamini.in  secundo,  cum  in  majestate  vene- 
rit,  pnemiisffiternffivitffi  ditemini.Amen.  Quodipse 
praistare  dignetur. 

Ad  Comp/eneifum. --ImploramuSjDomine.cIemea- 
tiam  tuam,  uthtecdivina  subsidia  avitiis  expiatos 
ad  festa  ventura  nos  prsparent.  Per. 

MENSIS    X   a  PERIA    IV. 

Prffista,  qnffisumus,omnipotens  Deus,  utredem- 
ptionisnostrffiventurasoli'mnitas,elpr8Bsentisnobi8 
vilffi  subsidiaconferat,et}Pterna'  beatitudinisprsmia 
Iar(?iatur.  Per  Dominum. 
"  Alia.  —  Festina  quffisumu8,Domine,ne  tardave- 
ris.et  auxilium  nobis  supernffi  virtutisimpende,  ut 
adventus  tui  consolationibussubleventur  qui  in  tu& 
pietate  confidunt.  Qui  vivis  et  regnas. 

Super  oblata.  —  Grala  tibi  sint,  Domine,  munera 
quibus  mysteriacelebrantur  nostrffilibertatisetvite 
Per  Dominumnostrum  Jesum  Christum. 

ISC^^^^A^^^o^Veredignumetjustumestjffiquum 
etsalutare.nostibisemper  et  ubique  gratias  agere, 
Dominesancte,Pateromnipotens,  ffiterneDeus,  per 
Christum  Dominum  nostrum  :  qui  abantiquis  pa- 


«JnKalend.    Rom.  statio    ad  sanctam  Mariam      dem  est  statio  in  Calens. 
Evangelium  Aiissus  est,  ut  etiam  hodie  legitur.  Ea- 


19S 


LIBER  SACRAMENTORUH 


194 


tribus  expectatus,  ab  angelo  nuntiatiis,  a  Virgine  A 
conceptus,iufine  sapculorumhomiuibus  estpneseu- 
tatus.Qui.appropinquante  iNativitatissusefesto,  ita, 
qu£sumus,sitnobis  plucatus,  qiialitertecum,et  cum 
Spiritu  sanctoadnosveniatnobiscumperpetimper- 
mansurus.  Per  quem. 

Au  compLendum.  —  Conservent  nos,  queesumns, 
Domiue,  munera  tua,etper  adventum  Uuigeuiti  tU| 
tribuaot  nobis  vitam  a>teruam.  Qui  tecum. 

Super  populum.  —  Gratije  luie,  quffisumus,  Do- 
miue,  supplicibus tuis tribuelargitatem,ut  mandata 
tua,te  opitulante,sectantes,consolationemprflesentis 
vittt  percipiant  et  futurae.  Per  Dominum. 

*  PERIA    VI. 

Excita,    quaesumus,    Domine,  potentiam  tuam  et 
veni,  ut  hi  qui  in  tua  pietate  contiduut,ubomni  ci-  ^ 
tius  adversitate  libereutur.  Qui  vivis  et  regnas. 

Super  oblata.  —  Fraista,  Domine,  qua>sumus,  ut 
dicato  munericongruentem  nostrae  devolionis  olTora. 
museCfectum.  Per. 

Prxfatio,—  Vere  dignum  et  justum  est,  ffiquum  et 

ialutai-e,nostibisemperet  ubique  gratiasagere,Do- 

mine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :  qui 

saDCtiticatoretiustitutoresabstinentiffi,cujusnullus 

fiois,  nullusque  est  numerus,  elTunde,  quaesumus, 

supernos,in  diebus  jejuuiorum  nostrorum,Spiritum 

gratis^alutaris,et  abomnibusnos  perturbatiouibus 

ueculi  hujus  tua  defensioneconserva,utquiUuige- 

niti  tui  ceiebramus  adventum,  continuumejussen 

tiamus  auxiiium.  Per  quem  majestalem   tuam. 

Ad  complemium. — Prosint  nobis,  Domine,sumpta 
mysteria,  pariterque  nos  et  a  peccatis   exuant,  et  ^ 
prssidiis  tuae  propitiationis  attollant.Per  Domiuum 
Dostrum. 

^  SABBATO   IN  III    LICT.    MENS18 

Deus,  qui  conspicis  quia  ex  nostraprivitateaffli- 
gimur,  concedepropitius  utex  tua  visitatione  conso- 
lemur.  Per. 

Alia,  — Concede,quiBsumus,omnipotensDeus,  ut 
quiasub  peccatijugoex  vetustatesepvitutedeprimi- 
mur,  expectata  Unigeuiti  Filii  tui  uova  nativitate 
liberemur.  Qui  tecuui  vivitetregnat  Deus. 

191  '-^^'A* — Indiguosuos^qiisasumusDominefa- 
mulos  luos,  quos  actiouis  propriieculpa  coutrisiat, 
1'DiKenili  Filii  tui  adveutu  Itietiiica.  Qui  tecum. 

Alia.  —  Praesta,  quffisumus,  omnipoteusDeus,ut 
Filu  tui  ventura  solemuiias,etpra!sentis  uobis  vitiB  D 
remeriia  couferat,  et  prwmia  wterua  coucedat  Per 
eumdem. 

Alui.  —  PrecespopuUtui,quaesumu8,Domiae,cle. 
iiieQterexaudi,ut  qui  ju^te  propeccatis  nostris  aflli. 
gimur,  pietatis  tuae  visilatione  consolemur.  l'er  Do- 
minum. 

(ttjO)  Alia  ad  Miuam,  —  Deus,  qui  tribuspueris 
mitiga»ti  llammas  igoium,  conce«le  propitiusut  nos 

•  Mx  eorlem  Kalendario  et  Cod.  Cal,  statio.  fit  ad 
tttfOJttoUts.  Hujuc  feria;  KvnugQi,  s^si^imluv  E.csurgens 
Marta  abiit  in  mont 

b  la  Kaiend.  Kom.  statio  iadicituriid  sanotum  Pe- 


famulos  tuosnonexuratflamma  vitiorum.Per  Domi- 
num  nostrum. 

Super  oblata,  —  Ecclesine  tuaj,  Domine,  munera 
sauctitica,etconcedeutperh(ec  venerandamysteria 
panecGeleslireticimereamur.PerDominumnostrum. 

Praefatto.—  Vere  dignum  et  justum  est,  squum  et 
saiuture,uostibisemper  etubiquegratiasagere,Do- 
mine  saucte,  Pater  omnipoteus,  aeterne  Deus  :  qui 
nonsoluinpeccatadimittis,sedipsosetiamJustiflca8 
peccatores,  et  reis  uou  tautumpeccatarelaxas,8ed 
doua  larpris  et  prffiiuia  :  cujus  nos  pietatem  sup- 
plicesexoramus,ut  quijejuniiset  votis  solemnibus 
nativitatem  Unigeuiti  tui  preveuimus,  iUius  douo 
et  pra^seutis  vilee  perturbatiouiDus  careamus,  et 
ailerna  muucra  capiamus.  Per  quem  majestatem 
tuam. 

Ad  complendum .  —  Quaesumus,  Domine  Deus 
nosier,  ut  sacrosaucta  mysteria,qutt3  pro  reparalio- 
nis  nostrai  muuimiue  coutuUsti,etpi8esensnobisrc- 
mediuin  esse  facias  et  futurum.  Per. 

(651)  OOMINICA  1  AMENATALKUDOMINI. 

£xcita,  Domiue,  poieuliam  luam  etveui,et  magna 
nobis  virtute  seccurre,  utper  auxiUuiu  gratiae  tuae 
quod  nostra  peccata  pra;peaiunt,  indulgeutia  tusa 
propilialionis  acceleres.Qui  vivii>etreguas,cuiuDeo 
Patre  iu  uuitale  Spiritus  saucti,  Deus.  Per  omnia. 

Superoblaia. —  llaec  tilii,Domiue,oblata  beniguus 
sancliticaudaassume  Ubamiua,  ut  eorum  perceptione 
expiemur  a  crimine,etadveutusFiiu  tuigloriaui  me- 
reamur  interriti  prsstolari.  Per  eumdem  Dominum 
nosirum. 

Prxfatio.  —  Vere  dignum  etjustumest,2equum  et 
salutare,  192  ^^^  ^^^^  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domiue  saucie,Pater  oujnipotens,a3terue  Deus,  per 
Christuiu  Doiuiuum  nostrum  :  quem  Joaunes  prce- 
cessituasceudo,  etin  desertis  eremi  prfledicando,et 
influeutisJordauisbaptizando,etad  iuferua  descen- 
dendo :  cuj u:»  venerandee  nativitu  tia  proxime  ventura 
Bolemnitate  ita  nos,  quiesumus,tibiplacitosreddat, 
ut  cuui  fructubouorum  operum  ad  regna  ccelesUa 
introdacat  ut  paraudoin  cordibusnostris  viam  Do- 
mino,  fruclusque  diguos  pueuitentiai  facieudo,  per 
piaidicaUonemJoannisobempeiemusmoniusnostri 
Salvatoris.Sicqueperveuiamus  perflliuinsteriiisad 
Fiiiuiu  Virgiuis,per  Joauuem homiuem  maguum  ad 
eumdem  Domiuuiu  nostrumhominem  Deum,qui  sic- 
ut  venitad  uos  redimeudum  occultus,ita  justiflcet 
cum  aujudicaudum  veneiitmauifestus.Perquem. 

Benedictio.  —  Deus,  qui  vos  et  prioris  adventus 
gratia  reparavit,  et  iu  secundo  daturum  se  vobis 
regnum  cuiu  sanctis  angelis  repromisit,  adventus 
suivosUlustrationesancUUcet.Amen.Vinculavestra 
dissolvat,  antequam  veniat,  ut,  liberati  a  vinculis 
pcccatorum,  interriti  tremendum  ejus  exspecteUs 
adventuui.  Ameu.  Etqueiu  veuisseiuterris  pro  ve- 

trum,  PrjDScribitur  legemlumEvang.  Anno  \oimperii 
TiOeri.  lium.  20  sancU  Gregorii  in  iianc  tvaugelii 
leciiouein  litciLur  habita  iu  basiiica  saucU  Joan,  Bapt. 
in  Cai.  post  hoc  Sabb.  ie^itur ;  Jjomin*  vacat^ 


198 


SANGtl  GREtiOfon  MACNl 


idft 


strasalute  creditis,  veDturumqtiAadjudrciumsusti- 
netis,  ejusadveutus  gioriam  impavidi  mereamiai 
contueri,  Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur 

Ad  coplendum,  —  Tribue  nobis,  Domine,  coele- 
stis  mensae  virtute  satiatis,  et  desidere  quae  recta 
sunt,  et  desiderata  percipere.  Per. 

Super  populum.  -  Adjuva,  Domine,  fragilitatem 
plebis  tuae,  ut  ad  votivum  magnae  festivitatis  etie- 
ctum,etcorporalitergubernatarecurrat,  etad  perpe- 
tuam  gloriam  devota  meute  perveniat.  Per. 
(652)  &  Oratione$  de  adventu  Domxni    quolidianis 

diebus. 

Concedcqussumus^omnipotensDeus,  ut  magnse 
festivitatis  ventura  solemnia  prospero  celebremus 
eflectu  ;  pariterque  reddamur  et  inteuti  coelestibus 
disciplinis,  et  de  nostris  temporibusltetiores.Per. 

Alia,  —  Conscientiasnostras,qu8esumus,Domine, 
visitando  purifica^  ut  veniens  Jesus  Christus  Filius 
tuus  Dominus  noster,  paratam  sibiin  nobis  inveniat 
mansionem,  Qui  tecum. 

Alia.  —  Prope  esto,Domioe,  omnibusex^pectan, 
tibus  te  in  veritate,  ut  in  adventu  Fiiii  tui  Domini 
nostriplacitis  tibi  aclibus  presentemur.Pereumdero. 
Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Concede,  qussumus,  omnipotens  Deus 
hancgratiain  plebi  tu8e,adventum  Uuigeniti  tuicum 
193  summa  vigilantia  exspectare,  ut,  sicut  ipse 
auclornostrfiesa]utisdocuit,velutfulgenteslampadas 
in  ejus  occursum  nostras  animas  praeparemus.  Per. 

Alia, —  Meules  uostras,  quaesumus,  Domine,  lu- 
mine  tuds  visitatiouis  illustra,  ut  esse,  te  largiente- 
mereamuret  inter  prospera  humiles  etinteradversa 
securi.  Per  Dominum. 

Alia.  —  PrflBsta,  qussumus,  omnipotens  Deus, 
Filii  tui  ventura  solemni  taset  pr&sentis  vit»  nobis 
remedia  conferat,  et  prflemia  «terna  coucedat*  Qui 
tecum  vivit  etregnat  Deus. 

Alia.  —  Concede,  quffisumus,  omnipotens  Deus, 
ut  quia  sub  peccati  jugo  ex  vetusta.servitute  depri- 
mimur^  exspectata  Unigeuiti  Filii  tui  nova  nalivitate 
liberemur.  Qui  tecum. 

Alia,  —  Qua)sumus,  omnipotens  Deus  preces  no- 
stras  respice,  et  tusesuper  nos  viscerapietatis  im- 
pende,  utquiex  nostraculpa  affligimur,Salvatore 
nostro  adveuieute,respiremus.  Qui  tecum  vivit. 

Alia.  —  Voci  nostrfie,  qaaesumus,  Domine,  aures 
tuae  pietatis  accommoda,  et  cordis  nostri  tcnebras 
lumine  tuse  visitationis  illustra.  Qui  vivis. 

Alia, —  Porrige  nobis,  Domine  dexteram  tuse  ve- 
nerationis,  et  veni,  et  peccAta  nostra  propitiatus 
solve.  Qui  vivis  et  regnas. 

Alia. —  Porrige  nobis,  Domine,  dexteram  tus 
venerationis,  et  veoi,  et  peccata  nostra  propitiatus 
absolve.  qui  vivis  et  regnas. 

Alia,  —  Festinantes,  omnipotensDeus^  inoccur' 

t  In  Edit.  Vatic,  et  Gussanvil.,  Oratio. 

b  in  £dit  Pamei.  sunt  etiam  Orationes  multa 
pro  peccatis,  sed  a  aostris  prorsus  discrepantesi 
pauois   exceptis.   fitsi  vero  Codat  Reg.  Sy  Piame« 


A  sum  Filii  tui  Domini  no«(tri  tua  impediant  opera 
actus  terreni,  sed  coelestis  Sartientise  eruditio  faciat 
nos  ejusesse  consortes.  Qui  tecum. 

Alia.  —  Praesta,  quaesumus  omnipotens  Deus,Qt 
quiapropeccatis  nostris  meremuraffligi,peradven- 
tum  Filii  tui  a  cunctis  adversitatibus  iiberemur.Per. 

Alia,  —  Deus,  qui  nostra  nosconspicis  semper 
infirmitate  destitui,  adventusFiliitui  nos  visitatione 
custodi.  Qui  tecum  vivit  etregnat. 

Alia.  —  Adesto,  qusesumus  omnipotensDeus  at- 
que  in  cunctis  actionibus  nostris  et  aspirando  nos 
prffiveni,  et  adjuvando  custodi.  Qui  vivis. 

Aiia.  —  Pi*a?veniat  nos,  quaesumus,  omnipo- 
tensDeus,tua  gratie  semper  et  subsequatur,utper 
adventum  Unigeniti  tui,  quem  summocordis  desi- 
n  derio  194  sustinemus,  et  preesentis  vitse  subsidia 
et  futurse  etiam  consequamur.  Qui  teciim  vivit  et 
regnat  Deus. 

Alia.  —  Deus,  qui  conspicis  quia  in  tua  pietate 
coniidimus,concede  propitiusutper  adventuraUni- 
geniti  tuidecoelesti  semperprotectionegaudeamus. 
Qui  tecum  vivit  et  regnat  Deus. 

Alia.  —  Subveniat  nobis  Domine,  misericordia 
tua,  ut  abimminentibuspeccatorumnostrorum  pe- 
riculis,  te  mereamur  veniente  salvari.  Qui  vivis  et 
regnas. 

Alia.  —  Gxcita,Domine,potentiamtuam,  et  veni, 
ut  tua  propitiatione  salvemur.  Qui  vivis. 

Alia.  —  Festina,  ne  tardaveris,  DomineDeusno- 
ster,  et  a  diabolico  furore  nos  potenter  libera.  Qui 
vivis. 
C  Alia,  —  Exsultemus,  quaesumus,  Domine,  Deus, 
noster.omnes  recticordein  unitatefideicongregati, 
ut  veniente  Salvatore  nostro  Filio  tuo,  immaculati 
occurramus  illi  in  ejus  sanctorum  comitatu.  Qui 
tecum. 

Alia. —  Fac  nos,  quaesumus,  Domine,  mala  no- 
stra  toto  corde  respuere,  ut  veniente  Fiiio  tuo  Do- 
mino  nostro,bona  ejuscapere  vaieamus.Qui  tecum 
vivit. 

Alia.  —  Praecinge,  quffisnmus,  Domine  Deus  no- 
ster,  lumbos  mentis  nostrae  divina  tua  virtute  po- 
tenter,ut,  veniente  DominonostroJesuChristoFiiio 
tuo,  digniinveniamur  aeternffivitseconvivio^et  vota 
ccplestium  dignitatumabipso  percipere mereamur. 
Qui  tecum  vivit  et  regnat. 
D  AUa,—  Facnos,qu8esumu8,  DomineDeusnoster, 
pervigiles  atque  soUicitos  adventum  exspectare  Chri- 
sti  Filii  lui  Domini  nostri,  ut  dum  venerit  pulsans, 
non  dormientespeccatis,sedvigilante8,etinsui8in- 
veniat  laudibus  exsultantes.  Qui  tecum  vivit  etre- 
gnat  Deus. 

^  /fzctptein((653)  Orationes  pro  peccatis, 

Succurre,quflesumus,  Domine,populo  suppiioanti, 
et  opem  tuam  tribue  benignus  inlirmis,  utsincert 

Editis  plerumque  assentiatur,  non  pausa  tamen  saot 
in  quibus  variae  sunt  diverssBque  lectioQes.  Sic  ia 
Orat.  6,  pag.  373,  ubi  legitur  :  iiberis  tibi  meniibus 
$erviamu$i  legendum  ex  Cod.  819«  (k  tui$  $emf$r  (f> 


197 


LIBER  SACRAHENTOROM. 


198 


tibi  mente  deyoti,  et  praeseDtis  vit6B  remediis  gau-  A  mus,  tuse  coasolationisgratiamseiitiamus.PerDo- 


deaot,  et  futurae.  PerChristum. 

Alia, —  Deus,  qui  juste  irasceris,  et  ciementer 
ignoscis  afElicti  popuii  lacrjmas  respice  ;  et  iram 
tuoe  indignationis,  quamjustemeremur,propitiatus 
averte.  Per  Dominum. 

195  '"^  ^^^' "  0  uaesumuSfOmnipotens  Deus,ut  qui 
DO^tris  fatigamur  offensis  et  merito  nostrseiniquita* 
tis  aflligimur,  pietatis  tuse  gratiam  consequimere- 
amur.  Per. 

Alia,  — Deus,  cui  proprium  est  misererisemper, 
et  parcere,  suscipe  deprecationem  nostram,etquos 
delictor  um  catena  constringit,  miseratio  luae  pietutis 
absolvat.  Per  Domiaum  nostrum. 

AUa.  —  Da  nobis,  quaesumus,  Domine,de  tribu- 
latione  loetitiam.ut,  qui  diu  pro  oostris  peccatisaf-  n 
fligimury  intercedente  beato///.  martyre  tuo,intua 
misericordia  respiremus.  Per  Dominum  nostrum  Je- 
sum  Christum. 

Alia,  ^  Ciamantium  ad  te,  qu8esumus,Domine, 
preces  dignanter  exaudi,  ut  sicut  iNinivitis  in  af&i- 
ctione  positis  pepercisti^  ita  et  nobis  in  praesenti 
tribulatione  succurras.  Per. 

Alia.  — Tribulationem  nostram,  qu8esumus,Domi- 
De,propitiusrespice,etiramtu6eindignationis,quam 
uste  meremur,  propitiatus  averte.  Per  Dominum. 

Alia.  — Deus,  quipeccantiumanimasnonvispe- 
rire,  sed  culpas,  contine,  quam  meremur,iram,  et 
quam  precamur  super  nos  efTunde  clementiam,  ut 
de  uicerore  gaudium  tufiemisericordiaeconsequime- 
reamur.  Per. 


mmum  nodtrum. 

Alia.  —  Nedespicias, omnipoteus  Deus,  populum 
tuum  in  afflictioneclamautem,  sedpropter  gioriam 
nomiuis  tui  tribulatis  succurre  placatus.  Per. 

Alia.  —  Exaudi,  Domiue,gemitumpopulitui;nec 
plus  apud  te  valeat  offeusio  deiinquentium,  quam 
misericordiatuaindultafleUbus  supplicantium.  Per 
Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Omnipotens  Deus,  misericordiam  tuam 
nobis  placatus  impende,  utqui  te  coutemuendocul- 

pamincurrimus,confitendoveniamconsequamur.Per. 

Alia,  —  Moveatpietatem  tuam,  queesumus,  Do- 
mine,  subjectsetibiplebisafTectus  ;etmisericordiam 
tuam  suppiicatio  fidelis  obUneat.  Per. 

Alia.  —  Avertt},  quuesumus,  Domine,  iram  tuam 
propitiatus  a  nobis,  et  facinoranostra,  quibusindi- 
gnationem  tuam  provocamus,  expeile.  Per  Domi- 
num. 

Alia.  —  Memor  esto,  quiesumus,  Domine,  fragi- 
litatis  bumanae,  et  qui  juste  verberas  peccatores, 
parce  propitiatus  afllictis.  Per. 

Alia.  —  Aures  tuffi  pietatis,  quiesumus,  Domine, 
precibus  nostris  inciina,  ut  qui  peccatorumnostro- 
rum  flageiiis  percuUmur,  miserationis  tuaegratiali* 
beremur.  Per. 

(654)  «  Incipiunt  Orationes  quotidianae. 

Vox  clamatis  Kcclesiae  ad  aures,Domine,  quaesu- 
mus,  tuae  pieiatis  asceudat,  ut,  percepta  veuia  pec- 
catorum,  te  fiat  operante  devota,  te  protegente  se- 
cura.  Per  Dominum  uostrum. 


Alia.  —  Quaesumus,  omnipotensDeus^afflicti  po-  ^     Alia.  —  Propitiare,  Domine,  supplicdtionibusno- 


puii  lacrymas  respice,  et  iram  tuee  indignationis 
averte,  ut  qui  reatum  nostrse  infirmitatis  agnosci- 
mus,  lua  consolatione  liberemur.  Per. 

Alia.  —  Deus,  qui  culpa  oflenderis,  poenitentia 
placaris,  preces  popuii  supplicantis  propitiusres- 
pice,  et  flagella  tuee  iracundiae,  quse  pro  peccatis 
Dostris  meremur,  averte.  Per  Dominum. 

ALia.  Parce,  Domine,  parce  populo  tuo,  ut  di- 
gnis  flagellationibuscastigatus^  in  tua  miseratione 
respiret.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Cbristum. 

Alia.  —  Deus,  refugium,  pauperum,  speshumi- 
lium,  salusque  miserorum  supplicationes  populi  tui 
dementer  exaudi,  ut  quos  justitia  verberum  fecit 
afQictos^  abundantia  remediorum  faciat  consolatos 
Per. 

Alia,  — Praesta,  qusesumus,  omnipotensDeus,ut 
gui  196  ofifensam  nostram  per  flageiia  cognosci- 

neHciis  gloriemur  Orat.  8,  eadem  pag.  ubi  H)d.  liabet 

iiumis  calamit.j  melius  legitur  in  hAs.  diuturnis  caL 

Pag.  174,  1.  18,  ut  de  meintogaudiumtucB  misericor' 

ttite,  etc.,  ubi  ex    Cod.  iaudalo    restituendum   ut  de 

9iarore  gaudtum,  etc«  iisec  pauca   observavimus,   ut 

paiam  fieret  m  Edit.  Pamel.  ez  Codice    Reg.    S.    cu- 

]u8  peues  no8    variantes    lectiones   habemusi    multa 

pofae  «^rrigi.  In  Ms.  Cal.  hoc  quoque   luco    exhiben- 

lur  Oratiofies  pro  peccatis^  matutmaleSf  quotidiana 

Itc.,  DenDOQ  iD  aiiis  Mss.  oostris. 

•  IoU«  Paoieiy»  oroiione^  qwiii4ian%$  die^t^,  Atia 


stris,  et  exorabiiis  tuis  esto  suppiicibus,  utcoucessa 
venia,  quam  precamur,  perpetuo  misericordise  tuae 
munere  gioriemur.  Per  Dominum  uostrum. 

Aiia.  —  Nostris,  Domine,  quaesumus,  propitiare 
temporibus,  ut  tuo  muueredirigatur,etRomanase- 
curitas,  et  devotio  Cbristiana.  Per  Domiuum  no- 
strum. 

AIm.  —  Diesnostros,  qu8esumus,Domine,pIacatu8 
inteude  ;  pariterque  uos  etapeccatis  absoive  propi- 
tius,  et  a  cuuclis  eripe  beuiguus  adversis.  Per. 

197  ^^^'**  — Quiesumus,omDipoteus  Deus,ne  nos 
tuauusericordia  derebuqiiat,quw  eterroresnostros 
semper  amoveat,  et  noxia  cuncta  depeiiat.  Per. 

ALia.  —  Pruesta,  quiesumus,  omnipotensDeus,ut 

D  inter  innumeros  viUe   prffiseuiis   errores  tuo  sem- 

per  moderamiue  dirigamur.  Per  Dominum  nostrum* 

ALia.  —  Perpetua,  quaisumus  Domine,  pace  cu- 

Cod.  Reg.  S.  tilulus  esl  idem  ac  in  Ed.  Menard.,  li- 
cet  in  cttjleris  fere  cum  Ed.  Pamel.  conseutiat.  fix 
eo  tameu  muiiaqua;  hac  lu  Edit.  deficiunt  restilui 
possunt.  Sic  pag.  376,  lin.  antepenuit.,  legitur  :  et 
cui sperandae pietatis  indulges.  Ai  suppleniium  ex  Ms. 
cuititiuciamsi).  piet,  ia)i\ii\.,  Angeii  Rucc»,  qua 
VaLicauis  lypis  excusaest,  ac  sflepe  alibi  recusa,  no- 
vissiuje  vero  cura  Pein  uussanv.  h«3c  louga  Uratio- 
Dum  quotidianarum,  vesperuualium,  maiuUuaiium| 
etc.,  series  repenturi  paucis  duutaxai  exceptis, 


m 


SANCTI  GREGORII  MA(iNI 


ioo 


stodj,  quos  in  te  speraredonasti.  Per  Dominumno 
strum. 

AUa.  —  Ade^to  Dobis,  misericors  Deus,  et  tuse 
pietalis  nobis  propitiusdoua  coDcede.  Per. 

Alia.  —  Hege  aostras,Domioe,  propitius  voiuDta- 
tes,  ut  aec  propriis  iaiquilatibus  impliceatur,  aec 
subdautur  alieuis.  Per  Domiuum  nostrum. 

Alia»  —  Gomprime,  Domioe,  quaBsumus,  noxios 
semper  iucursus,  et  salutarem  temporibus  nostris 
propitius  da  quietem.  Fer. 

Alia,  —  Ab  orQoibus  aosdefeade,  quaesumus,  Do- 
mine,  semper  adversis,etcoutiauis  tuereprassidiis. 
Per  Domiauui. 

Alia,  —  Da,  quoBsumus,  oma'poteas  Deus,utqui 
iafirmitatis  uostrse  couscii  de  tua virtute coutidimus, 
sub  tua  semper  pietate  gaudeamus.  Per  Domioum 
nostruiu. 

Alia.  —  Facuos,qu£esumus,DomiaeDeusnoster, 
iu  tuadtivotioue  gaudere,quiaperpetuaest,etplcua 
felicitaSf  si  bouorumotnuiumserviamusAuctori.  Per. 

Alia.  —  Omaipoteas&empiteraeDeus,facnostibi 
semper  et  devotam  gerere  voluutatem  et  Majestati 
tu&  sincero  corde  seivire.  Per  Domiuum  nostrum. 

.4/ta.  —  Deus,  a  quo  cuncta  bona  procedunt,lar- 
gire  supplicibus  ut  cogitemus,  te  iuspiranle,  quse 
recta  suut^et,  te  guberuaute,  eadem  faciamus.  Per. 

AUa.  —  Yox  noslra  le,  Domine,  semperdeprece- 
tur,etaddurestufiepietatisascendat.  Per  Dommum. 

Alia.  —  Prttjsta,  quuesunius,omnipoteusDeus,ut 
liberis  tibi  menlibus  serviamus.  Per  Dominum  uo- 
strum. 

Alia,  —  Ut  tiiam,  Domine,misericordiamconse- 
quauiur,  fac  nos  tibi  toto  corde  esse  devotos.Per. 

198  ^^^^'  ~~  Suscipe,  Uomiue,  preces  nostras, 
etclamantiumad  tepiacorda  propitiusintende.Per. 

Alia.  —  Cunctas,  Domme,  semper  a  nobis  iniqui- 
tates  repelle,ulad  viamsaiutisaBternsesecuramente 
curramus.  Per  Domiuum  no^trum. 

Alia.  —  Hedemptor  uosier,  aspice,  Deus,  et  tibi 
nos  jugilerservire  concede.  PerDomiuumnostrum. 

AUa.  —  Deus,cceli  terrffiquedomiuator,auxilium 
nobis  tuae  defeusiouis  L»euiguus  impeude.  Per. 

AUa,  —  Prwata,  quwsumus,  misericorsDeus,  ut 
tibiplacitameuteserviamus.Per  Dominum  nostrum. 

Alia.  —  Purilicet  uos  iudulgeutiatua,Deus,etab 
omni  semper  iniquitate  custodiat.  Per. 

A  Ua.  —  Adesto  nobis,  misericors  Deus,  et  tuacir- 
ca  uos  propitiatus  doua  custodi.  Per. 

AUa.  —  AcuuCtis  iniquitatibus  nostris  exuenos, 
Domiue,  et  iu  tua  fac  pace  gaudere.  Per. 

jilia,  —  Viucula,  Domiue,  qufiesumus,  humante 
pravitatisabrumpe,utad  coutitendum  nomeu  tuum 
libera  meute  curramus.  Per* 

^lta,  —  Tua  nos,  Domine,  quoesumus,  gratia  be- 
nedicat,  et  ad  viiam  perducat  «teruam.PerDomi- 
nuui  iiostrum. 

j^lia,  —  Vide,  Domine,  infirmitatesao8tras,etce- 
leri  nobis  pietate  succurre.  Per  Dommum  oostrum. 

Aita.— Facnosi  Domine,  qu«8umu8,malaaostra 


A  toto  corde  respuere,ut  bona  tna  capere  valeamus. 
Per. 

Alia.  —  Esto  nobis  propitius,  Deus,  ut  tua  nos 
misencordia  subsfiquatur.  Per  Dominumnostrum- 

AUa.  —  Praeveniat  nos,  qusesumus^Domioe,  mi- 
sericordia  tua,etvocesaostras  clemeatiatuaepropi- 
tiatiouis  anticipet.  Per. 

Alta.  Coleri  aobis,  quaesumus,  Domine,  pietate 
succurre,  ut  devotio  supplicaadum  ad  gratiarum 
trauseat  actiouem.  Per. 

AUa.  —  Deiicta  oostra,  Domine,  quibus  adversa 
dominautun  199  absterge et tua  nos  ubiquemise- 
ratione  custodi.  Per. 

ALia.  —  Absolve,  Domine, qu8e9umus,nostrorum 
vincula  peccatorum,  et  quidquid  pro  eis  meremur 
B  averte.  Per. 

Aiia-  —  Ascendantadte,  Domine,  precesnostrs, 
et  ab  Ecclesia  tua  cunctamrepelle  nequitiam.  Per. 

Alia.  —  Ciamantes  ad  te,  Deus,  dignanter  exaudi : 
ut  nos  deprofuudoiniquitatiseripias,  etadgaudia 
seterna  perducas.  Per. 

AUa.  —  Concede  nobis, quaesumus,  Domino,  ye- 
niarn  delictorum,  et  eos  qui  te  impugnare  moliun- 
tur  expugna.  Per. 

AUa.  —  Tuanos,  Doinine,qu8Psumus,gratiasem- 

per  et  prieveniat,  et  sequatur^ac  bonis  operibusju- 

giter  pisstel  esse  inteutos.  Per. 
AUa.  Respice  nos,  misericors  Deus,   et   nomini 

tuo  periice  veraciter  obsequentes.  Per. 

AUa,  —  Tuere  nos,  superoe  moderator,  et  fragi- 
G  litatem  uostram  tuis  defende  praesidiis.  Per. 

AUa.  —  Ut  anostris  excessibus,Domine,  tempe- 
remus,tua  nosprseceptaconcede  jugiteroperari.Per 

AUa.  —  Aufer  a  uobis,  qutesumus,nostras,Domi- 
ne,  pravitates,  ut  non  iiidignationem  tuam,  sed  in- 
dulgentiam  sentiamus.  Per. 

AUa,  ~  Utcunctis  nos,  Domine,  foveas  adjumen- 
tis,  tuis  apta  propitius  discipliois.  Per. 

AUa.  —  Oculi  nostri  ad  te,  Domiae,  semper  in- 
teudaot,  ut  auxiliumtuumet  misericordiam  seotia- 
mus.  Per. 

AUa.  —  Peccataaostra,quflesumus,Domine,  me- 
mor  bumaaa!  couditiouis  absolve,  et  quidquid  eo- 
rum  retributioue  meremur  averte.  Per. 

AUa.  —  Porrige  aobis,  Deus,  dexteram  tuam,  et 
|x  auxiliam  nobis  superuae  virtutis.  Per. 

AUa.  —  Exaudi  nos,  Domiue  Deus  noster,  etEc- 
clesiam  tuam  intermunditurbines  fluctuantem  cle- 
menti  gubernatione  moderare.  Per. 

200  ^^'^*  —  Intende,  Domine,  qua^sumus,  sup- 
phces  tuos,  et  pariternobisindulgentiamtribuebe- 
nignus  et  gaudium.  Per. 

AJia.  — Respice  nos,  omnipotens  et  misericors 
DeuB,  et  ab  omuibus  tribulationibus  propitiatus  ab* 
iK)lve.  Per. 

Alia.  — Iniquitates  nostrasnerespiciaSyDeuSysed 
lola  nobis  misericordia  tua  prosit  indignis.  Per. 

A/io.— Faonoi»  DomiaeDeaiapsterituisobedire 


SOl 


LIBER  SAGRAMENTORUM. 


m 


mandatit,  quia  tunc  nobis  prospera  cuncta  prove-  A  nostras,  et  totiasnoctis  insidias  tu  repeUe  pronilius. 


B 


oient,  si  te  totius  vitae  sequamur  auctorem.  Per. 
•  Oraiiones  (653)  alix  vespef-tinales. 

OmDipotens  sempiterne  Deus,vespere,etmane,et 
meridie,  Majestatem  tuam  suppiiciter  deprecamur, 
ut,expulsisde  cordibus  nostrispeccatorum  tenehris, 
ad  veram  lucem,  quse  Ghristus  est,  nos  facias  per- 
veoire.  Per. 

Alia. —  Vespertinfle  laudis  officia  persolventes» 
ciemeDliai:  tuam,Domine,humiIi  prece deposcimus, 
ut  Docturoi  iasidiatoris  fraudes,te  protegente,vinca- 
mus.  Per. 

Alia.  — Propitiare,  Domine,  vespertinissupplica- 
tiooibus  Dostris,  etfacnossiae  ulloreatu  matutinis 
tibi  laudibus  praesentari.  Per. 

Alia.—  F)xaudi,Domine,famuiostuos  vespertina 
nomiDi  tuo  votareddentes,  et  quos  persinguiadiei 
momenta  servasti,  per  noctis  quietem  custodire  di- 
gnare.  Per. 

(656)  Orationes  ad  crucem. 

QufiBsumuSjDomineDeus  noster,  ut  per  vexillum 
sancifle  crucis  Pilii  tui,  ad  conterendas  adversario- 
rum  insidias,  nos  in  tu»  protectionis  securitate  con« 
stituas.  Per  eumdem. 

Alia. —  Supplicesclementiamtuam,  qusesumus, 
omuipotens  Deus^ut  abhoste  malignodefendas  quos 
per  lignum  sanctae  crucisFiiii  tuiarmajustitiaepro 
saluta  mundi  triumpba:ejussisti.Per  eumdemDo- 
niinum. 

Atia.  —  Deus,  qui  pronobisFiiium  tuumcrucis  ^ 
patibulum  subire  voluisti,  utinimici  a  nobisexpel- 
leres  potestatem,concede  nobis  famulis  tuis  ut,an- 
tiqui  hostis  insidias  tanti  virtute  mysterii  superan- 
tes,  sincerissima  tibi  perpetuo  mente  famulemur. 
Per  eumdem  Dominum. 

201  ^/ta.— Deus,  cujus  Filius  per  trophaeum 
crucismundumredimeredignatus  est,  concedepro- 
pitius  ut  qui  de  redemptione  laetamur  aeternis  gau- 
diis  perfrui  mereamur.  Per  eumdem    Dominum. 

Atia. —  Deus,  qui  per  sanguinem  crucis  Domini 
Do^tri  Jesu  Christi  Fiiii  tui  dedisti  pacem  homini- 
bus,  et  coelestium  coilegium  angeiorum,  da  nobis 
et  tuae  pacis  ubertate  repleri,  et  angelicae  societatis 
uuitate  Isetari.  Per  eumdem  Dominum. 

(657)  Orationes  ad  Compleiortum . 


Oriator  in  nobis,  Domine,  nascentibus  tenebris,      ^®^  gaudeamus.  Per. 


Per. 

i4rt(i.  —  QuaRsumus,  Domine  Deus  noster,  diei 
molestias,noctisquietesustenta,  ut,  necessaria  tem- 

porumvicissitudinesuccedente,nostrareficiaturin- 
firmitas.  Per. 

Alia.  —  Adesta,  Domine,  precibus  nostris,  etdie 

noctuque  nos  prolege,ulquibusIibetallernationibu8 

temporumtuasemperincommutabilitatefirmemur. 
Per  Dominum  nostrum. 

Alia.—  Deus,  qui  illuminas  noctem,  et  lucem 
posttenebras  facis,  concede  nobis  ut  hanc  noctem 
sine  impedimento  SatanflB  transeamus,  atquematu- 
tinishoris  ad  altare  tuumrecurrentes,  tibiDeogra- 
tias  referamus.  Per, 

Alia.  —  Tuus  est  dies,  Domine,  et  tua  est  nox, 
concede  nobis  ut  hanc  noctem,etc.,  ut  insuperiori. 

Alia.  —  Tuus  estdies,  Domine,  et  tua  est  nox  : 
concede  solem  j  ustitiae  permanere  in  cord  ibus  nostris, 
ad  repellendas  tenebras  cogitationum  iniquarum .' 
Per. 

(H58)  Incipiunt  Orationes  matutinales. 

IUumina,  Domine,  qusesumus.in  tecordacreden- 
tium,  ut  tuo  semper  munimine,el  tuo  auxilio  prote- 
gamur.  Per. 

Alia.  —  Tua  nos,  Domine,  veritas  semper  illumi- 
net,  et  ab  omni  pravitate  defendat.  Per  Dominum. 

202  >i/2'a— Salvanos,omnipotensDeus,etiucem 
nobis  concedeperpetuam.  Per  Dorainumnostrum. 

Alia,  —  Exaudi  nos,misericorsDeus,et  mentibus 
nostris  gratiae  tuae  lumen  ostende.  Per. 

Alia.  —  Malulinasupplicam  vota,  Domine,  propi- 
tius  intuere,  et  occulta  cordis  nostri  remedio  tufle 
clarifica  pietatis,  utdesideria  tenebrosanonteneant, 
quos  lux  coelcstis  gratifle  reparavit.  Per. 

Alia.  —  Emilte,  qu8e3umus,Domine,lucem  tuam 
cordibus  nostris,  utmandatorum  tuorum  lege  per- 
cepta,in  via  tua  ambulantes,  nihil  patiamur  erroris. 
Per. 

Alia. —  Omnipoteossempiterne  Deu8,apudquem 
nihil  obscurum  est,  nihil  tenebrosum,  emittelucera 
tuam  cordibus  nostris,  etc,  ut  in  superiori. 

Alia.  —  Deus,qui  vigilaules  in  laudibus  tuiscoe- 
lesti  mercede  remuneras,  tenebras  de  cordibus  no- 
stris  auferre  digneris,utiplendorelumiiustui  seui- 


aarora  justitiae,  ut,peractodie,  tibi  supplicitergra- 
tias  agentes,  etiam  mane  dignanter  respicias  vota 
solventes.  Per. 

Alia.  —  Gratias  tibi  agimus,  Domine,  custoditi 
perdiem,  grates  tibi  exolvimus  custodiendi  per 
Doctem  :  reprcesenta  nos,qu8esumus,  Domine,ma- 
tatinis  horis  incolumes,  ut  nos  omni  terapore  ha- 
beas  laudatores.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia.-^  lilumina,  quaesumus,  Domine,  tenebras 

•  Iq  Edit.  Pamel.  prsecedunt  Orat.  Matutinales,  et 
quidem  longe  piures  quam  hic,  peiieqne  diver^ie.  Iq 
vet.  Sacram.  Gall.  le^iinturtantumduae  ex  his  Ora- 

Patrol.  LXXVllI. 


Alia.  —  Exsurgentes  de  cubilibus  nostris,  auxi- 
lium  gratifle  tuae  matutinis,  Domine,precibus  implo- 
ramus,  ut,  discufrsis  tenebris  vitiorum,  ambulare 
mereamur  in  luce  virtutum.  Per. 

Alia.  —  Te  lucem  veram,  et  lucis  auclorem,  Do- 
mine,  deprecamur,  utdignerisa  nobis  tenebrasde- 
pellere  vitiorum,  et  clarificare  nos  luce  virtutum. 
Per. 

Alia.^  Auge  innobis,  Domine,quflesumus,  tidem 

tionibus,  sc.  prima,  Omnipotens,   etc-,  et  3,  f^rnpi^ 
tiare  clc. 


m 


SANCtl  CREGORII  MAGNI 


204 


tuam,  et  Spiritus  sancti  lucem  in  nobis  ^emper  ac- 
cende.  Per. 

Alia,  —  Deus,  qui  tenebras  ignorantiaB  verbi  tni 
luce  deppllis,angein  cordihusnostrisvlrtntemtidei, 
qiiam  de(iisti,ut  ignis^quem  gratiatiiafecllaccendi, 
nullis  tenlationibus  possit  ex^tiugui.  Per. 

Alia.  —  Auribus  percipe,  Domine,  qiicTsumus, 
verba  oris  nostri,  clamoremque  matulinum  pius 
scrulatoir  intellige,  ut  orandi  ad  te  nobis  sit  fida  de- 
votio,  tuaque  donetur  nol>is  diluculo  contemplatio, 
et  peccatorum  omnium  exoptata  remissio.  Per. 

Alia.  —  Veritas  tua,  quflBsumus,  Domine,  luceat 
incordibusnostris,etomnisfalsitasinimicidestrua- 
tur.  Per  Dominum  nostrum. 

Alia,  —  Sensibus  nostris,  qua^sumus,  Domine, 
lumen  sanctum  tuuni  benignus  infunde,uttibi  sem- 
per  203  simus  devoti,cujus  sapientia  creati  sumu«:, 
et  providentia  gubernamur,  Per. 

Item  (659)  ad  Matutinas  lucescente  die. 

Deus,  qui  diem  discernis  a  nocte.aclusnostrosa 
tenebrarum  distingue  caligine,  ut  super  quse  san- 
cta  sunt  meditantes,in  tuajugiterlucevivamus.Per 
Dominum  nostrum* 

Alia.  —  Gratias  tibi  agimus,  Domine  sancte, 
Pater  omnipotens,  aeterne  Deus,  qui  nos  de  trans- 
aclo  noctis  spatio  admatutinas  horasperduceredi- 
gnalus  es  iqua^sumusutdonesnobisdiem  hunc  sine 
peceato  transire,  quatenus  ad  vesperumetsemper 
tibi  Deo  gratias  referamus.  Per. 

AUa.'—  Gratias  agiii  us  inenarrabili  pietati  tuap, 
omnipotens  Deus,  qui  nos  dcpulsa  noctis  caligine 
addieihujusprincipiumperduxisti,et,abjecta  iguo- 
rantiae  cflecitate,  ad  cultumtui  nominisatque  scien- 
tiam  revocasti :  illabere  sensibus  nostris,  omnipo- 
tens  Pater,  ut  in  preeceptorum  t  lorum  lumine  gra- 
dientes,  te  ducem  sequamur  el  principem.  Per. 

Alia.  —  Deus,  qui  nos  ad  principiumbujus  diei 
pervenire  fecisli,  da  nobis  hunc  diem  sine  peccato 
transire,  ut,in  nullo  a  tuis  semitis  declinemus  ;  sed 
ad  tuam  justitiam  faciendam  nostra  semper  proce- 
danl  eloquia.  Per. 

Ad  piimam.  —  Dirigeredisrnare,  Dominesancte, 
Pater  omnipotens,  a;terne  Deus,  hodie  corda  et 
corpora  nostra  in  opera  mandatorum  tuorum,ut  in 
hacdie  ad  nullum  declinemus  peccatum,sed  semper 
qua3  saucta  sunt  mediteinur,  atqueoperecomplea- 
mu8,ettuoubiqueauxiliomuniamur.PerDominum 
Dostrum  Jesum  Christum  Filiiim  tuum,  qui  tecum 
vivit  et  regnatDeus  in  unitateejusdem  Spiritus. 

Missa  pro  peccatis. 

Exaudi,  qu8esumus,Domine,supplicum  preces,et 
contiteniiuuitibiparce  poccatis,  ul  parilernobis  in- 
dulgeotiaiu  tribuas  benignus  et  pacem.Per  Domi- 
num  nostrum. 

Super  ohlata.  —  Adesto,  nobis  qnaBSumus,  Domi- 
ne,  et  preces  nostras  benignus  exaudi,  ul  quod  fi 
ducia  non  babet  meritorum,  placati6  obtineat  Hos- 
tiarum.  Per. 

Prfl9/a/to.  —  Vere  dignumetjustttm  est,8equum  et 


A  saiitare,'  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere ; 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aBterne  Deus, 
suppliciterimplorantesjUt  nosab  omnibuspeccatis 
ciementer  eripias,  et  a  cunctis  protegas  benignus 
iniraicis.  Per  Christum. 

Intra  actionem.  -  Hanc  igitur  oblationem,  Domi- 
ne,  quam  libi  olTerimus  pro  peccatis  alque  ofTensioni- 
busnostris,utomnium  dolictorum  nostrorum  remis- 
^  sionem  conscqui  mereamur,  quaesumus,  Domine, 
ut  placatus  accipias,  dicsque  nostros  in  tua  pace 
disponas. 

204  ^^  Complendum.  —  Praesta  nobis,  seterne 
Salvator,  ut  percipienteshoc  munereveniam  pecca- 
torum,  deinceps  peccata  vitemus.  Per  Dominum. 

Alia,  —  Sancta  tua  nos,  Domine,  qucesumus,  a 
p<iccatis  exuant,  etccelestisvitfie  vigoreconiirment. 
pPer. 

Orationes  tempore  belli, 

Omnipotens  et  misericors  Deus,  a  bellorum  nos, 
qua^sumus,  turbine  fac  quietos,  quia  bona  nobis 
cuncta  prsestabis,  si  pacemdederiset  menlis  etcor- 
poris.  Per. 

Alia.  —  Omnipotens  Deus,  Christianinominisini- 
micos  virlute,qu8esumus,  tufiecomprime  Majestatis, 
ut  populustuus  etfidei  integritate  ketetur,  et  tem- 
porum  tranquillitate  semper  exsultet.l^er. 

Missa  in  tempore  belli, 

Deus   regnorum  omnium  regumque  dominator, 

qui  nos  etporculiendosanas,el  ignoscendo  conser- 

vas,pr8elende  nobis.  miNericordiaiu    tuam,  ut  tran- 

.^  quilitate  pacis,  tua  potestate  firmata,    ad  remedia 

correctionis  utamur.  Per. 

Alia.  —  Deus,  cujus  regnum  est  omnium 
saBCulorum,supplicatione8no>trasclementerexaudi, 
et  Christianorumreguum  tibi  subditumprotege,ul 
in  tua  virtute  fidentes,  et  tibiplaceant,et  superom- 
nia  regna  praecellant-  Per. 

Item  alia.  —  Deus,  qui  conteris  bella,  et  impu- 
gnatores  inte  sperantium  potenlia  tua;  defensionis 
expiiguas,  auxihare  implorantibus  misericordiam 
tuam,ut,omniiim  geutium  feritate  compressa,inde- 
fessa  le  graliarum  aclioue  laudemus.  Per 

Super  o&/a/a.~Sacrificium,Domine,quod  immola- 
musintende,  utjab  omni  nosexualbeilorumnequi- 
tia,et  iu  lua;  protectionis  securitate  constitual.  Per 
Dominum. 
^  Prasfatio.  —  Vere  dignum  et  justum  est^aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubiquegratiasagere, 
Dominesancte,  Pater  omnipotens,  eeterne  Deus;te 
totocordeprostrati  suppliciter  exorantes,ul  et  prae- 
teritorum  nobis  concedas  veuiam  delictorum,  etab 
omni  mortalitatis  incursu  continua  nos  miseratione 
protegas.  Quia  tunc  defensionem  tuam  nondiffidi- 
mus  adfuturam,cum  a nobis ea  quibus  teoffendimus 
dignanter  expuleris.  Per  Christum . 

Ad  Complendum.  —  Sacrosancti  corporis  et  san- 
guinis  Domini  nostriJesuGhiisti  refectione  vegetati, 
lupplices  te  rogamus,  omnipotens  Deus,  ut  hoo  re- 
medio  singulariabomniumpeccatorumnoi  conta** 


205 


LIBER  SACRAMENTORUM. 


m 


giooe  purifices.etapericulorutii  muoiasiQcursiooe  A 
cuoctoruni.  Per  eumdem. 

205  ^i^-  — Protector  ooster  aspice,  Deus,  et 
ab  hostium  oos  defeode  periculis,  ut,  omui  pertur- 
batiooe  submota,  liberis  tibi  meotibus  serviamus. 
Per  Domioum. 

Item  alia  Missa, 

dostium  nostrorum,  qu»Mumus,  Domioe,  elide 
superbiam,  et  dexteraetuae  virtuteprosterne,  Per. 

Super  ohlata.  —  Hujus,  Domine,  quaesumus,  vir- 
tute  mysterii,  et  a  nostris  mundemuroccuitis.etab 
ioimicorum  liberemur  iosidiis.  Per. 

Prcefatio.  —  Vere  dignum  est  justum  est,8equum 
e(  salutare  nos  tibi  scmper  et  ubique  gratias  agere 
Domioe  sancte^Pater  omnipotens  seterne  Deus ;  qui 
subjectas  tibi  glorificas  potestates,  suscipe,qu8esu-  B 
mus,  propitius  preces  oostras,etvires  adde  prioci- 
pibus  nostris,utqiiisedexteratua  expetunt  protegi, 
Dulla  possinladversitatesuperari;  fidelem  quoque 
popuium  tuum  potenti®  tuae  muoiatiovicladefeosio 
ut  piosemper  tibi  devotusaffectu,etabiofestislibe- 
retur  inimicis,  et  io  tua  jujiter  gratia  perseveret. 
Per  Christum. 

Ad  eompUndum.  —  VivificetDOs,qu8esumus,Do- 
mioe,  participatio  tui  saocta  mysterii,etpariteroo- 
bis  expiationis  tribuat  et  muoimeo.  Per  Domioum 
Dostrum. 

Item  alia  Missa. 

Deus,  qui  provideotia  tua  cceiestia  simuletterreoa 
moderaris,propitiare,  Christianorum  rebus  et  regi- 
bus,  ut  omnis  hostium  fortiludo,  te  pro  oobis  pro-  q 
pugnaote,  frangalur.  Per  Domiuum. 

Mia.  —  Deus,  servientium  fortitudo  regnorum. 
propilius  Christianorum  adestosemperprincipibus 
ut  quorumtibi  subjectaesthumilitas,eorumubique 
excellentior  sit  potestas.  Per. 

Super  oblata.  —  Propitiare,  Domioe,  precibus  et 
Hostiis  famulorum  tuorum,  et propter  nomeo  tuum 
Christiaoi  oomiois  defeode  rectores,ul  salus  servien- 
tium  tibi  priocipum  pax  tuorum  possit  esse  populo- 

nim. 

Prflefatio.—  Vere  dignum  est  justum  est,  acquum 
etsalulare,nostibisemper  et  ubique  gralias  agere, 
Domioe  saocte,  Pateromoipoteos,  fieteroe  Deus, 
subcujuspotestatisarbitrioomniumregoorumcooti- 
netur  potestas  te  humiliter  deprecamur  ut  priocipi- 
bus  oostris  propitius  adesse  digoeris  ut  tua  ex- 
petunt  protectiooe  defeodi,  omoibus  sint  hostibus 
fortiores.  PerChristum. 

Ad  Complendum.  —  Protege,  Domine,  famulos, 
tuos  subsidiis  pacisetcorporis,etspiritualibus  enu- 
triens  eos  alimeotis  a  cuoctishostibus  redde  securos . 
Per. 

Missapro  pace. 

Deas,  o  quo  saocta  desideria  recta  coosilia  et 
JQsta  suot  opera,  206  da  servis  tuis  illam  quam 
moados  nonpotest  dare  pacem>utet  cordaoostra 
Dandatis  tuis  dedita,et  hostium  sublata  formidioe 
•uipora  tiat  iua  protectioae  traoquilia.  Per. 


D 


Alia.  —  Deus  cooditor  muodi^sub  cujusarbilrio 
sfiecuiorum  ordo  decurritur,  adesto  iovocatiooibus 
oostris,ettraoquillilatempacispr8eseotibuscoocede 
temporibus,  ut  io  laudibus  misericordiaetuffiioces- 
sabili  exultatiooe  laetemur.  Per. 

Super  oblata.  —  Deus^  qui  credeotes  io  te  popu- 
los  nuliis  siois  coocuti  terroribus,digoarepreces  et 
Hostias  dicatffi  tibi  plebis  suscipere,utpax  tua  pie- 
tate  coQcessaChristiaoorum  fioesab  omoihostefa- 
ciat  esse  securos.  Per  Domioum. 

Ad  Complendum.  —  Deus  auctor  pacis  et  amator, 
quemnossevivere,  cui  servire  regnare  est,  protege 
ab  omnibusimpugnationibus  supplices  tuos,utqui 
in  defensione  tua  tidimus,  nullius  hostilitatis  arma 
timeamus.  Per. 

Alia,  —  Deus,  qui  misericordifle  luae  potentis  au- 
xilio,  et  prospera  tribuis,  et  adversa  depelhs,  uni- 
versaobstaculaquseservistuisadversauturexpugna 
ut,remoto  terrore  bellorum,  et  libertas  secura,  et 
religio  sit  quieta.  Per. 

Missa  pro  quacunquetribulatione. 

Deus  infioitse  misericordise,  et  booitatis  immensae 
propitiare  ioiquitatibus  oostris,  et  omnibusaoima- 
rum  oostrarum  mederelaDguoribus,ut,peccatorum 
nostrorum  remis8iooepercepta,8emperiotua  beoe- 
dictione  laetemur.  Per. 

Super  oblata.  —  Tuere  nos,  Domioe,  divinis  pro- 
pitius  sacrameotis,  ot,  ut  his  coogrue  famulemur^ 
eorum  praesta  poteoter  efiectu.  Per  eumdem. 

Benedictio.  —  Deus,  moestorum  solatium^  tribula- 
torum  refugium,  suo  vos  brachio  foveat,et  ab  im- 
mioeotibus  periculis  illeesos  n:  iseratus  efficiat.  Ameo. 
Dexterae  suse  vos  omnipoteotis  clypeo  muoiat,  et 
muro  suie  ioexpugoabili  fortitudioisabiostaotitri- 
bulatiooe  circumtegat.Ameo.Iramsuae  aoimadver- 
sioois  a  vobis  propitiatusavertat,et,portum  vobis 
salutis  iaduigeos,  io  suae  vos  protectionisioterritos 
securitateconstituat.Amen.Quodipsepraestare. 

Ad  Complendum.  —  Muniat,  qu8esumus,Domine 
fideles  tuos  sumpti  vivificatio  sacramenti,et  a  vitiis 
omnibus  expeditos  in  sancta  faciat  esse  devotione 
currentes.  Per. 

Item  alia  missa. 

Deus,  sub  cujus  oculisomne  cor  trepidat,etom- 
oes  conscientiaepavescuntypropitiareomniumdolo- 
ribus  gementium,etcunctorum  medere  vulneribus, 
ut  sicut  oemo  oostrum  liber  a  culpa  est,itamnemo 
sit  alieous  a  veoia.  Per. 

207  Alia.—  Omnipotenssempiteroe  Deus,  qui 
timore  seotiris,dilectiooe  coleris,coofes8iooeplaca- 
ris,misericordiam  tuam  elTuode  supplicibus,  utqui 
demeritorumquahtatediffidimus,ooojudiciumtuum 
sed  iodulgeutiamseotiamus.  Per. 

Super  oblata.  —  Suscipe,  Domine,  propitiatus 
Ho3tias  quibus  et  placari  voluisti,  et  oobis  salutem 
patieolia  pielatis  tufle  restitui.  Per. 

Ad  Complendum,  —  Quosmuoereccelestisreficis 
Domiue,  Diviuoluerepr£eiidio,ut,tuismysteriisper« 
frueotes^  oullis  suixlamur  adversis.  Per. 


S07 


SANCTI  GREGORTI  MAGNI 


S08 


Itemalia  mhsa, 

Dens  humiliimi  oonsolalor,  et  fidelium  fortitudo 
propitiusetosupplicibus^etdauthumauarragilitas, 
qufie  per  se  proclivisest  ad  labem,per  te  semperre- 
paretiirad  veniam.  Per. 

Alia.  —  Suscipe,  misericors  Domine,supplicum 
preceset  secundum  multiludinom  indulgentiarum 
tuarum  ab  omnibusnos  ahsolvepeocati8,utadom- 
nia  pielatis  opera,te  parcenle,  reparemur  ;  etquos 
veniafeceris  innocenles,  auiilio  facias efficaces. 

Superoblata.  —  IlaBcHostia,Uomine,qufiBsumus, 
et  aboccnltis  Ecclesiamluamrealibussempereipe- 
diat,  et  manifestis  convenienter  expurget.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Purificent  nos,  Domine,  sa- 
cramenta  qua*.  sumpsimu8,eta  cunctis  efficiant  vi- 
tiis  absolutos.  Per. 

Item  alia  Missa. 

Qu8esumusc]ementiamtuam,omnipotensDeus,ut 
ubi  nulla  fiducia  suppetit  actionum,  gratiatua  co- 
piosa  resplendeat,etcum  delictareraittitindignis.et 
cum  beneficia  praestat  immeritis.  Per  Dominum. 

Alia.  —  Misericors  et  miserator  Domine,  qui 
nos  parcendo  sustentas,  et  ignoscendo  saactiticas, 
dona  veniam  peccatis  nostris,  et  sacramentis  coele- 
stibus  servien  tes  ab  omni  culpa  liberos  esse  concede. 
Per  Dominum. 

Super  oblata.  —  Hostia8tibi,Domine,placationis 
offerimus,  ut  etdehctauostramiseratu8abso1va8,et 
nutantia  corda  tn  dirigas.  Per  Dominum. 

Ad  Com;  lendum.  —  Suppllcesterogamus,  omni- 
potens  Deus,  ut  quos  tuis  reiicis  sacramentis,  tibi 
placitis  moribusdignanterinformes.  PerDominum 

Oratio  tempore  (quod  absit)  mortalitatis 

Ecclesiffi  tU6e,quiP.8umus,omnipotens  Deus,placa- 
tus  intende  conventum  :  et  misericordia  tua  nos  po- 
tius  quam  ira  praeveniat,  quia  si  iniquitates  208 
nostras  observare  volueris,  nuUa  poterit  creatura 
subsistere  ;  sed  admirabili  pietale,quanos  fecisti, 
ignosce  peccantibus,utoperamanuumtuarum  non 
facias  interire.  Per. 

Alia.  —  Exaudi,  Domine,  preces  nostras,  et  ne 
veliscum  servis  tiiis  adire  judicium,  quia  sicut  in 
nobis  nulla  justitia  reperitur,  dequa  pre^sumere  va- 
leamus,  ita  te  fontem  pietatis  agooscimus,  a  quoet 
a  peccatis  nostris  uos  absolvi,et  a  necessitatibus 
liberari  confidimus.  Per Dominum. 

Superohlata.  —  Per  Haec,  quaesumus,  veniat,Do- 
mine,  sacramenta  nostraeredemptionis  ellectus^qui 
nos  et  ab  humanis  retrahat  semper  excessibus,  et 
adsalutariacunctaperducat.PerDominumnostrum. 

Ad  CompUndum.  —  Uujus  operatio  nos^Domine, 
sacramenti,  qusesumus,  purilicetsemperetmuniat. 

Per. 

Item  alia  Missa 

Deus,  cujus  misericordiacoelestiumquoquevirtu- 
tumiudigentpotestates^etia  cujus  conspectunullus 
est  hominum  absque  sorde,  et  pGenapeccati,  delicti 
populi,  qu8Bsumus,avertepropitiatuSf  utquospro- 
prisecouscientisereatusaccusabonitatis  tusputien- 


A  tia  faciat  veniampromereri.PerDomiDum  nostrum. 

Alia.  —  Deus,  cnjus  tantaest  excellentia  pietatis, 
ut,unopeccatoreconver80,maximumgaudiumfacias 
in  coelishabp.ri,re8piceinexiguampopuli  portionem 
ut,  omni  depulsa  vexatione,haereditastua  et  nume- 
ro  augeatur,  et  devotione  proficiat.  Per  Dominum 
nostrum. 

Super  oblata.  —  Protegatnos,Domine,qu8esumu8, 
Hostia  salutaris,et  quae  ad  honoreranoministuiim 
molatur,  nobis  prosit  ad  veniam.  Per. 

Ad  Camplendum.  —  Sancta  tua,  nos,  Domine, 
sumpta  vivificent,  et  misericordieBsempiternfleprs- 
parent  expiatos.  PerDominum. 

Item  alia  Missa. 

Exaudi,  Domine,qu8esumu8,populum  tuum  de  tua 

B  misericordia  malonim  suorum  veniam  supplicantem, 

et  qnia  potens  es  dimittere  peccata,  supplicia  qu» 

nostrismeremuropcribus  potentia  tuse  pietais  averte. 

Per. 

Alia.—  Iramtuam,qu8esumus,Domine,a  populo 
tuomiseratusaverte,quamnostrisqnidemmeremur 
operibus,  .>ed  humanafragilitatesustinerenonpos- 
sumus,  illa  nos  itaque  contine  pietate,  quam  prse- 
stare  soles  indignis.  Per. 

Superoblata.  —  Concede  nobis,  Domine,qu(Bsu- 
mns,  ut  hflec  Hostia  salutaris,et  nostrorum  fiat  pur- 
gatio  peccatorum,ettuaepropitiatio  potestatis.  Per. 

209  Ad  Complendum.—Plebemnomini  tuosub 
ditam,  Domine,  propitius  intuere,  et  ei  tuas  con- 
solationes  jngiter  per  coelestem  gratiam  dignanter 
operare.  Per  Dominum. 

Item  alia  Missa. 

Deus,  qui  nonmortem,8edpoenitentiamdesideras 
peccatorum,  populum  tuum,  qusesumus.ad  te  con- 
verte  propitius,  ut  dum  tibi  devotus  exstiterit,  ira- 
cundiffi  tuHB  ab  eo  flagella  amoveas.  Per. 

Alia.  —  Populum  tuum,qu6Bsumus,omoipoten8 
Deus,  ab  ira  ad  te  confugientem  paterna  recipe 
pietate,  ut  qui  tu6B  Majestatisflageilaformidant,de 
tua  mereantur  venia  gratulari.  Per. 

Super  oblata.  —  Subveniat  nobis,  Domine,  qus- 
sumus,  sacrificii  praisentis  operatio,qu8B  nos  et  ab 
erroribus  universis  potenter  absolvat,  et  a  totius 
eripiat  perditionis  incursu.  Per  Dominum. 

Ad  Complendum.—  Tuerere  nos,Domine,quaesu- 
|.  mus,tua  sancta  8umente8,et  abomni  propitius  ini- 
quilate  defende.  Per. 

Alia.  Exaudinos,  Domine  Deus  noster,  et,  inter- 
cedente  beato  marlyre  tuo  ///.,popuIumtuum  et  ab 
iracundia^tueeterroribuslibera,  et  misericordise  tuae 
fac  largitatesecurum.Per  Dominum  nostrum. 
Orationes  ad  pluviam  postulandam. 

Terram  tuam,  Domine,  quam  videmus  nostris 
ioiquitatibus  tabescentem,  coelestibus  aquis  in« 
funde  ;  atque  irriga  beneficiis  gratifls  sempitero». 
Per  Dominum. 

Alia.  —  Da  nobis,Domine,  qoaesumut,  pluviam, 
salutarem,  et  aridam  terrae  faoiem  floentit 
bus  dignanier  infunde.  Per  Dominum  nostrunu 


L. 
L 


100 


LIBER  SACRAMENTORDM. 


m 


Aiia.  —  OiDQipotens  sempiterne  Deus,  qui  salvas  A  naereamur,peccata,quaBnobi8  adversantur,  relaxa; 


omne»,  et  neminem  vis  perire,  aperi  fontem  beni- 
gnitatistU8e,et  terram  aridam  aquis  fluenticoelesiis 
dignanter  infunde.  Per. 

Alia.  —  Delicta  nostra,  Domine,  nos  ipsi  coguo- 
scimus,  utipsius  terrse  foeditas  moQhtrat  transgres- 
sioni^excessus ;  tu  autem,  piissime  Pater,  qui coeiiiin 
dausisti contumacibus et  ingratis,  reseratum  liumili- 
buset  contritisconcededeprecantibus  subsidiapJu- 
▼iarum,  et  largire  moerentibus  abuudantiam.  Per 
Dominiim. 

AUa.  — In  afDictione  maximaconstitutisconsola- 
tjonera  tribue,  fon<«  largissimae  pietatis :  descendat, 
quaesumus,  pluviasalutaris,ut  omniaquse  subccelo 
suntirrigentur  ab  aquis ;  paceservos  tuos  imbribus 


qui  pluis  snper  justos  et  injustos,  etiam  nostris  of- 
fensionibus  relaxatis.  exspectata  nubium  munera 
largiaris,  quibuset  salus  nobis,  et  alimenta  prfle- 
stenlur.  PerDominum  nostrum. 

AdComplendum.—PvecibvL%  populi  tai,  quaesu- 
mus,  Domine«  placatus  aspira,  ut  veniam  tribaas 
humaiusexcessibus,  et  opem  miseris  benignus  im* 
pendas.  Per  Dominum  nostrum. 

Oraliones  ad  poscendam  sereniiatem. 

Domine  Deus,  qui  in  ministerio  aquarum  salutis 
tutie  nobissacramentasanxisti,exaudiorationempo- 
puli  tui,  et  jube  terrores  inundantium  cessare  plu- 
viarum,  flagellumquehujus  elementi  ad  21 1  efTe- 
ctum  tui  converte  mysterii^utquiseregenerantibus 


consuetis,  quosad  laudem  tueecreare  dignatus  es  g  aquis  gaudent  renalos,  gaudenl  his   castigantibus 


Majestatis.  Per. 

210  Alia.  —  Omnipotens  Deus,  quisolusaquas 
emittis  e  ccelis,  dona  servis  tuis  beneficiumpluvise 
salutaris,  ut  quod  facinore  nostro  suspenditur,  tuo 
jamgratuitomunere  prorogetur.  Per. 

Afissa  adpluviam  postulandam. 

Deus,ioquovivimus,movemuretsumus,pluviam 
nobis  tribuecongruentem,  ut,  praesentibus  subsidiis 
sufficieDteradjuti,sempiternatiducialiusappetamu8. 
Per. 

Alia. —  Delicta  fragilitatis  nostrae,  Domine,quae- 
sumu8,mi8eratusabsolve,etaquarumsubsidiapr8e- 
be  coelestium,quibusterrenaconditio  vegetatasub- 
sistat.  Per. 


esse  correctos.  Per. 

Alia.  —  Quaesumus.omnipotensDeus,cIementiam 
tuam,  ut  inundantiam  corrceasimbrium,  et  hiiari- 
tatem  tui  vultusnobisimpertiridigneris.  PerDomi* 
num. 

Missa  ad  poscendam  serenitatem, 
Ad  te  nos,  Domine,  clamantes  exaudi,etaerisse- 
renitatem  nobis  tribue  supplicantibus,  ut  qui  pro 
peccatis  nostrisjuste  afflgimur,  misericordia  tua 
prscveniente,  dementiamsentiamns.  PerDominum 
nostrum. 

Super  oblata.  —  Praeveniat  nos,  queesumus,  Do- 
mine,tua  gratia  8emper,etsubsequatur,ethasobia- 
tiones,  quas  pro  p^eccatis  nostris  nomini  tuo  oonse- 


c  tf  .         /Nui  *.     T^      .         1  ^  crandas  deferimus,  benignus  assume,  ut  permter- 

Super  oblata.  —  Oblatis,  Domme,  placare  mune-  G  *  *  ^-         i-    ^  ^a 

..    ^    ,  ^  v.    .  ..        ,     .        *«  •  cessionem sanctorum  tuorum  cunctis  nobis  profi- 


ribus,  et  opportunum  nobis  tribuepluvifie  sufficien- 
tis  auxilium.  Per  Deminum  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Tuere  nos,  quaesumus,  Do- 
mine,tua  8anctasumentes,etabomnibus  propitius 
absoive  peccatis.  Per  Dominum. 

Item  alia  Missa. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  cujus  munere  ele- 
menta  omnia  recreantur,  reminiscere  miserationum 
tuarum,  et  salutiferos  imbres  humano  generi  con- 
cede  propitius,  quatenus  fecunditatis  tuse  alimoniis 
omnis  terra  IflBtetur.  Per. 

Super  oblata.  —  Placare,  Domine,  muneribus 
semper  acceptis,  et  diuturnam  tempera  dififusis  im- 
bribus  s>iccitatem.  PerDomiuum  nostrum. 


ciant  ad  salutem .  Per. 

Ad  Complendum  —  Plebs  tua,  Domine,  capiat 
sacrae  benedictionisaugmentum,  etcopiosisbenefi- 
ciorumtuorumsubieveturauxiliis,  quaetantis  inter- 
cessionem  deprecationibus  adjuvatur.  Per. 

Oratio  ad  repellendam  tempestatem. 

Deus,  qui  omnium  rerum  tibi  servientium  natu* 
ram  per  ipsos  motus  aerisadcultumtuaeMajestatis 
instituis,  tranquillitatemnobis  misericordiae  tuoe  re- 
motis  iargire  terroribus,  ut  cujus  iram  expavimus 
clementiam  seutiamus.  Per. 

Oratio  contra  fulgura. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  parce  metuentibua. 


Prx/atio.  —  Vere  Higuum  et  justum  est,  aequum  *^  etpropitiaresupplicibus.utpostnoxiosignesnubium 


et  salutare,  nostibi  semperKtubiquegratiasaj^ere, 
Dominesancte.Pateromnipotens.oiterne  Dens  :ob- 
lecrantesmisericordiam  tuam,  ut  sqnalentes  agrife- 
eundis  imbribus  irrigeniur  quibus  pariter  sesiivi 
mittgentur  ardores,  et  stevienlium  morborum 
restinguatur  accensio,  ac  salus  hominibus,  ju- 
mentisq*jeproveniat;atque  ut   haec,   te  largiente, 

a  Cum  nullse  hic  aut  alibi  habeantur  Orationes 
eontra  terr»  motum,  visum  est  nobis  appendicis  lo- 
co  altexHre  colle*'tarn  a  sanclissimo  D.  N.  Cleinenle 
pai>a  XI,  elegantissiine  compositam,  cum,  ineunte 
aoi  no3,  It&h»  pars  maxiina  Kuuiaque  ipsa  lerr£e 
motibus  qualeretur  ac  ruinis  fsedaretur. 


et  vimprocelIarum,in  materiamtranseatlaudiscom- 
minatio  potestatis.  Per* 

Atia.  -=-  Deiis.cujusimperio  nihil  non  verbo  re- 
gfilur,  nihil  non  oratione  mutatur,  parce  metuenti- 
bus, propitiare  supplicibus,  utpoHtnoxiosignesnu- 
bium,etturl)inesproceIlarinn,inmaleriam  transeat 
laudiscomminaliopotestatis.PerDominumnostrum  «. 

Collecta  tempore  terrae  motus. 

Oratio.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  re- 
spicis  terram  et  facis  eam  Iremere,  parce  meluenti- 
bu8,  propitiare  supplicibus,  ul  cujus  iram  terrae  fun- 
dameuta  conculientem  expavimus,  clementiam  con- 


Jll 


SANCTI  GREGORn  MAGNI 


m 


Oratio  pro  fratribus  in  viadirigendis. 


A  213  Benedictio.  —  Diri^at  iter  vestrum  Dominus 
iDbeuoplacilosuovobisqueinseparabiliterbenigQis- 
simus  custos  inhoBreat.  Amen.Ducenn  vobis  archange- 
lum  Raphaelein  adhibeat^  etomnem  a  vobis  incom- 
moditatem  contrarietatemque  propitiatus  amoveat. 
Amen.  Desideriorum  vestrorumpia  votaclemcnter 
impleat,  ut  et  hic  bona  consequi,  et  ad  aeternam 
beatitudinem  pervenire  feliciter  mereamini.  Amen. 
Quodipse  preestare. 

AdComplendum.  —  Dens  infinitae  misericordiaBet 
Majestatis  imuienste,  quem  nec  spatialocorum,  nec 
intervalla  temporum  ab  his  quostueris  disjungunt, 
adesto  famulo  tuo  ///.  in  te  ubique  fidenti,  et  per 
omnem  quam  iturus  est  viani  dux  ei  etcomes  esse 
dignare;  nihililiiadversitatis  noceat,  nihii  difficul- 


Deus,  qui  diligentibus  te  misericordiam  tuam  sem- 
per  impendis,  et  a  servientibustibinulla  esregione 
longinquus,  dirige  viamfamuli  tui///.  in  yohmtate 
tua,  ut  te  prolectore,  et  le  praeduce,  212  P®^j"sti- 
tieesemitassineofTensione  gradiatur.Per  Dominum. 

Alia.  —  Exaudi,  Domine,  preces  nostras,  et  iter 
famuli  tui  ///.  propitius  comitare,  eique  misericor- 
diam  tuam,  sicut  ubique  es,  ita  ubiquelargire.qua- 
tenus,  ab  omnibus  adversitatibus  tua  opitulatione 
defensus,  j  ustorum  desideriorum  potiatur  effectibus 
et  tibi  gratiarum  referal  actionem.  Per. 

Alia.  —  Deus,  qui  ad  vitam  ducis,  etconfidentes 
in  te  paterna  protectione  custodis,  quassumus  ut 
prcesenti  famulo  tuo  a  nobis  egredienti  angelicum 
tribuas  comitatum,  ut,  ejus  auxilio  protectus^  nul-  o  tatis  obsistat;cuncta  eisalubria,cuncta  sintprospe- 


liusmali  concutiatur  formidine,  nullo  comprimatur 
adversitatis  angore,  Quilisirruentisioimicimoieste- 
turinsidiis  ;  sed,  spatiisnecessarii  itineris  prospero 
gressuperactis^propriisque  locis  feHciter  restitutus 
universos  reperiat  sospites,  ac  debitas  exsolvat  tuo 
nomini  gratias.  Per  Domiuum. 

Missa  pro  iter  agentibus, 

Adesto,  Domine,  supplicationibus  nostris,et  viam 
famuH  tui  lll.  insalutistufieprosperitatedispone,ut 
inter  omnes  vias  etvitaehujus  varietates  tuo  semper 
protegatur  auxilio.  PerDominum. 

Super  oblata.  — Propitiare,  quaesumus^  Domine, 
supplicationibas  nostris,  et  oblationes  hasquas  tibi 
offerimus  profamuio  tuo7//.  benignus  assume,  ut 
viam  illius  et  precedente  gratia  tua  dirigas.et  subse- 
quentecomitaridigneri8,utdeactu  atqueincolumi-  ^ 
tate  ejus  secundummisericordise  tuse  praesidia  gau- 
deamus.  Per. 

Prxfatio.  -~  Yere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  8alutare,nos  tibi  semper  et  ubiquegratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  aeterne  Deus  :  a 
quo  deviare  mori,coram  quo  ambulare  vivere  est. 
Qui  fideles  tuos  in  tua  via  deducis,  et  miseratione 
gratissima  in  veritatem  inducis ;  qui  Abrabae,  Isaac 
et  Jacob  in  prsesentis  vifleet  vltse  curriculo,  custos, 
dux  et  comes  esse  voluisti,  et  famulo  tuoTobisan- 
gelumpraeviumpraeparasti  ;cujus  immensammise- 
ricordiam  humilUmis  precibus  imploramus,  ut  iter 
famuli  tui  J//.cumsuisinprosperitatedii'igere,eum- 


ra ;  et,  sub  ope  dextersD  luae,  quidquid  justoexpe- 
tierit  desiderio,  deleri  consequatur  efTectu.  Per. 

Oraliones  ad  (660)  clericum  faciendum. 

Oremus,  dilectissimi  fratres,  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum  pro  hocfamulosuo  ///.,qui  ad  de- 
ponendam  comam  capitis  sui  proejus  amorefesti- 
nat,ut  donet  ei  Spiritum  sanctum,qui  habitumreli- 
gionis  in  eo  perpetuum  conservet,  etamundi  impe- 
dimento,  vel  saeculari  desiderio  cor  ejus  defendat. 
ut  sicut  immutatur  in  vultu,  itamanusdexteraejus 
ei  virtutis  tribuat  incrementa,  et  ab  omni  csecitate 
spiritali  oculos  ejusaperiat,  etlumen  ei  aetemae  glo- 
rifle  concedat,  Qui  vivit  cum  Deo  Patre  in  unitate 
ejusdem  Spiritus  sancti  Deus.  Per  omnia  saecula 
sfficulorum . 

Item  alia.  —  Adesto^  Domine,  suppUcationibus 
nostris,  ethuncfamulum  tuumbenediceredig^are, 
cui  in  tuo  sancto  nomine  habitumsacrae  rehgionis 
imponimus,  ut,  te  largiente,  et  devotus  in  Ecclesia 
persistere,  et  vitam  persipere  mereatur  eeternam. 
Per  Dominum. 

Dum  tondeseum  dicis  /4n/tpAonamTues,Domine 
quirestitues  mihihiereditatem  meam.  Vers.  Domi- 
nus  parshaereditatis  meae,  «/Gloria.  Item  aliaAnti- 
pkona,  Hsec  est  generatio,  et  Gloria  Item  alia  An» 
tiphona,  Hicaccipiet  benedictionem. 

Oratioposttonsionem.—  Pnesta,omnipotens  Deus, 
huicfamulo  tuo  ///.  cujushodie  capitis  comampro 
divinoamore  deposuimus^  ut  in  tuadilectioneper- 


que  interviae  et  vitflehujus  varietatesdiimeriscusto-         «  ^    4  •  1  • 

1.  ,  ,  ^       ^  B**'' *«"-"»«-"  _.  petuo  maneat  eteumsmemaculam  sempiternum 

dire,  quatenus,  angelorum  tuorum  preesidio  fultus  D  ^;,,,»^^^,,  p^,  n^,T,i«„«, 
intercessione  quoque  sanctorum  tuorum  munitus, 


custodias.  Per  Dominum. 


a  cunctis  adversitatibus  tua  miseratione  defensus, 
profectionis  et  reversionis  suae  felicitate  potitus,  et 
composreddatur  justorum  votorum,  et  de  suorum 
Ifletetur  remissione  peccatorum.  Per  Christum. 

tritiones  ejus  sanaDtem  jugiter  sentianus.  Per  Domi- 
minum. 

Secreta.  — Deus,  qui  fundasti  terram  super  stabili- 
tatem  suam,  suscipe  oblationes  etpreces  populi  tui  ac 
trementisterrae  periculis  penitus  amotis,  oivinsetuae 
iracundiae  terrores  in  humanae  salutis  remedia  con- 
verte,  ut  qui  de  terra  sunt,  et  in  terram  revertentur, 
gaudeant  se  fieri  sancta  conversione  coelestes.  Per 
Dominum. 


OraHones  et  nreces  super  (66 1  ^poenitentem  •  confiten» 
tempeccata  sua  more  solito. 

(6^2)  Exaudi,  Domine,  preces  nostras,  et  tibi 
confitentiumparcepeccatis,utquosconscientiflerea* 

Postcommunio.  —  Tuere  nos,  Domine,  auaesumus, 
tuasancta  sumentes,  et  terram,  quam  viaimus  no- 
strisiiii  ,:ii.<iuLua  trementem,  superno  munere  firma, 
ul  mortalium  corda  cognoscant  a  te  indignante  talia 
flagelia  prodire  et  te  miserante  cessare.  Per  Do- 
minum. 

a  Multfle  confessionis  formulfle  a  nobis  oHm  col- 
lectfle  legi  possunt  in  tract.  Gallico  d$  Confess.  u 
parte,  cap.  12,14^  id,  Magnam   vero  fuisse   olimli- 


213 


LIBER  SACRAMENTORUM. 


S14 


tusaccusat,  indulgentia lux  miseralionisabsolvat.  A  tatem  tunm,  queesumus,  Domine,  hujusfamuli  tui 


Per  Dominum. 

214  /l^w.  —  (665)  Praeveniat  liunc  famulum 
tuum,  quaesumus,  Domine,  misei  icordia  tua,  utom- 
nes  iniquitates  ejus  celeri  indulgentiadeleantur.Per. 

Alia.  —  (664)  Adesto,  Domine,  suppiicationibus 
nostris,  nec  sit  ab  hoc  famulo  tuo  clementiffi  tute 
longinqua  miseratio.bana  vuhiera,ejusque  remitte 
pecoata,  ut,  uulHs  a  te  iniquitatlbus  separatus,  tibi 
Domino  semp?rvaleat  adhaerere.  i^er. 

AUa.  —  (665)  Domine  Deus  noster,  (66'))  qui  of- 
fensione  nostra  non  vinceris,  (667)  sed  salisfactione 
pidcaris.respice,  qusesumus,  ad  hunc  famulumqui 
se  tibi  peccasse  graviterconOtetur.  Tuumest  ahlu- 
tioneracrimiaum  dare,  et  veniam  prsestarepeccan- 


lacrymosasuspiria.Tuejusmeflerevulneribus,215 
tu  jacenti  manum  porri^esalutarem,ne  Koclesiatua 

aliqua  sui  corporis  portione  vastetur,  ne  ^^rex  tuus 

detrimentum  sustineat,  ne  de  familias  tuae  damno 

inimicusexsultet,  ne  renatumlavacrosalulari  mors 

seounda  possideat.  Tibi  erjro,   Domine,  supplices 

preres,libi  fletumcordis  effundimus.tuparceconfi- 

tenti,  nt  sic  iu  hac  mortalitate  peccatasua,  teadju- 

vante,  defleat.qnaliter  in  trcmendi  judicii  die  sen- 

tentiamdanmationisieternfleevadat;e.tnPsciatquod 

terretin  tenebris,  quod  stridet  in  flammis,  atque, 

ab  erroris  via  ad  iterreversus  justiliae,  nequaquam 

ultra  vulneribussaucietur,  sed  integrumsiteiatque 

perpetuum,  etquodgratia  tuacontulit,  etquod  cni- 


libus,  quidixisti  poenitentiam  te  malle  peccatorum  ^  sericordia  reformavit.  Pereumdem  Dominum  nos- 
quam  naortem.  Concede   ergo,  Domine,  hoc  (668)      trumJesum. 


ut  tibi  poenitentiae  excubias  celebret,  et  correctis 
actibus  suis,  conferri  sibi  a  te  sempiterna  gaudia 
gratuletur.  Per. 

^/la.  — (669)  Precor,  Domine,  (670)  clementiam 

tu£  Majestatis  ac  nominis.  uthuis  famulo  tuo  pec- 

cata  et  facinora  suaconfitenti  veniara  dare,  etprie- 

teritorum  criminum  debita  relaiare  digoeris,  qui 

humeris  filii  tui  ovem  perditam  reduxisti  (671)  ad 

caulas;  (672}quipublicani  precibusvel  confessione 

placatus  es.  Tu  etiam,  Domine,  et  huic  famulo  tuo 

placare,  tu  ejus  prsecibus  benignus  (673)  assiste,ut, 

ioconfessione  flebili  (674)  permanens,  clemeutiam 

luam  celeriter  exoret,  et,  (675)  senctis  altaribusre- 

stitutus,  spei  rursus  aeternse  et  ccelesti  gloriae  (67G) 

reformetur.  Per  eumdem  Dominum  nostrum. 

(677)  Orationes  ad  reconciliandum  pceuttentem. 

(678)  Adeslo,  Domine,  supphcationibus  nostris, 
etme,  qui  etiam  ncisericordia  tuaprimus  indigeo, 
clementer  exaudi  :  et  quem  non  electione  meriti, 
sed  dono  gratise  tuse  constituisti  operis  hujus  mini- 
strum,  da  fiduciam  tui  munerisexsequendi,  etipse 
io  oostro  ministerio  quffi  tuse  pietatis  est  operare. 
Per  Dominum. 

Alia.  —  (679)  PrdBsta,  qu6Bsumus,  Domine,  hnic 
famulo  tuodignum  poenitentiae  fructum,  ut  Ccciesiae 
tnae  sanctffi  a  cujus  integritate  deviarat  peccando, 
admissorumreddaturinnoxius  veniamconsequen- 
do.  Per  Dominum  nostrum. 

htin  Alia.  —  Deus,humani  generisbenignissime  r> 
coDditor,et  misericordissime  reformator,qui  homi- 
nem  invidia  diaboH  ab  seternitate  dejectum  unici 
Fiiii  tui  san^uine  redemisti^viviricahuncfamulum, 
quem  tibinuUatenusmori  desideras,  etqui  non  de- 
relioquis  devium,  assume  correctuni.  Moveaiit  pie- 


brorum  pcenitentialium  copiam,  quibus  et  confessio- 
ois  et  absolutionis  sacerdolalis  ritus  docerentur, 
probavimus  prsesertim  cap.  21.  Quamplurimos  au- 
teiD  Ordines  ad  dandam  poenitentiam  reconcilian- 
do«f^ue  pceuitentes,  a  nostro  D.  Edmundo  Martene 
colipctos  libro  de  Antiquis  Ecclpsia»  ritibus,  spcunda 
parte,  cap.  6,  articulo  7,  consulere  licet  si  libeat. 

»  Kadem    Missa   legitur  in   Ed.    Pamel.,    con?en- 
tieoteCod.  Reg.  S.,  ubi  mendosa  oon  est  Edit.  iec- 


Missa  (680)  *  pro  episcopo  defuncto, 

Da  nobis,  Domine,  utanimam  famuli  tui  ///.epis- 
copi,  quam  de  sseculi  educis  laborioso  certamine, 
sanctorum  tuorum  ccetui  tribuasesse  consortem. 
Per. 

Super  oblata.  —  Annne  nobis,  Domine,utanimm 
famuli  tui  ///.  episcopihflecprositoblatio,  quamim- 
roolando.totius  mundi  tribuisli  relaxari  delicta.Per 
Dominum  nostrum. 

Infra  actionem,  —  Hanc  igituroblationem,quam 
tibiofferimusprocommemorationedepositionisani- 
mse  famuli  tui  ///.  episcopi,  quaBsnmus,  Domine, 
ut  placatus  accipias  :  et  quem  in  corpore  consti- 
C  tutum  sedis  apostoUcae  gubernaculo  praeesse  vo- 
Inisti,  inelectorumtuorum  nnmeroconstituesacer- 
dotum ;  diesque  nostros. 

Super  diptycha.  —  Memenio  etiam,Domine,  famu- 
lorum  tuorum.  ///.,  qui  nos  praecesscrunt,  et  dor- 
miunt  in  somno  pacis. 

(68!)  Item  post  lectionem .  —  Tstis,Domine,et  om- 
nibus  in  Christo  quiescentibns,locumrefrigerii,  lu- 
cisetpacisindulgentiamdcprecamur.PerChristum 

AdComplendnm.  —  Hissacrificiis,qu8BSumns,om- 
nipotens  Deus.  purgataanima  famuli  tni  ///.  epis- 
copi  ad  indulgentiam  et  refrigerium  sempiternum 
pervenire  mereatur. 

Item  Missa  pro  episcopo  defuncto. 

Deus.  qni  inter  aposlolicos  sacerdoles  famnlum 
tnum ///.  episcopum  censeri  fecisti,  prwsta,  quap- 
sumns,  ut  quorum  vicem  gerebat  adhorara  inter- 
ri<.  eornm  perpetuo  consortiolaptelur  in  coelis.Per. 

Super  ohlata.^  HflPcobIatio,Domine.qu(Psnmus, 
animam  famuli  tui  ///.  episcopi  omnibus  vitiis  hu- 

tio,  quod  saoe  Sflppe  continp^it.  Sic  in  Orat.  qujr  se- 
quitur,  legiturapud  Pamel.  educenSy  pro  rducis,  vel 
eduxi^H,  ut  habet  Cod.  Rec:.  S.  Supra,  in  Orat.  ulti- 
ma  admor,  animali  >m,  ubi  \e\::\[.\iTyUi  aine  quibusnon 
habetur  hum.  conditio,  dpfiriente  sensu,  scriptum  est 
opiinie  qiiidem  :  uf  sinequibus  non  nlitur  hum.j  etc. 
In  veteri  Sa^^ram.  Gal.  exstat  una  Missa  in  deposi- 
tione  sacerdotis,  et  allera  pro  defunctis  quibuslibet. 


SiS 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


216 


maD8B  conditionis  absolvat,  quBBtolius  mundilulit  A  stias,ut  pontificale  cui  donasti  nieritum,  dones  et 


etiam  immolata  peccatum.  Per. 

216  Praefaiio, —  Ver  dignum  et  justum  est,  m- 
quum  et  8alutare,nos  tibi  semper  et  ubique  gratias 
agere»  Domine  sancte,  Paler  omnipotens,  seterne 
Deus :  dcvotisclementiamtuammentibusobsecran- 
tes,  ut  animam  Ul,  episcopi  in  dectorum  tibimet 
pontificum  numero  j  ubeas  consistere  gaudentem,ut 
qui  bic  pro  tuo  eis  supplex  deserviebat  altari^  glo- 
riosa  iliic  cum  eis  tua  gratuletur  etlaude.  Per  Chri- 
Btum  Dominum  nostrum. 

Infraactionem,  —  Hancigitur  oblationem  servitu- 
tisnostra^^quam  tibiofferimusprocommemoratione 
animfie  famuli  tui  lll,  episcopi,  qu8esumus,Domine 
placatusaccipias,  et  cum  pra>suiibus  apostolicae  di- 
gnitatis,  quorum  est  secutus  officium,  habere  tri-  b  ^*^*''"^'  absoivat.  qnae  lotius  munditollit  etiamim- 
buassempiternae  beatitudinisportionem,atque  inter      ^o^^*»  peccatum.  Per. 


preemium.  Per  Dominum. 
Ad  Complendum,  —  Preces  nostras,  queesumus, 
Dominc,  quas  in  famuli  tui  IU,  episcopi  depositio- 

nedeferimus,propitiatus  exaudi,  utqui  nominituo 

ministerium  fidele  dependit,perpetua  sanctorum  so- 

cietate  Isetetur.  Per  Dominum. 

Missa  pro  episcopo  defuncto. 

Deus,  qui  inter  apostolicos  sacerdotes  famulum 
tuum  ///.  pontificialifecisti  dignitatevigere,pr8esta, 
quaesumusjUteorumetperpetuoaggregeturconsor- 
tio.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata.  —  Haec  oblatio^  Domine  Deus,  ani- 
mamfamuli  tui  lU.  ab  omnibusviliishumansecon- 


Bummi  pastoris  efficias  prsecipuamembra  censeri; 
diesque  nostros. 

Ad  Complendum,  —  Da  veniam,  Domine,  quaesu- 
mus,  per hsec  sancta^  mysteria,  animae  famuli  tui  lU. 
episcopi,  ut  occursu  non  terreatur  malo,  sed  tuo 
protegatur  auxilio.  Per. 

Alia.  Prsesta^  quflesumus^  omnipotens  Deus^  ut 
anima  famuli  tui  ///.  episcopi,  quam  in  hoc  saeculo 
commorantem  sacris  muneribus  decorasti,coelesti 
sede  gloriosa  exuitet.  Per  Dominum. 

Item  alia  pro  episcopo  defuncto, 

Suscipe,  Domine,  quaesumus^  preces  nostras  pro 
anima  famuli  tui///.episcopi,utinpontificum  tibi- 
met  placitorum  perpetuasede  laetetur.  Per.  G 

5ti;9er  o6to/a.  —  Offerimus^Domine,  hostias  placa- 
tionis,  etlaudis,  ut  perpetuaemisericordifle  largitate, 
animam  famulitui  ///.  episcopiin  lucis  aeternae  fa* 
cias  regione  gaudere. 

PrcBfatio,—  Vere  dignum  et  justum  est.sequumet 
salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,  fleterne  Dens  : 
ineffabilem  tuae  clementiaepotentiam  suppliciter  exo- 
rantes,  utfamuIu8tuus///.,beatorum  tabernaculis 
constitutus,  evasisse  carnales  glorietur  aogustias, 
diemque  judicii  cum  voto  gralulationis  exspectel. 
Per  Ghristum  Dominum  nostrum. 

Infra  aciionem,—  Hanc  igitur  oblationem,  quam 
tibi  offerimus  pro  anima  famuli  tui  III,  episcopi, 
qu8BSumus,Domine,ut  piacatus  accipias ;  et  quem  t\ 
tuisaltaribusservire  tribuisti,ad  beatorumpertinere 
jubeas  consortia  sacerdotum  ;  diesque  nostros. 

Ad  Complendum,^  Quflesumus,  omnipotens  Deus, 
utanimam  famuli  217  tui///.  episcopi  in  congre- 
gatione  justorum  fleternae  beatitudinisjubeas  esse 
consortem.  Per  Dominum  nosirum. 

Alia  Missa  pro  episcopo  defuncto. 

Deus,  qui  inter  apostolicos  sacerdotes  famulum 
tuum  ///.  sacerdotalj  fecisti  dignitate  vigere,  prfle- 
sta,  quaesumus,  ut  eorum  quoque  perpetuo  aggre- 
getur  consortio.  Per. 

Super ohlata,—  Suscipe,  Domine,  qucesumus,  pro 
anima  famuii  tui  ///.  sacerdotis,  quas  efferimus  ho- 


Prxfatio,  —  Vere  dignum  et  justum  est,  aequum 
et  saIutare,nos  tibi  semperet  ubique  gratiasagere, 
Domine  sancte,  Pater  oranipotens,  aeterne  Deus :  de- 
votis  clemeutiani  tiiam  mentibus  ohi^ecrantes,  ut 
animam  faranli  tui  ///.  iu  electorumtibimetponti- 
ficum  numero  gaudeas  consisteregaudendo,  utqui 
tuo  pro  eis  snpplex  deserviebataItari,gIoriosailIic 
cum  eis  gratuletur  laude.  Per  Christnm  Dominum 
nostrum. 

Ad  Complendum.—  Deus.cujuymisericordiflenon 
est  numerus,  suscipe  pro  animd  famuli  tui///.  sa- 
cerdolis  preces  nostras,etlucis  ei  Ifletitiaeque  regio- 
nem  in  sanctorum  tuorum  societate  concede.  Per 
Dominum  nostrum. 

Missa  pro  sacerdote  defuncto, 

Prsesta,  quaesumus,  Domine,  ut  anima  famuliet 
sacerdotistui  ///.quamin  hocsfleculocommorantem 
sacris  muneribus  decorasti,  cnelesti  sede  gloriosa 
semperexultet.  PerDominum. 

Super  oblata,  — Suscipe,Domine,quflesumus,  ho- 
stias  pro  anima  famuli  et  sacerdotis  tui  ///.,  ut  cui 
pontificaledonastipnpmium,done8  et  meritum.Per 
Dominum. 

218  Ad  Complendum . — Pr8esta,qu8e8umus,om- 
nipotens  Deus,  ut  animam  famuii  et  sacerdotis  tui 
///.  in  congregatione  justorum  aelernae  beatitudinis 
jubeas  esse  consortem.  Per  Dominum. 

Missa  unius  defuncti, 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  cui  nunquam  sine 
spe  misericordiae  supplicatur,  propitiare  animae  fa- 
muli  tui  ///.,  ut  qui  de  hac  vita  in  tui  nominis  con- 
fessione  discessit,  sanctorum  tuorum  numero  eum 
faciasaggregari.  Per  Dominum  nostrum. 

Super  oblata.  —  Propitiare,  quflesumus,  Domine, 
animse  famuli  tui  ///.,pro  qua  tibi  Ihostias  placa- 
tionis  offerimus  ;  et  quiain  haciiuce  infidemansit 
catholicn.  ^  1'  n  vitaejus  retributio  condonetur. 
Per  Domiuum  nostrum. 

Ad  Complendum.  —  Prflesta,  quaesumus,  omnipo- 
tens  Deus,  utanimam  famulitui///.abange]is  lucis 
lusceptam  in  praeparata  habitacula  deduoi  facias 
beatorum.  Per  Dominum. 


!I7 


UBER  SACRAMENTORUM. 


Si8 


Jfosa  •  tfi  die  depositionis  defuncti,  (682)  sive  tertio, 

septimo  tj^igesimogue. 
AJesto,  Domine,  quaesumus,  pro  anima  famuli 
tui  It'.,  cujusia  depositioae  sua  officinm  comme- 
morationis  impendimus,  ui  si  aliqua  ei  sobcniaris 
inacula  inheesit,  aut  vitium  mundiale  infecit,  doao 
tu**  pietatis  iadulgeas,  et  extergas.  Per  Dominum 
Dostrum. 

Alia.  —  Quaesumus,  Domine,  famulo  tuo/i^.,cu- 
jus  tertium,  tWseptimum  5ti;«  trigesimum  ohitnssui 
diem  commemoramus,  sanctorum  tuorum  atque 
electorum  largire  consortium,  et  rorem  ei  miseri- 
eordis  tuoe  perennem  infunde.  Per. 

Super  ohlata.  —  Adesto,  Domine,  supplicalionibus 
aostrii^ ;  et  hanc  oblationem,  quam  tibi  offerimus 
ob  diem  depositionis  tertium,  t»e/seplimum,sioetri- 
ge^imiim,  pro  anima  fainuii  111.,  placatus  acbeni- 
gnus  assume. 

Prsefatio.  —  VeretJignum  et  justum  esl,  sequum 

et  salulare,  nos  tibi  sernperet  ubiquegraliasagere, 

Domioe  sancte,  Pateromnipotens^aelerne  Deus,per 

ChristumDominumnostrum.Perquemsalusnnindi, 

per  quem  vita  hominum,  perquem  resnrrecliomor- 

tuorum.  Per  ipsum  te,  Domine,  suppliciter  depre- 

camur,  tjtanimsefamuli  tui///.,cnjus  diem  deposi- 

lionis  tertium  vel  septimum,  sive  trigesimum  ccle- 

bramus,  indulgentiam  largiri  digneris  perpetuam, 

atque  coatagiis  mortalitatis  exutam  in  aeternse  sal- 

Tationis  partem  restituas.  Per  quem  Majestatem. 

219  ^(i Complendum,  —  Omnipotens sempiterne 

I      Deus  collocare  dignare  corpus  el  animam  fam  uli  tui 

///.,cujusdiemdepositionis  tertium,at4/  septimum, 

tel  trigesimum,  celebramus,  in   sinibns  Abrahse, 

Isaacet  Jacob,  ut  cum  dies  agnitionis  tufievenerit, 

ioter  sanctos  et  electos  tuos  eum  resuscitari  praeci- 

pias.  Per  Dominum  nostrum. 

Afissa  in  anniversario  unius  defuncti. 

Pnesta,  Domine,  qusesumus,ut  anima  famulitui 
///.,  cuj  us  ann  iversari  um  depositionis  diem  celebra- 
mus,  his  purgata  sacrificiis,  indulgentiam  pariter 
etrequiem  capiat  sempiternam.  PerDominum. 

Super  oblata.  —  Propitiare.Domine,  supplicatio- 
nibus  nostris  proanimaetspiritufamuli  tui///.,  cu- 
jus  hodie  annua  dies  agitur,  pro  qnatibi  offerimus 
sacrificium  laudis,  ut  eam  sanctorum  tuorumcon- 
sortio  sociare  digneris.  Per  Domiaum. 

Ad  Comptendum,  —  Suscipe,  Domine,  preces  no- 
stras,  pro  animafamulitui  ///.,  ut  si  quse  ei  maculfle 
(leterrenis  contagiis  adh»seruat,  remissionis  tufle 
remedio  deleantur. 

Missa  plurimorum  defunctorum. 

PropitIare,qu8esumus,  Domine,  animabus  famulo- 
mm  famularumque  tuarum///.  etllL  misericordia 

•  HflBC  fere  habent  duo  Theod.  quoad  tituJum,  at 
difersae  omnino  sunt  Oratiooes  et  Fraefatio. 

^  Eadem  leguntur  deinceps  in  Edit.  Vatic.  et  Gus- 
•aoTit.  Qai  plura  de  hocargumento  voluerit,  consu- 
iatnostrum  Edm.  Martene  de  Autiquis  Kccl.  Ritibus. 
eap.  8,  de  Ritibus  ad  saeramentum  ordinis  spectaa- 
tibus,  ajt.  II,  ubi  exhibet  23  ordines  ex  Jibris   mss. 


A  sempiteraa,  ut,   mortalibus  nexibus  expedilas  lux 
eas  aeterna  possideat.  Per. 

Snper  o6/a/rt.—  Hostias  tibi,  Domine,  humili  pla- 
catione  deferimus,  ut  animae  famulorum  famula- 
ruraqne  tuarlim  per  heec  placationis  officia  tuam 
misericordiam  consequautur.  Per. 

Ad  Comp/enrfam.  — Inveniant,qu8esumus,Domi- 
ne,  animaefamulorum  famularumque  1'iarum  ///. 
et  IIL,  omninmque  in  Christo  quiesrfu  inm,  lucis 
88tern»consorlinm.qui  inhacluce  po-ilituumcon- 
secnti  sunt  sacramentum.  Per. 
685)  ^  iNCiPir  ORDO  (684)  ad  sacros  ordin       :;!INEdi- 

CENDOS. 

(68.*i)  Majores  gradus  ante  Evangelium,  minores 

vero  post  Communionem  dantur ;  et  (686)  minores 

3  quidem  Dominicis  diebus,  si  necesse  est,  (687)  yna- 

jores  vero  in  Sabbatis  duodecim  lectionum  per  qua- 

tuor  tempora  tantummodo. 

Ordinatio  «  ostiarii. 

(688)  Ostiarius  cum  ordinatur,  postquam  (689)  ab 
archidiacono  instructus  fuerit  qualiter  in  domo  Dei 
ZZQdebeatconversari,  ad  suggestionem  nrchidiaconi 
(690)  tradat  eiepiscopusclavesecclesi3e,dicens:S\c 
age,  quasi  redditurus  Deo  rationem  pro  his  rebus 
quae  istis  clavibus  recluduntur.  (691)  Et  tradat  ei 
diaconus  ostium  ecclesix. 

Prxfatio  ostiariL  —(692)  Deum  Patrem  omnipo- 
teatem  suppliciter  deprecemur,  ut  hunc  famulum 
suum  ///.  benedioere  dignetur,  quem  in  officium 
ostiarii  eligere  dignatus  est,  utsit  ei  fideiissimacu- 
p  ra  in  diebus  ac  noctibus,  (693)  addistinctionemho- 
rarum  certarumadinvocandum  nomen  Domini,ad- 
juvante  Domino  nostroJesuChristo,  qui  cum  eovi- 
vit  et  regnat  Deus  inunitateSpiritussancti,  perom- 
nia  saecnla  saeculorum.  Amea. 

(69i)  Benedictioejusdem.  —  Domiae  saacte,Pater 
omnipoteas,  aeterne  Deus,beaedicere  digaeris  huac 
famulum  tuum,  ///.  ostiarium,  ut  iater  janitores 
Ecclesiae  (695)  paret  obseqnia,  et  inter  electos  tuos 
partem  tu»  mereatur  habere  mercedis.  Per  Domi- 
num  nostrum. 

Ordinatio  lecioris. 

(696)  Lector  cum  ordinatur,  faciat   (697)  de  illo 

verbum  episcopus  adplebem,  indicans  ejus  fidem  ac 

vitam,  atque  ingenium  ;  post  haec,  spectante   plebe, 

D  (698) /rada/  ei  Codicem,  de  (699)  quo  lecturus  sit,  di- 

cens  : 

(700)  Accipe,  et  esto  verbi  Dei  relator,  habitnrus, 
si  fideliter  et  utiliter  iropleveris  officium,  partem 
cum  his  qui  verbum  Deiministraverunt;  eliguntte 
fratres  tui  ut  sis  lector  indomo  Deitui,etagnoscas 
officium  tuum,  et  impleas  illud  ;  potens  est  enim 
Deus  ut  augeat  tibi  gratiam. 

potissimum  exerceptos,  quibus  docetur  quomodo 
Ecclesiffi  ministri  ordinentur  apud  Latinos,  Graecos, 
Maronilas,  Syros  Nestorianos,  Sjros  Jacobitas,  et 
Eutvchiano8,'ac  Cophtas. 

c1V!ic  hiBc  omnia  exstant  in  primo  Tlieod.,  ubi 
muiiius  non  est  ;  Icgitur  tamen  in  plurali  ;  Ordo 
lectorum,  exorcistarum,  etc. 


219 


SANCTI  GREGORTI  MAGNI 


ttO 


Benedictio  lectoris.  —  (70i)  Dominesancte,  Pater  A 
oninipotens,  aeterne  Dens,  benedicere  digneris  fa- 
nniliim  tiium  hunc  in  officium  lectoris^  ut  assidni- 
tate  (ectiouum,  (702)  distinctus  atque  (703)  ordina- 
tus,  et  agenda  dicat,  etdictaoperecompleat,  et  in 
utroque  sanctse  Ecclesiae  consulat.  PerDominum. 

Ordinatio  exovcislae. 

(704)  Exorcisla,  cum  (70o)  ordimtur,  accipiatde 
mauu  episcopi  libellum y  in  quo  scripti  sunt  exorcis- 
mi,  dicente  sibi  episcopo  : 

(706)  Accipe,  et  commenda  memoriae,  et  (707) 
habelo  poterstatemimponeudimaniim  superenergu- 
menum,  sive  baptizatum,  sive  catechumenum. 

(708)  Prxfatio  exorcistx.  —  (709)  Deum  Patrem 
omnipolenlemsupplicesdeprecemur,  uthuncfamu- 
]um  suum  111.  lienedicerediguelurinofBciumexor-  B 
cisiae  :  ul  sit  spiritalisimperatorad  abjiciendosdae- 
mones  de  corporibus  obscssis,  cum  omni  nequitia 
eorum  multifonui,  adjuvante  Domiuo  nostro  Jesu 
Christo.  Qui  cum  eo  vivit  et  reguat  Deus  in  unitate 
Spiritus  sancti. 

221^^^^^i^^'0  6»a:orm/a?.— (710)Dominesancte, 
Pater  oumipotens^  (eterne  Deus,  benedicere  digneris 
hunc  famuhuutuum  IU.  in  ofBcium  exorcista3,etad 
impo^itionem  manuum  et  oris  oiliciumeum  eiigere 
digneris,  utimperiura  habeat  (711)  spirituum  im- 
mundorum  coercendorum,  et(712)  probabiUs  sit 
medicus  Ecclesiae,  (713)  gratiae  curationum  virtute 
confirmatus.  Per  Domiuum. 

Ordinatio  acolythi. 

(714)  Acolytkus^  cum  ordinatnr,  (715)  primum  ab 
eptscopo  doceaturgualiter  inofficto  suo  ageredebeat: 
sed  (7 1 6)  ab  archidiacono  acdpiat  ceroferarium  cum 
cereo,  utsciat  se  ad  (717)  accendenda  ecclesiae  lumi- 
naria  mancipaii,  (718)  ita  sibidicente  : 

(719)  Accipite  hoc  gestatorium  luminis,  ut  per  il- 
lud  valeatis  adversariorum  tenebrasefifugare,etve- 
rissimum  lumen,  quod  illuminat  omnem  hominem 
venientem  in  mundum.  Odehterinvenire. 

(720)  Accipiat  et  urceolum  vacuum  (721)  ad  fun- 
deudum  (722)  vinum  in  Eucharistia  corporis- 

Benedictio  acolythi.  —  (723)  Omnipotens  sempi- 
terne  Deus,  fons  lucis,  et  origo  bonitatis,  qui  per 
Jesum  Christum  Filium  tuum,  lumen  verum,mun- 
dum  illuminasti,  ejusque  passionis  mysterio  rede- 
misti,  benedicere  dignare  hunc  famuhim  tuum,  ^ 
quem  in  acolythi  ofBcinm  consecramus,  poscentes 
tuam  clementiam,  ut  ejus  mentemetlumine  scien- 
tise  ilhistres,  et  pietatis  tuee  rore  irriges,  ut  itaper- 
ceptum  ministerium  peragit,  quahter  ad  fHlernam 
remunerationem  pervenire  mereatur.  Per  eumdem 
Dominum  nostrum. 

(724;    Ordinatio  subdiaconi, 

Capitulum  sanctiGregorii.  —  (725)  Sicutquiinvi- 

«  Ita  legit  Hugo  Menardus,  ut  ez  ejus  nota  liquet 
fn  Edilis  lamen  Vatic.  et  Gussanv.  legitur  admoven- 
du$  ;  quam  iectionem  confirmant  epistolae  sancti 
Gre^orii  sive  excus^e,  sive  manu  descriptae.  Adde 
quod    Menardi    EditioDis  lectioDi  viz    ulius   aptari 


tatus  renuit,  quirsitus  refugit,  sacris  est  altaribus 
(72^))  «  removendus,  sic  qni  ultro  ambit,  vel  im- 
portunnm  se  ingerit.est  procul  dubio  repellendMs; 
nam  qui  nilitur  ad  aitiora  conscendere,  quid  agit» 
nisi  ut  crescendo  decresc^l  ?  Gur  non  perpendit 
qiiia  benedictio  illi  in  inaledictum  converiitur,  qui 
ad  hoc  ul  fiat  heereticus  promovetur  ? 

(727)  9iUbdiaronus  cum  ordinatur,  quia  manus 
impontionem  non  accipit,(l'lS)  patenam  demnnuepis- 
cojn  accipiat  vacuam.et  calicem  vacuum  :  de  manu 
archidiaconi  accipiat  (729)  itrceolumcum  (730)a^wa- 
manili,  ac  {13\)manutergium.  Exhibeatur  incon- 
spectu  episcopi  potena  et  calix  vacuuSy  et  dicat  epx- 
scopus  : 

(732)  Vide,  ciijus  ministerium  tibi  traditur;el 
ideo  si  usqiie  niinc  fuisti  tardus  ad  Ecclesiam, 
amodo  <lebes  esse  assiduus  ;  si  usquenunc  somno- 
lentns,amodo  vigil  ;  si  usqueniincebriosus,amodo 
sobnus  ;  si  usque  niinc  inhonestiis,amodo  castus. 
Oblationesqua"  veniunt  inaltarepanespropositionis 
appellantur.  De  ipsis  oblationibus  tantiim  debetin 
altari  poni  quantum  popiilo  possil  suflicere,  222 
ue  aliquid  putridum  in  sacrario  remaneat.  Pallae 
vero  (733)  qiifE  siint  in  suhstratorio,  in  aho  vase 
debent  lavari,  in  (734)  aho  corporales  pallae.  Ubi 
pallae  corporales  lavata;  fiierunt,  nullum  linteamen 
ibidem  ahud  debct  lavari  ;  ipsa  aqua  in  baptislerio 
debet  vergi.  Ideo,  te  admoneo,ut  talem  teezhibe, 
ut  Deo  placere  possis. 

Et  tradat  ei  calicem  et  patenam. 

Ordinatio  subdiaconi.  —  (733)  Oremus  Deum  ac 
Dominum  nostrum,  ut  super  servum  suum  ///., 
quem  ad  subdiaconatus  ofBcium  vocare  dignatus 
est,  infundat  benedictionem  etgratiam  suam,utin 
conspectu  suo  fideliler  serviens,  prsedestiaata  san- 
ctis  praemia  consequatunauxiliante  Dominonostro 
Jesu  Christo,  qiii  cum  eo  vivit  ot  regnatOeus. 

Benedictio  subdiaconi.  —  (736)  Domine  sancte, 
Pater  omnipotens,aeterne  Deus,benediceredigneri» 
famulum  tuum  hunc,  quemad  subdiacooatus  offi- 
cium  eUgeredi^natus  es,  utieum  sacrario  tuo  san- 
cto  strenuum  sollicitumque  ccelesti  militise  instituas, 
et  sanctusaltaribustideUter  subministret,et  requie- 
8cat  super  eum  Spiritus  sapientifie  et  inteUectus, 
Spiritus  consilu  et  forUtudinis,  Spiritus  scienti^et 
pietaUs.  Kepleas  eum  Spiritu  timoris  tui,  et  eum 
ministerio  divinoconfirmes,  utobeiliens  facto,  at- 
que  dicto  parens,  tuam  gratiam  conseqnatur.  Per 
Dominum  nostrum,  etc,  iu  unitate  ejusdem. 

(737)  Ordo  ^  qualilerin  Romnna  Ecclesia  diaconi 
et  presbyteri  ordinandi  sunt. 

Mensis  primi,  quarti,  septimi  et  decimi,  SabbiUo- 
rum  diein  duodecim  lect.,  ad  sanctum  Petrum,ubi 
Missxcelebrantur,  postquam  Antiphonamadlntroitum 

possit  sensus. 

b  In  primo  Tiieod.  haec  omnia  omittuntur,  usqut 
ad  :  Oremus  dilectissimi,  etc,  col.  seq.,  cui  pns- 
mittitur  Ora/ionesaci  ordmandos  diaconos.  Eodem 
riiu  cjBtera  pro  ordin.  presbjrteri  et  episoopi  babeotiir 


Ml 


LIBER  SAGRAM£NTORUM 


m 


dixerin(,.dala  Oratione.venit  arckidiacoTius,et  offert  A 
eum  gui  ordinandus  estpont'fici,ita  diceris  : 

Posluiat  saocta  caater  Ecclesia  calholica,  ut  hunc 
prssentem  subJiacoQem  ad  oiius  diaconii,  veidia- 
coDum  ad  onus  presbyterii  ordinetis. 

Inierrogatepiscopus :Sc\s\\\yim  dignumjesse  ?i?e- 
spondet  offerens  : 

Qiiautum  humana  fragiiitas  nosse  sinit,  et  soio,et 
testiticoripsumdigniimesseadhiijusoousofficii. 

Et  tuncnnnunliatpontifexpopulo.dicens : 
Auxiiiante  Domino  Deo  et  Salvatore  nostro  Jesu 
Christo. 

Iterumdicit :  — •  Auxiliante  Domino  Deo  et  Sal- 
vatore  nostro  JeRuChrislo.eiigimus  inordinem  dia- 
conii,  sive  presbylerii  Ul.  subdiaconum,  sive  dia- 
conum  de  (738)  titulo  UU  UL,  presbytorum  (739)  B 
dMitulo///.  Si  (740)  quis  autem  habet  aiiquid 
coDtra  iios  viros,  proDeo  et  propter  Deum  cum  fi- 
docia  exeat,  et  dicat.  Verumtamen  memor  sit  con- 
ditionis  suae. 

Et  post  modicum  intervallum  mox (Hi)  incipiunt 

omnes  Kyrle  eieison,  cum  litani  i.  Hac  expleta  ascen- 

dunt  ipsielecti  ad  sedem  pontificis,  et  benedicit  eos 

ad  qnod  vocati  sunty  et  decendentes  stant  in  ordine 

stto,  benedictione  percepta.  223  Diaconuscum  or- 

dtiuz/nr,  (742)  solus  episcopus,   qui  eum   henedtcit^ 

mnumsuper  caput  illiusporiat.quianonad  sacerdo- 

iimtSedadministeriumconsecratur.Adordinandum 

diaeonum  et  presbyterum ,  prima  Oratio  didtur  legen- 

io.  Etsequitur  Oratio.  Et  nondicitur,\eTe  dignum, 

in  consecratione.  C 

Oratio.  —  Oremus  (743),  dilectissimi,  Deum  Pa- 
tremomoipotentem,  ut  super  buncfamuium  suum 
quem  in  sacrum  ordinemdignaturassumere,bene- 
dictionis  suae  gratiam  clftmenter  etrnndat,  eique 
donum  consecrationis  induigeat,  per  quod  eiim  ad 
pnemia  sterna  perducat,  auziliante  Domino  nostro 
JesuChristo.  Qai  cum  eo  vivit  et  regnat. 

Oremus.  —  (744)  Exaudi,  Domine.  preces  no- 
stras,  et  super  hunc  famulum  tuum  Spiritum  tuoe 
twDedJctionis  emitte,  ut  coeiesti  munere  ditatus,  et 
tue  graliam  possit  Majestatisacqnirercet  bene  vi- 
Teudi  aliis  exempium  praebere.  PerDomintim,  etc, 
inunitate  ejusdem. 

Conseeratio.  —  (745)  Adesto,  quaesumus,  omni- 
polens  Deus,  (746)  honorum  dator,ordinumdistri-  ^ 
butor,  officiorumque  dispositor.  Qui  in  te  manens 
ioDovas  omnia,  et  cuncta  disponens  per  verbnm, 
Virtutem,  Sapientiamque  tuam  JesumChristum  Fi- 
lium  tuum  Dominum  nostrum,  sempiterna  provi- 
deotia  praeparas,  etsingulisquibusquetemporibns 
aptanda  dispensas*  Cujus  corpus,  Ecclesiam  tuam 
Cffiiestium  gratiarum  varietate  distinctam,  suorum- 
r  ()iie  connexam  discretione  niembrorum,  per  iegem 
Dirabilem  totius  compagis  unitam  in  augmentum 
templi  tui,  crescere,  diiatarique  lar^iris,  sacri  mu- 
oerisservitiitemtrinisgradibus  ministrorum  nomiui 
too  miiitare  constituens.  Electis  ab  initioLevifiliis, 
fuiiin  mysticis  operationibus  domnstusfideiibus 


excubiis  permanentes,  hoereditatem  benedictionis 
jeternaesorle  perpetua  possiderent.Superhuncquo- 
quefamuiiiintuuui,qua)suinus,Domine,piacalus  in- 
tende,quem  tuis  sacrariis  servitiirum  in  officium  dia- 
coni  siippliciter  dedicamus.Et  nosquidem,tanqum 
liomines  divini  sensus  et  summsc  rationis  ignari, 
hujus  vitam,  quantum  possumus,  aestimamus.  Te 
autem.  Domine,eaqu8enobi^suntignotanontrans- 
eunt,  le  occulta  nou  faiiunt.  Tu  coc^iiitor  secreto- 
rum,  tu  scrutatores  oordium,  tuejus  vitamcoeiesti 
poteris  examiiiare  judicio,  quo  semperprwva]es,et 
aiimissa  purgare,  et  (747)  eaquresunt  air^n  'a  con- 
cedere.  EmiUe  in  eum,  Domine,  qudesumiis,  Spi- 
rilum  sanctum,  quo  in  opus  minislerii  fidoliter  ex- 
sequendi  septiformis  graliee  tuee  luunereroboretur. 
Abundet  in  eo  totius  ronna  virtutis,auctoritas  mo- 
dcsta,  pudor  constans,  innocentiae  puritas,  et  spi- 
ritaiisobsorvatio  discipiinfle  ;  in  moribus  ejus  pree- 
cepta  tua  fulgeant,  ut  sute  castilatisexempioimita- 
tionem  sancta  plebs  acquirat ;  et  bonum  conscientiae 
tpstimonium  proferens,  in  Ghristofirmus,  et  stabi- 
lis  pcrseveret ;  dignisque  successibus  de  inferior* 
gradu  per  gratiam  tuam  capere  potiora  mereatur. 
Per  eumdem  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum. 

(748)  Quando  stolam  eum  induis,   sic  dices. 

Per  hoc  signum  vobis  diaconatus  officium  humi- 
liter  224  iniponimus,ut  firmamentuin  mensaedi- 
vinoe  tanquam  sustentacuiacolumnarumessepossi- 
tis,  et  prsecones  regis  coelcstis  irrepretiensibiiiter 
existere  mereamini. 

(749)  Presbyiercumordinaturyepiscopo eumhene' 
dicente,  et  manum  super  caput  ejus  teiiente,  etiam 
omnes  presbyleri:  quiprxsentes  sunt,  manus  suas 
juxta  manum  episcopi  super  caput  illius  teneant. 

Orratio  adpresbyteros  ordinandos. 

(750)  Oremus,diiectissimi,Deum  Patrem  omnipo- 
tentem,  ut  super  hunc  famulum  suum,  qiiem  ad 
presbyterii  munus  eiegit,  caelestia  dona  muitiplicet 
et  quse  ejus  dignatione  suscipit,  ipsius  exsequatur 
auxilio,  auxiliante  Domino  nostro  Jesu  Christo. 

Oremus.  —  (751)  Exaudi  nos,qu8esumus,  Oomine 
Deus  noster,  etsuper  hunc  famulum  tuumbenedi- 
ctionem  sancti  Spiritus,  et  gratia)  sacerdotalis  ef- 
fiindc  virtutem.utquem  tuaepietatisaspectibusoffe- 
rimusconsecrandum,perpe(uamuneristuilargitate 
consequaris.  Fer  Dominum. 

(752)  Consecratio.  —  (753)  Domine  sancte,  Pater 
omnipotens,  flelerne  Deiis,  (754)  honorum  auctor, 
et  distributor  omnium  dignitatnm,per  qiiem  profi- 
ciunt  universa,  per  quemcunctafirmantur,ainpiifi- 
catissemperinmeiius  natiiraerationalis  incrementis 
perordinem  congriia  ratione  dispositum.  Unde  et 
sacerdotaies  pradus  atqueofficia  Levitarum,sacra- 
mentis  mysticis  instituta  creverunt,  ut  cum  (755) 
pontitices  summos  regendis  populispr8efeoi<ses,ad 
earum  societatis  et  operis  adjiiiuentuiu,  soquontis 
ordinis  viros  et  secundae  dignitatis  elisreres.  Sic  in 
eremoper  septuagintavirorum  prudontium  mentes 
Moysi  spiritum  propagasti,  quibus  ilie  adjutoribus 


m 


SANGTI  GREGORII  MAGNI 


»4 


usus in  populoinnumeras multitudines facile guber- 
navit.SicinEIeazaroelllhamarfiliis  AaronpaterneB 
plenitudinisabundantiamtransfudisti.ut  ad  hoslias 
salutaresetfrequentiorisofficiisaoramentaministe- 
rium  sufficeret  sacerdotum.  Hac  providentia,  Do- 
mine,  apostolis  Filii  tui,  doclores  fidei,  comites 
addidisti,giiibus  ilh*  orbem  totum  secundis  prcBdi- 
catoribus  impleverunt. Quapropter  infirmitati  quo- 
que  nostrcB,  Domine.  hflBc  adjumenta  larf^ire,  quia 
quantomagis  fragiliores  sumus,  tantohispluribus 
indijremus.  Da,  qusBsumus,  omnipotens  Pater,  in 
hunc  famulum  tuumpresbyteriidignitatem,innova 
in  visceribusejnsSpirilum  sanctitatis  ;etacceptum 
ate,  Deus,  secundi  meriti,  munus  oblineat,  censu- 
ramque  raorum  exemplo  su8b  conversationis  insinuet 
Sitprobuscooperator  ordinis  nostri,  etluceatin  eo 
totiusforma  justitiaB,  ut  bonamrationem  dispensa- 
tionis  sibi  creditaB  redditurus,  aBternaB  beatitudinis 
prsBmia  consequatur.  Per  eumdem  Dominum. 

(756)  Hic  vestit  ei  casulam.  —  Benedictio  Patris, 
ct  Filii,et  Spiritus  sancti  descendat  super  te,ut  sis 
benedictus  in  ordine  sacerdotali,  etofferas  placa- 
biles  Hostias  pro peccatis  atque offensionibus popuJi 
omnipotenti  Deo.  Cui  est  honor  et  gloria  in  saecula 
sfiBCuIorum. 

225  Consecratiomanus.  —  (757)  Consecrentur 
manus  istsB  quaBsumus,  Domine,  et  sanctificentur 
per  istam  unctionem  et  nostram  benedictionem,ut 
quaBCunque  benedixerint,  benedicta  sint,  et  queB- 
cunque  sanctificaverint  sonctificentur.  Per. 

(^^S)  Episcopus  eum  ordinatur,duonii9)  episeopi 
ponant  et  teneant  Evangeliorum  cndieem  super  caput 
ejus  ;etuno  super  eumfundeniebenedictionem,(76S) 
reliqui  omnesepiseopi,  qui  adsunt,(1^{)  manibussuis 
caput  ejus  tangant. 

(762)  Oratio  ad  ordinandos  episcopos, 
Oremus,  dilectissimi   nobis,    ut    his  viris    (764) 
ad  utilitatem  EcclesiflBprovidendam  electisbenigni- 
tas  omnipotens  Dei  gratisB  suaB  tribuat  largitatem. 
Per  Dominum  nostrum. 

Benedictio  episcoporum,  —  (765)  Adesto  suppHca- 
tionibus  nostris,  omnipotens  Deus.  etquod  humili- 
tatis  nostrae  gerendumest  ministerio,  tuas  virtutis 
impleatur  effectu.  Per. 

A/ia.— (766)Propitiare,Domine,8uppHcationibus 
noslris,etinclinatosuperhuncfamulumtuumcornu 
grati®  sacerdotalis,  benedictionistuje  in  eo  effunde 
virtutem.  Per. 

k  Consecratio.  —  (767)  Deus  honorum  omnium, 
(768)  Dcus  omnium  dignitatum  quaB  gloriajtuaD  sa- 
cratis  famulanturordinibus,  Deusqui,Moysen  famu- 
lum  tuum  secreti  familiaris  affatu  inter  captera  coe- 
lestis  documenta  culturaB  de  hahitu  quoque  indu- 
menti  sacerdotalis  instituens,clectum  Aaron  mystico 
amictu  vesliri  inter  sacra  jussisti,  ut  intelligentiae 

•  Tn  Ed.  Vatic.  et  aliis,  hic  ante  Orat.ad  ord.  episc. 
ponitur;^x^mtn«/to  in  ordinationeeoescopi  ante  lita- 
niam  facienda,  Nimirum  qui  ordinandus  est  episco- 
pus  de  fidei  articulis  interrogatur. 


A  sensum  de  ezemplis  priorum  caperet  secutura  po- 
steritas,  neceruditio  doctrinaB  tuaBillideessetaBtati: 
cum  et  apud  veteres  reverentiam  ipsa  significatio- 
num  species  obtineret,  et  apud  nos  certiora  essent 
experimenta  rerum  quam  asnigmata  figurarum  ;il- 
lius  namque  sacerdotii  anterioris  habitus  nostrae 
mentis  ornatus  est,  et  (769)  pontificalem  gloriam 
non  jam  nobis  honor  commendat  vestium,  sed 
spiendor  animarum,(770)  quia  et  illa  quae  tunccar- 
nahbus  blandiebantur  obtulibus,  ea  potius  qu»  in 
ipsis  erant  intelligenda  poscebant ;  et  idcirco  huic 
famulo  tuo,  quem  (771)  ad  summi  sacerdotii  mini- 
sterium  elegisti,hanc,  qu8Bsumus,DomiDe,  gratiam 
largiaris,  ul  (772)  quidquidillavelaminain  fulgore 
auri,  in  nitore  gemmarum,in  multimodooperisva- 

3  rietate  signabant,  hocin  ejus  moribus  actibusque 
clarescat.  (773)  Hic  accipis  chrisma.  Comple,  Do- 
mine,  in  sacerdote  tuo  mysterii  tuisummam,etor- 
namentistotius  ^lorificationis  instrnctum  (774)  cob- 
lestis  unguenti  flore  sanctiffica.  {ll^)Hic  fundisin 
caput  ejus.  lloe,Dom\ne,  copiosein  ejus  caput  •{•  in- 
fluat,  hoc,  in  oris  subjecta  f  decurrat,hoc  in  totius 
corporis  extrema  descendat,  ut  tui  Spiritus  virtus, 
et  interioraejus  repleat.  et  exteriora  circumtegat. 
Abundet  in  eo  constanlia  fidei,  puritas  dilectionis 
(776)  sinceritas  pacis  ;  (777)  tribuas  ei,  226  ^^ 
mine,  cathedram  episcopalem  ad  regendam  Eccle- 
siamtuam,  et  plebem  universam.  Sis  eiauctoritas, 
sis  ei  firmitas,  sis  ei  potestas.  Multipliessupereum 
benedictionem  et  gratiam  tuam,  ut  ad  exorandam 

.  semper  misericordiam  tuam,  tuo  munere  semper 
idoneus,tua  gratia  possit  esse  devotus.  Per. 

(778)  Si  papa  c  ordinatus  est,    hcec  addi  debenl  in 

loco  ubi  scriptum  esi : 

Et  idcircohuic  famulo  tuo,quem  apostolicaBsedis 
praBsulem  (770)  et  primatem  omnium  qui  in  orbe 
terrarum  sunl  sacerdotum  ac  universalis  Ecclesias 
tuas  doctore:n  dedisti,et  ad  summisacerdotii  mini- 
sterium  elegisti,  hanc,quaBsumus,Domine,  gratiam 
largiaris. 

Super  obbita.  —  UaBO  hostia,Domine,quiesumus, 
emundet  nostra  delicta,  et  (780)  sacrificium  cele- 
brand  uni  subditorum  tibi  corpora  meatesque  sancti* 
ficet.  Per  Dominum  nostrum. 

D  Infra  actionem.  —  (781)  Hanc  igitur  oblationem 
servitutis  nostraR.  sed  et  cunctaB  familiae  tuae,  quam 
tibi  offerimus,  etiam  pro  famulo  tuo  ///.,  quem  ad 
episcopatus  ordinem  promover^  diguatus  es,quie- 
sumus.  Domine,  ut  placatus  accipias.etpropitiusin 
eo  tua  dona  custodias,  ut  quod  divinomunerecon 
secutus  est,  diviniseffectibusexsequatur;  diesque 
nostros,  elc. 

Ad  Complendum.  —  (782)  HaBC  nos  communio 
Domine,  purgeta  crimine,  etcoBlesti  remedii faciat 

b  Ante  consecrationem  istam  referuntur  in  lau- 
datis  Edit.  orationes.  ad  annuLum  dandum,  et  ad 
baculum  (sc.  pastoralem)  dandum. 

c  Ipsa  Ed.  nom.y  seu  Yaticaaay  mantisBaista  caret 


M5 


LIBER  SACRAMENTORUM 


»6 


assecoQsortes.  Pcr  DomiQum  noslrumJesum  Chri-  A  cerdotem,  obsecro,  Domiae,  placalus  suscipiat,Ma- 
I  jestalemtiiam  supplexexorans  utinmequodlargiri 

Hi<rnflhiQ  PQ     rkponitiiia  /«netrkHira  Aiortovia    Pon 


Oralio  in  {lS3)natali  papse 
Deus,  qui  licet  sis  magnus  in  magnis,  mirabilia 
taroen  gloriosus  operaris  in  minimis,  concede  mibi 
indigDO  famulo  tuo,  sacris  convenienterservire  my- 
•teriis,  atquein  omnibustua  misericordia  prolegat 
quem  conscientiae  reatus  accusat.  Per. 

Alia,  —  Deus,qui  populisluisindulgentiaconsu- 
lis,  et  amore  dominaris,  daSpirilum  sapientieBqui- 
bus  dedistiregimen  disciplinae,  ut  de  profectusan- 
ctarum  ovium  fiant  gaudia  eBterna  pastorum.  Per 
Dominum  nostrum. 
Super  oblata.  —  Hostiam  tibi,Domine,  laudisex- 


dignatus  es,  propitius  custodire  digneris.  Per. 

•  Benedictio.  —  Omaipotens  Deus,  qui  in  populo 
suoministerioutitur  sacerdotum,conferatvobissu» 
propitiationis  et  benedictionis  donum.  Amen.  Qui- 
que  me  indignum  nullis  existenlibus  meritis,  sed 
gratuita  sua  pietate  huic  Ecclesise  prseesse  voluit, 
sufifragiissanctorumsuorum  meabomnibusvincu- 
lis  peccatorum  absolvat,  sanctisque  suis  altaribus 
strenuum  dignumque  ministrum  efficiat.  Amen. 
Quatenus,  perexempla  sauctorum  sacerdotum  qui 
in  hac  sede  et  in  hoc  ministerio  eiplacuerunt  gra- 
diente8,gregemquecommissumsecundumsuam  vo- 


Super  oblata.  —  Hostiam  tibi,Domine,  laudisex-      luntalem,  eo  opitulante,  regentes,  ab  omnium  pa 
solvo,  suppliciter  implorans,   ut   quod   immerito  ^  gtorum  Pastore  Christo  Domino    praemia    sanctis 
mihi  conlulisti,  intercedente  beato  Petro  apostolo      ppomissa  una  cum  subditis  percipere  et  in  electo- 


luo,  propitius  exse«iuaris.  Per. 

Praefatio.  —  Vere  dignum  el  justum  est,  aequum 
et  salutare,  nos  tibi  semper  et  ubique  gratias  agere, 
Domine  sancte,  Pater  omnipotens,aBterne  Deus,  ut 
quiain  manu  tua  dies  nostri  vitaque  consistit,sicut 
honorem  nobis  indignis  largiris  ministerii,sic  quo- 
que  Iribuas  rationabiiis  obsequii  propitius  incre- 
mentum.  Et  tua  doua  in  nobis  custodias,  ut  227 
ejus  sufFragiis  apud  tesemperreddaracceptu8,cu- 
jus  me  Tice  hodie  Ecdesiae  tuae  praeesse  voiuisti. 

Per  Christum. 

Ad  Complendum.  —  Corporis  sacri  et  pretiosi 
sanguinis  repleti  iibamine,  quaesumus,  Domine  Deus 
noster,  utgratiae  tuaemunus,  quod  nobis  immeritis 


promissa  una  cum  subditis  percipere  et  in  electo 
rum  numero  mereamur  adjungi.  Amen.  Quodipse 
praestare  dignetur. 

228  AdComplendum,  —  Repleantur  consolatio- 
nibus  tuis^Domine,  qnaesumus,tuorumcorda6de- 
lium,  pariterque  etiam  etde  Ecclesiae  praesule,  etde 
suorum  votorum  pienitudine  gratiarum  referant 
actionem.  Per. 

Orationes  pro  adepta  dignitate. 

Deus,  cuiomnis  pote8tasetdignitasfamultaur,da 
famulo  tuo  ///.  prosperum  suaedignitalisetrectum, 
in  qua  te  semper  timeat,  tibique  jugiter  placere 
contendat.  Per  Dominum. 

Alia.  — Omnium,  Domine,  fons  bonorum  justo- 


noster,  utgrauae  luwiuuuu»,  4uwvAui/A/ia*«i.*i«..wo  - 

contul  sti.  intercedenle  l.eato  Petro    apostolo  tuo,  C  '»'"q"«  provectum,  tr.bue  qu«sumu8,  /  /.  famulo 


propitius  muniendo    custodias.  Per  Dominum  no 
strum. 

Missa  propria  (784)  in  die  ordinationis  $uae. 

Deus,  qui  non  propriissufifragantibusmeritiSjSed 
sola  ineflfabilis  gratiae  largitate,  me  familiae  tuee 
praecssejussisti,  tribuetibi  digne  persoivere  mini- 
sterium  sacerdotalis  oflBcii,  el  ecclesiasticis  conve- 
Dienter  scrvire  ministeriis,  plebemque  commissam 
te  in  omnibus  protegente,  gubernare  concede.  Per. 

4^i^, Deus,  mundi  Creatorel  rcctor,  ad  humi- 

litatismeie  preces  piacatus  intende,etmefamulum 
iQum,  quem  nullis  suflfragantibus  meritis,  sed  im- 
mensa  largitateclementiae  tuaeccBleslibus  mysteriis 


tuo  adeptam  bene  gerere  dignitatem,  et  a  te  sibi 
praestitam  bonis  operibus  comprobare.  Per  Domi- 
num  nostrum. 

(785)  *>  Oratio  ad  abbaten,  faciendum. 

Qu8esumus,omnipotensDeus,  famulumtuum  ///., 
quem  ad  regimen  animarum  elegimus,  gratiae  tuae 
dono  prosequere,  ut  te  largiente  cum  ipsatibi  no- 
stra  electione  placeamus.  Per. 

(786)  c  INCIPIUNT  APOLOGliE. 

(787)  Impellit  ministrandi  oflQcium  (788)  Hostia 
saiutaris  populi  pro  delicto,  terretconscientia  inde- 
biti  sacerdotii  pro  reatu.  Si  a  me  omnium  sacerdo- 
tum  (789)  peripsema  sacrificium  ofiferatur,  poUutae 


mensa  largiiaiecicmouuro  vu«iuv»**ionwuo*xjjoi.*.wio      — «  \-— '/  r^--i w«^.«.„»,  ^x^..»,^ 

scrvire  tribuisti,  dignumsacris  altaribus  fac  mini-  j)  conscientiae  crimen  augetur.Sitantae  Majestati  uni- 
.«...»1.  .«*  rtntxA  enAAnelebrandumvocedeDromitur.      versae  carnis  judicinon  ofltertur.  nefiriifirentiaereatus 


itrum,ut  quod  meaceiebrandumvocedepromitur, 
tua  sanctificatione  firmetur.  Per  Dominum  nostnim. 

Super  oblata.  —  Ad  gloriam,  Domine.  tui  nomi- 
nis  annua  festa  repetentes  sacerdotaiis  exordii, 
Hostiam  tibi  laudisoflferimus,suppliciterexorantes, 
utcujus  ministerii  vice  tibi  servimus  immerili,  suf- 
fragiis  cjus  reddamur  accepti.  Per. 

Infra  actionem.  —  Hanc  igitur  oblationem,  quam 
tibi  oflTero  ego  tuus  famuluset  sacerdosob  diem,in 
quome  dignatuses  ministeriosacroconstituere  sa- 

t  Iq  Benedictionali  legitur   alia  pro    anniversario 
consecralionis  episcopi. 
^  Al>ett  ab  aliis  Editis. 


versae  carnis  judicinon  oftertur,  negiigentiaereatus 
ascribitur.  Inter  haec  tuee,  omnipotens,  libramen 
pietatisimploro,  cujusultionisdiem  accusante  con- 
scientia  pertimesco.  (790)  Ne  indignum,  quaeso, 
mi^^ericordia  tuajudices,quema  temporepceniten- 
tiaenon  excludis.  (791)  Suspende  securim,  donec 
cultor  vineae  admoveat  cophinum  stercoris  infru- 
ctuosae,  arborisadradicem.  Parce  mihi,  Domine  cle« 
mentissime,  poenitenti,  qui  David  post  lapsum  cle- 
menter  ad  veniam  revocasti ;  qui  Petri  misericors 

c  Haec  apolo^ia  cum  sequenti  in  Ed.  Vatic.  et 
Gussanvil.  contmetur.  Iq  vet.  Miss.  Gallic.  alia  re« 
peritur  apologia,  licet  quoad  senBum  vix  discrepet, 


227 


SANCTI  GREGOmi  MAGNI 


M8 


amare  fleDtis  lacrymas  respexisti,  qui  latronem  in 
crucis  patibulo  taati  facinoris  reum  divina  gratia 
iilustrasti,  cui  mox  oblinuit  confessio  (79*2)  per- 
spicue  Dei  Filium,  fides  praimium,  poenaveniam, 
lamenta  gaudiasempiterna,(793)  dumconfessorin 
cruce,  possessor  exsiitit  paradisi  post  crucem.  Sed 
quia  verba  venia  lu(«pictatisindigent,  quse  indigni 
sacerdotisoperanoncommendant,  saitimastantium 
vota  suscipe,  ut  et  mihi  suis  apud  te  precibus  ve. 
niam,  et  eorum  merilissacrificianostrorum  vulne- 
rum  salubriter  nobis  conferant  mediciuam,  (794)ut 
quia  omnipotens  proomnibus  factus  es  hostiapro 
peccatis,  adsis  nobis  sanctificatio  in  sacrificio  pro 
delictis,  Christe,  Salvator  mundi,  qiii  cum  seterno 
Patre  una  cum  Spiritu  sancto,viviset  regnasDeus. 
Per  omnia  sa^cula  saeculorum. 

Itemapologia.  —  (795)  Ante  oculos  tuos,Doinine, 
reus  conscienUae  te^tis  assisto  :  rogare  vix.796)  au- 
deo  quod  impetrare  229  "O^i  mereor.  Tu  (797) 
enim  scis,  Doniine,  omnia  quae  aguntur  In  nobis. 
(798)  Erubescimus  confiteriqubd  (799)  per  nos  non 
timemus  (800)  admittere.  Verbis  tibi  tantum  obse- 
quimur,corde  mentimur,  etquod  vellenosdicimus, 
nolle  nostris  actibus  approbamus.  (801)  Parce,  Do- 
mme,  confiteutibus  ignosce.  Peccavimus,  miserere, 
te  rogamus.  Etquiaiusacramentistuismeussensus 
(802)  infirmus  est,  prsBsta,  qusesumus,  (803)  ut  qui 
ex  nobis  duricordis  verba  noususcipis,(804)  per  te 
nobis  veniam  largiaris.  (805)  Per  Dominum. 

Item  apologia. — (806)  Conscieutiaquidemlrepidi, 
omnipotens  Deus,  adaltare  tuum  accedimus,sedO- 
duciam  de  tu(B  pietatis  misericordia  retinemus.Etli- 
cetadcelebrandasacriticiasemperinveniamurindi- 
gni,  (807)  sedsi  recedimus,veremur  de  inobedien- 
tia  condemnari.  Pro  (808) qua  tedignarenospietate 
paterna  placilovultu  respicere,  et  cordisnostriinte- 
riora  purgare.  (809)  Et  si  nos  pondere  peccatorum 
nostrorum  ac  reatu  constringimur,  nostrarum  ta- 
men  precum  obtentu  tibi  smt,  qu8esumu8,Domine> 
in  omnibus  placita  mysteria  consecranda.  Per. 

Item  apologia.  —  (810)  lgnosce,Domine,  ignosce, 
(81  i)  quod  dum  rogarecompellor,  dum  perimmun- 
dalabia  nomen  sanctumtuumassumo,  et  (8i!2)cum 
pudendorum  actuum  secreta  confiteor,  (813)  non 
habeo  apud  te  necverbasinecrimine.  Tuenimcon- 
scientiae  mea3Vulneraet(8i4)cogitationum  mearum 
occulta  Dosti,  et  immunditias  meas  tu  solus  agno- 
scis.  Miserere  mihi,  Domiue,  miserere  milii,  igno- 
sce  niysterii  tui  secreta  tractanti,  nec  indignum  mi. 
sericordia  tua  judices  quem  proaliis  rogare  permit- 
tis,  et  inquo  testimonium  boni  operis  non  agnoscis 
officium  saitem  dispensationis  creditaBnonrecuses. 
Per  (815)  Dominum  nostrum. 

Item  a/ta.— (816)  Kogo  te,DeusSabaothaltissime, 
pater  saucte,  (817)  uti  me  tunica  castitatis  digneris 

a  Legitur  in  laudatis  Edit.  cum  duabus  sequenti- 
hiis  mordacifif  eic.  et,  indignuin  we,  etc.  Prior 
Theod.  exbibel  eliam  hujusmodi  apoiogias  partlin 
similes,  partim  diversas.  ia  his  notanaa  venit  qu» 
adhuc  Qobis  familiaris  est,  paucis  immutatis  :  Aperi, 


A  accingere,  lumbosque  meosbalteo  tui  aroorisambi- 
re,  ac  renes  cordis  mei  iguetu.T.cbaritatis  urere,ut 
pro  peccatismeis  pos$imiotercedere,etastantispo- 
puli  peccatorum  veniam  promereri,ac  pacificas  singu- 
lorumhostiasimmoiare,  me  quoque  tibi  audaciter 
accedeotemnon  sinas  perire,sed  dignare  lavare  orna- 
reetlenitersuscipere.  PerDominumnostrumJesum. 

Itemalia. —  (818)  Antea^terniregisChristi  prcesen- 
tiam  nostraindignaacceduntprseconia  quae  valentpo- 
puh  impetraredehcta.  (8i9)Livoretorqueturconscien- 
tia,quia  sacris  mysteriisofferendis  se  iugerit  crimino- 
8am;etdumrespicitadmissa,terreturtuisconspecti- 
bus  astare  confusa.  SedquaesohumiHs  reus,quiaad 
te  post  lapsumredeodeviusJaceosaucius,inteviHs 
respiro,  bone  medice,  vulneratus,  ut  qui  sacrificia 
n  altaribustuismundaofferri  praecipis,  cumotTeren- 
liummeritis  sacerdotis  indigailabiapollutasanctinces, 
qui  iudigere  me  miserum  tiia,  Christe  Salvator  in- 
clyte,  misericordia  recognoscis.Quivivisetregnas. 

230  ^^^"^  ^^'^  ^^  festivitate  sanciorum.  —  ^820) 
Eripiat  nos,qusesumus.  Domine,  tuorumdeprecatio 
sanctorum,  etsicut  per  Moysen  famuium  tuum  pec- 
cata  popuh  dimisisti,  ita  perintercessionemsancto- 
rum  tuorum  nostraomnium  jubeasrelaxaridelicta. 
Per  Dominum. 

Itcm  apologice  quoiidianx  sacerdotis  propriae,  — 
(821)  a  Mordacis  conscientiae  stimuliset  delictorum 
nostrorum  recordatione  commoniti  (822),  te  Deum 
indulgentise  deprecamur,  ut  quidquid  dicto,  facto, 
cogitatioue  (823)  peccatum  est^  sivelubricffifietatis 
impulsu,  sive  ignorantitie  errore  (824)  commissum, 
pietas  Domini  nostri  Jesu  Christi  (825)  resoivere  ac 
indulgere  dignetur.  Per. 

Itemaiia. —  (826)Indignumme,  Domine,sacristuis 
essefateor,  qui  innumeris  quotidie  peccatis  fuscor. 
(827)  Quid  ego  te  blandis  verbis  rogare  prsesumo, 
quem  improbis  seepissime  factis  offendo  ?  tu  enim 
mihi  meaicinam(82S)ingeris,  ego  (829)samtatimeae 
contraria  ago.  Legem  tuam  sacrisinditam  paginis  le- 
go,  sanam  verodisciplinam  infehx  neghgo.Ad  tuum 
quidem  altare  <}uasi  devolus  accedo,  sed  a  prfieceptis 
tuis  contumaci  corde  (830)  recedo.  Da  ergo  mihi, 
Domine,  cor  compunctum,  quo  veraciter  odio  ha- 
beam  peccatum.  Meum  est,  si  donaveris,  delicla 
defiere  ;  tuum  est  etiam(831)nubem  eamcitodele- 
re,  ut  (832)quihancpalmamamiserim  inimicofrau- 
D  dante,  (833)  adveniam  saltem  pertineam^te  Domino 
miserante.  (834)Tibienim  deoesthonor  regumRegi 
cunctorum  percuncta  regnanti  seecula  sseculorum. 

Item  aiia.  •—  (835)  Projectis  nobis,  Domine,  in 
condemnationemoperum  uostrorum,  de  capili  nostro 
aquam,  etoculisnostrisfonteminfunde  lacrymarum 
Ut  peccati  maculas  abluendo  ultrices  pcenarum  flam- 
mas  fletuum  ubertate  viucamus,  (836)  quiatibinon 
sunt  occulta  quae  (837)  gerimus.  Sit  (838/ ia  Qobis, 

Domine,  os  meum  ad  henedicendwn  nomen  tuum ; 
mundaque  cor  tneum  ab  omnibus  variis  el  neguissimis 
cogitationibus,  ut  exaudiri  merear  tUprecans  te  pro 
popub  quem  elegisti. 


129 


LIBER  SACRAMENTOROM 


1130 


Domine.non  oris  tantiim  confessio,  sed  et  doloris  :  A  cisti  (863)  ex  QJhilo  (86i)  qnirogaraQt.Clamantibus 

non  excusatio  criminura,  sed  lamentatio  peccalo- 

rum.  (839)  Ca^tos  enimnostri  corporisoculoslasci- 

Tia  (840)  mun«ii  violavil  aspectus.  (Sit)  Mores  cor- 

nipli,  disciplina  vitiata,  simulalio  in  vuliu.failacia 

in  verbis,dolu8  in  corde,volubilitasinlingua,opera- 

tio  stulta  mens  ilubia,concupiscentia  carnalis,(842) 

soUicitudo  carnis,oblivioanimaB,negligentia  sancti- 

tatis,  super  ha»c  autem  mortis  timor  increvit.Mise- 

rere  oobis,  Domine,misererenobi8.  Da  (8V3)  preBte- 

ritisveniam,prajsentibusemendalionem,futurislar- 

gire  custodiam.Per. 

[tem  alia.  —  (844)  Ita,Dominft,immensi  criminis 
rei  conscienliateste,  confundimur,  ul  ad  officium 
tuum  ncc  securi  possimus  venire.  nec  liberi.  Quis 
enimpensans  peccatumsuum,  (845)  nec  se  a  facie  B 
tua  veilet  abscondere,  si  liceret  tanlee  Majestatig 
oculos  declinare,  si  aut  evasurus  lateret,  aut   oc- 

cultatus  evaderet?  Aul  quis  non  niagis  videre  te 

cuperet,si  nonjam  hinc  (836)quodcunquepeccan- 

teoi  prospicis  plus  timcret?  Ergo  quia  tu  ubique  nos 

invenis,ail  te  confugimus,  queiu    fugere  non  vale- 

mus.Restat  miseris  non  latebras  intervenire,  sed  la- 

crymas.FoYeat231  i"^"'8®°^*2i»^"^^  terret  offen- 
sa.  Minatur  potentia,  sed  misericordia  consoletur, 
Ex  te  est  qui  liberel,  per  te  est  qui  excuset.  Parce, 
Piler  OQinipotens  ;  et  quos  aspicis  humilpsper  rea- 
tiim,erectos  muncrarediguerisin  praemio.  Et  quos 
iatelligis  per  confessionem  miseros,  non  facias  iu 
examioatioae  confusos.  Per  Dominum. 


nobis  ad  te  ;  Domine,  misere  ;  moveat  misericor- 
diam  tuam  vox  fidelis  et  tlebilis  ;  atqneilla,(iequa 
totum  speramus,  pietas  non  reputel  quod  offendi- 
mus,  dumrespicitquodrogatiuis,etcum  grandissit 
miseria  esse  nos  reos,  majortibisitclementiaesse 
nos  miseros.  Tuo  (865)  supplices  auxilio  ante  et  et 
criujiuis  nostri  malaponimus  etdolores  ;a  te  pre- 
cando  misericordiain,  quam  peccandorepulimus, 
expectamus.  Pnestelur  his  de  indulgentia  (866) 
quodrogaris  accipere,  quos  agiioscis  liduciam  de 

(867)  tua  juslitia  nou  habere.  Erige  nos,  Domine 
Deus  noster,  et  alleva  in  misericordia  tua,  ut 
communioue  salutis,  et  gaudio  charitalis,dum  ipsi 
salvari  ex  munerc  tuo  ciipimus.  etiam  lide  et  pace 

(868)  cunctaregeutium  gaudeamus.Per  Diiminum. 
Item  alia.  —  (869)  Ignosce,  Domine,    (870)  com- 

maculattievifleconscientiffisordido,etcriminum  con- 
fusione  caplivo  (871)  qiiipro  meobtinere  nihilme- 
reor  pro  aliis  rogaturus  assisto.  Profero  ad  te,  si 
digneris,  Domine,  gemitus  captivorum,  tribulatio- 
nes  plebium,  pericula  popiilorum,  (872)  angustias 
pauperum,necessitate8peregrinorum,inopiasdebi- 
lium,  desperationeslanguentium,  defectus  senum, 
suspiria  juvenum,  vota  virginum,(873)lamenta  vL- 
duarum.  Et(874)  quoniammeeadem,quffi  populum 
tuumcaienaconstringit,(875)  communeslugeopas- 
siones,non  obsitpopulo  tuooratiosubjugatapecca- 
tis.  Per  me  tibi  offertur  (876)  votum,  per  te  meum 
compleatur  officium.  Per. 


232  -^^'fl*  —  (877)  Deus,adqueiuaccederemun- 
(847)  Item  alia  •  in  tribulatiom.  —  (848)  Si  ante  (^  didesideramus,et  obcujusgloriaminhoiioremtuo- 


oculos  tuos,  Domine,  culpas  quas  fecimus,  et  (849) 
plagas  quas  excipimusconferamus,minusestquod 
p&timurymajuse8t(850)  quodmereamur.Peccati  pcB- 
oamsentimus,etpeccandi  pertinaciam  nonvitamus 
lo  flageiiis  tuis  fragditas  noslra  (851)  frangitur,  et 
iniquitas  non  mutatur.Mens  aegrota  torquetur,et  cer- 
vixdura  uonilectitur.Vilaindoioresuspirat,et  (852) 
io  opere  ooa  (853)  emendat.  Si  exspectas  (854)  uon 
corngimur  ;  si  vindicas,  nou  duramus.Contitemur 
V>^j)  iu  correptioue  quodtecimus,obhvisoimurin- 
vibiuiUoae  quod  flevimus.  Si  (856)  impresseris 
m&oum,  facienda  promitlimus  ;  si  suspeuderis 
^ddium,  promissa  uou  facimus  ;  si  ferias,  clama- 
mus  ui  parcas,    si  (857)    parcas  iterum    te    (858) 


rum  martyrum  expiari  deposcimus,  in  vivam  nos 
tibi  prsepara  hostiam  ;cordium  quoquenostrorum 
abdita  omni  crimine  lava,  et  spiritali  reple  laetitia. 
Quique  coram  te,  et  pro  nostris,  et  pro  fratrum  de 
lictis  ingemiscimus,exaudiriatequantocius merea- 
mur,  utnec  nostro  puuiamur,necalienopeccato,ut 
justitia  et  sanctitatevestili,pr8esentemurtibiindem- 
nes  in  diejudicii. 

\lia,  —  (878)  Dimitte,Deus,(879)quidquid  perin- 
temperantiam  mordacis  liuguie  incduta  oris  nostri 
increpaliomemorditin  subdilos.Quidquid  minusde 
boni  perfectione  diximus,  parce ;  quidquid   incon 
gruum  velminustemperateprotulimus,  tu  ignosce. 


Non  incatuumpr<esumptiopuniat,sed  agnoscentem 
provocamu*  ut  ferias  ;  si  (859)  augusticB  veniunt  meiniquitatesmeaspietasmiseralionistuieabsolvat. 
lempus  petimus  pojnitendi;  si  misericordia  subve-      Et  qua  non  mihi  alibi  est  (iducia.nisi  in  misericordia 


&iat,abutimurpatienlia  quaepepercit.  Adhuc  piaga 
iliata  vLi  prflBterit,  etiam  nou  recolit  mens  iugrata 
quod  periuiit.  Si  citius  nos  audias,  ex  misericordia 
iasoleftcimus  ;  si  tardius,  eximpatientia  murmura- 
oius.  Te,  Domiue,  volumus  servare  quod  feceris, 
(84>0;  nea  timemus  observarequod  jusseris.  llabes 
Oomioe  coutiteote  reos,  parce,  quia  pius  es.  i8(>i) 

Novimusquodnisi  dimlttas,rectenos(862)punias 
Sed  apud  te  est  multa  miseratio,etpropitidtio  pera- 
buodans.  Praesta  sine  meritoquod  rogamus,  quife- 


qua 

tua^  tu  et  osmeumprfficouioveritatis(880)  perarma 
(/w  JVs.  per  arma],  et  opus  pleniori  ubertate  sancti- 
fica,  ut  et  indignum  uie  salves.etcommissum  mihi 
gregem  pro  tua  pietale  (881)  juslitices.  Quidquidin 
illis  vitiatum  (882)  respicis,  sana  ;  quidquid  iu  me- 
vitiosum  inspicis,  cura.  Si  (8S3)quain  viliotepidita- 
tis  mea,  vel  incuria  contraxerunt,  vel  contrahunt 
labem  omilte.Si  quo  eliam,  me  ignor:inte,vel(884) 
coguito,  decideruntin  crimiue,atquesiexemplimei 
offendiculo  proruerunt,(885)igaDsce  ;  et  proculpis 


■  Haee  apologia  aoooullis  immutatis  legiturio  vet.  Sacrament.  Gat. 


S3i 


SANCTI  GREGORII  MAGNt 


23) 


talibus  misero  mihiullionisnon  restituasvicem.His  A 
tamen,  quibus  increpationis  visussumadhlbereju- 
dicium,  et(886)  increpalio  ipsaeis  proficiat  ad  sa- 
Jutem,el  oratio  haec  interpellan<  commisso  eos  re- 
vocetaberrore,  utnonperferanttartareos  cruciatus, 
quibus,  ut  pote  (887)  mortales,  poenitentiae  iudixl- 
musleges;  quo  (888)  utrorumqueincommodis  par- 
censyillorum  iniquitatibustribuasveniam,et  meam 
abluas  contractam  degerendiincommoditateofifen- 
sam.  Preebe,  Deus,  aurem  sacrificiis  nostris,  etmc- 
mihique  commissostuis  ascribeinpagiDis,quocum 
grege  mihi  credito,  et  a  cuncto  eluar  crimine,etad 
te  merear  pervenire  in  pace.  Pacatum  redde  Deus 
nostrorum  cordium  habitaculumexpulsione  carna 
vitiorum.  Et(889)quiin  subditisconorsumraaexer- 
cerevirtutum,peccatismentiumcorporumqueincom  g 
modis  pacificus  merear,te  judicante,  coronaricum 
angelis.  Fac  ergo,  quflesumus.  nos,  pieDeus,  aspi- 
cienles  iuconspectu  tuo,  (890)  flammescentes  tuas 
gratiffi  dono  ul  zelus  tuae  douaus  nos  comedat.  At- 
que  itapervigorem  sancti  Spiritusregentes  subditos 
temperemus  ;(89i)  ut  etdisciplinisnostri  reglminis 
obtineant  lucrum,  et  illorum  duritia  frangatur,  ac 
vita  sanctiticetur.Suscipe,Domine,no»trorum  voto- 
rum  libamina,  et  per  haecquidquidinsubditos  cor- 
rectionis  verbo  vel  merito  impertimus,nonad  dis- 
cordiam  nostri,  sed  ad  perpetuum  dulcedinis  gau- 
dium,  et  nobis,  et  illis  profecisse  (892)  leelemur. 
Ai)lue  (893)  nos,  Deus,  et  alieno  et  nostro  delicto, 
ut,  in  utroque  spiritalis  gratiae  efficientiam  capien- 
tes,  fiducialius  tuo  nominisupplicemus.  Per  Domi- 
num. 

(894)  Orationes  ad  visitandum  tnfirmum, 

In  primis  faciant  sacerdotes  asperso  sale  aquam 
benedictam,  ct  (893)  aspergant  eam  (Sm)cumAnti- 
phona  ^33  etOrationibus superipsuminfirmum,et 
super  domumejus. 

(897)  Exorcismus  salis.  —  Exorcisizo  te,  crealura 
salis,  per  Deum  vivum,perDeum  verum,perDeum 
qui  te  perEliseeumprophetaminaquammittijussit, 
ut  sanaretur  sterilitasaquae;  ut  efticiarissalexorci- 
zatum  insalutem  credentium,et  sis  omnibus  te  su- 
mentibus  sanitas  animne  et  corporis ;  et  effugiat  at- 
que  discedatab  eoloco  quo  aspersus  fuerisomnis 
phaDtasiaetnequitia,  vel  versutiadiabolicaefraudis 
omnisque  spiritus  immundus  adjuratus  per  eum 
qui  venturus  est  judicarevivos  etmortuos,et  ssecu- 
lumperignem. 

Benedictio  salis. —  Immensamclementiam  tuam, 
omnipotens  ffiterne  Deus,  humiliterimploramus.ut 
hanc  creaturam  salis,  quam  i  n  usu  m  generis  humani 
tribuisti,  benedicere  et  sanctiticare  tua  pietate  di- 
gneris,  ut  sit  omnibus  salus  meutis  et  corporis  ;  ut 
quidquid  eo  tactum  vel  respersum  fuerit,  careat 
omni  immunditia  omnique  jmpugnatione  spiritalis 
nequitise.  Per. 

Exorcismusaqux.  —  Exorcizote,  creaturaaqusB, 


in  nomine  DeiPatrisomnipotentis,etinuomine  Jesu 
Chrisli  Filii  ejus  Domini  noslri,  ut  tias  aqua  exor- 
cizata^adetfugandamomnem  polestatem  inimici.  et 
ipsuminimicumeradicareetexplantarevaleas  cum 
angelis  suis  apostaticis,per  virtutem  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  qui  venturusest  judicarevivos  etmor- 
tuos,  el  seeculum  per  ignem. 

Benedictio  aquae.  —  Deus,  qui,  ad  salutem  hu- 
mani  generis,raaxima  quaequesacramentainaqua- 
rum  substantiam  condidisti,  adesto  invocationibus 
nostris,etelemeutohuicmultimodispurificatiouibus 
prffiparato  virtutem  tuas  benedicliouis  efTunde,  ut 
creatura  mysterii  tui,  tibi  serviens  ad  abjiciendos 
daemones  morbosque  pellendo8,di  vinae  grati»  sumat 
effectum  ;  ut  quidquidindomibus  vel  in  locis  fide- 
lium  h88C  unda  resperseritcareat  immunditia,libe- 
retur  a  noxa.  Non  illic  resideat  spiritus  pestilens 
non  aura  corrumpens  ;  discodant  omnes  insidiae 
latentis  inimici;et  siquid  estquod  aut  incolumitati 
habitantium  invidet,  aut  quieti,  aspersione  hujus 
aqu»  eflfugiat,  ut  salubritas  per  invocationem  tui 
nominis  expetita,  ab  omnibus  sit  impugnationibus 
defensa.  Fer. 

Benedicio  salis  et  aquae  pariter.—  Hic  miUitursal 
inaquam. 

Deus,  invicte  virtulis  auctor,  et  «  inseparcbilis 
imperii  Rex,  ac  sempermagnificustriumphator,qui 
adversflB  dominationisvires  reprimis,  qui  inimici 
rugientis  sflevitiam  superas,  qui  hostiles  nequitias 
potens  expugnas,  te,  Domine,  trementesac  suppli- 
cesdep;'fficamur,acpetiuius,uthanccreaturamsalis 
etaqu8Bdiguanteraccipias,benignusillustres,pieta- 
tis  tuse  moresanctifioes,ulubicunquefuerit  aspersa, 
perinvocationemsanctituinomiuisomnis  infestatio 
immundi  spiritus  abjiciatur,  234  t^rrorque  vene- 
nosi  serpentis  p**ocul  pellatur,  et  priBsentia  sancti 
Spiritus  nobis  misericordiam  poscentibus  ubique 
adesse  dignetur.  Per  Dominum. 

Oratio  quando  aquaspargitur  in  domo, 

Exaudi  nos,  Domine  sancte,  Pater  omnipotens, 
sempiterne  Deus,  et  mitteredignareangelumtuum 
sanctum  de  coelis,  qui  custodial,  foveat,  protegat, 
visitet,  et  defendat  omneshabitantesin  hoc  habita- 
culo.  Per. 

Benedictio  domus.  —  Adesto,  Domine,  supplica- 
tionisnostris,  et  hanc  domum  serenis  ocufis  tun 
pietatis  illustra.  Descendat  super  habitantes  in  ea 
gratiee  tuse  larga  benedictio,  ut  in  his  manufactis 
habitaculis  cum  salubritate  manentibus  ipsi  tuum 
semper  sint  habitaculum.Per  Dominum. 

Alia,—  Exaudi  nos,  Domine  sancte,  Paler  omoi- 
potens,  sterne  Deus^  ut  siquasuntadversa,  siqua 
contraria  iu  hac  domo  famuh  tui  IIL,  auctoritate 
Majestatis  tuae  pellantur.  Per. 

(898)  Benedictio  uvoe  vel  (899)  favce.  —  Bcnedic, 
Domine,  hos  fructus  novos  ixvsdySive  favie,  quos  tu,   i 
Domine,  perrorem  coeli,  et  inundantiam  piuviarum   \ 


&  tta  in    Codice,  ubi  tamen    Pamelius  autumat  le-      Cod  Grimoldi  more,  non  rore,  ut  io  vulgatis  Mlsst- 
gendum  insuperabilii.   Paulo  post  legitur  etiam  in      libus. 


t33 


LtBER  SACRAMENTORUH. 


m 


ek  tempora  serena  atque  tranquillaad  maturitatem  A  corporis  laboraatem  piacatus  respice,  et  risita  in 


perJucere  dignatus  es,  ad  percipieudum  nobiscum 
gratiarum  actione  in  nomine  Domini  nostri  Jesu 
Cbristi.  Qui  tecum. 

Benedictio  CLd  fruetus  novos.  —  Domine  sancte, 
P.  ter  omnipotens,  fleterne  Deus,  qui  coeiumet  ter- 
ram  et  omnia  creasti,  te  supplices  quaesumus  ut 
hunc  fructum  noTum  benedicere  et  sanctificare  di- 
gneris^et  muUiplicare  abundanterofferentibustibi, 
ut  repleas  eorum  tellaria  cum  fortitudinefrumenti 
etvini,  ut  isetantes  in  eis  referaut  tibi  Deo  omni- 
potenti  laudes  et  gratias.  Per. 

Benediciio  ad  omnia  qua:  volueris,  —  Benedic, 
Domine,  creaturam  istam,  ut  sit  remediumsalutare 
generi  humano ;  et  prssta  per  invocationem  nomi- 


salutari  tuo,  ac  ccBlestis  gratiae  prtesta  medicinam. 
Per. 

Alia.  —  Deus,  qui  humano  generi,  et  salutis  re- 
medium,  et  yitsB  aBternad  munera  contulisti,  con-^ 
servafamulo  tuo//Ltuarumdonavirtutum,et  con- 
cede  ut  medelam  tuam  non  solum  in  corpore,  sed 
etiam  inanima  sentiat.  Per. 

Alia.  Virtutum  coelestium^  Deus,  qui  abhumanis 
corporibus  omnem  languoremetomneminfirmita- 
tem  prsecepti  tui  potestate  depeIIis,ad6sto  propitius 
huicfamulo  tuo  HL,  ui,  fugatis  infirmitstibus,  et 
viribus  receptis,  numen  sanctum  tuum  instaurata 
protinus  sanitate  benedicat.Per  Dominumnostrum. 

Alia.  —  Domine  sancte,)Pater  omnipotens,  aeter- 


ois  tui  ut  quicumqueexea  sumpserilcorporissani-  g  neDeus,  qui  fragilitatem  conditionis  nostrce  infusa 


tatem  et  animaB  tutelam  percipiat.  Per* 

Benedictio  (900)  panis.  — Benedic^  Domine,crea- 
turam  istam  panis,sicutbenediiisti  quinquepanes 
in  deserto,  ut  omncb  gustantes  ex  eoaccipianttam 
corporis  quam  animaesanitatem.Qaivivis  cum  Deo 
Pdtre  in  unitate. 

*  Oratio  ad  (901)  capillaturam. 

(902)  Omnipotens  sempiterne  Deus,  respice  pro- 
pitius  super  huno  faraulum^tuum///.,quemb  adno- 
▼am  tondendi  gratiam  evocare  dignatus  es,  tri- 
buens  ei  remissionem  orunium  peccatorum,  (903) 
atque  coelestium  donorum  consortium  esse  praece- 
ptorum.  Per. 

235  Oratio  ad  (904)  barbas  tondendas. 

Deus,cujus  spiritucreaturaomnisadulta  congau- 
det,  exaudi  preces  noslras  super  huuc  famuium 
tuum  ///.  juvenili  aetate  decore  laetantem,  et  primis 
auspiciis,  ad  tondendum,  exaudi,  Domine,  ut  in 
omnibus  protectionis  luee  m  unitus  auxilio,coelestem 
benediotionemaccipiat,et  praesenlis  vitae  praesidiis 
gaudeat  et  «teruae.  Per. 

Oratio  ad  (905)  mfirmum  ungendum. 

Inungo  te  de  oieo  sancto,  sicut  unxit  Samuel  Da- 
Tid  in  regemetprophetam.Operare,creaturaoiei,in 
Doonae  Patris  omnipotentis,  utnon  lateat  illic  spiri- 
tus  immundus,  neque  iu  membris  iilius,  neque  in 
meduilis,neque  in  ulla compagine  membrorum;sed 
in  te  habitetvirtusGhristialtissimi,  etSpiritussan- 
eti.  Per  eumdem. 

Oratio  ad  visitandum  tnfirmum. 


virtutis  tufie  diguatione  confirmas,utsalutaribusre- 
mediis  pietatis  luae  corpora  nostra  et  membra  vege- 
tentur,  super  hunc  famulum  tuum  ///.  propitiatus 
intende,  ut,  omni  necessitate  corpore»  infirmitatis 
exclusaygratia  ineopristinae  sanitatisperfectarepa- 
retur.  Per  Dominum. 
Deinde  a  sacerdote  dicatur  hxc  Oratio  : 
DomineDeus,  (907)  qui  perapostolumtuumlocu- 
tus  es  :  Infirmatur  quis  iii  vobis?inducat  prssbtte- 

ROS  BCCLESiiE,  236  ^"^  ORENT  8UPBR  BUM,  UNGKNTP8 
EUM  OLF.O  SANCTO  IN  NOlflNB  DOMINI  *,  BT  ORATIO  PIDBi 
SALVABIT INFIRMUM,  ET  ALLEVABIT  EUM    DOMiNIJS  ;  BT    81 

iN  pBccATis  EST,  DiMiTTENTUR  Ei  ;  cura  quffisumuB» 
Redemplor  noster,  gratia  Spiritussancti  languores 
islius  infirmi,  et  suasana  vulnera,  ejusque  dimitte 
'  peccata,  atque  dolores  cunctos  cordis  et  oorporis 
expelle,plenamqueei  interius  exteriusquesanitatem 
misericorditer  redde,  ut,  ope  misericordifle  tuse  re* 
stitutusetsanatus,adpristinapietati8  tuee  reparetur 
oflicia.  Per. 

Et  sic  (908)  flectat  genu  vel  genna  qui  $st  langui* 
dus,  et  stet  addexteramsaeerdotis,  et  stc  decantetur 
hcBC  Antipkona  : 
Dominus  (909)  locntus  est  discipulis  suis  :  In  no- 

MINB  MBO  DiBMONlA  BJIGITB  :  BT    8UPER  INFIRMOS    HANUS 
VESTRAS    IMPONITE,  BT     BENB     HABERUNT.     Psal.    DCUS 

Deorum  Dominuslocutusest.  Et  repettt  :ln  nomine 
meo^  etc. 

'  Sequilur  Oratio.  —  Oremus  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum,  et  cum  omni  supplicatione  roge* 


(906)  Deus,qui  famulotuo  Ezechiae  ter  quinosan-  D  mus,uthuncfamulumsuum  Ul.  per  angeium  san- 


oosad  vitam  donasti,  ita  et  famulum  tuum  illum  a 
iecio  segritudinis  tuapotentia  erigatad  salutem.Per 

Atia.  —  Respice,  Domine,  famulum  tuum  in  in- 
firmitatesui  corporislaborantem^etanimam  refove 
quam  creasti,  ut  castigationibus  emundata,  conti- 
nuo  se  sentiat  tua  medicina  salvatum.  Per. 

Alia.  —  Deus,  quifacturae  tusepiosemperdomi- 
naris  affectu,  ioclinaauremtuam  supplicationibus 
nostris,  et  famulum  tuum///.exadversavaletudine 


ctum  suum  visitare,l8etiticareetconfortaredignetur. 
Sequttur  Antiphona.  ^  Suecurre,  Domine,  in- 
iirmo  isto  lU .  et  medica  eumspiritali  medicamme, 
ut,  in  pristina  sauitate  restitutus,gratianim  tibi  sa- 
nus  referat  actiones.  Psal.  (910)  AdDominumcum 
tribularer  Sequitur  alia  Ant.  Sana,  Domino,  infir- 
mum  istum.cujusossaturbata  sunt,etcujus  anima 
turbata  est  valde  ;  sed  tu,  Domine,  convertere,  et 
sanaeum,  eteripe  animam  ejus.  Psal,  Domine,  ne 


•  Eadem  legitur  in  Edit.   Pamel.,  sed  longe  alio         c  Exstalin  vet.  Sacr.  Gall.   Benedictio  super  tum 
Ofdiae.  Q^i  i'^  Ecclesta  ptimitus  /oncie^ur,  cujus  sensus  idem 

b  la  Cod.  Reg.  Suec,  adcomam  tondendigratiam,      lere  est  ac  hujus  Orationis, 


Patrol,  LXIVm. 


9 


336 


SANCn  GREGOHn  HAGNI 


«36 


in  furore  tuo  arguas  me,  cum  Gloria ;  Et  repeUni :  A 
Sana,  Domine. 

Et  (9i  1)  sicperungat  infirmum  de  oleo  tanctificato^ 
cruces  faciendo  in  coilo  et  gutture,  et  vilerscapulas, 
et  inpectorCf  seu  in  loco  ubi  plus  dolor  imminet  am' 
piius  perungatur ;  etsuppiicando,  dum  unyitur  infir- 
mus,  dicat  unusex  sacerdotibus  hanc  Orationem : 

SequiturOratio.  — (912)  InuDgo  te  de  oleosan- 
oto  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti,  ut 
nonlateatia  tespiritus  immundus,  neque  in  mem- 
bris»  neque  in  meduUis,  neque  in  ulla  compagine 
membrorumi  sed  in  tehabitet  virtus  Ghristi  altid- 
simi,  et  spiritus  sancti,  quatenus  perhujus  opera- 
tionem  mysterii,et  per  hancsacrati  olei  unctionem» 
atque  nostram  deprecationem,virtute  sanctee  Trini 


(9 1 9)  Multi  enim  sacerdotum  infirmos  (920)  perun- 
guent  insuperin  quinque  sensuscorpjris,  idest  in  jw- 
perciliis  oculnrum,  et  in  (921)  nartbus  deintus,  et  in 
narinm  summiiatesive  exteiius,etin  labiis  eaterius. 
et  in  manibus  exteriuSyid est  deforis,  Inomnibusergo 
his  membris  crucem  faciant  de  oleo  sacrato  (92:8)  di- 
centes  :  In  nomine  Paftris,  et  Fiflii,  et  Spirif tus 
sancti. 

Hoc  enimfaciant,  ut  si  in  quinque  sensus  mentis  et 
corports  aliquamacula  inhcesit,  hac  medicina  Dn 
sanetur, 

Oratio  inconsummatione  hujus  offtcii,—  (923)  Om- 
nipotens  sempiterne  Deus,quisubvenis  in  periculis 
et  necessitatelaborantibus,Majestatem  tuam  suppli- 
ces  exoramus,  ut  mittere  digneris  sanctum  angelum 


tatis  medicatus,  sive  fotus,pristinam  et  immehora-  g  tuum,qui  famulum  ia\xm lU.  in  angustiis  et  neces- 


tam  recipere  merearis  sanitatem.  Per  eumdem. 

SequUurhcBC  Oratio.  —  Domine  (913)  Deus,  Sal- 
vator  noster,  qui  es  vera  salus  etmedicina,  et  a  quo 
omnissanitas  et  medicamentum  venit,  quique  nos 
apostoii  documento  instruiSy  ut  languentes  olei  ii- 
quore  orantes  tangeremus,  respice  propitius  super 
hunc  famuJum  tuum/i/.,etquemlanguorcurvatad 
exitum»  et  virium  defectus  trahit  ad  occasum,me- 
dela  tu8B  gratias  restituat  in  saiutem.  Sana  quoque, 
quffisumus,omniummedicator,eju8febrium  et  cun- 

ctorumlanguorum  cruciatus^aegritudinemque,  237 
et  dolorum  omuiumdissolve  tormenta,visceruuique 

ac  cordium  internamedica,medullarum  quoque  et 

oogitationum ;  sanadiscriminaulcerum,  vanitatum- 

que  putredines  evacua,  conscientiarumque  atque 

plagarum  obducitocicatrices  veteres,  immensasque 

remove  passiones ;  carnis  ac  sanguinis  materiam 

reforma,  delictorumque  cunctorum  veniam  tribue ; 

sicque  illumtua  pietas  jugiter  custodiat,  ut  nec  ad 

correptionem  aliquando  sanitas,necad  perditionem 

nunc,  teauxiUante,  perducat  intirmitas ;  sed  fiatilli 

hfiBC  olei  sacraperunctiomorbi  et  languoris  prfiBsen- 

tis  expulsio,  atque  peccatorum  omniumoptatare- 

missio.  Per  Dommum  nostrum. 

Aiia.  —  (915)  Propitietur  Dominus  cunctis   ini- 

quitatibus  tuis,  etsanet  omueslauguorestuo8,redi- 

matque  de  iuteritu  vitam  tuam,  et  satiet  in  bouis 

desiderium  tuum,  qui  solusin  Trinitate  unus  Deus 

vivit  et  regnat  per  immortaliasaecula  saeculorum. 

Amen. 


G 


sitatibus  laborantem  consolationibus  tuis  attoUat, 
quibuset  deprcBsenti  consequatur  auxilio^etaeterna 
remedia  comprehendat.  PerDominum  nostrum. 
Missa  pro  episcopo  vel  congregatione. 

Omnipotenssempiterne  Deus,  qui  facis  mirabilia 
magna  solus,  proetende  super  famulum  tuum  Itl.ei 
supercunctos  illicommissosspiritumgf*atia^  saluta- 
ris,  et,  ut  in  veritate  tibi  complaceant,  perpe- 
tuum  eis  rorem  tuae  benedictionis  infunde.  Per  Do- 
minum. 

Super  oblata.  —  Hostias,  Domine,  famuli  lui  III, 
et  omnium  sibicommissorum  placatus  intende,et 
quas  in  houorem  nominis  tui  devota  mente  pro  eis 
celebramus  238  pioficere  sibi  sentiant  ad  mede- 
lam.  Per  Deminum. 

kd  Compiendum.  —  Famulum  tuum  ///.et  orones 
sibi  commissos  perhaec  co^lestiamuueraperpetuo, 
Domine,comilarepr8esidio,  eosque  fovere  non  desi- 
nens,  dignos  fieri  sempiternaredemptioneconcede 
Per. 

hiia  Missa. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,m]sererefamulotuo, 
etdirige  eum  secundum  tuam  clementiam  in  viam 
salutis  8eteru8e,ut,  te  donante,  tibi  placita  cupiatet 
tota  virtute  periiciat.  Per. 

Superoblata.  —  Proficiat,  quaesumus,  Domine, 

haecobiatioquamtusBsuppiicesofferimusMajestati, 
ad  salutem  famuli  tui  i//.,  ut  tua  providentia  ejus 
vita  interadversa  et  prospera  ubiquedirigatur.Per. 
Ad  Complendum.  —  Sumentes,Domine,  perpetu» 


(915)  Deinde  communicet  eum  corpore  etsanguine  D  sacramenta  salutis,  tuam  deprecamurclementiam, 


Dommi.  Et  (916)  sic  faciant  ilii  per  septem  dies,  si 
necessitas  fuerit,  tam  communione  quam  et  de  alio 
offieio  ;  ei  suscitabit  eum  Dominus,  et  si  in  peccatis 
fuerit,  dimitlenturei. 

(917)  Debeni  etiam  sacerdotes  et  ministri  sanctae 
Ecclesia  cum  summa  reverentia  infirmis  decantareper 
singulos  dies  Vesperas  et  Matutinos  cum  hymmo  : 
(91 8  Christe  coelestis  medicina  Patris,  et  reliq.,  ei 
cum  Xntiphonis.  et  Responsonis,  sive  lectionibus  ei 
Orationibus  ad  hoc  periinentibus. 

•  In  Cod.  Cal.  multSB  sunt  MisssB  votive,  sc.  de 
SaDOtissima  Trinitate  de  Bapientia  ;  ad  postulandam 


ut  per  ea  famulum  tuum  ab  omni  adversitate  pro- 
tegas.  Per. 

klia  ad  Compiendum.  —  Famulum  tuum^quaesu- 
mus,  Domine,  tua  semper  protectione  custodi,  ut 
libera  tibi  meute  deserviat,et  te  protegente  a  malis 
omnibus  sit  securus.  Per. 

«  Missa  votiva, 

Deus,quijustificasimpium,etnonvi8mortempec- 
catorum,  Majestdtem  tuam  suppliciter deprecamur, 
ut  famulum  tuum///.  de  tua  misericordia  confiden- 

{^ratiam  Spirit.  ;  in  honore  sanct»  Mariae ;  ad  postii- 
andaangelica  suffragia ;  de  sancto  Jo&nne  BapU  ;  dt 


137 


LIBER  SACR\HBNTORUM. 


238 


tem  ccBlesti  protegas  beaignus  aiixilio,  et  assidua 
protectione  conserves,  ut  tibi  jugiter  famuletur,  et 
QulJis  teotationibus  a  te  separetur.  Per. 

Super  oblata.  —  Hujus,  Domine,  quaBsumus»  vir- 
tute  mjsterii  et  a  propriis  nos  munda  delictis,  et 
famulum  tuum  IIL  ab  omnibus  absoive  pecca- 
tis.  Per. 

Ad  Complendum. — Purificeat  nos,  Domine.quas- 
sumus,  sacramenta  qu»  sumpsimus,  et  famuium 
tuum  ///.  ab  omoi  culpa  liberum  e<sse  concede,  ut 
quia  conscientieereatuconstringitur,  coeiestis  reme- 
dii  plenitudine  glorietur.  Per. 

Missa  specialis  saeerdotis, 
Facme,  qu8Bso,omnipotens  Deus,  ita  justitiain- 
dui,  ut  in  sanctorum  tuorum  merear  exsultatione 
lctari,  quatenus,  emundatus  ab  omnibussordibus 
peccatorum,con8ortium  adipiscarplacentium  sacer- 
dotum,  meque  tua  misericordia  a  vitiis  omnibus 
exuat  quem  reatus  propriae  conscientisgravat.Per. 
Super  obiala,  —  Deus,  qui  te  preecipisapeccato- 
ritius  exorari,  tibique  sacrificiumcontriii  cordisof- 
fern,  hoc  sacrificiiuu,  quodindignis  manlbus  meis 
oftero»  acceptare  dignare,  ut  et  ipse  tibi  hostia,  et 
sacrificium  esse  merear,miseratusconcede,quoper 
ministerii  hujus  239  exhibitiouem,  peccatorum 
omnJum  percipiam  remissionem.  Per. 

Ad  Complendwn.  —  Uujus  mihi,  Domine,  sacra- 
menti  perceptiosit  peccatorumremissio,ettu8Bpie- 
talis  oplatapropitiatio,  ut  per  haec,  te  opitulante 
efficiar  sacris  mysteriis  dignus,  quae  detuapietate 
eonfisus  frequentare  prassumo  indignus.  Per. 
Missa  pro  salute  vivorutn, 
Pnetende,  Domiue,  misericordiam  tuam  famulis 
et  famulabus  tuis  IIL  dexteram  coelestis  auxilii, 
ut  te  toto  corde  perquirant,  et  quae  digna  postu- 
lant  assequantur,  ut  medelam  tuam  non  solum  in 
corp»ore,  sed  etiam  in  anima  sentiant.  Per. 

Superoblata. — Propitiare,  Domine  supplicationi- 
bus  nostris»  et  has  oblationes  famulorum  famula- 
mmque  tuarum,  quas  tibi  pro  incolumitatA  eorum 
offerimus,  benignusassume ;  et  ut  nullius  sit  irritum 
▼otum,  nulijus  vaouapostuiatio,prflesta,quflesumusy 
atqaodfideliterpetimusefficacitercousequamur.Per. 
Ad  Camplendum.  — Dafamulis  etfamuiabustuis, 
quaesumus,  Domine,  in  tua  fide  et  sinceritate  con- 
stintJam,  ut,  in  charitale  divioa  firmati,  nulhs  ten- 
titionibu»  ab  ejus  integritate  veilantur.  Per. 
Missa  pro  familiaribus. 
Deus»  qui  charitatis  dona  per  gratiam  sancti  Spi- 
ntus  tuorum  eordibusfideiiuminfudisti.dafamulis 
tais,  pro  quibus  tuam  deprecamurclementiam,8a- 
lutem  mentis  etcorporis,  ut  te  tota  virtutediligant, 
et  qu»  tibi  placita  sunt  tota  dileotione  perficiant, 
Per. 

Super  oblata,  —  Miserere,   queesumus,   Domine, 
Deus,  famulis  tuis,  pro  quibus  hocsacrificiumlau- 

UQcto  Petro  ;  de  sancto  Stephano  ;  de  sancta  cru- 
ee,  etc. ;  Missa  spec.  sacerdotis  ;  pro  salute  vivo- 
nuD,  pro  £uuliaribu8,  pro  rege,  etc. 


A  dis  tuffi  ofTerimus  Majestati,  ut  per  hnc  sancta  su- 
pernae  l>enedictionis  gratiam  obtineant^  et  gloriam 
aeternsebeatitudinis  acquirant.  Per. 

Ad  Complendum,  —  Divina  lil>antesm78teria,quas- 
sumus,  Domine,  ut  h»c  saiutaria  saoramenta  illis 
proficiaat  ad  prosperitatem  et  pacem»  proquorum 
diiectione  h»ec  tuae  obtuiimus  Majestati.  Per  Do- 
minum. 

Missa^  quotidianapro  rege. 

(924)  Quflesumus,  omnipotens  Deus,  ut  famulus 
tuus  IlL.y  quitua  miseratioaesuscepit  regniguber- 
nacula,  virtutum  etiam  (925)  omnium  percipiat  in- 
crementa,  quibus  decenter  ornatus,  et  vitiorum 
monstra  devitare^  et  ad  te,  qui  via,  veritas  et  vita 
es,  gratiosus  valeat  pervenire.  Per. 
Q  Super  ohiata,  —  Munera,  Domine,  quaesumus, 
oblata  sanctifica,  ut  et  nobis  Unigeniti  tuicorpuset 
sanguis  fiant,  et  (926)  lll,  regi  ab  obtinendam  aDim» 
corporisque  salutem,  et  (927)  peragendum  injun- 
ctum  officium,  %^Qit\ds^\eTk\.%^  usquequaque  pro- 
ficiant.  Per  Dommum. 

Ad  Coniplendum.  —  Hflec,  Domine,  (928)  oratio 
salutaris  famulum  tuum  ///.abomuibustueaturad- 
versis,  quatenusetecclesiasticffi  pacisobtineat  tran- 
quiliitatem,  et  post  istius  temporis  decursum  ad 
seternam  perveniat  hsereditatem.  Per. 

Missa  pro  pace. 

Deus,  a  quo  sancta  desideria,   recta  consilia,  et 

justa  suntopera,  da  servis  tuisillamquam  mundus 

dare  non  potest  pacem,  utet  corda  nostra  mandatis 

tuisdedita,  et,hostium  sublata  formidine,  tempora 

^  sint  tua  protectione  tranquilia.  Per. 

Super  oblata.  —  Deus,  qui  credentes  in  te  popu- 
ios  nullis  sinis  concutiterroribuSydignareetpreces 
et  Hostias  dicatae  tibi  plebis  suscipere,  ut  pax,  tua 
pietate  concessa,  Ghristianorum  fines  ab  omni 
hoste  faciat  esse  securos. 

Ad  Complendum,  —  Deus,  auctorpacisetamator, 
quem  nosse  vivere,  cui  servire  regnare  est.protege 
ab  omnibus  impugnationibus  supplices  tuos^utqui 
in  defensione  tua  confidimus,  nuliius  hosliJitatis 
arma  timeamus.  Per. 

Missaque  pro  quacunque  trihulatione. 

Ineffabilem  misericordiam  tuam,  Domine,  nobis 
clementer  ostende,  ut  simulnos  etapeccatisexuaSf 
et  a  pcBuis  quas  pro  his  meremur  eripias.  Per. 
D  Super  oblata.  —  Purificet  nos,  Domine,  queesu- 
mus,  muneris  praesentis  obiatio,  et  dignos  sacra 
participatione  perticiat.  Per. 

Ad  Complendum.  —  Preesta,  Domine,  qussumus, 
ut,  terrenis  afifcctibus  expiati,  ad  superni  ple- 
nitudinem  sacramenti,cujus  libavimus  sancta,ten- 
damus.  Per. 

Missa  pro  infirmis. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  salus  aeterna  cre- 
deutium,  exaudi  nos  pro  famuiis  tuis  ///.,   quibus 

«  In  vet.  Sacram  Gallic.  habetur  Missa  pro  prir^ 
cips. 


239 


APPENDIX  AD  S.  GRECORn  HAGNI  UB.  SACRAHENTORUM. 


240 


misericordi»  tusB  imploramus  auxilium,  utreddita  A  periculis  metuimus,  de  eorumsalutelsetemur,  Per 
sibi  saoitate,  gratiarum  tibi  in  Ecolesia  tua  referant      Dominum. 


actionem.  Per  Dominum. 

Super  oblala.  -«Deusysubcujusnutibusvitae  no- 
striB  momenta  decurrunt,  suscipe  preces  et  Hostias 
liamulorum  tuorum,  pro  quibusaegrotantibusmise- 
ricordiffi  tu»  imploramus  auzilium,  ut  de  quorum 


Ad  Complendum,  —  Dens,  infirmitatis  humansB 
singulare  prsesidium,  auxiiii  tui  super  infirmos 
nostroslosteude  virtutem,  ut,  ope  misericordiaetuffi 
adjuti,  Ecclesiffi  tusB  sanctae  reprsesentari  merean- 
tur.  Per  DominumjnostrumJesum  ChristumFilium 
tuum. 


APPENDIX 

AD    LIBRUM    SACRAMENTORUM   S.  GREGORII    MAGNL 


VETUS  MISSA. 

Ez  Godice  Ratoldi  abbatis  Ck^rbeieosis, 

Dominica  in  die  sancto  Pasckae. 

241  P^^o  antequam  episcopus  Miuam  celebret^ 
ingredietur  quoddam  oratortum,  et  secundum  cordis 
compunctionem  seipsum  libamine  orationis  Deo  offe- 
rat,  Dicat  hanc  orationem  : 

Yia  (929)  sanctorumomnium  JesuGhriste,  quiad 
te  venientibus  claritatisgaudiumcontulisti,iDtroitum 
templi  istius,  Spiritus  sancti  luce  perfunde,  qui  lo- 
cum  istum  sanctorum  tuorum  martyrum  Domine  vel 
sanguine  consecrasti :  prsesta,  qusesumus,  omnipo- 
tensDeuSyUtomues  (930)  isti  intercedentesobtineant 
veniam  pro  delictis,ab  omnibus  liberentur  angus- 
tiis,  impetrentquidquidpetierint  pronecessitatibus 
suis,  placere  semper  prsBvaleant  coram  oculis  tuis, 
quatenus,  per  te  et  per  sanctum  Petrum  militem 
tuummuniti,mereamuraulamparadisiintroire.Per. 

Hora  vero  diei  iertia  (931)  arma  sibi  deferantur 
sacerdolatia,  qux  induet  extra  chorum  sinistrce  partis 
tn/oco (932)  secretanL  Dumintroierit  insecretarium, 
dicat  hanc  Oraiionem  : 

Omnipotens  et  misericors  Deiis,  qui  sacerJotum 
ministerio,  ad  tibiserviendumet  supplicaudum  uti 
dignaris,quee$nmusimmensamclementiain(uaiuiiL 
quidquid  modo  visitamus  visites,  quidquicihene«li' 
cimus  benedicas,  sitque  ad  nostrte  humilitatis  in- 
troitum,  sanctorum  tuorum  meritis»  f  uga  dsemonum, 
angeli  pacis  ingressus.  Per. 

Primo  quidem  (933)  minister  deferai  caligas,  us- 

m  

que  ad  genu  tendentesy  et  dicat :  Tu  Domiiie,  opta- 
musjjubeas  benedicier  omDcs.  Respondet episcopus: 

Totius  honestatis  auctor  omnipotens  Deus,  ad 
reprimendas  antiqui  hostis  versutias,  per  nostrae 
Bcrvitutis  mysterium  [forte^  ministerium]  jubesan- 
ctificari  has  caligas,  ut  et  in  gressu  resplendeat 
EvaDgelii  veritas,  etmente  fidei  exerceatur  integri- 
tas.  Per  omnia. 

Deinde  minister  df<(936)  sandalia,  etdical,  ut  su- 
pra.  Respondet  episcopus  : 

""Indue  me,  Domine,  calceamentis  justttise,  242 
quem  Joannes  vidit  vestitum  podere^utpossimtibi 
omni  tempore  oum  timore  servire.  Per  omnia. 


B     Post  ksBC  vero  omet  se  cxteris  imdumentis,  et  mi- 

nister  administret  (935)  super  kumerate,  et  dicai  : 

Jube,  Domine,  benedicere.  Respondet  episcopus  : 

Virtus  summa  DeuSy  cunctorum  rector  opimus, 

Tu  beneJic  nostrum,  quo  nunc  ornamur,    ami- 

[ctum  : 
Ut  servire  tibi  valeamus  corde  pudico. 
Per  omnia. 

Postea  mmistret  ei  atbam  (936)  et  dicat,ut  supra. 
Vestibus  angelicis  induti,  Rex  pietatis  ; 
Possimus  libare  pii  libamen  odoris, 
Glemens  et  pravae  purges  contagia  mentis. 
Ac  cilius  delenda  (937)  malae  cantagia  mentis. 
Per  omnia. 

Postea  minislret  ei  (938)  cingulum,    et  dicat,  ut 
Q  supra. 

Scrutator  cordis,  et  castae  mentis  amator, 
Tu  lumbos  praecingemeos,  Deusintimejudex, 
Mortificans  pravos  in  casto  corpore  gestus. 
Per  omnia. 

Postea  detur  ei  balteum  (939)  pudicitiaf  et  dxcat 
minister,  ut  supra.  Respondet  episcopus : 

Rogo  te,altissime  Deus  Sahaoth,  Pater  sancte,  ut 
me  castigare  digneris  accingero,  et  meos  lumbos 
balteo  tui  timoris  ambire,  ac  renes  cordis  mei  tuflB 
chanlatis  igne  urere,  ut  pro  peccatis  meis  poAsim 
intercedere,  etastiiDtis  populi  peccatorum  veniam 
promereri,  ac  pacitlcas  smguioruinhostias  immo- 
lare.  Per. 

Tum  minister  efferat  ei  stotam  jucunditatis,  gere 
vitam  geminae  contemplationis,  Et  dicat,ut  supra, 
^  Respondet  episcopus : 

Golla  jugo  subdendd  tuo,  Deus  alme,8acrato, 
Adc^jus  dignum  pretiosamortesepulcnim, 
Yirtusangelica  consederatordine  mundo. 
Per  omnia. 

243  Super  kaec  itaqueministreturei{9iO)tuniea 
gytns  (941)    in  tintinabulis  (942)  mirice  [Leg.  mir 
rt/lce]  refecta,  el  dicai  minister,  ut  supra,  Bespon- 
det  episcopus . 
Sanctifica  lunicam  qua  nunc  superinduor,  iatam 
Omnipotens  fleterneDeuSySinenuminecujus 
Nil  humana  valet  devoti  condere  virtus, 
£t  qui  me  sacris  Toluisti  yestibas  uti| 


m 


APPENDDL  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LIB.  SACRAHENTORUM. 


Uf 


Da  servire  tibi,  judex  pie,  mente  fideli. 
Per  omnia. 

Deinde  minisiretur  ei  aqua  ad  manusy  et  pecten 
ad  eaputy  et  dicat  minister,  ut  aqua  Respondet  epi- 
scopus  : 

Omnipoteiis  et  misericors  Deus,precor  clementiam 
tuam»utme  audaciteraccedentemnon  sinas  perire, 
Bed  dignare  iavare,  ornareet  leuitersuscipere.  Per 
omnia. 
Tuncmtnistrenlur  «{(943)  manicx,\ut  supra, 
Digna  manus  nostras  Ctiristi  custodia  servet, 
L't  tractare  queaut  nostrm  monumenta  salutis. 
Per  omoia. 

Postea  (9U)  detur  eiannulus  in  dextra  manude- 
super  manica.  Dical  minister,  ut  supra.  Respondet 
episcopus  : 
Pignoreme  tidei  signatum  pacis  et  arrha, 

Custodi  dextra,  rex  benedicte,  tua. 
Per  omnia. 

Postea  ministretur  ei  (945)  castUn,  landem  vero 
(946)  rationale  cokaerens  vinclim  [Forte  junctim]  su- 
perhumerali.  Et  dical  minister,  ut  supra.  Respondet 
tpiscopus  : 
Spes  aetema,  Deus,  cunctorum  certa,  salusque, 
Tu  memor  esto  mei  toto  te  corde  petenti, 
Exsequar  ut  dignus  coelestis  munia  vit«, 
Dumque  meis  manibus  tractatur  mystica  virtus, 
Dispereatquidquid  contraxerat  ordo  veternus. 
Per  omnia. 

Deturque  manui  Imvce  (947)  manipulus  castitatis, 
Hdicat  minisler:  JubeDomine,  benedicere.  Respon- 
det  episcopus  : 
Qui  super  astra  sedes,  qui  regni  sceptra  tueris, 
Summu8adesto,Deus,mihimettuajussasequenti, 
Ac  levem  capiti  complexibus  abhibe  dextram, 
Auxiiiumque  mihi  tribuas  per cuncta  benignus, 
Ut  valeam  casta  tibi  sistere  perpeti  vita. 
Per  omnia. 

Cum  omniqujquediiigentiaepiscopus  veneretur  a 
suis.  Eo  autem  rationabililer  (948)  flamineato.accedat 
wrdiniUim  omnis  (949)  processio.  vii,  aut  v,  aut  lii, 
(950)  etsi  non  presbyter,  et  diaconus.  Presbytei'  qno- 
queaddextram  etdiaconus  ad  sinistram.Subdiaconus 
vero  ante  ocutos  ejus  leneat  Evangelium  :  qui  etiam 
Uipatus  sit  duobus  2Colythis,  aui  plurtbus  cum  can- 
dilabrisetihuribulis.Interim  saneprceparet  se  schola- 
et  cantor  eorum  mediui  (951 )  annuente  episcopo  in- 
choai  Aniiphonam^^esnTre-Li.Psal,  Domineprobasti 
me.  Properante  episcopoad  templi  vestibulum,ei  ad 
ostium  secreiarii,osculetur  Evangelium.etpostea  cum 
mni  diligentiaincedant.  Finiioque  IntroUu  ingre- 
diatur  mediuspontifex,  eum  collegio  processionis.Eo 
autem  astante  ei  orante  dicat  hanc  Orationem  : 

^952)  Suscipe  bonfessionem  meam,unica  spessa- 
latis  meae,  Dojnine  Deus  meus,  qui  guia,  ebrietate, 
foroicatione,  libidine,  acedia,  tristitia,  somnoientia, 
m aef^UgeniisL,  ira,  cupiditate,  invidia^  malitia, 
CHiio,  deiractione,perjurio,falsitate,  mendacio,vana 
l^ria,  levitate  ac  suberbia  perditus  8um,etomnino 


A  cogitatione,  locutione,  actione,atqueomnibu8  8em- 
sibus  exstinctus ;  qui  justificas  irapios  et  vivificas 
mortuos,  vivifica  me,  et  resuscita  me,  et  miserere 
mei,  Deus  meus. 

Anniunte  episcopo  (933)  incipiatur  Psalmus  a  ean- 
tore,  cumlntroitu  reciprocante.  (do3)Inierim  quoque 
osculetur  omnes  sibi  circumdatos,  ineipiens  (955)  si- 
nistre,  allematimque  veniens  (656)  dextre. 

Hocautem  expleto^  (757)  episcopus  signo  digiH  sui, 
inchoet  canior  Gloria  Patri.  Et  properet  episcopus  ad 
altare  stipantibusministris;dicathanc  Orationem  : 

indignum  (957)  me,  Domina,  sacris  tuis  esse  fa- 
teor,  qui  numeris  quotidie  peccatis  fuscor.  Quid 
ego  blandis  te,  Domine^  verbis  rogare  prssumo, 
quem  improbis  saepissime  factis  offendo?  Tu  enim, 
Q  Domine,  mihimedicinamingeris8Bgro,egosanitati 
me«  contraria  ago  ;  legem  tuam,  Domine,  sacris 
paginis  inditam  lego,sanam  vero  disciplinam  infeiix 
negligo.  Ad  tuum  quidem  altare  quasi  devotus  ac- 
cedo,  sed  a  prfleceptis  tuis  contumaci  corderecedo. 
Da  ergo  mihi,  Domine,  quaeso,  cor  compunctum, 
quod  veraciter  odio  habeat  peccatum.  Meum  est,  ei 
donaveris,  clelictadeflere;tuumest  eautnivem  oito 
delere.Et  licetpalmam  amiseriminimicofraudante, 
ad  veniam  saltem  perveniam  te  miserante.  Tibi  Deo 
est  honor,  regnum  Regicunctorumcunctaregnanti 
in  sascula  sseculorum.  Amen. 

Mora  quidem  oraiionis  facta,  sieut  ordinati  sunt, 
alteralteruirum  presbyteriet  diaeoni  oscutentur  atta- 
riscornua.  Etutiimus  episcopus,ministrantibusillis, 
C  osculetur  Evangelium  ab ipsis elevatum  et aperium,a 
subdiacono  seiticet  in  altaris  medio  posiium.Et  tune 
canatur  Kyrie  eleison.  Etipsis  ducentibus,  perveniat 
episcopus  ad  solium.  (959)  Et  tune  mcipiat  Gloria  in 
excelsis  Deo. Posi  hoeeauiemainatur  Missa  secundum 
sui  visum  [forieusum].  Et  annuntiat  episcopus  :  Pax 
vobis  Resp.  Et  cum  spiritu  tuo. 

Oratio.  — -Deus  qui  hodiernadie  per  unigenitum 
tuum  etc. 

Exindeprocedat subdiaconus  in  am bonem^  et  (960) 
iegai  Episioiam,  Expurgate.  (961)  Resp.  Hsec  dies. 
Alleluia,  Pascha  nostrum. 

Incedai  siquidem  diaeonus  cum  thuribulo,aliusque 
minister  eum  thuregenuflecientesad  genua  sedentis 
episcopi,ei  mittat  incensum,fumumsuavis  odoris,ei 


D 


dicat : 

Mitto  inoensum  inodoremsuavitatis  et  in  nomine 
sanct»  et  inviduse  Trinitatis. 

Et  diaconw  postulans  inclinato  capite  benedictio- 
nem  et  dicat  :(9(52)  Jube,  Domine,  benedicere.  Re- 
spondet  episcopus :  Dominus  sit  in  corde  tuo,etin  ore 
ad  proferendam  Evangeiii  lectionem. 

Accipiens  ipse  Evangelium  ei  deosculetur  eum  ei 
altare.Et  ascendat  in  ambonem  (963)  adnuniianti  [for- 
te  ad  nunciandum]  verba  xternx  felicitaiis.  Legatur 
J?t;af?^e/itim  (954)  MariaMagdalens.  FinitoEvangelio 
portetur  Evangeiium  a  subdiacono  ut  osculetur  epi- 
scopus,  et  (8()5;  omnes  post  illum.  Et  dicat  episcopus 
Dominus  vobiscum.  Resp.  Et  cum  Spiritutuo.  (966) 


t43 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  HAGNI  LI6.  SACRABfENTORUM. 


S44 


Oremus.  T^Mfic tndptalOyf (^r/ortum  (967)  Terratre- A     Per  quem  haec  omnia,  Domine,  semper  bona 

creas,  saoclif  ticas,  vivif  ftcas. 

^^^Acolytkus  verocumpatena  stet  retrodiaco- 
nos  inclinans  se  cum  diaconibnSyVsque  dica  t  episcopus 
f^obiaquoqnepecceLiOTibus.  DiaconusigvurquiEvan' 
gelium  leqit,  (978)  indepreecavens  quodstiper  calicem 
episcopus  faciat  signum  crucis^  et  (919)  praeoeniat 
sibi  (980)  sublevans  calicem  in  conspectu  Domini,  et 
reverlatur  ad  locum  suum  citOjSiquidem  subdiaeonia 
retroaltari,  ubi memo?'iam  (98 1 )  vel  nomina  vivorum 
etmortuorumnominaverunt.vel  recitaverunty  proce- 
duntpost  diaconuminclinanles  capita.Dominica  Ora- 
tionefinita,accipiat  subdiaconus  patenamdemanuaco- 
lythi,  et  det  diacono,  et  ille  deferat  episcopo  ;  et  posi 
haecstabilienfur  inloco  quoerant .antequam  tegere- 


muit. 

245  Eo  autem  finito,  et  (968)  ablatione  recepta 
(969)  ctim  omniprocessione  revei^latur  ad  solium.et 
exuat  (970)  maniceu,  (97i)  lavetque  manus,  et  sic  in- 
grediaturpropitiatorium^et  (972)  omnis  processioof- 
feratsibi  oblationem,et{9n3)ad  ultimumincensum, 
et  dicat  has  Orationes  dum  incensatur : 

Domine  Deus  noster,  supplici  devotione  deposci- 
mus  ut  sicut  suscepistimunera  Abel,  Noe,  Aaron, 
Zacharise  etSamuel,et  omnium  sanctorum  tuorum, 
sic  manu  nostra  peccatrice  suscipere  digneris  in- 
censum  istud  inodorem  suavitatis,  et  remissionem 
omnium  peccatorum  nostrorum.  Per  Dominum. 

Alia,  —  Placetur,  Domine,  hoc  thymiamate  vel 


incenso  furor  tuuscontrame,etcontralorumistum,  ^  tur  Evangelium.quousque Betiedictioetpacisoscutum 


et  contra  populum  istum,et  prsesta  propitius  ut  fu 
mus  boni  odoris  tibi  simul  ad  capiendam  vitam  ae- 
ternam.  Per. 

Postea  vero  ordinent  se  more  ecctesiastico.Hoc  est, 
diaconi  ante  altare^subdiaconi  retro,episcopusinme- 
dio.quia  in  ore  duorumvel  trium  stat  omneverbum, 
inclinantes  eapUa  quotaque  dicatur  per  omnia  sa^cula 
Bceculorum.  Resp.  Amen.  Et  dicat  hanc  Orationem 
Buper  oblata :  (974)  Susoipe,  Domine,  quaesumus, 
preces  populi  tui  cum  oblationibus  Hostiarum .  Re- 
quire  relro  in  sabbato  saneto,  Tunc  vero  po$t  hanc 
eriguntse,  etacolythiministrentaquam  admanus  (97o) 
diaconum,etmanulergium;et  dicat  pontifexalta  voce: 
Peromnia  sfleculasaeculorum.Aesp.  .^men.Sursum 
coTd&.Resp,  Habemus  adDominum.Gratiasagamus 
Domino  Deo  nostro.  Besp,  Dignum  et  justumest.  ^ 

Prxfatio,  —  Yere  dignum  et  justum  est,8equum 
et  salutare  :  Te  quidemomni  tempore,  ut  supra. 

Dum  dicatur^KXiQiiM^,inclinantse  omnes,et  epis' 
copus  dicat  hanc  Orationem  interim  : 

(976)  Deus,  qui  non  mortem^sed  poenitentiam  de- 
sideras  pecoatorum,me  miserumfragilemquepecca- 
torum  a  tua  non  repellas  pietate ;  nequc  aspicias  ad 
peccata,  et  ad  scelera  mea«  etimmundas  turpesque 
cogitationes  meas,quibus  flebiliter  atuadisjungor 
Toluntate,  sed  ad  misericordiam  tuam,  et  adfidem 
devotionemqueeorum,qui  per  me  peccatorem  tuam 
expetunt  misericordiam.  £t  quia  me  indignum  me- 
dium  inter  te  populum  tuum  fieri  voluisti,  fac  me 
dignumtalem,utpossimtuamexoraremisericordiam 


fuerint  finita.  Deinde  dum  dicat  eptscopus  Per  om- 
nio  sscula  sseculorum,  Resp,  Amen,  post  Domini' 
cam  Orationem,  dum  finient  Libera  dos  a  malo  an- 
nuente  episcopo  {9S'l)dieat  diaconus :  (983)  Humiliate 
vos  ad  Benedictionem ;  et  populusresp.  Deo  gratias. 
Et  episcopus  dicat  hanc  Benedictionem ; 

(984)  Benedicat  vos  omnipotens  Deus  hodierna 
interveniente  fiaschari  solemnitate,  etc. 

Et  inde  aecifdens  partem  corporis  Dominietdicat: 
Pax  l)omini(98o)  sit  sempervobi!;cura./?esjt).Etcum 
spiritu  tuo.  Et  annuente  episcopo  dicatcantor ;\gnus 
Deiquitollit  peccata  mumW. {9H6)  Interimoscutetur 
archidiaconum  et  cceleros.  Inde  vertens  sead  attare 
dicathunc  Orationem :  Dominus  vobiscum.  Resp. 
Kt  cum  spiritu  tuo. 

(987 j  HaBC  sacrosanctacommistiocorporis  etsan- 
guiuis  Domini  nostri  Jesu  Ghristifiat  (988)omnibus 
sumentibiis  salus  mentis  etcorporis,  etad  vitam 
capiendam  a^iernam  pr»paratio  salutaris.  Per  Do- 
mlnum. 

Dum  frangiturcorpus,  —  Emitteredigneris,  Do- 
mine,sanctumangelum  tuum  adsacrum  etimmor- 
tale  mjsterium,  scilicetcorpus  etsangumemtuum; 
nosenim  frangimus,Domine,illud;  tu  dignare  bene- 
dicere,et  prter^ta  ut  immaculatis  sensibusetmanibus 
illud  tractare  valeamus,  et  digne  sumere.  Per  Do- 
minuminostrum.Gmitte  angelum  tuum,Domine,  ut 
dignetur. 

Post  heec  itaque  ^989)  communicent  se  omnessingH' 
latim,episcopus  quoquc  ;  (990)  eoque  rommunicato 


pro  me,  et  pro  eodem  popuio  tuo.Etadjungevoces  D  dicat  Orationes  has 


nostras  vocibus  sanctorum  angelorum  tuorum,  ut 
sicut  illi  te  laudant  incessanter  et  infatigabiliter  in 
SBterna  beatitudine,ita  nosquoqueeoruminterventu 
mereamur  laudare  te  inculpabUiter  in  hac  peregri- 
natione.  Per  Dominum. 

Te  igitur,  clementissime  Pater. 

Gommunicantes,  et  memoriam  venerantes,  ut 
iupra, 

Hancigitur  oblatlonem  servitutls  nostrse,!!^  «Kpra. 

Antequam  dicatur  Per  quem h8BComnia,(O77)^0- 
nedietio  camis : 

Deus  univena  camis,  qui  Noe  et  flliia  ejus. 


Pcrceptio  cor{>oris  et  songuinis  tui,  Doroioe  Jesu 
Christe,  quam  ego  iudignus  praesumo  sumere,non 
mihi  veniat  ad  judicium  et  condemnationem,  sed 
pro  tua  pietatc  prosit  mihi  ad  tutamentum  mentis 
et  corporis,  qui  cum  Patre  in  unitate, 

Alia, —  Domioe  Jesu  Ghriste,  Fiii  Dei  viri,  qui 
ex  voluntate  Fatris,  cooperante  Spiritu  sancto,  per 
mortem  tuammuodum  vivificastijiberameperhoc 
sacrum  corpus  et  sanguinem  tuum  a  cuuctisiniqui- 
tatibus  et  universis  malis  meis.  etfac  me  tuisobe- 
dire  praeceptis,  et  a  te  nunquam  in  perpetuum  se- 
parari.  Qui  cum  Patre. 


346 


APPENDIX  AD  S.  GREGORIl  MAGNI  LIB.  SACRAMENTORUM. 


M6 


Alia,  —  DominesaQCke,Pateromnipotens,»terne  A  mentis  mece,  nec  ipsa  mens  inflectatur  spirita  ela- 


Deus,  da  mihi  hoc  corpusetsaD^uinemDominino- 
stri  Jesu  Ghristi  247  >^  sumere,  ut  merear  per 
hoc  remissionem  omnium  peccatorum  meorum  acci- 
pere,  et  tuo  sancfo  Spiritu  repleri,  quia  tu  es  bene- 
diclus,  et  prieter  te  non  est  alius.cujusregnumglo- 
riosum  permanetin  stecula  ssculorum.Amen. 

£1(99)  epUeopus  eommunicei  presbyteros  et  fHaco- 
noM  cum  osculo  pacis,  (992)  sicco  lamen  sacrificio,et 
subdiaconos  sme  osculo,misto{993)sacriflcto,  etdia- 
coni  et  presbyteri  summatim  gustent  cum  calice,  te- 
nentesubdiacono^  de  ipso  sanguine.  Interim  cantor  in- 
ciptaiyannuenteepiscopOf{99i)  Com. Pascha  nostrum; 
Pjo/fn.  Domine  probasti  me,^timGIoria.^of  autem 
expleto,  sedeat  episcopi  in  solio,  et,  lotis  manibus 
terlin,  nvertatur  ad  al/are,  et  dicat  Collectam, 

%^%  Ad  eomplendiim, — Spiritum,  nobis,  Do- 
mine.  Pastea  dicat  episcopus  converlens  ad populum 
Domiaus  vobiscum.  Resp.  Et  cum  spiritu  tuo.  ^n- 
nuente  episcopo,  dicat  diaconus :  Ite(995)Missa  est 
Hesp.  Deo  gratias  Ipse  autem  ejnscopus  deosculatur 
sltare^  cum  silentio  dicit  hanc  Orationem  : 

Oremus,  —  (996)  Placeat  tibi  sancta  Trinitas,  ad 
tanctum  Joan.ad  Vesp,  Goncede,qu8Bsumus,omni- 
potens  Deus  ;  adfontes  :  Prsesta,quflBsumus,omni- 
potens  l}e\i%, ad  sanctum  Andream  :  Prs8ta,qu«esu- 
Dus,  onanipotens  Deus,  ut  qui  gratiam.  Hactenus 
Missce  Paschalis, 

ALIA  MISSA  VETUS 

Ex  Godice  Tiliano 

147  i^'^)  Incipit  Oratiopontificis^quandoprafparat 

st  ad  missam  (998)  Qnando  lavat  manus,  dicathanc 

orationem : 

Largire  sensibus  nostris,  oronipotens  Pater,  nt 
sicutexteriusabluunturioquinamentamanuum,  sic 
a  te  mnndentur  interia^  pollutiones  mentium,  et 
crescainnobissanctarumau^entumvirtutum.Pcr. 

Postea  (999)  se  incipit  sandalia  episcopus  catciare 
tt  dicit  Orationem  hanc  : 

Calcia,  Domine,  pedes  meos  in  prseparatione 
ETangelii  pacis,  et  protege  in  yelamento  alarum 
tnarum. 

(1000)  Deinde  cantet  eum  circumstantibus  hos 
Psalmos  : 

Quam  dilecta  ;  Benedixisti,  Dominc  ;  Inclina  Do- 
miDe,  cum  pr«c?6£45:Exsurge,Domine  ;  flat  miseri- 


tionis.  Amen. 

i4«f  <to/am.  —  StolajustitifiB  circumda,  Domine, 
cervicem  meam,et  abomnicorruptione  peecatipu- 
rifica  mentem  meam.  Amen. 

Ad  cnsutam.  —  Indue  me,  Domine,  omamento 
charitalis  et  pacis,  248  ^^  undique  munitas  vir- 
tutibus,  possim  resistere  vitiis,  et  hostibus  mentis 
et  corporis. 

Postquam  ad  maniputum,  —  Da  mihi,  Domine» 
sensum  rectum,  et  vocempuram,utimplcrepossim 
laudem  tuam. 

Postquam  intratin  ecclesiam,{iOOi)osculetur  duot 
presbyteros,  et  duos diaeonos, {iOOi)  incipiens  perse 
Introibo  ad  altare  be\,cum  Psalmo  Judica  me,Deus. 
g  fnterim  dumcantetur  Versusad  Introitum^dicit  has 
Orationes,  (i003)  Aufer  a  nobis  iniquitatesnostras, 
nt  ad  sancta  sanctorumpurimentibusfLe^emerea- 
mur]  introire. 

Atia  oratio,  —  (1004)  Omnipotens  Deus  qui  me 
peccatorem  sacrisaltaribusastare  voluisti,et  sancti 
nominis  tuilaudare  potentiam,  concede,qu8Bsumu8, 
per  hujus  sacramenti  mjsterium  meorum  veniam 
peccatorum,  ut  tuae  Majestati  digne  ministrare  me* 
rear.  Per. 

(1005)  Deinde  cum  osculabitur  Evangelium  dicat 
Pax  Christi  quam  nobis  per  evangelium   suum 

tradidit,  eonfirmet,et  conservetcordanostraetcor- 
pora  in  vitam  seternam.  Amen. 

(1006)  Confeseio  sacerdotis  ante  altare. 
Suscipe  confessionem  meam,  unica  spes  salutis 

mefle,  Doinine  Deus  meus.  Gula,  ebrietate,  fornica- 
tione,  libidine,  tristitia,acedia,soIomnentia,  ira,  cu- 
piditate,  invidia,  malitia,odio,  detractione,  perju- 
rio,  falsitate,  mendacio,vana  gloria,  levitate  acsu- 
perbia  perditus  sum  ;  et  ounl  cogitatione,  locu- 
tione,actione,atque  omnibusmalisexstinctussum  ; 
sed  tu,  qui  justificas  impios,  et  vivificas  mortuos, 
vivifica  me  et  resuscita  me,  Deus  meus, 

Oratio  sacerdotisanteattare  pHusquam  Missam  m- 
cipiat.  —  Deus,  propitius  esto  mihi  peccatori,  quia 
tu  es  Deus  immortalis,  et  sine  peccato  solus.  Do- 
mine  Deus  meus,  indigno  mihi  famulo  tuo  indnlge, 
quia  peccator  sum  et  indignus,  qni  prnsumo  ad 
sanctum  altare  tuum  accedere,  et  invocare  te,  qui 
peccavi  coram  te,etcoram  angelis  tuis ;  sed  tribue, 


cordia  tua,  Domine  ;  Deus  tu  conversus  ;  Ostende  D  249inJulgentiamdelictorummeorum,etconfirma 


Dobis,  Domine  ;  Ne  intres  in  judicium  ;  Propitius 
esto  peccatis  oostris  ;  Domine,exaudi  oralionem. 

Aures  tus  pietatis^mitissime  Deus,inclina  preci- 
bus  meis,  et  gratia  sancti  Spiritus  illumina  cor 
meam,  ut  tuis  ministeriis  digne  miuistrare  valeam 
le  te  aeterna  charitate  diligere  merear.  Per. 

Oraho  sacerdotisadMissam  praspcwandi,  —  Obum- 
bra,  Domine,  caput  meum  umbraculosaoctafidei, 
etexpelle  a  me  nubila  ignorantiae.  Amen. 

Adatbam,  —  fndue  me,Domine,  vestimento  salu- 
tts,  et  circumda  me  lorica  fortitudinis.  Amen. 

Ad  %onam.  —  Domine»  aocinge  in  me  custodiam 


me  in  sancta  Ecclesia  tua,  in  fide  orthodoxorum,et 
doce  me  facere  voluntatem  tuam  omnibus  diebus 
vitae  meie.  Qui  vivis. 

(1007)  Item  Oratio  interim  dum  Gloria  in  excel- 
sis  Deo  cantatur,  —  Domine  Jesu  Ghriste,  Redem- 
ptor  mundi,  propitius  esto  mihi  peccatori,omnibus 
modis  in  peccatojacenti,quiatusolusDomineDeus, 
noster  immortalis  es  et  sine  peccato  :  indulge  mihi 
miserrimo  prtesumenti  accedere  ad  sanctum  altare 
tuum  et  invocare  te,  quia  peccavi  ab  infantia  mea 
usquenunccoramte,etcoram  omnibus  sanctis  tnis; 
sed  per  illorum  intercessionem  tribue  mihi  di vina 


U7 


APPBNDIX  AD  S.  GREGORQ  MAGNI  LIB.  SAGRAMENTORUM. 


148 


olemeniia  yeniam  peccatorum  meorum»  et  doceme  A 
facere  voluntatem  tuamomaibus  diebus  yitSB  mesB 
Qui  viyis  et  regnas. 

(1008)  Potl  colleetom  usque  ad  evangelium  prout 
tibi  videatur,  dicit  has  Oratines : 

Deu8,qui  de  indignisdignosfacis,depeccatoribus 
justos,  de  immundis  mundo8,munc]acorpu8meum, 
et  cor  meumab  omnicontagioneetsordepeccati,et 
fac  me  dignum  sanclis  altaribus  tuis  ministrum,  et 
concedepropitius,utin  hoc  altari^ad  quod  indigDus 
accedOfHostias  placabiles  offeram  pietati  tus  pro 
peccatisetofifensionibusmeis.etinnumerisquotidia- 
nisqueexce8sibu9,etgregemihicommisso,etfamulo 
tuo  N.  conjugeque,ac  populo  sibi  subjecto,  etomni- 
bu8  circumstantibus,omnibusque  mihi  familiaritate 
conjuncti8,atque  omnibus  me  odio  exsecrabiii  ins  n 
ctantibu8,et EcclesisB  tu%  commissae  adrersantibus, 
cunctis  fidelibus  simnl  Christianis.  Et  per  eum  sit 
tibi  meum  votum.  atque8acrificiumaceep<abile,qui 
setibiDeoPatriobtulit  insacrificium  Jesus  Ghristus 
Dominus  noster. 

Ignosoe,  Domine,  quod  te  rogare  compellor,dum 
perimmundalabia  meanomen  sanclum  tuum  assu- 
mo,  ut  cum  pudendorum  actuum  meorum  secreta 
confiteor,  non  habeoapud  te  verba  sinecrimine.Tu 
enim  conscientiae  mesp  vulnera,tu  cogitationum  mea- 
rum  occulta  nosti,  et  immunditiammeam  tu  solus 
agnoscis.  Miserere  mihi,  Domine  miserere  mihi ; 
ignosce  mysterii  tui  secreta  tractanti.necindignum 
misericordia  tua  judices  quem  pro  aliis  rogareper- 
mittis  ;  et  in  quotestimoniumbonioperisnonagno- 
8cis  .officium  saltem  dispensationis  credits  non  recu- 
ses,  Salvator  mundi.  Qui  vivis. 

Cum  (iOOd)  incensumt  antequam  legatur  Evange- 
lium  mxttit  in  thur:bulum,  dicat ; 

Odore  coeiestis  inspirationis  suae  accendat,  et  im- 
pleat  Dominus  corda  nostra  ad  audienda  etimplenda 
Evangeiii  sui  prascepta.  Qui  vivit. 

(1010)  Deindeinclinanti  diacono  dicat  sacerdos: 

DominuBin  corde  tuo.  et  in  labiis  tuis,  ut  annun- 
ties  competenter  £e;angelium  pacis. 

(iOii)  Perlecto  autem  Evangelio  offeratur  adsalU' 
tandum  episcopo.  et  dicat : 

Per  istos  sermones  sancti  Evangelii  Filii  tui  Do- 
mini  nostri  JesuChristiindulgeat  Dominus  peccata 
nostra. 

Cum  (i012)  autem  ornatumfuerit  altare  antequam  D 
suscipiat  praesul  oblationes.presbyterorum  et  diaeono 
rum,  dum  canuntur  Oflertoria  ascendat  ad  ailare 
humillime  dicat  hanc  oraiionem, 

250  Ante  oculos  tuos,  Domine,reu80onscienti8B 
testis  assisto.Rogarenonaudeoquod  inpetrarenon 
mereor.  Tu  enim  8cis,Domine,quiB  aguntur  in  no- 
bis.Erubescimus  confiteri  quodnon  timemua  admi- 
tere.  Verbis  tibi  tantum  obsequimur  corde  menti- 
mur ;  et  quod  vellenoB  dicimu8,nolle  nostrisactibus 
approbamus.Sed  parce^Domine  cofitentibus.igno- 
8oe  peccantibus,  miserere  te  rogantibus.  Et  quia 
meoB  sensus  insacramentistuia  inflrmua  est,  apud 


tepeccatoresnonhabentverbasinecrimine.prflBsta, 
Domine,ut  si  ez  nobisindignis  etpeccatoribus  duri 
cordis  verba  non  suscipis,pertemetipsum  nobisve- 
niam  largiaris.  Qui  vivis  et  regnas  Deus  et  semper 
et  in  aBterna  saecula  saeculorum. 

Tunc(iO{3)convertatse  adsuscipiendas  oblationes 
offerentiumpresbytei^rumvel  diaconorum,  (1014) c4 
dicaf  unusquisque  hanc  orationem  : 

Tibi  Domino  Deo  creatorimeohostiamofTero  pro 
remissione  omnium  peccatorum,  et  cunctorum 
fidelium  tuorum. 

Cum  diaeonus  libamen  calicisaccipit.dicat  : 

Acceptum  sitomnipotcnti  Deo  sacrificium  istud. 

Junc  redeat  sacerdos  ad  altare  ;  et  coram  altari, 
antequam  Secretam  dicat(  1015)  accuset  se  pjius  ftebi- 
liler,  et  dirat  hanc  Orationem  : 

(1016)  Anteconspectumdivine  Majestatistusereus 
as8isto,qui  invocare  nomen  sanctum  tuum  prapsumo. 
Miserere  mihi  Domine  homiui,  peccatori  ;  ignosce 
indignosacerdoti,percuju8mauushaecoblaliovide- 
turofferri,  parcelabe  peccatorumprfleca^teris  capi- 
talium  polluto.  Et  ne  intres  in  judicium  cum  servo 
tuo  scilicet  vitiis  ac  voiuptatibus  carnis  aRgravato. 
Recordare,  Doiuine,  quodcaro  sum.  In  tuo  conspe- 
ctu etiain  coeli  non  suut mundi^quanto  magis  nos  ho- 
mines  mortaies  Indignus  sum  ut sim  vi vens.  Tu  qui 
nonvismortem  peccatoris,  damihi  veniamin  carne 
constituto,  ut  per  pcBuitenti»)  labores  vita  SBterna 
perfruar  in  coelis  per  te,  Jesu  Christe. 

(1017)  Tunc  puro  cordeofferai  Dominoobtatas  al' 
tari  superpositas,  dicens  : 

(l018)Suscipe,  sancta  Trinitas,hanc  oblationem, 
quam  tibi  ofTeropro  me  peccatore,etnostrflecongre- 
gationis  salute,  et  pro  omni  populo  Christiano,  et 
proomnibus  eleemosynas  nobis  facientibus,  etpro 
his  etiam  qui  se  commendaveruntinnostrasoratio- 
nes  ;  etqui  nostrimemoriaminsuis  orationibusha- 
bent,  ut  hic  vcniam  recipiamus  peccatorum,  ut  in 
futuroprflemia  conseqiii  mereamur  aBterna.  Amen. 

(1019)  Suscipe,  sancta  Trinitas,  banc  oblationem 
quam  offero  inprimis,  ut  justum  est,in  memoriam 
Incarnationis.Nativitatis,  Passionis,  Resurectionis, 
AncensiouisqutiDomioinostriJesuChristi,  et  inho- 
norem  omniinnsanctorum  tuorum,qui  tibiplacue- 
runt  ab  initio  mnndi,et  quorumnominaet  reiiquiiB 
hiccontinentur,eteorumquorumfe8tivitacelebratur 
in  terris,ut  illis  proficiatad  honorem,  nobis  autem 
ad  salutem,  ut  iili  omnes  intercedere  dignentur  in 
coelis,  quorum  memoriam  facimus  in  terris. 

(1020)  Suscipe,  sancta  Trinitas,  hano  oblaUo- 
nem,  quam  tibioffero  pro  (1021)  anima  famulitui, 
quatenus  tedonante,perceptavenia  peccatorum,vi- 
tae  quoque  sempiterniB  immensa  gaudia  perdpere 
mereatur. 

251  <'^^^  Suscipe,  sanctaTrinitas,  hanc  obla- 
tionem  quam  tibi  offero  pro  animabus  famuloruB 
tuorum,  et  famularum,ut,per  hoc  salutare  sacrifi- 
cium  purgat»,  sanctorum  tuorum  eoiuortio  me- 
reantur  (1023)  adjungi. 


S49 


APPENDiX  AD  S.  GREGORH  MAGNI  LIB.  SAGRAMENTORUM. 


m 


(1024)  Tunc  diaconus  calicemofferat  sacerdotisU' 
per  altare,  et  dicat ; 

Iminola  Deo  sacriflcium  laudis,  et  redde  Altis* 
8imo  vota  tua.  Sit  DomiDUs  adjulor  tuus,  mundum 
te  faciat  ;  dum  oraveris  ad  eum,  ezaudiat  te. 

Et  (1025)  episcopus  calicem  offerens  Domino  dicai : 

(1026)  Domine  Jesu  Ghriste^qui  in  eruce  passioois 
tusde  latere  tuosanguinem  et  aqiiam,  unde  tibi 
Ecclesiao)  coasecrares,  raanare  voiuisti,suscipehoc 
tacrificium  altari  tuo  superposituni,etconcede,cle- 
meQtissime,  utpro redemptione,  nostraet etiam  pro 
totiuA  nrnodi  in  conspeotu  divinsBMajestatis  ture  cum 
odore  suavitatis  tuae  ascendat^  Jesu  Christe. 

Ad  (1027)  miscendum  vinum  cum  aqua. 

Deus.quihumaQffisnbstantiffidignitatem  mirabi- 
liter  cnndidisti,  et  mirabiiius  reformasti,  da  nobis, 
quesumusy  perhujus  aqute  etvinimysterium,ejus 
divinitatis  e!*se  consortes,  qui  humanitatis  oostrae 
(1028)  dignatus  es  fieri  particeps,  Jesu  Christe. 

(1029)  Tunc  elevata  manu  benedicat  utrumque, 

Innomine  Domini  nostri  Jes>u  Christi  sit  sacri- 
ficium  istud  immaculatum,  et  a  te  Deo  vivo  et  vero 
iduoatum  et  benedictum. 

(4030)  Postea  tncensum  aecipiens  ponat  in  thuribu- 
lum  dicens : 

Per  intercessionem  sancti  Gabrielis  arcbangeli 
itanlis  a  deztris  altaris  incensi,  et  omnium  electo- 
rum  8uorum,iQceQsum  istudDominus  digneturbe- 
nedicere,  et  in  odorem  suavitatis  accipere. 

(1031)  7*1«»^  ponat  incensum  super  %acrificium,  et 
m  circuitu  altaris  dicat : 

Incensum  istud  a  te  benedictum  ascendat  ad  te, 
Domine,et  asccndat  super  nos  misericordia  tua. 
Dirigatur  oratio  mea  sicut  incensum  in  conspectu 
tuo. 

(1032)  Quando  odor  ejusdem  incensi  episcopo  vel 
cgteris  porrigitur,  unusquisque  dicat : 

Accendatin  nobisDominus  ignem  sui  amoris,et 
flammam  aelernaB  charitatis. 

(1033)  Tunc  sacerdos humillime  convertatseaddr- 
cumstanies,  ei  dicat  : 

Oratepro  me  misero  peccatore  ad  Dominum  no- 
strum  Jesum  Christum,ut  meum  sacriOcium  acve- 
strumsit  acceptabile  in  conspectu  divinae  pietatis. 

(1034)  Tuncdicatur  a  singuiis  : 

Orentpro  te  omnes  sancti  Dei.  Memor  sit  Domi- 
OQs  omnissacrificii  tui^etholocaustum  tuum  piugue 
fiat.  EzaudiatteDominus  pro  nobis  orantem.Mise- 
reatur  tui  omnipotens  Deus,  dimittat  tibi  omnia 
peccata  tua. 

(1035)  Posiquam  sacerdos  Te  igitur  incipit,  dia- 
eoni  ei  subdiaconi  cantent  istos  Psalmos  : 

Exaudiat  te  Dominus  ;  Ad  te,  Domine,  levavi ; 
Hiserere  mei,  Oeus  ;  Qui  habitat,  cum  precibus : 
SaiTumfac  servum  tuum;  Desideriumcordis;Vitam 
peliit  a  te ;  Oculi  Domitii  super  justos ;  Fiat  miseri- 
eordia;  Oomine,  ezaudiorationem. 

8S2  Oraiiopro  sacerdote  —  Gau<Ieat,  Domine 
Deos,  famulus  tuus  beDeficiis  impetratis  ;  et  cui  fi* 


A  duciam  sperandsB  pietatis  tribuisti,optatGe  miseri- 
cordiae  pree-^ta  benignus  effectum. 

liejyipro  ornnibus  Ovatio.  —  Precibus  nostris, 
qu8Bsumus,Donnne,aures  tuse  pietatis  accommoda, 
et  orationes  supplicum,  occultorum  cognitor,beni- 
gnusezaudi,  uttelargiente  ad  veniara  perveniamus 
aeternam. 

(1036)  Expleta  Secreta.et(mi)  Oratione  Domi- 
nica,  cum  dixerit  Paz  Domini  sitsempervobiscum. 
misceatur  corpus  Dominicum  sanguine. 

I1(BC  sancta  commistio  corporis  et  sanguinis  Do- 
mini  nostri  Jesu  Chrisli  liat  omnibus  uobis  mentis 
et  corporis  ad  oeteroam  vitain  capessendam  praepa- 
ratiosalutaris.  Per. 

(1038)  Posiquam  autem  benedictio  episcopaUs  ex- 
Q  pleta  est,  accipiens  partem  quam  aniea  effregit,  tenens- 
que  super  calicem.  franqat  et  dicat : 

Sancti  sanguinis  commistio  cum  sancto  corpore 
Domini  nostri  JesuChristi^prositomnibus  sumenti- 
bus  ad  vitam  seternam. 

(iG^^)  Quando  corpus  Domini  in  manus  aceipit 
cfica^* Panem  ccelestemaccipiam^etnomen  Domini 
invocabo. 

Adsumendum  co.pus  dominicum. 

(1040)  Perceptio  corporis  tui,  Domine  Jesu  Chri- 
ste,  quod  indignus  sumerepraesumo,  nonmihipro- 
veniat  in  judicium  et  condemnationem,  sed  per 
tuam  pietatem  prosit  mihi  ad  tutamentum  mentis 
et  corporis.  Qui  vivis. 

(1041)  Quando  caiicem  accipit,  dicat : 

Quid  retribuam  Domino  etc,  ui  in  Miss.  Rom. 
^     Post  sumptumy  secreie. 

Communicatioet  confirmatio  sancti  sanguinistui, 
Domine  Jesu  Christe,  prosit  mihi  in  remissionem 
omriiumpeccatorum,etconservetmeinvitamaeternam. 

(1042)  Domine  Jesu  Chrisle,  Fili  Dci  vivi,quiez 
voluntate  Patris  ( 1 0  ^3)  cooperante  [Lege  Spirit  u  san- 
cto]  sanctorumpermortemtuammundum  vivitica- 
sti,  liberameper  hoc  sacrum  corpuset  sanguinem 
tuum,qualenus  non  sitmihi  adjudicium,|nequead 
condemnationem,sedad  remedium  proticiatanimae 
meae  ;  eta  cunctis  iniquitatibus  meis  libera  me, 
Deus,etfac  me  tuis  obedire  mandatis,  et  a  te,  et  a 
sanctis  tuis  nunquam  in  perpetuum  separari.Qui  vivis. 

(1044)  Domine  sancte,  Pater  omnipotens,aeteme 
Deus,  da  mihi  hoc  corpus  et  sanguinem  Fihi  tui  Do- 

D  mini  oostri  Jesu  Christi  ita  sumere,  ut  merear  per 
hoc  remissionem  peccatorum  accipere,et  tuo  san- 
cto  Sriritu  repleri,  quia  tu  es,  te  preeter  te  nou  est 
alius,  cujus  gioriosum  nomen  permanet  in  seecula 
saeculorum.  Amen. 

( 1 045)  Deinde  cum  cxperit  communicare  cierum  sive 
populum,  dieat  singuiis : 

(1040)  Perceptio  corporis  Domini  nostri  sit  tibi 
vita  et  salus,  et  redemptio  omnium  tuorum  pecca- 
torum. 

Oraiio  sancii  Gregorii  papas.  —  Corpus  Domini 
nostri  Jesu  Christi  prosit  mihi  in  remissionemom- 
nium  peccatorum  ad  vitam  eeternam. 


151 


APPENDIX  AD.  S.  GREGORII  MAGNI  LIB.  SAGRAMENTORUM. 


Mt 


(1047)  Finiia  Miisa,  postquam  diaconus  dicit  :  A 
253  '^^  Missa  est,  veniat  sacerdos  aateaitare,  et 
osculato  dicat  : 

Placeat  tibi,9anctaTrinitas,  obsequiumsf>rvitutis 
mese,  etpreestaut  boc  sacrificium,  quoHocuUs  tusB 
Majestis  mdignusobtuli,  sit  tibi  placens,  mihique 
et  omnibus  pro  quibusillud  obtuli  sit,  te  miserante, 
propitiabile.  Qui  vivis. 

(1048)  Alia  Oraiio»  —  Meritis  et  intercessionibus 
omnium  sanctorum  suorum  misereatur  nobis  omni- 
potens  Dominus. 

(1049)  Expletis  omnibus,  episcopits  rediens  adsa- 
crarium  254  cumdiaconibus  et  caBtetns  eantei  hym- 
num  trium  puerorum.eii  Laudate  Dominum  in  sanctis 
ejus.  (1050)  Po5^eflji>r«ce5;  Connteantur  tibi.  Do- 
mine,  omnia  opera  tua,  et  sancti  tui  :  Exuitabunt  g 
justi;  Exsultant  justi  ;  Non  nobis,  Domine,  non 
Dobis;Sacerdotesin(]uam;Neintresin;nomineDeu8 
virtuium  ;  Benedicat  nos  Deus,  Deus  ;  Domine 
exaudi  ^flO.")!)  Demdc  Oratio,  Deus,qui  tribuspue- 
rismitigaiitiflammas  ignium,  concede  propitius  per 
interventum  eorum,  etomnium  8anctorum,ut  nos 
famulos  tuos  nonexurat  flamma  vitiorum.Per. 

RITUS    ANTIQIJUS  CELEBRANDit:  MlSSifi. 

Ez  antiquoGodice  manuscriptoprioratuBSalicosani(Kii<- 

gr>  S'tu»en»e)  apud  Velocasses.ordinissanctiAugustini 
anonicorum,  non  ionge  a  Vernone.  Cujus  Godicis  ini- 
tium  est  : 

253  Dominorere sanctoet meritis honorando (i0o2) 
Ainurili'),  venerabili  sanctce  Rothnmagensis  Ercle- 
sice  archieptscopOy(\(i^yi  Joannes  Abrincncensis, 
omnium  episcoporuw  meritis  infimus,  corpore  et 
spiritu  iotius  obedienlixmumis,  elc.  G 

Missa  diei  hocordine  celebretur,  /n  primis  infena- 
libus  diebus  duce  campanae  pulsentur,in  festis  omnes. 
Ad  Gioria  Patri,  choro  Introitum  a  beato  Cmlestino 
institutumcanentefSacerdos  (1054)  m  vestia?'io  caBteri- 
queministrisanctis  vestibusjuxta  ordinem  induantur, 
9cilicetalba,stola,  et  dalmaticadiaconus ;  atba.et  tu- 
nicafCt  maniputo  subdiaconus  ;  reliquitantumaibis, 
scilicet  duoacolythi  unusqui  cantet  Graduale,etde' 
ferai  candelabrum,alterquik\\ehua,,eiferat  thuribn- 
lum,  Psalmo  dictOfincipiente  choro  GioriaPatri,  sa- 
cerdos  caeteriquemin istn sic ad altareprocedeni. Dia- 
conus  praecedat presbyterum,  subdiaconus  prsecedens 
diaconum  fernt  Evangelium,  ceroferariw cum  eereo 
precedat  subdiacnnum,portitor  thuribu  li  ceroferarium . 
Dum  ergoanleattarevenerini.subdiaconufEvangelium  D 
ponat  superdpxtrumcornualtaris,  ubiusque  adEoan- 
gelium  manebit,  Per  atfare  Jerusalem  designatur,in 
quaab  initioadventus  Dominiecangelica  doctrinareto- 
nuit,  etinde  u.%que ad pubticum  exivit,ut scriptumest: 
De  Sion  exibitlex,et  VerbumDomini  deJerusalem. 
Postea  subdiaconusad  sinistram  sarerdotis  transeat^ 
diaronusaddexiram  ;ubi,confessione  invicem  facta. 
(1055)  diaconum  et  subdiaconum  osculetur  sacerdos, 
Primum  enim  Christus  pacem  apo.$totis  dedit,  per 
eos  orbi  iransmisit.  Posi  quae  sacerdos  ctetenque 
minisiri  retro  coram  altari  breviter  orenl,  stantes 
ordinesuo;   deinde  primum   ab   oraiione  (1056) 


surgeus  inrlinanti  sibi  inclinei  diarono,  diaconif 
inctinanti  subduu:ono,  subdiaconus  inclimanti  sibi 
choro.  Diaconus  vero  posi  inclimationem  utraqueal- 
ta7*is  cornm  deosculans  (1037)  sacerdoti  254  ^^* 
dium  altatis  oscu  lanti  Evangelium  osculand*»motferat, 
Evangelioenim  C  hristu^prcevaricationischirographum 
delens,  pacem  mundodedit.cujusproeconibusutrum- 
guepopulum,Judaicum  quippe  et  gentilem^sibi  recon- 
ciliarit  .Quodatiare  sacerdososeulatur,significatgen' 
iem  Judaeamtn  Jerusalem  moraniem,quam Chrisius 
sibireconcHiavit;perEvangelium,gentilempopulum. 
Dehinc  pergit  sacerdos  ad  dexirum  cornu  altaris ; 
de.tteram  enim  Christus  semper  egii  vitam,\dextera 
enim  vita  arquiriinrcoelestisgloria.  Diaconusposteum 
eamdem  imitando  vitam  consisiai,  quousque  eisedere 
innuat.  (1058)  Sessio  episcopi  juxtaderreta  Urbani 
pnpae  et  Carihaginense  conciHum  cceteris  celsiordebet 
fierifin qua  eathedra  pontificatis honorifice eonsiiiua- 
tur,etc,  (1059)  Ceroferariivero  tis^citf  adKyrieeleiBon 
ab  Austro  ad  Aquilonem  candelabra  teneant,  quo 
incepto  ibidem  ditnittant.  Per  Ausirum,quiestvintuM 
calidus,Spiritussanciifervordesi^natur,  qui  veri  Sotis 
ortu  ab  Oriente  adOccidentem  mundum  illuminando 
diffunditur.Unus  vero  teriiusin  medio  ponatur,per 
quem  ubi  duovel  trescongregati fuerintin  nomineD^ 
mini,Dominumadesse  designatur.  Perhoc  quod,  in- 
cepto  Kyrie,  cerei  deponuntur,  nos  dum  Dominum 
exoramus.  contritocorde  humitiari  oportere  demons- 
tratur.  Salutante presbyte.ro populum,  iterumibidem 
teneant.Orationefinita  ab  Oriente  ad  Oceideniem  eol' 
locent.  Duobwenim  Testamentisitluminanturguatuor 
partesmundi. Septem candetabra  in festis signifieant 
septem  dona  Spiritus  sancii.  Ineipiente  sabdiaeono 
Episiotam,sacerdos  juxiaaltare  sedeat,et  diaconoin 
loco  suo  sedereinnuai ;  subdiaeonus  vero,  excepto 
temporeministrationis  suaB,in  choro  maneai.Propin" 
quante  Evangeliiiermino  sacerdos  thymiama  inthuri- 
bilo  ponat,  quoincensaioaltariante Evangelium  de- 
feratur.  Per  ihuribulum.  quod  fragrantiamodoris 
emittii,famabonorumoperumguaeChrisiidocirinam 
praecessii .  Diaconus,  benediciione a  sacerdoie accepia, 
abaliari  Evnngetium  accipienssupersinistrum  armum 
tmponaf.  2  55  PersinistrMm  enim  armum  viia  tempO' 
ratis  designatur,in  gua  oportei  Evangelium  praedicari. 
Et  subdiaconus  anleeum  putvimrdeferat.Perpulvinar 
guodproecedit  texfiguraiurquaeEvangelium  preecessit; 
per  ptumas  quae  intus  occultantur,  mysteria  qucein 
lege  continebantur ;  per  levitatem  plumce  praecepta rc- 
ief^is  iegis  leviaadcomparationem novae ;  in  ilta  enim 
dicilur  :  Non  occides  ;  in  nova  vero  :  Qut  irascitwr 
fratrisuo,  reus  entjudicio.  (\0^)Sicqueprceceden' 
tibus  ceroferario  thuribulique  latore,cum  processione 
ad  pulpitum  pergat.et supposiiioEvangelio acincen' 
snto,  versus  ad  Aquitonem,  Evangetium  legat  ;  per 
Aquilonem  enim  infidelitns  geniiumdesignaturquibus 
Evangelium  ab  dposioiis  igneSpiriius  sancti  accensis 
pra^dicaiur.  Quo  lecio  candetabra  exsiinguantur.  /m- 
motatione  enim  veri  Agni  lypici  cessavit  immolatio,et 
eoBiera  mysieriaquainUgecontinebaniuretprophetis 


S53 


APPENDIX  AD  S.  GREG0R1I  HAGNI  LIB.  SACRAMENTORDM. 


S64 


percandelabradesignaiis.Incen$um$arerdotiin  thu-  A 

ribulo  o/feratur^et  evangelivm  pnmum  asuhdiarono 

sibitorreclum  osculetur^qnod  po^t  a  diacono  osniUetur 

Et  in  festivis diebus  a  subdiacono  omni  clero,  incenso 

pratce'fenie,prxsentetur.iEvangelio  lecto  pnpulus  a 

sacerdofesaluteturi  (iOdi)  Ofl^erendaincipiaturqnam 

finitam  Versus{iQ6^)  sequatur.Interim  vero  paniset 

rtfii  obiatio  asubdiacono  diacono  a  diaconoofferatur 

}:resbyiero,  Cantor  aquam  linteocnopertnm  in  festis 

diaeono  deferat,  quam  diaconus  vino  misceat  Dulci 

enim  cantoris  modulatione  populus  pia  devotione  et 

iivino  amore  accenditur.et  sie  ad Dominum  cunityCt 

unum  corpusin  Chinsioefficitnr.Pervinum  Christus, 

per  aquam  populus,  per  lintenm  coope7'turam  aqux 

lab*}r  modulatioms  cnntoris,quo  liberatur  populusa 

cogittiltonum prantate;linoenim  laborexprimiiur.    g 

(10<>3)  AquamistavinOfVopulusadunatur  Chtnsto. 
Aitis fliebusministret  eam  acolythus.{{06i,  Sacerdos 
oblationem  ita  componat^utindPXteraparteHostias 
eaticem  constituat\a  dextro  enim  latere  Domini  sanguis 
diftuxii  et  aqua.  Sicque  corporali  cooperta  incensum 
ksuperofferat.etsicdiaconoprxbeat.  Diaconus  vero 
in  circuit  u  altaris  deferat^posiea  sacerdot  i,deinde  mi- 
nistroreddatyUtclero  populnque  deferat.  Praeterea 
aeviviens  patenam  de  altari,  subdiacono  porriyat, 
tubdmconus  vero^  si  fuerit  acolyto.  Non  licet  enim 
^idquam  sacriab  aliariauferre  alicui  nisidiarono  vel 
vieerdoti.  (1065)  Tunceoram  altari  oret  inclinatus 
uctrdos  soluSypostulando  ut  dignus  possit  accedere 
ad  altare  et  insistere  cultibus divinis.Caeteri vero  mi- 
ni%tristent  in  oratione  in  ordine  suo.Post  qux  versus  p 
adpopulum orare moneat  conversusqueadaltare  Secre 
iamOrationemdicatquacompleia,yeredign\itu,etc.^ 
devota  meftte  dulcique  voce  proferat,  in  cvius  fine 
Bymnum  SaLctiis,  Sanctus,  Sanctus,  a  beato  ^ixto 
instUutumchorusrespondeat.  Diaconus  etministriad 
Te  'igiiwr, etc.  .pcrseverent  retrosacerdotem  usque  Sed 
libera  nos  inclmatt.  Domino  etiimpatientimceroreet 
timore  sui  compatiebanturapostoli.Perinclinationem 
dwconarum  significat*jr  masstitia  anostolorum  ;  per 
tubdiaamorumySanctarum  mulierum.snbUiaconi  vero 
tbniUter  inctinatisintin  aspectusncerdotis,per  quos 
exprimuntur  sanctx  mulieres,  quae^  patiente  Domino 
fugientibusdiscipulisMcettimoreetmaerorepercussis, 
iHkisquss de  eo  fiebant  erant  in tendentes,  sed  Domino 
decruee  deposito  ac  sepulto,inde  recesserunt.et  aro- 
usla  sepuUurae  256  paraverunt ;  ita  subdiaconiab  eo  ^ 
loeo  discedani,  et  corpori  ac  sanguini  Christi  mini' 
ilraresatagant  ^offeren  tes  patenam  per  manum  diaconi 
ucerdotiadfrangendum  in  ea  curpus  Domini,etc.  Ubi 
ergoad  hxc  verba  venerit, scilicet  J  erquem  haec  om- 
oia,  Domine,  &emperbona,, tuncdiaconusaccedat,et 
iextera  manu  dextrum  comu  corporalis  accipiat,cum 
lacerdote  discooperiat.  Sacerdos  Per  ipsum«  etc.^di- 
cendo,  (1066)  oblata  qua/uor  partes  calinis  tangat. 
Imwu^iationeeHimcorpotisChristiredempta sunt  qm- 
infir  climata  mundi.  (1067)  Item  Oratione  finita 
(1068)  uierquecalicem  levent,  et  simulponant,  et  coo- 
pehmU.  fndeaUare  diaamus  osculetur,deinde  dextram 


sacerdotis  scapulam.  Perscapuiamsacerdoti  lapis  de- 
sigmtur.inquaangelusad  sepulrrum  resedit.  Semper 
enim  angeluscredendusestadesse  immolationi  corporis 
Chnsti.  Per  (1069)  diacnnum  Joseph  exprimitur^per 
sacentotem  Nicodemus,  per  elfvntionem  de  altan  Ho- 
stiaedepositio  ChrLsti  de  cruce,  per  depositionem  iterum 
in  altnrisepultura  Christi.  Post quae  sacerdos  Oratio^ 
nem  Dominicam  atta  voce  proferat.  Per  exaltationem 
Dominicae  Orationis  demonstratur  nostrx  unitas  fra- 
temitalis.  Deu^  enimPater  noster,  pacis  et  concordiae 
Magister,  sic  nosunumproomnibus  oraredocuit,  quo- 
modo  in  uno  omnes  portavit.  Ctero  Sed  libera  nos  a 
malo  respondeute.^iOlO)  officium  consecrationis  pei*- 
ficiat.  Sed  libera  dicto,  diaconus  et  subdiaconus  se 
engant,  et  oculos  in  Dominici  corporis  consecrationem 
intendimt.  Ait  enim  eoangelista  quianoti  ejusa  longe 
stabant,  sua  pectora  percuticntcs.  Ubi  ergo  ad  locum 
l)a  propitius  pacem  venent ,{i07 i)  qui  mantili  indu' 
tus  tenuerat  [Forle  leg.  patenam]  subdicono,  subdia- 
conus  diaconOf  diaconus  sacerdoti  offerat,  in  qua  sa- 
cerdos  corpus  Domini  tripliciter  dioidat :  quarumpar- 
tiumunam  sacerdoscaliciimmiltens,  PaxDomini  a/fa 
voi^e  diceniio,  protinus  subdat  secreto  :  (1072)  Fiat 
commistio simul corporis el saoguinis  Domini nobis 
accipientibus  iu  vitam  aeternam.  Alia  se,  diaconum 
subdiaconumquecommunicet.  Tertiam  (1073)  viaticum, 
si  opus  fuerit.  in  patena  usquead  finem  Missae  reser- 
vdt.  Per  pariculam  ohlataeimmissse  in  caficem  osten- 
diturcorpus  Ch?nstiquodresujTexitamortuis  ',perco* 
mestam  a  sacerdote  vel  populo  vivificantem  eos  in  Deo, 
ChrUticum  disctputis  suis  post  Resurrectionem  conver- 
satio.  Tertiam,  quae  remnnet  in  altari  vocat  sancta 
Eccles^iaviaticum  morientis,utostendaturnoneos  de- 
beredeputarimorientes,  sed  dormientes  quiinChristo 
moriuntur,dum  talitan'.oqueductoreadaeternam  vitam 
perdncuntur.  Si  autem  opus  non  fuerit,  tertiam  sacer- 
dosautunusministrorumaccipiat.  Nonautem  intincto 
pane,  sed,  (\01i)juxta  definitionem  Totetaniconcilii, 
seor$umcorpore,seorsumsanguine,  sacerdos  commu- 
nicety  (1075)  excepto  populo,que7nintincto  pane,non 
auctoritate,  sed  summa  necessitate  tmoris  sanguinis 
Christi  effusionis  permittitur communicare .  Dumergo 
sacerdos  ministriscommunionem  pm*rigit  ^unumquem- 
queprtmitus  osculetur,  et  posi  qui  enmmunicandus  est 
manu  mcerdotis  osculata,  communionem  ab  eo  accifdat, 
(1076)  Postremo  veroparticulam  quae  in  calic^  rcman- 
sit  sacerdos  sumat,  etpost  diacono  calicem  ad  mun- 
dandum  et  sumendum  quod  remansit  porrigat,  qui  in 
sinist7*um  cornu  altaris  caticem  cum  patena  deferat, 
ubipartemsibiacciuiat,  etpartem  subdinconn  tnbuat. 
Post mundato  utroque  utrique  2  57  partic.ipent.AcO' 
lytus  vero  atterum  cnlicem  sacerdoti  ad  mundandos 
digitos  deferat.  Subdiaconus  autem  ad  mundandum 
oaticemetpaienamdiaconoserviat.  Post  mundationem 
patenaeetcalicis  acolytus  utrumque  mantiliinvolutum 
teneatusqueadcomptetionemprimaePosteommunionis 
suaque  cxleri  ministri  officia.  Sacerdos,  ut  supra  dixi- 
mus,  partito  corpore  Dumini,  Pax  Domini  alta  voce 
proferat,a  quo  unvu  canonicorumpacem  accipiat,  quam 


955 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LIB.  SABRAMENTORDM. 


956 


in  utrnquerhoromajonbusdistribuat.  Jptiautem  cee- 
teris  itaporriganty  ut  nullus  de  loco  moveatur,  sed  a 
superiori  ^^^acripiat.etinferioritriOuat,  Unusmi- 
norum  utriusqutchoti  a  majoribus  accipiaty  et  juxta 
jtrxscriptum  ordinem  cxteris  distribuat,  Hoc  autem 
firmiterteneantjuxtaapostolum,  honore  invicem  prae- 
venienteSfUt  dantes  pacem  etrecipientessemper  incLi- 
nent,  Per  osculum  pacis  destgnatur  nostrae  utilitas 
fidei.  Chorus  vero  psallat  Agnus  Dei,  quod  Sergius 
papa  tempore  confi  actionis  corporxs  Domini  cantare 
praecefit,  cujus  A gni immolatio mundum redemit.  Quo 
incepto candetabra  ilLuminentur :  Agoi  passione  iUu- 
miNalus  est  mundus,  etc. 

RITUSOLIM   OBSERVATUS   •  IN    UNCTIONE 
REGUM  FRANCORUM. 

Ex  Codice  Ratoldi  abbatis 

257  fncipit  percunctatio  give  electio  episcoporum 
ac  clericorum,  necnon  populorum  (1077)  ad  regem 
consecrandum  sive  ad  benedicendum. 

Anmonitio  episcoporum  vel  cleincorum  seu  populo- 
rum  ad  regem  dicenda  ita  legatur  ab  uno  episcopo 
coram  omnibus : 

(1078)  A  vobis  perdonari  petimus  utunicuique  de 
Dobis  et  Ecclesiis  nobis  commissis  canonicum  pri- 
vilegium  acdebitam  legem  atque  j  ustitiam  conserve- 
tis,  et  defensionem  exhibeatis,sicut  rex  in  suo  re- 
gno  unicuique  episcopo  et  Ecclesi»  sibi  commiss» 
(1079)  per  rectum  exhiberedebet. 

(1080)  Responsio  regis.  —  Promitto  vobis  et  per* 
dono  quia  unicuiquedevobisetEcclesiisvobiscom- 
missis  canonicum  privilegium  et  debitam  iegem 
atque  justitiam  servabo,  et  defensionem*  quantum 
potuero,  adjuvante  Domino,  exhibebo,  sicut  rex  in 
suo  regno  unicuiqueepiscopo  etEcclesiae  sibi  com- 
missse  per  rectum  exhibere  debet. 

(1081)  Deindealloquanturduo  episcopi  popuLum  in 
ecclesia  inquirentes  eorum  voluntatem,etsi  concordes 
fuerinty  (1082)  agant  Deo  gratias  omnipotenti  (1083) 
decantantes  Te  Deum  laudamus.  et  duo  episcopi  ac- 
cipiant  eum  per  manus,  et  deducant  ante  altare  et, 
proskrneL  se  usque  ad  finemTe  Deum  laudamus. 

(1084)  Invocatio  super  regem  —  Te  invocamus, 
Domine  san:'te,Pateromnipotens,  aeterne  Deus,  ut 
huncfamulum  tuum  N.,quemtUfledivin8Bdispensa- 
tionis  providen tia  in  primordio plamastum  usque ad 
hunc  prresentem  diem  juvenili  flore  iaetantem  cre- 
scere  concossisti,  eum  tuffi  pietatis  dono  ditatum 
pienumqiiegratiavetitalisdedioiu  diem  coram  Deo 
et  hominibus  ad  meliora  semper  proficere  facias, 
(1085)  ut  summi  regiminissoliumgratiflB  supeniie 
largitato  gaudens  suscipiat,  et,  misericordiae  tuo 
muro  ab  hostium  adversitateundiquemunitus,ple 
bem  sibicommissamcumpace  propitiationisetvir- 
tute  victoriae  feliciter  regere  mereatur.  Per  Domi- 
num. 

»  In  primo  Theod.  sunl  Orationes  ad  benedicen- 
dum  regem.  At  cum  nostris  nuUo  pacto  conveniunt. 
In  his  haecnotatu  digna  au8e  inscriDitur  lOratio  qua 
benedixit  domnM  apottolicus  Joannes  (octavuB)  lm- 


A  258  ^Lem  oratio.  —  (1086)  Deus,  qni  populis 
tuis  virtute  consulis^  et  amore  dominaris,  da  huic 
famulo  tuo  spiritum  sapientiae  cum  regiminedisiii- 
plinae,  ut  tibi  toto  conle  (ievotus  in  regni  regi- 
minemaneatsemperidoneu-^ytuoqne  munere  (1087) 
ipsiustemporibussecuritasEcclesiaedirigatur,  et  in 
tranquillitate  devotio  Christiana  pcrmaneat,  ut  in 
bonis  operibus  perseveransad  aeternumregnum  te 
duce  valeat  pervenire.  Per. 

Alia.  — In  diebusejusoriaturomnibusflequita«et 
justitia,amicisadjutorium,in  imicisobstaculum,hu- 
milibus  sotatium,  elatis  correctio,  divitibus  doctri- 
na,  pauperibus  pielas,  peregrinis  pacilicatio,  pro- 
priis  in  patria  pax  et  securitas,  unicuique  secun- 
dum  suam  mensuram  moderate  gubernans.  (1088) 

Q  seipsumsedulusdiscat.utjtuaiiriiratuscoropunctio- 
ne,  toti  populo  tibi  placita  prsebere  vitae  possit 
ezempla,et,  per  viamveritatiscuui  grege  gradiens 
sibisubdito,  opes  frugales  abundanteracquirat  si- 
mul  ad  salutem  non  solum  corporum,  sed  etiam 
cordium  a  te  concessam  cuncta  accipiat.  Sicque,  in 
tecogitatumanimiconsiliumqueomnecomponens, 
plebis  gubernacula  cum  pace  simul  et  sapientia  sem- 
per  invenire  videatur  ;  teque  auxiliante  prssentis 
vitee  prolixitatem  percipiat  et,  per  tempora  bona 
usquead  summam  senectutemperveniat,  hujusque 
fragilitatis  finem  perfectum  ab  omnibus  vitioraoi 
vinculis  tus  pietatis  largitate  liberatus  et  infinits 
prosperitatisprfiemiaperpetuaangeiorumqueetema 
commercia  consequatur.  Per. 

p  (1089)  Consecratio  regis,  —  Omnipotens  sempi- 
terne,  Deus,  Creator  et  gubernator  cceli  et  lemB, 
conditor  et  dispositor  angelorum  et  hominum,  Rex 
regumetDominusdominorum,quiAbrahamfidelcm 
famulum  tuum  de  hostibus  triumphare  fecisti,  Moysi 
et  Josue  populo  tuo  praelatis  multiplicem  victoriam 
tribuistifhumilem  quoque  David  puerum  tuum  re- 

gnifastigio^SO^u^^^Q^^s^^^ui^^lucd^oi^I^^i^iB»®^ 
demanubestise  atqueGoI  ae, sed  etdegladiomaligno 

Saul  et  omnium  inimicorum  ejus  liberasti,et  Salo- 

monemsapienlieepacisqueinefTabili  munereditasti, 

respice  propitius  ad  preces  nostrse  humilitatis,   el 

superhuncfamulumtuum,quemsupplici  devotione 

in  (1090)  regnumN.  Albionis  totius  videlicet  Fran- 

-  corum  paritereligimus,benedictionum  tuarumdona 
muitiplica,eumquedexteratu(epot('ntiaesemperubi- 

D  quecircumda ;  quatenus^praeJicti  Abrahaefidelilate 
firmatus,  Mojsi  mansuetudine  fretus,  Josue  fortitu- 
dinemunitus,Davi()humilitateexaltatus,Salomonis 
sapientia  decoratus,  tibl  in  omnibus  complaceat, 
etpertramitemjustitiaeinoffenso  gressu  semper  in- 
cedat,  et  totius  Albionis  Ecclesiam  deinceps  cum 
plebibus  sibiannexisitaenutriatac  doceat,  muniat, 
et  instruat,  contraque  omnes  visibiles  etinvisibiles 
hostesidem  potenter  regaliterque  tuae  virtutisregi- 
mine  administret.  (i09()  ut  regale  solium  videlieet 

dovicum  (cognomeDto  Balbum)  Juninris  Caroti  m- 
peratoris  fiUum,  Trecas  civitatis,  Spriium  Sanctific*- 
tionis.  Qusssumus,  Domine,  Lud.  regi  nostro  prop. 
infunde,  elc. 


APPENDIO  AD  S,  GREGORII  MAGNI.  LIB.  SACRAMENTOROM. 


im 


orum  sceptra  non  deserat,  sed  ad  prislinaB  A  tractahili  dono  invisibilia  percipere,  et  tcmporalia 


lacisque  concordiam  eorum  animos  te  opitu- 
reformet,  ut,  utrorumquehorum  populorum 
Lsubjectione  fultus,  condigno  amore  }?loritica- 
erloogum  viteespatium  paternse  apicem  glo- 
a  miseratione  unatim  stabilire  et  gubernare 
iur;  tusequoqueprotectionisgaleamunitus^et 
insuperabili  jugiter  protectus,  armisque  cop- 
1%  circumdatus,  obtabilis  victorise  triumphum 
istibus  feliciter  capiat,  terroremque  suse  po- 
inlidelibus  inferat,  et  pacem  tibi  miiitantibus 
erreportet  ;  yirtutibus  necnon  quibus  prsefa- 
eles  tuos  decorasti  multipiici  honoris  bene- 
aecondecora,  etin  regimine  regni  subiimiter 
a,  et oleo  gratiae  S.)iritus  sancti  perunge.  Hic 


regna  [Leg.  lemp.  regno,  ul  in  coronatione  Henr, 
/rj  justismoderaminibusexsecuto,  «ternalilercum 
eo  regnare  merearis.  Per. 

ffic  (1098)  defur  annalus,  —  (i099)  Accipe  annu- 
lum,signaculiim  videhcet  sanctae  tidei,  sohditatem 
regai,  augmentum  potentiteperqu«b[//e^.  quem,  ut 
in  corona,ione  Henr,  IV]  scias  Iriumphah  potentia 
hosles  repellere,hffireses  destruere,  subditos  coadu- 
nare,  et  catholic£Blidei(liOOj  perseverabilitati  con- 
necti.  Per. 

(1101)  Oratio  poil  annulumdatum.  —Deus^cujus 
estomnis  potestasetdignitas,  da  famulo  tuo  pro 
Spiritu  suae  dignitatiseffectum,  in  qua,  teremune- 
rante,permaneatsemperquetimeat,  Ubique  jugiter 


ungntur  oleo.AnL  Unxerunt  Salomonem  Sa-  ^  placere  contendat.  Per. 


Lcerdos,  et  Nathanprophetaregem  in  Sion,  et 
entes  Iseti  dixerunt  :  Vivat  rex  in  «eternum  I 
uQxisti  sacerdotes,  reges  et  prophetas,  ac 
res,  qui  perhdem  viceruntregnayOperati  suut 
am ,  atque  adempti[Le^.  adepti]  sunt  promis- 
i.  (1093)  Cujussacratissima  unclio  supercaput 
eQuat,  atque  ad  intcriora  descendat,  et  cordis 
Dtima  penetret.et  promissionibus,  quas  adepti 
ictoriosissimi  reges,gratiatua,dignus  efficia- 
|uatenus,etin  praesenti  saeculo  feliciter  regnet, 
eorumconsortium  inccelesti  regooperveniat 
»mioum  nostrum  Jesum  GhristumFiliumtuumy 
letus  est  oleo  Ittititiee  prse  consortibus  suis,  et 
3  crucis  potestates  aereas  debellavit,  tartara 
ixit,regnumque  diaiioli  superavit,et  ad  co^los 
ascendit  ;incujusmanu  victoria,omnis  gloria 
tstasconsistunt,  ettecum  vivitet  regnat  Deus 
tate  ejusdem  Spiritus.  Per. 
I.  — (1094)  Deus  electorum  fortitudo  et  humi- 
seUitudo,quiin  primordio  per  eilusionem  di- 
:rimina  mundicastigarevoluisti,etper  colum- 
amumolivfleportantem  pacemterris  redditam 
nstrasti,  iterumque  Aaron  famulumtuum  per 
>oemolei  sanxisti,  etposteaperhujusuuguenti 
onem  ad  regendum  populum  Israeliticum  sa- 
tes,  reges  et  proptietas  perfecisti,  vultumque 
siiB  in  oleoexhilaiaudumper  .a*ophelicam  fa- 
ui  vocem  Davidesse  preedixisti,ita,qua3sumus, 
poteos  Pater,  per  hujus  creatuiie  pinguedi- 
hunc  servum  tuum  sanctiticare  260  ^"^  ^^" 


tione  digneris,  (1095)  eumque  in  similitudine  ^  Per  Dominum  nostrum. 


Hic (ii02) cingatur  eigladius  ab  archiepiscopo,  — 
(1103)  Accipe  hunc  gladium  cum  Dei  benedictione 
tibi  collatum,  in  quo  per  virtutem  Spiritus  sancti 
resistere  etejicere  omuesiuimioos  tuos  valeas,  et 
cunctos  sanctaB  Dei  Ecclesiaeadversarios.regnumque 
tibi  commissum  tutari,  atque  protegere  castra  Dei 
perauxilium  invictissimitriumphatoris  Domini  noslri 
Jesu  Ghristi,  qui  cum  Patre  in  unitate  Spiritus  sancti 
vivit  et  regnat  in  ssecula  steculorum. 

(1104)  Oratio  post  gladium.  —  Deus,  qui  provi- 
deutia  tua  coelestia  siinu)  et  terrena  moderaris, 
propitiare  (1105)  Christianissimo  regi  nostro,  ut 
omnishostiumsuorum  fortitudo  virtute  gladiispiri- 
talisfrangatur,acte  pro  illo  pugnante  penitus  con- 
teratur.  Per. 

Hic  {ii06)  coronetur.  —  (iiOl)  Coronet  te  Deus 
corona  gloriae,  atquejustitiee  honore,  etopere  forti- 
tudinis,  ut  per  oflicium  nostrie  beuedictionis  cum 
tide  recta,et  muUiplici  bonorumoperum  fructu,  ad 
coronam  pervenias  regui  perpetui,  ipso  largiente, 
ciijus  regnuuiperaianet  in  swcula  saeculorum. 

Ora/topos/corowaw. —  Deusperpetuitatisduxvirtu- 
tum,  cunctorum  lioslium  victor,  beneviic hunc  famu- 
lum  tuum  tibi  caputsU(imiuclinautcm,etproiiiasani- 
tate,  et  prospera  feiicitate eum  conserva,  et  ubicun- 
que  pro  quibus  auxilium  tuum  invocaverit.  cito  adsis, 
et  protegas,  atqueiefcndas.  Tribue  ei,  qusesumus, 
Doinine,divitias  gratifle  tuae.  Complein  bouis  desi- 
derium  ejus  ;  coronaeum  in  miseratione,  et  mise- 
ricordia,  tibiqueDomiuopia  devotione  famuletur. 


3bie  pacem  simplicitatis  populo  sibi  commisso 
are,  etexempla  Aaron  in  Deiservitio  diligen- 
litari,  regnique  fastigiain  consiliis  scientise  et 
latejudiciisemperassequi,vultumquehilarita- 
r  hancolei  unctionem,  (1096)  teadjuvanle,  to- 
>lebis  paratum  habere  facias. 
i.  —  Deu?^(1097)  Dei  Filius  Chri^tus  Dominus 
*,  qui  a  Patre  oleo  exsultationis  unctus  est  prae 
ipibus  suis,  ipse  perprfiesentemsacriun^^uiuis 
oneui  Spiritus  paracliti  super  caput  tuumin- 
tbeoedictiouem.eamdemqueusqueadinteriora 
tai  peoetrarefaciat  ;quatenus  hoc  visibiU  et 


261  Hicdetursceptrum.  {iiOS)^Xcc]pe  sceptrum 
regii£majestatisinsigne,virgainsciiicetrectamregni, 
virgam  virtutis,  qua  te  ipsuiu  beue  geras,  sanctam 
Ecclesiampopulumque  Christianum  tibi  aDeo  com- 
missum  regia  virtute  ab  imprubisdefendas,  piavos 
corrigas,  rectos  pdcitices,et  ut  viam  rectam  tenere 
possinttuojuvaminedirigds;  quateuusde  temporali 
regnoad  seteruum  reguum  pervenias,  ipso  adjuvante, 
cujus  regnum  et  imperium  sine  Gne  permanet  in 
saecula  seecuiorum. 

Oratto  post  sceplrum.— Oinumm,  Domine,  fona 
bonorum,cunctorumque  Deusinstitutor  profectuum| 


*. 


259 


APPENDIX  AD.  S.  GRECORfl  BtAGNI  LlB.  SACRAHENTORUM. 


160 


tribue,qu8esuinus,faiiiuIo  tuo ///.  adeptam  bene  ge-  A     liemaliaBenedictio,  —  (iil6)  Bcoedic,  Dominep 


B 


rere  diguitaiein,  et  a  te  sibi  praestitutum  honorem 
dignare  corroborare.  Honorificaeumpraecunctisre- 
gibus  terrae,  uberi  eum  beuedictione  locupleta,et  in 
solio  reguiiirinastabilitate  consolida  ;  visitaeumia 
sobole,  prfiBsta  ei  prolixitatem  viim,  in  diebus  ejus 
semper  oriatur  justitia  ;  ut  cumjucunditate  etiaetitia 
eeterno  glorietur  in  regno.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum. 

Tuncdaiur  ei  virga.  —  (1 109)  Accipe  virgam  vir- 
tutis  atque  8equitatis,qua  inteiiigas  raulcere  pios  et 
terrere  reprobos.  Erranti  viam  doce,  iapsisque  ma- 
num  porrige,<iisperdasque  superhK)s,  et  releves  hu. 
miles :  et  apperiat  tibi  ostium  Jesus  Gbristus  Dominus 
noster,  qui  de  seipso  ait :  Egosum  oslium,  per  me  si 
quis  inlroierit,  saioabilur,  Et  ipse,  qui  est  ciavis  Da- 
vid,  et  sceptrum  domus  Israel,  qui  aperit  et  nemo- 
claudit,  ciaudit  et  nemo  aperit,  sit  tibi  adjutor,  qui 
educilvinctum  de  domo  carceris  sedentem  iu  teue 
bris  etumbra  mortis,  ut  in  omaibus  sequi  merearis 
eum,de  quopropheta  David  cecinit :  Sedes  tua  Deus, 
tCRculum  sceculi,  virya  cBquitatLs  virga  regni  tui;  etimi- 
tando  ipsum,qui  dicit  :  Diligas  justitiam,  etodio  ha" 
beas  inquilatem  :  Proplerea  unxit  te  Deus,  Deus  tuus 
oleo  toBliiicB ;  ad  exempium  iilius  quem;  ante  sfiecuia 
unxerat  prfle  participibus  suis,  Jesum  Christum 
Dominum  noslrum. 

Tunc  dicatur  Benedictio.  ~(liiO)Kxtendatomni- 
potens  Deusdexteram  suae  benediclionis,  et  effundat 
super  te  donum  suse  protectionis,  et  circumdet  te 
muro  felicitatis,accustodiasu8e  propitiationis,sanctfle 
Marifle,  (iitl)  ac  beati  Petri  apostolorum  priucipis,  q 
(iii2)sanctiqueGregorii(lli3)Angelorumapostoiici, 
atque  oiunium  sanctorum  intercedentibus meritis,  in- 
duigeat  tibi  DominusomDia  maiaquse  gessisti.  Amen. 

Et  (iii4)  tribuat  tibi  gratiam  et  misericordiam 
quam  buoiiliter  ab  eo  deposcis,  et  liberet  te  ab  ad- 
versitatibuscuoctis,et  ab  omnibus  visibilium  et  in* 
visibilium  inimicorum  insidiis.  Ameo. 

Angelos  suos  bonos  semper  et  ubique  qui  te  prae- 
cedant,  comitentur  et  subsequantur,  ad  custodiam 
tui  pooat,  et  a  peccato  seugiadio,etab  omnium  pe- 
riculorum  di^scrimine  sua  poteulialiberet.  Ameo. 

262(1^'^)  lu^^i^^^^  tuosad  pacis  charitatisque 
bemgaitatemcoavertat,  et  l)ouisomnibus  te  graiio- 
sum  et  amabilem  faciat ;  perlinaces  quoque  in  tui 
insectatioue  etodio,confusione  salutari  induat ;  super 
te  autem  sanctihcatio  sempiterna  lloreat.  Amen.      ^ 

Victoriosum  teatquetriumphatoremde  invisibili- 
bus  atque  visibilibus  hostibus  semper  efficiat,  et 
sancti  nominis  sui  timorem  et  amorem  continuo 
cordi  tuo  infundat,  etmtiderectaac  bonis  operibus 
perseverabilem  reddat,  et  pace  in  diebus  tuis  coo- 
cessa,  cum  palmavictorifle  te  ad  perpetuum  regnum 
perducat.  Amen. 

£tqui  te  voiuitsuperpopulum  suum  constituere 
regem,  et  in  prfieseuti  sfleculo  feiicem,  fleteruae  feiici- 
tatis  tribuat  esse  consortem.  Amea. 

Quod  ipse  prsstare  diguetur. 


(i  ii7)  hunc  prassuiem  principem.quircgna  omnium 
regum  a  sdeculo  moileraris.  Ameu. 

EualieumbeDedictioDegloriiica,utDavitica[A/.Da- 
vidicaJteDeatsubiimitatesceptrum8alutis,etsaDctificiB 
propitiationis  munere  reperiatur  locupietatus.  Amen. 

Da  ei  a  tuo  spiramine  regere  populum,8icut  Salo- 
monem  fecisti  regnum  oblinere  paciticum.  Amen. 

Quod  ipse  praestare  dignetur. 

Regis  siatus  designatur.  —  Sta(iil8)  et  retine 
(iil9)  amodoquem  hucusquepaterna(ii20)  sugge- 
stione  tenuisti  haereditario  jure  tibi  delegatum  per 
auctoritatem  Dei  omnipotentis,  et  per  prflesentem 
traditionem  nostram,omnium  scilicet  episcoporum 
coeterorumque  Dei  servorum;  et  quanto  cierum  sa- 
cris  aitaribuspropinquioremprospicis,  tantoeipo- 
tiorem  inlocis  cougruis  bonorem  ioipendere  memi- 
nerisquateuusMediator  Dtii  ethomioumte  mediato- 
rem  cleri  etpiebisinhoc  regni  solio  confirmet,et  ia 
regnuin  fleternum  secum  reguare  faciat  JesusChristut 
Domiuusnoater  Rexregum,  et  Dominus  dominan- 
tium,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto. 

(1121j  Rectitudo  regis  est  noviter  ordinati  et  in 
soiium  sublimaii  hsec  tria  populo  Christiano  sibi  sub- 
dito  pr&ecipere,  iu  primis  ut  Ecciesia  Dei  et  omuis 
populusChristianus  veram  pacem  f  servans  inomoi 
tempore.Aliud  est  ut  rapacitates  et  omnesiniquitates 
omnibus  gradibusinterdicat.Tertiumest,  ut  in  om- 
nibus  judiciisa^quitatem  el  misericordiam  praecipiat, 
ut  ilii  etnobis  indulgeat  sua  misericordia  clemens 
et  misericors  Deus,  qui  cum  Patre. 

Et{i  1  "It)  tunc  deosculetur  omnem  clerum  populum- 
que,  (i  li3)  et  dicat  unusquique  :  vivat  rex  feliciter  in 
sempiternum  1  tribus  vicibus:  vivat  rex  Iti^  supra.  El 
poslEoanjeiium  (1124)  offert  rex  admanum  archie' 
piscopi  oblationem  ei  vinum^ei  sic  peragatur  Missa  mo 
ordine.  Deindecommuniceiur  ub  archiepiscopocorpo» 
re  et sanguine  Christi ;  ([i±'6)  et  sic  referant  Deo 
graiias,  post  pergant  admensam. 

(ii26)  ITEM  AD  RblGl.NAM  BCNEDICENDAM. 

263  ^ebet  enim  adduci  in  ecciesiam,et  proslemi 
ante  aUart.Eievataaboratione  ab  tpiscopis,et  incli^ 
nato,  dicat  arckiespiscopus  hanc  Orationem : 

(ii27j  Adesto,  Domine  supphcationibus  nostris^ 
et  quod  humiiitatis  oostrs  gerendum  est  ministerio 
tufle  virtutis  impleatur  eilectu.  Per. 

(Ii28)  Tunc  debet  caput  ejus  ungi  oleo.  —  In  no- 
mine  patriset  Fdii  el  Spiritus  sancti  prosii  tibi  tifleo 
unctio  oieiinhonorem  et  contirmationemfle  ternam. 

Sequilur  Oratio  post  unciionem.  —  Omnipoteas, 
sempiterue Deus,ailluentem  Spiritum  tufle beoedictio- 
nis  super  famuiam  tuam  nobis  orantibus  propitiatus 
infunde,(li'29)  utqiisepermanus  nostrse  impositio- 
nemhodie  regina  instituitur,  sancliticatione  tua  di- 
gua  et  eiecta permaneat,  ut  nunquam  postmodum  de 
tua  gratia  separeiurmdigna.  Per. 

{iidOjTunc  debet  ei  annuiuiiuiUidigito. — ^Accipe 
fidei  siguaculum  sauctfle  Triuitatis,  quo  264  possit 
omnespravitateshflereticas  devitare,  et  (1131)  bar- 


APt%NDDC  AD  S.  GReCORn  MAGNI  UB.  SACRAMENTORUM. 


m 


entes  yirtntetibiprsestitaad  agnilionem  veri- 

Ivocare. 

iur  Oratio.  —  Deus,cujus  est  omais  poteslas 

itas,  da  faraulsB  tusB  if/.si^otuae  tideipros- 

su«Bdigniiatise£[eotum»quatibisemperiirma 

:,  tibiqiie  jugiter  placere  contendat. 

)  Tuncdebet  imponicorormincapUe. —  (1132) 

coroDam  glorits,    bonorem  jucunditatis,  ut 

da  fulgeas,  etxteruaexultatione  coroneris. 

minum. 

Oratio,  —  Omnium,Dominc  fonsbonorum, 

torum  datorprovectuum,tribue  famulse  tu® 

sptam  benegereredignitatem,   et  a  te  sibi 

am  in  ea  i)onisop  Tibus  corrobora  gloriam. 

minum. 

BENEDIGTIO  NUPTIARUM. 
Ex  Codice  Rhemensi. 
\  Incipilactto  {1134)»  nuptialis.  —  Adesto, 
»,  supplicationibus  nostris,  et  institutis  tuis 
propagationem  humani  generis  ordinasti  be- 
assiste,  utquod,  te  auctore  jungitur,teauxi- 
servetur.  Per  Domioum  nostrum  Jesum 
m. 

alia»  —  Queesumus,omnipotens  Deus,insti- 
ovidentiffi  tuffipiofavore  comitare,etquosle- 
societate  conneclis,  iongseva  pace  custodi. 
miDum. 

r  o6tofa.  —  Adesto,Domine,supplicationibus 
,et  (1135)  bancobiationem  ^  famularumtua- 
irum,quamtibiotferimusprofamuiatuailla 
id  statum  maturitatis  et  ad  diem  nuptiarum 
ere  dignatus  es,placidu8  ac  benignus  assume, 
1  tua  dispositione  expetitur,  tua  gratiacom- 
.  Per  Dominum  nostrum. 
qui  fcBdera  n  uptiaru  m  blando  concordiae  j  ugo 
ubili  pacis  vinculonexuisti,ut  multiplicandis 
»Diimfiliissanctorumconnubiorumfecundita8 
8erviret.Tuaenim,Domine,  providentiae  tus 
aefabilibus  modis  264  utrumque  dispensas, 
Igeneratio  ad  mundi  edet  ornatum,  (1136) 
*atio  ad  Ecclesiffi  perducat  augmentum.  Per 


I  aciionem.  —  Hancigituroblationemfamula* 
arum  illarum,qu8esumus,Domine,  piacatus 
18,  pro  qua  majestatem  tuam  supplices  exora- 
t  sicut  eam  ad  ffitatem  nuptiis  congruentem 
ire  tribuisti>  sic  eam  consortio  maritali  tuo 
Bcopulatam  desideratasobole  gaudere  perd- 
1137)  atque  <*  oblatam  seriem  cum  suo  con- 

Mervatione    dignum  videtur   iovet.   Sacram. 

^currere  Orationem    seu  Beoedictionem  super 

li  secundo  Dubuot,   etsi  huju&modi  Dupti»  in 

a  benedici  non  solereot. 

Uer  Edmundus  Martene  qui  haec  eadem   exhi- 

Gela  iauo  Missaii  el  mss.  Codicibus  Hhemensi 

ooeosi,  lib.  1  de  autiq.   Eccl.   Ritibus,  cap.  9, 

iram  matrim.,  art.  5,  tegit  famulorum,  Alias 

iiioues  ab  ipso  lactas  att^xemus, 

)m  le^it  rayeneratio. 

fe  optatam,  ex  eodem  Martene. 

mfra  rationem, 

ud  ffif»ilm"  Martene,e<  iie  erintas  BenMeU^- 


A  jiige  provehas  bonignus  annorum.    Per    Christum 
Uominum  nostrum.  Quam  obiatioiiem  tu  Deus. 

Infra  (1138)  «  actio.  Ad  Iricesimum  vel  annualem 
nuptiarum.  —  Hauc  igitur  oblationem  Domine,famu- 
loruui tuorum ilIorum,et illarum,  quam tibi  offeruDt 
obdiem  tricesimumconjunctionissuae,velannualem 
quodieeosjugali  vinculo  sociaredignaluses,placa- 
tus  suscipias,deprecamur.  Ob  hoc  igi  tur  reddant  tibi 
votasua  Deovero,  et  vivo,  pro  quibus  tremend» 
pietatisuffisupplices  fundimus  preces,utpariter  beae 
ac  pacificesenescant,  et  videantfilios  liliorumsuo- 
rum  usquead  tertiaui  et  quartam  progeniem,et  te 
benedicant  omnibus  diebus  vitffi  suse.  265  ^^^ 
Christnm  Dominum  nostrum.  Quam  ohlalionem. 
Percomples  canoneni  plenanumf   et  (1 1 39)  dieis 

n  Orationem  Dominicam,  et  fsic (ii40)  eam  benedicis 
his  verbis  : 

Ora/n.  —(1141)  Deus,qui  mundi  crescentis  exor* 
dium  multiplicalaprole  beuedicis,  propitiare  suppli- 
cationibus  nostris,et  (1 142)  super  banc  famulam  tuam 
illam  opem  benedictionis  infunde,  ut  in  conjugali 
consOitio,affectu  compari,  mente,  consimili  (1143) 
sanctitatem  ut  g  iueilLeg.  sanctitate  mutuaj  coput- 
lentur.  "" 

Item  Oratio. — Pater  mundi  conditor,  nascentium 
genitor,multipIicandffi  originis  (1144)  institutor,qui 
Adfficomitem  tuis  manibus  addidisti,cujusexossi* 
busossa  crescentia  parem  formam  admirabili  diversi- 
tate  signarent,hinc  ad  totius  multiludinis  iocremeo- 
tumconjugalis  torijussaconsortia,totum  inter(1145) 
sfficulum  colhgarent,  bumanigenerisfoedera  nexue- 

^  runt.  Sic  enim  tibi,  Domine,  placitum  fuit,  sic  enim 
necessariumfuit ;  (1146)  utqula  longeest  et  infir- 
mus,  h  quod  bomini  silem,quam  quod  tibi  Deofece- 
ras,additur  fortiore  sexus  iu[irmior,utunum  effice- 
ras  ex  duobus,  et  pari  pignore  soboles  (1 147)  mista 
maneret :  tunc  per  ordinem  flueret  egesta  posteritas, 
ut  (1148)  in  prioris  ventura  sequerentur,  nec  ullum 
sibi  finem  in  tam  brevi  termino,  quamvis  essent  ca- 
diica,  proponerent.  Ad  hffic  i  igitur  (1149)  dats  sint 
legis  instituta  ventura.  Quapropterhujus  famili» 
tuffi,  Fater,  rudimeuta  sanctitica,  ut  bono  et  bene 
prosperosoci.itaconsortiolegis^ternffiiE  juracusto- 
diat ;  memineritque,Domine,  266  "O^  tantum  ad 
licenuam  conjugaiem,sed  ad  observantiam  fidei 
(li50)saDctorum  pignorum  1  diligata  (115l)fideli8 

D  et casta,nubat in  Chrtsto imitatrixque  sanctarum  per- 
maDeat  feminarum«Sit(1152)  amabilis  ut  Rachel 
viro  suo,  sapieas  ut  Rebecca,  loDgsva  et  fidelis  ut 

nis  Orationem  his  verbis. 

K  Ita  etiam  restituit  laudatus  scriptor. 

h  Idem  quod  homine  timilem,  quamquod  tibi  fece* 
ras,  addttus  fortiore  sexus  infirmior^ut  nnum  efficC' 
risexduobus....et  priores  veniura  sequerentur.Ubi  for- 
temeudo  typographicoiegitur,  simtlem  prost/ntie,  et 
efficeris,  pro  ejficeres, 

>  Ibid.,  daicesint  legis  instituta  venturce.  Potior  vi- 
detur  Menardi  re^ititutio,  quam  habes  in  ootis. 

j  Melius  Marteiie,  hujus  famulos  tuoe. 

^ldtmfjussa,    - 

i  Ibid.,  diligatam,  /idelis  st  casta,  ete. 


I 


263 


tN  S.  GRBGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOtife. 


Hi. 


Sara  (1153)  Nihilex  hac(1  l54)s\ibio1ii.s  ille  aiictor 
pnevaricatioois  usurpet,  nexa  tidei  (1155)  manda- 
tisque  permai)eat(ili)O)  f<^minarum,  serviens(tl57) 
Deo  vero  devota  (1158)  muniat  iulirmitatem  suam 
roboredisciplinaj,  uni  torojunctacontactus  vita^illi- 
citosfugiat.*  Sit(il59)  verecunda,  gravis  pudore, 
venerabilis,  doctrinis  coelestibus  erudita,  (1160)  sit 
fecunda  soboiem,  sit(1161)  probata,  etinnocens,  et 
ad  beatorum  requiem  usque  ad  coelestia  regna 
perveniat. 

Post  hoBc  dic  Pax  vobiscum  et  sic  eos  communica, 
Deinde  posteaquam  communicaverini,  dicis  super  eos 
Benedictionem  his  verbis  : 

Domine  sancte,  Pateromnipotens,iteratis  ritibus 

«  Mart.,  sit  verecundia  gravis,  pudo7*e  venerabilis,,. 
sit  fecunda  in  sobole. 

b  IcJem.  cmijunctiones  fam. 

c  Ibid.,  Pt  fiUorum  sucessibus  fecundentur  ;  nuptias 
eorum  sicuti  primi  iMminis  con/irmare  dignare. 


A  te  supplices  exoramus,  pro  quibusapudtesuppli- 
catus  est(^bristu8(1162^  conjunctionis  famulorum 
tuorum  foveredigneris  (1163)benedictionestuasex- 
cipere  mereantur,  c  ut  tiiiorum  successibus  fecun- 
dentur,  sicut  (1 164)  plurimi  omnes  contirmare  digna- 
re.  Avertantur  ab  eis  inimici  insiditt^,  (1165)  omni- 
potens,  ut(1166)  sanctitatem  Patrem  etiam  in  ipso 
conjogioimitentur,  qui  providentia  tua,  Domine, 
conjungi  meruerunt.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum. 

Post  Communionem. —  Exaudi  nos,Domine  sancte, 
Pater  omnipotens,  aeterne  Ueus,  ut<i  quod  (1167) 
non  ministrentur  officio,  tua  benedictione  potius 
impleantur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 

Avertantur  ab  eis  inimiciomnes  insidiwut  sanctitatem 
B  Patrumetiam. 

^  Idien],  ut  quodnostroministratur  off.  tua  bened. 
potius  impleatur. 


mTJE  ET  OBSEKVATIOINES 

IN  S.  GREGORIl  MAGNI  LIBRUM  SACRAMENTORUM. 

AUCTORE  D.  HUGONE  MENARDO,  MONACHO  BENEDICTLNO. 


273  *  ^-    ^'^-  «  liber.  In  Excusis  legitur  Incipit 
liber. 

2,  Liber.  Sacramentcrum.  Ita  in   Codicibus  nostris 
mss.  Kodradi,  Rheinensi,  et  Hatoldi  abbatis,  Ita  ap- 
pellatur  in  conciJio    Khemensi  apud   Burchurdum, 
lib.    III,    cap.  97  :    Misaa  cMx      cum  patena,     et 
Sacramentorum  liber  cum  vestibus  sacerdotalibus^  in 
mundo  loco  sub  sera  recondantur .  idem  viderc  est  apud 
eumdem  Burchardum  Jibro  decimo  nono,  capite  oc- 
i8i\o  :  Nuncergo,o  fratres  t  qui    volutrit  sacerdotis 
nomen  habere,  in  primis  propter  Deum  cogitety  ut  dis- 
cat  ei  qufF  necessaria  sunt   antequam  manus  episcopi 
caput  ejus  tangat,   id  est  Psalterium,    Lectionarium 
cum  Eoangeliis,  Sacramentorum  Ubrum  ,  Baptisterium, 
et  Compuium  cum  cyclo,  elc  Ubi  t6   Baplislerium  est 
conlercndi  baplismi  ralio.  Apud  KIodoarduiu,lib.  ill 
Hist.  Eccl.  Rhein.,  cap.  \) :  Librum  quoque  Sacramen- 
torum   sub  eburneis  tabuUs  argento  prwsignitis   sed 
Lectionarium  ad  Missas  Ubrum  pari  decore  venustatum 
ibidemcontuUt.  Ita  appellat  MicroJogus,    cap.   6,  de 
Obbervationibus  eccJHsIasticis    :    Fecit  autem  idem 
Albinus  in  sancta  Ecclesia  non  contemnendum  opus  ; 
nam  Gregorianas  Orationes  in   libris  Sacrammtorum 
coUegisse  asseritur  paucis  aUis   adjectis,  etc.    Berno 
abbus  Augiensis,  cap.  1  libri  dcquib.isdam  rebus  ad 
Missain  spectantibus  :   Quia  sicut  papa   Gregorius   U- 
brum  Sncramentorum  diligentissime  adveritatis  Umam 
correxit.  Joaiines   Diacouus,   iu  Vita  sancti  Cregorii 
cilata  ab  eodeiu  Bernone,  capite  eodem  :  Ufide  et  in 
Vitaipmm  legimus  :Sed  et  Gelustanum  Codicem   de 
Missarumiiolemtiiis  multa  subtrahenSy  pauca  conver- 
tenSy  }ionnuUa  superadjiciens,  inunius  UbeUi  volumine 
coarctacity  quod  volumen  Ubrum  Sacramentorum  prce- 
titulavtt.iidmyid  loauncui  Diaconum.^  SeduJtimuin 
hujusce  loci  menbruiu  ex  ejus  textu    a  nescio  quo 
avulsumest.  VVaitridus,  librOiieRebusecclesiasticis, 


C  cap22.  :  Curavit  beatus  Gregorius  rationabilia  qucpque 
coadunare,  et,  seclusis  iis  qtup  vel  nimia  vel  inconcinna 
videbantur,  composuit  Ubrum  qui  dicitur  SacramentO' 
rum^  siciU  ex  titulo  ejus  manifestissime  declaratur.  Ita 
etiani  appeilat  Gennadius,  quamvis  de  alio  libro  lo- 
quatur,  hb.  de  Viris  illustribus,  cap  dc  Voconio  Ca- 
stellanensi  episcopo ;  Composuit  etiamSacramentorum 
volumen,  et  cap.  de  Musa^o  .Massiliensi  presbytero  : 
Composuit  Sacramentorum  egregium,  et  non  parvum 
volumen  per  membra  quidem  pro  opiiortunitate  officuh 
rum  et  temporum,  pro  lectionum  textu,  Psalnu)rumque 
serie,sed  suppUcandi  Deo,  et  contestandi  bene/iciorum 
ejus soliditate  sui  consentaneum .  ll a  eliam  Missa  27 4 
ab  lUjricoediia  :  Incipitordo  Sacramen/ortim.Uuare 
non  assentior  iis  qiii  scribant  titulura  hujus  lihri  esse 
t6  Sac7'amemtar%um,  non  vero  liber  Sacramefitorum. 
Cuuieliain  conlrarium  patealexhocSacramentorum 
libro,  in  quo  manileste  Sacramentarium  a  libro  Sa 
cramentorum  distinguitur  Siquidem  ibi,  feria  6  ma- 

D  joris  hcbdomadfle  citaturSacrameularium  :  Quidum 
veniens  de  sacrario  processit  ante  altare  ad  orandum, 
ordine  quo  in  Sacramentario  contnietur,  Mox  ut  sur^ 
rexerit,  etc,  Nec  obest  quod  Albinus,  Amalarius  et 
aiii  nonDuili,  hunc  hbrum  appeliarint  SaerameDta* 
rium,  cum  satis  ex supradictis  constet  t6  liber  Sacra" 
mentorum  esse  veruin  ac  germanum  huius  operis 
titulum,  et  si  non  ditlitear  hanc  vocem  bacramenta' 
rium  vel  Sacramentarius,  esse  antiquam,  siquidem 
Gennadius  in  Faulino  ea  usus  est  :  FecU,  ioquit,  et 
Sacramentarium  et  Hymnarium.  Aptissimeautemhoc 
opus  iibi^r  Sacramcntorum  dicitur,  quia  in  eo  officia 
Missarum  liturgica  recte  disposita  continentur,  qus 
saucti  Fatres  olim  sacramenta  appelarunt,  queniad- 
modum  Optatus  Milevitanus  iib.  ii  contra  I'armeaia- 
Dum  ;  Nam  qiit  dubitet  vos  illud  tegittmum  in  sacra- 
tnentorum  mysterio  praterire  non  posse  ?  ofJTerre  wns 


^  Hic  titulus  legilnr  in  vetustissimis   Sacrameuto-  b  In  Mss.  Joannis  Diaconi,  eliam  antiquioribus  Ber- 

rumhbris,  praisertimiu  HarlaeaaoaQtiquissimOfCUJus  none,  qui  tloruit  iaeuute  seculoxi   verba  iiiBO  dod 

Bcripturae  specimen  lege  apud  Mabill.,   de  Re  Dipio-  exstani  ^  Deqiie  ulla  Bupersiui  abrasioQis  VMligia» 
mat.y  pag.  365. 

*  tf  am^ri  Dotis  pr»fixi  Domeris  respoDdeDt  qui  pareDthesibus  IdcIusI  reperiuDtur  iD  textu  libri  8a  cramentonim.Bi»T, 


tes 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SACRAMENTORnM  NOTiE. 


1^66 


didiis  pro  EccUsiayqttx  una  est.  Etlib.  vi  :  Tntersa-  A 
vramenta  velamen  potuit  fan^i,  nnn  ligfium,  id  cst  in 
Missanim  celebratione  potuit  tangi  velamen  altHris, 
noQ  ipsum  altare,  quod  lignuin  appellatur,  quia  li- 
gneumerat,  quadere  infradicetiir.  Sanctus  Ambro- 
s.us,  lib.  ni  de  Virginibus  :An  guid  est  indignius 
qnnm  oracula  dioina  rircumsfrefd,  ne  audiantur,  ne 
credantur^  ne  revelentur^  cirrumsonare  sacramenta 
confusix  voribus,  nt  impediatur  oratio  pro  salute  de- 
promfjia  omniumf  Sanctus  Augustinus,  opist.  59 
(.Vttnr  149),adPaiilinum  :  Ut  precationes  arcihiamus 
dictas,  quas  farimusin  celebratione  sacramentorum,' 
anteqnam  illud  quodest  in  Domini  m  nsa  inripiat  bfne- 
diei.  Kt  iib.  de  Dono  perscveranlise,  cap.  13:  Quod 
ergo  in  sacramentis  fidelium  dicitur,  ut  sursum  cor 
habeamusad  Dominum.munus  est  Domini. 

3.  Ex  nuihentico  libro  bibliothecx  Cubiculiscriptus. 
—  In  aliis  Codicibus  nostris  mss.  bflec  vorba  d«'side- 
rantur,  quxnonparum  faciuntadauctoritatemhujus 
Codicis.  Ilibenlur  in  Edilis,  excepto  hoc  vocabulo,  3 
tibro.  Cubicuium  est  quoddam  secretarium,  cclla,seu 
domus  juxta  ecclosiam  sancti  Pctri,  in  qua  excuba- 
iMnt  ii  qui  ad  cuslodiam  corporum  sanclorum  apo- 
stolorum  cubicularii  dicti  suat,  in  qua  ctiam  erat 
bibliotheca  sacrorumhhrorum^eorum  praesertimqui 
adofGcium  ecclesiasiicum  et  divina  mysteria  pera- 
genda  spoctant.  (Juod  videre  est  ctiam  in  basilica 
.No!:i^  275  ^  s!^D<'to  ['aulino  aBiificala,  ubi  a  parte 
sitistra  apsidis  fecit  secretarium  libris  sacris  con- 
dentiis  aptum,  quod  ipsa  inscriptio  significat. 

Si  qiif^m  sancta  tenet  iiipditandi  in  lejjo  voluntas, 
Ihc  poterit  resideos  sacris  intendoro  libris. 

Ut  testatur  idem  sanctus  Paulinus,  epist.  12. 

4.  Jfissti.  —  Anliqui  Patrcs  fere  uluntur  hoc  voca- 
buloinnamcro  plurali  ;habcturtamcnapudsanctum 
.\mbrosium  singulare,  liiiro  quinto,  *  epist.  35,  ad 
Marceliioam  sororem :  Sequenti  die[erat  autem  Domi- 
nica)post  lectiones  et  tratnaium  dimi^isis  ratechumenis,  q 
Si/mbolunt  aliquibus  competenlibus  in  baptisteriis  tra- 
debam  fr>i5i//ra?,  illic  nuntiatumest  mihi  compertoquod 
ad  Portianam  basilicam  de  paiatio  decnnos  misissent, 

et  vela  suspenderent,  poputi  partem  en  pergere.  Ego 
tamen  mansi  in  munere,  Missam  facere  ccepi.  Dum 
offero,  ruptum  cognnvi  a  populo  Casiulum  quemdnm, 
ffVem  prtsbylerum  dicerent  Ariani.  Hunc  aulem  in 
piitea  offenderant  transeuntes.  Amarissime  flrre  et 
orarein  if»sa  ohlatione  Deum  c<Bpiy  ut  subveniret  Ubi 
Terbam  offero  et  nomen  oblatio  apcrte  indicant  Mis- 
saiQ  hoc  iocoesse  de  sacriflcio  corporis  et  sunguinis 
Cbri:«ti  liturgico  intelligendain. 

5.  Ad  fniroitum  Antiphona.  qualis  fuerit.  —  Ita  in 
^  AntiphoDarioGregoriano  ms.Dibl.Corbeiensis  atque 
eliam  in  Ediiis.  Ita  loauuntur  Walfridus  Strabo,  de 
Knbiis  eccies.,  cap.  22,  ct  Micrologus,  cap.  1,  de 
Ou^rvatioDibus  ecclesiasticis :  Interim cantatur  An- 
liphooa  ad  Iniroitum,  quv  ab  introitu  sacerdotis  ad 
aUarehocnomenfneruithabere.y\i]go  fntroifuseLppeU  q 
Utur,  et  habetarin  Codicibus  inss.  Rodradi  prcsby- 
teri,  etRatoldi  abbatis,  ct  in  Editis;id  etiam  vidcre 
est  apud  Amalarium.  lib.  ui  de  Offlciis,  cap.  5: 
Qffiriwnquod  vocatur  IntroitwMiss3e,habetinitiuma 
prima  Antiphona,  quae  dicitur  Introitus,  et  finitur  tn 
Omiicme  quse  dicitur  a  saeerdote  nnte  lectionem . 
Nolla  l^ic  est  mentio  psalmi  ;  sed  satis  intellieitur, 
eam  flt  mentio  AntipbonaB  quae  ei  prsemitti  solet  in 
Missa,  Hic  Psalmusolim  canebatur  integer ;  unde  in 
AotipboDariis  Gregorianis,  etiriMissali  itomano  post 
AotiphoDam  poDitur  Psalmi  principium.  Quod  si  pri- 
mus  Psalmi  versicuIusestADtiphona.  tum  illam  sub- 
lequitur  secuDdus   Psalmi  versiculus,  etsi  quidam 

a  In  novissima  Ed.  est  20  epist.  primae  classis. 

^  S&DCti  Gregorii  Antiphonarium  moz  edituri  su- 
mus.  Mss.  Theoder.,  preeter  Coiiectam,  Orationem, 
Super  Oblata,  Profationem,  etc.,  c|iue  exhibent  om- 
1161  libri  Sacram.,  a&signant  siagulis  ia  oiissis  Anti- 

Patrol.  LXXVIII. 


rccentiorcs  novarum  Missanim  concinnatores  hoc 
pnv  ignorantia  minus  observent.  Itaque  olim  a  psal- 
modia  Missa  ducobat  initium,  ut  modo  flt,  ut  planum 
est  cx  sanclo  Dionysio,  cap.  3  Ilicrarchi^ne  ecclesia- 
stica^  Ubi  primum  pontifex,  ducto  ab  altari  suffltio- 
nisinitio,  chori  ainbitumcum  sutfitionepcrlustravit, 
reversus  ad  altare  an-ao^^jrat  tjJ;  Uoi^  yaAuuv  fxc^w- 
(Tia;,  etc,  id  cst,  saciam  incipit  l^salmorum  mclo- 
diain,  omni  online  ecclcsiastico  sacram  ipsi  psalmo- 
diam  succinente.  Cui  videtur  surTragari  sanctus 
Basiliiis,  lib.  de  Spiritu  Sancto,  ad  Amphilochium, 
cap.  !27,  cum  ait  qutrdam  prsmitti  lectionl  Apostoii 
et  Hlvangelii  :  Ov  ydp  de  tovtoi^  a^xovaiOa  &>v  6  'ATroo'- 
ToAo;,  ij  70  rjayysAiov  tTtiu^jijTOri'  aVAa  irooXiyoatv  xai 
ct7r).syouw  STSoa,  «u;  uiyaAijv  e;^ovTa  itpoq  t6  ^vori^piov 

T>:v  tT;^Ov.  Id  est,  non  tantumcontcntisumus  his  quo- 
rum  meminerunt  Apostoluset  Evangelium  ;  sedalia 
qua^dam  praimittimus  et  subjungimus,  tanquammul- 
tum  momenti  ad  hoc  mysterium  habentia.  Alcuinus 
tamen  lib.  de  Otric.  divinis,  cap.  de  Vcstimentis,  et 
Amalariiis,  lib.  ni  de  eccl.  Otflciis,  cap.  5,  scribunt 
hoc  institutum  manassc  tantum  a  Coelestino  papa, 
qui  instituit  utPsalmi  cLante  sacriticiumcanorentur 

2uod  antea  non  fiebat,  cum  Missa  tantum  exordium 
uceret  a  lectionc  Apostoli,  ct  Hlvangclii.  Ilaec  illi  et 
recte.  Nain  temporc  sancli  Justini  mart^ris.  S(76 
qui  discipulis  apostolorum  coa)vus  fuit,  Missa  inci- 
piebat  a  leclionibus,  ut  ipse  tcstatur  in  apologia  se- 
cunda  pro  Christlanis  sub  flnem  :  EtSolis  quiaicilur 
die,  omnium  qui  veL  in  oppidis,  veL  ruri  degunt^  m 
eumdem  lorum  conventus  fitf  xat  Ta  deTrouvuuovsOuaTa 
Twv  AoTroTO/wv,  f;  tu  «TuyypauuaTa  tcUv  Upofr^zw  ava- 
ytvijo-xeTat  us/joi;  tfyuipti.  Id  cst,  et  commcntaria 
aposlolorum,autscrlpta  prophetarum^quantum  hora 
permittit,  leguntur.  Dcinde,  lectore  qui,escente,  ctc. 
Apudsanctum  Cyrillum  quidcm,  catech.  5  mystago» 
gica,  ubi  ordo  Missa;  rccensetur,  primo  flt  mentio 
lotionis  manum,  deinde  osculi  pacis,  quorum  ra- 
tionem  mysticam  rcddit  ;  sed  non  puto  tunc  Missam 
caruisselcctione  sacra;nam  IdcmCjrillus,  catechesi 
4,  hortalur  legendum  easScripturasduntaxatquujia 
Ecclcsia  loguntur.  Si  vero  nullam  fecit  mentionem 
lectionisScriplurarumcatech.o  mvstag.,  in  promptu 
causa  est,  quia  faciliscrat  ratio  cum  Scriptura)  lege- 
rentur  in  conventu  ;  aliorum  vero  mysteriorum  non 
item,  quam  cnuclcalius  cxplicat  in  hac  catechesi. 
Idcm  initium  Missas  a  Scripturis  diu  perscveravit  in 
Ecclcsia.  Nam  vigcbat  adhuctempore  sancti  Ambro- 
sii  ut  planumcstcx  epist.  35  lib.  v  :  {Nuncifd  primae 
classis) :  Sequenti  die,  erat  autem  Dominica,  post  le- 
ctionrs  aique  trartatum,  dimissis  catechumenis,  Sym- 
bolum  aliquibus  rompetentihusin  baptisieriistradebam 
basiLicae,  etc.  Et  Cartagine,tempore  sancti  Augustini 
usus  Psalmorum  ante  oblationcm  tantum  roceptus 
est,  ut  patet  ex  lib.  11  Retractationum,  cap.  11  :  Inier 
hxc  Hdnrius  quidam  vir  tribunitius  et  cathoiicuSf 
nesrio  unde  adversus  Dei  ministroSt  ut  fien  assolet^ 
irrxtatus,  morem^  oui  tunc  esse  a/md  Carthaginem  cce- 
peral,  uthymni  ad altare  dicerentur  de  PsaLmorumli' 
bro  sive  anle  obtationem,  sive  cum  disiribuereiur  po- 
pulo  quod  fuisset  obLaium^  maledica  reprehensione 
lacerabatf  asserens  fieri  non  oportere.  Unde  postea  vi- 
demus  Psalmorum  mcntionem  fleri  in  ipsis  liturgiis, 
ut  clarum  cstex  Gennadioin  Musijro  Massiliensi  qui 
librum  Sacramcntorum  composuit  i^salmorum  serie 
et  decantationc  discretum.  Sed  hic  Psalmorum  usus 
teinpore  Musan  Massiliensis,  et  postea  ubique  inGal- 
lia  minimereceutus  erat.  Nam  tempore  Theodeberti 
regis  Treviris  .Missse  exordinm  adliuc  a  lectionibus 
ducebatur,  ut  patet  ex  sancto  Gregorio  Turonensi  in 
vitis  Patrum,  in  sancto  Nicctio  Trevirorum  pontiflce : 

phouam,  seu  Introitum,  Psulmuin  liuic  Antiphonas 
respondenlem,  Responsorium  cum  Versu  qu«  Gra- 
dualis  nomine  modo  intelliguotur,  Alleiuia,  Offerto- 
rium  cnm  pluribus  Versibus,  et  Gommunionem  cum 
Psalmo,  qu8B  omnia  complectitur  Aotipbonarius, 


S87 


IN  S.  GREOORII  liBRUH  8AGRAMENT0RUM  mtA. 


m 


Advenitdie8Dominicus,eteccerex,cu7nhisquiabhoc  \  non  sibi  conslarc.  Sed  puto  io  priori  loco  locutum 


sQf-erdote  cominunione  abesse  jussi  juerant,  ecclestatn 
esi  mgressus;  lectis  tgttur  lectiombus,  quascanon  san- 
xit  aniiquus,  obiatis  muneribus  super  allare  Dei,  ait 
sacerdos:  Non  hic  hodte  Missarum  solcmnia  cousum- 
maountur,  ntsi  communione  pnoati  pnus  abscedant. 
Uutti  cuiuita  sinl,  diccnduiu  cstpiiscisiJiiS  tempori- 
bus  non  luisse  uuum  euuideuique  usutu,  scd  ulios 
Alissa:  exordiuui  duiisse  a  psaliuodia,  alios  vero  a 
lectionibus. 


esse  tautuui  Alcuiuum  de  verbis  hujus  hymni  qnm 
exstant  iu  Evaugeiio.  Conciiium  Toleianum  iv  cao. 
i"!  :  ReUquia  quie  ibi  sequunlur  cccL  siasiicos  docto- 
res  cumposnisse  scribit.  iu  liturgia  sancli  Jacobi  an- 
gelica  seu  evaugelica  verba  ler  dicunlur,  quod  pra;- 
buit  ansaui  quibusdaui  scribendi  iiuuc  liymuum  in 
Missa  dici  cousucvisseex  traditione  apostoiica,  quod 
tamen  non  potestevidentercoiligieieademliturgia, 
quia  aiiud  est   loqui   de  ipsis  verbis  angeiicis  seu 


6./>e<7<cf^A't/rtde/ei&'on.Antiqua  fuitplaneconsuc-    .  evangeiicis  prsecise,  nliud  de  toto  bjmno,  etsi  inte- 


tudo  Ecciesive  KomauHf  canere  Kyrie  eieison  tam  in 
Missis,  quam  in  CHiteris  divinis  oiliciis,  ut  planum 
est  ei  cuucilio  Yasensi  quod  celebratum  iuit  Decio 
juniore  viro  ciarissimo cousuie  auno  Chi isli o::i9,  can. 
3:  Et  quia  tam  tn  sede  apostoiicaquametium  per tolas 
Orientales  aique  llaitw  procincius  dulcis  et  nimium  sa- 
tutaris  consueiudo  est  iniromiasa  ut  Kyrie  eieisun  cuin 
grandi  a/fectu  et  compunctione  dicatur^piacuit  ctiam 
nobtsui  momnibus  Ecclesiis  nostris  ista  tam  sancta 
consuetudo,  et  ad  Maluiiim,  et  ad  Missas,  et  uU  Ves- 
peram,  Dto  propiiiOf  introniiitatur,  Kx  quo  palct  im- 
uierito  a  quibusdam  lirii^cis  uotatam  luisse  sauclum 
Gregorium  papam,  quasi  ut  Lcclcsiam  Constautino- 
poiilanam  opprimeret,  tum  primum  lustilueril  utin 
Missa  ilomana  Ai//'/e(;/et«oncaneretur,  ut  ipsc  tesla- 
tur  a  iib.  vii  Kegesti,  epist.  04,  ubi  ariirmat  se  nun- 
quam  id  ab  b.cclesia  Coustantinopolitana  emendi- 
casse,  277  &iioque  ritu  hanc  supplicationema  ilo- 
inana  i!.cciesia  cautari :  Kyrie  eletsun  autem  (^iuquit) 
nos  neque  diximus,  neque  dicimus,  sicut  a  Grxcts  aici- 
iur,  quta  in  (Jrwcis  simut  omnes  dicunt ;  apud  nos  au- 
iem  aclericis  dicitur,  apopulo  respondetur  et  iolidem 
victbus  etiam  Christeeieison  dicttur,  quod  apud  (inecos 
nuilo  modu  dtcitur.  iluic  iile.  Uuod  spectat  ad  iila 
verba,  quia  in  Grxcis  simut  omnes  dicuni,  rilus  uotus 
est  ex  lilurgiis  saucti  Marci,  suncti  Jacobi  et  simili- 
bus,  iu  quibus  popuius  dicii  Kyrieelcison.  lu  liturgia 
vero  sanctL  Joan.  Chrjrsostomi,  chorus,  quco  vox  hoc 


ger  exstet  iu  Constitutionibus  apostolicis,  Jib.  ni, 
cap.  47,  nam  In  ejusmodi  Coustitutionibus  muJla 
postea  additafuibse  omucs  docti  norunt.  OJim  iiic 
iijuiuusaugelicus  in  Laudibus  matutinis  cauebatur, 
ut  uotaviiuus  ad  Concordiam  reguiarum  sancli  Be- 
uedicti  ai>batis  Auiauensis. 

H.  Siepiscopus  Juertt.  Itain  t!ditis,  ctin  Codicibus 
Kodrudi  et  Katoidi  ;  in  quibusdam,  maJe,  icgitur  af- 
H  fuerit^  ut  cx  sequentibuscoustat. 

9.  A  presbyterts  autem  minime  diciiur  nisi  in  soio 
PaSiiha.  Idem  iustitulum  videre  est  apud  Bernonem 
Augieusem,  cap.  :2,  de  quibusdam  rebus  ad  Missam 
spectautibus,  etsi  advcrsari  videatur:  Lur  non  liceat 
onmi  dte  Dommicoy  vei  nataiiitis  sanctorum  presbyte- 
ris  illurn  kymnum  canere  quem  nato  tn  carne  Domtno 
angeli  cecinere  dicentes  ;  Oioria  in  exceisis  Deo.  Quod 
si  concesium  est  itium  canere  in  Pascha  secundum 
prxtitulationem  Mtssalis^  non  muito  minus  iicitum 
puio  in  Nativitate  Domini,  quamlo  primum  ccepit  au- 
din  ab  hominibus  in  terns  qualiter  ab  anyetis  cane- 
batur  in  c(eUs.  Proferant  contradictores  in  medtum 
ubinamsit  u  sanctts  Patribus,  cet  ab  ip.so  sanctisiimo 
papa  Gregorio  interdicium.  Scd  ei  sullicere  debebat 
sui  Missaiis  auctoritas  iustituti  olim  a  SHUctis  l'atri- 
bus,  et  ab  ipso  278  sanctibsitno  GregoriO  recoguiti, 
quod  etiam  videre  est  iu  Cod.  mss.  Kodradi,  etKa- 
toldi.  Sed  tandem  iustitutio  mutata. 

10.  Posimodum  dtcitur  oratio.  iu  hoc  sancti  Kligii 


loco  sumitur  pro    uuiverso   cirtu  seu  ecciesiastico  n  Codice,  ut  in  Codicibus  Kodradi  et  Katoidi,  atqueui 
seu  iaico,  quemadmodum  et  vox  popu/^jsumidebct      '"^-^-    -i  :_  .^   i:.. .  r.  _ :^.-  t-_u^..._  /^^_.:_ 

in  citatis  iiturgiis.  Uuod  attinet  ad  illa  verba /!*7  ioli- 
dem  tjicibus  ettam  Chnste  eieison  dicttur,  ritus  uotandus 
est  quo  olim  toties  dicebatur  Chrisie  eiexson,  quoties 
Kyne  eteison,  qui  uou  estampiius  lu  usu,  quiamodo 
iu  Missa  Chtiste  eleison  ter  duutaxat,  et  Kyne  eicison 
sexies  repetitur.  Itaque  cum  in  trauslatione  Crieca 
Missa;  (jregorjaiia;  circa  iiauc  precatiouem  auclure 
Georgio  Couiuo  servetur  moderuus  usus,  siguum  est 
ei  aa  suam  versiouemautiquaetpuraexompiariade- 
luisse.  iu  tribus  vero  Codioibus  uostris  mss.  uihil  est 
quod  huicloco  saucti  Cregorii  adversetur,  cum  scmel 
iu  eis  tautum  Kyrie  eietsun  brevitalis,  ut  aibilror, 
causa  scripLum  sit.  Cuiu  autem  sauctus  Cregurius 
&crjbit  Chnste  eieison  a  Graicis  nou  cautari,  veritas 
hujus  seuteutia'  patet  ex  autiquis  Craicorum  litur* 
giis,  iu  quibus  t6  Cliriste  eteieon  uou  reperitur. 
7.  liemGiorta  tnExcetests.  Vui<:o  icrtur  institutum 


Editis,  et  in  Ordiuc  Komauo,  uuica  habctur  Oratio, 
seu  Collecta  inprima  parle  Missa:  ante  EvangeJium, 
raro  duo).  In  Codice  Khemcusi  duas  repcrire  est, 
raro  uuicaiu.  Itaque  uou  asscutior  iisqui  asseruntio 
Ecclesia  Komaua  a  teuiporibus  apostolicis  usitatam 
fuisse  trium  Urationumiu  Jiac  piiuia  Miss^e  parterc- 
citaliouem,  exceplts  lestis  (iuplicibus,  totidemque 
Supcr  oblata.  et  Jostcomuiuniuueui.  OJ uu  apud  Gne- 
cos  quiuque  Oratiuucs  peragebautur  aute  pacem  da- 
tam,  quaui  sequebatur  oblatio  mjsteriorum.  id  vi- 
dere  est  iu  cuucilio  Laodiceuo,  cau.  19,  quam  quia 
mutile  admodum  a  quodam  viro  docto  citatus  est, 
iutegrum  lere  producaui,  ut  palam  sit  omnis  ilJius 
doctriua  :  Jlsoi  tou  dav  rcii^ca  |X£7a  t»;  ocxiAia;  tuv 
«TTtTXOTrwv,  xat  tcov  xaTr«;^o'j|:xsv&>v  ev;^i9v  cjriTcXsterOai, 
xat  UftTaTO  £$£AOciv  TO*j;xaTv;;^ouusvov(,  tcjv  sv  fArravoca 
TTQv  sv»;^iQV'/tvsa"Oai,  xat  tovtwv  Traoo^SA&ovTeuv  vtto  Xilp%, 
xat    OTTO^^wor^cravTwv,     ovToa;    twv    Trtorwv     Ta;    i'JX^^ 


esse  a  TeJesphoro  papa  ut  Jiic  hymuus  angeJicus  in  r.  ysvso-Oat  T^st;,  /xiav  |xsv  tt;v  7rp&>Ti}v  dta  o-tui;^;,  ti;v  os 
Misba  caneretur.  ilauc  iJJiinslitutiouem  attribuunt      aswTs/aav,  xat  tj&ituv  ota   Trpoyaivijo-sw?  TrXijpouo-Sat,  stf 


Anastasius  BibJiothecarius  iu  ejus  Vita;  WalJridus 
Strabo,  de  iicbus  eccesiasticis,  cap.  t±  ;  AmaJarius 
Fortuuatus,  Jib.  m  dc  OJI.,  eccJes.,cap. 8;  et  AJcui- 
nus.  dedivin,  OJT.,  cap.  Quid  signt^ceni  vestimenia', 
qui  tameu,  eodem  Jibro,  cap.  seq.,  ait  hunchjrmnuin 

f»ostea  auctum  luibseet  cousummatum  a  sauctcLiii- 
ario  Pictavieusi.  Ouod  si  ita  est,  videtur  AJcuiuus 

«  ^UDC  l.  IX,  ind.  2,  fpifcl.  12.  CiJBleruin  hujus  epi- 
stu.ui  vtTiKi  n<.'ii  recie  a^sta-utiJ»  initii  videuir  .Mfnur- 
du?.  iNeiMu  «'111111  uii'i.iain  ouii^u^fsius  e.^t  (Irfgurinin 
Cuiibiauuuup.  Ecclebiuui  vumisbe  opprunere,  li.ius 
riLus  emeuuicaudu,  et  lu  Kuiuuuaia  hcclesiam  iiive- 
heodo,  cuui  id  potius  Coustaut.  sedi  loret  perhono- 
riticuai.  Sed  uonuulii  iiurati  Bunt  Gregorium  eo  ipso 
tempore  quo  CP.  patriarchw  proianum  CBcumeiiici 
fJtuJtim  UiSurpanti  obsistebaty  et|  ut  immerito  ciami- 


ov7u;  T^v  iipTrrr,^»  otdoo-6at.  id  est,  quod  oporteat 
scorsum  primutu,  post  episcoporum  sermoncs  cate- 
chuiucuorumOratioueiuperagi,etpostcateciiumeno- 
rum  excessum,  pucuiteutium  lieriOrationem  ;  etcum 
hi  sub  luauuui  accesseriut,  et  excesseriut,  tres  fide- 
)ium  preces  iicri,  uuam  quidem  scilicet  primam  si- 
ieutiu,  secundam  aulemet  tertiam  ciara  \oce  imple* 

tabant  ejus  patroni,  Constantinopulitanam  Ecclesiam 
oppiimero  et  spuliare  saia^eoat,  vuJui.-i«t^  tamea 
ipriiis  niibus  Kuni:inain  L]'^cie&  ain  subdi.'re.  Sic  igiiur 
accipieiida  sunt  verba  hfec  Jaudaia;  episiuJ»; :  ^  «o- 
niatnEcclebuim  Const.  disponii  comprimere,  qui  ejus 
coiuiuciudines  per  omnia  sequilur.  Uii^^si  diceretur : 
Ecce  qui  Ecciesias  CP.  infeHsis^tmus  est,  eam  tamen 
Aonore  summo  afficUt  ^ui  ritUm  Roniamm  Ecci9iiam 
tubjiciendQ, 


i 


tft9 


m  8.  GREGORlf  LIBRUM  SACRAMENTORUM  H&TJE. 


S79 


Joaniiesfihrvsosioinuslioiiiiiinsophia^esnnasocunda 
in  MattliaMiiii  triiiiu  Oralioiium  <luuta\atiDentioneni 
facil,  quje  iinle  paccin  vidolicet  dicehaiitur,  K«£ 
irsMTfl  i;  ^iTtVt^  iUvj^  7*«A5t,  orav  virso  riiv  evA&you- 
urtw  n^aoccxaAiuu^y,  xai  ^c  ^Aursoa  ttsc/cv  vTrio  eTiooiv 
TMv  r/  {Arro-.ota  tto/.v  to  «aso:  eTrt^irjToiiTa,  xat  »;  TotTi; 
o£  -ayiv  'JTrio  i; u'ov  avT'iv.  Id  esl,  et  prima  (Missa») 
OriLtio  plena  est  misericordiee  «]ua  pro  arrei^titiis  pre- 
Cftinur  ;  seciinda,  qua  pro  pipnitenlihus  oialur,iiiiil- 
tam  qu.-Y^rit  inisericordiain ;  tertia  rursiis  pro  nobis 
ipsis  reoitatur,  lioc  est,  tidelibus.  Idem,  tioinil.  18 
in  [[  epist.  ad  Corinthios.  mciitionem  facit  (3ralio- 
nuiu  qu.T  in  sacro  sanclo  opere  liturf?ico  pro  ener- 
gumenis  el  pcpnitenli;»usetTun»luntur.  Bx  quibus  lo- 
cis  sHtis  colli^itur  (Tnecus  in  ejusmodi  ritu  quodiim- 
modn  H  sc    invicem   dLscrepasse,  et  inulto  magis  a 


Pene  omnes  recUatis  lectnniibus exeunt  de  ecclesia,cui 
dicturus  est  sacerdos  :  Sursuni  cjriia  f  Divus  Augusti- 
nus,  lib  de  Dono  perseverantife,  cap.  13  :  Quod  ergo 
in  sarrfnnentis  /idelium  dicitur,  ut  snrsum  co^  habea- 
mus  ad  Duminum,  munus  est  Domini  ;et  de  Hono  vi- 
duitatis,  cap.  1()  :  Quia  et  iltwi  quod  inter  sacra 
mysteria  cor  habere  sursum  Jubemur,  ipso  adjuvante 
iii  vafebis.  Et  multis  aliis  locis.  Sanctus  Anastasius 
Sinaita,  in  sermone  de  Synaxi :  TauTa  «yiaaaoTuprrat 
6  t-psv;  Ajywv:  'Avw  vy^rhrxiv  Ta;  x.0Lp^iaq,   id  est,   haBC 

teslalur  sacerdos  dicens:  Sursum'  habeamus  corda. 
Sanctus  (^yrillus  Alexandrinus,  catechesi5  mystago- 
gica  :  MsTa  tovto  {3oa  6  iiovjq.  *Ava>  ra;  xapdta;,  id 
est.  postea  sacer-los  clamat  ;  Sursura  corda.  Et 
sanctus  Cyprianus,  lib.  de  Oratione  Dominica :  Et 
ideo  sacerdos  ante  Orationem  parai  fratrum   menies 


Latims  ;  nec  luilii  probaturillaexplicatioquadicitur  g  dicendo  :  Sursum  corda, 

priT>talis  sancti  Joannis  (llirysoslomi  locis  ener^nime-  1(>.  Ilabemus  ad  Doniinum  Prreter  antiquaslitur- 

nossuini  procatechuinenis.(iietei*aqure  adrationem      gias,  etiaiii  pnefati  Palres  liorum  verborum    memi- 


Collectarum  spectant  requirc  in  observationibus  nos- 
tris  ad  Concordiam  regularum,  cap.  15,  §  8. 

11.  Deimie  sequitur  AimVdns.  Id  est,  lectio  ex 
■  Apostolo.  vulj^o  Kpistola.  (Jptima  lectio,  qu.i;etiain 
habetar  in  God:cibus  editis,  et  in  Mss.  Uodradi,  et 
Raloldi.  Ita  loquitur  concilium  Tolctanum  primum, 
can.  i  :  ita  ut  kvanf/elia  aut  Apostoinm  non  tegant ; 
et  can.  4 :  ita  ut  Evanfjeliumet  Aitostolum  non  tegat, 
Itaetiam  Codinus,  de  Orticiis  palatii  Constantinojio- 

litani  :   K«  asTa  tov   TpiToytov    vavov   avaytvwTxsTat  6 

"A7roTro)o;,  Id  esl,  et  post  trisagium  h^-iiiuum  legitur 
Apostolus.  Et  paulo  ante:  Kai  h  uiv  /f.Tovpyta  -^xk- 
/r:«i  hrjyi'»»;,  uf/otxai  t«;  avoyvij^oi;  toO  Attottoao-j, 
idest,  liturijMa  psullilur  submisse,us(iueadlectionem 
Apostoli.  Ita  passim  in  Euchologio  (■rii;corum;quare 
noQ  opus  est  ut  ftodices  nostri  puriores  emen<lentur 
ttiuibusdnm  (jodicibus  mss.  in  quibus    hubetur   to  q  gratias  agere  a  sacerdfde  post  hanc  vocemy  quibus  di 


t|Ull 

Ey4ji/o//i.Antiquaautemconsu*»tudo  esl  lcgendi  Kpis- 
lolas  Apostolorum.  Sed  maxime  sancti  Pauli  in  Mis- 
sarum  celebritate,  ut  conslat  ex  sancto  Basilio,  cap. 
iTlibri  de  Spiritu  sancto  ad  Amphilochium :  Ov  yap 
TovTO/;  dtoxoOujOa  oiv  'Attottoao;  -h  to  BvayyiAtov  vm- 
Ttr.ihT,,  \A  est«  non  sumus  contenti  his  quic  279 
A[H)5tolus  aut  Evangclium  commemorant ;  et  ex 
sflncto  Justino  martyre.  cum  ngit  de  sacra  liturgia, 


A^wilogia  i  pro  Christianis,  Ka£  Ta  jTroixvYjuovrJuaTo 
T'iv  *A:roTTOA«uv,    ^    Ta    «"yyypauuaTa    rwv     IIoo^ijT^u; 

d&x/tvwyxiTai  «/pi?  *?/'**<>">  >''  ^st,  ct  comiiieutaria 
apostulorum  verscriptum  prophctarum  lc^^untur 
quiftd  tempus  fert.  Qui  taincu  locus  potestetiamde 
Erani^elio  intelligi. 

\t,  Gradaie,  Ita  in  Codd.  Rodradi  ct  Hatoldi.  In 
Elitis,  et  in  vulgatis  Missalibus,  Graduale. 

l;s.  Lemiur  Ecangelium.  Kx  antiquo  ritu  EcclesiiB 


ncrunt.  Sanctus  l)a;sarius,  homil.  iti:  Et  sacerdote 
dicente  sursum  conia,  cum  secura  conscientia  ret- 
pondeamus  nos  kaberead  Dominum.  Sanctus  Cyrillus, 
eadem  catechesi,  xai  aTroxptvsT&c,  ^Exour;  7rp6;  tou 
xvotov,  id  est,  deinde  respondctis :  Habemus  ad  Do « 
minum.  Sanctus  Cyprianus,  libro  citato  :  Ut  dum 
respondet  plebs  llabemus  Ofi  Dominum.  Et  sanctus 
Anastasius  Sinaita,  serm.  citato  KtTa  ri  rrpo?  TavTa 
:cu2t;  a-oxotvouiOa,  "Ey^ousv  Trpo;  tov  xvptov,  id  est, 
deinde  quid  ad  hfoc  nos  respondemus  Habemus  ad 
Duminum  ?  Et  iufra  :  'I^oO  Trpo;  Qpu/^t^i  mjviSivBv 
"E/^ouiv  rrpo;  xvptov  Ta;xapdta;,  id  cst,  ecce  et  paulo 
aiite  consensistis  :  Habemus  ad  Dominumcorda. 

17.  Gratias  agamus  Domino  Dco  noslro.  Hucspcc- 
ctant  illa  sanctiAugustini,  lib.  de  Hono  perseveran- 
tiie,  cap.  13  :  De  quo  munere  ipsi  Domino  Deo  nostro 

h(u 
citur,  admonemury  et  lib.  de  Hono  viduitatis,cap.  IG. 
Et  ideo  aequitur  ut  de  t^nto  bono  sursum  lecati  cordis 
non  nobis  glnriam  qua.^i  nostrarum  virium  tribuamus; 
sed  Domino  Deo  nostro  gratias  atjamus^  et  serm.  2i  ; 
de  diversis  :  Norunt  fideles  ubi  ci  quando  dicatur  : 
gratias  agamus  IJomiuo  Deo  nostro.  Quisautem  gra* 
tias  agft  Deo,  nisi  qui  surtum  cor  habet  ad  Dominum^ 
Et  epist.  ad  Honoratum  mox  citanda.  Et  illa  sancti 
Cyrilli,  catechesi  citata  :  lilra  isps\j;Ar/ir  Ej/^«piTT7i- 
fTtauiv  T'p  Kupi'i),  id  est,  deinde  sacerdos  dicti:  Gra- 
tias  againus  Domino.  Quapropter  sanctus  Joan. 
Chrysostomus  280  iii^rsi  luox  citandus  hanc  (Dra- 
lionem  ev/apto-Tiav,  id  est,  gratiarum  actionem  ap- 
pellat. 

18.  Dignum  et  justum  est,  Haec  verba  tangunt 
sanctus  Cyrillus  llierosolymilanus.  catechesi  5  inys- 
tagogka :  EtTa  XsyiTg*  "Ajtov  xai  (^txatov,  id  est,  deinde 


Domini.  Et  paulo  post,  nihil  est  in  quo  magis  confet 
torfrairibusprosit,qtm7n  dum  ecangetica  tectiodeore 
em  auditur.  Porro  nuUa  hic  Symboli  post  Evangc- 
liQm  meDtio,  de  quo  tamen  commodius  infra  ad 
Jdissam  paschaiem  dicetur. 

U.  Deintie  Olfertorium .  Itain  Codd.  nostris  mss. 
Rodradi  et  Ratoldi,quffi  tamen  desiderantur  in  Edi- 
tis,  Ofrertorium  Antiphonaest,  quc-edum  caneretur^ 
populus  sua  dona  in  altari  ofTerebat  juxta  antiquuin 
moreiii,  dequo  infra  ad.Misf^am  paschalem  dicetur. 

15.  Sursum  corda.  Uic  incipit  Priefatio,  de  quo 
Tocabuio  iufra.  Uaec  autein  verba  non  sunt  novellfiB 

*  Aotiquum  Lectionarium  Epistolas,  ut  modo  so- 
Ihmis  «ppailare,  ae  Bvangelia  per  annum  coDtiDen- 
tio  Tide  apud  Pamel.»  tom.  II  Liturgic.  Antiquissi- 


TOTS  oipyiTai  T1J?  rj/vptTTiaq.  Id  est,  rursus  quee  ad 
gratiarum  actionem  spectaut,  communia  sunt,  non 
enim  ille  {sacerdos)  solus  gratias  agit,scd  ctiain  om- 
nis  populus  ;  anticipataeorum  voce,  deinde  illis  con- 
sentientibus,  (juia  hoc  digne  et  juste  Ot,  tuncincipit 

gratiarumactioncm.  Et  sanctus  Augustinus,iibro  de 
»ono  perseverantiiF,  cap.  ['6  :  Et  dignum  et  justum 
esse  respondent ;  ei  libro  de  bono  viduitatis,  cap.  16: 
Uoc  entm  continuo  commotiemur,  quia  hoc  digtium 
est,  hocjnstum  est  recordari.  His  autem  probat  san- 
ctus  Aiigustinus  adversus  Pelagianos,  quod  omnia 
Deo  referre  debeamus  accepta.  Nam  cum  plebs  re- 

mum  Lectionarium,  ad  vel.  Missam  Gailic.  pertinen* 
tem  edidit  quoque  noster  D.  J.  Mabil.  ex  Ms.  Luxo^ 
viensi  aate  anavAS  oiiile  exarato. 


171 


IN  S.  GREGORn  LIBRUM  SACRAlfENTORUM  NOTiG. 


f7t 


spondet  habere  se  cor  sursum  ad  Dominum,  tum 
monita  a  sacerdole  ut  de  tanto  munerc  ac  beneficio 
sursum  levati  cordis  Deo  gratias  agat,  slatim  in  gra- 
tiam  tanti  beneficii  respondet,  dignum  etjustuni  est. 

19.  No$  tibi  semper  el  ubiquegraitcu  aijere.  Hujus 
gratiarum  actionis  meminit  sanctus  iren{eus,lib.  iv, 
cap.  34  :  Ei  hanc  oblationem  tcclesia  sola  jmram  of- 
Jtrt  fabricatori^  offerens  eicum  gratiarum  actione  ex 
creatura  ejus.  Elsanctus  Joan.  Chrvsosl..  pauloante 
citatus ;  Tbri  ap^trai  r^q  tj/^otpt!rciai,  id  est,  tunc 
incipit  gratiarum  actionem.  liiec  autem  gratiarum 
actio  non  tantum  fiebat  quod  sursum  baberemus 
corda,  scd  ct  [to  beneficiis  omnibus  a  Deo  reccptis 
ut  docet  sanctus  Augustinus  epist.  120,  ad  Honora- 
tum  :  Omnia  largitur  etprxscit.sed  peccata  prxdicit, 
supplieia  minatur,  beneficia  pollicetur.  Filiiergo  pro- 
mtssionis,  filii  beneficii,  Haec  est  gratia^  quae  graiis 
datur^  nonmeritis  operantis,scd  miseratione donantis. 
Hinc  grattas  agimus  Domino  Deo  nostro  ;  quod  est 
magnum  sacramentum  in  sacrificio  novi  testamenti, 
auod  ubi,  et  quando^  et  quomodo  offerniur,cumfueris 
haptizatuSfinvenies.  Cclebraturetiam  haec  gratiarum 
actio  ratione  tanti  mysterii  ac  beneflcii,  ut  patetcz 
•ancto  Justino  martyre,  apol.  2  pro  christianis  : 
Deindeei  quifratribus  prceest,  offertur  panis  etpoeulum 
aquae  et  vini  ;  quibus  ilie  acceptis,  ocivov  xai  d6;av  rw 
Uarpt  T(iiiiv  oXuv  iicf  tou  ovouorro^TOv  Yioii  xai  tou  IlvfO- 
fioToq  ToO  oyiou  ocvaTrc/xTrci,  xai  cO^^apio^Tiav  vr's|9  tov 
xaT^QSiuo^dac  TovT«jv  Tap'  aurov,  cttc  ttoXu  Troccirai.  Id 
est;  Laudem  et  gloriam  rerum  universarum  Patri  per 
nomen  Filii  et  Spiritus  sancti  offert,  et  graiiarum 
actionem  pro  eo  quod  nos  hisce  donis  suis  dignaius  stt 
vrolixe  exsequitur.  Eadem  repetit  infra,  et  cxpresse 
nabetur  in  liturgia  sancti  Joan.  Chrysostomi :  Evx«- 
pcoTOvusv  <roi  nal  'jmp  riiq  "ketzoupyiaq  Taurv;^,  i}v  cx 
Tftiv  x**-t*^'*'^  ^ftwv  6iiaff&at  xaTr,iif»><raq.  Id  cst :  gratias 
agimus  tibi  pro  hac  liturgia,  quani  dc  manibus  no- 
stris  suscipere  dignatus  es. 

20.  Laudant  Angeii,  etc.  Mos  est  antiquus  Kccle- 
siiP  in  Miss»  Priefatione  mentionem  facere  ccrles- 
tium  illorum  Spirituum  qui  Deum  sine  intermissione 
laudant  in  cgbIis,  ut  clarum  ex  iiturgiis  sanctorum 
JacobietChrjsostomi,  et  sancto  Ca^sario,  qua^st.  44 
dialogi  primi : ""  A  cTroucvoi  oi  r^^  Ocia^  tcacticc  ccocI; 
ava^uvouo^c  Bcoiy  tri  VfivoOfTtv  ayycXoc,  ^PX^77'^'^^> 
Bpovot,  xupcoTQTc^,  ^i'^^^^»  i^oiKTtat,  (fuvauccc.  id  est  : 
Quem  divini  sacriflcii  sequentes  sacerdotes  Deo  cla- 
mant,  te  laudant  angeli.  archan^eli,throni,domina- 
tiones,  principatus,  potestates,  jirtutes.Et  eisancto 
Cyrillo,  catechesi  sappius  citata,  xac  pcTa  TauTa 
^VYjuovcuoucv,  etc.  ay/iyedv,  apy^ar/yCkta'^,  (Tuvajuc^iiv, 
xupco^^i^Twv,  apy^Jtv,  cSovo^cwv,  op6v«i)v,  Td>v  ^cpou^cu, 
etc.  Id  est:  Facimus  deinde  mentionem,  etc.|  angie- 
lorum,  arcbangelorum,  virtutum,  dominationum, 
principatuum,  potestatum,  thronorum,  cheruhim, 
etc.  Idem  apparet  ex  sancto  Isidoro  mox  citando. 
Sed  Praefatio  videtur  contracta.  Nam  in  liturgia 
sanrti  Jacobi  flt  mentiosolis  et  lunn^,  siderum  et  uni- 
versaecreatura;,  quod  etiam  videre  estcatech.  citata 
sancti  Cyrilli,  et  testatur  sanctus  Isidorus.  lib.  i  de 
Off.  ecctes.,  cap.  \^:  In  quaetiam  281  ^'  ^^ 
laudem  terrestrium  creaturx  virtutumque  coeiestium 
universitas  provocatur. 

21.  Sanctu8,Sanctus,Sanctus  Antiquus  est  hujus 
bymni  usus  in  sacrosanctis  mjsteriis,  ut  videre  est 
can.  3  concilii  n  Vasensis  provincia*  Viennensis,  ce- 

Jf  lebrato  anno  Domini  5*29.  Homil.  12  sancti  Cfesarii 
Arelatensis :  Cum  enim  maximapars  populi,  imo,  quod 
pejus  esf.peneomnes  rerifatis  lertionibus  exeuntde  ec- 
clesia,  cui  diotnrus  est  sacerdos  Sursiim  corda,  nun 
quid  respomiere  j>ossunt,quando  denrsum  m  niateis  et 
corpore  simui  et  corde  aiscedunt  f  et  qualiter  cum 
timore  simul  et  gaudio  ciamahunt,  Sanctus,  SanctuSf 
Sanctus  ?  Oratione  sancti  Gregorii  Njsseni,  de  non 


A  differendo  baptismo :  Me  tui  pudet,  quod  cum  se^ 
nuerisadhuc  ejiciaris  cum  catechumenis^eic.  unirepo- 
puin  mysticn,  et  arcanos  disce  sermones,  ^Qdyiat  pitB' 
iiULfitv  cxccva  d  xac  t«  |{a7rTcpuya  (ripaftu.  pcTa  twv 
'/^ptTTtavw  vuvouTa  Acycc.  Id  est ;  Dic  nobtscum  ea 
quxsex  aiaahabentiaseraphimcum  Christianisdicunt, 
Catcchesi  (juinta  mvslago^ica  sancti  Cjrilli  Jerosolj- 
mitani  :  *  Ayco^,  ayco^,  ayco;  Kupco;  aata^MtQ .  Aca 
TOUToyap  Tn^vTrapa^ToOccTavxiucvcx  Tcjv  'Lipaytu  dcoAoy^ocv 
TocuTi}v  Xryo^ucv.  oivta^  xocvuvoc  rii^  uuv<u()  ca;  Tai; 
u7rcpxo7u£oc$  yri^^uusda  o-TpaTcac^.  Id  cst  :  SanctUi, 
Sanctus,  ^anctus  Dominus  ciercitunm.  Propterea 
eniin  traditam  nobis  hanc  serapliicam  theologiam 
dicimus,  ut  cum  ccelesti  militia  in  hjmnodia  com- 
municemus,  Hic  hymnus  in  liturglis  appeliatur 
cTTcvcxco;.  id  est,  victorialis.  Quapropter  hunc  hym- 
num  quidam  male  confundunt  cum  Trisagio,  quod 
est  hujusmodi,  ayco;  6  ftio^,  «yco?  co-^^upo;,  otyro; 
oeOovaTo^.    Id  est  :  Sanclus   Deus,    Sanctus    fortis, 

Q  Sanctus  immortalis.  Siquidem  in  liturgiis  distin- 
guuntur;  caniturque  Trisugium  ut  primum  accedit 
sacerdos  adaltare,  ut  testatur  Jobius,  lib.  xv,  cap.  6 
apudPhotium  {inBiblioth  ),  num.  22i  :  Aid  toctouto 
xac  aua  t6  Trpo;  t6  6\tTtavTripiov  cc^rcccvac  tou(  tcpcc^,  6 
itpo^ffaATriq  ov&iOcv  ava6oa*  "Ayco;  6  Bc6(,  oyco;  iv^voo^, 
dyto^  aOavaTo;.  Id  est  :  Quapropter  simQi  atque  sa- 
ccrdotes  ingrediuntur  ad  altare,  sacer  cantor  de 
superiore  loco  clamat :  Sanctus  Deus.  Sanctus  fortis, 
Sanctus  immortalis,  hoc  est  enim  Trisagium.  Id 
etiam  videre  est  apud  Codinum,  de  Offlciis  palalii 
Constantinop.  Kac  aurcxa  ovocyouo^c  Ta;  rijq  cxxAijffia; 
B\tpaq,  xac  ucTa  tov  TpcToeycov  uuvo>,  ovoeycvwTxrrac  6 
'ATroaToXo;,  xac  xvOtHi  cxTc^ccTac  ii  Stia  \ttzovpyia, 
Id  cst :  Statim  aperiunt  portas  ecclesiee,  et  post  can- 
tatum  trisagium  livmnum,  legitur  Apostolus,  perfici- 
turque  ordine  liturgia.  At  hymnus  Victoriaiiscanitur 
posl  Priefationem,  quw  oninia  videre  est  in  liturgiis. 
Ilorum  hjmnorum  difTerentia  internoscitur  ex  sancto 

Q  CiPsario  iratresanctiGregoriiNazianzeni(DiaIogo  t), 
interrog.  29  :  Ojtc  tsc  ayca  xcpouScu  oycao-^u 
irpo(T^i6oyTai  cv  oupocvol»  Tii  Qtia  Tpti^t,  t6  oeycof,  dcycoc, 
ayco;  ozay  ova^uvou^c,  o'jit  noAtviiuwiifTptvaytu  ocyco; 
6  9c6;,  ayco;  co^yupo;,  oeyco;  «OotvaTOC  (x€evmMf 
aycag-u^v  ii  co^^^uv,  n  aha^totvim»  o  dscov  avtKTflCc.  Id  est: 
Neque  sancta  cherubim  aliqiiid  sanctitatis  addunt 
sanctfl)  Trinitati,  cum  in  coelo  sine  intennissione 
clamant,  Sanctus,  Sanctus,  Sanctus  ;sic  rursus  nobii 
clamantibusin  Trisaf^io  Sanctus  Deas,  Sanctus  fortis, 
Sanctus  immortalis,  nihil  sanctitatis,  fortiludinis  et 
immortalitatis  Deo  adjtcitur.  Necobest  quod  a  sancto 
Joan.  Damasceno  et  aliis  quibusdam  hymnus  Victo- 
rialis  appclletur  Trisagios,  (]uia  loquuntur  deipso 
extra  sacriflcium  Missae,  qui  etsi  possit  dici  Trisa- 
gios,  vulgo  tamen  in  sacris  hanc  denominationem 
nonsortitiir.  Nec  rcfert  quod  in  liturgia  Ambrosiana 
dicatur  Trisagium  quia  cum  haec  litur^ianon  sitpura 
Ambrosiana,  proptier  nonnuladctractaatqueaddita, 

^  non  constat  an  ha;c  appellatio  a  sancto  Amhrosio 
manaverit.  Sed,  ut  aliquid  amplius  de  Trisagio  di- 
camus,  non  milii  arridet  eorum  opinio  aui  scribunt 
tum  primum  institutuin  aProcloPatriarcnaConstan- 
tinopoiitano,  ut  hic  hjmnus  in  sacra  liturgia  cane- 
retur,  cum  regnante  Theodosiojuniore,  muTtis  a  Deo 
plagiscastigata  282  Constantinopoli.atqueinsuper 
gravi  terraB  motu  conquassala,  ac  propterea  popalo 
arbe  sccedere  coacto,  atque  in  campum  recepto, 
eioranteque  divinam  clementiam,  ut  tantis  malis 
eriperetur,  puer  quidam  sub  oinnium  conspectu  in 
caeiiim  raptusest,et  angelico  ministerio  hunc  hjm- 
num  odo<:tu.<*  in  tcrras  deinissu.^  est.  ac  oiniiimulti- 
tudinc  hunc  hyinnum  condnente  Deus  placatus  est, 
quemadmoduin  rcfertur  a  sancto  Joan.  Damasceno, 
iib.  III,  de  Fide  orthodoxa,  cap.  10 ;  Georgio  Ce" 
dreno,  inCompendiohistoriarnm.aano  SOTheodotii 


a  Ex  Orscis  desumptum  videtur  quod  iegitur  in  vet.  Sacramentario  Gallicano  :  Aioi  diciiur  poit  aiot :  TU| 
Mumme  Deus,  aios,  ipse  saactus,  etc« 


173 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTi£. 


t74 


junioris :  Theodoro  Balsamone,   in  can.  83  conc.  A  Optatus  Milevitanus.ut  infraTidebitur.qaiantepr»- 
._ii      :- .  ...-1.:-    -..:  _.»._.•.         t  .  fatos  auctores  vixerunt.  Appellatur  hsec  Oratio,  ut 

j*     •  /^  •  ••  «•  »»•    • 


TroileDsis  ;  et  Jobio,  qui  refert  hunc  hmoum  tum 
•b  angelis  caiitalum  fuisse.  Sed  insiitutio  est  anti- 
quior,  aam  illius  mentionem  facit  sanctus  Caesarius 
supra  citalus,  et  concilia  Nica^num  i  et  Constanti- 
Dopolitaoum  i,  ut  scribit  Asclepiades  Tralhum  epis- 
copus  in  epist.  ad  Petrum  Knapheum.  Ncque  in  ea 
unquam  fuitopinione  sanctus  Joan.  Damascenus,  ut 
quidam  objiciunt ;  non  enim  scribit  institutum  fuisse 
a  Procli>  ut  Trisagium  in  iiturgia  cancretur  ;  sed 
tantum  probat  auctorilate  hujnshistoriflRet  Concihi 
Chalcedonensis  non  debuisse  Petrum  Knapheum 
huic  hymno  haec  verba  addere,  (Jui  crucifixui  ea  pro 
nobts/Hic  enim  Petrus  Rnaptieus,  id  est  fulio  pon- 
tifex  Antiochenus  adjecit  huic  hymno,  6  oTauouOftc 
ii«  iQao^,  id  est,  qui  crucifixus  es  pro  nobis,  ut  re- 
ferunt  Theodorus  Lector,  lib.  i  Collectaneorum  ; 
sanctus  Joan.  Damasc,  cap.  citato ;  AscIcpiadesTral- 
liom  episcopus,  epist.  citata  ;  Felii  papa,  epist.  ad 


diximus,  Canon,  atque  etiam  actio.  Utriosque  no- 
minis  rationem  profert  Walfridus  Strabo,  cap.  22  de 
Rebus  ecclesiasticis  :  Actio  dicitur  ipse  Canon,  guia 
in  eo  sacramenia  dominica  eonficiuntur  ;  Canon  vero 
eadem  Aciio  mminatur,  quia  in  ea  est  legitima  et  re- 
gularis  sacratuentorum  confectio. 

^5.  Supplices  rogamus,  etc.  Haec  vocabula  desunt 
apud  Haymonem,  inl  ad  Timoth.  2  :  Ubi  incipit  sa- 
cerdiis  cumecrare  mysteria  corpnris  et  sanguinis  Do- 
mint,inguiens:Tetgitur,clemenlissime  pater  petimus. 

26.  Hxcdona.  hafcmunera,  hsecSancta  Sacrifida, 
Potestesse  hinc  synonjrmia.  Vetus  expositio  Canonis 
Missse  ms.  bibl.  Corb.  ita  haec  nomina  distinguit  : 
Dona  sunt  qux  voluntarie  donantur;  munerasunt  gum 
pro  aliguo  munere  vel  mereede  offeruntur,  sicut  nos 
offerimus  Deo,ut  peccata  nostra  dimittantur-saerificia 
sunt  quas  cum  orationibus  consecrantur,  Vetus  trac- 


eomdem  Petrum  ;  et  Theodorus  Balsamon,  in  ca-  B  tatus  supcr  Missam  ms.  ejusdem  bibliothecffi  ita  dis- 


Donem  citatum  :  atque  hoc  additamento  Trinitatem 
pro  nobis  crucifixam  esse  volebat,  ut  satis  clarum 
est  ex  Ephrf^eniio  Theopolitano  antistite,  in  epist.  ad 
Zenobium  scholasticum  Kinissenum,  in  Biblioteca 
Photii,  num.  228;  et  in  sacro  Triadis  mjsterio  in- 
ducebat  quartam  personam,  ut  vult  sanctus  Joan. 
Damasc,  cap.  citato.  At  Acacius  episcopus  Constan- 
tiDopolilanus.in  epist.  ad  euindem  Petrum,  dicebat 
eum  inducere  duos  filios,  cum  post  t6  Idx^itpoq,  ad- 
deret  vzK\jp'»*6£ii  iiv.  Tiiia^.  eumqae  asserere  Spiritum 
MDCtum  fuisse  crufixum,  juxta  hairesim  Mani- 
chsorum,  cum  ad  t6  u^uvaroq  adjiceret  eadem 
verba.  Porro  Cphnemius  supra  laudatus  ait  hunc 
hTmnum  Ghristoab  Orientalibus  attribui ;  acproinde 
Dihil  eos  peccare  si  addant  Qni  Crufixus  es;dX 
CoDstantinopolitanos  et  Occidentales  hunc  hymnum 
siDctie  Trinitati  accommodantes  hoec  verbaomnino 
repudiare  ;  et  in  multis  Europeae  provinciis  ha^c 
quidem  Ferba  respui,  sedadjici  ayia  Tjsia^.  lASKKrov  q 
iaa;,  id  est :  Sancta  Trinitas,  miserere  nobis.  Sed 
CBlaodio  episcopus  Antiochenus  addidit  Trisaffio 
Xpc«Tk  jSflto-iXfu,  propter  cos  qui  addiderant  Qui 
cm/ixus  ei  pronobis^  ut  refertThcodorus  Lector  Col- 
lectaneorum  lib.  n. 

22.  Benedfctus,  Non  habetur  in  Editis.  Reperitur 
tameD  in  liturgiisGrsecis,  et  mentio  fita  sancto  Cae- 

^Mrio  Arelatcnsi,  homil.  citata :  Et  quali  cum  tre- 
mcre  simui  et  gaudio  ciamabunt  SanctuSf  Sancitis, 
Sanetus,  Benedictus  qni  venU  in  nomine  Domini.  In 
Editis  sequitur  haec  oratio  :  Facturus  memoriam  sa- 
ItUaris  Hostiae  totius  mundi,  etc,  quse  non  exstat  in 
DostrisCod.  mss^^ 

23.  Osanna  in  exceisis.  Meminit  sanctus  Isidorus, 
lib.  I,  de  Off.  eccles.,  cap.  15  :  Et  Osanna  in  excelsis 
eantatur,  guod  Saivatore  de  genere  David  nascente 
saius  mundo  usgue  ad  exceisa  pervenerit. 

24.  Te  tgitur,    Ciemeniissime  Pater,  etc.   Hiijus 


tinguit :  Donum  dantis  est,  munus  accipieniis ;  guia 
iilud  a  dando,hoc  a  muniendo  dicitur:  tamen  proprie 
dona  dicuniur  quaeDeo  daniur:  munera  vero  omnium 
sunt,  guia  manibus  daniur  vei  accipiuntur;  in  hoc 
iamen  ioco  et  dona  et  munera  Deo  offeruntur,  Sacri- 
ficia,  id  est  sacra  facta,  guia  prece  mystica  conse- 
crantur.  Quae  fere  sumpta  sunt  ex  sancto  Isidoro, 
lib.  VI  Orig.,  cap.  19,  ubi  addit  muoera  dici  obsequia 
quHB  pauperes  divitibus  loco  munerum  offerunt.  Ad 
hae*:  alludere  videtur  Fortunatus,  lib.  iv  de  Vita 
sancli  Martini. 

Immaculata  Deo  cum  dona  imponeret  arae, 
Et  Pater  attonitus  coBremooia  aiva  sacraret, 
Munera  vel  Ghrisli  benediccret  ore  sacerdos, 

Ubi  caeremonia  sunt  sacrificia.  Glossae  veteres 
mss.,  casremonia,  sacra  deorumvei  tempiaAhi  ergo 
vides  dona,  munera  et  sacrificia. 

27.  Jiibata.  Id  est,  integra,  non  contaminata. 

28.  Quae  tibi  offerimus,  etc  Horum  Canonis  ver- 
borum  mentionem  facit  Agobardus  in  epistola  ad 
Ludovicum  Pium  imperatorem  :  Denigue  beatus  Pe- 
lagius  papaeum  guosdam  redargueret  episcopos,eo 
quod  nomen  ejus  reticerent  inActionesacrimystef*ii,in 
solemnis  Missarutn,  in  prineipio  sciiicet,  ubi  dicere 
soiemus :  1n  primis  quas  (id  est,  qva)  tibi  offerimus 

PRO  ECCLESIA  TUA  SANCTA  GATHOLICA,  QUAM  PACl- 
FICAHK,  CLSTODIRE,  ADCNARE  ET  REGERI  DIGNBRIS  TOTO 
ORRR  TERRAHUM,    UNA   CUM    FAMULO   TUO   PAPA  NOSTRO  ; 

aii  ad  eosdem  episcopos  :  Divisionem  vestram  a  ge- 
neraii  Ecciesia,  quam  iolerubiiiier  ferre  non  pos- 
sum  vehementer  stupeo, 

29.  Pro  Ecclesia  tua  Sancta  Cathoiica.  Afri  in  suo 
Canone  addebant  ^tia?  es/  t4na,utplanumestex  Op 
tato  Milevitano,  lib.  ii  :  Nam  quis  dubitet  vos  iiiud 
Irgitimum  in  sacr  amentorum  mysterio  prxterire  non 
fwsse  f  Offerre  vos  dicitis  pro  Ecclesia,  gu»  est  una  ; 


Orationis   meminit  Hajmo  in   I  ad  Tim,    n.  V\{Xie  Y^hocipsum  mendactiest  pars^unamtevocare^dequa 
Oratio   vulgo   appellatur    Canon,   qu»  dcnomina-      lererisduas. 


tio  habetur  apud  sanctum  Gregorium,  lib.  vii  Re 
gesti,  epist.  64  (Nunc  l,  ix,  epist.  12)  ;  Quia  Ora- 
tionem  Dnminieam  post  Canonem  dici  staiuistis. 
Qui  et  ibidem  appellat  precem,  aitque  compositam 
essc  a  quodam  scholastico.  Quisnam  autem  fuorit 
ille  scholasticus  incertum  est  Quidain  293  ^^^^^' 
buunl  Vocooio,  Castellani  Mauritaniffi  oppidi  epis- 
eopo,  QODDuili  Musseo  .Massiliensi  presbytero  qui 
libros  Sacramentorum  composuerunt,  de  quibus 
Gennadius.  in  Catalogo  de  viris  illustribus  ;  sed 
Deulri  ascribenda,  quia  illis  antiquior  est,  siquidem 
ex  ilia  multa  refert  sanctus  Ambrosius,  et  nonnulla 

a  Abesl  quoque  a  Ms.  Reg.  Suecis^  a  Gemet.,  etc. 
In  primo  Ti)»?odore,  Um»»n  loco  hujus  Orationis  le- 
gitur:  Oro/yo  ante  Missam.Petens  ante  aitare  veniam 
sic  di^t  Oralionetn  hanc :  Pl&ceni  tibi,  sancta  Tri- 
Ditas  Deoiy  hoc  obtaquium  servitutiB  me»,  et  praeBta 


30.  Pacificare.  Ita  in  liturgia  sancti  Basilii :  Jfe- 
men/o,Domineeathnlicxet  aposfoticae  ErcLf'six,eic.y 
xac  scoi;vg;/<7ov  a^TTiv.  Huc  spcctant  illa  sancti  Cyrilli, 
calecliesi  supra  citata  :  Uapaxako^j^iv  t6v  Oiov  \titip 
xocjii^  7UV  s'(xx).Y}<Ti6>v  iioriyT,^,  id  est :  Deprecamur 
Deum  pro  communi  Ecctesiarum  pace. 

3t.  Adnnare.  Ut  omnium  credentinm  sit  cor 
unum.  284  ^^  anima  ona 

32.  Toto  orbe  terrarum.  Huc  spectant  illa  Optati 
Milovitani,  lib.  ii :  Et  offerrevota  dicitis  nro  una Ec» 
ciesia,  quae  sitin  tototerrarum  orbe  diffusa, 

33.  Pro  rege  nostro,  Oratio  pro  regibus,  impera- 

ut  hoc  sacrificium  laudis  quod  oculis  tuse  Majestatis 
indi^^nus  offeram,  tibi  sit  acceptabile,  mihique  etom- 
nibus  pro  «juibus  iliud  offeram  sit  te  miserante  propi- 
tiabile,  qui  vivis  et  regnas,  Deus,  per  omnia  saBCula 
MBeulorum.  Amen. 


w 


•  •  *1 


178 


IN  S.  GBEGORll  LIBRUM  8ACRAMENT0RUM  KOTifi. 


276 


toribus  et  principibus  exstat  in  omnibus  lilnrf^iis  A  compage  corporia  Chrisli.  285  ^^  ^^^^  ""'^  sacrae 
jux(aRntiquuininorem,queintangitsanctus  Cyrillns,      preocs  etiam  apud  cthnicos: 
catcchesi  supra  citata,  irasecxaAovur.',  etc,  utts»  tuu 


fia<TiAcuv,  id  est,  precaninr,  etc,  pro  regibus.  Ter- 
tullianus,  lib.  ad  Scapulain  :  Uaqne  sacrijicnmus  pro 
salute  imperntoris^  sed  Deo  noslro,  ei  ipsius.  Et  saiic- 
tus  Ambrosius,  lib.  iv  de  Sarramentis,  cap.  4:  ('on- 
8en'atio  tnitur  qnibus  verbis  eslyet  quibus  sennouihus  f 
Jesu  Chrisii.  Nam  reliqua  omnia  quae  dicuntur,  laus 
Deo  defertur.  Oratione  prtitur  pro  populOt  pro  regi- 
bus^pro  caeteris.  Idque  juxtadoctrinum  sanctiPauli, 
ITim.ii. 

3^.  Et  omnibus  Orthodoxis, eic,  Hspc  verba  desunt 
in  Ms.  Pontificali  Hotbomagensi,  in  feria  ;>  in  Cama 
Domini  ;  et  Micrologus,  in  Observationibus  eccle- 
siasticis,  cap.  13,  scribit  bsec  verba  in  Canone  esse 
superflua  :  item  post  nomen  domini  papx,  sive  pro- 
ptii  episcopi  adjiciunt,  etomnibusorthodoxisatque 
eatholicx  el  apostolicae  fidet  cuttonbus ;  sed  superfluo. 
Nam  ordo  stntim  in  sequentt  versu,  ubi  dicitur.  Me-  3 
mento^  Domine,  famulorum  fnmularutnque  tunrum, 
nobis  concedit  ut  omniujn  vivorum  commeiuoremus 
quoseunque  volueritnus.  Et  cap.  i23,  describens  Ca- 
Donem,  haec  verba  missa  facit,  sed  immerito,  nara 
habenturin  nostris  Codd.  djss.  Rliem.  Rodradi.  at- 
que  hujus  sancti  Eligii,  atque  etiam  versione  Gnpca 
Georgii  Codini.  Nec  ratio  Micrologi  v.-det.  llis  eniin 
verbis,  et  omnibus  orthodoxis,  etc,  fit  commemo- 
ratio  ^eneralis  oranium  (idelium  viventium  ;  at  in  se- 
quentibus,  Memento,  etc.  specialis  est  commemo- 
ratio  offcrentium  etquorumdam  pai-liciilurium  quo- 
rum  nomina  olim  de  diptycbis  logebantur. 

^Vi.  Circumastantiutn.M^  in  Editis,  in  Cod.  Ti 
liano  in  Missallljrici,  etin  omnibus  Codicibus  nos- 
tris  mss.  Ita  in  expositione  vetustissima  ms.  Cano- 
Dis  Missffi  bibliotbecfe  Corbeiensis,  et  in  tractatu 
etiam  ms.  vetustissimo  ejusdem  bibliothecse  super 
Missam.  Ita  apud  Burchardura,  lib.  111,  cap.  G8,  ei 
concilio  Naunetensi :  Cui  enith  dieit  Dominus  vobis-  Q 
cutn,  aut  Sursum  corda,  Cwratias  <igatnus  Dommo  Deo 
nostro,  cum  nullus  siiqui  respondeat?  et  in  Canone, 
Et  omnium  circumastatitium,  cum  nemo  sil  )^  Ita  in 
expositione  Missse  Magislri  Flori :  Deitide  subjungi- 
tur^  etomniutn  cirvumaslantium.  Kt  in  glossis  mss. 
de  Ordine  Romano  ex  bibliotheca  Thuana,  aiijun* 
aens  ei  otnnium  circumastantium.  In  vulgatis  Missa- 
libuslegitur  circumstantium. 

20.  Qui  tibiofferuttt.  Ita  in  omnibus  Codicibus  nos- 
tris  inss.,  ita  in  Editis,  et   in  utroque   tructatu  ms. 

Saulo  ante  citato  ex  bibliothera  Corbeiensi.  Itaapud 
licrologum,  cap  23  de  Observationibn.s  eci^lesiusti- 
cis  :  Et  nota  devotio^  qni  tibi  offerutit  hoc  sacrifirium 
laudis,  qui  hanc  lectiont^m  conflrmat  cap.  13.  n^pu- 
dians  id  quod  vulgo  habetur :  Pro  qmbus  tibi  offeri- 
ynus.  Sicenim  ait : /r^m  posl  pnuca  nddunt.  Pro 
quibus  tibi  offerimus,  cum  in  antiquioribus  et  vera- 
ciorihus  Sacramentariis,  tion  nisi  sub  terlia  pprsona 


ce.saas  in  vota  prec^^^sque. 

38.  Communirantes.  Memori.e  sanctorum  videli- 
cet,  quia  mililans  Ecclesia  cum  triutnphante  com- 
miinicat. 

38.  Et  mctnorim  veneratiles.  In  liturgiis  omnibus 
habelurcommemoratio  sanctorum  juxta  antiquum 
morem.  lloc  cnim  sacrififium  non  polesl  offerri,  nisi 
in  commiiniono  sanclnnim.  quoruiii  memoria*  com 
municMmns  tanquam  filii  patrum,  sectatores  praRce- 
dentium,  ut  docet  Alcuinus  cap.  1  de  Officiis  eccle 
siasticis.  Iliinc  morcm  videre  esr  catechesi  5  mysla- 
gogica  sancli  Cyrilli  Jerosolymitani  :  K«t  TaOmv 
TTOOT^sooaiv  <TOt  OvTiav.  tva  uvy;uovrj&)UEv  t-sjv  ttooxc- 
xoitxTiusvr.iv  no^oTOv  naTOtao/wv,  Iloo&ijT^viv,  AttottoAwv, 
MaoTvowv  oTTwcofdio;  sv/at;  avr^ivxai  Troiioftat^  t^oot^ 
^stf.roiir.uroM  oir,7iv.  Id  est :  El  hocsacrihcium  tibi  bffe- 
rimus,  utmeminerimuseliamcorumquiantenosdor- 
micrunt.in  primis  patri.Mrchanim.  prophctanim,Apo- 
st oloru m et  martynim .ut Dei is  orationi bns  il lorum et 
deprpcationibnssuscipial  prccesnoslrns.  Ilinccapien- 
dasuntillaOptati.Iib.in,dt*MaiculoetI)onato  interfc- 
ctisaMacario,f|UosI)onatislnMn  inartyrumsuorumal- 
bumceferebant  :  Invitns  rogor hor  loiio  elinm  ittnrutn 
qunrutn  nolo  hotninutn  mentinncmfrere,  quoscos  inter 
martyresponitis.per  quostnnquatn  i^eruniram  religio- 
ticm  restrse communiotifs  hotuinesjurant,  quos  quidem 
vellem  siletUio  prwterire;  sed  ratio  veritalis  se  sileri 
nonpntitur.etexipsisnominibus  contra  ceritatem  in- 
cotisiderate  latrat  invidia.  Sensus  est  :  vellem  ipsos 
pseudomartyres  missos  facere  ;  sed  invidia  veslra  in- 
considerate  latrat  adversns  Ecclesiam  catholicamex 
ipsis  nominibus,  recitando  videlicet  in  vestris  sacri- 
ficiis  horum  pseudomarlvrum  nomina. 

40.  Taddxt  Ita  in  Cod.  Ratoldi.  et  Rotradi.  In 
Cod.  RhPin.  Tatdaei.  In  Eililis,  Taithxi^  male. 

\\.  Sixti.  T)e  hoc  vocabulo  infra  dicetur. 

42.  Ililarii,  Martini,  etc  In  Cod.  Rhein.  ha>c  no- 
mina addunl ur :  Diottysii,  Rusticiet Eleutherii.Hila- 
riiyMarlmi, nemipii.A ugustiniMregoni,  Bieronymi 
Bfftwlicti.  Id  Codice  Haioldi  .  Sirasii,  Ilitarli,  Mar^ 
tinijlirnodirli,  (ireyorii,  Atnnndi,'Retnigii.^  In  litur- 
giis  sancti  Rasilii.et  sancti  Jnannis  ('hrysostomi  ad- 
ditur  nomcii  sancli  illius  cujus  eo  die  memoria  seu 
fcslus  dies  celebratur  :  aytov  toO^Ji,  ovxat  T^ftv  uv^4Jui;y 
eTrtTEAovuev,  id  cst  et  sancti  illius  cuju««  etiam  me- 
moriam  agimiis.  Ila  olim  fuil  alitinando  in  Ecctesia 
Lalinansitalnm  (Vidc  notntn  a  infra  po^itant)  ut  vi- 
dere  esl  in  traclatu  qnalilcr  qiiifdam  Orationes  et 
crnct»s  in  T^  if///M/' agcnd;e  sunl,  in  Cod.  Tilianoet 
apud  lliltorpium:  Si  fuerit  nntalissanrtorumjiirdi- 
cnt.  Sedel  dient  nntnlitti  t)eatnnon  itlbrutn.nut  lieati 
iltius.  At  Gregorins  III  papa  iKec  adjicienda  pra*ce- 
pit:  (jiiorutn  soletntiitas  hodif*  in  cotisprrtu  Majestatts 
tuo'  cclrhratHr,Dhminp  Domitms  tioster,  in  toto  orbe 


o/7<'r«.«e.t.*,re/,«;«.»J«r.Usustaiii.Miol,linuit  ut  in  o  „^,.„,.„„    „1  refcrl  Oedeiicus  Vilalis,  librosecundo 
Missalibus  Romanis  et  aliis   vnljralis   lej^^atur :  Pro       ,..  .  .' 

43.  Qnoruni  tneritis.  Ita  ii  versione  Codini;  in  li 


quibus  tibioffpfimuSj  vel  quitilnoffrrunt,  iibiparli- 
cula  disjunctiva  vf^l  usnr|)atur  pro  copnlativa  /?/, 
quod  sn*pe  contingit,  ut  noii  semel  observaviinus  in 
Dostris  nolis  ad  ('.oncordiam  re^uhirum. 

37.  Vola  sua.  Quid  votuiii  hoc  loco  sif^nificet  do- 
cct  sanotus  Augnstinus  epist.  o9.  adPaulinum  iVt4//c 
49)  :  Porro  si  tisitattus,  ut  dixi  in  Srripturis  vo- 
tutn  apvellatur  vj/r,,  e.vcrpt(i  notnine  Oratinnis,  ea 
proprie  intelligendn  est  Ora*io,  quam  facimus  ad 
votutn,  id  est  npo^  vjyjnv.  Voventurautetnomnin  quie 
offeruntur  Deo,maxitnesatirti  ailaris  ohlafio^qua  sa- 
cramentoprpedicaturtiostrumniiud  votutn  tnaximutn, 
quo  nos  vovimusiti  Chtisio  essemntisuros,  uttque  in 

«  In  Gemet.,  Costnm  et  Dam.,  Georgii,  Bcnedicti, 
Martini,  Gregorii  ei  otnnium  satictorutn.  In  primo 
Theod.,  Cosmseei  Dam.,  eiillorum  quorum  hodie 
iolemnitatisinconspectu  gloriaeium  celebraiurtrinm 


turfria  qu;c  sancto  Pelro  tribiiilnr  :  wvtivdv  T|p  Trofo"- 
6ita.  id  cst.  quoriiin  intcrccssione. 

4 4.  Diesqite  nnstros  intunpare  dispotxns.  ^  lliec 
verl)H  rerunt  fuisse  a  sanclo  Gregoiio  Canoni  inserta. 
Id  Cod.  Rhemensi  legitnr  disponr. 

45.  Erif  /.  Il.n  vulgo  habclur.  Alcuinus  logit  roere- 
ptns.  (^nlex  Hhfiiiensis,  rrifte.  Porro  in  Missa  ab  II- 
lyricoeditat^.anon  inmultis  a  Canonecommuni286 
multiim  discrepat,  hoc  modo  : 

Difra  Artiotiem, 

In  primis  una  cum  fonnuh  tuopapa  nostro  X,et  pro,, 

phus,  In  s^cnndoTlieod..  Costnx  et  Dam..HiLtnarl, 
Bened,,  Gregorii,  Atnandi,  Medardt,  Eligii, 
b  Id  prsBsertitn  docet  ftedalib.  u  Hist.,  cap.  I . 


177 


Df  S.  GREGORn  LIBRUM  SAGRAMENTORnM  NOTvB. 


m 


omntbus  orthodaxii  aique  apostolicsB  fidei  cultorihus,  A  benedietamper(fuamnosbenedteamur\a$er^tam,per 


pontificibus.abbatibus^gubernatoribttset  rertorihtu  Ec- 
clesise  sanctse  Dei,  et  pro  omni  populo  sanetn  Dei. 

Memmto^  Dominf.  famulornm  famulnrnm  que  tua- 
nim.  runrtortim  scilicH  consanguinitate  mihimet,  vel 
famitiaritafe  etamiritia  conjnrirtorum,  cunclorumque 
sua  mihi  rer-rata  cnnfitenffum.  meque  in  tun  nomine 
bonis  refirenfium^  et  omnium  cirnmnstantium. 

Banc  etiam  ohlntionem  humilifatis  mex  et  ttevotio- 
fiis,  quam  tibi  offrro  pro  peecatis  meis^  et  criminosis 
actionibus  meis  ca.stiqandis  et  dimittendis,  nro  rmay  et 
tapidea  eordismei dirutin  disxnlrenda,  e'  iUuminanda^ 
qnstso^  Domine,  ut  placatus  arcipias,  et  sinum  pietatis 
snper  me  exmndas,  meque  illumineSy  sensum  aperias^ 
Spiritum  eorrigendi  trihuas,  et  ad  te  misero  mihi  re- 
d^ndi  aditum  per  lamenta  pcenitentix  eoncedas,  Per 
Christum  Dominum  nostrum. 

Quam  oblationem^  tu  Deus,  in  omnibus  qugesumus. 

Hactenas  Missa  Illyrici,  ubi  tamen  t6  infra  Actin- 


quam  nns  omnes  in  caeln  conscrihamur  ;  ratam^  per 
qnam  in  visrerihus  Chri^ti  censeamur:  ratinnabilem, 
per  quam  a  hpsfiali  sen^u  exfiamur ;  accevtabilemque 
farerediqnetnr.  qnnfenus  et  nns  perquod  in  nnbis  di- 
plicuimuaacrepfnhilesin  ejwuniro  filio  simus.  Porrd 
in  hoc  Cor].  sancti  Eligii,  in  his  verbis  etaliis  hujus 
Canonis  nullne  sunt  cruces  dep<ngi  solitn.  Nonnul- 
las  tninen  reposui  prout  reperiin  Editis.  Exstantta- 
men  in  Codicibus  Rhemensi,  et  Rodradi,  *>  atque 
etiam  in  nliisCanonibushujnsCodicis  snncti  Eligii, 
qui  in  quibusdam  festisreperiuntur,  in  eisdem  locis 
videlicet  quibus  in  Missali  Romano  depictie  sunt  et 
assi^rnantur  apud  MicroIo^um,et  nonnullos  aliosau- 
ctores,  qui  de  Missa  scripserunt :  et  recte  quidem, 
nam  vetus  est  Ecclesia^  consuetudo  ut  oblata  per  si« 
gnum  crucis  benedicantur,  quemadmodum  videre 
est  apud  sanctum  Augustinum,  serm.  19,  de  San- 
clis  :  Crur.is  charactere  hasilicte  ffedicanfur^  altaria 


nem  dcberet  preefigi  his  verbis  .  Hanc  etiam  ohlatio-  B  consecrantur,  altaris  sacramenta  cum  interpositione 


nem^  etc.  Ut  in  aliis  Canonibus  habetur. 

4t5.  Benedictam.  Id  est,  conserratam.  Benedicere 
est  consecrare.  juxta  iilud  Pauli  I  Cor.  x  :  Calix  be- 
nedictionis,  cui  henedicimus,  etc. 

47.  Aseriptam.  Id  est.  in  numerum  beneplacitorum 
tuoruin  receptam,  ul  exponit  Mag.  Floriis,  quem  se- 
qnitur  supra  citata  expositioPrflpfationisetCanonis 
VissflB  biblioth.  Corb.  :  Hoc  est,  assignntam,  ut  tibi 
plaeeat.  Tractatus  lupra  citatus  ms.  ita  explicat  : 
yiensae  raelefiti  assiqnatam .  Hoc  autem  vocabul  um  ha- 
betor  in  Excusis,  et  in  omnibas  Cod.  noslris  mss., 
sirutin  Missalibus  Romanis.  atque  etiam  invcrsione 
Gneca  Georgii  Codini,  quemadmodum  et  apud  san- 
etam  Ambrosium,  lib.  IV  de  Sacramentis,  cap.  5.  In 
litorgia  qusR  sancti  Petri  esse  creditur  non  ita  recte 
lejritur.  «jrfoiyoaTTTov,  id  est  incircumscriptam,  in- 
eoinprehensibilem.  Ee3ych\us.anspiypoLirrov,ampiif6ii' 
Tov.  id  est,  incomprehensibilem.' 


dominicorum  verborum  confiriuntur.  Etserm.  48,de 
Tempore  :  IJnc  enim  signo  crncis  conserratur  rorpus 
domtwfWiw.  Tractatu  118,  in  Joannem  :  Quodsignum 
nisi  ndhihentur,  sive  frnntihus  credrnlium,  et  paulo 
post,  stne  snc7*ifirio  quoafuntur.nihil  enrum  riteper' 
firifur.  TTinc  capiendum  illud  Portunati,  lib.  ui,  de 
vita  sancti  Martini : 

Cum  holocausta  sacnc  manibus  benediceret  arae. 

Id  videre  est  in  epist.  eoiscoporum  e  synodo  apud 
Carisiacum.  missa  ad  Ludovicum  GermaninR  rcgem, 
cap.  i^:  Manus  enim  rhrismate  sarro  peruncta,  quse 
de  paneet  vino  aqua  misfo  per  Orationem  et  cruris  si- 
gnum  cnnficit  rorpus.et  Christi  sanqutnis  sacramen-' 
tum .ahominahHe  esf  (quidquid  nnte  nrdtnatinnem  fe- 
cerit)  ut  pnst  ordinationem  pjriscnpntus  svectitare  tau' 
gnttdlomndosarrnmentum,  Etlvo  Carnotensis,  epist. 
23.3,  meminit  crucium  post  consecrationem  :  Ctm 


48.  Ratam.  Id  est,  immobili  flrmitate  perpetuam-  C  verornm  Hnstiniam  consecrata  intra  vel  suprnr.ali 


itaFlorus.  In  tractatu  citato  ms.  super  missam./(r- 
miter  solidnfam.  et  in  citata  expositione  ms..  Praefa- 
tionis  et  Canonis :  Hne  est,  judiratam,  ut  illam  di- 
fsamjudictt  in  conspectu  suo  offerri.  Ita  legitur  in 
Editis.  et  in  nostris  mss.  Codicibus,  ut  in  Missali 
Romano,  et  apud  Micrologum.  •  Non  exstat  apud 
sanctum  Ambrosium.  Sic  munera  altaris  appellavit 
ra(a  Fortunatui  lib.  iv  de  Yita  sancli  Martini: 

Munera  vel  Christi  benodiceret  ore  sacerdos, 
Imposita  aitcri  rata  corporis  atqiie  cruoris. 

In  versione  Codini  habetur  pi^alav,  id  est,  firmam, 
rttara.  In  Hturgia  quse  vulgo  dicitur  sancti  Petri  est 
i»9!AC9v,  id  est,  gratam,  amahilem.  Exquo  patethu- 
iiismodi  liturgiie  interpretem  vel  auctorem  usum 
foisse  Codice  mendoso,  in  quo  legeretur  gratam, 
pro  ratam. 

i9.  Bationabilem.  Ita  in  Editis,  Missali  Rom.  et  in 
omoibas  Codicibus  nostris.  Ita  apud  sanctum  \m-  D 
brosium.  cap.  citato.  In  versione  Codini  ^oyoojv,  id 
est,  rationalem.  In  jiturgia  quaB  sancti  Petri  nomine 
drcumrerfur,  evotTroXoyijrov,  id  est,  excusabilcm.  Ita 
explicatur  hoc  vocabulum  in  Clossis  veteribus  Grae- 
eolatinis,  tjaicokoyvzo^,  excusahilis.  Sed  quid  sibi  ve- 
lit  in  hac  liturgia  hoc  vocabulum,  non  satis  capio. 
Ouodspectat  ad  t6  rationalem.  tractatus  supra  cita- 
Iw  exponit  cumrattone  flc^am.ExpositioPnrfationis 
et  Canonis  supra  citata  explii^at  in  hunc  modum:  1d 
estjtista  ratinne  plenam  287  f^^^^^  dignetur,  Qui- 
dam  interpretantur,  cum  ratione  et  discretione  ohla- 
tam.  Floriis  exponit  plenam  videlicet  rationis,  ple- 
nam  mvsterii.  Haec  autem  omnia  vocabula  ita  inter- 
pretntur  Paschasius.  libro  de  Corpore  et  Sanguine 
Christi,  cap.  42 .  Rogamus  hanc  oblationem   (inquil) 

>  Nunc  exstai  haRC  voi,  restituta  videlicet  a  nostris 
io  iioya  iuiit.  ex  piur.  Msa.  Ad  canonis  verba  lege 
Botas  in  iib.  nr  de  SaonmcDlis,  apud  AmbroBiain, 


cem  siqnumrruris  imprimitura  laterernlicisorientali 
usque  ad  nrcidenfafemy  et  septentrionali  usque  ad au- 
stralem.hncsiqnifirnriintefliqimtis  qttodante  passio- 
nem  Dominus  discipulis  suis  prsedixif  in  cnmmenda- 
tionem  sufe  passionis  :  Cttm  e.valatus  ftiero  a  terra^ 
omnintraham  admeipstim.  Hnstin  qttnque  quee  jtixta 
calicem  rnnsiqnatnrsir  dehet esse  positn,  ut  sua  et  ra- 
licis  posithne  dexfrtim  Chrisfi  latus  reprsesentet. QiiB. 
ratione  fiant  ejusmodi  cruces,  docctur  in  antiqua  sy- 
nodo  qune  vulgo  tribuitur  sancto  Uldnrico  Angustnno 
episcopo.  inventa  in  Codice  ms.  monasterii  Nere- 
sheimensis  exnrato,  anno  Christi  4009.  can.  49:  Ca- 
Hrem  et  nhlatnm  recta  rrtice  siqnate.  Id  est,  nnn  in 
circtifo  et  variatione  dtqitomm.  tit  pltirimi  tiestri  fa- 
cinnt :  sed  sfricfis  dnnhns  diqifis,  et  nnllieeintus  re^ 
clttsn,  per  qnos  Trnnitas  innuifur.  Hor  siqnum  recte 
facerestudete.non  enim  aliter  quidqtiampotestis  6ene- 
direre. 

50.  Qni  pridiequam  pateretur.  Ita  sanctus  Ambro- 
sius,  cap.  citato. 

.^  I .  A  rcepit  pamen  in  sanctas  ac  venerabiles  mnnus 
suas.  Sanctus  Ambrosius,  cap.  citato  :  Insanctis  ma- 
nihus  suis  arcepit  panem. 

^^.  Efpvafis  ocnlis.  etc.  Snnctus  Ambrosius,  cap. 
citalo:  Respexif  m  rwlum  ad  fp^  Pnter  nmnipofens, 
aeterne  Drus.  In  Mis«?ili  Rom.,  in  intcrpretatione  Co- 
dini.  et  in  Codice  Rotrndi  prnpmittitur  conjnnctio 
copulntiva,  sed  in  Missa  qu.T  sancti  Petri  nomine 
circumferliir,  et  in  aliis  Codicibus  nostris  mss.,  mi- 
nime.  Hic  autem  ritus  a  Christo  observatus  habetur 
in  liturgiis  sanctorum  Petri,  288  Jacobi  ct  Marci, 
recte  quidom.  Nam  Christus  gratias  acturus  Patri 
oculos  in  cnelum  tollere  solebat,  ut  videre  est  Matth. 
XIV,  Luc.  IX,  Marc.  vi,  et    Joan.  xi.   Quare  non  est 

tom.  11.  col.  3^5  et  seq. 

i>  Adde  et  in  Gemet.  duobusque  Theoderic.  Desuat 
in  Godioe  Heginflo  SuecisB. 


179 


IN  S.  GREGOBII  LIBRUM  SACRAMENTOIIUH  NOTiG 


»0 


dabium  quin  idem  in  hac  sacratissima  fecerit  actio-  A     289..63.  Hoitiam  tmram.  etc.  In  citato  sancti 


ne,  etsi  in  Novo  TestameDto  id  non  reperiatur  scri- 
ptuni. 

53.  Dedit.  Ita  in  Editis  et  in  aliis  Codicibns  no- 
stris  mss.  et  in  Missa  sancti  Petri.  Al  in  Missaii 
Rom.  et  Matth.  xxvi  le^itur,  deditque.  Et  in  versione 
Codini  interscritur  conjunctio  copulativa. 

54.  Ex  hoc  omnes,  Ita  apud  sanctum  Ambrosium. 
Non  exstant  in  litur^ia  sancti  Petri,  neque  in  ver* 
sione  Codini,  nequem  Novo  Testamento. 

55.  «  Hoc  est  enim  corpus  meum  Ilffic  particula 
enim  exstat  apud  sanctum  Ambrosium,  cap.  citato, 
et  in  liturgia  sancti  Marci.  Abest  tamen  ab  aliis  li- 
turgiis,  sacra  Scriptura  et  versioncCodini. 

^.  Hunc.  Hoc  vocabulum  non  exstat  in  sacra 
Scriptura,  nec  apud  sanctum  Ambrosium,  neque  in 
liturgiis:  sed  exstat  ia  versione  Codini.  Additur 
vero  ad  significandum  sacerdotem  idem  sacrificium 
facere  quod  fecit  Christus,  juxta  illud  Pauli  I  Cor.  x  : 
Deunopane.etde  uno  calice  participamus.  Est  nam-  B 
que  in  Ecclesia  unum  altare  et  unum  sacrificium. 

57.  Prceclarum.  In  versionc  Codini,  >«uTo6TaTov. 
Non  exstat  apud  sanctum  Ambrosium,  nec  m  litur- 
giis,  ncc  in  novo  Testamento.  Sumptum  tamen  epi- 
Uieton  est  ex  Psalm.  i^YniCalix  meus  inebrianSjquam 
prxclarus  est. 

58.  Dedit.  Ita  in  Editis  et  in  aliis  Codicibus  no- 
Btris  mss.,  et  in  Missa  sancti  Petri.  In  Missali  Rom. 
habetur  (j«(it^g{/e.  Matth.  \Tiy\,et  dedit,  ut  inversione 
Codini. 

59.  Hicest  enim  calix  sanguinis  mei^  etc.  Particula 
enim  exstat  Matth.  xxvi.  Hsec  autem  verborum  for- 
mula  qua  calix  benedicitur  non  estin  sacra  Scriptu- 
ra,  nec  in  liturgiis.  Exstat  in  versione  Codini.estque 
optima,  quia  continet  sensum  aliarum  formularum 
quce  suntapud  evangelistas  et  sanctum  Faulum. 
Apud  sanctum  Ambrosium,  cap.  citato,  h«cc  habe- 
tur  forma  consecrationis  calicis  :  Hic  est  enim  san- 
guis  meuSf  ex  Matth.  xxvi  et  Marci  xiv.  q 

60.  Mysterium  fidei.  Hsec  verba  non  exstant  in 
Ordine   Romano.    Habentur  in  versione  Codini,  t6 

|*UOTJ?ptO»  T^c  Trto^T^wg. 

61.  Vnde  et  memores  sumus.  Apud  sanctum  Am- 
brosium,  lib.  iv  de  Sacramentis,  cap.  6,  deest  par- 
ticula  ett  cum  yerbo  sumus.  Quod  (amen  verbumex- 
Btat  in  Codicibus  Rhemensi  et  Tiliano,  et  in  tractatu 
super  Missam  biblioth.  Corb.,  et  in  expositione  Ma- 
gistri  Flori,  et  illa  yerba,  glonosof  Ascensionis,  pun- 
ctocircumscribenda  sunt.  Hscautem  commemora- 
tio  Passionis,  Resurrectionis  Christi,  etc,  habctur 
in  omnibusliturgiis,  eamque  tangit  sonctus  Amtjro- 
sius,  cap.  citato  :  Et  saeerdos  dtcil  :  Ergo  mernores 
gloriosisissimae  ejus  Passionis^  et  ab  inferis  Resurrec- 
tionis  et  in  ccelos  Ascensionts, 

62.  De  tuisdonis  ac  datis.  In  liturgiis  sanctorum 
Basilii  et  Chrysost.,  toc  iol  ex  tuv  toiv  o-oc  frppa^cpo- 
fxrv,  id  est,  tua  ex  tuis  tibi  offerimus.  Ad  quod  allu- 

dere  videtur  Justinianus  impcrator  in  inscriptione  q  tur^  locum  suum  habet  et  commendatio  moriuo7*um ; 
mensae  quam  fecit  ex  omnibus  pretiosis  quae  in  terra      et  lib.  ix  Confess.,  cap.   ii,  sancta   Monica  dicit : 


Ambrosii  capite  sic  habetur :  Hanc  immaculatam  ho- 
stiam,rationabilem  kostiamSncruentam  hosiiamfhunc 
panem  sanctum^  et  cattcem  oitce  seternae.  —  Hostiam 
puram.  Sanctus  Irenseus,  lib.  iv  adversus  htereses, 
cap.  3i,  et  hanc  oblalinnem  Ecclesiasolapuramoffert. 

64.  Hostiam  immarulatnm.  Fortunatus,  lib.  iv  de 
Vita  sancti  Martini,  huc  respicere  videtur  : 

Immaculata  Dei  cum  dona  imponeret  ane. 

65.  Sicuti  accepta  hnberefiignntusest.  Sanctus  Am- 
brosius,  cap.  citato :  Stcut  suscipere  dignatus  es. 

66.  Sumjntts  sacerdostuus.  Apudsanctum  Ambro- 
siura,  cap.  citato,  deest  pronomen  tuus. 

67.  Juhe  hcec  preferri.  Non  ipsum  Christi  corpus, 
sed  memoriam  passionis.  fidem,  preces,  etvotaude- 
lium.  Aliter  Paschasius,  lib.  de  (^nrporeet  Sanguine 
Christi,  cap.  i2  :  Utquid  perferendn  iltuc  ea  deposcit, 
nisi  ut  inteltigatur  quod  tn  ejus  sarerdotio  ista  /iant  f 

68.  In  suSlime  altare  tuum.  Sanctus  Ambrosius, 
cap.  citato,  sic  habet :  Suscivias  in  sublimi altari  tuo. 

Altare  hoc  loco  sumiturmeiaphorice. 

69.  Super  diptycha.  Hh*c  vocabula,  *>  quae  hic  de- 
sidcrabantur,  reposui  exEditis.  Diptycha  glossae  ve- 
teres  mss.  bibliothecap  Corbeiensistabulas  explicant: 
DiplicdB  (leg.  dypticha)  tabulx,  proprie  sunt  tabulae 
duas  plicas  habentes,  Ausonio,  epigr.  137,  bipatens 
pugtUar.  Uiptycha  sacratabellH;  sunt  inquibus  scripta 
erant  nomina  vivorum  et  defunctorum  fidelium, 
quorum  commemoratio  in  Missa  fiebat.  Vide  obser- 
vationes  nostras  ad  i!!oncordiam  regularum^  rap.  4, 

70.  Memento.  Noquehsec  defunctorum  commemo- 
ratio  exstat  in  hoc  Cod.  sancti  Eligii  sed  reposui 
ex  Editis  :  exstal  tamen  in  hoc  CoHice  ras.  sancti 
Eiigii,  in  alio  Canone,  qui  hnbetur  feria  quinta  de 
Coena  Domini.  HHPcautem  defunctorum  commemo- 
ratio  habetur  in  omnibus  liturgiis.  juxta  antiquum 
morem  Ecclesiee,  cui  scmper  Oratio  pro  Gdelibus 
defunclis  in  hoc  liturgico  sacrificio  curft?  fuit,  ut  vi- 
dere  est  catechesi  sanrti  Cyrilli  totics  citata:  EiTa 
xoLi  uTrsp  Tw  7rpoxsxocpii}usvb>v  deycojv  TraTepcuv  xal  tirc7- 
xoTTwv  xac  ncivTfav  ot7r).cl>;  Tfov  ^aoav  7rtoxcxoc^7;ucv(uv 
jxgyco-TiQv  dv/jo-cv  Trco-TfuovTi;  co-so^Gocc  t«c$  *j;w;^ac;,  Oirfp 
«V  fl  ^iri7iq  ovawspcTac  ti5?  «yca?,  xac  vpcxw^caransc 
Trpoxscusvi;?  Ouo-ca;.  Id  est,  deinde  pro  aefunctis  san- 
ctis  l'atribus  et  episcopis,  deinde  pro  omnibus  ora- 
mus,  qui  intcr  nos  vita  functi  sunt,  maximum  esse 
credfutes  animarum  juvamen,  pro  quibus  offertur 
prccatio  sancti  illius  ac  tremendi  quod  in  altari  pro- 

f»osituin  est  sacrificii.  Etapud  sanctum  Augustinum, 
ibro  de  Cura  pro  mortuis  gerenda,  cap.  i  :  /n  mor 
chahaeorum  iibris  legimus  oblatum  pro  fnortuis  sacri- 
ficium.  Sed  et  si  nusquam  m  Scripturis  veterihus 
o/nnino  leqeretur,  non  parva  est  universse  Ecclesix, 
quas  in  hac  consuetudine  claret,  auctoritasMhi  m  pre- 
cibus  sarerdotis,  quae  ad  aitare  Domino  Deo  fundun- 


manquesunt;  Ta  (Td>v  sx  T&iv  o^&jv  o^oc  Trpoo^^cpousv  oc 
<yov).oc  aou,  XpcoTSy 'IovoTcvcav6^xac  Bso^fiapa,  ia  est, 
tua  ex  tuis  tibi  offerimus  servi  tui,  Christe,  Justi- 
Dianus  et  Theodora,  ut  scribit  Cedrenus. 

»  Abs  re  forte  non  erit  observare  auctorem  libri  de 
Sacramentis  qui  hic  laudatur  Eucharistise  consecra- 
tionAoi  et  panis  ac  vini  conversionem  in  corpus  et 
sanguinem  Christi  clare  ascribere  his  verbis:  Hoc  est 
enim  corpus  meum;  et  istis  :  Hic  est  enim  sanguis 
meus.  Praeiverat  TertuU.,  qui  lib.  iv  adverFus  Mar- 
cionem,  cap.  40,ait:  ^crep/f/m  panem  et  distributwn 
discipuiis,  corpus  illutn  suum  fecit,  hoc  est  corpus 
meum,  dicendo. 

^  Hsec  desiderantur  quoque  in  duobus  Theod.  [n 
utroque,et  inGemet.,ante  Afemementoetiam^eic.legi- 
tur  heec  oratio :  Memento  mei,  gnceso,  Domine,  ct 
miseren,  licet,  hsBcsanctaindigne^ibi,$anct6Pater 


Tantum  iilud  rogo,  ut  ad  altare  Domini  memineritis 
mei,  uhi  fuerttis  c- 

71.  El  dormiunt  in  somno  pacts.  Dicuntur  anims 
pro  quilms  hic  oratur  dormire  in  somno  pacis,  non 

omnipotens,  aeterne  Deus^meis  manibus  o/ferantur  sa- 
crificia,qui  nec  tnvocare  sancium  cu;  venerabile  nomen 
tuum  dnjnu$  mw;  se.i  quoniam  in  honcre  laudis  et  me- 
moria  giorioaissivn  ailectique  Fiiii  tui  Domini  Dei 
no.UriJcsu  Christi  offeruntur,  sicut  incensum  in  con- 
sprctu  divinee  Majestaiis  tuae  cum  odore  suavitatisac- 
cendantur.  Per  Christum  Dominum  nostrum. 

c  Addere  liceat  insignem  hunc  Cypriani  locum, 
eprst.  i,  in  Edit.  nova,  olim  66  :  Episcopi  anlecessfh 
res  nostri.,..  censuenint  ne  quis  frater  excedens  ad 
tutelam  vel  curam  clericum  nominaret,  ac  si^is  koc 
fecisset,  non  offerretur  pro  lo,  nec  saerifirium  pro 
iiQrmUione$ju$  ceUbfar$tur.  NequeenimMpud  aUare 


»1 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENMORUM  NOTiG 


m 


%90  fl°>^  exempt»  sintcrnciatu  purgatoni^sed  quia  A 
niiTla  jam  animi  perturbatione  yexaDtiir,  nuilis  vi- 
tiorum  stimulis  lancinantur,  vitam   seternam  omni 
cum  seriiritate  exspectant(»s. 

72.  Et  omnibuitn  ChHtto  quiescentibus.  Superior 
memoria  est  eorum  quorum  noinina  de  diptychis 
recilata  sunt ;  hapc  autem  eorum  est  quorum  nnlla 
est  apud  homines  recordatio,  parentum,  aut  amico- 
rum  defectu.  de  qua  sanctus  Augustinus  lib.  de  Cura 
pro  mortuis  habenda,  cap.  A  :  Non  snnt  praetei^mit- 
tendx  mpplicationes  pro  spiritus  mortunrum.  quas 
fariendas  proomnibus  in  Christiana  ratholica  societa  U 
defunctiSy  etiam  tnritis  nominibus  quorumcunque, 
iub  generali  commemoratione  snscepii  Ecclesia,  ut 
quibfis  ad  ista  desunt  parentes  aut  fitii,  nut  quicun- 
que  eognati,  vel  amici,  ab  una  eis  exhibeantur  ma- 
tre  communi. 

73.  Joanne,    Hic   videtur  intelligendus     sanctus 
Joaones  Baptista,  cujus  etiam  mcnlio  fit   in   litur- 
giis  sanctorum  Basilii  et  Ghrjsostomi  post  consecra-  B 
tionem. 

74.  5/^;iAano.  Sanctus  Stephanus  pnpponitur  hic 
sancto  MatthiflB:  quia  ante  illum  passus,  qui  etiam 
reputatur  par  apostolis. 

75.  Aiexandro.  Hic  est  Alexander  primus,papa  et 
martyr. 

76.  Agathe,  Lueia,  Huc  spectat  ilhid  sancti  Al- 
delmi  Schirburnensis  episc,  cap.  25  lib.  de  Virgini- 
tate :  Mihi  quoque  operse  pretium  videfur  ui  sanctx 
Agathx  rumores,  castissitnxvirginis  fMcife  praeco- 
nia  subsequantur,  quas  praceptor  et  ppedagoqus  nos- 
ierGr*egorius  in  Canonequotidiano.qunndo  Missarum 
uAemnia  celebrantur.paritercopulassp  coonoscitur,hoc 
Modoineatalogomartyrum  ponens.Felicilate,  Anasta- 
tia,  Agathn,  Lucia,  etc.  Nostcr  autem  Codex,  di- 
oeado  •  Agathm,  sequitar  flexionem  Grflenam. 

77.  A^ne.  Ita  in  Codice  Rhemensi,  de  quo  voca- 
biilo  infra  dicetur. 

78.  Anastaiia.  In  Cod.  Tiliano  additur  Euphemia»  Q 
In  liturgia  quam  sancti  Petri  esse  ferunt  adduntur 
Barbara^  Juliana  ^- 

79.  Meriti.  Id  est,  demeriti,  peccati.  Nam  statim 
sequitur,  Sed  venix  largitor.  Huic  interpretalioni 
utipulatur  vetus  expositio  ms.  Prflefationis  ct  Canonis 
Miss^rbibl.  Corb. :  Non  retributionem  peccatorum 
estimet.  sedipse  sit  venix  (ar^t^or.Etquandoque  me- 

.  rituni  sumitur  pro  peccato.  Sanctus  Au^ustinus,  lib. 
de  Cura  pro  mortuis  gerenda,  cap.  i  :  Quoi  um  iam 
maln  sunt  mertta. 

80.  Hsc  omnia  bona.  Qusb  altaribus  consecran- 
tar,  ait  Florus. 

81.  Sanctificas.  Kx  terrenasubstantiasanctam  fa- 
cis.  Sic  Firmilianus  Episcopus,  in  epist.  ad  Cypria- 
DDm  dixit  snnctificare  panem  ;  et  ipse  sanctus  Cj- 
prianus,  epist.  63,  dixit  sancfificare  calicem. 

82.  Vivificas.  Idest,  panem  inanimatum  convertis 

in  corpus  Chrisli  vivum,  inquit  Odo  Cameracensis  in  d 
Caoonem  MissaB. 

83.  Rrmceptissalutaribus  moniti,  etc.  Hanc  formu- 
lam  ad  Orationem  Dominicam  preambulam  tanffit 
MDctus  Hieronjmus  lib.  iii  contra  Pelagianos  :  Sic 
doeuii  apostolos  suos  ut  quotidie  in  corporis  iUius  sa- 
erifieio  291  credentes  audeant  toqui,  Pater  no- 
ster,  etc-  Ex  quo  antiquitas  hujus  formulffi  constat. 

84.  Paier  nosier.  etc.  Vetus  et  apostolica  est  consue- 
lodo  ut  Oratio  Dominica  super  Christi  corpus  recite- 
tor,  ut  notum  eat  ex  omnibus  liturgiis,  sancto  Gre- 

Dei  meretur  nominari,in  sacerdotum  prece.qui  ab  al- 
tari  saeerdotes  etministros  voluit  ai'ocarefe\c.  Vides 
nior^^m  Cypnano  longe  antiquiorera.  Et  sane  ilJius 
mminit  Tertnll.  lib.  de  Coron.  mil.,  cap.  3,  lib  de 
Exbortat.  castit.,  cap.  2,  lib.  de  Monogania,  cap.  10. 
«  lo  vet.  Sacrament.  Gallic.  legitur  quoque  Aga- 
ike,  Agne,  ordine  tamen  inverao ;  nam  Agnes  Aga- 
thajD  preoedit  hoc  in  God.  In  antiquo  Kaienaa- 


gorio.  ^  Iib.  VII  Regesti*  epist.  63  ;  sancto  Hiero- 
nymo  paulo  ante  citato.  Usus  etiam  illius  apparetex 
sancto  Ambrosio,  lib.  v  de  Sar.ramentis,  cap.  4.  Ex 
sancto  Anastasio  Sinaita,  scrm.  de  synaxi :  Iloia  ydp 
i(TTi  TorjTij;  xa7aXv7Sfli)(  ^sivotij^,  t6  fiii  fiovov  >|*rj^e- 
aBai  7y  yr^otrcfo  xaT  cxf^vijv  tijv  ^o€c|Offv  Qi>|oav  rlji  Octa; 
0'vv«?s«.»;.  aA)a  xai  rot;  javTrJiv  uiti/.fol^  uvi; Tixaxscv  ; 
TLaimp  'kiyoyrai  cv  7tpo(Ttu)rf  t6,  Kai  a^c;  liuXv  ofsikin^ 
fiaza  i}arh\t^  etc.  Id  est :  quanta  est  hrTc  destructio 
non  solum  Christo  mentiri  tremenda  illa  divina;  sj- 
naxeoshora,  scd  adversus  fratres  suos  iram  tenere  7 
etsi  dicant  in  Oratione  :  Dimitte  nobis  debita  nostra^ 
etc.  Ex  sancto  Augustino,  epist.  59,  ad  Paulinum  : 
Ut  vrecationes  accipiamus  dictas.  quas  facimus  in 
cetebrnfione  sarramentorum,  anteqvam  illud  quod 
est  in  Domini  memainciptat  benedir.ti,  Orationes.cum 
benediritur  et  sancti/icaturet  ad  distribuendum  com- 
minuifur,  qunm  tofam  petitinnem  fere  omnis  Eccle- 
sia  Oratione  Domimraconcludit.  Ex  Optato  Milevita- 
no,  1.  II  contra  Parmenianum  :  Etenim  inier  vicina 
mnmenfa.  dum  manus  imponitis,  et  delicfa  dona- 
tis.  mox  nd  altare  cnnversi  Dominicnm  Oratinnem 
prxtermitfere nnn  pofestisMutique dicitis:  Paterqui 
es  in  rceliSj  dimitie  nnhis  dehifa  ef  percnfa  noster.  Ex 
sancto  CjprianoJib.de  Oratione,cum  nitilli  Orationi 
Dominicm  ob  reverentiam  prsemitti  pra^fationem, 
quRP  sane  tantum  in  Missap  sacrificio  dicebatur.  Et 
ex  TertuIIiano.  lib.  deOratione,  in  quo  postOratio- 
nis  Dominica;  expositionem  caetera  ad  missae  sacrifi- 
cium  spectant ;  et  ex  sancto  Cmsario  Arelatensi,  ho- 
mil.  t2,  ubi  agens  de  sacrificio  Missae  hflec  ait :  Aut 
quandoOratio  Dominira  dicitur,  quis  est  qui  humili' 
teraut  veracifer  clamet:  Dimittenobisdebifa  nostra  f 
Recte  autem  commemorationi  defunctorum  in  his 
Sacramentariis  hsec  Oratio  postponitur,  quia  id  vctus 
postulaiconsuetudo,  quam  videre  est  apud  sanctum 
C.yrillum  Catechesi  v  mystagogica  :  MsTa  TauTa  Tiftv 
cuyi^v  ^cyouEv  cxcivqv,  qv  6  cruTiio  iraoiitaxt  toc;  ocxcioc; 
«uTov  fiaBinTat^.  Id  est :  Post  hic  (hempe  commemo- 
rationem  fidelium  defunctorum)  dicimnsOrationem 
illam  quam  Salvator  suis  tradidit  discipulis,  ae 
proinde  in  omnibus  liturgiis  Canoni  subjungitur ; 
quia,ut  optimenotaisanctus  Augustinus  lococitaco, 
totam  petitionem  fere  omnis  Ecrlesia  Orntione  Dnmi- 
niraconcludit.  Huic  Orationi  sacerdos  olim  subjun- 
gebat  haec  quae  non  habentur  in  hoc  Canone,  sed 
referuntur  asancto  Ambrosiolib.  vi  de  sacramentis, 
cap.  5  :  Quse  sequuntur^  nudi  quid  dicat  sacerdos: 
Per  Dominum  nosfrum  Jesum  ChristumAn  quottbi 
est.cumquo  tibiest  honor,  Inus,  glnria.magnificentia 
potestns  cum  Spiritu  sanrfo  a  ssecuUs,  ef  nuncetsem- 
per^et  insaecuta  ssecvlnrum*.  Ubi  nota  hanc  formulam 
et  nunc  et  semper  esse  juxta  ritum  Graecorum,  qui 
non  pnemiltebant  hajc  verba  :  sicut  erat  inprincipto 
ut  notavimus  ad  Concordiam  regularum.ln  liturgiis 
sanctorum  Jacobi,  Rasilii  et  r.hrysostomi,  ha^c  verba 
huic  Orationi  subjiciuntur  :  ''Otc'  9ou  cotIv  ij  ^avCktia, 
xai  ii  ^uvajxc;,  xat  ii  9o^a  tOv  naTo6c,  xai  toO  Ttou,  xal 
Tov  oytou  nvcJuaTo;,  vOv  yiai  atct,  xal  cc;  toO;  atoiva; 
Tftjv  alwt^y.  td  est:quoniam  tuum  est  regnum  et 
potestas  et  gloria  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti, 
nunc  et  semper,  et  in  saecula  smciilorum.  Hinc  ca- 
piendus  est  sanctus  Ca^sarius.  dial.  i.  q.  29  :  Tda  ^tf 

er/yfkta  CTroucvot,  xac  ^ucc;  ocov  cvco^^^voucv,  crcvcxcflj; 
Tov  XotTT6v  cv  T6*  xac|i>&>  Ti5?  ^cca;  twv  ^uttcxcI>v  Ts\tTfjq, 
^ociivTc;  oTt  ffov  t6  xoaTo;,  xat  ii  Savc^cca,  xac  (^uva^t;, 
xat  ii  ^oSa.  Id  est,  nunc  angelum  imitantes,  et  nos, 
quantum  possumus,  victoriose  Christum,in  tempore 

rio  Carthafi:.  edilo  ad  calcem  Act.  Mart.  a  nostro 
Theod.  Ruinart  legitur.  Nonas  Febr.  sanctx  Mart. 
AgathdB. 

*>  In  Cod.  Cemet.,  post  Anas^astoleguntur  nomina 
sanctorum  jEtheldrythse  et  Gertrudis .  Vet.  Sacrara. 
Gailic,  post  Banclam  Luciam,  meminit  solius  Eu- 
genieB. 

e  Nuno.  lib.  ix,  epiai.  12. 


m 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAHENTORITH  NOTJB. 


m 


mystici  sacriflcii  claroantes.cjuia  tua  est  fortitudo.  et 
regnnm,  of  polepfas.  et  glona. 

292  ^•'>-  Etbeafis.  Ita  \n  ('.odicihas  Rodr.  elRat. 
In  Miss.  Rom.,  rNw  h**atis. 

f^fi.  Atque  Awirpo.  In  Tod.  Tiliano  additur  nernon 
et  hfiatis  mnrtyrihiia  tiiis  Gprraaio  et  Prntasin.  Qui 
sunt  Pntroni  illiusF>rlosi«>.  rnjiis  olim  pr«l  hir  To- 
dex  Tilianusncmpc  Salanensis,ul  in  pricfatione  dixi- 
mus  a- 

87.  Xemnn  heato  Stephann.  HrRc  non  exstant  in 
Edilis.  Scd  olim  post  hapc  verha  ntque  Anffrra]ie(y- 
hat  addpre  qiioslihot  sanctos.  ut  olanim  ost  ox  Co- 
dice  Tiliano.  Lihf^rann^.  uxque  Petro  et  PnuLn,  hic 
nnminatim  (fnalesrofufHt^  vel  qiiantos  rnmmemnrat . 
Ubi  t6  quantns  est  qunt  ;  et  Microlof^o  cap.  2S  : 
Atque .indrea .  Hic  nominat  qnotqmt  sanctos  volue- 
rit . 

88.  Aqntis  Dei.  Ilanc  Orationem  Sergius  papa  I  in 
Missa  cantari  jussit,  ut  refert  Anastasius  in  eju« 
Vita  :  Tltc  statuitut  tempore  con/ractionis  dominici 
corpnris  A  qnus  DeiquitnlUs  neccata  mundi.miserere 
nnhis,  nHern  et  vnpuln  dernnin^'etnr.  Idem  scrihit 
Walfridns  Strabo,  lih.  de  Rohus  Ecrl..  cap.  22.  Hic 
antom  desinit  ordo  Mi^^sa»  tam  in  nostro  Cod.  sancti 
Eliffii  quam  in  ^'od.  Rodradi.  et  in  excusis  b. 

nis  ita  expositis  non  abs  re  eril  qujedam  suhne- 
ctero  ex  Codice  Tiliano.  qnjTi  ad  coremonias  anti- 
quas  in  hujus  Canonis  recitationepertinent^in  hunc 
modum  : 

«  To  i^itur,  clpmentissime  Pater.  usque  haboaset 
benedicas  hfoc  dona  :  Hic  siqnat  oblatam  et  calirem 
tribus  viribus.non  tnmrnsuh  una  crure.sedsepnratim 
sinqulis,  singulas  facienscruces.  Hjoc  dona,  hattc  mu- 
nera,  hfpp  sancta  sacrificia  illihata,  usque  Memonto 
Domino. ///rnomiwa  vivnrummemoi entursivolueriSt 
sednon  Dnminicadie.nisi  rgeteris  diehus.FJ  omnium 
cironmstantium,  usque  Cosmjo  ot  Damiani.  Si  fue- 
rit  nafalis  snnctnrumyhicdi^nf  .'Sodot  diom  natalitii 
bf^atorum  illornm,  nuf  beatiillius:  et  omnium  san- 
ctorum.  usque  perChristum  Dominnm.  Hir  inrhnat 
se  usquend  nlfare,  dicens:  Hanc  i|?itur  oblationom, 
ws<///<?  inbeas  ^reffe  numerari.  per  Christum  Domi- 
nnm.  !!ir  erinit  sursum.  Oblatnm  sntam  hic  hpnedi- 
cit :  Qnam  ohlationem.tu  Oeus.  in  omnihiis,  qujpsu- 
mus,  bonedictam,  ascriptam.  ratam.  rationabilem 
acceptahilomque  facore  digneris.  Hic  nmbo  siqnatjd 
est,  ohlntnm  et  cnlicem  ;  nt  nobis  corpus  ot  saniruis, 
usqiie  omnipotontom.  tihi  ^ratias  agens  bencdixit, 
fregit.dodit  discipnlis  snis  direns,  nsque  item  tibigra- 
tias  afrons  honodixit.  Hic  quatunr  vicihus .%olam  obla' 
iamsnnrJifir.et  rLe^e,  siqnef}.!n  quinta  vire super  ca- 
liremaolum  crnrem  fnriens:  Ilostiam  puram.Hostiam 
sanctam,  Hosfiam  immaculatam,  panem  sanctum 
vitfn  a^t<»rnflP.  et  calicom  salutis  pprpoluae,  usquexvcx- 
maculatam  nostiam.//i>  inclinntseiternm  juxtn  al- 
tnre  dicens :  supplices  te  ro^amus  omnipot^ns  Deus. 
Hic  oraf  anud  se  quod  voluerit.  Deinde  dicit  :  Jnhe 
hwc  porferri  por  manus,  usque  in  conspeotum.  /fic 
seeriqit  haec  verba  dic^ns  :  Ut  qnotquot  ex  hac  altaris 
participatione,  usque  per  Christnm.  Hpe  Orationes 
dux  dicuntur,  una  super  dipfychns,  altera  vost  lectio- 
nemnominum:et  hocquofidinnis.  velinagendis  tantum' 
mndo  diehus.  Menipnto,  Domine.  et  eorum  nomina 
qni  nos  prsecessernnt  cnm  sisrno  fidoi,  et  dormiunt 
in  somno  pao.is.  Ef  recitantur  nomina.  Drinde  post- 
quam  recitata  fuerunt^   dicat  :   Ipsis,    Domine,    ^t 

•  In  SPCundoThooH.,  \iQ^iatque  Andrea^  subjunjfi- 
tur  :  nernon  rf  sanr.iis  mnrtyr.  tuis  Stephano,  Quin- 
tino,  atque  Nicasio,  sed  et  beatis  ronfeasor.  iuis  Gre- 
gorio,  Medardo.  ntque  Eligio,  cum  omnifms,  etc. 

b  In  Cod.  Roir.  Snoc.  deest  .4.7»ii5  /)/»i,  ptc.In  Cod. 
Gempt.,  Dost  AgnusDei.explidt  Canon  Missx,  \n 
ppiori  vero  'i'heoi.  a'Mitup  lAgnus  Dei  qui  tollit 
pecc.  mundi,  dona  nobis  pacem...  Hasc  saero  sancta 
eommistio  corporis  et  sanguinis  Domini  nostri  Jesu 
Chriitifiatmihietomnibufsuvmtibus  talusmentiset 


f^  omnibus  in  Christo  qaicsceDtibns  locam  refrigerfi, 
hicis  et  pacis,  ut  indulgoas  doprecamur.  Per  eum- 
dem.  Nobis  qiioque  peccatoribus.  usqne  sed  veniffi, 
qna»snmns,  larj?itor,  admilte.  Hic  erigens  se  arr.hi'' 
diaconusvenietMinvolvenscalicem  mappula,  terat  il- 
lum  rnntrn  dnmnum  panam.  Pep  quem  haec  omnia. 
Domine,  somporbona  creas.  Hic  amho  signat.id est, 
ohlntam  ci  cahcem  293  tf*^^^-^  virihussingulissingulas 
faciens  rrures  :  sanctificas,  vivificas,  bonedicis,  et 
prapstas  nobis.  Hic  levat  domnus  papa  oblalas  duas 
usque  ad  nram  raliris,  et  tangens  eum  de  ohlationibus 
tinente  illum  arrhidiarono  dirit  :  Per  ipsum,  et  cum 
ipso.  et  in  ipso  tibi  Oeo  Patri  omnipotenti,in  unitate 
Spiritus  sancti,  omnis  honor  et  gloria.  Tnnr  dicit  in 
altum  :  Por  omnia  siecula  sflpculorum.  Tunereponit 
in  altari,  et  dicit  in  altum :  Oremus.  Deinde  dicit : 
Pr.TCcptis  salutaribus  moniti,  et  usque  scd  libera  nos. 
Tunc  dicit  domnus  papa,  interveniente  nullo  sono, 
fianc  Orationem,  libera  nos,  ««^«ePetro  etPauIo.fftc 

|.  nominatim  quales  voluerit  sanctos.velquantos^comme- 
mnrat.  Deindeinfe^t:  Cum  omnibus  Sanctis.dapro- 
pitius  pacom,  usque  per  omnia  sa^cula  sseculorum. 
Amen.  Deinde  dirit:  Pax  Domini.  Deinde  datpacem 
altari  vel  patetiap,  et  sic  sibi  dat  pacem.  Cum  vero 
dnmnus  papa  dicit  Pax  Domini  sil  sompervohiscum, 
nnn  mitfif  vartem  de  Snnrta  in  ralicem.sirut  opteris 
sacerdntihus  mns  est.  Dum  confringit,  Agnus  Dei  di- 
cit  Etexpletacnnfractioyie  quando  communicat  dom- 
nusnpostnliciis^partem  sibi  mordet,et  reliquam  in  rali- 
cem  miltit^  fanens  crucem  de  ea  tribus  vicibus  super 
calicem  nihil  dicens,  etsic  confii^atur  de  calieeAe- 
nente  calicem  archidiacnnn.  Qnando  vero  domntu 
apostolictis  descendit  ab  altarijncipitcommunicars 
pnpulus,  et  dicitur  Antiphona  ad  communionem. 
ExpletacommunioneetAntiphona,tnnc  surgitdomnus 
papny  Pt  venietis  ad  altnre snlutat,  altius  dicens  :  Do- 
minus  vobiscum.  et  cum  Spiritutuo.  Deinde  Ovalio- 
nem  dtcit :  Qnod  ore  sumpsimus,  Domine,  mente 
capiamus.  et  de  munere  tomporali  fiat»  nobis  reme- 

t^  dium  sempiternum.  »  Hactonus  Codex  Tilianus.quae 
tamcn  habentur  etiam  apud  Hittorpium. 

89.  Ad  nonam.  ita  in  Editis  et  in  Cod.  Rhem.  In 
Cod.  Ratoldi  legitur  Hnra  nona.  Olim  in  scmijejuniis 
MissH^  tenobantur  horanona.  Consule  observationes 
nostras  adConcordiam  regularum. 

90.  Deus.  Pater  vidolicct,  ad  qucm  dirigenda  est 
Oratio  in  MissiX  sacrificio,  juxta  decrctum  concilii 
Carthag.  ni,  cap.  23  :  Et  cum  altari  assistitur^sem- 
per  adpatrem  dingatur  oratio,\nieTd\im  tamen  diri- 
gitur  ad  Filium. 

91.  Prsesfa  uf  Uniqenitum  tuum,  otc.  IlaBC  citantur 
ab  Alcuino.lib.  vii  contra  Felicem  Urgelitanum  epi- 
scopum  :  /n  Missa  namque  humanas  Natfvitatis  ejus- 
dem  Dnmini  nostrijta  cnntat^e  solemnus  :  Prxstaut 
Vnigenitumtuumjquem  Redcmptwem  lieti  suscipimtUt 
etc. 

92.  Qui  tecum  vimt  et  regnat  Deus.  Nota  olimin 
conclusione  Orationnm  seu  i^ollectarum  vocabulum 

D  Deus proxime  socut  um  fuisse  verbum  r^»a/,quemad- 
modum  videre  est  in  Missa  Amhrosiana,  in  Cod.  Ti- 
liano.  ct  in  aliis  Codicibus  nostris  mss.  et  in  exposi- 
tione  ms.  Pnefationis  et  Canonis.  bibl.  Corbeiensis: 
Cuin  dicit  Qui  tecum  vint  et  regnnt  Deus  in  unitate 
Spin'us  sancti,  cuU  nnpulum  credere  etintelliget^e^ 
etc.  Quodconfirmat  Micrologus,  cap  6  de  Observa- 
tionibus  ecclesiasticis :  Sciendum  autemvx  illausita' 

corporis,  et  ad  capescendam  vitam  xternam  prxpor 
ratio  saluiarii.  Amen.  .  .  Post  pacem  dicat  in  corrle: 
Pax    Dei   qua  exsuperat  omuem  sensum^  custodiat 

corda  nostra  et  intelligenlias  nosiras  Amen Ad 

dandam   pacom Pax  tecum....    Post  pacom : 

Pax  et  chMritas  Dei mafieat  semper in  cordibus  nosi* u. 
Amen. 

Oratio.  —  Domine  Jesu  Christe,  qui  dixtsH  apostO' 
lis  iuis,  etc.  Ut  in  Missali.  Sequuniur  quatuor  Ora- 
lioneB.  .     . 


I8S 


IN  S.  GREG0R1I  LIBRUM  SACRAHRNTORnM  NOTiC!. 


m 


ta  eonclusionePer  Dominum  nostrum.qund  Bomanus 
Ordoet  aniiqua  exemplfnia  nomen  Deivuerftonunt, 
ubi  dicitur.Qui  tecum  vioitptregnat  Denn.ijKi  tamen 
moiterni pnsi  nomen  Spiritus  annrti  suhjutujne  «o- 
lent .  Et  hxcutique  cnnshetmtn  eham  npnd  /inmn' 
ntts  Oiteo  ini*atuU,  ut  antiquae  traditinnis  294  ^^- 
serutionon  sine  scandalo  Inntm  hnbere  pnssit.  Ubi 
vi>les  scriciu  iilain  verboruni  (\upo  esl  ia  nostrii»  Co- 
dioibus  inss.  fuisse  antiquum  iisuin. 

93.  l*er  onmiii  sarutii  sieculntum.  Antiqua  h/nc 
Orationis  formula  apud  Christinnos,  ut  vidcre  est 
aputi  sanctum  IreuiPuin,  iib.  i  adversus  hupreses, 
cap.  l*'A)./«xat  ]^aa^  vj/j^oinziv.  /r/ovra;  it?  roO; 
Ki-ktva;  T10V  aif^iMhi^t.  Id  cst  ;  Atque  adeo  nos,  cum  in 
gratiaruin  actione  dicimus  In  sa^cuia  saecuiorum  ; 
cui  siniiie  et  illud  quod  refert  TcrtuIliaDus  lib.  dc 
Spectaculis,  it;  ai^viva;  Ut:  aieovor,  aHi  omnmo  dic  re 
nisi  0*^0  et  Chrinfo. 

94.  Superablata.  Ita  in  Codicibns  Rhom.  ftodrndi 
et  Katoldi.  In  tlod.  Tiliano  habctur  Seci-efa,  ut  in 
tditis  ;  siepissimc  Super  nblata.  In  appendic.e  Ro- 
dradi,  »  Secreta.  Uicitur  Super  oblatn  litec  Oratio, 
quia,  superpanemet  viniim  oblalainMissarecitatur. 

95.  Prpefatm.  Kst  *>  Oraiio  seu  gratiarum  aclio, 
qiiie  (>noni  pnemitlitur,  (fuadisponitur  sacerdos  ei 
p=<pulusadtremeDdorummysiteriorumconrectionein, 
cujus  iiientionem  facit  sanctus  Cyprinmus,  lib.  de 
Oratione:  Ideo  et  sacerdos  ante  Oratinnem ,  Pf^a^fafione 
praemissa,  parat  fratrum  mentes,  direndn  :  Sursum 
cor.ia  ;  et  in  concilio  Milevitnno  ii.  cnn.  9:  Ptacuit 
etiam  iitud  ut  preces,velOrattnnes,  seu  Missge,  quse 
prohataefuerint  in  conciiio.sive  PrgefationesMvecom' 
mendationes,  sivemanuum  impositwnes,  ab  omnibus 
cplebreniur,  A  sancto  Joan.  Chrysostom.,  homil.  3 
io  Kpil.  ad  Coloss.,  excusa  temporc  Clementis  sep- 
timi  papa^  dicitur  rooGoisTc;.  In  Cod.  Rhem.  dicitur 
(nntettada,  inultisin  locis  :  unde  in  expositione  Mis- 
w  niss. biblioth  Thuan«»:Ver<? diffnum  etjustum  est, 
t\c.t]oni€Sfaturvero  sncerdos  fixam  ac  veram  profes- 
fionempoputiyid  est^gratiasreferre  Deoessedignum. 

Mu.tn^  autem  hic  ponuntur  Pra^Fationes,  ut  in  lildi- 
tis.  el  in  Codicibus  Rhemensi,  Ratoldi.  etin  secun- 
da  parte  Codicis  Riniradi :  novem  tamon  fcrunt  dun- 
laxal  receptas  a  Felagio  papa  11,  quibus  nunc  utitur 
Erclesia  Romana,  utvidere  est  in  ejus  epistoln  apud 
Bun:harduin,  lib.  iii,  cap.  (K).  Seddecretum  non  te- 
nui<se  satis  notuin  est  ex  nostris  Codicibus,  et  ex 
Fditis:  atqiie  etiam  ex  his  verhis  Guitmundi,  lib.  it 
decorpore  cl  Sanguine  Christi  :  Prtefatinnem  istam 
quxfiertotumpeneorbem  Lafnium  inferEpiphnniam 
ei  Sepfungesimam  in  quadnm  die  Dominira  fiabetur, 
hir  supp*}sui  hxccontinenfe^n:  uiSferjie  Deus.et  tibi, 
k'mc  immolatumis  Hostiam  nffprrCyqupe  estsnlutifera 
ttineffabilf.  di-imegratise  sncrnmenfum.quse afferinr 
apfurimis.et unufn  corpus  Christi  sancti  Spirilus  in 

*  Secreta  dici  a  secretiune  doiiorum  et  ublutionum, 
quorumdam  eruditorum  est  sententia  :  hiuc  cadom 
Oniijo  quie  in  nonnullis  Codd.  libri  sacrainentorinu 
^\C'.\\iT  ."super  obtata,  iii  aliis  esiSecrela^  quod  videre 
es:  i<ic  in  Cod.  Puiiiei.  el  Vatic.  Iluic  sententiii' ob- 
stare  videtur  quod  legimus  in  Cod.  velus^tissimo  lib. 
Sdcr.  EccJesiae  Turon.,  ubi,  pro  Secreta,  habetur 
Afcana.  Eiin  appendice  Ord.  Hum..  ex  Amalarii 
ecio^  ineumdem  Rom.  OnJinfm,  n.  '^4,  de  Secrela, 
5ic  liubetur  :  Secreta.  dicitur,  tn  quod  secretam  Ora- 
tm*^n  *iat  episcopus  supei*  obtationem,  etc.  Vide 
etiaai  n.  i7,  apud  Mabil.,  tom.  II  Museei  Ital.,  pag. 
55Het559. 

»  Id  vet.  Sacrameutario  Gallic.  vocatur  Cori/tf.s/a/fo, 
uti  in  Missaii  Galiic.  et  in  Gothico  a  doctissimis  Tho- 
oriisio  et  Mabillonio  vuigatis.ln  Gothico  dicitur  etiain 
aiquando  /mmnlatto.  Nomine  Praefntinnis  in  veleri- 
b'ii  iiji^  Missaiibus  intelli^^itur  prima  litur^ia"  purs, 
quif-  est  quxdaiD  adhortatio  a  1  popuhim,  ut  iJeo 
exoraado  atteutius  iacumbat,  utobservat  Biabili.  iib. 
ide  ULurs*  Gallic,  c&p.  3,  d,  17.  lu  Missali  Fraa- 


A  fusioneperficitur.SinguliaccipiuntChristum  Domi' 
num^  et  in  singulis  portionibus  totus  esi.  Et  Algeri, 
lib.  1  de  Voritntecorporisetsanguinis  doniinici.cap. 
irJ.  Item  .Atnbrnsius.  Dominirn  v  post  Epiphnniam  : 
Singvli  nccipiunt  Christum  Dominnvi.  et  in  singulis 
pnrfintvfnis  iotns  est ;  ner  per  sinnnlivi  minuitur^sed 
intrnrinn  se  priphct  in  smgulis.  (J\}\v  verba  exstant 
in  i'ra*l'atione  ejnsdem  dominicaj  qiiinta»  post  Kpi- 
phnniam  in  cditis  Sacramentariis.  et  iii  nostris  Cod. 
niss.  ncc  est  inter  illas  quiP  excipiiinlur  a  Pelni?io 
pnpn.  Kx  quo  lit  vixantequndrimgentosannos  Kncle- 
siam  Romnnam  ab  ejusmodi  Privfationihus  nbsti- 
Duisse.  Novem  Pelauii  Frfpfalionihus  nddila»  du;e. 

9{).  Ad  (jitmplendum.  Itn  in  Codicibus  Rod.  et 
Ratol.  Siqnidem  olim  itaappellnhntur  ultima  Oratio 
Missa*,  ut  lestatur  Walfridiis,  295  ^^P-  --  *^^  ^®* 
bus  eccl.  :  Hst  autem  legifimum  tempm  communi" 
candi  ante  ultimam  Orrtionem,  quaedicitur  adCom-^ 
plendum.Uei  appollatur  quod  sit  complemcntum  et 

B  conciusio  totiusMissce.Sanctus  Augustinus.epist.59, 
ad  Paulinnm.  nppollnt  (iratiarum  Actionem:  quibus 
perarfis,  inquit.  et  participnfo  fanfn  snrramrnfo, 
grnfiarum  Ariiocunrta  coucLudit.  In  Cod.  Rhcmensi 
appollntnr  Pnst  rnmmuntonem.  In  Missnli  Romnno, 
unico  vocahulo,  Postmmmunin. 

97.  Per  eumdefn  Dnminum,  etc.  Concluditur  Ora- 
tio  pcr  Filiuin.  quia  Mediator  est  Dci  et  hominum, 
per  quom  acccssum  habemus  ad  Patrcm,  inquit 
Apostolus;  idqiic  juxta  antiquum  ritum,  cujus  me- 
minit  Optntuslib.  ui:  Paganumvocis eum  qniDeum 
Patrem  per  Fitium anteejusaramrogaverif .WhymOy 
in  cap.  VII  liipist^ad  Hchr. :  Unde  et  sacerdotes  Ec^ 
cLesup  alfari  assistentes  dicunt  :  Susnpe,  Domine 
sancfe  Paler^  preces  populi  tui,  per  Dominum  nos- 
trum  Jesum  Clirisiuni  HLium  tuum. 

98.  In  Vigilia  Domini  in  nocte.  Ita  in  Editis,  et  in 
Codice  Rhcmensi :  In  vigHinnatalisDnmiyiiinnocte, 
quod  pcrindc  est.  Ita    dicitur   propter  vigiliam  no- 

G  cturnam.  Nam  superior  vigilia  ad  nonam  est,  quod 
vulgo  porvigilium  dicitur,  pridie  videlicet  ipsius  fc- 
sti.  In  Cod.  Rotradi  :  Nafnlis  Domini  nd  snnriam 
Mnriam  Majorem  \nC.oi\.\\ii{o\d\:Nocteadsanrfam 
Maniam.  Apud  PnincIlum:3/er/»Vi  nocte  ad  sanctam 
Mnriam  Majorem;  c  sed  illud  t6  media  vidctur  ad- 
ditum  a  quodam  corrcctore. 

99.  //*  trinovocahuto.  Ita  in  Editis  et  in  Codicibus 
Rodrarli  ct  Rhemcnsi,  non  exchisis  tamcn  personis. 
Ita  aliqunndo  lociiti  sunt  antiqui  Patres.  Sanctus 
Cyprianus,  epist.  75  :  Qund  qui  fmpfizntus  sit  gra- 
tinm  ronsequi  notuerit.tnvocafa  Trinifote  nominum, 
Palris  ct  Kilii,  et  spiritus  sancti.  PrudentiuSt  in 
Psyrhomachia. 

UnuiM  iiaiuquc  Deuni  coliinus  de  noiiiinc  trino. 

100.  Benedirtio,  ^  Antiqua  olim  fuit  consuetudo 

corum  exstat  integra  Prtcratio  communis  Missalis  Ro- 
mani.  De  PraE^fatione  celehris  et  Canon.   9  conci.ii  ii 
Miievit.  :  Placuit  etinm  illud  ut  preces  vel  Orationes 
seu  Missx  qux  probaix  fuerint  in  conciliOf  sive  Prae 
fattones ab  omnibus  celebrentur. 

t*  Non  legitur  in  Cod.  Rcg.  Succ.,  nec  in  Gemet. 
Et  in  h]d.  Vatic.  el  Gussanv.,  quibus  consentiunt 
dun  Theod.  In  lisdera  legitur  ut  in  Kd.  Pamel.  :  Ad 
sancfam  Mariam  Majoreni.  In  Kalendario  Rom.  a 
Joanne  Frontone  iilustrato  tantum  habetur  ad  san- 
ctam  Mariam. 

<t  De  Benedictionibus  ouo}  passim  occurrunt  in  san- 
cti  Eligii  Cudice  quem  .\ienardijs  edidit,  consule  nio- 
nituin  quod  Rene>iictionaii  intra  edendo  prieinitte- 
inus.  In  Missali  Gothico,  lib.  m  de  Liturg.  GHllic, 
Mabiilonii  cura  edilo,  null(B  {'ere  occurunl  .Missie  in 
quibus  non  legantur  Benedictiones,  verum  a  nostris 
plane  diversup.  In  .Mitjsali  Gallicano  vel.  ibidein  vul- 
galo  aliquae  suut  etiam  BenedicLioDes,  al  aliffi  prorsus 
el  breviores. 


D 


187 


IN  S.  GREG0R1I  LIBRUM  SACRAHENTORDM  NOTiC. 


M8 


ut  episcopus,  antequam  Eucharistiam  perciperet, 
populum  benedicerct  quibusdam  conceptis  precatio- 
nibus,  ut  in  toto  lioc  Sacramentorum  libro  videre  est. 
ner.non  in  Codicibus  Rodradi.  Kiiem.,  Katoldi  et 
Tiliano,  alqiie  etiam  in  Ordine  Romano,  sirut  et  in 
▼eteri  Pontificali  Homano  dedicato  Leoni  X  pont. 
Maximo,  in  quibus  plurimas  Benedictionos  reperire 
est ;  constatque  ex  sancto  Augiistino  mox  citnndo, 
et  ex  Haymone,  in  cap.  u  Epist.  I  ad  Timothenm  : 
Postululiftne^  sunt  Benediciiones  episcopales.quas  di- 
citepiscopus  suner popidum^  invocansnomenDmiini 
sii;)0ri//tt7/i.  Idquc  juxla  mentem  sancti  Augustini 
moxcitandi.  Pni^cise  autem  dabatur  illa  Benedictio 
dicta  ciausula  Orationis  Libera  nos^quxsumus.  Per 
omnia  sxcula  saerulorum,  ut  liquido  constat  ex  Or- 
dine  Romano  (tn  secundo  ordine  Proces$ionis) :  Cum- 
queepisnopusPaternoster  finierit,  accipiens  archisuh- 
aiaconus  paienam  ah  AcolytOy  offerat  eam  archidia- 
eono.  llLe  aufem.ut  episcopus  dicit  Dapropiiius  pacem, 
patenam  illiaccommodanSyhumerum  ejus  osculeturMa- 
iimque  episcopo  dicente  Per  omnia  sxcula  sasculorum^ 
accipiat  Benedictinnalem  librum^  et  conversus  adpo- 
pulutn  dicat  :  Humiliate  vos  ati  Benediciionem ,  ei 
elero  respnndente  Deo  qratins,  porrigat  episcopo  li 
brum.  Expleia  autem  bpnedicUone,  veniens  presbyter 
accipiat  Benedi:tionem  ab  episcopo.  Idcm  videre  est 
in  .Missa  P.iscliali  Codicis  Ratoldi :  Post  Domintcam 
Oratwnem  dum  finierini  Libera  nosa  malo^  annuente 
episcopOy  dicat  diaconus  :  Humiliaie  vas  ail  Benedi- 
ctionem,  et  populus  resp.  Deo  graiias.  Et  episropus 
dicai  hanc  Benedicfionem :  Benedicat  vos,  etc.  Et  tn- 
de  aecipiens  parfem  corporis  Domini,  die.at  :  Pax  Do- 
mtni  sit  semper  oobiscum.  296  ^^i  ^^^^  verba,  dum 
finierint  Ltbera  nos  a  mnfo,  non  ita  sumenda  sunt 
quasi  pr.necise  his  dictis  benedicat  episcopus,  sed 
quae  sequuntursubaudienda  sunt,  usquoad  Pax  Do- 
mini  sitsemper  oobisctm.  Ita  etiam  in  Pontificali  ms. 
Eccl.  Rothomngensis  feriae  5  in  Ct^na  Domini  :  Li- 
be.ra  nos,  etc.  Per  omnia  saecula  sxculorim.  Amen. 
Tunc  dicat  diaconns :  Humdiate  vosad  Benedictionetn. 
Ei  episcopus  versus  populum  dicat:Benedicat  ros  om- 
nipotens  Dominus,  etc.  Idem  clarum  est  ex  Missa  ab 
Illyrico  edita :  ^on  miitat  episcopus  in  caltcem  par- 
iem  obiatae,  ut  presbyteri  solent :  sed  exspectei,  do- 
nec  finiia  Benediciioneepiscopuscommunicaredebeat; 
et  iunc  accipiens  partem  qnamantea  fregerai,  tenens- 
quesuper  calicem,  immtttens  dicens :  Sacri sanguinis 
commisiio,  etc. 

At  in  Hispania  dabatur  hnec  Benedictio  tantum 
post  commistionem  corporiset  sanguinis,ut  planum 
est  ex  Missa  Mozaraba :  Lfbera  nos,  qufpsumus,  Do- 
mine  Et  tundendo  pectus  dirit:Pone,  Domine,  /inem 
peccalis.Qua  finiia.acceptamparticulam^quadicitur 
regnum,pr,vmissa  Oniiionp,ponit  suver  calicem;  mox 
addita  alia  immitiit  in  illum.  Post  fifpc  dicit :  Humt- 
liate  ros  Benedictinni ;  et  certisquibutdam  formulis 
benedicti  populo.  Quod  statuitur  in  concilio  Toletano 
IV,  can.  17.  Sed  post  Orationem  Dominicam  et  con- 
junciionem  panis  et  caliris,  Benediciio  in  populum 
sequalur, 

Fiebatautem  hapc  Benedictio  per  manuum  imposi- 
tionem,  ut  notum  estex  snncto  Augustino.  e/Mst.  59, 
ad  Paulinum.  q.  5:  Inferpellationes  autem,  sive,  ui 
nostri  ('odices  knbent,  postufafiones.  fiunt  cum  populus 
benedicitur.  Tunc  enimantistHesvelut  Oftrocati  susce- 
ptos  suos  per  manuum  impositionem  misericordissimx 
offerunt  potestati;  quibus  peraciis  et  particiuaio  tanlo 
sacramento.graiiarum  Aciio  cuncta  roncludil.Ki  sane 
olim  Benedictio  dabaturpermanuumimpositionem, 
Sanctus  Ambrosius,  lib.  i  de  Pcenitenlia,  cap.  7  : 
Cur  etfo  manus  imponifis,  ei  BenedicJionis  opus  credi- 
tis.  Hmc  capiendus  est  sanctus  Ilieronymus,  epist. 
ad  Riistochium  :  E.vfenta  manu^  tU  henedicere  eos pu- 
tes,  si  nescias,  preiin  accipiuni  salutandi.  hltsi  non  in- 
ficier  olim  usitatum  fuisse  signum  crucis  ad  benedi- 
cendum.  Hinc  fit  ut  in  conc.  Milevitano  ii,  can.  12, 
mamorataram  BeQedicUonamformul»  maauum  im- 


A  positiones  appellentar :  PlaeuUeHamillud,  utfreees, 
rel  Orationes,  vel  Missae,  qux  prohatxfuerinttn  coH' 
eilio,  sif)e  PraefationesMve  eommendaiioneSy  tivema' 
nuum  impositiones  ab  omnibus  celebrentur.  Nec  ists 
impositiones  ad  poenitentes  spectant,  auibus  eliam 
imponebantur  manus  inter  Missarum  solemnia.  Cum 
vero  hic  agatur  de  precalionibus  quae  ad  Missam  per- 
tinent,  de  quaruin  numero  sunt  Benedictiones,ejus- 
modi  impositiones  manuum  potius  explicandic  sunt 
de  ejusmodiBencdictionibusquam  de  iinpositionibus 
quie  fiunt  super  prjenitentes  qua^  non  sunt  Missae 
partes,  sed  fiunt  tantum  poBnitentium  gratia  ;  qui  si 
non  csscnt,  ejusmodi  imposilionibus  manum  mini- 
meopus  esset.  Kjusmodi  autem  benedictiones  tribus 
capitulis  constant  et  conclusione,  ut  docet  Honorius 
Au^ustodunensisin  Ccmma.  Quodetiam  clarumest 
ex  ipsismct  benedictionibus,  quas  videre  est  in  hoc 
sancti  Eligii  Codicey  et  in  Codicibus  Rhem.,  Rodr. 
et  Ratol.,  atque  etiam  apud  Pamelium.  Nihilominus 

B  tamen  in  cod.  Ratoldi  quaedam  paucae  quatuor  capi- 
tulorum  reperiuntur. 

Kst  etiam  alia  Benedictio,quse  datur  in  fine  Missse, 
de  qua  concilium  Agathense,  can.  47  :  MissasdieDo- 
minico  a  sseculat  ibus  iofas  teneti  speciali  ordinatione 
praecipimuSfiia  ui  anie  Benediciionem sarerdoiis popu- 
lus  egredi  non  prsesumai.  Nam  si  hmcBenedii^.tio  non 
dareturinnneMissae,sedanteCommunioriem,ilIadata, 
populuse^rediens  non  intercssetintegneMissfle,  quia 
ante  Communionemdiscederet;  et  ita  capicnda  sunt 
verba  sancti  r.n^sarii  Arelatensis,  ^97  qui  dicto 
concilio  praefuit,  homil.  12  :  Ideoqui  vult  Miuasad 
iniegrum  cum  lucro  animae  s  .ae  celebrare,  usqueqtio 
Oratio  Dominica  dicaiur^  et  Benedictio  vopulo  detur, 
hnmiliafo  corpore  et  compunclo  corde  debei  se  in  Ec^ 
c/e.f ta  eon/in^re.  Walfridus  Strabo.  cap.  2i  Iib.de 
Rehus  ecclesiasticis,  locum  concilii,  quod  Aurelia- 
nensenominatpro.Agathcnsi,  explicat  de  ultimasa- 
cerdotis  Oratione,    quam  supra  diximus   appellari 

0  Orationem  ad  Complendum  :  Statuium  esl  Aurelia- 
nensi  concifin  ui  populus  anie  benedictionem  sacerdoiis 
non  egrediaiur  de  Missa.  Quae  henedtctio  intelligitur 
illa  uttima  sacerdotis  Oratio,  de  quanimirum  supra 
locutus  est,  eodem  cap.  Amalarius.  lib  \\\  de  Offi- 
ciis  cccl.,  cap.  36  agit  de  hac  ultima  Benedictione, 
sed  quibus  verbisfiat  non  declarat  :  Hunrmoremte» 
net  .sacerdos,  ut  post  omnia  sarramenta  consummaia 
henedicat  populo  afgue  safufei.  Deinde  revtTiitur  ad 
Orientem  ut  se  commendet  DominiAscensioni.diciiqtte 
diaconus  :  Ife  Missa  est.  Rabanus,  lib.  i  de  Institu- 
tione  clericorum,  cap.  33:  Posi  Communionemeryo, 
etposieiusfiem  nominiscaniicum,  data  Benediclione  a 
sacerdo'e  ad  plebem,  diaconus  praedicat  Missae  offi' 
cium  esse  peracium,  dans  licentiam  aheundi.  Exqui* 
bus  verbis.siattentiusexpendantur,  liquido  consta- 
bit  Rabanum  csse  in  eadem  mente  ciim  Walfrido. 
Nam  canticum  ejusdem  nonunis  cum  Communione 
nihil  aliud  est  quam  illa  .Antiphona  seu    Ftesponso- 

D  rium  quod  dicitur  Communio.  Cum  autem  Rabanus 
proxiine  subjiciat  Benedictionem  huic  Antiphome, 
non  est  dubiiitn  quin  per  Renedictionem  intelligat 
ultimam  Orationem  ud  Complendum  vocitatam,qun 
et  tempore  illius  in  u.^u  erat,  et  sequitur  proxime 
Antiphonam  seu  Responsorium  quod  Commutiio  di* 
citur.  Nihiiominus  tutnen,  etsi  in  antiquis  nostns 
Missis  et  Codicibus  nostris  iriss.  nulla  reperiatur  in 
fine  Missse  Benedictio.  existimo  tamcn  canonem 
concilii  Agathensis  intelli^endum  esse  de  Benedictio- 
nc  quae  daretur  in  fine  Miss8B,distincta  ab  Oratione 
ad  Complendum  Nam  cum  in  eodem  concilio  prohi- 
beatur  presbytero  Benedictionem  impertire,  non  est 
ralioni  consentaneum  cum  arcere  ab  uitimie  CoIIe- 
ctne  recitatione,  qua"  juxta  sanctum  Augustinum  est 
gratiarum  .\ctio,  qua^  sane  non  est  praetermittenda, 
sive  a  presbytero,  sive  ab  episcopo.  Sed  cxistimo 
fuisse  diversum  Rcclesiae  usum  circa  hanc  Benedi- 
ctionem  in  fioe  Miss«e,  quae,  at  diii,  noa  habetur  in 
antiquia  Miaiis  a  nobis  prodactis,  nec  in  nottrii  Co- 


189 


m  &.  CREGORII  LIBRDM  SACRAMENTORDM  NOTiE. 


m 


dicibas  mss.  oeque  iDOrdinibas  Miss;pa  Melchiore 

HtUorpio  editis*  Sed  in  iiiis  omnibus,  posl  Orationum 

ad  Complendum,  diaconus  dimittit  populum  dicendo 

fte  Mvisa  est,  quemadmodum  est  in  Ordine   Proces- 

sioDis,  quando  cpiscopus  Missam  ceiebrare   voluerit 

fe^tivis  diebus^qua;  exstat  in  (^odice   lilianc,  ubi  sic 

babetur:  CumqueepUcopusColtectam  finieiif.ei  dia- 

ronus  Ite  Missa  est,  et  clerus  Deo  gratias  dixerit,duo 

diaconi  accipientes  mnnum  episcopi,  elc.  cum   omni 

processionead  sacrarium  reaucant,  At  apud  Amala- 

rium  supracitatum  videtur  h<ec  BeDedictio  uliima  in 

flne  Missie,  et  in  ordine  Missa;  a  sancto  Petro   insti- 

tuio  cam   sua  expositione,  in  r.odice  iiliano :  De 

maneornntes  cantant  Postcommuniimcm  canlores^ut 

ostendant  Christumin  po/mlo  corporeet  sanguinecor- 

roboratomnnere.  Ethincnpi^esbyfero postulalur  xter- 

na  Benedictio^quiaChristus  coramdiscipulis  mandu- 

ranset  bibent  cum  surrexisset  a  mortuis,  reluiuiareis 

dedit,elevatv:quemanibusipsis  beneiiixit.  Hii>ccitatus 

ordo  Cod.  Tiliani,  in  quonon  habetur  prior  Uenedi- 

ctio.quw  datur  anteCommunionem.  Jilaautem  Bene- 

dictioinfineMiss»dai>alur.antequam  diaconusdice- 

rel  Ite  Hiissa  est.ui  clarum  est  ex  tractatu  ms.   super 

Missani  bibliothecs  Corbeicnsis  :  Deinde  Orationes  a 

tacerdote  sacras  Commwdoms  peraguntur.et  Bene- 

diciio  superpopulum^utanobiidigneprsecepta  stabi- 

tes  in  fideet  mundo  corde  maneamus.et  nossaiutem 

onimarum  etcorporum  hnbere  credamus,  Per  Domi- 

num  no^lrum  Jesum  ChrvHum,  qui  rum  Patre  viuit 

et  regnat  Deus  unacum  Spintusancto  in  sxculasae- 

culorum.AmenyDeindeadiacunopopulopronuntiaturf 

direndo:  Ite  29S  ^i^^CL  e.sMdem  patet cx  glossis  mss. 

iDOrdinpm  Romanum  bibliothecaB  ThuaDx:  Episcopus 

iata  Benediclione  revertiturad  propria.pjsteaannun- 

iiatdtaconuslte  Missaest.SwpreidlcUit  autem  Bene- 

dicliones  episcopales  quie  ante  Communioncm   da- 

bantur  sunt  a^ihuc  in  usu  in  quibusdam  Ecciesiis,et 

ezstani  ex  eis  nonnullap  ad  calcem  Fontiflcalis  Ro- 

mani    excusi  tempore  LeonisXl^quae  ex  recentiori- 

bus  Ponliflcalibusexpunctio  sunt. 

101.  Mi>sa  in  mane  pnm'i.  In  Cod.,  Ratoldi  et  in 
Ediiis  legitur:  Missa  prirno  mane  ad  sanctnm  Ana- 
$tasiaff$,  quemadmodum  apud  Pamelium.ln  Cod.Ro- 
dradi  iNoctead  sanctam  Anastasiam .  InCodiceKhe- 
meDsi,  post  Missam  de  nocte  sequitur  altera  Missa 
sab  hoc  iitulo :  /n  tialali  sanctx  Anastasise, 

102.  Da^  quxsumus,DeusMc.  In  Cod.  Hodradi  • 
Orationes  de  sancta  Anastasia  prancedunt  Orationes 
de  Naiali  Domini,  quemadmodum  et  Priefatio  de 
ttncla  Anastasia. 

\0A.  Sicui  homoaenitus  idem  refulsit  Deeis.  Ita 
Corippas,  lib.  iv,  cfe  Laudibus  Justmi  minoris  : 

Natus  homo  est,  venisquc  Deus  non  destitit  esse. 

lOi.  Prxlatio  Natalis  Domiui.  In  Codicibus  Rodr. 
et  Rat.  et  in  Excusis  addilur :  Prsefatiosanctx  Ana- 
slofix^  qux  est  de  communi  virginum. 

105.  ajus.  Ita  in  Editis,  et  in  Codice  Rodradi. 
Apud  Pamelium,  ct  in  Codicibus  Rhemensi  et  Ra- 
toldi  lcgitur  hujus.  Sed  existimo  t6  ejus  rectiusesse 
Qt  referatur  ad  Christum,  quia  sequitur  cujus  na- 
ticitas, 

106»  5a<:ramen/t.Sacramentum  hoclocoestsolcm- 
Defestumquoaliquod  Christi  mystorium,  seuMaiivi- 
tatis.seu  passionis,sive  Asccnsioiiis  repriesentatur,  ut 
docet  sanctus  Augustinus,  epist.  118,  ad  .lanuariura, 
tgens  de  sacrameutis  non  scriptis  :  lUa  autem  quae 
non  scripta,  sed  tradita  custodimus,  (fuseqnidem  loto 
terrarum  orbe  observantur,  dantur  inteUiyi,  vel  ab 
!/>«-'  nftftsfolis.  -Pf/  plenarns  conciliis,  qnorum  est 
in  EccUsia^ soluberrima  auctofUas,cojnmendnta  at- 
que  slatuta^retinerifSiciUiquod  Dominipassio  et  Re- 

a  In  Cod.  Reg.  Suec.  Oratio  super  oblata  pro 
nncta  Anastasia  precedit  quoque  Orationem  de  Na- 
taii  Domini.  Gemet.  coD?enit  cum  God.  Rodradi. 

k  A  Cod.  R^.  S.  abeit  quoque  fecit.  Et  quidem 


A  surrectioy  etAscensus  in  ccefum,  et  adventus  de  calo 
Spiritus  snncti.annioersaria  snLinnitate  celebrantur, 
et  si  quii  tale  ocrurrerit,  quod^ervaturab  unioersa, 
quwunque  se  di/fundit,  Erclenu.  Uinc  capiendus  est 
sancti  llicronyiui  iocus,  opisL  48,  ad  Sabiuianum 
diaconum:  J'osi  apostoii  J'etri  basilicam,  in  qua 
Chris/i/lammeo  consecrata  est.post  crutris^et  Hesur' 
rectionis,et  Ascensionis  sacramenta,in  quibus  rursum 
se  in  monisterio  victuram  spoponderat. 

107  Natalis.  ila  in  Codicibus  Hhemensi  et  Ro- 
dradi.  In  Edilis,  et  in  Cod.  Hatol.,  etapud  Pamelium, 
legitur  Nocitas  na/(//i5,aptiusad  scnsum,tumpropter 
puronomasiam  inter  ha^c  vocabula,  Novitas  et  Nati- 
vitas    Sed  arbitror  t6  natatis  redundure. 

108.  Nativitas.  In  (^odicibus  Rodradi  et  Rhemensi 
legitur  no6/^i7a5,non  ita  recte. 

109.  Concede,  quxsumus,  oninipotens  Deus,  ut  nos. 
HujusOrationis  menlionem  facit  Alcuinus  lib.  iii, 
contra  Felicem  Urgclilanum  episcopum :  Et  in  die 

g  Nataiis  Domini :  Concede,  quaesumus,  omnipotens 
Deus,  ut  nos  Unigeniti  tuinova  per  camem  nativitas 
ttberet. 

1  iO.  InvisibiUumamore  rapiamur.  Ita  inCodicibus 
Rodradi  et  Hatoldi,  atqne  apud  Pamelium,  quam 
lectionem  se  in  unoCod.  ms.  reperisse    scribit  An- 

5;elus  Hocca.  in  Missali  Homano  legiturt/t  incisibi- 
iumamorem  rapitimur,  quametiam  lectionem  se  in 
tribus  Cod.  mi>s.  vidisse  auctor  citatus  ait. 

111.  Quique  ejus  infantiam,  etc.  Est  Praeclara  an- 
tithesis. 

1 12.  299  Prxstaf  quxsumus,  omnipotens  Deus. 
Hanc  Oraiionem  inCod.  HutoIdiseMuitur  aitera  Be- 
nedictio,hoc  modo:  D€us,qui  genushumanum  vulne* 
ratuminpi*otoplasto  novo  recuperasti  i.ntidoto,  etc. 
Sed  non  est  proprius  illius  locus;  debetenim  proxi- 
me  scqui  priorem  eiusdem  Codicis. 

1 13.  Qni}n  mentious,  etc.  Estelegans paronomasia. 

114.  Fidei  et  securitatis  augmentum.  lla  in  Cod. 
Q  Rhemensi  et  Hodradi,  hanc  leclionem  testatur  An- 

gf^Ius  Hocca  se  in  uno  Codice  repcriss<!.  In  Cod.  ms. 
Hatoldi  abbatis,  ct  apud  Pamelium  legilur :  Fideit 
spei  et  charilatis  augmenium,  Qnte  ieclio  videtur 
plausibilior ;  nec  tamen  prior  est  contemnenda,cum 
sit  antiquorum  Codicum,  nec  suo  sensu  careat. 

115.  PaterniSy  id  est,  patris  Adae. 

116.  Hujus  crealurx  novitate  suscepta.  Id  est,  in 
novam  creaturam  transformati,  juxta  illud  Pauli, 
Gal.  VI :  /n  Chiisto  Jesu,  neque  circumcisio  aliquid 
valet,  nequepraeputium,  sed  nova  creatura. 

i \i.  JJeus  quihumanas,  eic.  hac  oratione  utitur 
modo  Ecclesia  Romana  incommistione  vini  et  aqure, 
his  vocabulis  interpositis :  Per  hujus  aquae  et  vini 
mysterium. 

118.  in  veritate  corpojns.  Haecponuntur  adversus 
Manicheeum,  qui  Christo  corpus  phanlasticum  ;  et 
adversus  Valentinum,qui  coeleste  tribuebant;  alios- 
que  ejusdem  farinie  htcreticos,  qui   Christo  corpus 

.V  humanum  et  carneum  minime  tribuebant. 

1 19.  Ut  secui  illospassw  Glonosos,sic,  etc.  In  Cod. 

Rodr&di:  Utquiaillospassiogloriosos,nosdevotio,elfi- 
In  CodRatoIil.:  utquod  iUospassiogtorvmis,nosdevO' 
tio,  etc.  In  Editis  et  apud  Pamelium  :  Ut  quodiClos 
poisio  b  fecit  gloriosos^  nos  devotioy  etc.  ^ed  lectio 
Codicis  sancti  Eligii  videtur  praestabilior.  in  Codice 
Rhemensi  non  hsBc  Oratio,  sed  alia  :  Grata  tibi  sint, 
Domine,  munera,quaesumuSfftevotionis  hodierna!  ,eic. 
\  20.  Cujus  glorix  sempiternae  primus  martyr  oc^ 
currit.  Pr<eclare  Ennodius,  hymno  4,  de  sancto  Ste- 
phano  : 

Hic  prirnus  intravit  viam. 
Nulhi  subdclani  gnissibus. 

l!21.  Perquem.  Ueest  in  Editis,  et  apud  Pamclium 

Angelus  Rocca,  in  scholiis  fatetur  se  addidisse  ver- 
bum  fecit,  quod  in  Cod.  ms.  desiderabatur.  Gemetio. 
convenit  cum  God.  Hodradi ;  duo  fero  Theod»  noi« 
tram  lectioaem  exhibeDt« 


ioi 


IN  8.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOT^. 


lOS 


Et  in  priraa  Oratione  apparet  erasa  in  Cod.  saucti  X 
Eligii. 

1:^:2.  Ecclesiam  tunm^  etc.  Ita  in  Kdilis,  et  in  Co- 
dicibus  Haloldi,  Uodradi  et  Khein.Scd  in  hoc  ultiino 
pouitur  secuuda.  Maui  prior  eal,  :  beus  qui  per  os 
dealiaposloli  (ui  «  JoanniSyVerti  lui  nobis  arcana  re- 
serasliy  etc.  Porro  in  Cod.  Hatoldi  suutdurtiMisstfide 
sancto  Joanne  evangclista,  quemaduioduni  apud  Pa- 
meliura.  Scounda  inscribitur :  Item  in  die  :  ita  ut 
prima  diceretur,  l^nmo  jnancy  juxla  titulum  qui  ci 
praefigitur  apud  eumdem  l^ameiiura^secunda  vero  in 
die. 

143.  Nos  confidimus.  In  Editis  t6  nos  desideratur. 
In  Cod.  Hliemensi  legitur  nos  scimus. 

4i4.  Carnalia.  Leg.  ca;7ifl/?5,utreferatur  ad  t6  ge- 
nitoris, 

Hi).  yicarium  sux  matri.  Siraile  est  illud  sancti 
Anibrosii  in  Missa  sancti  Joannis,  etsi  non  sit  eadem 
Prtiitatio  :  Vicarium  pro  se  mairi  liiium  300  ^'^^' 
menter  attribuit . 

\±{\.  Ad  Vcsperos,  Ita  in  Editis,  apud  Pamcliuu), 
et  in  Cod.   Hatoidi.    In  Cod.    Hodradi  additur  ubi  ** 
sapra . 

1127.  ALia.  lu  Cod.  Hodradi  et  apud  Pamelium  le- 
gitur  Ad  ioutes  b. 

1:28.  Alia.  In  eodein  Cod.  et  apud  l^aineliura  le- 
gitur  Ad  sancium  Andream. 

149.  Ei  in  pretiosis,  etc.  Hajc  Prffilatio  exstat  in 
Missa  Ambrosiana,  sed  in  quibusdani  variat. 

130.  Et  clara  est  prius  coti/essio,  oLc.Sanctus  Au- 
gustiuus,  seriu.  9,  de  Sauctis :  Ucatu  seias^quae  nec- 
dum  Chrisium  potest  Loqui,  et  jum  pro  Christo  me- 
returoccidi. 

i'S\ .  Anie  Passio,  etc.  Ita  sanctus  Augustiuus 
(Tom.  1).  serm.  ciiSiio :  Nondum  opportuna  vuLneri, 
et  idonta  passioni, 

13"2.  Votwa  dona.  Votiva  dona  dicuntur  sacra- 
meula  corporis  et  sauguiuis  Cliristi^  quia  voveniur 
omntaquie  Ueoofferuniur,,  ut  supra  ex  sancto  Au- 
gusliuo  docuimus.  C 

133.  Eodem  die  sancli  FuLgentii  episcopidlKC  in 
aliis  nostris  Cod.  mss.  non  exstantc>neque  in  Edi- 
tis,  neque  apud  Pamelium.  Hic  sanctus  Fulgeutius 
fuit  ex  monacbo  Huspeusis  episcopus  in  Alrica,  cu- 
ius  Acta  vide  apud  Sur.,  Kal.  Januarii.  Nulla  autem 
hicestpeculiaris.Vlissadesancto  Fulgeutio,quiaMissa 
de  sancto  Syivestro  ei  est  applicauda,  cum  utrique 
couveiiiat. 

134.  In  Octavis  Domitii.  Sic  Corippus,  lib.  iv. 

Lux  oetava  novo  uascentis  luiuiDe  Christi. 

Dies  octavus  solemuitatis  a  Gra^cis  dicitur  «tto/uti;, 
ut  videre  est  apud  sanclum  Basilium  Seleuciensem, 
lib.  11,  de  Miraculis  sanct.e  Tliecla',  cap.  18  :  ^Hv  ii 
rriq  jxccoruoo;  a-jriii  sootiq,  xat  ii  T«AfUT«ta  t^?  iopriiq 
^usoa,  3C>  (^ii  xat  «TroAUTtv  x«'a3(v  jijutv  i^io;,  w;  av  xai 
TTfpa;  i/o'j7r,;  rfi;  sopziiq.  Jd  est  :  Festum  erat  martj- 
ris  et  postivmus  testivitatis  dics,  quam  nobis  appel- 
lare  ujtoK-jTiv.  id  est,  discessionem,  mos  est,  quod  D 
festum  deinceps  linem  accipiat. 

Hic  autem  uuo  eodemque  die  octava  celebratur 
Nataiis  Doinini  ejusdemque  Circumcisio.  Nativitatis 
octava  apparet  ex  titulo  testi  iu  omnibus  Codicibus 
nostris  mss.el  in  edilis;  ^  Circumci>iouis  dies  exPrie- 
fatioue  et  Benedictione,cujuscelebrila8,estanliqua, 
nam  iilius  meutio  iitincoiicilio  Turonensiii,cap.  17: 
Et  tioraottaoatn ipsis  Kalendis  CircumcisinnisMissa 
Dea propiliu  ceiCorelur.  l'orro  iu  Cod.  Hhemc-nsi  eo- 
deni  diesequitur.Uissa  sic  inscripta  :  Missa  prohiben- 
dum  ab  tdoits.  Sed  deest  particula  ad,  et  iegenduin 

<^  In  Missali  liothico  hac  die  celebratur  festum 
apostolorum  Jacobi  ei.  Joauuis  Bimui.  Vide  notam 
Mabiilonii  ad  huiic  iocum. 

b  Iia  iegitur  la  Cod.  Heg.  Suec. 

c  Eaaem  de  nostris  Mss.  suatxlieeada. 


Mis^a  nd  prohibendum  ab  idolis,  ad  quod  spectant 
eJMsdem  Miss*  Colleclffi. 

Hatio  Missie  hiijus  institucndsB  est,  quia  oh'm  Ka- 
lendis  Januariis  liorainesmultispaganorum  supersti- 
tioiiibus  eraut  obnoxii,  de  quibus  consule  observatio- 
nesnostrasadCiOncordiam  regularum,  cap.50,  .^  13. 
In  lias  in  vehitur  sanctus  Petrus  Chrysologusserm.  155. 

l.T).  Quatenusin  octavo,  etc.  I*er  octavum  diem, 
seu  oclavam,  designatur  supremus  Resurrectionis 
dies,  et  serapiternie  felicitalis  aevum  ultimum.  evo- 
lutahujusces.Tculihebdomadw.S.AnastasiusSinaita, 
expositione  in  Psalm.  vi.:  TaAuo;  ry  ^K^i^Trepioyoor,^. 
*Oyoofiv  o^st*A£t  ii  Vpafii  ovoua^stv  Tiijv  uirv.  T5Qv  i^oounv 
Tov  TraoovTO?  aiwoi;  ^taiivo^  xat  f^tayijy^v.  r;vi7poeuirJv- 
rrtJ  ii  oxT«T;ag|oo;  r,  Tioizour,.  Id  est:  Psalmus  David  pro 
octava.  Octavam  soiel  appellare  Scriptura  vitam  iJ- 
lam  qum  post  scptimam  hujussa^culi  sequitur,quam 
octavo  die  facta  301  CircumcisiopraBsignavit.Sanc- 
tusCrcgorius  N^ssenus,  cxpositione  in  Psalmum  vi : 
AtOTt  Tov  go'jO!xaTtxo'j  TTavTaasvou  y^oivov  ivTTvjTSTae 
iiuipoL  oyBori  uizU.  ttjv  iS^ou^vri.  oySon  uiv  "kr/ouvjr,,  oTt 
psTa  TJ^v  s^fToixijvyivETaf  ovxsvt  <?£Tovaot6uov  oia^oyii'j 
«9*'  eauTjjw  $z/ouvjr,,  etc  Id  est :  Propterea  quod  sep- 
tenario  tenipore  finito,  post  septimum  instabit  dies 
octavus  ;  qui  octavus  quidem  dicitur,  quia  postsep- 
timum  existit,  numeri  vero  vicissitudinem  in  sese 
non  amplius  admittit.Unus  enim  in  perpetuum  nulla 
unquam  caliginc  diremptus  perinanet.  Alius  enim 
eum  efticit  sol,  qui  veram  suo  fulgore  lucem  edil; 
qui  postquam  nobissemel  illuxerit.ut  inquit  Apnsto- 
lus,  dcinceps  oecasu  non  occultalur.  Sanctus  Basi- 
lius,  cap.  :^7,  libri  de  Spiritu  sancto  ad  .Amphilo- 
c\\m\\\:Sedqnodnidies  videatur  atifjuo  modo  imago 
ventutn  saecuii,eoque  cum  sil  principtum  di  erum.non 
pnmus  a  Mose,  sed  unus  appclLaim  est  :  Etfactum 
est  vesperey  et  mane  dies  unus,  tanquam  quissppcre- 

CUtTat.  Kat  uta  Totvuv  r,  ajTTJ,  y.«l  oyJoij,  r,:;  x«t  o  -^ka- 
fjLra^oq  sv  TtTtv  gTTtyoayai;  rw  '^aAu^uv  SKSuviiTBr,,  ^i 
cavTJiji;  «ixyavi^ovTa  tijv  asTa  tov  ;^o6vov  tovtov  xkt«- 
o^TaTtv  Ti;v  arra^jTTOv  j^asoav,  ri.v  aviTTTsoov,  riiy  a^ti- 
()o;;^ov,  Tov  a).»jxTOv  ixctvov  xat  vr/i.pra  ufirja,  Id  esl:  Ut 
uvussitidemeloctavus.unutn  iLtnm  sinfjnlarem  etve- 
rum  octavum,  cujhs  t^salmista  alicubi  in  quibusdam 
Psalmorum  titulis  memintt,  per  se  significans  diem, 
inquam,  post  horum  temporum  statum  nunquam  fi- 
niendum^ac  vpsperaenesciufn.necsunt  essori  cedentem^ 
hoc  est  xternitatetn.qux  nec  /itiem  habety  n*!c  senium 
norit. 

Hiijus  rei  notitiam  aliquam  habuisse  videtur  Plato 
rerum  llebrHicarum  haud  ))lane  ignarus,  qui  scripsit 
sanctos  viros,  emenso  hujus  vita»  curriculo,  ubi  se- 
ptem  dies  in  pralo  ama»nissimo  constilerinl,  inde 
octavo  die  migraturos  ad  cQilum  pcr  septem  plane- 
tarum  orbes.  H  os  ust«  tovc  TTAavojusvovc  Trootta  £:ri  tov 
ovpavov  ayet,  TOVTSTTtv.T^v  oyooijvxtvKjTtvTf  xat  ijufoov. 

Id'  est :  Quod  autem  post  errantes  illos  orbes  iler 
8U8cipitur,recta  perducitad  coelum  ;  isenim  octavus 
est  motus  etdies,  amid  Clementein  Alexandnnum, 
lib.  V  Stromatum.  lioc  autem  in  liac  Pra»fationedi- 
citur  ratione  Circumcisionis.  qua»  die  octavo  Nativi- 
latis  cujusque  Hebra»is  fieri  lege  Mosaica  pnpcipitiir, 
qua'  Juxta  rationem  allegoricam  Hesurrectionisdiem 
signilicat,  in  quo  perfecta  erit  omnium  vitiorura  et 
animi  motuum  ac  pertubationum  mortificatio.  ut 
testatur  sanctus  Athanasius,  sermone  de  Sabbato  et 
Circumcisione.  Ata  tovto  xat  ov^oij  iiuioct.  ntotriwJiV' 
©at  gxjAfVTev  0  vo^:xo;,  xat  aTraoarlaTo;  >;v  fvTOAij,  onjuat- 
vovTa Ti^v  ufTa  t^i>  E^^6ur,v  avayivvTjo^tv   TrovTwv.  Id  est: 

Ideo  octavo  die  circumcidi  imperatum  fuit  a  lege, 
nequeid  un(]uain  violahatur  mandalum,  significans 
post  scptimuin  diem  omnium   regencratioDem.    Ita 

^  Circumcisionis  festum  notatur  in  veteri  Lectio- 
narioapud  xMabill.,  de  Liturgia  Gallic.,  lib.  ii,  pa^. 
412  et  seq.  Ibid.  iQBiiur  Dominicapost  CircumcisHh 
nem.  Libro  iii,  haBes  in  Missali  Gothico  Mifgam  /fl 
•Circumciiione  Ikmini  uo$tri  Jc9u  GkriiH^ 


»3 


.tN  S.  GHEGORII  UBRDM  SACRAMEiNTORDM  NGTifi. 


194 


sanctus  Anastasius  Sinaita  supracitatus.  Notandum 
taiuen  tianc  frwiationeiii  dissidere  quoilainuiudo  a 
l*alribu8  citatis,  qui  septiiuatii  dieiii  uuiversuin  liu- 
jusce  sa^culi  cumculuin  appellant,  illa  vero  siMia- 
riuiii  nuinoruiii  iioc  oniue  biLCuiuia  noiniuat,  srpLe- 
Diiriuni  requieni  bealaruin  inenhuin,  quii'  posilis 
corpons  eiuviis,  resurreclioneui  eispeclant. 

130.  Ad  yaadia  sine/iue  mansura  pervenialis.  Cuin 
\idelicet  beati  perfeclu  luin  aninii  Luin  corporis  bca- 
titudine  pertruentur,  quia  ante  resurreclionein  sola 
aDinii  feiicitate  potiebantur. 

137.  Ih  iliitis  inveniamur forma,  Neinpeglorifieata. 

438.  Doviinica  primapost  SatnLe  Uvmim.  In  Co- 
dicibus  Katoldi  elKbein.  orticiunibujus  Uoniinica;  * 
disseutit  a  Cod.  uoslro  boc  sancti  bili^ii  ;  sed  Doini- 
nic»'  pnnia*  posi  octavas  natalis  olliciuni  in  Cod. 
hatuldi  convenit  tum  quoad  Pratralionoin  et  tienedi- 
ctioueiu,  tum  quoad  Oratioucs,  cum  bac  Doininica, 
pnrtcr  ultimain  :  Pro///^a/e,  mi^ericors  Ueus,  etc, 
quit'  nou  exstat  in  eodcni  Cod.  Italoidi. 

139.  In  Vigilia  Theopkanix.  llieopbania,  ii  to-J 
Hio-j  ^9cw.Q<uo-c;.  id  esL  i>ei  apparitio,  iuquiL  Suidas. 
Di<'itur  et  Oco^xviain  plurait  neutruiiter,  cL  Tiicopba- 
uiuruni  sacri,  quod  ceiebre  erat  pagauis,  meiuinit 
302  Svncbius  in  Caivitii  cncouiio.  \  ulgo  fclpipba- 
nid.  lidtii  auteiii  vigiiia  jejuuiocarct,  quia  ob  ^iataiis 
Ciirlsti  I»;tiLiain  duodeciin  ilii  dies  qui  u  nataii  Ciiri- 
sli  uaque  ad  Epipbaniain  interciduut  oliin  jcjuuio 
racabant,  iJludquedieruinspaliumCra^ci  o&>'jixa};us- 
39V.  id  est,  duodecim  dies,  appeliauL,  eicepLo  triduo 
kaiend.  Januarii,  qiio  in  muitis  Jocis,  ct  in  (lallia 
uiaxiine,  ad  caicandaui  gentilium  consuetudiiR'm 
lilanw  tiebant,  ut  sLaLuilur  concil.  Turoneusis  ii. 
cau.  17.  liiec  vigiJia  nou  eisLai  m  Cod  tiodradi, 
neque  in  veLusLissimo  Codice  Coloniensi,  i>  uL  noLat 
i'anieJius. 

140.  In  Epipkania  Domini.  Jloc  fesLuni  celebra- 
Lur  uiense  Januario  ex  auLi^uo  riLu,  qui  paLeL  ex 
Arumiaao  MarcelJino,  Jib.  xxi,  cum  Joquilur  de  Ju- 
Jiano  luiporalore,  tum  in  CaJliis  agcnte  :  A7  ut  kanc 
iHtetiin  ceiarentur  feriarum  die,  quem  celebrautes 
menst  Januariu  Epipkaniam  disctiiant,  proyressus  in 
eccle.iain  soiemniier  numine  adorato  dicessit,  Epi- 
pbaniaiu  auteiu,  ii  tou  TuT^po;  r,uLw  Tijo^ov  KpiTTo^j 
i>7a.9Mi  oixovoaia,  id  est,  ServuLoris  nosLri  Jesu 
Cbri^ti  lucarnatio,  inquit  Suidas.  iloc  die  a  (iru;cis 
recitatur  sequeutia  uiagnte  ^ancLiJicationis,  oninibus 
ad  lontesconvenieutibus  cum  Jampudibus,  etinure; 
iiiique  niuitis  precibus  aqua  benedicitur  luin  ad  ba- 
(iLi^ujuiiiy  Lum  ad  vaiios  usus  CbrisLianorum.  ::;acer- 
Uos  banciaiu  crucem  rectam  in  aqaain  mergil,  et  ex 
e«dciu  aqua  tempiuin  et  popuJuin  aspergit,  uL  iuse 
habeturin  Bucboiogio.  iiujus  ritus  ineminiL  Tiieo- 
dorus  lector  in  secuuda  ecioga  :  Kai  rrrj  mi  tquv  Ooa- 
T«>  fv  Toi;  Bio^avtoi;  CTrtXAr^iriy  iv  zp  iTTripa  yivio-- 
6su.  id  est  :  Et  iuvocaLionem  super  aquam  in  die 
Tueoplianioruui  vespere  lieri  jussit.  AgiL  ibi  de  l^e- 
tro  Uuapneo  episcopo  Antiocbeuo,  queiu  ait  banc 
BeDediclioneui  vesperi  lieri  jussisse. 

Ul.  Steila  duce.  Diodorus  Tbarsensis  episcopus, 
lib.  V  coulra  tatuin,  cap.  o3,  scribit  stelJam  iJJam 
que  aato  Uomino  raagis  visa  est,  non  unani  e  inul- 

tll  iu  cUjIo  fuisaC,  sed  o  jv«utv  Ttvac  Onorioav  st;  aiTisov 
juv  v/rrjLXTi^o-MHJ,  id  est,  potestaLem  quamdam 
divJDioreiu  in  steJbe  simiiitudiUomefrurmalam.San- 
ctus  Isidurus  Pelusiota,  epistoJis  377  el378Jib.  i, 
scribit  luisse  quideiu  eain  vcrain  sleDam,  sed  cur- 
ftum  prtAsler  ca;terarum  consuetudiucm  tcnuisse,  et 

i  De  iiu^lris  .Vl^s.  idern  inielJige. 

^  .Ne  ;iie  el.am  iii  (^o-l.  Ht>j.  buec. 

'^-  V.:i  i:i  KaLeudcir.  riuiii.  el  iii  Cod.  Culen^:!.  At  in 
GeQ«^;.  ac  in  uiroque  Jiieod.  (esium  boc  noiatur.  In 
tiftdif m  Cod<i .  seorsim  babelur  te^Lum  sancti  lluarii 
eum  orationibus  et  Praifalione  bic  assigriatis.  ia 
phiDo  Tlieod.  aiia  pluhma  festa  praeceduat,  scilicet 


^  eo  perculsos  sapientcs  illos  magos  Dominum  quiesi- 
visse. 

U^.  In  noram  nos  immi>rtali  atis  sux  lucem  repa- 
ravit.  ita  in  Duiiiiuica  prima  pubt  Lipipiiauiaiii,  et 
in  i!.(iitis.  !:M'nsus  bunus  e^l.  Jn  CDdiciou:»  mss.  Ito- 
toJdi,  Liominica  I  post  Kpipnuniaiii,  itiiemeubi  et 
Kodradi,  et  apud  1'ameliuiu,  legitur  :  in  uova  nos 
imm.rtaiitans  suse  Lucv.  rcftaracit  ;ex  quo  Laudem, 
sublala  pra>pusitiune,  exiil  illud,  quuu  esL  in  Mis- 
sali  Uoinano  :  Mooanos  immortaiitalisiux Luce repa- 
ravit, 

143.  Magorum.  Magos  Suidas  sciipsiL  apud  Pcr- 
sas  esse  iiumines  ^tAoo-o^ov;,  xat  ^tAo6cov;,  id  est, 
sapienLitti  sLudiosos,  et  Uei  amaLores.  llesvcbius 
inagum  inlerpretaLur  Liicolugum.  Ilos  autem  inagos 
quiCbrisLum  iiilanLeinaduraveruiiL  saiictus  Iiipipba- 
nius,  in  tixposiLione  tidei  caLbuiicas  reterL  urLos 
fuisse  ex  biiis  (.etLuno,  qiiibus  paLer  deaiL  munera, 
auruiii,  lbus,eL  mvrriiam,  qua;  ad  bodumurum  eL  Go- 

T%  niorrliui  ivgibus  accepcraL,  ac  prupteieacum  babita- 
renL  in  Mugodia  Arabue  regione,  eadem  munera 
Ciiristo  iniauti  uDtulisse,  Diuuurub  Tiiarsensis,  cap. 
citato,  scriiiit  eos  1'ersus  iuisse,  et  a  Cbalda^is  de 
steiia  ServaLureiii  oniuium  lu  cariieiiaium,  juxia  ve- 
tus  liaiaam  vaticiniuin,  uuntiatura  eductus  luisse. 
i44'  Primiiiis.  In  fclditis  legitur^>;7//i«7M*,  inaie. 
l-4;i.  ijui  cum  sapientiayVic.  Ila  inCodice  itatoidi. 
Communis  esL  liieologurum  sententia  CiiristosLaLiin 
ab  ipso  concepLionis  sua!  momentodaLain  iui^seom- 
nem  sapientiam,  accteterasanimi  doles,  virLuLesque 
sibi  ratione  unionisbvpostaLica^  debiLas,  cuin  in  ipso 
conceptionis  punclo  compreiieusur  lueriL,  cL  nun- 
quaii)  viaiur,  uLvocaul,  iiuc  esLintuilivain  liei  visio- 
nem  303  babueril.  t.um  eigo  in  bac  Heneaictiune 
preraLurponliKXuLlitieiibus.spiriLualiumincrementa 
virluLumlargiaLur  Deus,  tjuemadmudum  Cbridlus  sa- 
pieuLia,  telaie  eL  graLia  prulecit,  biec  capieuda  sunL 
juxta  moduiumelrationtm  persunaruni  inLer  se  cui- 
laLarum,  uL  ([ueinudmodum  ribrisluscrcviLsapienLia 

C  eL  graiia  experimentaii,  sic  illi  crescnuL  novaacqui- 
siLiuue  virLuLum. 

140.  Inoctacis  llitofjkanias.  In  Cod.  Kodradi,  et 
apud  Pameiium,biec  solenijniasvacal.  <^lu  Cud.  I^a- 
toldi  Jegitur:  0(  taras  Epipkania.*,  et  utj  osiLiosuncti 
Hiiarii.  Ubi  se^unda  Uratio  est  dc  suncto  liilaiio  : 
Deu^yCttjua  miberaiiuncaclinf/ueiitts  mutuuturaU ve- 
niam,  elc.  :r)Uper  oblata  Oraliu  prnna  esL  de  suiiclo 
liiiariu :  UniccrsitutUi  conaitur,  ct  kumani  yeueri^re' 
formatur,  etc.  Prielatiu  de  suiicLu  Iliiunu,  iiuila  de 
ocLava,  iiuc  modu  :  Qni  Oeati  m  iiitnrium  conjesso- 
rem  tuum  prieeleij  isin  ioi  sacrai  X  conl  Ciisionis  luiv  an- 
tiitiitem,  cLc.  ileiiedictiu  veru  de  ocLava,  nulla  de 
saiicLo  iiiiario:  Deus,  qui  prxsentem  diem  diynatus 
es  eliyere,  ut  ct  eum  eliyeres,  tut  miracuLis  demun- 
strarr,  eLc.  Secuudu  Uratio  ad  Compleudum  est  de 
sancto  iliiario  :  Ueus  /idelium  remunerator  anima- 
rum,  etc. 
147.  Sancti  Feliris.  Illc  cst   sanclus   Feiix   No!.'e 

D  prcsiiyter,  cujus  acta  cleganti  versu  scripsit  sauctus 
Pauiinus  Nulu)  episeupus.  In  Cudicibus  Hudradi, 
Kbem.  et  Hat.,  atque  upud  Pameiium,  additur  in 
Pincis.  Locus  esL  Homa*  ^^  iii  quo  saiicii  Kelicis  eccie- 
sia  tediiicata  esl. 

1 18.  Ci-n/es.^^oris.  lla  appellalur  saucLus  Felix  in 
omuibus  L.odii!ibus  uoslris,  nun  inarljr.  ILa  appeiia- 
lur  in  M;irl^roiog;io  ms.  bibliutnecuj  Curbeieusis  : 
XIX  kaiend.  feoruar.,  upud  Muiam  Lamp.iniic,  san- 
cliFeiicis  pre.sOyfen  et  con/essot  i.s.  Et  a  saiiclo  Au- 
guslino,  lib.  de  Cura  pro  murtui»  gerenda,  cap.    1, 

sancli  Ha>ilii  episco|)i  eL  conif^snris  ac  d«Ji'l«ir.s  ii 
KaiLMJd.  Jaiiu.iriiy  eudciiijUi'  nie  >U!i(>.iae  (iuiiiinbie 
virginis,  sani:iie  Ct^iovi-lir  iii  nunus  J.innaiii,  ^ancii 
Hi'inigii  epirCupi  et  cun.es^ons  Mibus  Januar.,  quo 
die  uuuque  annuniiaiur  iesiuin  buncLi  iJiiurh. 

<i  Iil  opiime  probai  Joau.  Fruuio  iu  uoiis  ad  K(^« 
lend,  iiom,  hoc  ioco  adversus  Hoiiweydum, 


tos 


IN  S.  GREOORH  UBRDH  SACRAMENTORUM  NOTiti. 


196 


ui  scilicet  in  beatissimi  Felicis  eonfessoris  basilica  ph- 
nerelur,  queniadmoduiu  apud  ipsum  Lsuardumex- 
cusuin.  Hecle.  iNam  olim  coufessores  appeliabantur 
ii  qui,  muitis  pro  Cbrisli  lide  tormentis  superatis, 
iandem,  diviua  voluntate  liberati,  tot  agouibus  su- 
perstites  trauquillam  mortem  obierunt,  ut  ciarum 
est  epist.  46  saucti  Cypriaui,  ei  alibi  passim  ;  iuler 
quos  hic  sauctus  Keiix  enituit.  lu  coucilio  Tolelauo 
|V.  sancta  Leocadia,  qutB  nou  Cerro,  aut  tormentis, 
sed  carceris  squalore  et  fame  obiit,  confessor  appel- 
latur. 

149.  Haereticis»  Ita  in  Editis,  et  in  Codicibus  uo- 
stris  mss.  tiaic  vox  improprie  sumitur  *  proro  ethni' 
cis,  Et  sauctus  Fructuosus,  c.  1  suae  regula;  quos- 
dam  pseudomouachos  proprio  vivcutes  arbiti*io  ap- 
peiiavit  hsereticos  :  Hos  tales,  ubi  repereritis,  nun 
monachos^sed kypocritas  et  haerelicos  esse  credatis, 

150.  Celebramus.  lu  Editis  iegitur  coiimus.  Porro 
XIV  Kaleud.  Februar.  in  Cod.  Hodradisequitur :  Na- 
taleMariiB  etMarthce;  in  Cod.  Hhem.  :  Natale  san- 
ctae  Mariae  etMarthx  ;  in  Cod.  Katoidi:  Natalesan- 
ctorum  Marias  et  Marthas,  ixbi  rd  sanctorum  sumitur 
substautive  iu  piurali,  et  Stiepe  occurrit  iu  uostris 
Mss.  et  m  Miss.  Hom.  lu  uostris  Codicibus  citatis  si- 
miies  exstaut  Oratioues  de  eisdem  sanciis  in  hunc 
moduui :  Exaudi,  Domine,  populum  tuum  cum  san- 
ctorum  tuorum  tibi  patrociuiu  supplicantem,  ut  tem- 
poraiis  viUe  uos  iribuas  pace  gaudere,  et  «eternse  re- 
perire  subsidium.  Per  Domiuum.5aj)er  oblata  :Pre- 
ccs,  Domine,  tuorum  respiceoblationesquetidelium, 
ut  et  tibi  graUfi  sint  pro  tuorum  festivitate  sancto- 
rum,  et  uobis  couferaut  tufie  propitiationis  304 
auxiiium.  i^er  bominum.  Post  Communionem.  ban- 
ctorum  tuorum,  Domiue,  iutercessione  piacatus  prae- 
8ta,  quaisumus,  utquietemporaliceiebramns  actioue, 
perpetua  saivatioue  capiamus.  inquibusOrationibus 
t6  saiwtoru/n  sumeudum  est  etiam  substantive,  ut 
supra  dictum  est.  lu  Mai'tyroiogiis  Homano  et  Ado- 
Dis,  eodem  die,  annotaturuaiaiesanctorumMariiet 
MarthtH,  conjugum,  ete.  Sed  h»c  nosti*orum  Sacra- 
meulariorum  Missa  inteiligenda  est  de  sanctis  soro- 
ribus  Lazari,  Mai*ia  et  Aiarthayprimoquia  ineamar- 
tyres  nou  appeilauLur.  Secundo  id  suadet  Martyroio- 
gium  ms.  sauctiilieronymi,  ubieodemdiehaicvidere 
est  :  Hierosoiyma,Marth3B  et  Mariae  sororumLazari. 

Idem  habetur  in  Martyroi.  ms,  biblioth.  Corb.  : 
Hierosolyma,  Marthae  et  Mariae.  Csetera  scalpta  suot 
a  quodam  (ut  credere  par  est^  nugatore,  sed  quo* 
dammodo  apparet  scriptum  fuisse  «orortim  Lazari: 
in  parvulo  Martyrologio  ms.,  quod  assutum  est  Sa- 
cramentario  Hhem.,  ubi  eodem  die  iegitur  :  Hiero- 
solyma,  Martha  el  Maria  sorores  Lazari :  iu  Kaien- 
dario  Codicis  Hatoidi,  in  quo  eodem  die  iegitur  :  Hie- 
rosoiymis,  Marthae  et  Martve  ;  in  aitero  parvuio  Mar- 
iyrologio  ms.  biblioth.  Corb.  :xiv  Kalend,  Febr.  in 
Africa,  {iuinti  Pauli,  Geronti,  Mariae  ei  Marihce  ;  in 
Martyrologio  Habani,  eodem  die  :  Hierosulyma,  na- 
taie  Marthae  et  MariaesororumLazart;  et  iuMartyro- 
logio  Notkeri  :xiv  Kaiend.  Febr.,  Hierosolymis  na- 
tiviias  Marthae  et  Mariae  sororum  Lazari.  Fostridie 
Yero  in  eisdem  Mariyroiogiis  sancti  tiierouymi,  ma- 
joris  Corbeiensis,  Habani  ei  iNotkeri,  quemadmodum 
ei  in  Mariyrologio  Usuardi,  anuotatur  dies  saucio- 

«^  ilflec  imierpretatio  minime  placet  doctissimo  Til- 
lemontio,  rejicituique  nola  3  in  sancii  Feiicis  bisio- 
riam,  queui  consuie.  Lege  quoque  nosirum  Tbeod. 
Ruinart,  in  Actis  mariyrum,  pag.  256.  Cffiterum  non 
video  quul  adeo  torqueal  iu  explicandis  his  Preefatio- 
nis  veruis  :  Qui  nec  haereticis  praoUatibus,  nec  scecuii 
blandimentis  asut  staiusrecittudtnepotuiiimmuiari, 
^iuiUbaucti  Feiicis  iempore  iiulii  exstiieruut  bsere- 
iicifimovero  plurimos  fuisse  constat.  Sec/,  luquies, 
quis  sibi  faciie persuadeat  Felicem  presbyterum  Noia- 
num,  iam  egreyu  adversus  haereiicos  decertasu,idquea 
iancio  PauUno  aut  ignoratum,  aut  $aUem  omissum 
^uis<e  ^Verum  de  saacii  Felicis  oeriamiDibus  adver- 


A  nim  Martyrum  Marii  ei  Marihfle  conjugum,  etc.  Ex 
quibus  apparei  quam  recte  in  dictis  Sacrameniariis 
assigneiur  Missa  MarisB  et  Marihaexiv  Kalend.  Febr. 
et  quod  huec  nomina  siut  inieiligenda  de  sororibus 
Lazari  ^- 

451.  Fabiani.  In  Cod.  Raioldi  esi  unica  Missa  de 
sanctis  Fabiauo  et  Sebastiano  cum  diversis  tamen 
Orationibus,  prtecedente  ubique  sancti  Sebasiiani 
Oratioue,  cujus  est  sola  PrsBfatio,  uon  discrepans  a 
PraBfatione  Codicum  Hod.  ei  iihem.  Benediciio  esi 
utriusque  sancti :  Deus,  <jui  triumphantibus  pro  te 
martyribus  reyiam  caslestts aulae  potenliaedextrapan- 
dis.  Ubi  rhregia  ianuam  signiGcai,  ui  in Hegula  .\la- 
gistri,  cap.  83  :  Et  exuii  rebus  monasterii  auntaxat 
sinegraoi  injuria  clausa  regia  excludantur,  Consule 
observationes  nostras  ad  Concordiam  reg.,  cap.  67, 
g2. 

152.  Et  quos  pondus.  Opiima  leciio.  In  God.  Ro- 
dradi  :  £t  quia  nos  pondus ;  ei  in  fine  reperitur  t6 

3  nos  in  hunc  modum,  nos  protegat,  In  Cod.  Ratoldi  ei 
apud  Pamelium  legitur  :  Et  quia  pondus,  ui  in  Mis- 
saii  Komano. 

153.  Sanctae  Agnetis.  In  Cod.  Rodradi,  sanctae 
Agnes.  Juxta  formam  Crfficorum,  ui  videre  esi 
ecioga  2  Theodori  Lecloris,  sub  finem  :  oTrffTsdisffon 
ra  Asi*^ava  Ta>y  ayiuv  2TSf>dyou,  xai  AavocvTiou  x«i 
^Ayvq;,  id  est :  DeposituB  suni  reliquioe  sanctorum 
Stephani  ci  Laurentii  et  Agnes.  lia  loquiiur  sanclus 
Ambrosius  libro  primo  deOfT.,  cap.  41.  iiaPruden- 
iius,  in  Peristephano  : 

Agnes  scpulcrum  esi  Romulea  ia  domo. 
Fortis  pucllte  mariyris  inclyUB. 

Infra  tamen  ponii  rd  Agnes  in  nominandi  casu. 

Uaud.  inquii  Agnes,  immemor  est  iia. 
Christus  suorum. 

Ei  sspe  infra  c- 
305  ^^^-  Et  diem  bealae  Agnetis  martyrio  conse- 
Q  cratum  soLemniter  recensere.  Codex  Rhem.  habet  : 
Hecensentesenimdiem  beatae  Agnetis  martyrio  conse- 
cratum. 

155.  Simui  est  facta  confoiynis,  etc.  In  Missa  Am- 
brosiana  iegiiur  :  Simul  est  ejus  facta  conformis,  W 
sempiternitali  ejus  sociaretur  et  gloriae, 

156.  Ut  vint.eret.  iu  Cod.  Hodradi,  et  apud  Pame- 
lium,  quo  vinceret,  cui  debet  affligi  accentusgravis, 
uisit  quo  et  idem  erii  sensus.  In  Editis  ei  in  Cod. 
iiatoldi  quod  vinceret,  ci  bonus  eiiam  sensus  erit,  si 
particuliB  quod  apponaiur  accentus.  lo  Cod .  Hatoldi 
reperitur  haec  benedictio :  Benedicat  vobis  Dominus 
aetcrum  rector  et  conditor,  etc. 

Porro  habeiur  in  Cod.  Rhem.  x  Katend.  Febr., 
natale  sanctorum  Merentiani  et  Macarii  martyrum. 
Sed  lege  Emereniianae.  quae  esi  virgo  et  mariyr  col- 
lactanea  sanctie  Agneiis.  «^  In  parvo  Marlyrologio  as- 
suio  Rhemensi  Sacrameniario,  eodem  die  fii  horum 
menlio  meiriy  vatn:)LKaiend.sanciorum  Emerentume, 
D  {\eg,Emereutianae)  et  Machari^et  passio  sanctae  Aselcs 
In  Kaiendario  quod  prsemiiiitur  Sacrameniario  Ha- 
ioidi:x  Kalend.,nataie  sanctae  Emerentianae  virginis 
et  sancti  Machani,et  passio  Parmenae diaconi.Mtva in 
Mariyrojogio  ms.  sangti  Hieronjmi,  eodem  die  :  Ei 
alio  ioco,  passio  sanctorum  Eugeniiy  Emerentianaeet 

8us  hfiereiicos  ne  verbum  quidem  in  hac  de  qua  dis- 
putatur  Priefaiione. 

b  In  Gemet.,ad  diem  xiv  Kalend.  Febniar.  legi- 
tur  tantum  :  Sanctarum  Marias  et  Martkoe.  Prius  au- 
iem  notatur  natat.  sancti  Mauri  abb.  xviii  Kalend. 
Febr.,  et  Depositio  Anionii  xvi  Kalend.  ejusdem 
mensis. 

c  in  Gemet.  legitur  :  sanctw  Agnce.  \u  utroqua 
Theod.,  sanctae  Agnetis. 

^  In  priorl  1  heod.  iegitur  z  Katend.  Febr.,  «oii- 
ctorum  Emerentianae  et  Maearii.  in  Gemei.  soribiiur 
per  abbreviaiiooem  ianctormm  Bem§rentimnm  ei  Ifa- 
carii. 


»7 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SACRAMRNTORUiM  NOTiB. 


298 


Mfirharii,  Piflcii,  ^farfyrum.  Forsan  W*:.PtibliiUa-  \  ter  snarifiitam,  hvp.c.  soqwnniwr  :  Qund  nobis,  Domine 


que  Marhariiis.  «lo  quo  «?st  prjFM»:is  Mi<sa.  cuiii  co- 
deiM  (fie<*onJMnf:niui*ii)  diclo  Mnrl.vrnlo^io  cuin  san- 
cUi  Kutfonio  marl yre.  is  c*^!  Mararius  qui  a  Juliano 
Apostala  in  Oasim  Araiiia?  oppi.Iuin  rol«»^atu*j,iirnhvn 
cuin  sancto  Kugcniosocuri  p(»rciissus  esl,  ut  scribit 
Metaphrnslcs  in  sanclo  Arlcniio.  Ko«lcm  «lie  Ma<!arii 
et  Eu^euiiincminit  Rabanus  in  .\Iarlyrolo«2:io.  Eme- 
renti»in;p  et  Macarii  missa  cst  cjusmodi  in  (lod. 
Rhem.:  Miiiesfnti  fnxnos,lhminp,niart\jrnin  supnli' 
tntin  firatn  ronrilirf ^  elc.  Mnrfi/rnm  tnorHm  tios,  Do- 
itiine.sn/tppr  Irftfa  Imtifircat,  ctc.  Siijicr  o!»lala  :  Ac- 
c^pta  tiOi si*,  b^tmine,  anrrafx  plrhis*  obtvi*,  ctc. 
Pustronim. :  Jttgifernos.Uomine.sanctorum  tunum 
vofti  Uetifirent,  elc.  »• 

1 57 .  f)'U!i  qni universum mnndn^n  bcn t i Pn uli prx- 
di^fiii-tne  i/nruisti,  clc.  Sanctus   Pauhis   univiMsiim 


niuniluinsuaprjeilicalione  docuit  ul  lcslatursauflns 
Clemens  in  c:»ist.  1  a«i  (lorinlhios:  ita  T^^Vov  o  lla//o; 


'/jy  ~£'/a- 


pcfinius  beniijnus  imptrlins;  ut  amcmusejus  meritum 
passinnis,  ct  indulqrntinin  nohis  sempcr  fidetispatrO' 
>'M.s-  mnrtyr  tuus  Projectus  obtineal.  Per  Chfistum 
Dominum  nosfrnm. 

10-2.  De  Nntiritale  Ita  Codex  Rhcmensis,  quod 
decsl  in  Mod.  Holradi  ;  pro  quo  in  Cod.  Raloldi  et 
apud  Pamchum  hahetur  serundo. 

Uh\.  Purificatio  snnctw  Marite  virginis.  In  Codici- 
hus  Itodradi  cl  Haloldi,  VMAIIANTI,  J  apud  Pame- 
lium,  VllAN Tl  :  quod  perinde  est,  id  cst  occursus. 
(]ausam  rcddit  sanctus  Ilildcphonsus.  scrra.  de  Pu- 
rificationc:  Quia  cum  Dominus  hodierna  die  in  tem- 
plum  a  parentibus  fuis.et  delatus,  a  sanclis,quos  ptu- 
rimns  Jcrosohjmis  fuissc  non  dubium  esf,  eis  ohviari 
rredimus.  Dcnominatio  a  rira^cis  esl  derivata,qui  hoc 
fcslum  sic  indigilarunt.  Ita  appellatur  a  Codino  Cu- 
ropalalc.  lib.  dc  OlTiciis  (^onstantinopolis.  xara  riftv 
Tfl-:  V-an^avTic;  «ooTj^v.  id  csl,  in  fcsto  Occursus  ;  Ce- 
3  drcno  in  Juslino,ctin  novclla  Kmmanuclis  (/Omneni 
impcratoris,  quam  pmfert  Tlieodorus  Balsamo  in 
cap.  1.  tit.  G,  Nomocanonis  Photii  :  r,  ^'  tou  ^/sooou- 
aof>j'j  ^LOi  Tr,v  ToJ  l^ozijpo;  Cn-an-avTfiv,  id  est,  SCCUn- 
da  Fchruarii  oh  ^alvatoris  occursum.  lloc  festum  a 
Theophylacto  Simocatla,  lih.  viii  Ilist.,  cap.  4,  dici- 
tur   TsTTaoaxoTTr,    ijjLioci.  t/;;  yijzOliaxf,;    Travrr/JOJoj; 

Toj  r/syiJAOj  (-)£ov  MvjTov,  id  est.  quadragosima  dies 
cclciiritatis  Natalium  majjui  Dei  Jesu.  In  Cod.  Hhem. 
hoc  fcstum  appellatur  5a?i(r/?  siwconis. 

\n  ei>  festo  (iuiit  cum  ccreis  ardcntibus  rogationes 
scu  processioncs,  ex  salis  anliipio  more,  supersti- 
tionc  velcri.  (jua  Itomani  hoc  mense  in  honorem 
Fehrui  t)ci,  id  est  IMutonis,  cum  cereis  ardentibus 
Justrahant  urhcm,  in  piam  ac  sanctam  mutata  reli- 
ffioncm  ;  siquidem  harum  mentionem  facit  sanctus 
lliMephonsusqui  Iloruit  anno  (Ui.  scrm.  supra  ci- 
tato:  Agiiur  h:ee  festwitas  mcnse  Februario,  qucm  /?o- 
mnnt  adhur  payani  a  Februo,  id  est  1'lutonCy  sic  vo- 


iu.a:'irrj'-jr'j  b'toa;a;  o/.ov  tov  xot-jiov,  xat  stti  Tsoaa  t/;; 
0 jTiVi;  saOmv.  M  ost  :  Paiilus  proptcr  zcluin  in  vin- 
cula  s»»ntics  conjcrtus,  v»»rhcrilius(NHSus,  l.ipidatiis, 
patientia)  praunium  rcportavit.in  Oricntc  et  iii  Occi- 
d*nto  verhi  pra'i?o  factus,  illuslrcin  tldci  gloriain  sor- 
lilus  t^st.juslitiam  ^H*r  mundum  univcrsum  doccns, 
ad(J.*ciiJ«.'nlis  lcrminosvenicns.Kt  sancliis  (Ircirorius, 
Nv>*»Mius,Orat.  (hMicnirsu  I)oinini;'II  '/tto  Uoo-jTaAca. 

7 3t'  /-.;///.'•«    'Jt£/0'.TO'j'|/"/.'jOlXOJ,   'JLVU/JJ^Z  'Jii/Ot 

-''»*  '.K;  'fn;  3>'/vaTa  'jLTrpot.TT,,  r, 

r.»TTr/^iTOo/'.jTO'J/  W-jTrftiivj-f^yf.Tr.v.  t.'j/jt,;  xj/.co-^Jsvti 

z\\  ity.vj-xr^r,^,  r,    'jiSi^jiTTv.Tr,   xai    'xs^/TLf.o^jpo-j^   y',yjfi, 

lic^t  :  fulgiir  illiid  a  Jcrusalem.    ct    (■ircumjaccn- 

li.  iis  regi'»iiil)us  usqiic  ad  lllyricum,  imo   usqiic  ad 

tcmiiiios  tcrra»  luxit;  illa  divini  lonitrui  rn    mystica 

Ev:u)«'clii  rida,  qurc  pcrorbcm  tcrr.pvolvcbatur.cla- 

ri^^ima  niaximcquc  sonora  vox.  Agit  cnim  hoc  loco  q  caverunt,c[c.  Quam  tustrani/i  consuetudinemconyrue 


•l.'snn<"loPaulo.Apostolo.  Kt  sanclus  Joan.  (^hrysost., 
hiui.  13.  in  Kpi^t.  1  ad  C(u\,  af,'cns  dc  sancto  Paulo: 
i'.o u t '* m pla recrgostat u a m a n rc ; /// .  c t c . ' A >. V  a :ro ' 1 20 ou- 
Z7ii:'x  lisyit  tov  r/.>."jotxo'j  7oi/o'j7%,  xat  si;  Xn^aviav 
5nr:ov:a,  xat  tzu.-jtx/o-j  rr,;  otxo^j^zsv/;;  /."Afj-Azsp  vron-TS- 
:<iv  y£oouir/ov.  Id  cst  :  a  Jcrusalem  nsque  ad  lllyri- 
iii:!!  cuiToniem,  in  Ilispaniam  30G  iibcunlcm,  el 
lanpiam   alatam  totuiu  orbcm  p(?rvaj:antcm. 

15S.  Qu"d  non  ejus  condierit  disci/dnia.  In  Cod. 
Rhcm  Wg\i\ir:Quodejus  nrm  conreneritdi^cipHnis 
^  Ptist  <|ua^  li.DC  soquuntur  in  eodem  (^lodicc  :  Qucm 
ii'i-lip  vas  fattuni  electtonia.  tnnyistrum  rt  dnctnrem 
q:ufiufn  Cfwandnrum  mutnto  nominc  roUnca.^iti  p^r 
tlfirit-iin  Ditniinuiti,  his  prwlcrmissis  ([lue  suul  in 
h-k-rolice  sancti  Kligii.  cl  aliis  coilicihus  nostris. 
Ubi  nota  quod  dicilur  mulatum  fuisse  nomon  sancto 
Paulo  die '•onversionis  suip. 

I.>^.  Eodf*m  die  snncti  hojecti  <^'  InCod.  Hhein. 
Witur  etiam  <(JMWi  P/ ()/><•//.  Vulgo,  l*'\vjecti,  ut  in 
Cii.  Rolradi  ncmpe  ia  (2ollci*tioiic  PriLfalionum, 
G*ilii:c,  saint  Pri.v.  Fuit  episco[»us  Arvcrn e.tnnMda- 
lus  cum  abhate  Amarino  a  loci  proceribus,  anno 
67(j.  juxta  Sigehertum.  I)e  eo  a^it  Usuardus  in  Mar- 
t.vrologio,  hac  die  et  ms.  Martyrologium  bibliolh. 
(iorh  supra  citalum.  Ejus  Aclavide  apud   Surium 

eodem  «iie. 

|i;0.  R:'petita.  Ita  in  Cod.  Rodradi  In  Cod.Rhcm. 
prneponitiir  prrepositio  in.  Ha»c  aulem  vcrba.  n'/ie^/7a 
sritemHitafe,  arguunt  dupiicom  festum  sancti  Projec- 
ti.  qiii  adhuc  in  Callia  perseverat. 

161.  Conep'l'i!fque  nof)is.  etc.  Ita  in  Cod.    Uo.lra<li, 
a.«qiie   ad    Priifationis  finem  qu;e  dcsunt  in    Cod 
Khein.  Sed  iilorum  loco  post  illa  verba,  tribuas  jngi- 

«  Kadem  assignatur  Missa  in  jam  kudatif  CoM. 
^  Ita  q.jo  ^UH  ju  priori  Theod. 
c  In  nis,  Gaiensi  uuila  exstat  saucti  Projecti  me- 
iioria. 

Patrol.  LXXYUI, 


ct  religiosc  Christiannmutncit  mnsuetudo.cum  eodem 
mense,  hoc  est  hodicrna  dte,  in  fionore  sanctae  Dei  ge- 
nitricis,et  perpetnte  virginis  Manienonsotum  clerus, 
sed  omnis  307  ^'^^'^''^  ftJ^rlcsiarum  loca  cum  cereis 
et  direr.^is  hymnis  tustrantes  vircunu^unl.  Idem  scri- 
hit  sanctus  Kligius.  homil.2:  Sunc  xgitur  vame  super- 
stitiohis  erroreni pulrhre  Christiana  dcvotio  ad  veram 
cmrertit  reliyionem,  cunijam  non  pnstguinquennium, 
wc,  ut  nlim.  circa  finem  mcnsts  Februarii  una  tustra- 


ne 


tur  civitasHomnna  ob  lumorcm  Vehrui  quifalsolnstror 
fiomnn,  i'test  pui^gationum,  pofens  putabatur,et  Deus 
infernorum^  et  ob  dignitatem  ejus,  qux  quam  cessavit, 
terreni  f]n}nanorun}  impcrii,  sed per  singulos  annos, 
'.vf  initium  ejusdcm  mensix   univcrsa    Dei  civitas, 


r?y 


D 


sancta  videlirct  Erclcsia  Hlustratur.fideilumcn,  quod 
filinruni  suorum  futgct  in  cordibus,  designans  cereo- 
runi  lu}ni}ie,  qnod  eorumdem  gesfatur  manibus,   etc. 
Apud  Alcuiiium,  .\m.ilarium  et   Walfrhlum.    nulla 
cxslal  ccroorum  Roncdictio  ;    sed  Alcuinus  tantum 
ait  ••oroos  dari  a  pontifico.  At  in  Cod.  Ratoldi  exstal 
unica  henedictio  sub  lioc  titiilo  :    liencdictio  super 
cantictas,  qua*  habctiir  in  (Jrdinc  et   Mis.sali    Roma- 
no.  scdin  quibusdam  varial,   sicque  incipit :  Domi- 
ne  Jesu  Chri.^te.  Creafor  cceliet  terrx,  liej:regumet 
Do}ninusdominn}itinm,  <?etc.Purificationis  solemnita- 
tem  ortum  habuisse  Constantinopoli  anno9  Juslini 
niagni,    quo   Antiochia   gravi  terra*   motu   corruit- 
rcfcrt  Ccdrcnus.  Tbeophancs,    lib.  xvi  Ilist.    refert 
ad  annuin  15  impprii  Jusliniani  fcsti  hujus    institu- 
ti'»iicm:  .\nnoderi)no  quinto  imveriiJusti)iiani,}}iense 
Ortobri,  farfa  est  mortalftas  Bijzmitii,  ct  endc^nanno 
Uiji>apnntc  Do^nini  su.H'epit  intfntn.    ut    celebraretnr 
apud  Hijznntiutn  secunda  die  Februarii  tnensis.    Qui 

"*  Kt    11  Cod     Mcciicii  in  duobu<  Tlico.i. 
e  lliec  Bciiedi(itio  legitur   in   Goiuel.,  &«:d  .:*}&  a!i(Q 
antecedunt. 


v^ 


m 


IN  S.  GREGOKll  LIBKUM  SAGRAMEiNTOaDM  NOTifi. 


300 


auctorcs  intelligendi  sunt  de  tenipore  quo  primum  A  ad  Joannem  cpiscopum    lilerosoljmitanum  :  Cum 

ortum  estejusdcm  festum  Ujzautii;  est  eniiii  iouge      iyitur  ceichrnrelur  Collecta  m  Ecclcsia  vHL3S,quxest 

antiquior  hujus  in  Kcclesia  iesli  institutiu  ;  iiam  ce-      " 

lebre  erattemporesaucti  Gregorii  NysstMii,utpiaiium 

est  ex  sermonc  quein  de  occursu  Doiniiii  couiposuit. 

Kfti  yao  ori    xoltv.  tov  «Oy^cTUTrov  xatpov,  w;  av  ti;  Etjrot, 

Ti5;  7rapovo">;5  «opT??,    ctc.  Id   csl :   Elcmm  quando 

circa  tempm  quod  est  archetypuvt  (ut  sic   dixcrim) 

fn'assentis  festi,  is  qui  forma  divina  yrxUUus  erat  et 

formamstroi  sumpserat,  Mediator  inter  Ueum  et  homi- 

nes  factus,  teyis  prxcephun   exsequens,  quadraginta 

dies  naitu  infans sempUcrnum  itlud  verbum^  una  cum 

genitrice convcmentem atqueprsi^criptum  hostiam  por- 

tante  ad   templum  pergebat,  etc.  Oj  tivo;  riuai;  tigv 

otrJUuvTtVW  £opT«CovTs;  Tfiuioov,  etc.  Id  cst  :  cujus    nos 

hodte  mysterii  memoi'iam  cetebrantes,  etc.  Uuare  Iju- 

ius  solemnitatis  celebrandae  viam  non   aperuit  Ge- 

lasius  papa,  cum  Lupcrcalia   suslulit ;  tum  eliaui 

quia  juxla  citatosPatres  Uildeplionsum  et  Eligium 


jiixta  nionasterium  nostrum.  Sanctus  Pachomius,  in 
Kegula,  cx  intcrprclatione  saiicti  Hicroujmi,  art. 
407:  Sex  Orationes  facicnt  vtsperlinas  juxta  exem- 
plum  majoris  CoLlectai.  Ari.  121  :  Si  quis  tulerit  rem 
nun  suam,  mnetnr  super  humer*os  cjusy  et  iget  pfeni- 
tentiam  publice  in  Cottecta.  Uujus  loci  explicatio  patet 
ex  OrdineRomano.  Nam  ibi  narratur  ut  in  hacccle- 
britule  clerus  et  populus  coliigitur.  scu  congregatur» 
ad  sanctum  Adrianuiii  exspcctans  pontificcm  :  J^on- 
tiiex,  ingressus  sacrariuin,  induit  se  nigris  vestibus, 
et  scliola  canlat  Exsurge;  tunc  scquitur  Uratio  ad 
Collectaiii  Exaudi,  seu  Erudiy  ut  in  quibusdam  cx 
nostris  Sacramcntariis  legitur;  postca  ccrci  benc  • 
dicuuLur.  Bcncdictione  expieta,  proccditur  ad  san- 
ctam  Mariain,ubi  Missa  cclebralur.Idconfirmaturex 
Missa  nativilatissancta3iUariip  in  lioc  Codice,  in  qua 
Orationein  ipsius  alia  pr^eccdit,  cui  pnFfigitur  hic  ti- 

1  ..1 t  i   ! . .  ._.  : I  Ti  • ■  . 1.  _    -  _  .  j 


non  ex  occasione  Lupercalium  tiocteslum  natum  cst,  d  iulus,  Ad  iiocessionrm.  Ubi  processio  sumnta  saileiu 


sed  lustrationis  urbisquie  Honia;  agcbatur,  in  hono 
rem  deoruni  inrcrnalium  maxime  vero  Kcbrui,  id 
est  Flutonis,  superslitione  in  vcram  inutata  rcligio- 
nem.  Etsi  cnim  Lupercalia  ficrcnt  mcuse  Februa- 
rio,  inferiae  tamen  scu  IMutonis  sacra  eodem  mense 
celebrabantur,  et  hic  mensis  a  deis  inieris,  seu  Piu- 
ione  est  denominaius.  non  vcro  a  Lupercalibus,  ut 
Yidere  esi  apud  Varronem,  lib.  v  de  Lingua  Latina: 
A  Deis  inlereis  Februartus  afj)eltatus,  qiod  his  pa- 
rentetur.  Ovidium:  lib.  ii  Fastorum  : 

Aut  quia  placalis  sunt  tcmpora  purascpuliTis, 
Tunc  cuiii  forales  pni;toriere  dies  ; 

Macrobium,  lib.  i  Saturn.  cap.  i3  :  Secundum 
(metisciii)  dicavit  dco  Februo,  qui  tustratiuuuni  />o- 
tens  dtcttur.  Luslrari  enim  eo  mense  civitatcm  ncresse 
eralf  quo  slatuit  ut  justa  diis  ManiUus  soicercntur;ci 
sanctum  Isidorum,  lib.  v  Urig.,  c.  \>i  ;  Feoruarius 
nuncupalur  a  tebruo^  idest  PiutonCy  cui  eo  mense  ^ 
sacrificabatur ;  nam  januanum  diis  superis,  Februa-  ^ 
iiumdiis  Manibus  consecrarunl.  Ex  quibus  omnibus 
locis  lustrationem  urbis,ct  iuterias  meuse  cciebratas 
Februario,  eumdeinque  mcnsem  a  Fcbruo,  id  cst 
Plutone,  appcUatum  fuissc  facilc  cognoscitur.  Uis 
quadrant  quu!  scribit  Ccdrcnus  ad  annum  mundi 
6^81  :  \\vv(7i05  iv  Tw  Treot  urjviiv,  4»sopovov  tov  x«- 
Ta^^Sovtov    tJ    0o'j«xx'ov    ^wvy,    Aiyet.     O    oi    \u^vo'j, 

OLTCO     TOW     TTSvOo^    /SySt     X/lcO^^VKl     TOV     yi^OO\J'AOWj'      yg- 

€povq  yoip  Tzoipv.  'Pw^«(Ot;  t6  ttsvOo;  KpoTuyopvJiZKi' 
x«t'  «vtov  (?k  ToO;  x«toi;^oi:xsvo*j;  £t£|xwv,  xat  ysopouapat 
t6  x«9ap«t.  Id  est,  Anysius,  308  ^i^-  ^^  Mcnsibus, 
Etrusca  iingua  Februum  appeiiari  ait  eum  (|ui  cst 
apud  inferos.  Labco  Februarium  a  dolore  diclum 
autumat,  quia  Februs  Homanis  dolor  dicatur  ;  eo 
mense  deiunctos  honorabant.    Februare  porro   cst 

{>urgare.   Nihilominus   tamen  sanctus  Augustinus, 
ib.  xviiicontra  Faustum,  cap.  5,  scribit  Feuruarium 


pro  suo  tcrmiuo.  id  cst  procedeuiium,cuni  ad  eccle- 
siaiu  pcrvenerint,  coetu,  nihil  aliud  est  quam  in  quod 
Colli^cla  in  hac  l^urilicationis  celebritatc  appellatur. 

iiio.  Erudi.  Ita  in  Edilis,  et  in  Cod.  nostris  mss., 
et  apud  i^anieiium.  In  Ordine  ctMissali  Rom.lcgitur 
Exaudt.El  sanc,  quainvisTo  exaudi  non  sil  rejicicn- 
duin,  t6  erudi  huic  orationi  optiine  congruit,  quasi 
populus  per  exteriorem  cultum  eruditus  possit  gra- 
iiam  assequi  interiorem,qu<jeexieriori  illo  cultu  de- 
signatur. 

Ititi.  Ji/;aj)/rt<m.  Servum,  subdilum,  quia  Cliristus 
singulari  huiiiililalis  exemplo  selegi  subjecit ;  ct  qui 
inlinito  sangui..is  sui  prctio  inuudum  vencratrcdein- 
pturus,  pusiiiis  quinquc  siclis  ivdiiiii  voiuit. 

1G7.  Pa^narum.  in  Cud.  liiicnieiisi,  peccatorum^  id 
est,  torturuni,  carnilicuin,  tyraunorum. 

IG8.  Ayathen.  Ila  in  aliis  Codd.  nostris  mss.  juxta 
furmaiii  Gra'cain,  «yaO/j, 

1G9,  Semptr  exstitit.  in  Lidilis  dcest  t6  semper. 

170.  fJasc  Hostia.  Nun  simplcx  panis  ei  vinum, 
scd  Christus.  qui  sub  spccicbus  panis  ct  vini  esiiin- 
molandus.  iitfc  cnim  vocabula  non  sunt  nudecousi- 
deranda,  scd  prout  ad  Christuin  releruntur. 

171.  Pir  ftorcm  virginulis  uteri  Id  esi  Chrisluin, 
florein  vcruin,  qui  tusus  est  cx  utero  Virginis.Juxla 
illudlsaijc,  cap.  xi:  Efjrcdutur  cirya  dt*  rtuiicc  Jesse, 
el  flos  de  radice  cjus  uscendet. 

309  *^^-  Couscrvafa  justitia,  etc.  Jusium  eniin 
erat  ut  Adami  carne  victa  adiabolo  caro  rhristi  dia- 
bolum  vinccrct,ut  elatus  dc  carneprostrata  a  carue 
slcrncrclur. 

17.'{.  Qux  est  salutifera,  et  ineffabile  divinx  gratix 
sacramentum.  lla  iu  Cod.  Ratoldi,  et  apud  Guitmun- 
duminira  citandum.  In  SacramentisAmbrosianisel 
Cod.  Hodradi:  Qux  satutifcro  etineflabili  divime gra- 
tiae  SiicramHnto  offirtur.  In(^d.  Hhem.:  Qux  est  wiro 
rursus  et  nw/fabilis  divma  gratia  sarramenfi.  Sed  le- 

nominari  a  sacris  Februis  Lupcrcorum;  a  qua  scn-  .   genduni  poioctiw/fabitedivinaeyratiassacramentum. 

ientia  nou  multum  abestFestus,  qui  scribit  Februa-  ^      174.  Et  unum  Christi  corpus  sancti  Sfdritus  infu 

rium  a  Junonc  Februata,  quam  alii  Februalem,  Ho- 


mani  Februlim  vocani  dici  ;  et  ejus  fcriascsscLu 
percalia,quo  dic  mulieres  rcl)ruabantur  a  Lupcrcis 
amiculo  Junonis,  id  est  pelie  caprina.  Sed  superior 
opinio  poiior  vidctur. 

iiyi.  Ad  Cottectam.  Per  »  Collcctam  hoc  loco  qui- 
damarbitrantur  significaricolleclionem  cleemosyna- 
rum,  et  hanc  Missani  inscribi  AU  Collectum,  quia 
diebussolcmnioribustiebauiclccmosynse.  Ouod  etsi 
admiseriin,non  opinoriamcn  hocloco  pcr  uoliectam 
significari  elccmosjruam,  sedconventum  etsynaxim 
ad  divinum  oflicium  pcragcndum,ei  communcs  pre- 
ces  fuudcudas,  atque  ctiam  ipsumdivinum  olticium. 
Sanctus  Hicronjmus,  in  Epitaphio  Paulte :  Quo  signo 
vocalfantur  ad  Collectam.  Sauctus  Epiphanius  episi. 


sione  perficitur.  Hcctc.  SiquidcmSpiritui  saQcloTe- 
iercsattribuunt  produciioncm  corporis  et  sanguinis 
Christi  in  Eucharistia.pcrquaradamappropriationcm 
videiicct.  Sanctus  Cyrillus  Hieros.,  Cathcc.  H  mjsta- 

gogica  :    II«p«x«).ovtxsv    rov  vtAavOooTTOv  Hiov,  t6  «ytov 


;c7t«7T«tx«t  uiT'xti'j\r,Ta.i.  Id  est:  Hogamus  l)eum  be- 
nignuin  ui  super  ipsa  proposita  sanctum  Spiritum 
emitlat,  ut  pancm  quidem  laciat  corpus  Chrisii,  vi- 
num  vero  sanguinem  Ciiristi.  Omnino  eniin  quod  at- 
tigeril  Spiritus  sanctus,  hoc  sanciificatur  et  trans- 
mutatur.Tiieophylactus,in  v  cap.  Joan.  :  McraTroiitrflu 
«7rop^^rot(  Xoyot{  6  apro^  ouroc  Jca  r;9(   ptVTTtxt^  fuXo- 


«  Varias  Collcc'»  signiQcationeB  repete  ex  scholuB  Angeli  RocceB  ad  himc  locumi  ia  Edit»  Yakic.  et 
GuBsanvii. 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


m 


xal  'tniootrr.Tiea^  tov  aytou  Trv£vaa7o;,  £t;  Tapxa  A 
*9co*j.  1(1  csl:  TransforiiiaUir  arcanis  verbis  pa- 
Le  per  mvsticaiu  beuedictioneiu  el  infusionem 
i  Spiritus  in  carnem  Dumini.  idem  scribit  sao- 
Joannes  Damasceuus,  lib.  iv  de  Kide  ortbo- 
cap.  14,  ubi  docet  pauem  et  vinum  translor- 
in  corpus  et  sangumem  CUristi,  por  iilapsum 
;us  sancti,  quemadmodum  verbum  Dei  incar- 
u  est  in  utero  Virginis  per  ejusdem  Spiritus 
i  intusionem:  Quoinodo  fiel  isluc/,  dicii  sancla 
'y  quontam  cirum  jwn  coynosco  f  liespondet  Ga- 
archanyelvs:  Spiritus  sdnclus  superceniel  in  te, 
tusAUissimi  onumbrabtt  tibi.Kv.1  -j-j-j  ioiura;,ir&); 
Vivsrac  TOiitxa  Xoittoj,  xai  oivoc  xat  t6  Oocuo  ulucf. 
ov  ;  /iyoj  o^ot  /.ay<!v>.  Ilvsvaa  ayfov  CTrc^ocra,  xal 
izotzi  vTTio  /oyov  xai  evvotav.  id  est  ;  et  nwtc 
'Ofja^  f/uomodo  panis  fU  corpus  Christi^  et  aqua 
um  xanguis  Christi  f  Ego  quoque  dicotibi :  Spi- 
sanctus  supervenit,  et  nxc  operatur  supra  quam 
t  infelliyi  pitest,  Ita  etiam  docet  sanctus  (jer-  n 
is  patriarolia  Constantinopolilanus,  in  mystica 
na  :  Undeet  Sanclu.s  spiriius benepiacito  Patris, 
untate  Filii  incmbiliter  praesens  pnemunstrat 
iifi  confeciionemt  et  manu  sacerdotis  obsignat : 
<7aoa>.*yfit,  xai  ts/.sioi  Ta  'poxiiarva  ayta  ociipa  li^ 
xai  aeaa  toj  Kvpeov ijawv 'Ivjo^ov  XptOTOV,  Idest : 
nvertit,  et  conficii  proposita  sancla  dona  in  cor- 
sanijuinem  Domininoslri  Jcsu  Christi.  idetiam 
el  e\  veteri  inscrijtione  altaris  lignei  argento 
;ti.  quondam  usditicati  munillccntia  liogerii 
»pi  t)lioronensis : 

'.^  s(upiM'impo»ita.s  coinmutat  Spirilus  almus, 
t  de  paiit*  caro,  .san.^uis  subatantia  vini, 

jetur  lib.  v  iiist.  liaarnensis,  cap.  18,  auctore 
siiuo  ac  doctissimo  viro  letro  de  Marca. 
ire  olim  quibusdam  sanclissimis  viris  htec  sa- 
ncta  inysteria  conticientibus,  sanctis  Spiritus 
^nlia  sub  quodam  visibili  signo  apparere  soie- 
it  quondam  sanclo  Joanni  abbati,  cognomento 
jbiia;,  «lui  poslea  fuit  Liicsarete  Kilaestinie  epi-  ^ 
s,  ut  relert  Joannes  Moscbus,  in  Limonario, 
£>,  i7.  idem  scribit  de  quodam  presbylero  cu- 
lu  in  Ciiicia  pagi,  nomine  Mardardus,  qui  non 
Missani  incipicbalquam  videre   Spiritum  sau- 

alUiri  obumbrantem  ;  et  cap.  150  scribit  de 
ftiu  Huinelli  prope  Homam  episcopo,  qui  ad 
oneinobldtionis310  solebat  videredescensum 
lus  sancti,  et  celeurans  coram  papa  Agapeto, 
0  quodam  diacono,  qui  ei  erat  iiupedimento, 
:um  papa  vidit  adventum  Spiritus  sancti. 
).  In  siuyutis  portionibus  totus  est.  iiuic  doctri- 
uadrat  illud  sancti  liasiiii.  epist.  ad  C'Bsariam 
ciuui:  TavTov  Totvjv  sdTt  rrj  d\vaust  ctTC  atav 
X  oi^iTat  Tt;,  stTft  TTO/Aa^  aiptoa;  oaoj.  Id  est  : 
igilur  et  potCdlate,  sivc  quis  unaiu  particulam 
iat,  sive  muitas  simul.  Unde  praBclare  dicit 
us  Ca?.-arius,   dial.  3,  inlerr.   llK) :  To  «Trt  tjq? 

rpa~ilj;;  tjooi^ovojacvov,  xai  T^ii  OtzToi»  TravTt 
:vt{  oiatpoja&vov  xar  aA};xTu;  asTSy^oasvov.  Id  est  :  li 

in  s^icra  mensa  consecratur,  etuniversocijutui 
•  indivise  dividitur,  etsincdetectu  participatur. 
3  auteui  l^rierationis  meminit  Guitmundus  lib.  i 
rporis  et  sanguinis  Cbristi  in  Iriucbaristia  Veri- 

Ne  autem  me  quis  existiniet  hanc sententiam  ex 
sensu  commentatunif  Praefaiionem  istam^  quas 
jtum  itene  oi  bem  Latinum  inter  Epiphaniam  et 
'Mgesimam  in  quadam  die  Dominica  habetur,hic 

ibest  martyris  in  C.-itensi.  Ante  hoc  testum  in 
;t.    muita  a.ia   assi^iianlur,   scilicet    sancli  \  e- 

c-jnt.,  viii  idus  hebr.  ;  satict.T  ScholasliccB 
,  IV  IJ.  Febr.,et  sancluj  Solheris  virg.  eolem 
beni.^uesancUe  blonueijibilda;  virg.,  Idibus  ejus- 

mensis. 

(jDilLtitur  in  Cod.  Cal.  In  Sacrameutario,  Gallic. 
i  eJidit  D.  J.  Mabili.  ex  Cod.  aute  mille  ann. 
ato  MaseiitaJ.y  tom.  i,  parle  ii,  exstat  qufledam 


supposui  haec  continentem:^terne  Deus,et  tibi  kanc 
immolatiouis  Hostiam  offerre.  quae  esi  salutifera,  et 
inejfabde  dimnae  gratiae  sacramentum;quae  offertur  a 
pluritniStet  unum  Christi  corpus  sancti  Spiritus  infu- 
sione  perficitur .Singuli  accipiunt  Christum Dominum^ 
et  in  singutis  portionibus  totus  est,  nec  per  tinguUxs 
minuitury  sed  inteyrum  sepraebct  m  singutis,  etc.  Et 
Algerus  lib.  i,  dc  eodem  Sacramento,  cap.  15,  li8ec 
ejusdemPriBfationisquamsaDcioAmbrosioattribuit, 
verba  citat :  Item  Ambrosius,  Dominica  quinta  post 
Epipluiniam  :  SingnLi  accipiunt  Christum  Dominum,et 
in  singuLis  portiontbus  totus  est ;  nec  per  singulas  mi- 
nuitur,scd  integrum  se  praebet  insingulis.  Quee  verba 
etiam  habentur  in  liturgia  Ambrosiana. 

176.  Persingulos.  Ita  in  Codicibus  Rodradi  et  i<a- 
toldi,apud  Guitmundum,etiDliturgia  Ambrosiana. 
in  cap.  citato  Algeri  legitur  Per  singulas.  Nonmale. 
quia  ad  t6  portionibus,  potest  referri. 

477.  Unum  Christi  corpus  efficimur,  Juxta  doctri- 
nam  sancti  Augustini,  tractatu  27  in  Joannem  :  Hoc 
ergo  nos  docuit  et  admonuit  mysticis  verbis,  ut  simus 
in  ejus  corpore  sub  ipso  capite  in  membris  ejus  edentes 
carnem  ejus,  non  relinquentes  unitatem  ejus.  Porro  in 
Codice  ttliemensi  sequitur :  iv  Idus  Feb.y  natale  san- 
ctorum  Zoticij  Hincynthi,  Herenniif  ubi  legendum 
Irencei,  ut  apud  Usuardum,  ct  iu  Martyr.  ms.  Bibi. 
Corb.  hac  die.  In  MartjTol.  sancti  iiieronjmi  ms.  : 
Romae,  Sotheris,  Zotici,  Jacinthi,  Hirenei,  Dionysii. 
Proquo  ultimo,  apud  IJsuardum,  et  in  Martjrol.  ms. 
citato,  habetur  Amantii.  Missa  est  hujusmodi.  Ora- 
iio  :  Domine  Deus,  noster,  muUiplica  super  nos  gra- 
tiam  tuam,  etc.  Super  oblata  :  iyuscipe,  Domine,  pO' 
puli  tui  pro  martyrum  festivitate  sanctorumteic,,  Sed 
videtur  deesse  t6  Hostias,  vel  t6  sacrificium,  autquid 
simile.  Postcommun. :  Sacramenti  tui,  Domine,  quas- 
sumwi,  sumpta  benedictio,  etc. 

178.  Natalesancli  Valentini^  martyris.  ItainEdi- 
tis,  apud  Pamelium  et  in  Codicibus  nostris  ms., 
exccpto  Hliem.,  in  quo  habetur  :  Natate  sanctorum 
Valentini,  Vitalis,  Filicuiae  et  Zenonis.  Qui  sancti 
omnes  occurrunt  eodemdiein  Martyrolo^io  Usuardi. 
liomae  Natalts  beati  Valeniini  prasbyleri,  etc.  Item 
Homae,  sanctorum  Vitalis,  Feliculae  et  ZenonisAdem 
habetur  in  Martyrol.  Notkeri  et  in  Martjrol.  ms. 
Corb.  Bibliotb.,  in  quo  malc  le^itur  Feniculae.  Ho- 
rum  Missa  est  bujusmodi.  Oratio.  Tuorum  nos,  Do- 
mine,  quaesumus,  precibus  tuere  Sanctorum,  etc.  Su- 
per  oblata.  Ad  m  irlyrum  tuoi'um,  Valentini,  Vitalis 
Feliculae  et  Zenonis.  Domine,  piebein  tuam,  etc. 
Posteomm.  Protege,  Domine,plebem  tuam,eic.^W 
in  eodem  Cod.  iiliem.  sequitur :  xiv  Katend.  Mart., 
nat.  sanctae  Julianae.  Hddc  est  Juliana  virgo  et  mar- 
iyr,  qu.B  Nicomedia*  passa  est,  de  qua  Martyrolo- 
giumsancti  liieronymi  eodem  die:Nicomediae,passio 
sanctaeJulianae  oirginis  ctmartyris.  ApudUsuardum, 
et  in  Martjrol.  ms.  toties  citato  :  Cumis,  sanctae  Ju- 
lianae  virginis,  quae  post  varfa  tormenta,  etc.  Sed  lo- 
cum  nominant  translatiouis.  non  passionis,  ut  ex 
Martyrologiis  Nolkeri  et  Habani  notum  esthis  :  quae 
passa  esl  quidem  in  Nicomedia,  sed  post  paucum  tem- 
pus,  Deo  dis])onente,  in  Campaniam  translaia.  Missa 
aulem  est  ejusmodi.  Oratio:  Omnipotens  sempiterne 
Dcus^  qui  eliyis  infirma  mundi,  ut  furtia  quaeque  con- 
fundas,  etc.  Super  oblata  :  In  sanctae  martyris  tuae 
Julianae  jKLssione  pretiosa,  etc.  Postcomm.  Libantes. 
Domine,  etc. 

189.  b  Cutliedrasancii  Petri. Sine  adjuncto,ut  apud 

Missa,  Ronwnsis  dicta,  cujus  prima  Oratio  eadem  est 
uc  ftisti  CalbedrLe  sancti  Petri :  Ueus,qui  b.  Pctr.  apost., 
collaiis  clavibus,  etc.,elsi  iii  tota  Missanuila  a-.npiius 
sancli  Fetri  mentio  tial.  In  veteri  Lejtionario  Luxov. 
prdiscnbuatur  legenda  hoc  in  feato,  et  m  Missali 
Gothico  assignatur  Missa  in  Cathadia  sancli  Pelri 
apostoii.  KesLum  hujus  Calhedne  in  Januario  apud 
Gallos  olim  celebratum  fuisse  optime  probal  Mat)il. 
lU).  u  de  Liturgia  Gallic,  pag.  120, 


303 


IN  S.  GREGORII  LIBKUM  SAGRAMENTORUM  NOTiB. 


304 


Pamelium,  in  Cod.  Rodradi,  in  II  parte.  el  in  Cod. 
Rhem.  el  in  parvulo  Martjrol.  ms.,  qui  est  ad  cal- 
cem  ejusdem  libri.  In  Kditis  additur,  m  lioma.  In 
Cod.  Ratoldi  habetur  in  Anliochiay  Cathcdra  snncti 
Petri,  Apud  siinctum  Augustinum  inter  sermonesde 
Sanctis  exstat  seriiio  15,  de  Catliedra  sancti  Petri, 
in  quoin  pa^anorum  superstitionem  ita  inveliitur  : 
Cum  soLemniiatem  hanc  Ecclestis  mcrito  religiosaob^ 
sei'vaiio  iniroduxerit,  viiror  cur  apuff  qnosdaminfidi' 
les  (lege,  fideles)  hodie  tam  pei-niciosus  rrroi-  incre- 
vei'ii,ui  supei'  tumulosdefwictorum  cibos  ei  vina  con^ 
ferant,  quasi  egressx  de  cnrporibus  animie  carnales 
cibos  requirant.  Et  in  concil.  Turon.  ii,  can.  it±,  (it 
mentio  ejusdetii  festivitatis  et  similium  superstitio- 
num  :  Sunt  ettam  qui  in  festivitate  Catkedrae  domni 
Petri  aposfoli  cibos  moriuis  offerunt.  Redeuntcs  ad 
domos  propi^ias  ad  gentilium  receriuntur  errures,  ei 
postcorpus  Domini  sacratas  dxmom  accipinnl  escas. 
Contestatur  ilLam  soUidtudinem  tam  pastores  quam 
pi^esbyteros  gerere,  ut  quemcunque  in  liac  /atuitaie 
periistei'e  viderint,  vcl ad  nes^io  quas  petraSy  aui  at*- 
bores,  aut  ad  fonies,  desigiwta  locu  i^entilium  perpe- 
imret  quae  ad  Ecclesix  rationem  non  perlinent ,  cos  ab 
EccLesia  sancta  auctoriiate  repellant.  In  his  locis  de 
die  festi  et  mense  tacetur ;  ex  verbis  tamcn  citatis 
satis  conjicere  datur  agi  de  Cathedra  sancti  Petri, 
q^uoe  mense  Februario  celebratur.  Primo  enim  men- 
tio  fit  eorum  qui  paganorum  ritu  mortuis  parcnta- 
bant,  eorumque  sepulcris  dapes  inierebant,  quod 
olim  flebal  in  Feraiibus,  qu^e  m  prisco  Kalendario 
Romano  incipiunt  die  20  Pebruarii,  et  durnnt  iere 
usque  ad  finem  ejusdem  mcnsis,  in  quilms  Manes 
placabantur,  corum  tumulis,  cibo  (|uu  vescercntur 
apposito,  ut  conslat  cx  Ovidio.  iib.  ii  Kast.,  qui  est 
de  mense  Februario. 

Nunc  animjo  tonues,  m{  corpora  funola  sepulcris 
Erraut,  nunc  posito  pasc>ituruiiii>ra  cibo. 

Nontomeii  hoc  ultraquamquolde  nion.se  supi/rsunt 
Luciferi,  (luot  habriit  ciiruiiiia  no»lru  piMlcs, 

Hanc  quia  justaferunt  dixore  Feraitia  lucem. 

De  bac  superstitione  scribit  Varro,  lib.  v  de  lingua 
Latina  :  Feralia  ab  mfertis  ei  fercttdo,  qnod  ferunty 
tum  epulas  ad  sepnlcrum,  quihn<  jus  ibi  parentiive. 
Sccundo  in  citato  concilioarguuntiir  ii  ({ni  »d  m^scio 
quas  pelras  a^aint  eii  qua?  atl  lifclesijuii  non  [KTli- 
nent :  qua>  sancpetrn'  niliil  aliud  sunt  <iuMiit  tenniui 
agroruin  quos  olim  sub  L)ei  Tcrmini  noinitie  croio- 
bant,et  festumappellabantterminalia  iVigani.qiiod, 
ut  Cathedra  sancti  Petri  Autiuchide,  incidit  iii  'i2 
Februarii,  ut  clarum  est  ex  autiquo  Kalendario  Ro- 
mano,  hoc  modo :  Tkk  -n'.  de  quo  etiam  canit  Ovi- 
dius  libro  supra  citato,  eodem  mense. 

312  ^^^  ^^^  transierit  solito  celebrelur  honore, 
Seperat  indicio  qui  dcus  arva  suo  : 
Ternnne  sive  lapis,  sivo  es  defossus  in  agro 
Stipes,  ab  anliquistu  quoque  nomen  habos. 

De  eo  ctiam  agit  Varro,  libro  citato.  Quare  cum  in 
hoc  concilio,  et  in  tJodicibus  mss.  supra  citatis  no- 
minetur  cathedra  sancti  Petri  sine  adjuncto,  puto 
olim  hoc  2!2  die  Februarii  soietnnitatcm  utriu>que 
Cathcdra;  celebratam  fuisse,  et  decursu  temporis 
Cathedrfle  soli  Antiochenu^  devolutum  fuissc.  Prn^le- 
rea  notandum  in  nostris  Codicibus  mss.  nullum  esse 
festum  Cathclrte  sancti  Petri  Ronne,  ut  neque  in 
Editis,  neque  apud  l^amelium. 

180.  Pontificium.  Pontilicium  hoc  loco  cst  f*ote- 
stas,  auctoritas.  Legis  Burgundionum  tit.  19,  |  6: 
Quo  si  intra  tres  menses  soluto  debUo  pignora  sua 
non  perceperit,  jmi  modum  earegutrendi  ponificinm 
non  habebit.  Et  tit.  40,  jj  1,  hujus  vero  acttonis  jton- 

a  Neque  in  Ms8.  Reg.  Suec.  et  Calensi .  Continetur 
in  Gemet.  ac  Theoderic. 

b  Eadem  M^PFa  assi^natur  in  Qemet.  ac  Theod« 
^ao  ipso  die,  sdlicet  Nouis  .Martii. 


A  ti/irium  circa  manumissores  tantum  de  lihertis  suis 
pisecipimus custodiri.  Ita  apud Marculphum  formula 
23  :  Et  alicubi  ipsam  alieyiare  fwntificium  nonhahens; 
et  formuia  :27  :  Ea  scilicei  raiione.  ut  nihil  exinde 
penitus  de  qualibet  rcaliemndi  autminurndi  ponfif^ 
cium  non  habeamus  :  et  apud  Arnobium,  in  Psalm. 
Lvui :  Accipiunt  pmtifictum  judicandi  et  corripiendi. 

181.  In  Patriarchis  fundfisti.  Ita  in  omnibusCodi- 
cibus  nostris  mss.  et  in  Edilis  ntqiie  apud  Pame- 
lium,  ac  proinde  h>ec  lectio  mundasti,  quam  f|uidam 
astruere  volunt,  est  expiodenda.  Rectc  enmi  dici 
potest  Kcclesiam  fundatam  esse  in  patriarchis,  quia 
priinis  iliis  Chrintus  revoiatus  est,  et  fides  eorum  est 
nostrse  pra^ambuia.  Deinde  ro  mundasti  nullum  re- 
ctum  sensum  efticere  potest,  cum  dici  non  possit 
KcclesiHin,  quae  nondum  erat^  in  patriarcliis  fuissc 
mundatam. 

182.  Ut  qux  statuisset  in  t(rris.  Explicat  id  quod 
olim  t^hristiis  Petro  allegoricc  dixerat  :  Et  dabo  libi 

B  claves  rti lUi  ca'lorum,  etc., 

183.  Sancti  Mdtthiie.  Ila^c  festivitas  non  exstatin 
aliis  Codicibus  nostris  mss.  «• 

184.  Numerus  sacratus.  Duodenariiis  videlicet 
apostolis  coilegii  olim  signifiratus  per  duodeciin  pa- 
triarchas,  perduodecim  iontes  aquaruinet  duodccim 
porlas  caOestis  Jerusalem.  Porro  in  Cod.  Hhcm.se- 
quitur  :  \on.  Martii,  nafale  sanrtaruin  Periwtuae  et 
Felicitatis  :  de  quibus  eodem  die  agit  Martyrol.  ms. 
bibliotii.  Corbcicnsis  :  In  Mauritiana  civHate  Tubur- 
tanorunif  pa,^sio  sancfarum  marlyrnm  Perpetuae  v.t 
FclicitatiSf  et  rum  eis  Revocaii,  Saturnini  et  Secun' 
doLi.  lii  Martyrologio  Usuardi :  /«  Mauritaniacivitate 
Tnburbtlanornm,  nafalissanctaruw  mnrtijrujn  Perpe- 
tuae  et  Feiicitatis^  et  cnin  eis  HiTornti,  .SiUurtiini  et 
iSecundoUt  qunrum  ultimus  inrarrere  quievit^reliqui 
omnes  cul  fiestias  sunt  draditi  suh  Severo  principe :  el 
in  Marlyroioj^io  ms.  saiicli  Hicronymi :  /n  Manrita' 
niacivitate  lnrbtfanoruin,passiosnnctarnm  Perinitux 

C  et  Feliciialis :  et  ibidom  sui»ra  eodem  die  fit  mentio 
Saturniniy  liecocatiy  Scrnndili  (lcg.  Secund'  It)  posl 
alios  sanctos  qui  assignantur  Antiocliiie.  Sed  ]iuto 
omissuin  esse  To  in  Ajfica,  saltciii  anie  t6  Saturnini. 
IMura  vidc  apiid Uaroiiium  iiric  die..Missaestejusino 
di.  Uratio  :  Da  ntihis,  Dinnine  Drus  nitster.snncfnrum 
inariyruin p'ilmas  inressohit/  crneratioih'  vrnrrnri.o^c. 
Supor  o\)Ui\ii :  Inicnfip.  hinninr,  mmvra,  qmvsumtKi 
altaribus  tnis,  ctc.  PiKttroiiiinunio:  /'r.vsla  nohis, 
Doiutnr,  qi:iesuinus  inttrrclentibn^  sanrfis,  ut  qux 
ore  rontitfinins^  etc.  ^- 

18.*).  H'ies'ent  nobis,  Dowimp,  etc.  313  ^"  Rodr. 
et  Hat.  edictis  ilodicibus  :  Dens,  ffni  beutum  Greyo- 
rium^  etc.  Porro  in  i^od.  Ratoidi  scquitur  feslum 
sancti  (.'utberitepiscopi "^  :  is  luitepi.scopusLiudisfar- 
nensis,  cujus  vitam  scripsit  Beda,  prosa  metroque: 
dequo  etiam  agitlib.  iv  Hist.  Anglorum.  Vitasancti 
Cutberti,  qucT  a  Beda  versu  scripta  est,  exslat  apud 
Henricum  Canisium.lomoVantiqua^Iectionis.i^Missa 
[)  est  hujusmodi:Oratio:S^/^i(7MS  el  ghriosus  Cutbertus 
rnartyr.  Super  ol)lala://ocsff/ro  Christini}ere,Pt  om- 
niumsanctorum  martyrum^elG.  Pri«»latio  :  /m  hacdie 
migration  is  ad  Christ  um  sanciissimi  sarerdotis  Cutber' 
tij  ctc.  Benedictio:  Domine  Deus  otnnium  grntiarum, 
respice  omnem  hunr  fnoftuluni  tuum.qut  inhonoretuo 
(tioinis  famulatur ofjiciis:  et qutdqutdsancio  martyrt 
iuo  Cutberto  hodicnia  die  fn'<>fuit  (id  beatttudinem, 
prosit  kuic  Eccsesiae  ad  exemplum.  Amen  etc.  Ad 
Conipleudum,  Satiaiisy  Domine,  munertiyn  luorwn 
donis.  etc.  In  hoc  .Missa  cur  sanctus  Cuttiertusmar- 
tjr  appeilctur  raiionem  non  video,  cum  nihil  talede 
eo  scripscrit  Reda,  nec  Usuardus  hoc  die.  Huic  Co- 
dici  Raioldi  favet  Martjrologium  ms.  bibliothecaB 
Corbeiensis,  ubi  eodem  die  sio  habetur  :  In  tiritan- 

0  Consentit  Cod.  Gemet. 

b  Missa  omnino  est  diversa  in  God.  Gemet.,  nec  in 
Orationibus  aut  io  Profatione  Tocatur  unquam  mir- 
tyr. 


305 


IN  "S,  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiE. 


30« 


•iis  natalesanciiCuthertiman^^^  : In  -eodem  Co-  A  jejunio  duntaxal.  quia  ii  qui  in  Sexagcsin 
dice  Ratoldiscquitur,  x.i  Kalend.  Apnl.f/.7/a/r  san-  quagosinia  jejunabant  jejunium  Sabbati  i 
cti    Beucdicti  abbatis.  Cuius  Missa  est    huiusmodi  :      ffesimn  mini*.^...  e^n»okor.«    «i  ;«  o..^«i-^. 


Cujus  Missa  est  hujusmodi 
OmniiioteM  sempiterne  heuSt  qui  glorfosi  Benedirti 
exem\tla  {It^g.  exeinplar)  et  /lumilitatis  triumphale 
noh/s  oslendisti.  etc.  PrnRfalio  :  llonorandt  Patris 
Btftedirti  gtoi'iosum  celebranfes  diem,  elc.  Bcnpdiclio, 
u\  io  Missa,  sancti  Culberti.  Adcontplcndum:  Ferce- 
pti<,  Dothin*'  nosti'r  salutaribtts  Sacrameritis^  etc. 
Su|ior  populum  :  Plcbcin  nomiuis  tni  suhditam,  ctc. 
186.  Annuntiatio  Anyeli  ad  sanrtam  Mariatn,  Ita 
ID  Kxcusis  ex  Vaticano:  sed  in  {iliis  Codicibus  no- 
ttri«  mss.  Jciritur  :  ^  Annuniiafio  sanctx  Var/.r.Hoc 
festuin  in  conciiio  Trul]en<«i,  ran.  52,  appellaturiQ 
iytx  ToO  svayyi/.tTpov  riuion.  h\  est,  sancta  Annun- 
tiatiiinis  dirs.  In  novella  Manuelis  CiOmneni  impera- 
toris,  apuil  Tiieodorum  Italsauionem,  in  caput  pri- 
njuiiitituliseptinii.Nomocanonis  lMiotii:Ti:;9so:x>;Tooo; 
tjx^yif.LVJioc,  id  esl,  Dci  iiialris  .\nnunliatio.InCliro 


ma  et  Quin- 
in  Quadra- 
gesima  minime  servabant,  et  in  supplementum  die- 
rum  sabbatinorum  et  dominicorum  in  Sexagesimaet 
Quinquage$imajeiunal)ant.Un(ie  concilium  subjun- 
git :  Sed  fiegue  per  Sabbata  absque  infirmitafe  qt/is- 
Qftam  solvat  Quadragesiynije  jejunium,nisi  tantum  die 
Dominicn  prandeat.  Quodquidem  sabbati  jejunium 
in  Quadragesima,  in  concilioAgatbcnsi  olimpraecep- 
tuiu  fucrat  can.i2  :  Placuit  etiam  utomnes  Ecclesxm 
fiUi,exreptts  Dominiris,  in  Quadragesima.etiam  die 
SahbotOf  saccrdotati  ordinalione,et  districtionis  com- 
mittatione  jrjunent.  Sed  cum  hocdecretum  nulloloco 
poncretur.  in  conc.  Aurelianensi  iv  renovatum  est, 
propter  Gotbos  maxime,  quicumfidcm  ab  Orienta- 
libus  accepissent,  Sabbati  jejuniumex  eorum  more 
minime  scrvabant,el  in  hauc  consuetudincm  cohabi- 
tatores  Gallos  trahebant. 

11>8.  Ad  ejus  plenitudinem.  Plenitudo  sacri  mu- 


Di,-o  Alexnn(Jiino,  ol.ympia.Ie  8ot,  >;  iiueoa  tou  .Jay-  B  neris  est  gratia  quam  Euchar'istia  pleneetabundan- 
•fU'.T-jiO'j  7f,;  'jziTnvjTtZ  r,j.'»i'j  t;5;  Oiotoxoj,  iQ  cst.  dics      [gp  confert 
Aniiiiritiationis  Doiiiinfe  nostra'  Dei  genitricis.  A  Co- 
dino  Curopalate,  in  libro  de  Ofriciis  absolute  dicitur 
iJa-/7Ut7uo;,  id  est,  .\nnuntiatio. 
187.  l/i  fef<//,T?  f7r(/iw/s///m>.Ita  in  Codice  Kodradi 


pre^bvleri,  et  apiid  Pamelium.  Recle.  Nam  Matthffii 
1.  ii>.\og\iuv 'fuodiucfinatuni  cst  In  Missali  Komano 
legitur  tlc  bfuix,  etc.  Hrec  autoin  Oralio  videturesse 
ati  Proces-ionem  seu  CoIIectam,  elc.  ;  etenim  alia 
Dotat  ir  ad  Mi^^sain. 

18S.  Inbeataa  V''i;'5r//i/.sa/ro.  Ita  inCodice  Rodradi. 
Rccle.  in  Codice  Raloldi,  in  Editis,  et  apud  Pame- 
Uqiii  dcest  prtepositio  in. 

189.  hwarriari.  lla  in  Codice  Rodradi.  Oplirne.  In 
Codice  Ratoldi,  in  Editis,  et  apiid  Pamelium.  legitur 
^  coadnnare.  Quam  leetionem  si  quis  probare  velit, 
necesse  Cbt  [»ra*posilionem  in.  qua?  exnidit  ex  pnpno- 
minatis  Codicibus,restilui,  legendo  ^  In  bcatpe  Vir- 
ginii  atvn  coadunare,ui  scnsus  sit :  Dous.qui  in  bea- 
la*  Virginis  alvo  Verbum  tuum  humamH  noslr^e  ha- 
tunMvidelicetcoadunare  voluisti ;  alioqiii  sensus  hic 
sequerelur  Deum  voluisse  coadunare  Verbum  suiim 
Bealw  Virginis  alvo,  qui  est  absurdissimus. 

IVMi.  l^rxiientpm  soLeiiinitatem.  In  Codice  Rolradi 
legitur«  Praesentem  cetebritatetn.  In  IMilis  etin  Co- 
dce  Ratoldi  legitur:  Fac  nos  ita  peragere.  Malc. 

191.  Pace  concessa.  Non  tam  externa  314^"^"^ 
iDtcrna. 

V.n.  Dicinx  gratias.  Quain  angelus,  Lucae  i,appel- 
lat  virtatem  AJtissimi. 

193.  In  Septuagenma,  De  Septuagesima  consule 
Dotaset  ohservationes  nostras  ad  Concordiam  regu- 
larumsancti  lienedicti    abbatis  Anianae,   cap.  o6, 

194.  Ut  terrenis  sustentatio7iibus  expediti.  Quia 
tuDc  olim  ecclcsiasticorum  hominum  jejunia  incipic- 
bant. 

195.  £/  per  enm  cibum,  etc.  Quiajuxta  temporum  w> 
diversitatemaOeocibusterrenus  et  spiritalis  datur, 
lcrrenus  extra  jejunium,  spiritalis  in  jcjunio;  iti  csl, 
cuiu  jejunaut  homines,   spiritali  cibo  iiiagis  abun- 
dant. 

19i>.  Perventione.  Ad  vitam  fieternam. 

IC7.  /n  .Sexagesima.  Concilium  AureliamMise  iv, 
can.  2,  prohibet  presbyteris  indiccre  Sexagesimam 
etQuinquagesimam:  Uocetiamdecrrnimu.  ohscrvn/i' 
duniMQuadragesima  ab  nmnibus  Ecclesiis  xquaiiter 
teneatur;  neque  Qtiinqungesimarti  aut  Sexai/esimain 
antePasrlia  guiiibet  sacerdns  prasnmat  indirere.^cd 
conciliuin  non  interdicit  officio  cjusmodi  dierum,sed 

•  Ex  Gemet.  et  Theod.  hoc  festum  celebratur  cum 
vijilia  soiemni. 

b  Si«^  tiabet  Codex  Calensis,  consentiuntque  Ge- 
met.  ac  Theo  1. 

e  Iia  quoque  legitur  in  Gemet. 

4  Parlieula  m  deeBt  in  God.  Gemet. 


199.  Quatenus  triceni.  Juxta  Evangelii  verba, 
Matth.  xni,  quae  ita  exponit  sanctus  Hieronymus, 
lib.  icontraJovinianumcircaprincipium:  Tiigintare- 
feruntur  ad  nuptias.Nam  eiipsa  digitorumconjunctio, 
quasi  molli  complcxans  osculo  et  fcederans,  maritum 
ffinqit  et  conjugem.  Sexagcsimavero  ad  viduas^eo  quod 
in  angustia  cttribulatione  sunt  positae;  unde  et  superiort 
digilo  deprimuntur  ;  quantoque  major  est  difflculias 
expertas  quondam  voluptatis  iltecebris  abstinere,  tanto 
majus  est  prcpmitnn.Porro  centesimus  numerus  (diligen- 
ier,  quxso,  tectort  attende)  de  sinistra  trans/ertur  ad 
dexteram,  et  eisdem  quidem  digitis,  sed  non  eadem 
manu,quibus  in  laeva  nuptxsignificanturetviduae^cir- 
culum  faciens.exprimit  virginitatis  coronam.  Et  spe- 
cialius  a  Reda  libro  denumerandi  ratione  exprimun- 
tur.  Triccsimus  numerusde  digitorum  conjunctione 
ita  explicatur:  Ct<m  f//cM /rt^m/a,  ungues  indiciset 
C  pollicis  blando  conjunges  amplexu,  Sexagesimus  in 
hunc  inodum  :  Pollicem,  tit  supra  cuiH^atum  indice 
circumflexo  diligenter a fronteprxcinges.  Ccntesimus 
ita:  centum  vero  indextera,  quomodo  in  Ixoa  decem, 
facies.  At  decem  ita  fiunt  auctore  eodem  Bedasupra; 
eum  dicisdeccm^  ungtiem  indicis  in  medio  figes  arcu 
pollicis.  Dicit  autemsanctusHieronymuscentesimum 
de  sinistra  transferri  ad  dcxteram,  quia  primacom- 
putalio  fit  31$  it)  hf^vui  manus  digilis^  usque  ad 
cenlesimum  ;  quibus  decursis  fittransitus  ad  dexte- 
ram.in  qua  computatio  incipit  a  centesimo.  Unde 
Juvcnalis,  satyra  decima  deliomine  longsevo  dixit. 

FHix  lumiruni,  qiii  pcr  tot  Sfocula  mortem. 
Distulit,  atquesuos  uextra  jam  computat  annos. 

Et  cum  ventum  est  ad  decem  millia,  in  laBva  denuo 
computantur,  cum  supinain  mcdio  pectoris  apponi- 
tur,  ait  Beda.  Unde  jocus  Nicarchi  poeta;,  lib.  ii  An- 
thologi»'  in  quamdam  anum  vivacem  adinodum: 

'H  x**!*'  'koi.iri 
Ftoac  aotOuEtTOat  ^rJTSoov  aoSaucvii. 

Id  cst,  quiie  Ifleva  denuo  manu  senectutem  incipit 
computarc  t. 

2()0.  Ad[577  no6/s.  In  Codice  Rhemensi  Legitur^t/ 
nobis. 

!201 .  Et  sacrificium  celebrandum.  Itain  Codicibus 
Rodradi  et  Ratoldi,  ct  apud  Pamelium.  In  Editis 
et  in  .Missali  Romano  legitur,  etad  sacrificium  ceie- 
brandu  •■,  k  In  C.odice  Rnemensi  est  alia  oratio  :  Sa- 
crifirium,  Domine,  ob^ervantiae  paschatis  offerimvs, 
etc.  Ubi  observantia  paschalis  et  jejunium  auadra- 
gesimale,quiailludestqua*dam  ad  paschaHs  lesti  ce- 

e  Ita  in  priori  Theod.  At  in  Gemet.  legiiur.fac  nos 
ita  hunc  diem  peragere. 

t  QuiT  collegit  hic  eruditissimus  Menardus  egregie 
confirmant  a  nobis  dicta  iu  nota  d  ad  hom.  5.  lib.  a 
in  Ezech.,  num.  12. 

e  Ita  quoque  in  God.  Reg.  Saeoice. 


w 


307 


IN  S.  GREGORII  UBRDM  SACRAMEJNTORDM  NOTiG. 


308 


lebriiatem  dispositio.  Ilincmarus  Rhemensis  Archie-  A 
piscopus,  in  episl.  ras.  monasterii  sancti  Rcmigii 
Rhemis  siti,  jejunium  quadragesimale  paschaleap- 
pellat :  Et  guijejuma,  mquit,  pasrhnlia  inrhoastts, 
anfe  oculns  kabete  quid  in  pascka,  id  est  transitu  suo 
exkocmundo  adpatrem  DominusJesusAradendo  cor- 
pus  et  sanguinem  suum  disripulis  suis  de  reprobo  dis- 
cipulo  dixit.  Sed  hac  de  rc  infra. 

202.  Et Majestntem  tuam  cernua devotione exorare, 
Hflpc  verba  desiderantur  in  Codice  Rhemensi. 

203.  Cernua,  Cernuus  dicitur  proprie  inch'natus, 
quasi  quod  terram  cernat,  inquit  Nonius  Marcellus, 
cap .  i . 

204.  Caput  jejunii.  Hanc  celebritatem  seu  missam 
adjectam  esse  post  obitum  sancti  Cregorii  certum 
est,  cum  illius  tempore  quatuor  illos  ante  Quadra- 
gesimam  diesnulla  jejunii  lex  inirolveret,  utclarum 
est  ex  ipso  sancto  Gregorio,  homil.  16  in  Evangelia, 
tum  scribit :  .4  praBsentienim  diensque  adpaschalis 
solemnitatis  gaudia  sex  hebdomadx  veniunt yqunrum  g 
videlicet  diesquadragintn  duosuntiexquibusdumsex 
dies  Dominiri  abstinentiw  subtrakuntur,  non  plus  in 
abstinentia  quam  triginta  et  sex  diesremnnpnt.Dum 
vero  pei*trerintoset  sexaqinta  quinque  dies  annus du- 
citurnos  autemper  triginta  et  sexdies  nffligimur, 
guasi  anni  nostri  derimas  Dendamns.Cum  igitur  hoc 
loco  assignet  sanctus  Gregorius  numerum  dierum 
quibus  in  Quadragesima  jejuniura  scrvandum  sit, 
nec  quatuorhi  dies  Quadragesimampraecedentoshoc 
dierumintervallo  circumscribantur,  certum  estillos, 
nullis  tum  jejuniis  fuisse  obnoxios.  Necobestquod 
paulo  ante  exemplo  Christi,  Mosis,  EliflR,  de  qua- 
draginta  diebus  a^at;  nara  etsi  olim  multi  quadra- 
ginta  completis  diebus  non  jejunarent,  sed  paucio- 
ribus,  tamen  dicebantur  quadraginta  dies,  et  qua- 
dragesimam  jejunare,  ut  notat  Socrates  lib.  v  Ilist. 
eccl.  cap.  21.  Eamdem  dieriim  decimationcm  ob- 
servabant  olim  OrientaIes,et  iEgyplii,  ut  docet  Cas- 
sianus,  collatione  21,  capitibus  25  et  27,  et  sanctus  (] 
Dorotheus,  doctrina  i5.Qui  praf^fatae  decimationi  ad- 
jungebant  dimidiara  noctera  DominicFe  sanctnB  Pas- 
chatis  ;jejunantibus  enim  illis  Sabbato  sancto  ante 

§allicinium  Dominica;  jejunium  sotvere  nefas  erat. 
|uia  vero  diebus  Dominicis  et  sabbati.  excepto 
sancto,  non  jejunabant.  septem  hebdoraadas  obser- 
vabant.  Qui  vero  inter  Grnecos  quadra^inta  dies  in- 
tegros  jeJLnabant,  per  octo  hebdoraadas  Quadrnge- 
simam  316  protelabant,  utdocet  sanctus  Dorotheus 
ibidem.  Non  enirauna  fuit  olira  jejuniiQnadrngesi- 
malis  observandi  ratio,  sive  apud  catholicos,  sive 
apud  haereticos,  ut  palara  est  ex  Socrate,  lib.  v  Hist. 
ecclesiasticae,  cap.  21 ;  Sozomeno,  lib.  vn  Ilist.  eccl. 
cap.  49  ;  JoanneChrysostomo,  homil.  46,  ad  popu- 
lam  Antiochenum  ;  Bibliotheca  Photii,  n.  107,  et 
sancto  Leone  papa,  serm.  4  in  Quadragesiraa,  So- 
crates,  capite  citato,  scribit  RoraflRjejuniuraQundra- 
gesirase  fuissne  duntaxat  trium  scptimanarum  cop.ti- 
nuarum  ante  Pascha,  Sabbatis  et  Dominicis  excep-  d 
tis.  Sed  cura  excipit  Sabbata  a  jojunio  puto  textum 
ejus  fuise  corruptum,  et  legendilm  esse  h  v«a  Piiui;, 
id  est,  in  nova  Roma,  hoc  est,  Constantinopoli.  Si- 
quidem  olim  Constantinopoli  tcmpore  sancti  Joan- 
nis  Ghrysostomi,  ut  ipsescribit  homilia  supra  citata, 
ab  omnibus  integra  Quadragesima  non  jejunaliatur, 
aliis  duas  hebdomadas,  aliis  tres  duntaxat.aliisora- 
nes  jejunantibus,  ita  ut  post  obitura  sancti  Joannis 
Chrysostorai,  jejunii  quadraffesiraalis  ratio  ad  tres 
hcbdomadas  redacta  fuerit,  alioqui  secum  pugnaret 
Socrates,  qui  in.ra  eodem  capite  scribit  :  ev 'Puui} 
Trav  (r«6€«Tov  vij«TT£yow<Te,  id  est,  Romce  omni  Sab- 
bato  jejunant.  Ctsanc  Romani  orani  Sabbato  jejuua- 
bant,  Graeci  rainime,  excepto  Sabbato  sancto. 

205.  Ad  ro/^c/^2m.Nempeadsanctam.\nastasiara, 
quo   procedebbtur.   Hac   autera   feria  olim  cineres 


pa?nitentibus  iraponebantur  ;  sed  hac  de  rc   infra. 
20().  Sncramenti.\(\ o6t,observationis,ceIebritatiis, 
quadragesimalis  vidclicet. 

207.  Subsidium,  In  Codicibus  Rodradi  et  Ratoldi, 
legitur  prxsidium.  In  Codice  Rheraensi  neutrum 
eorum  exstat,  sed  utrumvis  reponendum  est. 

208.  De  peccati p(p)in,  Id  cst,  dc  poenilentia. 

209.  Sacramenti.  Id  est,  gratia^  sacramentalis,me- 
tonymin,  causa  pro  effectu. 

240.  Observantiae  Pasrhalis.  IIoc  loco  observantia 
Paschalis  est  jejuniuni  Quadragcsimae,  et  ah  Hinc- 
maro  in  epistola  ms.  supra  citata  Jejunium  Quadra- 
gesimae,  appellatnr  jejunium  paschale,  et  ita  appel- 
latur  a  Timotheo  episcopo  Alexandrino  in  inlerroga- 
tionibus,  ut  recte  ibi  explicat  TheodorusHalsamo, 
interr.  7  :  vuv:fc8(zv7svv>3crfl,  t6  UK<T'/ct  c^euu  vijg-TrJstv; 
id  est,  mulier.  sipcpererit.  debetne  jejunare  l^ascha? 
et  interrog.  9:  si  quis  segrotus,  et  ex  vi  morbi  valde 
labe^actus,  xai  f/.^ri  t6  a6tov  WJivyTi,  etc.  id  est,  et 
veniat  sanc/um  Pds.^hn,  debetnn  jejunare  ? 

211.  Inutilinsentiunt.  Subaudi,  esse  agcnda. 

212.  Censendum.  Subnudi,  rationnbiliter. 

2t3.  Cihus  ejus  est  totius  bonie  votunfatis,  etc.His 
verbis  qnadratillud  Joan.  iv  :  Cibus  meus  est.  ut  fa- 
cinm  voluntatem  ejus  qni  misit  me, 

214.  Sacrameyiti.  U\  est,  myslerii,  arcani.sub  cu- 
jus  involucroaliquidniystioum  latet.nempe  ratiocur 
voluerit  ('Jiristus  liuncquadragintadierumnumerum 
suo  Jejunio  consecrare. 

215.  Per  tolim  Quudragesimnm,  etc.  H(hc  verba 
desunt  in  Editis  ct  in  aliis  Codicibus  nostris  mss.  et 
apud  Pamciium  >• 

246.  ^tat  operto  capite.  Cum  fit  Oratio,  videlicet, 
juxtaantiouum  Christianorum  morem,  cujus  memi- 
nit  Tertuliianus  in  Apologetico  :  lllur  suspicientet 
Ckristinni  manibus  expansis,  quia  innocuis  ;  capite 
nudo,quia  non  erubescimus;  denique  sine  monitorCf 
quia  de  pectore  oramus  pro  omnibus  imperntoribus. 
317  At  contra  pagani  operto  et  velato  c^ipite 
orabant.  Sanclus  Cyprianus,  Oratione  de  lapsis : 
Ab  impio  sceleratoque  velumine,quo  itlic  velnbantur 
sacnficantiumcapitacaptivay  caput  vestrum  tiberum 
man.sit. 

217.  Remedio.  Pro,  ad  remedium  ;  et  sensus  est : 
prsesta  ul  votiva  sacrnmenta  nobis  proveniant  ad  re- 
medium  vitjetemporalis,  recte  peragendse  videlicet, 
et  ftiterna»,  adipiscendae  nimirura.  Vulgo  legitur  re- 
media. 

218.  Snbhnto  induodecim  lectionibus.  Hocpriraum 
quatuor  temporum  Jejunium  olim  non  semper  oc- 
currebat  prima  hebdomade  Quadragesimse  ;  sed  de 
hac  re  iufra. 

219.  liemedia  no b is  getoma.  [{cinedia  neternasunl 
quae  conducunt  ad  vitam  seternam  consequendam; 
est  metonymia,  ut  pallida  mors. 

220.  Quae  se  nffligendo  carne  ^  Optima  lectio, 
quam  agnoscit  Codex  Rodradi.id  est  se  affligendoin 
carne.  Vulgo  legitur  cnynem. 

221.  ftedemptionis  aFtei'nx.  Id  esl,  gratia^,  quT  no- 
bis  conciliat  redemptionem  a^ternam.  Est  nictony- 
raia,  effectuspro  cnusa. 

222.  Externis.  Id  est,  alienis;  cst  enira  antitheton, 
et  opponuntur  peccata  propria  alienis. 

223.  IqnonmteSf  id  est  peccatores. 

224.  Et  dux  terrena  delcctntfone.LocuscoTrapiuSj 
sicquOnUt  arbitror,  casligandus :  Et  qui  terrenas  dele- 
ctntinni  cnrnalcs  epulas  abnegmnusMumanx  volun- 
tatis  pr.ir  /.;  iulpntiones  amputemus, 

^2^.  Nostrx  .r./emptinnis  cffectus.  Id  est,  gratia 
quam  Christus  nobis  acquisivit  suo  san^uine.  Infra, 
in  Praef.,  conlinuo,  id  est,  statim,  protmus. 

220  Supernis  promissionibus  reddat  acceptos.  Id 
est,  nos  tibi  reddat  acceptos  et  gratos  ad  supernas 
proinissiones  oblinendas. 


*■  Minime  quoque  leguntur.  in  Mss.  nostris.  mel.,  Beg.  Sueciie,  Gemet.  et  utriusque  Theoder. 

>>H{Bc   lectio   conflrmatur  auotoritate  Codd.   Pa- 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


310 


7.  £?j^rffliii.  Quidsithydria,  explicat  auctor  ve-  A  ropalate  in  libro  deOfflciisdicitur  :  ioprii  rwv  ^aibij, 
el.ymologici,  Odota  xuocw?  rd  iiq  -J^wo  rjO«Tov      in  est,  fesliun  Palmarum. 

234.  Ufsicut  ei  rum  7*amis  Palma7*um,  eicf^oi^ 


rov,  id  cst,  lijdria  proprie  vas  est  ad  aquam  ap 
.  Sanctus  Augustinus,  traclalu  fo  in  Joannem; 
erat  unrieaqua  hauriebalui'.  Grxco  nomine  appel- 
r  h\jdria,qu'iniamGrXLejSr,ipaquadintw\  tan- 
7t  si  aquarium  dicerctur. Sfincius  lsidorus,lib.xx 
,  cap.  0:  Hudriavasis  genus  aquatilisperderi- 
mem  vorafar^^Mo  enim  GraBciaquam  dicmi t.Non 
:n  erat  vas  aquurium,  sed  etiam  vinarium.  ut 
lar  Julius  Pollux.  lib.  x  Onomast..  cap.  20; 
ov^iAOvov  v^aro;,  otAAa  xai  otvou  ayyeiov  j^  O^pta  r/j, 
t  :  Quare  non  solurn  aqure.  sed  etiam  vini  vas 
ia  erat  ;  et  recfequidem,  quia  illa^  hvdriic  qua- 
usus  fuerat  m  nupliis,  in  (>ana  GalilflRfp,  Joan. 
eme  erant  vino,  quibus  exh  luslis,  Cliristus  eas 
5ri  aqnajussil,  ul  eam  in  vinum  converterel.  Iq 
mlem  Praefalione  liydria  melapliorice  sumitur. 

J.  Ifidvmncs.  Id  est,  nullircalui  peccatorum  ob- 

• 

).  Qun  irifida  peccatorum  mole,  Alludit  ad  qua- 
anam  Luzari  corruptionem.  Quadrifida  pecca- 
n  moles  sunt  pr.ecipua  peccati,  superbia,  ava- 
luxuria  et  gula. 

).  Et  al  rimedia  verducant  aetema.  Id  est,  per- 
il  ad  paschale  sacramcntum  corporis  et  sangui- 
iristi,  quod  recte  dicitur  {eternum  remedium, 
iilius  beneficio  vitam  eeternam  consequimur. 
.  Sanamenti,  id  est,  gratijB  sacramentalis,  ut 
I  notntum  est. 

LS  '•^^--  ^'MyW'^  ^^os  misericordia  prievenit  ut  bene 
us,  etc  Ita  sanctus  Augustinus  in  Euchiridio, 
28  :  yoientem  prxvcnit.  ut  VHlit  ;  volentem  .sub- 
ur^  ne  frustra  vclit.  Circa  quod  notandum  est, 
lon  raro  a  theologis  per  gratiam  pra^venientem 
plane  inh^lligatur  quod  per  excitantem,  et  per 
quentem  idem  prorsus  quod    per  adjuvantem. 


antiquitatemsolemnitatis  Palmarum,in  quafitPro- 
cessiocum  ramis  arborum  benedictis.  Quse  sane  an- 
tiquissimaest ;  illius  enim  meminit  sanctus  Cyrillus 
Ilierosoiymitanus,  catechesi  10 :  O  ^otvi?  6  «Trlrig?  fx- 
payyo;,  jtxaoTuostTa  jSxta  TrapaTyrwv  TraTt  rolq  toti  t-jfm» 
fxouTt.  II  est:  Palma  qua^est  in  valletestatur,  ramos 
exhibcnshisquitunchenedicunt.Ejusdem  solemnita- 
tis meminit  sanctus  Aldhelmus  orientaJium  Saxonum 
episcopus,  lib.  de  l.audibus  virginitatis,  cap.  15,  agens 
de  S.  P.  N.  Benedicto  :  Haud  frustra  vocabuli  (Be- 
nedicli)  privileqium  participavit  cum  Advocato  et 
BrdemrUnrennsiro  :  dequo  lactentes  eimngeliciconso' 
nn  vocis  ha^inonia  psalientes  concordiier  cecinerunt: 
Benedirtusgui  venil  in  nomine  Domini.Cujus  rei  t^egu- 
lam  nostra  qunque  medioc7*iias  {authentica  veterum 
auctoritate  subnixi)  in  sacrosancta  Palmai*um  solem' 
B  nitateybinis  clasHhus,canora  voce  concrepans,et  ge- 
minis  concentibus,Osanna  persuUans.cum  jucundsB 
jubUationis  melodia  conceleby^at.  Tn  Codice  Ratoldi 
exstat  Benedictio  Palmarura.  Alcuinus,  lib.  de  divi- 
nis  Officiis,  cap.  14,  totam  Processionis  rationem 
describens  sub  finem  ait :  Bac  finita  inchoantur  a 
duobus  cant07ibus  quidam  versus : 

Israel  es  tu  Rex. 

Bespondet  chorus  aspiciens,  seu  inclinans  se  ad 
supi'a  scriptum  sanctum  Evangelium  : 
Gloria  laus  ct  honor  tibi  sit. 

^^Q.Etordinesequunturaliiversus.SancinmEyan'' 
gelium,  cujus  hic  mentio  fit  illud  est  quod  in  quo- 
dam  feretro  positum  gestabatur  in  illa  Processione, 
ut  scribitldem  Alcuinus,  supra,  eodem  capite.  In  lo- 
cocitato  notandi  sunt  ii  versus,  Isroel  es  tu  Bex,  etc, 
GLnria  laus,  etc.  quos  vulgo  dicunt  a  Theodulpho 
episcopo  Aurelianensi.  Andegavis  incarcere  compo- 
D  sai^pe  per  jjrratiam  pnpvenieniem  intelligi  om-  q  sitos.  Is  einm.  ut  ferunt.  cum  insimulatus  esset  con 


;ralias  ;  excitanleni,  ad|uvanlem.  habilualem, 
per  eas  justi  redcimur  ;  \wv  subsequentum 
omnes  etiamintelligi,  sed  proulaccepta  justitia 
as  roboralur,  augelur,  et  ad  finem  usque  coa- 
tur.  Unde  sanctus  Auguslinus,  lib.  deNaturaet 
a,  cap.  51  :  Pnevemt  Deusut  sanemus,  subseuui- 
t  sanali  regctemur ;  praecenit  ut  vocemur,  suose- 
rut  qlonficemuriprxvenit  utpic  vicamus,subse- 
\rut  cum  iUo  semper  vivamus.  Sanctus  Fulgen- 
lib. I  ad  .Vlonymum,cap  1 1  :  Prasvenit  imiium 
^tjui^fus  suhsequitur  fiat  irn/dus:  praereuit  cx- 
ut  lumen  do'iet,  subsequitur  viientem  ut  lumen 
contultt  servft:pnevenit  eiiswn  ut  surgat,sut)se- 
T  elpvatum  ne  cadat.  Cassiodorus,  in  Psalmum 
Subsequitur  utique  ad  justitiain,  prxreiit  ad 
im  conferfndam.Nam  si  solum  sequeretur.nemo 
a  perriprret :  si  tantum  prxrederei.  nenw  posset 
•I  seriHjre.  Graviores  sunt  enim  i7i.^idix  quas  a 


jurationis.  adversus  Ludovicum  Pium  imperatorem 
cum  Bernardo,  Itali?B  rege,  Andegavis  dicti  impera- 
toris  jussu  in  custodiam  datus  est.  ubi  hos  versus 
composnit,  quos  cum  in  die  Palmarum  in  ipsocarce- 
re  decanlaret,  illac  forte  transiens  imperatorcarmi- 
num  melodia  captus  Theodulphum  carcere  Jiberavit, 
ct  ad  sedem  remisit.  Hoc  scripserequidam  auetorcs 
non  adeo  antiqui,  quos  erroris  locus  supra  citatus 
Alcnini.  in  quo  horum  versuum  fit  mentio,  convin- 
cit,  cum  Alcuin  us  obierit  anno  octingentesimo  quar- 
to.  longeante  conjurationem  Bernardi,  ut  testatur 
Oderannus  monachus  sancti  Petri  Vivi  in  Chron.  : 
Anno80io6H7  A  Iruinus  philosophus  ahhas  sancti  Mar^ 
tini.  Sed  apud  antic^uos  scriptores,  qui  de  gestis  Lu- 
dovici  Pii  imperatoris  scripsere,  mirum  est  de  ejus- 
modi  historia,  seu  polius  fabella,  sileotium,  etquod 
ipsi  scribunt  de  Theodulpho,  et  aliis  conjuratoribus 
hulccommento  prorsusadversatur.  Nam  imperator, 


diabolu  parat:et  nisi  Dommi  miserirordinsub-  ix  eodem  anno  81 8,  captis   conjuratoribus,  Aquisgra 
lur,  fariilime  hamana  fragililas  drapitur.  Tunc      num  reversusest,  transactoqueQuadragesi 


quiindo  se  aliquis  vitium  transissrrrcdit,  incaula 
igmfrantia  deripitur.  Unde  nimis  nrce.^strnon 
semptr  nos  et  giatia  Domini prxrrdat.et  ^niseri- 
1  subsequntur.  Ef  sanctusGregorius.  lib.  ix  Mo- 
1,  cip.  i9  :  Dominus  ea  qua  tios  misericordiaad 
'ivendum  praeveuit,  et  subsequentcr  custodit;  nisi 
misericordiam  subroget,  servart  7ion  valet  vila 
fn'3ebet.  Ethoec  doctrinafundaturin  Scriptura, 
Lviii  :  Miserico7'dia  ejus  prseveniet  rae  :  Psal. 
Misericordia  tua  subsequetur  me.  (^um  ergo  hic 
ir  prsevenit  ut  bene  agamuSy  subsequitur  ne 
a  agnmus,  intelligilur  gratiam  praevenientem 
d  bene  agendum,  at  subsequentem  ad  con.ser 
m  boniim  conressum.  et  in  eo  perverandum. 
illc  fruslra  non  agit,  qui  in  bono  quodincepit 
erat,  et  sicgratia  subsequens  dalur  ne  frustra 

• 
■  • 

.  Dominica  in  ramispalmarum,  A  GodinoGu- 


mali  jeju- 
n  0  paucis  post  Pascha  diebus  conjurationis  auctores 
et  B»»rnardum  regem  judicio  Francorumcapitali  sen- 
tontia  condeinnatos  luminibus  tantum  jussit  orbari, 
episcopos  synodati  sententia  depositos  monasteriis 
mancipari ;  cseteros,  prout  quisque  vel  nocentior  vel 
innocentior  apparebat,  vel  exsilio  proscribit  vel  de- 
tondcpi,  atque  in  monasteriis  conversari,  ut  scribit 
Eginhardusad  eumdem  annum.  Idem  scribit  Thega- 
nus.  lib.  de  Gestis  Ludovici  Piiimperatoris,  num.  22, 
solius  depositionis  episcoporum,  nulla  in  monaste- 
riis  dr-trusionis  mentione  facta.  Idem  lestatur  qui- 
dam  anonymus  antiquusscriptorin  VitaLudoviciPii, 
ubi  refert  Tlieodulphum  et  casteros  episcopos  fuisse 
deposilos,  et  monasteriisobtrusos,  nempe  in  exsilio. 
Siquidem  se  in  exsilium  actum  fuisse  testatur  ipse 
Theodulphus,  epistola  ad  Modoinum  episcopum : 

noc,  Modoine.  tibi  Theodulpbus  dirigit  ezsul, 
Summo  pontificum  cernuus  ecce  meloi. 


3il 


IN  S.  GREGORU  UBRDM  SACRAMENTORUM  VOTJE. 


m 


Et  in  epislola  ad  Aigulphum  episcopum  : 

Hof,  Aifjjiilpho,  tJbi,  ])ra?sul  sandissiiTie,  millo 
Tiioodolptnis  cariiicii  oxsul,  ab  (•xsillo. 

Et  in  epislolacilatn  ad  Modoinum  conquorilnrsonon 
fassum  injuste  fuissc  episoopatu  ahdicatum,  idquc 
sine  auctoritato  Uoniani  pontilicis  : 

Non  ihi  toslis  inosl,  judt^x  nec  idonons  ullus  ; 

Non  nliqnod  rriiuon  ipsi*  o^o  fassu>  oram. 
Eslo  :  foroMj  fassus.  cujns  oonsura  valorrl 

l)cd«,TO  judioii  con^irua  fi-ona  niilii? 
Solius  illud  opus  Hoiniini  pno^iulis  oxsLat. 

Cujus  of>()  ac<'opi  ])allid  sanota  nmnu. 

Qua^  videre  est  npud  Henricum   ('.anisium,   tomo  V 

antiquii;  lectionis.  partc  ii.  Et  his  patet,   cum   jnm 

esset  condemnntus  paulo  post  solcmnitatom  Pascliae 

Theodulphus,  eum  non    fuisse  vinculis   solutum  in 

ramis  Palmarum  ah  imperntore.  ejus  melodia  dele- 

ctato,  quitumeratAquiifjfrani.Ivit  postea  Ludnvicus 

imperator  in  Britanniam  minorem,  hocesl  Armori- 

cam,  utcompesceret  Mormanum,  quislbi  iiiBrilones 

regiam  potestatem  arrogavcrnt,  quo  aii  ordicm  re- 

dacto  redicns,  Andegavos  venit,  ubi  Irmingardis  re 

gina  conjux  ejus,  quam  profiriscens  ibi  xgrotantem 

dimiserai.duobus diebus.postfiuam  ipseadeam  venii. 

morbo  incatesrente,  v  Nonas  Octobris   discessit,  ut 

scribit  Eginhnrdusad  eumdem  annum  :  id  etiam  te- 

stantur  Theganus  et  Anonymus  supra  citati.  Bis  eo 

anno  fuitAndegavisimperatoreundo  in  Armoricam, 

et  redeundo ;  nec  tamen  potuit soIvereTheodulphum, 

qui  tantum  post  Pascha  Andegavos  profectus  320 

est  et  reversus  est  mense  Octobri,etpaulopost  abiit. 

Tandem  pius  ille  imperator  ct  misoricors  anno  821 

in  conventu  generali  apud  Tlieodonis  Viilam,  cum 

celehrarentur  nuptiflR    Lothorii  filii  sui,  ct  Irmingnr- 

dis  Hugonis  comitis  filifle,  accersitis  conjurntorihus, 

injuriam,  condonavit.eisqucomnia  bona  facultates- 

que  restituit,  ut  testatur  /Eginhardus  ad  praefatum 


A  tUriusque  Testamentipaginis sufficienterinstructus. 
Jpsa  cntin  e/us opcra  testimonium  perhibent  verdati. 
Nam  rum  ipsctenerft  romitatum  Tornudorensem,ei 
comitalum  liani sufter Scffuanatn pro snis nepott hus, 
quierant  ad huc pa7'vuluproi'ter  dtscurttias  (fuasdnm, 
sicut  dicitur,  re.v  l-^ranrcrum.qui  tunc  erat^ipsum  te- 
7iuit  in  N()viomensirivitate,in  turrijuxta  portam.ubi 
nnn  frartusadvcrsitate^sffd  iftiwiens.quia  inteUifjebat 
quodfilium  quem  dilii)d/ltnjeHat  Ueus.fecit  hymuum, 
et  modulatisvoriffus  drcantavil  cuin  fntcris  in  ramis 
Paimarum,  scilicetj  {\\.o\\\\  i.als.  Ipse  etiam  Vitam 
beatimartyri^^^hiwmr.W^-^traustnlit  de  iirfvcnin  La- 
tinum,  Ila-c  ille,  <]uciii  soquendum  putarein.  nisi 
niontio  illoruni  vorsuum  upud  Alcuinum  obstnret. 
([;/  biblififhecfiFloriarensi  Jnanuis  a  liosfut  abhatis,) 

'i'.\o.  I)fi,qnft.'suinus,  omnipntens  Dcus,  ul  quii/»  tot 
adversiSf  elc.  Alcuinus,  lih.  coulra  Elipandum  To- 
lctanuiij  episcopiim  cilal  lianc  Orationem,  .sed  eani 
ascrihit  .Missjp  ad  palinas:  Ad  viiini  in  Missaai  Vat- 
B  mas.  in  Oratione  qnndam  :  l)a.  fjntrsnmns.nnnifto- 
tens  Drns,  ut  qni  in  t<jl  advei  sis  ex  infirmi'at'  ntys- 
tra  deferimns.  olc. 

2n<>.  Hutnilitas  eriqit.  Pneclare  sanotus  Aupusti- 
nus,  lil).  j  de  Svmbolo.id  oalochiimerios :  /'Jxaltavit 
srhomo.  (*f  rrridii  :  lian,il.inrit sr  Denfi.  et  erc:nK  Un- 
miiitns  (Ihristi  quidctfMannni  Dens  hnuiini  jar^cntt 
ptnrexit.  Non  rejidvnns,  illr  (h^^rmdit  :  nos  jacr- 
bfimns,  ille  se  inrhnnvit.  Prendamus,  ct  suryamus 
ut  7wn  in  pu^nam  radamus. 

^37.  Sarramenta^  id  os:,  fosta. 

'2'^H.  Qito^  mediriniilibns   snnt  instiluta  j**junits. 

321  I''  ^^^*  Q"'^'  s^^^^^  insliluta  in  medicinaJibusJe- 
juniis  colohranda. 

^'V.K  Et  dicit  orationes  soleinnea.  Ex  more  antiquo, 
quom  videre  e<t  apud  .Vlcuinuiii,  lil».  de  divinis  Of- 
ficiis,  cap.  de  feria  quarta  majoris  hehdomad^e:  Dt- 
cit  oraiiones  solvfnnis,  sirut  in  scTta  feria.    Et  ra* 


-„ .  p^„-     M  •     i^        r,-       ••  «•    •  •  ,     •«       lionem  sulnungil,  criia  hac  feriaoonsi  iuin  Inferunt 

annum :  Enucuit  tn  lioc  jialatio  piissimi  tmneratot*is       i    i    :  i^  i  r,    ?„   •  '   i    .  ^i         i   %       i     •         i-i 


cum  Bernardo  nepote  suf)  in  Ittdia  ronfra  caput  ac 
regnum  suum  conjuravertmt.  Quibus  sibi  ad  f^riesen- 
tiam  venirejtissis^  nfm  solumvitametmembraconres- 
sit,  verum  etiam  possessiones  judicio  trqisin  /isrum  re- 
dactasmagnaliberafitalerestituit.ldemiosiSiiur^iipTSi 
scriptus  Anonvmus  in  Vita  l.udovici  Pii.  Ex  quibus 
patet  non  donatum  fuisse  crimon  ipsi  Thoodulplio 
Andegavis  in  carcere  existenti.  Et  certe  valdo  orat 
infensus  ipsi  Tlieodulpho  Ludovicus,  nec  parcore 
volebat,  nisi  prius  crimen  faterctur,  ut  scribit  .Mo- 
doinus  episcopus  ad  ipsum  Thcodulplium  : 

Conunissuu)  scclus  omnotibi  dimittoro  inavult, 
Si  peccasso  lamen  te  inoinoraro  volis. 

Nam  prodossotibi  «n^nfossio  pura  valobit, 
Si  to  voce  probascriminis  csso  reum. 

Et  paulo  post : 

Nullo  alio  supcraro  inodo  puto  principis  irani 
Posse,  probos  nisi  Lo  criminis  osso  n-um. 

HflBC  refert  Henricus  Canisius  iibro  supra  citato.  Sed 
pius  imperator  postea  sentontiam  mutavit.  utpaulo 
ante  diximus,  et  onmibus  conjuratorihuspro  suade- 
mentia  singulari  pepercit. 

Quidam  Anonymus.  qui  vixil  tempore  Philippi  Au- 
gusti  Francorunii  regis,  cap.  l\  libri  dc  Translalione 
reliquiarum  sancti  Mamantis  in  Callias,  hos  vorsus 
tribuit  Reinaldo  episcopoLingenonsi,  et  similia  fer- 
me  narral  iis  quw  faLso  de  TheoduJpho|cre  iita  fuis- 
se  supra  scripsimus  :  Procedenle  temnore  assnmftfus 
ad  regimen  la^bis  Lingoniciv  Reiiuildit^  episropns  fdtF 
rccordationis,  qui  decimus  sedit  tinte  venerahilem 
WilhclmtJtm.qui  nunc  est  eiectus  m^ster,  Vir  dlc  qui- 
dem  spectabilis  qenere  fuit  ,sed  nobilHatem  ge.npns  ho- 
nestasmornm  etmnltiplex  iitterarum  scientia  iHiisira' 
bat.  Non  solum  iiberaiibus  studiis  erudiius  fuit,  srd 


p  11:  inumat  supi 
(Komanus  Ordo)  e:r  I{<>nfana  fonsuetudine  dehereea' 
deiu  die  finltrpubiicunioffirinm  Orafinnes.quiesole- 
}/ius  in  serta  feria  agr.rc,  reritari.  Iloc  videreesl  in 
Ordine  Komano,  in  online  de  feria  -4,  hebdomadae 
majoris  :  Et  dicit  Orationt*s  solemnes.  Oremus»  di- 
lectissit/tinobiSfin  primts  fn'o  Ecclesia  Dei^et  ctfte- 
7'fis  peroriiinem  :  tantuninwdo  pro  se  intermitiit. 
Postea  rerodirit  Ornfinne/nproregp  Fj^anrorum.siH 
firo  inifteratorr.  Afinlli/nnmproJutifvis  nonflertun* 
tur  grnwi.  Is  nios  oliam  vidotiirin  Cod.  Ttiiliano,  qui 
olim  fuit  Kcolosiic  Salnriensis,  hoc  esl  Sa^ionsis,  ul 
in  prtofationo  nolaviiiiMs.  Ita  enim  m  lioc  i^odice 
scriptuin  cst,  in  ordine  feriio  i  majoris  hehdoinada?: 
Exspertantrsponiifirtnn.qui semper  {ipsc)in  ccciesia 
majores  Oiatinnes  soiemnes  if)sa  die,  sicut  in  Sacra- 
mentf)rum  iibro  rontinetur,  hoc  contiuei  ordine.  Et 
paulo  post.  l*ost  Aniou  dicit  0/yitiones  sofemnes  : 
ry  o/'rnins^fliiertissi//ii  /ifthis^  in  primis  fn'oErrlesiaIH. 
et  cfpteros  fcr  tn'dinem  :  tantumnuulo  f)ro  se  viter- 
mittit :  fmt  imneratoretn  rrro  dint  ;>ro  rege  Fran- 
coruui.  Atl  nflii/iam  firo  •ludteis  ntm  fierluntur  ge- 
nita  nujiisniodi  Oraliojics  hahonli:r  olinm  in  Kditis 
hac  eadoiu  fcria  quarla,  soil  non  oxstanl  in  aliis  Co- 
dicilnis  noslris  ''mss.  a  noq  e  apud  Pamelium.  Sed 
nec.  iiiodo  dicunturhac  ferin  4. 

2t0.  Oreinus.  (ir.eci  dicunt  tov  Kjoiov  oir/j^^fxvj,  id 
cst,  Oromus  Doniinnm.  ut  planuin  ost  ox  iilurgia 
sancli  Jon-ins  t''irvsostoi)ii.  ol  ex  Euchologio  tiraj- 
corum  p.i:s  iM  i'i'il".rque  a  diacono.  non  a  sacer- 
doto.  iit  claruMi  cst  e\  eadem  sancti  Joan.  Chrvsost. 
Ltuij^ia  :  o  otK/.ovor,  TovK-jotov  rjir/j^,t-xi'j,  id  osl,  dia- 
conus.  Oromiis  Dominuin,  et  ex  eodem  Euchologio 
p.issim.  .Notaquodin  ii-ic  feria,  ut  in  sexta  sequeuti 
in    liis  Orationihus    non   solum  sacerdos    annuD 


«  In  priori  Theod.,   in   officio    feria?  6,  hujusniodi  Oiationibus   tilulus   hic   prainiittitur : /ncfpiunr    Ora 
tiones  qu(e  dicendw  8U7U  quarta  el  sexia  feria. 


M3 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTOROM  NOTiE. 


3i4 


UqI  orationera  dicendo  duntaxat  Orcmm.  pro  more 
solito,  sed  insuper  inonel  pro  quihus  et  quid  oran- 
dum  s*.t,  queniadinodum  olim  usitatum  erat  in  onmi- 
bus  aliarum  Missarum  Oratinnibus,  cum  sacenlos 
populum  de  Oralione  monerel,  ul  manifcslnm  est 
ex  sancli  Augustini  cpist.  10/,  ad  Vitalem  :  Eut;rre 
couira  Oration/s  Ecrlesix  disputationes  tuaSyetquan- 
do  nudh  sncerffotem  I)ei  ad  alfare  exknrtantem  po- 
pnluw  Dei  nrare  vroincredulis,  ut  eos  Deus  ronrer- 
tal  fid  fidfn7} ;  et  jtro  rnterhumenisjd  eisdesiderium 
reqenerationis  inspiret  :et  fjrn  fidelibus,  utin  ea  quod 
esseC(rfterunte'Usmuneref)ersevercnt.Siibsanna}'ias 
voces,  ef  rixc  te  non  faccre  quod  hortntur. 

^W.  Flectamus  nenua.  Vetus  est  consuetudo  e<> 
clesiastira  ul  dJHConus  clamot.  Fiertnmus  grvua  ; 
quam  videre  est  Iiom.  3isancti  C.psnr-i  Arelatensis: 
S'aw  flum  freque.uter,sicui  ororiet,  el  fiiliqrnter  at- 
tendo,  clamantedinrono  Flectamus  \i^o\\h,maximam 
yartem  pojadi  sinU  eoUunnaserertasstnre  ctmsjncio, 
quodChristiatiis,  dum  ifi  errlesia  oratur,non  lirety 
ficc  expedit.  Et  in  finc  Homilijp  :  Ei  quotiesrumque 
dinronus  clnmaverit  ut  in  Orationegenua /lectej^e.aut 
benelirfioni  inclinnre  rapita  dehpntis,  obedienter  et 
jididiter  rum  vrra  humihtnte  fariatis. 

^\'2.  !*ostqunm  o?viyeri'//. OIimpo<itqnam  diaconus 
clamaverat  Flerfamusr/rnua,  populus  orabat.  Jes>e 
Anihi.ineiisis.in  epistola  de  Raptismo  :  Postmodum 
ndmonenntur  a  dinrono.Orate.  elerti,flertitegenua: 
ftfto^itqiinmoraverintydirit:  A^<?/vi/<?.Orabaturquesub 
silt^ntio.  L'nde  in  Cod.  Hhcm.  Fa  nuntiat  dincoiius  : 
322  Flectaruus  gcnua,  et  populus  silel. 

it3.  Dicit  leoate.  Diaconus.  Oratione   completa, 

oliiii  clamabat,  Lerate :  quod   videre  est  loco  citato 

Jes<e  .Ambianensis:  Pastqunm  ornverint .dicat  Levate. 

El  in  Cod.  Rhem.^feriaO  majoris  hebdomadfe  :  Et 

Ttunliat  diaronns  Flertamusgenun,  ef  populussilet. 

fjicit  Lerate,et  dat  Orationem.  0"'TuItinia  verba,  et 

dat  07Vi/io;?f»w,inteIli^'enda  sunt  de  pontifice.Et  apml 

Alcuinum.   lib.    de  divinis   Orficiis,   cap.    de  feria 

sexla,  quap   el  parasceve  dicitur:  Dirit  Orefnus ;  et 

iiiaronus  Flectnmus  genua :  item  diaconus  Levate, 

etponti/ex  dat  Oratumem.  Ki  in  Cod.   Tilinno.  ubi 

agilur  dc  hac  feria  sexla  :  Et  dicat  Oremus,  et  dia- 

cnnus  Flectamus  genua  :  el  oret  diutissime:  e1  dinco^ 

nus  dirat  Levate,  Hodie  vero  t6  Levate  dicitur  a  siib- 

diacono.  Prcrterea  notandum  est  in  Ordine  J{omano, 

ioordine  de  feria  sexla.in  his  solcmnibus  Orationi- 

bus,  OremuSf  diferfissimi  nnhis,  pro  Erclesin  sancta 

Dei.  etc,    tantum  dici  a  diacono  Levnte,  in  fine  cu- 

jusqnoOrationis,  quo  diclo  dicit  sacerdos  Fer  D'^mi- 

numAvi  huncmodum  :  Omnipotens  simpiterne  DeuSy 

(fui  gloriam  ttiam.  etc.  Levnie,  Pei'  eumdeiu .  Omni- 

potens  setnpiteme  Deus,  mjusjudicio,  etc.  Levate. 

Per  Dominum. 

2ii.  Tantummodo  pro  se  intermittif,  elc.  Ita  Al- 
cuinus.  cap.  supra  citato  de  feria  i  majoris  hebdo- 
maJrf»:  Hoc  scientes,  ut  quod  pontifex  pro  se  intermit- 
tit.  ihi  illum  cnmmemorcnl. 

245.  Pro  Judieis  non  gnuflertant,  In  (^od.  Til. 
.\d  uttimum  pro  Judxis  non  flectantur  qenna.  Uanc 
orationoin  profert  Alcuinus  lib.  de  divinis  Ofliciis, 
cap.  de  feria  sexta,  quae  et  parasceve  :  Et  f)er  nmnes 
aita^  Orationes  yenuflertimus,  ut  per  hnnr  hahitum 
torporisy  mentis  humildatem  attendamus,  exrepto 
^ftardo  pro  perfidis  JuUxis  oramus.  Illi  enim  genu 
ItfctetHint  Domino,  opus  honumtmfde  operantes,quia 
iUudendo  hpec  faciebant. 

iW.  Confessoribiis.  Confessoros  hoc  loco  sunt 
caniorej»  el  psalmist;p,  qui  sunt  in  inferiori  rlerico- 
nim  jLTatlu,  can.  li  comilii  iv  Charthaf^.  Id  satis 
^-alet  concilio  Toiel  i,  can.  9:  Xuitn  pmfvssa  vel  vi- 
dun,ah.>entc  efu$rof)o,  vel  presbtjlero,  in  domn  sua 
Anti/ihonas  cuut  confessore^cel  servosu?  faciat  .VA  ita 

»  In  Gemet.  quoqus  \e^hur  pro  Christianissitno  im- 
peratore  nostro,  licet  infra  scriptum  sit  respice  ad 
Angtorum  bmignm  regnum , 


A  capiendus  est  canon  sextus  ejusdem  concilii:  Item' 
quc  f)uella  Dei  nec  famihariiatcm  hnheat  rum  ron- 
fessnre.  Ita  difti.rinia  confitcri  passim  in  sacra  scrip- 
tura  est  Dei  laudes  decantare.  Cum  ij^itur  in  hoc 
Sacramonlarii  loco  mentio  fial  omnium  personarum 
Dei  cultui  mancipalarum,  par  ost  credore  in  eo  per 
confessoresintclligi  cantores  seu  psalmistas. 

247.  Virqinibus.  Intelliguntur  virffines  devot8e,seu 
profossi»',  hoc  est  quio  Uco  virginilatem  devoverint, 
de  quibusinfra. 

:24S.  Viduis,  Similiter  intolligunturi  la»  vidusequai 
vi<Ii]itnlom  solcmni  ritu  profoss^e  fuerint,  de  quibus 
etiam  inira. 

249.  Pro  Christinnn  rege  nostro.  II  a  in  Editis 
In  a  Codico  Hhomensi  logitur  P/o  (Jhrisluiuissimo 
imperntore.vel  rege  nostrn.  Iii  Codicibus  Kodra<Ii,ot 
Ratoldi,  et  apud  Paineliuin  :  Et  pro  ('liristiani.uimo 
impernlore  nostro.  In  Ordine  Homano  ha»chabentur: 
Po.^itea  verodirit  jirn  regc  Franeorum.  sice  proimpe- 
B  ratore.  In  Codice  Tiliano,  foria  4,  sic  habet :  Post 
ifnperatorem  vero  dicit  pro  rege  /'Va/irorwm.Sed nullje 
assignantur  particulares  Orationes,  nec  in  foria  (>. 

2")0.  Hesfiirc  ad  Romanorum  alqne  Frnncorum 
benignus  imverium.  Ita  in  Kxcusis,  in  Codico  Hlie- 
mensi  legilur:  Hespirc  propitius  323  ^^  fiomano- 
rum.  sipc  Frnnroruui  beniqnus  imffcrtmn.ln  Codicc 
Rodradi,  et  apud  Pamelium:  Rcspire  adRomwiorum 
benignus  imjierium.  b  In  Codice  Ratoldi:  Resfnre  ad 
Romano7'um.sive  lyancorum,  benignus  imperium. 

ti)\.  (Juibus  expletis,  otc.  Nota  hac  dio  has  Oratio- 
nes  dici  qiiidom  olim  solitas  proxime  ante  Missam, 
sed  aliquo  intervallo. 

'it\'i  Hora  octam.  Id  est.  secuiida  post  meridiem 
juxtn  antiquam  incipiendi  diei  et  horarum  numeran- 
darum  rationom. 

253.  Schola.  Schola  in  Ordine  Romano.ot  in  libris 
Sacramenlorum  cst  collogium  canlorum.  Si  quiilem 
olim  clerici  omncs  in  ecclcsia  non  cantabant  ;  sed 
(j  erant  quidam  cantoros  acaeterisclericorumgradibus 
distincli,  huic  muneri  oboundo  deputati,  ut  videre 
est  in  concilioCarlhag.  iv,  can.  10,  quos  lamen  theo- 
logi  nostri  inter  oos  qui  proprio  ordinibus  initiantur 
non  solent  reoensore  :  otin  concil.  Laodiceno,    can. 

15  '  TTSOi  ULT,    ^etV    77/157  TliiV    X«VOVtX'ijV  •^«/TroV    gTTl   TOV  iuL- 

6wv«  iv«6atv6vTc.)v.  etc.  Id  ost  :  Quod  non  oportet 
pra'ter  canonicoso.antores.qui  suggestum  asceiidunt, 
et  qui  exmembrana  psaIIunt,aIiquos  alios  canerein 
ecclesia.  Ubi  canonicicanloros  sunt  ii  qui  canonicc 
etlegitime  ad  hoc  muniis  obeunduni  sunt  instituti. 
Apud  sanclum  Ignatium.  epist.  aJ  Antiocheiios,  in 
qua  reconsens  gradus  clericalos,  intcr  eos  Psalles 
seu  oaiitores  commemorat  ;  et  in  Constitutionibus 
apostolicis,  lib.  viu,  in  Missa  sancti  Clementis,  inqua 
oraturprolectoribus,  cantoribus,  virginibus  etviduis. 
Nec  dicendum  est  hunc  gradum  prisois  illis  tempo- 
ribus  non  fuisse  a  cjrtoris  gradibus  niinoribus  dis- 
tinctum.sedex  eis,  niaximeex  lectoribus.assumptos 
rv  fuisse  cantores.  Conlrarium  onim  apparet  ex  locai 
supra  citntis.  et  mnximeex  concilio  CarthnLnnenis 
IV,  ubi  psallie,  sou  canlori.  assignatur  post  alit»s  sus 
peculiaris  Bcnedio.tio,  qujosane  est  alicujus  persoute 
distinct(P.  quie  nondunisitalicui  ordini  initiata;oum 
hic  gradus  sit  postremus  omuium,necvideamus  logc 
ordinnria  euin  qui  ad  su|)eriorem  aliquem  promotus 
sitgrndum  adinforiorom  ordinari.Pra»tereacanones 
apostolorum  dislinguunl  lectores  a  cantoribus  :  igitur 
ut  plurimum  cantores  non  assumobautur  exlectori- 
bus.  lUonim  can.  :26  datur  libcrtas  diicendi  uxorem 
lectoribus  et  oanloribus.Canone  45prohil)etur  hvpo- 
diacono,  loctorict  cantorialeisetebriotatj  vacare;ot 
can.  <39  statuitur  ot  episoojms,  vol  presbytcr.  vel 
dinc(>nii<;,  vi'l  hypodiaconus,  vel  loctor,  vel  cantor, 
qui  saiiclam  Quadragesimam,  aut  fcriam  4,  vel  pa- 

t  Ilain  se('undo  Thooder.  In  altero,  ad  Christia- 
nissimum  benignus  imperium. 


3iB 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACHAMENTORUM  NOTiB. 


m 


rasceven,nonjejunaverit,  doponatur.  Postea  tainen 
psallflR  seu  rantoros  ex  subdiaconis  et  aliisminoribus 
ordinibus  assumpti  sunt,  qui  cantorura  scholam, 
cujusesthic  mpntio.  componcrcnt.  Nain  in  concilio 
Bracarcnsi  1,  can.  29.  vidcmiis  lectores  psaltarum 
officio  fungi  ;  et  in  concilio  Homano,  sub  sancto 
Cregorio  primo  slatuitur  ut  deinccps  cantores 
assumantur  ex  subdiaconis,  vel  aliis  minoribus 
ordinibus,  ut  videre  est  epist.  -iilib.  iv  Regesti  «  : 
Qua  de  re  (inquit  papa)  decreto  romtUno  ut 
in  sede  hac  sarri  altaris  /ninistri  canfare  nnn  de- 
beant,  snluwque  It^ctionia  emuynltras  offirium  inter 
Missarum  solemnia  cxsolcant :  Psalmos  ver^ict  reliquas 
lectiones  censeo  per  subdiaronns,  vel  {si  necessitas 
fuerit)  per  minwes  ordinea  rxhif)eri,  Jlis  ita  consti- 
tutis,  dicendum  tamen  quapdam  olim  ab  aliis  clericis, 
atquectiain  a  laicis,  cantari  solita,  ut  Kyrieeleison, 
nabemusad  Ddmimim,  Et  cumSp'ritu  tuo,  Amen, 
ct  similia  : 

25i.  Praesta,  quwsumus,  etc.  Alcuinus,  lib.  ii  ad- 
ver^us  Elipantum  Toletanum  episcopum  citat  hanc 
Orationcra  :  Item  feria  4  efusdem  kebdomadis  : 
Prsesta.  quassumus,  omnipntens  Deus,  ut  qui  nostris 
exressihus  tncessanteraffligimur,  ctc.  Kt lib. vii  contra 
Felicem  Urgplitamim  episcopum  :  Item  feria  4  ante 
Pascha  :  Quxsumus,  omnipoteris  Dcus,  ut  per  Unige- 
niti  lui  passionem  liberemury  iis  quaj  in  medio  Ora- 
tionis  interjacent  prselermissis. 

324  ^•'^^-  ^^(piitur  altera  lectio^  etc.  Haec  rubrica 
desideratur  in  Editis,  in  aliis  Codicibus  nostris 
rass.  ct  apud  Pamelium. 

2.^)6.  Passio  Domini.  Ita  in  Codicc  Tiliano,  ut  in 
ordine  librorum.  etc  ,  qui  leguntur,  et  de  feriis  4-7 
ante  Pascha  Codicis  mss.bibliothecaF^Corbeiensis.Et 
infra,  feria  6  in  parasceve  sancta,   prapscribitur  le- 

?[enda  Passio  secundum  Joannem,  nulla  mcntione 
actapassionumsecuiidumMattliaeum,quaeDominica 
in  Palmis,  ct  secundum  Marcum,  qua;  feria  3  legun- 
tur.  quas  praL^termissas  fuisse  arbitror,  quia  in  illis 
diebus  scriptor  hujus  libri  serutus  est  tanlum  coin- 
munem  rationem  aliarum  Missarum  I.egendae  Pas- 
sionis  in  ecclesia  usus  antiquusest,  nam  illius  me- 
minit  sanctus  Augustinus.  serm.  444  de  Tempore  : 
Passio  autem  quia  uno  die  legitur,  non  solet,  legiy 
nisisecundum  Mntthaeum.  Volueram  aliquando  utper 
tingulos  annos  secundum  omnes  evangetistas  etiam 
Passio  legeretur  ;  fartum  est,  non  hodierunt  homines 
quod  consuever nnt, et  jterturbatisunt.  []b\noiei  primo 
olim  Passionom  unodietantum  h*gi  solitam,etquan- 
quamdiemnonexprimat,  credit)ileesteam  fuissesan- 
ctamparascoven;deindeasanctoAugustinoinstitutum 
fuisse  ut  quatuor  evangelistarum  Passiones  quotan- 
ois  in  ecclesia  legerentur  ;  idque  diversis  diebus,  et 
si  hoc  noD  exprimat,  nam  quatuor  Passionum  lec- 
tio  taediosa  fuisset  :  ot  credere  par  cst  idabeofuisse 
ordinatum  juxta  rationom  hebdomades  in  octavis 
Paschac,  in  quajuxta  eumdcm.  sorraone  citato,  legi- 
tur  per  septom  dios  resurrectio  Dominica  secundum 
omn^^s  evangelistas. 

237.  Largire  sensi^us,  etc.  Hac  oratio  citatur  ab 
Alcuino  lib.  vn,  contra  Felicem  Urgelilanum  episco- 
pum  :  F!t  alia  oratione :  Largire,  omnipotens  Deus, 
ut  per  temporaleni  Filii  tui  mortemy  quam  mysteria 
veneramia  testantur,  prsetermisso  fine,  et  his  voca- 
bulis.  sensibus  nostris. 

258.  Horatertiaingressisacrarium.  Agebanturolim 
Missarum  solemnia  hora  tertia,  hoc  cst  nona  matu- 
tina,  feruntque  ita  institutum  esse  a  sancto  Teles- 
phoropapa  Sed  hanc  institutioneinnonitaantiquam 
esse  puto.  Illis  enim  primitiv»  Ecclesife  tdinporibus 
Mlssarnm  solemnia  de  nocte  celebrantur,  ut  liquet 
ex  Tertuliano,  lib.deCorona  militis  :  Eufharistiaesa' 
cramentum  et  in  tempore  vtctus,  et  omnibus  manda- 
tum  a  Dominoetiam  anteculanis  catibus,  ncc  de  alio- 


A  rum  manu,  quam  prmsidentium  sumimus.  Quod  sane 
solum  ficbat  inter  Missarum  solerania.  Noti  suntilli 
ca'tus  antclucaniex  PliniooratoreadTrajanura(Li^. 
X.  eftist.  101)apud  euradera  Tcrtullianum  in  Apo- 
logelico.  Inde  cal(iinni.-T>  pnganorum,  infnuticidia,  et 
evers<'res luminum canos,  !enonessciIicet lenebrarum 
etlibidinum  iinpiarum  inverecundiam  procurantes 
apud  eumdem  Tcrtullianum  eodem  lib.  infra.  Haec 
sacra  mysleria  Chrisliani  de  nooie  peragebant, 
ut  sibi  eorum  majestati  ac  dignitati  consulerent 
adversus  invidiain  et  furorem  paganorum,  idque 
etiain  post  tempora  Telesphori  papa»,  qui  lloruit 
Antonino  Pio  imperatore.l'aque  hnec.Missarumcele- 
brandarum  hora  tertia  institutio  longe  posterior 
fuit :  qiia(!tainencelebrabnn(urhoraoctava,seu  nona, 
aut  vespere  lempore  jejuniorura,  ut  ad  Concordiam 
regularum  docuimus.  iloc  vero  dic  ('«Knae  Duinini 
anticipatur  hora  propter  honcdictionem  olei  et 
Chrismatis,  pamitentium  reconciliationem.   et  lolio- 

B  nem  podum  ;  non  vcro  propter  jejuniirelaxationem, 
ne  desitvel  numerus  sex  et  triginta  dierum  juxta 
sunctum  Gregorium,  vel  (]uadragiiita.  juxta  poste- 
riorem  institutioncm  ;  qiiamvis  olim  multi  non  jeju- 
narent  in  Cama  Domini  seciindum  Ixclesiae  suae  ri- 
tum,  ul  videre  est  apudsanctum  Angustinum,epist. 
118.  RHdein  hora  terlia  hoc  dic  incipiendum  statui- 
turofHciura  in  vetrTi  Ponlincali  ins.  quod  servatur 
in  sacristia  EccIosiH>Rothoraagensis.  videturqueolim 
fuisse  licclesijp  Bhemensis.  InconcilioRothomaffen- 
si  celobrato,  325  ^""^  Domini  i072.  apud  Orderi- 
cum  Yitalem,  iib.  iv  llist.  eccl.,  statuitur,  can.  l.w/ 
chrismatis.  et  oleibapfismntis,  etunctinnisconseeratio 
cnmvetenti  hnra,  id  est  post  nonam,  secundum  statuta 
Patrum  fiat.  Quae  consccratio  inter  .Missarum  so- 
lemnia  celebratur,  ut  ex  nostris  Sacrainentariis 
planum  est. 

2aO.  Dalmaiicas.  Quid  sit  dalraatica  docet  sar.ctus 
Isidorus,  lib.  xixOrigin.,  cap.  22  :  Dalmatira,  vestis 

Q  primum  in  Dalmntia  prorinria  (rrseciiV  tcxta,  est  tu- 
nica  sacerdotaiis  cumflavi^i  expurpura.FA(j\os9i!e  vele- 

.  res :  Dalmata  (lege  dalmaticd)  ccstis  sarerdidAilis  randi- 
dacum  rlaveis  purpurris.  Quid  autem  sit  clavus.expli- 
canl  Glossse  Cyrilli  :  Troo^-jpa  v^aa-ucvi;,  riavus  plu- 
rale  nonhabet^  id  cst,  purpnra  vesti  assuta,  seu  in- 
texta.  Sed  quoddicitnon  habcre  pliirale,  adscrvatur 
locis  citatis.  Sunt  igitnr  clavi  notie^pIagulHnquaedam 
ex  purpura  togis  oiim  scnatorum  assut^e,  Grseci 
oTjixEca,  et  ab  ejusmodi  latis  clavis  vcstis  senatoria 
dicitur  Inticlavium,  seu  latus  clavus,  Tr/arvTYjuo^  et 
TTAarvTuov.  Glosse  Cyrilli  :  •n:\'x.z-jiT,'j.vj^  LaticLatium. 
Onomaslicon  vclus,  latus  claous,  TrXaTvoTjuov.  Lexi- 
con  vetus,  latus  cLnvus^  TTAaTuo-i^uo^.  Et  ab  angustis 
clavis  angusticlavia.  Idem  Lexicon,  angusticlaviaj 
)J*£e^r,:>TT(jaa.  IMura  vide  in  commenlariis  doctiss  mi 
viri  Joannis  Savaronis  ad  epist.  9  lib.  i  Apollinaris 
(Cap.  quid  significent  vesiimenta).  Dalmaticam  aliler 
dcscribit  Alcuinus,  lib.  de  Olfic.  divinis^antiauoritu 

|x  mutalo   Est  inconsulilis,  formain  habet  o.rucis.insi- 

^  nistra  parte  fimbria;  sunt,  largas  habct  manicas.seu 
brachia,  ut  illeloquiinr.  .\malarius,  lib.  iide  Offioiis 
eccl.  cap  21,  addit  duas  lineas  coccineas  retro,  si- 
militcrquein  anlerioripnrte,  atqu(.'etiam  in  utroque 
humcro.  Id  vidcre  est  in  Orationesacerdotis  dalma- 
ticam  induentis  in  Missa  antiqua  a  Matlhia  lll^yrico 
edita  :  Indumento  hoc  typico  prisc-orum  I^alruni  ritu 
in  7nx)dum  crucis,  tramitibus purpurcis  confexto,vesti' 
tus  postulo,  eXc.Ma.  hunc  locum  interpunxi ;  ut  v«- 
stis  sit  in  moduin  crucis  juxfa  prajfatos  auctores.  el 
tramitibus  purpurciscontexta,  secuiidum  Amalarium. 
Fuit  indumentum  cpist!oponiin  ct  di:iconorum,  ut 
scribit  auctor  Qu(r.stionum  utriusque  Testamenti, 
inter  opera  snncti  Au^uslini,  qua;st.  40  :  Quasi  non 
tindiediaconidalmaticasnvtuantur,  sicut  €i  iscopi.Ki 
subdiaconi  tunicis  induebaDlur  iisquc  lineis,  ul  con- 


NuQc  ad  calcem  Registri  leguutur  gesta  et  caDones  hujusRoio.^  syDodi. 


317 


IN  S.  GREGORIl  LIBRUM  SACRAMENMORUM  NOTiB 


3i8 


slal  ex  lib.  vii  Degcsti  *  sancti  Gregorii,  epist.  63  : 
im/e  kabfnt  ergn  hodte  ut  subdm^nni  liticis  tuniris 
procetiantjiisi  qyia  tioc  n matre  sua  Roinnna  EcHesia 
perre.^erunt  f  Ubi  nola  dislinctos  olim  habitus  dia- 
coni  et  subdinconi.  Siquiiie!ti  diacomis  i:id<iebn(ur 
dalmatica.  subdiaconus  tunica.  O^iod  ctiani  vidrre 
esl  in  antiquoritii  celebr^indie  .Missm  Joannis.\brin- 
catensis  opiscopi,  in  appen-Jice  hujus  libri  Sacra- 
mentoruin. 

360.  Ampullx.  Quid  s  t  ainpulladocet  sanctus  Isi- 
donjs,  lib.  XV  Orifj..  oap.  5:  Ampulla  qunsi  ampla 
buU>i  Similis  estenim  rotunditate  buUis  qux  rxsf/u- 
mis  aquarum  finnt,  atque  ita  inflantur  vento. GIos^hh 
rQieros:  Ampulla,  AiixjOo;.  \r,y.itBo;  autem  est  ay/jiov 
r/awooo/ov.  ini|uit  auctor  veleris  etymoloffici,  id  est 
vas  in  quo  oeum  reconditur.  Unde  lecythus  olei^ 
1)1  Reg.  XVII.  Bene  igitur  in  ampullis  reconditur 
oleuiii.  scu  chrisma,  juxta  morcm  nnli<}uum.  quem 
ndere  est  apud  Optatnm  Milcvilaniim,  iib.  ii  adver** 
siis  Farmi^nian  im  :  Ampullaoiquoquechrismatis  pcr 
fenestram, ut  franqerunt  .jactaverunl  .PorrooVimVihc- 
rutn  fuil  episcop-s  sacnim  chrisma  omni  die  confi- 
cerc,  iit  patel  ex  concilio  Tolotano  i,  cnn.  20:  Kpi 
jfi)po  sinerertum  est.quod  (imni  tempore  licetchrisma 
Chfificere.  Postea  tamon  mos  invaluit  ut  duntaxat  in 
Coena  Domini  conficeretur,  ut  planumestex  onmibus 
noslris  Sacramentariis.  et  Euchologio  Gr.Tcorum. 
Idem  videre  est  in  homilia  8  sancti  Rligii  de  (](vna 
Domini:  Eiquia  in  hac  diesacratissma  fiunt  plunma 
in  sartcta  Ecciesia  quae  necessarin  debet  scire  oeslra 
vndusUia,  sicut  pceniteniium  reconciliatiOy  sacri  oiei 
benedictio,  sancti  chrismatisconfecUo,  fralerna  pedum 
ahiutio.  Et  iQ  sermone  de  unctione  chrismatis  inter 
opera  sancti  Cjpriaai  :  Dies  ista  multiplicibus  myate- 
riis  honoralvr.Hac die pi^imum  326  commendata  est 
iu>bis  fractio  panis.  Hodie  in  Erclesia  cum  rxteris  un- 
ctionibus  cui  populum  acqnisiiionis  sanctificandum,  in 
patlicipationem  digniialis et  Jiominis.sacrum  chrisma 
ronfintur.  Et  statuilurin  concilio  Mi*ldcnsi,  can.  iG, 
ut  nemo  sacnim  chrisma,  nisi  in  quinta  feria  majoris 
hei>domadGe,  id  est  in  Ctpna,  quas  speciaiiter  appeiiatur 
Dominica,  conficere  prcesumat. 

261.  Ut  accc.pto  balsamo,  etc.  Chrisma  non  est 
simplex  oleum  ;  si-d  ei  balsamum  admiscctur,  ut  li- 
quel  ex  supracitato  scrmone  de  unctione  chrisma- 
tis:  "^ocrHm  chnsma  conlicitur,  in  quo  misium  oieo 
baisamwn  reqiie  et  sacerdotalisgioritp  exjmmif  unita- 
fi^m :  Gregorio  magno.  exposilione  in  cap.  li  Cantici 
canticorura  :  In  Engaddi  balsamum  gignitur,  quod 
cum  oteopontificali  benedictione  chrismaefficitur^  quo 
dona  Spiritussancli  ^.r/ir*mtt7r//<r.EtconciIio(^abilIo- 
nensi,  cap.  9,  apud  Burchardum,  lib.  iv,  cap.  93: 
^idam  fratre^dixerunt  antiquce  consuetudinis  fnisse, 
ut pro  balsamo  emendo  adchrismafaciendumMre  pro 
iuminaribus  ecclesiie  concinnandis,  binos  vei  qnatcr' 
mdenarios  pre.sbijteri  durent.  Gra^ci  in  chrismatis 
couFectione  diversns  fragrantis  odoris  materias  ad- 
miscent.  ul  testatur  sanclus  Dionysius,  cap.  4  eccl. 
Hierarcliise  :  r,  to'J  •x-doo^j  irOvOjTt;  iryvayor/ii  ri;  gTriv 
rJryovjv  yAMv.  Id  est,  ungucmi  seu  chrismatis  compo- 
ii.io  •{uaedam  collectioest  fragrantium  materiarum. 
Admiscent  autem  prseter  vinum  ct  oleum  surficicns 
«ex  et  triginta  generaseu  aromatum,  souherbarum, 
ut  babetur  io  eorum  Euchologio. 

2*32.  Cereostatis.  Cereoslata  sunt  candelabra  quo- 
nim  usus  est  in  altaribus.  Hanc  vocem  sff»pius  videre 
licet  apud  Anastasium  Bibliothecarium  in  Vitispon- 
tificnm  Romanorum. 

•i03.  f^ax  vobLs.  Formula  est  salutntionis  qua  uti- 
tur  ponlirex  in  sacris  maxime.  Pontifex  enimin  ec- 
He>ia  inter  ipsa  sacra  sf pius  populo  dabat  pacem, 
sive  diceret  Pax  vohis,  scu  Pax  vobiscumy  seu  Pnx 
mnfbut.  Optafus  .Milevitamus,  lib.  ni  adversus  Par- 
menianum  :  Xon  enim  unamquamque  domum  scmei 
(Legeodum  stmul)  seducere  jiotuistis  ;   sed  aut   ivit 

«  Niinciib.  IX. 


A  ^*xor  (Nempe  ad  ecclesiam  \ i's\ ram),  aul  resedit  ma' 
ritus  ;  aut parentc^  seducti sunt^et  filii&equivolucrunt; 
aui .stelit  frater s*  rore  migrante : pef.^ua.sinnibus vestris 
divisa  .sunt  corpora,  et  nomma  pietatis  .  Et  no7i  potui- 
stis  priPlermittere  quod  letjitimum  est,  utique  di.ristis 
Pax  vnbiscumy  nempe  in  convontibns  et  sacrificiis 
ecclesiasticis.  Dicit  auLem  legitimum  id  quod  in  ipsis 
sacris  sancilum  est  faciendum  ;  in  lib.  ii  adversus 
Parmcnianum  :  Nam  quis  dubitat  nosiUudiegitimum 
in  sarramentorum  mysterinpriPterire  non  posse?  offerre 
vos  dicitis  p7'0  Ecclesia.  Quol  frustr.i  quidam  inter- 
prelanturCanoncm  Miss».  Quod  si  ila  esset,  dicen- 
dum  erat  illufi  legitimi.Snncius  Joannes  Chrysoslo- 
nius,  liomil.  8  in  Kpistolam  ad  Colo-so:»<es  :  'Kv 
rat;  iy.y.\r,Tiui;  tiorrjrrj  iv  T«t;  'j.iTon.;,  sj  iz^orjhiiiiTW, 
x«'c  dnx^^  xac  <?u,  xai  TOt;,  xai  ttoAAoxi;  o^jti^v  oi^oiVLV 
6t'^;  'Exx/ijTi'/;  r^oosTTM;.  Ktojjvyj  Oatv,  S7rt*Ai/.rov.  Id 
est :  In  Kcclesiis  pacom  in  precibus,  in  Praifationi- 
bus,  elsemel,  nt  bis,    el  tcr,  et  saipe    dal  EcclesiaB 

g  pra)sul  diccns  Pax  vobis.  Ubi  tamen  non  legendum 
est  Ouiv,  scd  TraTiv.  Nain  paulo  post  dicit :  K«t  oO 
).r/«t  6  Ti5?  *ExxA>;Tta;  TroosTTrli;.  Eto>jv>j  Ouiv,  dtTr/di;, 
a/.A'/,  Eto/jvv;  raTtv.  Id  est  ;  Et  non  dicit  Ecclesije 
pra'[)ositus  Pax  xobis.  simpliciter.  sed  Pax  omnibus. 
Causamque  subjungit,  quia  non  cum  uno  aut 
altero  pax  habenda  ost.  scd  cum  omnibus,  ita  ut 
etiam  in  mente  nostra  omnia  tranquilla  et  pcccata 
sint.  Quod  confirmatur  ex  homilia  iG,  in  Epist.  pri- 
mam  ad  Corinth.  :  Ktp^fjvvjv,  xat  vuv  TraTiv  ot;^;  'Ex- 
x).>;Tta;  TTOOiTT^j;  snvjy^erv.t    Id  est  :    Et  nunc    pacom 

omnibus  deprecatur  Ecclesifp  prHRSul.  Et  in  iiturgiii 
sanctorum  Basilii  et  Chrysostomi  sacerdos  hc:t  : 
Etprivn  TTfltTtv,  id  est  :  Pax  oinnibus,  ul  in  litargiis 
sanctorum  Jacobi  et  Marci,  el  in  liturgia  Pnesancti- 
ficatorum.Quodconfirmaturex  Theoria  mysticasanc- 
cti  Germani  patriarcha'  Constantinopolitani,  in  qua 
hiec  vcrba  enarrans  dicit  :  VAprrjr,  TraTtv  ouoyvwao- 
TuvYjv,  xai  biyjLTzrrj  xat  TavTOTijTa  tvv  anrovTfi;.  etc.    Id 

^  est  :  Pax  ommbus.confordiam^^T  etddpctionem. 
et  eumdem  sensum  inter  nos inviccm  coaptantes  Dnmini 
imitationem  arcipinmus,  parern  sunm  reimquentis  et 
danlis.  Sed  illud  Pax  omnibus  Gra^corum  est,  utci- 
tati  loci  tostantur ;  at  to  /ViX  vobis^  seu  Pax  vnbis- 
cum,  est  Latinorum,  nt  ex  Optato  Milcvitanosupra 
citato,  libro  nostro  Sacramcntorum  et  Co<lice  Ra- 
toldi  mox  citaado  manifcstum  est.  Aliqnandoolim, 
in  Occidente,  maxime  in  llispania,  dictum  fuit 
Dominus  sit  vobiscum,  ut  videre  est  in  concilio  Bra- 
carensi  i,  can.  21  secund»  constilutionis  :  Ifem  pta- 
cuit  ut  non  aliter  cpiscopi,  aliter  presbf/tert,  sed  uno 
modo  saiutcnt,  diren^es  :  Dominus  sit  vobiscum.  Ubi 
cum  postea  scribit  omnis  retinet  Oriens,  logendum 
puto  Om'/en«.quia  inEccIesia  Orienlali  alium  fuisse 
usum  testimonia  producta  satis  manifestant.  ''.irca 
hanc  salutionem,  i^ax  vobiscum,  liaBc  notanda  ve- 
niunt  ex  Codice  Ratoldi  abbatis  :  Postra,  nax  vohis- 
cnm  ;  efKimsinonsolcatdicere  episcopu^,nisi  tantum 

jx  dirbus  fe.sfis. 

Porro  anto  Missam.  in  Codice  Rhemensi  habetur 
reconoilialio  pamitentium.  de  qua  infra  commodius 
dicetur.  Post  .\iissam  sequilur  :  ft(*m  feria  .">  Missa 
ehrismatis. Or&iv) :  />nminf  Deus,qui  in  regenerandis 
pLebibus  tuis.,  etc.  Secunda  :  Da  nobis,  omnipo'ens 
Deus,  remedia  condifimis  humanx,  eic.  Superoblata 
Huju  >  sacrificiipotentia,  Dnmine.qufesumus, eic.Pr?e' 
feiiio  :Ciementia7n  luam  suppliciter  exorare,  uts^drita- 
lis  iavacri  bapfismo  renovandis  creaiuram  chhsniatis 
in  sticramentumMc.  Infrsi  \cA\oncm:  Communican- 
ies,  etc,  ut  in  Codice  sancti  Eligii.  Item  alia  :  Hanc 
iyit  urnblationem  famulorum  famularumque  tuarum, 
quam  tibi  offerunt  ob  diem  in  qua  Dominus  no- 
ster  Jt'sus  Christustradidit  discinulissuis  corporiset 
sawjninis  sui  mqsteriarelebranda  quaesumvs^Domine 
placafus  accipias,  et  pietate  concedas,  vt  per  multa 
curricula  annorum  saLvijet}ncoiume$  m  wierasua  tibi 


319 


IN  S.  GREGORll  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE 


320 


Domirio  nierpantur  offerre.  Qttain  oblutionem,  etc.  A  troivit  in  eum  Sntayias,  quiacum  iutravit  sanctus  pa* 
TaiitlLMii  srquitur  :  Itrin  in  ultiiiiu,  an!i*(fnaw  dicalur      nisnip/rnumdeiniffuilateventrfnHfintravit  hustfsunti- 

qutts,  ffui  liwitur  diabolus  et  Sataua<,  in  crudelein  et 


Per  qucm  luvr  Oi/tnia,  huuiine.  benefiris  oleum 
pro  infirwis,  sire  pro  prn  uto  liis  cerhis,  olr.  Renedi- 
ftioneroinpleJa  olfi,  et  ehrisniJilis,  dioli^^iue  in 
Missa  qu<pse(juuntur,P()slConiinunionoin  :  t^onrede, 
Dinnine,  ui  per  rwpfurn  (l.eiic  pcrerpt'nn)  novi  sucm- 
inenti  mysterium,  rtr.  SufMT  populuin  :  PriVsin  ijuac- 
sumus,  ttoinine,  ut  Mrw/  (te  pnvtenti.-.  oic.  S(M|uilur: 
Itcm  in  olfO  cxorriznto  confertiu  :  Krorcixo  te  f-rea- 
turatdfi.  etc.  Deinde  sec|uitur  Iuim!  Priflalio  :  Qui 
mysteriifruin  secrrfa  revelnns,  ele.  Tjin(h?ni  :  .{<t  Mis- 
sain  srro  :  Dnif:,  ntpto  ef  Judtis,  etr,,  ut  in  lioc 
Coiiire  sancli  Kli^Mi.  Ilactenus  Cod.^x  Rlieniensis  ; 
in  (juo  tn\s  Miss:i'  notanda*  sunl  liac  feria  quinta. 
Prinia  pnMiitcnliurn,  senmflacliri^jnialis,  terl  a  sero- 
tina.  Oliin  in  (luihusdam  Kcclesiis    liac  eadein  feria 


xnipinm  menteni. 

i<)7.  Qho  Doiiiinu^  nostvr  J(sus(]hristus  pro  uobis 
traditu.^vst.  Ita  In  editis  el  iualiis  Codicilius  nostris 
nis  .  ut  a[)ud  Painciiuni. 

iJ(»8.  ///  fiua  Lhminus  noster  JesusChristus  fradidit 
discipu/is  suis,  ele.  lla  in  Codieibus  cilalis. 

iit»y.  Tunrnfffrlurpontificiolrum.  Incipil  conse- 
cratio  oiei  intirnioruni,  qu.T  proxiiiio  fii  ante  iila 
vcrba  :  /Vr  (/uem  lixc  omniu  seinper  bona  crcas. 
ut  videre  est  in  lioc  Codioe  sancti  Kliyii.  Nec  crc- 
deiduni  csl  provinie  post  illa  scvhOi,  ArrepH  paneni 
in  sanrfds  ac  renerabHes  ynnnus,  suas,  consecrari, 
quanivis  ha-c  verha.  tunci^jjvrtur  pi  ntifi''i  u/vuin. *.'{(:., 
sequantur.  (jiiod  ideo  scri]  t^-r  recit.  quia  tutunj  do- 
lehat  seiihere  (.anonein. 

'lli).  ('hris^ia.  Iloc  V'»cahuluni  non   ita  stricte  et 


dahilis  ino<  lOedoie  fiiit,  at|ue  a    teniporihns  apo 
stolicis  ad  nos  u<:«|ue  deduclus.ut  oranles  Christiani 
ol»vi>r<ain  Orienti  faciein  liahe-inl.  S  inctus  Basilius. 


C 


dua»  .Miss.i'  celehrahanlur,  altera  iiiaue  proplcr  hos 

(|ui  liac  IVria  non  jejunahanl.  seil  lavahantet  relaxa- 

hant ;  alhM-asero  propter  eos^pii  i(?junahant.  ut  no-  B  p'oprie  hoc  loco  usurpalur. 

tat  san-tus  Aiigustinus    ei»ist.    118,"  ad  Januarium.  '211.  IHt  resnirifns  ad  Orientem.  Anti(|uus  ot  lau- 

a^'ens  (h*  liac  solemnitale  :  FAquia.  in(|uil,  wmnu/li 

etiani  jcjunium  Cfsfodiunl,  innno  ffcrinrproptvrprnn' 

donffs,  fjuii  jeiuni'1  siinu/  rt  laracrn  ffdirarenon  pos- 

sunt,  nd  resneram  rcro  prn/der  jpjunnntes, 

'lC)t.  ffodicrna  traditionc.  (^orporis  et  saiiguinis 
siii  videli(;et. 

i(M.  Distraxit.  Id  est,  vendidit.  Distrahen?  enim 
interdum  vcndere  signilii^at  :  Nonius.Marcellus,  cai». 
4:  I)'Sfrah*'re  csf  vendere.  Luc.iliii'*.  Ih.  xxix.  divi- 
danf.differant.  dissipfnit//i.<t?-ahant.  |{ei,'ula  .Maf^istri, 
cap.  85:  Cuin  unaf/u<vque  nrs  nlit/niii  pcrfecfum  su- 
pervarnnruin  usihus  ntnnaKfe-ii  h'ihnerit.rrl  tnitten- 
daruni  euLoijiarinn  almndnrrrit.intcrrognta  qitabtate 
pretii,  quantitma  Sivcubnihiri  disirahi notest  Jantum 
infra  nunnn"rum  inintnisemier  disfrahntur  prctio.ln 
(ioncordia  rcf^ularum.cap.  (»i,  $  t. 

2(>(>.  (Jnein  nrc  snrrat»  si/n  rollntio.  Cntu  ca»leris 
aposlolis  in  iiltima  crpna  corpiis  et  san^uinemsuum 
Dominus  noster  Jesus  Cii:islus.)i!d(i^  traditoii  328 
porr(»xit.  «  Moc  multi  l'atres  asserunl  :  sanctus  Au- 
l^ustinus.  lih.  nadversns  litteras  IVtiliani  cap.  lOtj : 
Aut  communicnrunt  furtn  et  sce/eri  Judpp  prsedeces- 
sores  ejus  aposfoli,  t/uia  cnm  co  jam  Ihmmi  vcnditore 
sncrosanrtam  ctvnam communicfirunt .\\\r{ov  (pia^slio- 
niim  mistimex  ulroqin»  testamentoinler  Opcrasan- 
cti  AuKUstini,  (lu-est.  I()'J!.  Judas  crijo  cum  csset  in- 
ter  di\srifnilos,  rontinjione  siia  nnn  eosmaculdcit.  dis- 
smtientr.j  ufufue  afnrfis  ejus  ;  et  Knrhnristinm  inier 
eos  nccipifus  nfoi /udluif  ianocentcs.nec  Ihnninus  ci 
Qucm  /atroncm scirbat c.orinis suum  dcneijnvit.  Sanctus 
Leo,  serni.  'A  de  Passione  Doniini :  E.csf}ectassescon' 
summntioncin  C7'iiniuis tui,  ctftonccsamjuis (Jhrisfipro 
ojnnihusfunderefurptrcntoribusjnlnrmislethisusjicn- 
diitm  distuli^.<rs  :cu/nifue  cn  .srirn/iain  tutnn  tot  Do- 
mini  miraniln.  tot  dona  torifuercnf,  iUn  snllctn  te  a 
prxci/ntin  tnosacramenfa  revocassent  i/ux  in  fmschali 
ca^naiam  de  /icrfidia  tua  siifiw  dirimv  .srientix  dcte- 
rtu^  acc.rf)eras.  Sanctus  Kliyius,  homil.  8  :  Qunm 
tnulti  dealtari  atrifHunt,  cl  nioriunlur!  t^ndeet  dicit 
Aposiolas  :  iudicium  sibi  mnndurni.  ct  bibit  .\n  uon 
bucella  noinini  renenum  fuit  Jmlv  f  Sanclus  Joannes 


lih.  de  SpiriUi  sanclo.  ah    .Vmphilnc.hium.  cap     ^T. 
a^(Ml>  de  tradllii.Mlihus  a[n»st(>licis  :  To  r:oo;  'yvicTO/.i; 

ua  ;  jil  e.st  :  (^>iiverti  ad  orienhMn  in  Oratione  quie 
Scriplura  nos  docuil  ?  .\uctor(jua!.-tionum  ed  orlho- 
doxos,  inter  opera  sancli  Justini  martyris.  qua^st 
ll8.in  responsioiie  hac  de  re  a^ens  ita  scrihit  : 
T0-/T0  n-  :roioU  T'.iv  ayiMv  'An"07Toy'.»v,  id  ost,  hoc  vero 
manat  asaiictisapostolis.  Sanctustiermannspatriar- 
cha  Constantinopolitaiius,  in  Theoria  mystica,  ro 
xa-'  avaTO/'/?  eJ/£70at  raoa^-jsooufvov  -tt^v,  '«»;  X'/i 
ra  >o '.::'>.,  ex  T^iiv  .\7:otto//ov.  II  est  :  Orientem  ver- 
sus  orare  Iraditum  est,  ut  ct  rcli(pia,  ah  npostolis. 
Ilujiiscoiisuctihnnis  meminil  Terlullianusin  Aposto- 
lotretico:  Denitfue  lndcsitsid'io  qiutd  mnutneritnimib 
Oricntts  riuji  oiem  preca  i  :  el  hh.  1  d»»  .Naliones  ;  nlii 
pl  nichumnnius  so/cm  Chrisiiannuin  Drum  cristimiint 
f/uni  innntuf*nt  ad  Oricntis  finrtem  facere nos preca 
tioncin.  sanctus  AuLMislinus  329  ^'^^-  *'»  *^^  ^^^' 
innne  Dominiin  monte,  cap.  9  :  tju/us  re.isii/nifiian- 
diV  tj.mtin,  cnm  ad  Orationes  .stnmus,  iid  Onentem 
conrertiinifr.\)(^Ui\r.  rc  [ilurihus  a^unt  sanctns  Joan- 
nes  Damascenus,  lih.  iv  de  Fide  orthodoxa,  cap. 
13,  et  auctor  On^^^^lionum  ad  Antiochum(/'itpro;'fra 
sunrti  \fhnnasii).  Meminit  ctiam  (iref^orius  archi- 
episcopus  in  disputatione  cum  Herhano  Juda-o ; 
xaT*  avaTOAa:  k^ii^^A/Ur.jiVj  jroo7i'J/CT(/at.  Id  esl  : 
Orientem  versus  orare  didiciinus.  Duas  suhjungit 
causas,  quia  invcuimus  Dcum  illic  Ilominem  crcasse, 
ct  paradisum  fecisse  Sanctus  Hasilius,  cap.  citato, 
aliam  profert,  (pia'  tamen  a  secunda  non  multum 
di<civpat.  (piia  vcterem  (]uaTiinus  palriam  paradi- 
sum.  (|iiem  Dcus  planiavit  in    Kd>Mi  ad    Orientem. 

^  Cui  siitlVaf^anlursanctus  Joannes  Dimasconns.  cap. 

^  citato,  auctor  Oiia>>tionum  ad  Antiochiim  qiia^stione 
cilata  :  el  sanctus  (i  >rmanuspatriarcha  (.\>nstantino- 
polilanus,  lihro  citato  ;  (pii  aliam  eliam  protert  ra- 
tionem  :  propterea  quod  spiritalis  Sol  iiistiliio  Chri 
stus  Deiis  iiosler  in  terraapparuit,  in  Orientalissolis 
sensihilis  partihus.  Aliain  profert  auctor  Qujestio- 
num  ad  orthodoxos.  (lua^st.  citata,  quia  Tt^tuTcsa 
CTTtv  T,  vrjOL-dfT,  T'ov  a/.A'ov  iLiowj  T/; ;  XTtTf'.»;.  id  esl, 
nohilior  est  Oriens  aliis  mundi  |)arlihus.  Alias 
producil  auctor  Qiia>stionum  ad  Vnliochum,  qu;pst 
citata  :  quia  sleteruid  pedes  Christi  iii  nioute  oliva- 
rum,  et  ({uia  Deus  lumen  veruin  est.  Alias  proferl 
sanctiis  J(»annesDamascenus,  cap.  citato  :  quia  Dcus 
cst  lux  intellii;ihilis.  Sol  justilia*,  el  Oriens  in  Scri- 
nturisnoininatur  (ihrislus,  quia  antiquum  Moysi  la- 
bernaculum  ad  Orientcm  babcbat  Yclum,  et  propi- 


Chrysostomus,  homil.  27,  in  epistolam  i  ad  Cor.  : 
Kat  0'j'ji  To-JTOv  sJsoaAr^,  xai  a/'ov  avT'o  u.izioror.i,  xai 
rwv  u'j7rr.0LM'j  xorv'i>v6v  £n-ot/:7sv.  Id  e>t  :  Non  illum 
(Judami  exegit,  sed  eum  fecil  mensie  |>arlicipem  ac 
mysteriorum.Sanctus  Anastasius  Sinaila.sermonede 

Synaxi  :  Ojx.ooa;  r^o;  'loOcTa;  «va;ir.>;.  xat  oo/.t'.»;  Tov 
o".>aaTo;  a3Ta'/.ao'.>v  tov  osTrroTtxoj  tOOf-u;  zaTj/.otOy;  ; 
id  est  :  Nonne  viilesquomodoJuda«,cum  indigneac 
fraiidulenter  corpus  Christi  sumj»si><«et,  statimcon- 
demnalusest  ?  Ilin^marus  archiepis(N)pus  Rhemen- 
sis.  in  epist.  ms.  hihiiolh.  monasteriisancti  Reini^Mi 
Rhcmensis  :  Ac  deinde  dictumest  :  post  buceliam  in- 

•  Paulo  infra,  ubi  legitur  :  Patitur  mitis  Ihminus,  etc.  In  Ms.    Fiscanensi  habes  :  Pciseil  i^iur   mitis 
J>omnus, 


311 


IN  S.  GREGORll  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiE. 


3M 


liaioritim  :  cl  Iribus  Jiidn,  ut  honorabilssima,  ad 
Orient(*mcastra  poDcbat  ;ct  iurntnigcralo  Saluiiioiiis 
toniplo  porla  Dotniui  Orieuti  crat  ubvcrs.i.  C!"\a 
Ctiristus  crucifixus  csl  respicieiis  Occitleutcni,  et  sic 
illum  adoraiiiusnd  eutn  nspirautcs.  Taudem,  quia 
Cnristus  assu  iiptus  inctrlnm  ad  Orientcin  terebatur, 
ut  babolur  l*sal.  lxvii  :  Psailite  Uio,  qui  nsccnlit 
tuprr  rwlum  ctpli  ad  Orientem,  et  sic  euin  ap«>st'li 
adoraverunt  llinc  farluin  cst  ut  sacr.T  iviloa  Oricn- 
tciii  spoctareul  iil  pliM-imiim,  juxta  sanctum  1'auli- 
nirit.  opisf.  1:2.  Id  videre  cst  apud  *  Apoliinarem, 
liti.  11,  epist.  iO  : 

.Eilo«s  ri^lsa  niti.*l,  u^*'  iu  sinistruin 
Aut  dfxtruiii  trahitnr  :  !<>.'d  ara  troutis 
Urtuin  piuspirit  «eipiiituftialeiu. 

S>^oliiii  (^balccdonc  snrrarium  in  quo  scpulcbruiu 
sandfe  Ku|>beuiiap  recouditiim  erat  orienlalein  pla- 
i:h<k  re»]iiciebal,  ut  tcstalur  Kva^rius,  lib.  u.  bist., 
oa[».  III  ;  K<T<'.>  oi  toJ  Ooaoj  ttoo;  tv.  v»y/.  gO-oi7>:;  iTzi 
7k:zo;,  r/iTse  Tse  rravyyta  riii  11/0711  fjo;  a;ro/.£t7«'.).£t-^avaf 
Mest  :  Intra  lestiKJiucm  ab  (Jriciilein  estsacrariu:!!. 
iii  qiio  sunl  sauctissiiijir  .Marlvris  rcliquiie. 

Id  patet  ctiam  ox  Socrate,  lib.  v,  Hist.  Kecl.,  cap. 

i\,  ubi  scribit  Auliocbiii-  ba.silienm  contrarium  allia 

habore  situm,  eum  ejusaltare  non  ad  Orieutem,  sed 

a<i()ccidcnlem  resplciat,  et  ei  Stepbano   Tornacen- 

si.  e[itst.  KC).  ubi  Ui^^eus  dc  basilica  Sancti  hericdicti 

PArisiis    ita  :  E  clrshr  /7/m.v  (inquit)  formn  (ii^^similix 

iv(.  ct  dfssiifns  ubfni>s  errtvsiis;   a  jhirt^  siDictuftrii 

rf<;  irit  Orcidenfem,  ab   introitu  Orieutnm.  Si  igitur 

eceb  sia  Aiiliocbite,  et  Imsilica  Sancti  l:Jeuedieti  l'a- 

risiis  sita,  oliin  ortu:ii  solis  uon  respicicbant.contra- 

rio  aliis  sacris  sedibu"^  situ.  sed  occasum,  signuin  cst 

alias  ei*cleNiiiS.  aut  s.illiMn  maxiinam  partcm  carum 

Urieiiti  obversas  fuisse.  1'oslea  tamcn  ila  composita 

est  prsetaln  Sancli  Bcnedicti  basilica,  utinodo  a  par- 

tesanctuavii  resiiiciat  Or  eulein  ab  introttu  occidcn- 

lcTn,  ul  a.»aliis  situ  non  dis«'reparct.  Nunc  vcro  muta- 

tiirantiquiis  usus,ma\imei'arisiis.  Siquidemin  lauta 

niuitiluitine  fedium  sacrarum.  qu»  in  illa  civitalcxL, 

ab  binc  nnnis  u;diticata  sunt,  vix  uuam  aut  altcram 

quw  Urienti  sit  observa  ref»ercris,  cum  eliam  ibi<lcm 

Dounulias  vclcrcsolim  re^i'»uein  spiMrlaulcsOrieiitis, 

i'iai  uiiitata  facic.  Occideutcm  rcspicerc  vitleamus. 

^ii"d  spcclal  ad  pa^auorum  teiupla  «ut   dc  illis  ali- 

quid  di:.jinusi  iila  eliam  ut  pluriinuin  crant  Oricnli 

ob\ersa.  Ita  enim  (cmp  a  ct)ustrucnda  docet   Vitrii- 

viiis,  tib.  iv,  «le  .Vrtbitcctura,  cap..^  :  Rcyiotics  a«- 

/''m,  1  Hjuit,  7I4//.S  debctit  siMxtare  :cdc8  Siunr  dct^rum 

iHonurtatitim  sic  erunf  constitncn  itp.  utiysinuUa  ratio 

impeditrit,  liheraquefuerit  330  ifotc^taswdis,  siytium 

'i  'i  t  /f  m  rella  collocutnm  sprctet  ad    vcspertitiatii 

otli  reffionem,  ut  ht  qui   adierint  aratn    iinmolantes 

aut  sacrificia  facientes  sitectcnt  ad  partem  cceli  Orien- 

Ui,  el  siiuulaerum  quod  ct^it  iti  ccde :  et  ita  vota  conci- 

pientes  confueauiur  (edemy  et  Oriens  ccclum  ;  ii'saque 

nnutaera  videantur ejcoricntiu  contueri supplirantcs  et 

fQ»'ri(ica*ttrs,  quoi  aras  omtics  Deorutn    ttcccsse  esse 

iideatur  ad  Orientem  spectare.  ^'uisusbcriuit  sauflus 

Isidorus,  lib.  xv.  Orig.,  cap.  4:  Sed  et  locus  desiffiia' 

iw  ad  Ortentem  a  c^mtewptatione  templum  diccOatur: 

tnjus  partes  quatuor  erant,  antica  ad    Ortutii,  postir.a 

flii  Octtisum,  sitiistra  ad  Septeutriovem,  dexlraadAIcri- 

dip/n  $pectans.  Unde  etquandn,  tctnplum  construebnnt , 

OriKntern  spertabant  tvquinurtialein  :  ita  ut  litiew  ab 

Ortu  atl  Occidrntem  wissse  fiereut  ftartes  cielidewtra 

titnitrafjpquales,  ut  quiconsuleret  acdeprecarctur  re- 

ctum  nsffireret  Oricxtem.  ^ed  \mc  potissimum  de  sa- 

cris  Hoiiianorum    «edibus  sunt  intclligcutla   ;  nam 

pri^corum,  (Jrfiecorum  tcmpla  ut  plurimum    allaria 

td  <>viilentein.  januas  ad  Orientem  babebaut   eou- 

wsa.  ut  scribit  Porpiiyrius  in  libro  de  antro  Nym- 

pharum.  Quodspectat  ad  Jud8eos,templum  Salonio- 

nis  ad  uccideotu  reglonem  respiciebat,  ut  ciarum 


A  est  ex  rap.  vri,  Ezecbicli?  :  Et  ititrnduxit  me  \n 
atriutii  dut/ius  Doiuttii  int-  rius  ;ct  crre  in  o.dio  tem- 
pli  Doinini  intrr  rrsfihuiufn  et  altare  ffuasi  viginti 
quinquc  viri  dorsa  fia tMinle.^rontra  IvnifUutn  bomini, 
ct  farirs  ad  Oricnleot^el  ad^rn/mtit  adortutn  solis,  Kt 
sanc  Judwiad  stdis  orcidcMtalem  eonversi  regiunem 
I)eumurabaiit:ut  leslalurCin.geiitiusart:l)ie[)iscupiisin 
disputatione  supracitata.italtiquens  ll*'rbano  Judico, 
'Ltti  ttcj  q-jivj  vao  oust;  ;ro97xvvst7i.  Id  cst  :  VOS  euim 
veraus  Occitlciitein  adoratis  ;  quod  idco  luci^^baut  ne 
viilercutiir.  quemadmodmn  geiitilo,  Solem  adorare. 
21t.  In  cotiserralionc  rhrismatis.  Antiquus  cst 
Eeclesw  mossanflnm  cbri>iiia  benedit:ere  et  conse- 
crare.  Sauctus  (^ypriauu<5,  episl.  70  :  Porro  /uirlMris- 
tia  et  undc  hcifdizdti  unijunlur  oicutn  in  aitari  snnrfi- 
/J/7i/a/*.  Oplatus  .Milevitanus,  iib  vii,  adversus  Par- 
mcuiauiim  ."  oli'uin  w  tninnnt,  illuin  sctlirct  liffuorcm 
qui  e.r  wniinr  Chrisfi  conditur,  qwnl  rhrisina  ftost- 
quain  cnndUumed twninntar,  Hasilius,  lib.  de  Spiri- 

Q  tii  saucto  ad  .\m[diilo(!biuin.  ca[).  27,  ([lii  ritum  ad 
tempora  apt^slolurum  relert  :  Iv/AO'/oj'xr;  76  vowo  7ov 
5a/T7tT'xa7o;,  xai  i'hv.\'rj  -:r,%  /'>tTii>c.  Id  cst  :  bciietii- 
cimus  aquam  baidismatis  ctt)Ieiim  unetiouis  :  O^od 
etC'»nlirmaturaucloritate  l)ioiijsiimai^ni,quidecbris- 
matis  const>eratione  pluribus  agit  cap.  4,  lib.de  Hie- 
rartrbia  ctx-icsiaslica. 

Zl'A.l*e>'oliv(eramiimpacemtt'rris"cdditamnuntiavit. 
ItaTcrtiilliaiius,  Iib.de  IJa[itismo  :  (Juetntidinodumpost 
aqtuitn  diluni,  quibusimqndas  aliquapunjala  est  fiosi 
baptis)Num  (ut  tladixrrim)  mundi,  pacem  rcelestisirge 
prwro  coluinba  teri  is  atinnuliavil  deinissa  exarra,  et 
cum  olea  rerersa.  quod  siynutn  etiatn  apud  nationes 
pnci  prcctenditfir ;  eadein  disoosifione  spiritalis  e/fectus 
terrar,  id  est  carni  nostrie  ctncrijrnti  de  Uivarro  post 
rctera  delirtacolumba  sanrti  Spirilusaivolal^  pacem 
Dci  alfcrens  cmissa  dc  cadis,  uld  Erctcsia  est  arca  fi- 
gurata.  (iassiodorus,  in  I^salmum  xxii  :  Sed  qunl  esi 
quod  species  ip^ia  DencdictionissaticUp  frcquetUeradhi- 

/.  bctur  :  un.rit  firophelas,  cotisccravit  rcijes.  Xon  imme- 
rito,  quia  arboriisa  fmcis etinin prwstahat indicium; 
quod  ejus  srerialiter  munus  nnscilur  esse  dicinutn, 
titfitornrbnreus,  pini^iicdalwtifirnns^  tnntfnnrim  grafia 
dhfnitatum.ciijwtfnUa  /«  riciddatis sutVpulrhritudine 
ficrscrrrant  Ihfc  elintn  Xnc  /tcr  cdiiudnnn  nunlinvit 
terristcdditainsnspilnlcin.  id  tnrritofinlic liencdirtio- 
nis  fdini.rcs^c ridenfur,  (fu;v  fruclussni  magno  dccore 
situu!  rt  utilifnte  furluitur.  Saiiclus  Joannes  Oamas- 
cenus.  lib.  iv  dc  Kide  ortliodoxa,  eap.  13  :  Et  tnise^ 
ricflrninm  IfeinnhisunnunliaiisperSf/irUumsanctum, 
'Krrst  xat  xvoyo;  i/.OLiyL:;  70t;  £X70-J  /a^axA^jT-jtov  ttsokjw- 
(iv.7L'j  r,  7riotT7ioa  'AV/.ryj.VAV<t.  Jd  cst  :  l*ostuuam  et 
rnmtiin  olircpsrrvafisex  diluc  io  cnt  umba  obt  ulit .  33 1 
(Juare  iii  (.iraMjorum  luicbt»logio  bic  ramus  rccte 
appellalur  Y.v.zoLu.oLyt^;,  <7va^o"/ov,  (jfjr.r,oix;  dKh  70j 
f.ot.zv.yj.-Ji-xo-j^  xal  ;/^ypt7o;  uu77^ptov.  Itl  cst,  rccou- 
ciliationissymbohnu,  salutis  etgrati<c  postdiluvium 
myslcrium. 

p.      :i74.  Vtuie  un.rsti  sacerdotfS.    Lcvitici   viii,    ubi 

^  Aaron  a  Moscunctus  est  iu  satjcrtlolem.  Uilus  bujiis 
mcutio  lit  Exodi  cap.  XXIX  :  Vestetn  nutcm  satutam 
qua  ufetur  Aaron  habcbunl  filii  cjus  post  euiUi  ui  un- 
gniitur  in  cn,  et  cnjisert  entur  tnanus  corutn. 

"llti.  Rcges.  Uiictiouis  re^^nm  inentio  lit  lib.  I  Reg. 
cap.  IX  :  Et  umjes  eum  ducem  super  populum  ineum 
Isrncl  VA  cap.  x  :  Tulit  aulcm  Satnuel  lenticulnm 
otei,  et  clfiidit  super  caf/ul ejus.  ct deoscuUifus  cst euin, 
et  ait:  Ecrrunxif  ie  Dominussuper  h;vreditatctn  suam 
in  prinripein.  Et  alibi  passim  in  litjris  Hcgum. 

•27()  Prnphefas.  Unctionis  pro[dietarum  meutio  tit 
lib  III  Ke^.  eap.  xix  :  Eliseum  nuleni  liliuni  Saf/hat, 
qui  est  de  Abchneula,  ungcs  pi-opiielntn  pro  te. 

i77.  Et  mnrif/res.  lVrei[)iendo  <>>iifirmatiouis  sa- 

cramentum,  ciijus  benetieit)  diviniliis  robiir   ad    re- 

sisleudum  diabolo  ejusque  satellitibus  pereepcruut. 

278.  Quaexpleta  beneaicitainpuUamoleL  Uocoieum 


•  Niiniram  SidoDium  ApoUin, 


323 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  miA. 


in 


benedicitur  ad  ungcnduui  calechumenum  accedcn-  A 
tem  ad  sanclum  rcgenoralionis  hivacrum.ut  constat 
ex  subJHcla  OrHtione,  et  Codice  Hatoldi  :  Denide  re- 
cipidisubdiacoNus  ab  aonbjl^ioleum  ad  baplizaitdum, 
Ilocaulem  oleum  beiiediciturjuxta  antiquum  morcm, 
cujus  meminiL  sanctus  CyriJlus  Ilierosolymitanus 
catbec.  12  mystag. :  oOtw  x«t  ETrooxioTov  rAaeov  sttixaij- 
<rst  Stoxt  xat  s-jyjn  oxfJOLULVj  TTg/txaurijv  ).a'jtoav£t.  Id  est : 
Sic  et  exorcizatumoicum  pcr  invocationen)  Dei  et 
Orationem  tantam  virtiitem  accipit.  Dehac  unctionc 
agiturin  Oueslionibiis  ad  orthodoxos,  qiiw  exslant 
inter  opera  sancti  Justiiii  marlyris,  qua^sl,  \'M.  Me- 
minit  Fortuiiatus.  carmine  iv,  lib.  v,  de  Juda^is  a 
sancto  Avilo  Arvernfe  opiscopo  bnptizatis  : 

Hinculoari  oviunt  piTfuiiditur  unguinc  velhis  : 
Aspersuquc  sacro  fit  grc{;is  all<T  odor. 

Apud  Latinos  ungitur  baptizandiis  inpectore,  scapu- 
lis,  ct  inter  scnpulas.  Jesse  Amhianeusis,  in  cpistola 
de  Baplismo  :  Tamjitur  etiam  cieoleo  sancfo  peclus,  B 
ut  imifiunilo  Spiritui /inihfbeatur  iritroitus.  Srapulce 
eiiiffi  siipiauturoleoy  ut  ufidique  muntt  one  crun.ifir' 
Wf/wr.  Kl  Paiilo  post :  Inter  srapnlas  tantfitur.  ut 
consecratus  hitmerm  cum  srapulis  lotufu  se  .nibjiriat 
potestati  Dct.Theodulplius  Aurelianensis  cpiscopus, 
lih.  iiis.  bibholh.  Oorbeiensis  de  Ordinc  baplismi, 
cap  10,  mcminit  tantum  unctionis  scapularum  et 
pecturis:  Unde  etiam  his  qui  baptizandisunt  pectus 
de  oieo  et  scapulx  tanguntur.  Rationem  subjicit,  ut 
homosit  retro  et  ante  munitus.  Ita  etiam  in  Codiiu- 
bus  Rhemensi,  et  Raloldi  abbatis.  At  (inoci  totum 
corpus  ungunt,  ut  vidcre  est  in  eorum  Guchoiogio, 
et  apud  Severiim  patriarcham  Aiexandrinum,  libro 
dei-litibusbaplismi :  Et ponit  s  icenlosuleumolivarum 
in  votamanus  suo',  tntwn  carpusejusf/ui  baptizatur 
ungit.  Apud  sanctumCvrilium  Hiero^oljMii..  calhcc. 

2  mystag.  :  KtTaarroovOsvTg;  sAaiwic/styeTOs  ejrooxtTT«u 
wno  OL-AOfo-j  -ov/jWj  xoo-jyj^»  «'■>?  t«.jv  xa-w.  Id  est :  Dcin- 
de  exuli  vestibusoleo  exorcizato  uncti  estis  a  sum-  q 
mis  verticis  capillis  usque  ad  intimos  pedes.  Idetiam 
planum  est  ex  sanclo  Dion^ysio,  iib.  de  Hierarchia 
eccl..  cap.  :2  :  Dum  vero  mini.^^trieutn  penitus  exuunt, 
sacrum  oleum  oflerunt  sare^rdotes.  'O  oe  r^q  /otTsw^ 
Jta  Tov  0"^|9ayt7«t  Tot?  ar:ao§aar/o;,  t6  /.otTTOv  Tot; 
iepvjfTi  Tov  i'Jopc€  yplfTOLi  Travg-wuwc  TTaoa^^Tv;.  id  est  : 
Poniifrx  vero  ut  iriiio  siijiarulo  inchoavit  unctionem 
sacf^rdotibus  hnnincm  tradit  loto  corpore  unyendum. 
Id  etiam  testntiir  sanctus  Joannes  Chrysostomus, 
liom.  (),  in  epist.  ad  Colossenscs  :  Ungitur,  sicut 
alhletxstaditwi  inf/ressus  ;  simulenim  nasritur,  et 
non  sicut  prifnuSj  ille  qui  paulalim,  sed  statim;  non 
sicut  oliin  sacerdotes  solo  ca/iile  iino  vero  amplius  ; 
nam  illiqnidem  capite,  aure.dextramanu,  ut  ab  obe- 
dientiam,  332  ^'  ^^'"^  opera  e.rcilaret  eufyi :  Outo; 
i's  t6  Trav.  Ov  yao  fjL^a/Jjr,70uiJ0^  eo/STat,  aAAa  aOAj^- 
aoyj,  xxi  yvuvaTOr^^ouivo;.  id  cst,  hic  autem  totus 
ungilur.  Non  enim  solum  vcnit  ul  doccatur,  sed 
etiam  ut  cerlel  et  exerceatur.  Eamdcm  rationem  rv 
profert  sanctus  Dionysius,  cnpite  cilato.  Dc  eadem 
UDctioneexplicandasunt  verba  JohannisMoschi,  cap. 

3  Prali  spiritalis,  avTo;  s/ouv  xat  eSaTTTt^sv,  id  est, 
ilie  ungebat  et  baplizabat.  Et  infra  :  T^^  eTravotov 
;^<3£Ta;  eoa»TiT£v  t;^v  llepTiav,  id  est,  in  crastina 
cum  unxisset  Persiam  piicliam,  eam  haptizavit.  Et 
hmc  puella  nuda  inungenda  cral,  ut  videmus  in  in- 
lerprelatione  Latina  :  Quadam  veru  die  venit  puella 
ex  Persiile,  quwita  speciosaerat,  ac  tantx  mtlchritU' 
dinis.  ut  non  vosset  presbyter  nudam  eam  olenungere, 
In  qiia  sanc  interpres  agnovit  vocahulum  yjjxvr/v,  id 
est,  nudam,  quod  ex  (jiHeca  Kdilioue  excidit.  Ibi 
cnimaj^iturdequodain  (ionone  m<iiiao|jo  presbytero, 
cui  archiopiscopus  ha|)tizandi  provinciam  demanda- 
verat  ;qjii  <  um  ^ravcin  lenlalionem  paterelur  iu  fe- 
minarum  uiictione,  siepius  de  monasterio  deserendo 
cofritaverat,  ex  quo  tandem  cum  abiisset,  rediit  a 
BancioJoanne  Haptislanon  sine  miraculohac  tenta- 

tione  carnis  saaalus.  At  si  ejusmodi  feminaB  eranl 


duntaxat  ungendie  in  vcrtice,  nulla  suhcsse  polerat 
tant^e  occasio  tentationis,  quae  potius  excitanda 
fuisset  in  ipsa  mcrsione,  quam  in  unctione  verticis. 
Pnt^terea  in  vorbis  citatis  videmus  unctionem  pra^- 
mitti  ha()tismo  ;  igitur  dehac  totiuscorporisuuclionc 
Oriontalium  morc  intelligenda  sunt  potius  quam  de 
verticis  unctione,  quu)  baptismo  postponitur.  Si  au- 
tem  haptizaret  episcopus,  priusab  eo  catechumenus 
ungebatur  Irino  si^naculo,  postea  toto  corpore  a 
sacerdotihus  ugcndus,  ut  notat  sanctus  Dionysius 
loco  supra  citalo.  Tandem  notandum  tria  in  Cirna 
Domitii  sancliticari  ab  opiscopo.  oioum  intirmonim, 
sanctum  chrisma,  et  (doum  baptizandoruni.  seu  ca- 
techumcnorum,  ut  planum  estex  nostris  sacramen- 
tariis.  Undo  in  concilio  Mehlensi,  apud  Ivoncm  i 
parte  Decrct.,  cap.  "119  :  Statuit  ut  presbyierin  Coena 
DominiainpuilastressecumdeferatfUnamadchrisma, 
alleram  ai  catechumenos  ungendos,  iertiam  ad  infir' 
mosjuxta  sentcnliam  apostolicam,  ut  quando  quis  in- 
/irmatur,  indurat  presbyteros  Eccle.Hfe, 

il\).  Profcclutnspirtt ualium .  In  Excusiset  inCodice 
KhemensiadditurT6  remuncralor.  InCodice  Hatoidi 
ahbatis  hisomissislogilur :  Deus.qui  virtulesanctiSpi- 
ritiistui  imhrnllarum  mentium  rudimenla  confirmas. 

280.  Itefuiji^virtulibns.  Id  est.  apostatisangelis.seu 
d»^nionihus.  Siquidem  retuga  est  apostata,  deserto. 
Prudentius,  ode  1  Peristcphani : 

Ductor  auho  inundialis 
Irc  ad  araiii  Jus^erat, 
Idolis  litaro  iiigris, 
Esso  Christi  refugas. 

Sanctus  Paciaiius  in  cxhortationc  ad  pGcnitcntiain  : 
Deirefuyx  aut  extra  Ecclesiam  constituit,  etc.  Sanclus 
Augustinus,  lib.  xx  de  Civitate  Dei,  cap.  19  :  Quo- 
niam  nisi  venerit  refuya  primum,  et  rcrelatus  fuerit 
homo  peccati.  Kt  1'aulo  post  :  SuUi  dubium  est  eutn 
de  A  ntichristn  ista  dixisse,  diequejudicn.  Hunc  enim 
die  II  Domini  non  essc  venturum,  nisi  prior  i  le  rene- 
ritquem  refugam  vocat.uliquead  Domino  Deo.  Quod 
sidc  omnibus  impds  dtri/iotcst,  quantomagis  de  isto? 
Ubi  nota  intcrpretem  ioci  oitati  a  sanclo  Anguslino, 
ex  II  Thcss.  II.  legissc  '/TroTTaT»;;,  id  esl,  rofuga, 
descrlor,  non  airoTTaTta,  id  est,  dicessio,  ut  vulgo 
in  tcxtu  Cnoco,  habotur,  el  in  vcrsione  commum. 
Sanctus  Valerius  ahbas,degcnerc  monachorum:£< 
Dmninn, cujnsfidelissnno servts nersequuntur,  odtunt 
iiiiinici,  rel uyip  odibiks,  et  exteri  fiunf.  Consule  obser- 
vationesnostrasadConcordiamregularum,cap.G,g7. 

281.  Et  communica'  omnis  popuius  ordine  stw. 
Ita  in  Editis.  Ha>c  populi  communio  hac  feria  5  in 
Cccna  333  I^omini  habetur  ctiam  in  Codice  Ra- 
loldi.  Olim  populus  in  tridiio  Paschtie  commiinica- 
bat,  ut  videreest  in  Opitulari  Theodulphi,  cap.  41  : 
Singulisdiebus  Domimris  in  Qtiadraycsima,  prspter 
hos  qui  excommumcah  sunty  sacramenta  corp  iris  et 
sanytiinis  Christi sumenda sunt.et  in  Cu:na  Dominiyet 
parasceve,  et  in  viyilia  Pasrhx.  In  hoc  Codice  sancti 
Eligi  in  magna  parasceve  jubcnturomnes  commu- 
nicare;  in  Sahbatosancto  sola  fit  mcntiocommunio* 
nis  eorumquihaptizantur.  Ibitamennon  definituran- 
ha>c  communio  ad  solos  recens  baptizatos   speclet. 

2S2.  Et  servant  de  ipso  sacrificio  in  crastinum.  Ita 
in  Kxcusis  ct  in  Codicibus  Rhemensi  et  Hatoldi. 
Quia  in  parasccve  majoris  hehdomadis  non  conse- 
cratur  cor|)US  Christi,  scdsncerdos  in  Missa  utitur 
priHsauctiGcatis,  id  est  hostiis  antea  consecratis  lum 
pro  se,  tum  pro  omni  populo.  Quod  per  tolam  Qua- 
dra^esimam  observant  Gneci,  exeeptis  Dominicis, 
Sabbatis  et  festo  Annuntiationis,  iu  qiiibus  peraguat 
corporis  et  sanguinis  dominici  sacrilicium  ex  anli- 
quo  morc,  quein  reperire  est  in  can.  52  sexlae  svn- 
odi  : //)  omnibussanctceQuadragesimxjejuniicUehus 
prxterq  lam  Sabbatoet  Dominica,  et  sancto  Annuntwr 
iionis  diCj  'fvtMta  ii  tquv  7r^o7;ytaT/j.ivwv  tioa  Actvoup- 
yioi,  id  est,  fiat  sacra  prxsanctificatoruni  Uturgia. 
Idem  reperire  esl  in  c^n.  49  conciiii  Laodiceni,  in 


325 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  8ACRAMENT0RUM  NOTiE. 


quo  (amen  oulla  Otmentio  prsesaDctificalorum.  'Ore 

ov   ofi   rf    7iwxpax(m7v    aoTov    iipo<Tfipuvy   ti    uit  cv 

7x^o'irw  x«i  Kupiax|^-  Id   cst,  quod  uoii  oportet  in 

Quadragesimd  pauciu  olTerre,  nisi  iu  ^abbato,  et  Do- 

Djinica.  Ad  quos  dies  translerunt  solcmniUites  mar- 

tvruui  iu  OuadragL'simaoccun'enles,juxla  canoneu) 

51     ejusdem  concilii.  "OTt  ov   ^ci   r/  TiT^apaxocr^ 

fiaoTvpuv  yr«i6Xtov  tniTtt.tiv^    aAAa  tqjv  oLyifttv  jxapTvpdtfv 

fivciov  Trotccv  cv   Tot;  2a^6aT0t;  xal  Kuptoxac^.   Id  cst, 

quo<i  non  oportetin  Quadragesima  Uiitalilium  mar- 

tyrum  celebrare,  sed  iu  Sabbatis,  et  Dominicis  die- 

bus  eorum  mcmoriauj  ruceru.  Ihuc  auteuj  ita  apud 

tira^cos  institula  sunt,  quia  Sabbatis  ct  Domiiiicis 

dicuus  uon  jejunant,  ul  notal  Tbeodorus  Uaisaujon 

ID  huDc  cauonem.   Inler  liturgias  (jriecorum  cxstat 

Liturgia  77poi;'/taT^^(uv,  id  est,  prffisanctilicatorum. 

Liturgiic  pra^saneiiticatorum  mentio  iit  in  Cbronico 

Aiexan  irino,  seu,  ut  aiii  loquuutur,  iu  fastis  Sicuiis, 

oljmpiade  MH,  anno  5  post  consulatum  lieraclii» 

cuiu  scribitur  quod  sub  Sergio  palriarclia  Conslauti- 

DOpolitano  a  prima  liebdonjude  Uuadragesimie,  in- 

dictiuue  4.  Post  to  xaTcv^vvOitru,  id  est  Dinyalury 

dum  pra^snnctilicata  dona  e  sacrano  ad  altare  infe- 

niDlur,  et  sacerdos  dixitxar'/  ti^v  o'&ipcav  tov  X.pro-Tou 

90V,  id  est,  JHXta  donum   Christi  tai^  cu^pluuj  est 

pbaili    a   popiilo  :  N0>  ai    owaugt;    t^mv    ojpav&iv   oi>v 

iaiv    scosaTruc    ).aTo ivojTtv.    'loVJ     vao    cto^^rocJpcTat    6 

pot7t/c-.^{   TiSC    oo^i;;.     10 ov    Ovo-ta   jxuo-Ttx^i;    TCACt^o|xcvi] 

dMpo^opctTat.  IltOTCt  xat  (^rttu  npovtAO(»»ui'jj  tva  ^cToXot 

svi^;  flctiuviov  ycvuucOa.  ' .iAAiiAoxtioL.  Id  est  :  Nunc  vir^ 

tntti   cilurum  nubiscum  invisilnliter  Deum  adorant, 

Ecce  enim  inyreditur   Hex  yloritt,  Ecce  sacri/tctum 

m^xticum   oljertur.  Cum  fide  et  timore  accedamus,  ut 

Tit3t  Aimus  ptirticipes  wternue.  Alleluia.  lliec  quiilem 

Ciirunt«:uii  .\loiaudrinuuj ,  sed  iu  iilurgiapnesaucli- 

ficaluiuiij  ost  aliqua  diversilas.  .^iqujdeui  in  Jiia  post 

To  i^arcuOvvOctTnj,  id   esl^  Diriyatur,  uou   scquuulur 

proxime  ban*  verba  sacerdotis  xara  tqv  ^upcav,  etc, 

sed  luulta  bunl  inlerjecta.  Secundo  id  quod  psaliitur 

popuio  JD  eadem  liturgia  non  est  jutegrum,  sedpost 

T^;  ^o^i;;  posito  Alieiuia,  cffitera  de^uut.  Tertio  in 

eadeiu  liturgia  sacerdos  assujuit  sancta,  et  in  aitare 

traDsferl  posi  decautata  superioi-a  illa  verba  a  po- 

{lulo,  et  postquam  sacerdos  dixii :  sicul  prodiyu$  fi- 
lu*,  etc.  Ai  n\  citato  Clirouico  transreruniur  sacra 
cum  {lupuius  pRf^ratauj  odcu  cautat.  Lx  quibus  cla- 
rum  est  in  ejusiuodi  iiturgia  uouuuila  tui^se  addita, 
detraota  et  imiuutata  a  receutioribus.  iu  Cod.  Ua- 
toiili  flbbalis  seqiiitur  :  «  Pulsantur  siyna,  ve»pertindS 
cakuhlur.  Et  cantor  tncipit  Antiph.  (.aiicem.  Ps.  Cre- 
didi.  Antiph.  Cuiu  iiis,  qui  oderunt.  Ps.  Ad  Duiui- 
flum  cuiu  tribuiarer.   Antiph.  Ab  uojuiuibus  jui- 
<lais.  V$.  1l{  ipe  me.  Anliuh.  Custodi  lue  a  labiis.  Ps. 
bomine,  clamavi.  Antiph.  Considerabam.  Ps.  Voce 
mea.  Antiph.  De  manu  liiioruin.  Ps.  lienedictus  Do- 
mious.  t  Ciirislus  factus  est  pro  uobis.  In  Evanyelio: 
334 ^®'^^^^^^^^  autem.  .4n//p/».  Accepto  pane.  .iu- 
tipk.  :?i   male  iocutus  sum.  Ad   Complendum  :  liefe- 
cti  vilalibua  aliuientis,  etc.  Dic<it  episcopus  :  Doiuinus 
Tobiscuiu.  Ifr  Et  cum  spiritu  tuo.  Et  diaconus  :  ite 
mUsa  est.   H  Deo  gralias.  »   llactenus  Codex  iia- 
toidi.  Ubi  oota,  !<>  Vespertiuam  syuaxim  includi  in 
iua  missa.  ut  in  Sabbato  sancto  Jnfra  in  Pontificali 
nuthomoijefui) ;  :io  ipsas  Vesperas  sex  Antipnouis  et 
totjiJem  i^saiinis  comprehendi  quos  versicuius  sequi- 
tor;  ;io  haec  ferba,  in  Evanyelio,  signiiicare  ad  iia- 
ptficai;  4<^ad  ipsum  cauticuiu  tres  dici  Antipiionas. 
lo  eodeiii  Codice  Katoldiliuic  sequuntur  :  «  Et  stat 
nnusqmisque  nd  mensam  Ueinde  post  refectwnem  prun- 
in  tacaniur  pedes.  Et  dum  hsec  ayuntur,  canaiUur  hae 
Amti,  hottW  reciprocis  Psatmis.  Maudatum  uovuiu.  Ps. 
Beati  iminacuiaii.  Antiph.  in  diebus  iiIis.jPj{.  Magnus 
Doiuinus.  Antiph.  Postquam  surrexit  Doiuiuus.  Ps. 
Deus  misereatur  uostri.  Antiph.  Ante  dieiu  festuui. 
Aniiph.  Vos  Tocatis  me.  Antiph.  Si  ego  Domiuuset 
Ibgister.  Ff .  Beati  immacaiati  in  via.  Antiph,  Diii- 
fUDus  notJnTicem.JPs.  Ecceqnam  bonum  Antiph. 


316 

A  In  lioc  co^^nosccnt  oinnos.  P.s.  Magnus  Dominus. 
Hymnus  de  passione  Domini  »  (quem  liic  ponimus 
cum  antiquis  canlus  uoluli^) : 


1  . 1  iO  f 


bi-  lant 


Tel-    ius    ac      aethra    ju- 

1    1  iM  M 


In 


ma-  gni      ca»-  na      prin-  ci-  pis, 


B 


D 


Quse  pro-  to-pjas-  ti    pec-  to-  ra 

.1  oJ  f  u' 

Vit«3        pur-  ga-  vit        fer-  cu-  io. 

1 . 1  ujr 

Hac    noc-    te    fac-  tor    om-  ni-  uin 

1 .1  j  nn 

Po-  ten-  ti      sat        mys-  te-  ri-  o, 
Carnem  suain  cum  sanguine 
In  escaiu  transfert  animae. 

A  celsis  surgens  dapibus, 
Pru:i)cns  formam  mortalibus, 
llumilitatis  gratia, 
Petri  pctens  Testigia. 

Pallet  servusobsequio 
Cum  angeioruui  DomiRum 
Ferendo  lyuipham  lintco 
Cernit  Cijeno  procumbere. 

r^ermilte,  Siinon,  ablui, 
Acta  iiguraut  mystica. 
335      Dumsummusima  bajulat, 

,1  1"  ^^  u? 

Ci  nis  que      ser-  vit       ci-  ne-  ri. 

1  .  1  IM/*. 

Lse  va      tor-    toris    ac-    cu-    bat, 

1.1    1  M  /'J 

Verbi-  qae        fa-  vos      ag-    ge-  rat, 

.  ;  r  1  /^  j  (^A 

Quos  in-  ter,  hos-  tem        de-  no-tat, 

.1   M/^  I  Ji 


iNe-cis      qui        do-    los      ru- 

Trux  lupe,  Juda  pessime, 
Fers  .Agno  luiti  basia, 
Dans  meuibra  loris  regia, 
Qua;  sorde  tergunt  su;cuia. 

Nexi  solvuntur  hodie 
Carnis  ac  cordis  carcere  ; 
Ungueii  SRcratur  chrismatis 
Spes  inde  crescil  miscris. 


mi-    nat. 


327 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SxVCRAMENTORUiM  NOTiE. 


328 


Victori  morlis  inclytaui 
Paii^^amus  iaudis  gloriam 
Cum  Pdlre  San«-to  sipirilu 
(jui  nos  redcmit  oi)itu. 

Ifnc  ejrplctn,  osculetitr  episcopnx  Entutjrlium,  H  om' 
nea  tfiii  circum  enm  stant.  Ueimle  d/cant  Dominicnm 
(Jrntiouem  tncile.  Finita,  dicnt  episcopns,  el  iie  uos 
indu(!as  in  teutalionem  :  Kcce  ([uam  bonum  :  Susco- 
pimus  Deus  :  Tu  mandasli  ;  Tu  luvasti  pcdes  <iis- 
cipuiorum.  opcra  manuum  tuarum  ;  AcJesto,  qua^su- 
iiius,  Domine,  ofliciis  noslnt^  servitutis,  qiii  di^natus 
es  lavare  pedes  tuis  disnipulis,  elc. 

Porro  lotiouis  pedum  qua;  in  (^aMia  Domini  scrva- 
tur  in  Kcclesia  meminit  sanclus  Kiigius,  serm.  S  : 
Snucti  cltrismiUis  confectioj  fraterun  pedum  ahtutio  ; 
et  Magisler  in  reguia,  cap.  V,i  :  lu  cjeua  Domini 
mitlant  mauus  pm  heufHctinue  ad  lacaudos  pedrs  ah- 
hat/s,  et  postea  omnihus  pnvpositis  cum  Sidatio  fra- 
Irnm,  Inc.h.iaiido  tamen  ahhas  lacet  siinul  et  ostiu" 
riis^  clc.  IdLMii  videre  i'st  in  coucilio  Tolelano  17, 
caii.  iS.  ubi  omuibus  (ialliciarum  Ivtclesiis  lioc  san- 
cluiu  opus  luliouis  pedum  in  (^iMia  Do.iiiiii  peragen- 
dum  |)ra!cipitur,  ob  quasdam  l^lfTlesias  quaMilud  in- 
tcrmiserant.  .Meminit  eliam  sanctus  Augustinus, 
epist.  iii^  ad  Juuuarium,  ubi  scribil  multos  iiio  die 
uon  lavasse  pedes.  ne  iolio  pertinere  videretur  ad 
l)aptismum.(iOustantiuop()liolim  eadem  feria  impe- 
ralor  duodecim  pauperit)Ussolebat  iavare  pedes.  I^i- 
lum  describit  C.odiiius,  de  (Jfticiis,  elc,  in  liunc  mo- 
dum  :  lloo  tj^;  >.£i70'joyt.<;  ta^  oijzn^  uiyx/^r,^  Tia-T/j; 
336  V'^^'*'  '^  virTTiip  ovT^w,  elc,  id  est  :  .Vnle  Ii- 
turgiam  dieejusdem  laaguiu  bebdoniadisquiuto,  lotio 
piMluiii  lit  iu  bunc  moduin  :  IV.eparanlur  paupores 
duoderim,  et  iuduuutur  eis  subucuia;,  sive  tunicai, 
breviatibiaiia,  etsoleie;posito(|uc  in  cella  imperato- 
ris  uoiubro,  protopapa  loris  ibius  ad  januum  agens 
canil  Henedictum\  etdicit  rrisajfium.Deinde,  lejjen- 
le  eodem  Kvan^eiium,  quando  dicit:  aquam  iwttil  in 
]>^/r//;/,  inlundit  imperator  n(|uam  in  polubrum. 
Postea  pauperes  iilos  piveparatos  adducunt  sigiila- 
tiuKjuemque  lerentemc-M*eumaccensum,prolo|)apa, 
ut  dictum  esl,  legente  Kvantje  ium  ct  diceut ;  Cfpfiit 
Jesus  lararo  pcdrsdiscipulorum^  id(|ue  persiepe  vide- 
licei  iisiU'.'  dum  omnus  loli  Tuerint.Lavat  im[)erator 
dextrum  cujusijue  p(Mlem  ;  ct  ut)i  siiidone  (|UiR  pen- 
del  aiite  ipdum,  absterserit  lotum  pedem,  osculatur 
eum.  Kt  lioc  IVto,  consummanlur  ea  (juaj  ad  ritum 
lotioiiis  [)edum  p^rliiieul.  VA  daiitur  unirui^iue  eo- 
rum  aurea  numismata  tria.  Post  illud,  liturgia  cele- 
bratur.   »  ILec  Cndinus. 

llis  subjuiigere  nou  pigebit  anli^iuum  ordinemseu 
ritum  olim  in  blcclesia  Kotliomageiisi,  seu  Kliemensi 
servatum  in  (eria  quiuta  Cavxw^.  l).>mini,  quem  ex 
veleri  1'ontilicali  ms.  i\\\\  asservatur  iu  sacristia  ec 
clesiiti  Uotbomagensis  iiiibi  tiMnsmisit  vir  doclissi- 
mus  Jonnues  le  rrevost  «Jusdem  crciesiu'  Jtotboma- 
geusis  canoniciis  et  bibliolbecarius,  quia  muita  no- 
talu  digna  continel,  qua*  non  sunt  bodierni  usus. 

lucipit  ordo  in  die  (hrmv  Dtmini^ferin  ifninta  majoris 
hehdomadiv,  id  est  in  Civua  Domini. 

Mane  prinio  mamionai  ii  ordinent  oniitia  quw  sunt 
necessaria  ad  consecrationem  chrtsmatiSf  antpuUas  tres 
de  oleo  muadissimi  plenajtpymeutes  iu  sacrario  :  unam 
ad  nleuiu  pro  uifirmi^y  alterum  ad  e/t/iA/wi,  tertiam 
vero  ad  oleum  ad  cathecnmenus  uinjeudos,  Chrisma 
dehet  fieri  [Lej  cooperiri|  //«'  alho  sertco,  alias  autein 
de  alio  seric.t  c  lopenas.  tJt  p  mtifex  prorident  de  hal- 
sami  llora  tertia  sonet  sKjunm,  ut  uiunei  reniant  tn 
ecclesinm.  in  ffui  chrismn  dehet  c.msecrari  l//so  die 
soiientur  oimpan  r  a  I  M'S^am  et  dd  civteras  IwraH, 
sirnf  m  »>'  r<t  //'♦•'>//<  fe^tis,  ei  s'/V  stiea  it  //s'///i'  in  Sah- 
bfit  i  ^aici  t.  Prrshijtei  cero  etcricri  clerici  iuduaU 
se  restimentis  soiemuthus^  et  diacoai  dalnialicis,  et 
suhdiaconi  alhis  sericis  (Ita  iii  Ordific  Uomano)  ;  /;/ 
jfvfU  in  ordim  sm  sinyuti  in  ec^lesia^  exspectmtiis  us- 


A  que  dum  rruiat  pontife.v  cum  processione  jdvnarin  tid 
Mfsstim.  simt  dirbus  solvmuihus  solet  cum  siptem  d  a- 
comhns.  thnrihuhs  cum  inceuso. 

Stnns  nntent  pontife.r  et  preshijteri  cum  aeteris  in 
ordine  aute  altare,  diruut  :  (ionlileor  Deo  oinnipo- 
lenti.  ctc.  Intenm  ranlor  et  schola,  ut  jussum  furnty 
imintuant  iutnntum  ad  missnm  :  Nos  aulein,  etc. 
iJeus  misereatur.  etc.  Et  iterum  :  Nos  autein,  ete, 
(iloria  Palri.  Iterum  :  Nos  autem.  Kyrie  cleison  ler., 
(^hriste  eleison  ter.,  Kyrie  eleison  ter.  Deiu^ile  tuci- 
piat  poutife.r  (jioria  in  excclsis  cum  prcshyteris.  Duin 
cnutatur  (Jloria  in  excelsis  .s(//////  tiduin  ciassicmn^ 
donec  finint.  (Juo  fiuito,  dicat  jMutifer  c.uin  preshijte- 
ris  :  Pax  vobis.  Oremus.  Deus  a  (pio  et  Judas,  etc. 
.\lia  Oratio  in  c.msrcratioue  chrisnifitis  :  Deus  ({ui  re- 
gcuerandis  plfbibus  tuis  ministeno  uleris  sarerdo- 
tum,  tribue  noi)is  per.severantem  iii  lua  volunlale  l'a- 
mulatum.  ut  dono  gratice  tua^  in  diid)us  noslris  et 
merito  et  niimero  sacralus   titii   populus   augeaiur. 

B  Per.  Ad  liorinthios  :  Kratres,  ci)nvenieulihus  vo- 
bis,  etc.  IV  Cliristus.  etc.  V  Projder  qiiod,  rtc. 
.\ufe  Eranjelinm  asceuflnt  pulpitum  solus  fltacnnns  qni 
lecturns  est  Erawjelium  cum  suhdincouo,  urxeuute 
crure  rt  candelahro  ct  thurihulo  :  Sequentia  sancti 
Kvangelii  secuiiiium  Joannem.  In  ilio  teiuporc,  ante 
diem  lestum  l*ascb;i?,  etc  l^rrlecto  Evaufjrlio  dicfit 
poutife.v  cniu  preshyteris  :  (^redo  in  unum  Deum,  etc. 
Tuuc  dicat  iMutifr.i:  cum  preshytrris  :  Dominus  vobis- 
cum,  etcum  Spirilu  tuo.  (Jremiis.  OIT.  iVxlera  D.)- 
miui,  etc.  Preshytrri  et  cairri  qni  fUilm  rint,  tunc 
prrncto  [///  est,  adductoj  rnlice  cum  riuo  ei  ntpia 
et  ohlftlis^  de  fpiibus  commnnicrut  prcshylcri  et  Uin- 
coui  ei  337  ^u'trri,  et  de  ffuihns  scrntur  usqne  mnne 
dic  pfinricrre,  iucliunti  ante  a  tare  \unitife.r  el  preshy- 
teri  persei^nuutur  secreta  .Mi.^isiv  dicenfes  :  iii  Spjrilu 
huiiiilitatis  et  in  animo  coutrito  suscipiamur  a  te, 
Domine,  cl  sic  tiat  sa(U*ilicium  uostrum,  ui  a  te  su- 
scipiatur  hodic,  et  placeat  litii,  Domine  Deus  meus. 

G  Suscipe,  sancta  Trinita?,  Iianc  oblatioiiem,  quara 
tibi  oflfero  iu  memoriam  Incarnationis,  .Nativilatis, 
Passionis,  etc,  Jesu  Gliristi,  et  in  Iionore  omniuin 
sanctorum  luorum,  ([ui  tibi  placuenint  ab  initio 
inundi,  et  «'orum  quoruui  bodie  festa  celebranlur.  et 
quorum  Inc  noiniiia  et  reli(iuia>  habenlur.  ut  il- 
lis,  etc.y  ad  salutem.  ut  illi  omucs  pro  nobis  iuter- 
cftderc  (ligneiilur  in  codis.  quorum  memoriam  faoi- 
mus  in  terris.  Per  eumdem  Dominum  noslruui. 
(»ra(e,  fralres.  pro  me  ad  Dominum,  ut  meum  ct  ve- 
strum  in  conspectu  ejus  liat  acccptum  sacriflcium. 
Secrefa  :  Ipse  tibi,  Domine,  etc.  Alia  Secreta  :  Ore- 
nius.  liujus  sacrilicii  potentia,  quaisumus.  ut  vctu- 
statem  nostram  clementer  abstergat,  ct  nnvitHteui 
nobis  augeat  et  salutem.  Per.  Dominus  vohi&cuni. 
Sursum  corda.  efc.  (juein  iu  hac  nocle  iiiter  sacras 
cpulas  incri*paiitem,  etc.  Te  igilur,  etc.  C.uin  faniulo 
tuo  papa  n()str.>.  ///.  ct  antistitc  nostro  ///.  [E(  rege 
nostro  III.}  .Memento,  Domine.f/c,  libireddunt  vola 

D  sua  ajterno,  rtc.  Simili  modo,  postquam  cipnatuin 
esl,  benedixil,  dedit  discipulis,  etc.  [jnde  el  nicmo- 
res,  Domine,  nos  servi  tui.  etc.  Domitii  Dei  nosiri 
tain  beata',  etc.  .\Iemento  etiam,  Domine.  famulo- 
ruin  famularumque  tuaruin  ///.  Ipsis  et  omnibus  tl- 
delihus  derunctis,  r/c,  largitor  admitte.  Per  Cluri- 
stum  Dominum  nostrum. 

ft  Tunc  olferatur  pontifici  oleum  ad  uufp:ndos  tam 
infirnios,  tjfnam  enertjumenos.  Et  beueiicai  illud  inm 
ipsi  [Korte  leg.  //w<'j,  //////»/*  omnes  preshyteri  qui  ad- 
sunt.  De  anctnritate  apisiolica,  qttnm  habemus  de  oleo 
inftrm.^rum.  Ue  uteofjtii  uujuutur  inltrmi  nucfftritatciti 
hnhemns  npistolicain,  fliceute  hcfito  Jticbo  apnitnlo:  la- 
tiriiialurquis  in  vobis;inducat  pr(.»sbytcros  Ecclesiaj, 
et  oreiil  >u:ter  eum :  et  si  in  pcccatissit,  diniitlenlur 
ei.  Uufle  pfttet  nb  ijtsis  ajhjstotis  hunc  morem  sanciCB 
Ecclt^sia'  rs^c  traditum,  ut  eueryuiueni  rei.  alii  quHibei 
a'tjroli  uufjfintur  oleo,  pontiljcali  benedictioue  ceHM- 
crato.  Consecrattir  enim  in  iuso  officitt  eottseerationii 
corporii  et  sanguinis  Doinini.  ifon  enim  kabet  proj^ium 


Sf9 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACBAHBNTORUH  NOTiG. 


830 


oPinum.  Id  est,non  in  eapiie  verfm  sa/u'alinni»Jior  est  A  ad  archidiaronum,ille  perferal  eam  ita  involutam  ante 


IhftuinHscobi^iicnm^nec/h^pmus.Necuifineeoncluditur, 
ul  c!Ptet  se  Oratiniiea^  Per  Domniam  nosfrnm  Jesum 
Christui/iy  sed  tantum.  In  nomine  Domini  nontri  Jesu 
Chi  isti.  /n  eo  rero  loco  ubisolemus  uvas  benedicere, 
conseertitur  oleum  pro  vifinis^  concludil urque  conclu- 
sinfie^  Ver  quoiii  h.pc  omnia  sciiiper,  Doniinc,  bona 
creas,  eic.  UndeintelligimusembuUm[i(\cslXdi]uod 
iuterjicitur  seu  iaterpoDilur]  e$sc supradifti oflicii.De 
eodem  oleo  sic  continelur  in  Sacramentui  io.Anlenuam 
dicatur.  Per  qi.em  li^i^c omnia,  Doininc,  SHinper  nona 
creas,  levanturdeamputlisquas  o/ferunt  populi^et  be- 
nedieat  tam  dominns  papa  quam  omnes  preshyteri. 
Mosest  Romanae  Ecrlesins  (notajtHt  iv  conftctionecor- 
poris  et  sanguinis  bominiassint  presbyteriet  simul 
tum  ntmtifice  cerbis  et  manibus  conficianl.  Oportet  ut 
smili  modo  timul  cum  pontifice  oleum  presbyteri con- 
firinnt,  hxorcismus  olei  proinfirinis  et  pro  populo. 


ponttficem.  Interimautem  unussubdiaconusdeferens 
vasculum  cum  baUamoaiii  diacono  o/ferat,  et  ille pon' 
tifici. 

«  Tunc  ordinentur  circa  episcopum  hinc  et  hinc  ea- 
dem  candelabra,  et  cruces  tt  thuribula,  atque  Euange- 
lium,  nec  non  et  prauiicti  duodecimpresbt/teritestes  et 
adjutores  ejusdem  mysterii,ita  ut  diaconi  post  dorsum 
episcopi  stent.  Presbyteri  veroadextris  et  a  sinistris, 
cruces  vero  et  cxtera  utrinque  inter  illos  media.  (Idem 
statuiturin  concii.Uoth.,  apud.  Ord.  Vitalem,  lib.  it 
Ilist.  eccl.) 

u  His  ila  slatulis,convertat,se  episcopus.aui  cut  ille 
prxcepity  tum  ad  clerum  quam  ad  populum,etfaciat 
sermonem  de  consecratione  chrismatis  congruentem. 
Tunr  convertat  se  episcopus,  ei  intret  in  consecratio- 
nem  principalis  chnsmatis,  et  misceat balsamumcum 
oleo.  Deinde  halat  ter  super  ipsam  nmpuliam.et  dicat 
lenta  voce  exorcismum  chrismatis  olei.Exorcismus  sa- 


Xniequam  dicatur:  Per  ^ueni  linec  omnia,  Doniine, 

senriperbona  creas,  evorcizetur  oleuniy  ut  fantum  pos-  fi  cri  oLei:  Kxorcizo  te,  etc.  Tunc  dicai  episcopus  cum 

ti'' a  circumstantibus  audin,ita  :  E\ovc\zoieAmm\xn       presbyteris  alta  voce :  Pev  omnisL  saecula,    etc.    Vere 


dissiine  Spirilus.  etc.  Item  benedictio  ejnsdem  :  Ore- 
mus,  Eniilte,  Doininc,  etc.  Tunc  oleum  reportetur,  et 
in  loc4>  suo  nonorifire  reserretur.  Pontifrx  autem  et 
l^reshyteri  prosequantur  :  Per  qucm  haec  omnia,Do- 
mlne,  Wr.  Peromnia,  e/c.  Libera  nos,  e/r.Peromnia 
Mrula  sseculorum.  .\men.  Tunc  dicat  diaconus  \i\i' 
militate  vos  ad  Benedictionem.  Eiepiscopus,versnsad 
fopulum  dicat :  Benedicat  vos  oinnipotens  Deus,  qui 
p«?r  Unigenili  Filii  sui  passionem,  etr.  Tunc  versusad 
nltnre  mttre  solito,  sanrta  ienens,  dicat:  Kt  pax  ejus 
sil  seniper  votiiscum.  ct  cutn  spiritu  tuo.  Schola  can- 
tit  As,n\is  Dei,  ter.  Xo7i  datur  pax.  OratiOy  quando 
ian^ta  mittit :  ll<tc  sacrosanclacommislio  corporis  ct 

san^uinis  DomininostriJesuChristi338  fiat  nobis 
et  omnibus  sunientibus  salus  nientis  et  corporis,  et 
advitamcapcssendamseternampripparaliosalutaris. 
V^T  euiiidem  Chrislum  Doininuin  uoslrum. 0/'a//oa(i 


dignum,  etc.  Qui  in  principio  inter  c;etera,  etc.  Fi' 
nita  autem  bcnediciione  dominus  episcopus  saluiat 
chruima  nudnm,  ei  quijuxta  eum  suntdicendo:  Ave, 
sanctum  chrisma.  Et  iterumperordinem  descendit.si' 
cut  ascendit;  et  deferalur  omnibus  cooperta  ad  salu- 
tandum.  Hoc  facto  summo  honore  procurelur,  usque 
dum  altera  ampulUiascendat,  et  iterum  descendai,ut 
ambae  honorifice  ad  locum  suum  redeant.  De  eo  quod 
ampulla  qmbusdam  nuda,quibusdamverocoopertaad 
salutandum  defertur,dicii  tibellus  Bomani  Ordinis  in 
couserraiione  chnsmatis,  Continuo  duo  acolythiinvO' 
iutas  duas  ampuitas  cum  sindone  albo  de  serico  ieneant 
in  brachio  sinistro,  iia  ut  videri  possint  a  medio.Am' 
pulla  antequam  veniat  ad  episcopum  cui  altare,  media 
pars  eJHS  est  cooverta^et  media  nuda.  339  Ampulla 
cum  chrismate  quomoilo  [Leg.  quodam  mudo]  signifi' 
cat  cnrpus  Domviisumpium  de  Virgine.quodaniequam 


Piilrem  :  Uomine  SHncle,  Tater  omnipotens,  oBtcrne  q  transiret  ad  altarecj^ucis,  aiiquo  tempore  eratcooper- 
Deus,  da  mibi  boc  corpus  etsanguinem  Christi,  efc.      ium,  aiiquo  nudum.   Primo  tempore  erat  coopertum, 

esu  Christe,  Fili  Dei 


tjrntio   ad  Filium :   Domiue  Jesu 

mi,f/r.  Tunc  communicet  soins  pmtifex.el  nonfran- 

gat  ohlatns,  nisi  eam  solam  undeiiie communicot.De 

tnnguine  autem  reservet  in  calire  ad  communionem 

preibi/terorum.et  reliqui  cleri.  Oratio  nuando  sumii: 

Wrceptio  corporis  et  sanguinis,  etc.  Aiia  ;Quod  ore 

«uiupsi,  Doniine,   mente  capiam,   ut  de  corpore  et 

MDguine  Domini  nostri  Jesu  Christi  fiat  mihi  reme- 

dioaiaempiternum.  Pereumdcm  Christum  Dominum 

Do«trnm,Amen.  Tunc cooperiatur calix cumsanguine, 

etoblafx;et  dominus  episcopus  adhibeat  presbyteros 

et  diaconos,  qui  soHiriie  custodiant, 

K  Tunrdominus episcopus  vadatad  sedemsuam  cum 
diaconibus  el  exspeciet ;  exspectante  vero  in  sede  sua 
Tonttfire.veniant  ad  saerarium  duodecim  presbytei'i,et 
eatteri  clerici,  quantum  opus  sit,  ad  deferendum  cum 
omni  deeoreoleum  ehrismale,  et  eliam  oleum  catechu- 


quando  ita  fugit  xn  ^gyptum,  quasi  non  esset  rex 
regum ;  et  quando  ita  portatus  esl  in  iemplum,  quasi 
nonessei  omnipotens,  et  quando  tta  erat  subditus  pa- 
rentibus,  quasi  auctor  non  esset  parentum.  In  his  et 
similibuscoopertumtatebai.Nudumerai  postquam  mi- 
racula  co^pit  fneere,  simulque  praedicare,  ei  se  Deum 
demonsirare.ut  inquit :  Ego  et  Fater  unum  sumus.  /n 
his  et  aliis  nudum  erat.  Ampulla  vero  posiquam  bene- 
dicia  fuerit,ab  aitanredit,qu3e  a  pontifice  eiministris 
altaris  vuiibiiis  et  nuda  saiutatur,  Hoc  significat,quod 
Christus^postquamab  altari  crwns  exivii.pnesentiam 
corporniemeis  vrxbuit.quos  lesies  sux  resun^erlionis 
esse  voluit.Quod  cseteris  invisibilis  ei  eoopei*ta  adsalu* 
tandnm  deleriur,  ^igmficat  quod  chrisius  rediens  in 
cceiuiti  invisibiiis  hominibus  factus  esl,  ul  ipse  iestatur: 
Exivi  a  Patre,  et  veni  in  munduni ;  iterum  relinquo 
mundum,  etvado  ad  Petrcm.  Nos  vero  quamvis prx- 


menorum  et  neophijtorum,  usque  in  Erciesiam,  anie  n  sentiam  ejus  corporalem  non  videamus,  tamen  vene 


tpisropum.  Sintenim  pntaf.i  iuiem  presbyteri,et  cum 
eiscxterirlericirasuiisei  solemnibus  ve.Uimentis.Tune 
duf)  acolythi  aeeipienies  duas  ilias  ampullas  qux  ad 
ckrisma  ei  ad  oteum  catechumenorum  consecrari  de- 
heni,  eiproredani  (Ita  in  Ordine  Romano);  ci  ordi- 
nent  se  tih  Presbyieri ei  prxdicti clenctjite  et  ordina- 
Ut^r,  ita  uiprmum  ambuient  duo  acolyihi  cum  rande- 
]abris,ei  ardentibus  cereis.  Deindeportentur  dine  cru- 
fM,  et  inier  itlas  medium  chrismnle  oleum.  Post  eas 
pf*rteniur duo  tfiunbuia cum  incenso,  et  interillame' 
dium  oieum  eateckumenorum.  Deinde  portetur  Evan- 
ijefium,  ui  itftpieatur  omne  donum .  Posteasequantnr 
bmiei  biniilliduudecim  presbyteritesieF  eicooperafo- 
raejusdem  sacrostnciichrismaiis  mysierii,acoixifhi  et 
SMbdiacont,eic.  Sfeniiftordinesuo  secuntiam  gvadum 
iorum,  ubi  asccndilurad  altare,  tanfuxn  ut  dtaconus 
stt  fexius  ineminentinri  Loeo,etjuxta  arehidiaconnm, 
qui  Evangeiiuni  leaebat ;  et  ita  involulam  ampuiiam 
mcipUsUes  perordinem  ut  ascendal;  et  cum  pervenerit 

PatboIh  LXXVUI« 


rando  quoiidie  exim  salutamus. 

n  bxcipii  exorcismusoiei,  qxio  ungendi  suntcatcchu- 
metxi.  Descendenle  autexn  ampuila  cutn  chrismaiejta- 
lem  aiia  cxim  oleo  catechumenorum  ascexulat,  sieui 
prior,  usque  anie  epUcopum;  ei  halei  in  ipsam.sicut 
inpriorenx;  ei  in  vrimis  faciat  ei  exorcismxmM  bene- 
dicaieamquasilegens  iectionem.  Exorcisxnus  Graece, 
Latine  conjuratio  seu  sermo  increpationis  estadversus 
diaboium,  ut  discedat ;  el  coxicixjuiifur  per  Dominum 
nosirum  Jcsum  Chrisium  Fiiium  tuwn.quiventurus  est 
judicare  vivos  ef  mortuoset  sxcuium  per  ignem.  In 
illo  oieo  uxxgxmtur  catechutneni^ut  si  qute  nxartda*  ad- 
hfeserxint  rorporlaxit  mexiii^  postqxtam  ad  scrutiniuxn 
accesserunf,recednnt  [Atide  particulam  e^],  deinccps 
mntximrtiinni  hnhe  ttit pcr  hanr  ntx  lionem,  ultutn  pus- 
sii  diab(du<  rcpedare;  ut  hxc  verba  Oratii>nis  df/noti 
stratii  dicendo:  Ut  si  qii<e  illis  adversantiuiu  spiri- 
tuum  inhaeseriut  maculae,  ad  tactumsancti  olei  hu- 
jusomoesabscedant.  S9orci$mu$  ejttsdem  olei:  fiior^ 

vv 


331 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SAGRAMENTORUH  NOTiE. 


m 


cizo  iCyCrQhiuTSioMy  etc.Tunc  dicatur :  Domiuus  vo- 
biscuiii.Ktcumspirilatuo:  Oremus.  Ueus  incremen- 
lorum,  etc.  Tunc  Dominuspontifex.  et  qui  juxta  eum 
sunlj  saluteni  prasfiictam  amf/ullamf  dicendo  :  A^Cf 
sanctum  olcum. El  descen.tat  perordineynfSicut  altfray 
et  defei'atur  omnibus  ad  salutandum. 

«  Hia  ita  peructis,  eodem  ordme  el  ductore  quo  as- 
tenderunt  in  ecctesiam  redeunt  amha>  mi  sucrarium. 
Tunc  pontifex  lavet  manus,et  diacom  radant  ad  altare, 
et  diseooperiant  sancfat  et  pmtifex  ceniensad  altare 
dividat  obtatas  ad  frangenUum ;  el  sumat  de  ipsisuhta- 
tas  integras  ad  reservandum  mane  die  jaj^asceves: de 
quibuscommunicen t  ab<que sanyuine  IJouiini.Sanguis 
vero  eademdie  penitus  consummatur.  Et  schotadtcat 
Communioyiem  Dominus  Jesus,  etc.  Frartis  obiniiSf 
communicent  presbyteri  et  diaconi,  et  caeteii  omnes.et 
ita  perficiaturMissa  in  ordine  suo.Tunc  d icanlur  Ve- 
sperx.  Antiph.  Calicem,  eic.  Ps.  Credidi  Antiph. Cuin 
his,  etc.  Ps,  Ad  Duminum.  Antiph.  Ah  hominibus 
iniquis,  etc.  Ps,  Eripe  me.  Antiph.  Custodi,  etc.  Ps. 
Domine.clamavi.  .'lw/f/)A.Considerabama<l  dexlram, 
etc,  Ps.  Vocc  mea.  Antip/i.  (iojuanlibus,  etc.  Ps. 
Magnificat.  Tunc  vertatse  pontifex  et  dicat  Dominus 
vobiscum.  Et  cum  spiritu  tuo.  Oremus.  Postcommu- 
«iojitfm ;  Refecti  vilahbus  alimentis,  etc.  Alia  Post- 
commun.  Oremus.  Concede,  quji»sumus,omnipotens 
Deus,  ut  perceptum  novi  sacramenti  mysterium  et 
corpore  sentiamusetmentc.  PerDominum  nostrum, 
etc.  Dominus  vobiscum.  etc.  Diaconus:\ic  Missa  est. 
Deogratias.  Oratiopost  Missam  avte  altare  :  Piaceat 
tibi,  Domine  Dcus  sancta  Trinitas,obsequium  servi- 
tutis  me»  ;  et  praesta  ut  hoc  sacriflcium.,  «juud  oculis 
tuie  Majestatis  indignus  obtuli,  tibi  sit  acccptabile  ; 
mihiquc,  ct  340^"^'^'^^'^  P'^  quibus  oblulum  est 
sit,  te  miserante,  propitiabile.  Per  Dominum.  Tunc 
pontifcv  depositU  ponttficalibus  indumentisydescendat 
in  sa(Tarium  mandans  presbyteris  quod  coluerit.  » 
Bactenus  ritus  ferise^  in  CcenaDominiet  Pontificati 
Rothomagensi  ms. 

283.  Feria  sexta.  Describitur  solemnitas  sancla> 
parasccvcs  ;  cujusceremoni«eadcm  fermehabentur 
apud  Alcuinum.lib.  dedivinis  Officiis,.c.  deferiaG. 

284.  Horateriia  conveniant  omnes prcsbyten .W.i\\\\ 
Editis.  Scd  nihil  simile  habetur  in  aliis  Codicibus 
nostris  mss. 

285.  /n  saerameniario.  Nota  dislinctioncm  inter 
Sacramentarium  et  librum  Sacramoniorum.  Cum 
enim  hoc  Codcx  sancti  Eiigii  inscribatur  iiber  Sacra- 
mcntorum,  citetque  Sacrami  nlarium,  ncmo  est  (jui 
Donvideat  Sacramcntarium  a  iibro  Saoramcntorum 
distingui. 

28(>.  Ascendit  ad  sedem.  Pontifox  dioitur  ad  sedcm 
ascendere,  eo  quod  sedes  sive  sella  episropi  ca4eris 
esse  debeat  eminentior  in  ecclesia.  ut  fert  mns  anti- 
quus  EccIesiiT^,  quem  videre  est  apud  Burchardum, 
lib  xi,cap.  40.  ex  epislola  Urban:  papa?,  inquamo- 
ris  hujus  causa  profertur:  (Jwd  autem  sedes  epxsto- 
porumin  ecclesiaexrelsae  constitulae et pr^eoarat x  esse 
inveniuntur,  in  thromo  speculationem  et  poteslatem 
judicandiy  solveridi  atque  tignndi  a  Domino  sibi  datam 
Tna^m-^i?  f/omzMtadocetsanctusAmbrosius  Iib.de  Di- 
gnitatesacerdotali,  cap.  G:  Samquidatiudinierprc' 
tatur  episcopus,  nisi  super  inspector?  maximccum  in 
solio.  in  ecctena  ddioere  sedeat.  Et  sanctus  Augusti- 
DUSfin  Psalmum  cixvi :  Nam  ideo  altior  locus  positus 
est  episcopis,  ut  ipsi  supcdntendant.  Ita  slatuitur  in 
concilio  Carthag.  iv,  can.  35  :  Ut  episcopus  in  eccle' 
sia  in  conressu  presb\ftenn'um  suhlimior  sedeat .\d\'\' 
dere  est  apud  Kusei>ium.lib.  i  Hisl.  eccl.,  cap.  4,  in 
doscri(>tione  magnifici  illius  tcinpli.quod  Tvri  a  Pau- 
lino  episcopo  aMJincatum  est:  'A>.A'>.  ya/j  wo*  /«i  t6v 
v2'ov  irrtTSAiTa;,  ©c-ovot^  t^  toi;  avwTXTO)  gi;  tc^  t<wv 
Tooi^owj  Ttotjijv,  elc.  ldest:Forro  templo  hoc  ila 
absoluto  atque  perfecto,  thronisciuc  quibusdam  in 
altissiroo  loco  fid  prsesidum  CcclesiaB  hoQoremcollo- 

i^  Iq  ediU  Hviorici  Yulesii  est  cap.  30. 


A  calis.  subselliis  pncterea  ordine  caeterie  cloricorum 
lurba^,  dispensatis  decenter  exornato.  Et  apud  Pru- 
dentmm,  in  pussioue  sancti  Hippolvti,  ubi  appellatur 
iribunal,  quemadmodum  apud  iSanctum  Isidorum, 
lib.  XV  Origin.,  cap.  4. 

FiH)nto  sub  advcrsas  gradibus  sublime  tribunal 
Tollitur,  antiste  prjHdiial  inde  Deuiu. 

Nec  obstant  lirt^c  bulpitii  Scveri  verba,  dialogo  2: 
Sicul  quemdam  nuper  {testor  Dominum)  non  sine  meo 
pudore  ridi  suhttmi  solio,quasi  reyio  trtbunali.cclsasede 
rrsi\/pN^(?//MNamcuJusdamepiscopifastumibidamnat, 
qui  hacin  re  modumexcedebat,  ncc  tanquamopisco- 
pus,  sed  tanijuam  rcx  in  ecclcsia  sedebat,  ut  sancti 
martini  humilitatem  extollat,  qui  solebat  in  humili 
sellu  in  templo  sedere.  hJem  dicendum  est  de  cx- 
rrlso  throno  quem  sibi  in  ccclesia  statuerul  Paulus 
Samosatensis,  ob  quem  in  ep-stola  episcopuruin  re- 
prelienditur  ;  nam  ille  thronus  excedebat  modestiam 
episcopalem,  non  utChristidiscipuium  decet,  sed  ut 
B  mundi  priucipem  s<'cre(u[n  habens,  et  nominans,  ut 
loquitur  Husobius  lib.  vii  Hist.  eccl.,  cap.  a  24. 

287.  Sicut  in  qmrtn  feria  liabcntur.  Hajc  adJidiex 
Editis,  quia  in  hoc  sancti  Kligii  Codice  omnes  isl» 
Orationes  hic  repetuntur. 

288.  In  oralorio.  Ha  in  excusis ;  lege  tamen  in 
orario,  utupud  Alcuinuni.  Estque  oblongus  tape»  in- 
starorarii,  qui  substernilur  crucem  adoraturis,  per- 
tinens  a  loco  ubi  crux  posita  est,  341  usquead  me- 
dium  chorum  circiter,  quod  ctiam  hoc  tempore  fieri 
solet  in  quibusdam  Kccle^iis. 

281).  Adoratam  deosculetur  crtmnn.  .Mos  antiquus 
fuit  adorare  crucrm  dic  magmp  parasceves.  Jdque 
olim  fiebat  Ilierosolyma;,  cum  eadem  die  episcopus 
crucem  Chrisli  veram  populo  adorandam  exliiberet, 
ut  testalur  sanctus  1'aulinus,  epist.  11  :  Experimento 
resurrectionis  inventa  *'t probota  crux  Christi  est,  di- 
gnoque  mux  amhllu  consecratur,  condlta  in  toco  basi- 
lica\  qnw  auratls  c.iru.^cal  laquearlbus^  arcam  fxtsi' 
C  tam  sacrarlocruCiin  scrcat  :  quam  episcopus  uibisejns, 
quotannls,  cum  Pdncha  Domlnl  agltur  adorandam  po- 
pulo  prlnceps  Ipse  venerantlum  promit ;  neque  rrtrter 
hunc  dlem  qua  cruds  ipslus  mysterlum  celebratur, 
ipsaque  sacramentorum  causa  est,  quasi  qiwddam  *o- 
cra'  solemnltatis  Inslgne  profertur  ;  nisi  interdum  reli' 
gla.'iis.slml  imlulent,  qul  ea  tautum  causa  ilco  peregri- 
natl  adveuerlnt,  ut  slhi  ejusrccetatio  quasi  in  prftium 
tunglnqmv  peregrlnatlonls  deferatur.  IJbi  h.TC  verba, 
neque  prwter  Imnc  diem  qua  ipsius  crucis  mysterium 
celehratur,  salisindicantTo  Pascha  hocsancti  Pauiini 
loco  pro  solemnitate  sanctaa  parasceves  usurpari. 

290.  Et  alter.  Ita  in  Kditis.  Apud  Alcuinum,  cap. 
citato,  a<hiilur  zo  subdlnconus. 

291.  Cantiursemper.  Reposui  t6  semp^r,  ex  Editis, 
cum  in  Codice  nostro  male  scriptum  essct  zo  super, 

292.  Psal.  cxviii.  ApudAlcuinum  heec  adduntur: 
«  Item  cruccm  tuam  adoramus,  etc.  Ps.  D(*us  mise- 
reatur.  Alla :  dum   fabricator.  »   At  in  Codice  Ra- 

[)  toldi  plura  habentur,  qua3  quia  notanda  et  ab  ho- 
dicrna  consuctudine  non  parum  dissident,  non  pi^e- 
bit  hic  subjicere  :  u  Post  has  Orationes  pergant  duo 
diaconi  in  sacrarlum  aut  retro  altare.  CantatU  :  Po- 
puie  meus.  Presbyteri  vero  duo  stant  ante  cruc^m, 
cum  satutatione  resjxjndeant :  Agios  o  Tiieos.  Item 
chorus:  Sanctus  Deus,  sanctus  Fortis.  Deportetur 
crux  pautulum  in  antea,  et  iterum  cantaut  diaconi: 
Ego  quidcm  eduxi  te  per  desertum,  Presbyteri  rero, 
Agios  o  Theos.  Et  chorus  iterum^  Sanctus  Deus,  san- 
ctus  Fortis.  Item  deportetur  pautulum  :  Quid  ultra 
debui  facere.  Agios.  Item.  Sanctus  Deus.  Iterum 
tertio  dep.wtelurcruxanteaUare,  et  discooperietur  /#»• 
teo  quo  erat  pra'clncta,  a  dmbus  presbyleris ;  et  dicant 
ipsl,  elevata  cruce,  Ant>'ph.  Kcce  iignum  crucis.  P$. 
Deus  misereatur.  Tunc  veniens  pjntifex  eum  duobus 
diaconibus,prostetiiensseter,et  adorantes  crucetn  mo- 
re  solito.  Post  /um  sequuntur  sacerdotes  et  hvUcem  tk' 


3i3 


IX  S.  GRKGORll  LIBRUM  SACRAMKiNTORUM  NOTiB. 


334 


itiffe  07nnMerus,exiride  omnis  r opului,  feminevsnue  A 
sexNS.  Inlerimctintanf  hns  Autiphonax.  Cruccm  (uain 
aiioraiiiuSy  Domiiie.  Ps,  Heati  iiniiiuculali.  Antinh. 
Aiioramuscruri?.  Anli;th.  Durii  fHbricHlor  mundi* 
flymnu^  Furtunati.  Pangc  linf^uaglonosi  »  llaclenus 
Coilex  Katoldi.  Ubian(.e  ha;c  vcrba,  qnid  ultni  debui 
/iir^rp, supplenda  sunl  isla.g/  itemmcantant  diaeoni; 
vi  anle  .4<7iii.<,  subaudi  presbxjteri  vero ;  et  anle  San- 
rtus  Deus  subaudi  et  churusiterum.  ilapcaulcm  ver- 
ha,  po^iterncfis  se  ter^  etc,  corrupla  sunt,  et  sic  le- 
genda,  proslernenf  $e  ter  acfortiiites  crncem. 

i93.  /)e  >ancta.  Itse  in  Kdilis.  Apnd  Alcuinum  : 
sumitur  de  snncto  pivie.  Cujus  vcrba  soqucnlia  no- 
tanda,  et  explicandasunt ;  Sanctificatur  aufem  vinum 
non  eunsecrtitum  per.^anctificatum  nanem.  Il.ec  enim 
noQ  itft  capiendasunf  quasi  vinum  non  consccralum 
per  ejusniodi  admistionem  transcat  in  sanguinem 
Chrisli,  sed  «juod  sanctiHcationem  quamdam  extc- 
rionMii  e\  ejusmodi  commistiono  percipiHt.  Ex  (|no 
notanda  est  antiqua  consuctudo,  quii'  udhuc  viget, 
quod  nimirum  cclcbrans  in  sancta  parasceve  sub  „ 
anica  duntaxat  specie  communicaret.  ^ 

i04.  SihiL  dicens.  Apud  Alcuinum  legilur  silendo; 
qui  liar  subjungit :  342  ^^^^  Domini  non  dicit.quia 
iion  scquutitur  oscuta  circumsiantium. 

v9o.  Et  communirant  omnes.  lam  clcrici  (juam 
lairi,  ut  supra  ex  Tlieodulpho  probatnm  est.  Oiim  in 
monasterio  cujusdam  antiqui  monachonim  palris, 
qui  in  suaregula  Magister  appellatur.  et  floruit  non 
inuKo  post  sanclum  Gregorium  I  papam,  monachi 
eodeni  sancl.e  parasceves  die  comiiiunicabant.  ut 
claruiii  est  ex  cap.  43  regulfle  ejus  in  Concordia  re- 
gularum,  cap.  ,^6,  g  4  :  Sacramenta  vero  altaris  in 
^itfna  majfre  ritrea  fininnt  ur.ut  ''um  feriasexta  Ju- 
diri  ad  passionem  iJhristum  quipsierinf^  sit  ipso  die 
menlibusn-iStnsreclususM  Sabhato  nobis  perresur- 
ipr/ionem  in  nttvosaeramer.  tonpnareat.Jam  quisexta 
ferin  relerturisunt  stnemmmunione  refiriantMagnO' 
leatur  jamquesexta  jeria  mjuste  refici  sine  Chrislo. 
K\  secus  oliin  in  Hispania.  Si  quidcm  illo  dic  nec  ^ 
Missanim  solemnia,  ncc  communio  perAgebantur,  ^' 
Qtmanifestum  est  ex  concilio  Toletano  iv,  can.6, 
obi  de  feria  sexta  passionis  doniinica;  ha^c  statuun- 
{MTildeogue  oportet  eodem  die  mysterium  cruci^,quod 
i>4<e  D^minus  cunctis  annuntiandum  voluit.priedicari, 
alque  indulgenttam  crimmum  clara  vitceomnem  impu- 
lum  postuiare.ut  pcenitr^ntiascompunctwne  mundati^ 
xenprabiiem diem  dominicce resurrectionisreynissis  ini- 
qnUntibus susripere  mereamur.carporisque  ejus  ef  san- 
^'iinis  sacrnmenlum  mundi  a  peccato  sumamus.  Ubi 
vitles  hoc  die  passionis  postulandam  csse  criminum 
ind<iigentiam,  ut  doininicrneresurrectionisdic  corpus 
etc.in^uis  Dominisumantur.  Id  etiam  clarum  cst  ex 
(!nii»'iiio  Toletano  xvi,  can.  8  .  Excepto  Passionis  do- 
minicae  die^Quamio  attaria  *iudatapersistunt^  nec  cui^ 
qtnm  in  eoJem  die  Missarum  licet  solemnia  celebrare. 
Ne  quis  autt-in  dicat  non  licere  quidem  eo  die  cor- 
pas  el  sanguineiii  Christi  consecrare,  sed  pnssc  cum 
prssanctificatis  celcbrari,  obstant  haec  vcrba,  7Na»do 
elfari/i  nudatapersistunt.  Non  potest  enim  cclebrari,  ^ 
etiaiii  cumpripsanctificatis,  nudato  altari  Si  autem 
illo  dic  Missa  non  r^lcbrutur,  nec  communio,  quae 
DJim  in  basilicis  sea  ecclesiis  exlra  Missarum  solem- 
ititnon  sumebitur. 

396.  Etexpletasunl  universa.  In  Editisha^csequn- 
tnr ;  Hor  facto  dicit  pontifex :  In  nomine  Patris,  ct 
Kilii.  et  Spiritussancti,  qusin  nullis  Codicibus  no- 
ilris  ms9.  reperiuntur. 

29T.  ynda  sint  altaria.  Nudatio  altarium  olim  fie- 
bit  hac  feria  6,  ut  videre  est  in  regula  Mairistri  ms., 
eau.  4,'J,  in  Concordia  regularum,  cap.  50,  §  4,  in 
qtlaferia  sexfa  atfartsvelamen,  veldtcersus  oiaforii 
vrnatus  subtrahatur:  simut  et  lucernx,et  cirendrb  to- 
tumin!ra  mona.<terium negeturasperlus.[}W\  parlicula 
tffsomilnr  copulative.  Scd  fuitdivcrsa  consuetudo. 
Nam  oiim  eliam  in  quibusdam  locis  nudabantur  in 
Caena  Domini,  ut  nunc  ;  quemadmodum  Tidere  est 


in  Ordine  Komano  dehacferia  iStatimduo  acolythi 
parati  cum  niqriscasulis  i^iripiunt  nudareallaria.  Et 
ex  Alcuino.  lili.  de  Offic.  divinis,  cap.  de  Ccena  I)o- 
mini:  His  finilis  nudantur  attaria  jnm  circanoctem. 
Quod  videtur  ctiam  can.  8  concilii  Toletani  xvi,  ubi, 
agcns  de  sancta  parasceve,  dicit :  Quandoattariade- 
nudntapersistunt;  nam  t6  persistunt  indicat  eo  die 
non  fuisse  dcniidata,  sed  pridic  juxta  morem,  qui 
etiam  confirmatur  ex  concilioToletano  xvii,  can.  2  : 
/ta  utnisiin  Ciienae  Domini  celebritate,quando  more 
solito  altaria  debent  devestiri,  eadem  debeant  osiia 
reserari.  Id  ctiam  probatur  ex  lotionc  altarium,  qua) 
olim  Gebat  eodem  die  simul  cum  lotione  parietum, 
ac  pavimonti  templi,  et  vasorum;  de  quibus  hicbre- 
viter  agcmus. 

Supra,  in  eodem  capite  rcgulae  Magistri,  cum  agit 
de  feria  sexta  majoris  hebdomadw,  iivec  habentur, 
fMio  rero  rerum,vel  apparatus paschalis  ipso  die pro- 
curetur.  Quh'  intelligenda  sunt  dc  lotione  allarium, 
parictum  et  paviinentorum  templi,  et  sacrorum  va- 
sorum  puriGcatione  343  ^"'^*  ^^^i  ^"  patria  ipsius 
Magistri,  et  fortasse  alibi  ticrontin  sancta  pai*ascevc, 
tamen  Homa;  Gebant  feria  5  in  Coena  Domini,  ut 
constat  ex  Ordine  Komano,  ubi  agit  de  hujus  diei 
solemnitate  :  Eodem  die  altaria  tempLi etparietesMve 
pavijnenfa  Ecrtesias  laventur,  et  vasa  Domino  sacrata 
purificentur.  InCallia,  ut  pianum  estex  octava  san- 
cti  Eligii  Noviomcnsis  episcopi  homilia  de  CcvnaDo- 
m\m:  ktpropter  UumilHatis  formam  commendandam, 
eodie  pedes  eorum  lavit  :  et  hinc  est  quod  eodem  die 
altaria  tempLique  parieteslavantur  et  vftsapurificantur. 
In  llispania,  ut  clariini  est  ex  sancto  Isidoro,  lib.  i 
de  Oriic.  eccl.,  cap.  28,  cum  de  eadem  feria  scribit: 
Hinc,  est  quod  eodem  die  altana,  templique  parietes.et 
pavimcnta  lavantur,  vasaque  purificantur,  qux  sunt 
Domino  consecrata. 

Porro  in  Codice  Ratoldi,  in  fine  hujus  solemnita- 
tis  lia^c  notanda  sunt :  Et  expleta  sunt  universa.  Et 
post  paululum  Vesperam  dicit  unusquisque privatim, 
et  sic  vadunt  ad  mensam.  Eadem  habenturin  Ordine 
Komano,  cum  agitur  de  hac  ieria  sexta.  Quod  Gtlio- 
die  in  quibusdam  Ecclesiis,  clericis  sive  monachisin 
ipso  choro  gcnibus  flexis  sub  silcntio  privatiiti  Ves- 
peram  recitHntibus. 

*i98.  Sabbnto.  DescriliitursolemnitasSabbatisancti. 

291).  Horaorfava.  Id  est,  secnnda  postmeridiana, 
Aliter  in  concilio  Kothomagensi  supra  citato  :  Item 
statutum  est  ut  Sabbato  PoscIkb  officium  ante  uonam 
non  incipiatur. 

3()0.  Sotnrii.  Notarii  hoc  loco  sunt  scribai  epis- 
copi,  qui,  ut  plurimum,  assumcbantur  ex  lectorum 
coII('gio.  Ila  in  Bibliotheca  Photii,num.  256,  in  Po- 
litia  sanctorum  Metrophanis  et  Alexandri,  videmus 
Pauluiii  lectorem  ct  notarium  EcclesieeConstaotino- 
polilantp,  (]ui  postea  fuit  cjusdem  Ecclesiae  patriar- 
clia;  etapud  Ennodium,  m  Vita  sancti  Epiphanii 
episco[»iTici  icnsis.  Nam  ubi  scripsit  eum  allectum 
fuissein  lcolorumso<lalitiuin,  paulo  post  subjungit : 
Notarum  in  scribendo  compendia^  et  figuras  varias 
verborum  multitudinem  comprehendentes  brevi  asstt- 
cutusJnExceptorum  numero  deiiratus  enituit.  Ubi 
excoptores  sunl  notariidicti  ab  illis  notarum  com- 

f»cndiis  dc  quorum  in  scribendo  vetocitate  Martialis 
ib.  14: 

Currant  verba  licet,  luaniis  (».st  velocior  illi:*. 
Nonduiii  lingua  suuni,  dextcru  pcregit  opus. 

Et  Ausonius,  cpigrammate  137. 

Piirr  n  jtrarum  pni.*p(.'tum 
Soli^rs  luinistor  advola, 
Ui|iat<fns  pu^illar  cxpo<ii, 
Cui  inuUa  fandi  copia, 
PuncUs  peracta  singulis. 
Ut  iina  vox  absolvitur.  otc 

San<*tus  ir.eron^vmus,  cpist.  ad  Julianum,  toino  pri- 
mo  :  E/  tamen  ille  apuositu  notario  coijel-  *t  Inqui, 
quaeveliicitereditaconsequeretur  manus,et  liuffuw  ce- 
leritatem  vrenderent  siQnawborum,  Etepist.  a4 


338 


IN  S.  GRE60RII  UBRUM  SACRAHENTORUM  miA. 


336 


Principiam,  lom.  III :  •  QuemnolariHmpotsumvs  in- 
telligere,  quodam  signorum  compendio  breviaium 
Evanqelii  strictumque  sermonem  exarnmt.  Undc  in 
Giussis  Pbiloxeni :  NatariuSt  vnuiioypdffi;,  id  est, 
notaruiu  scriplor,  qui  a  Synesio,  epitit.  Gl.  za/^ityp»- 
70;,  id  est,  velociter  scribcns,  et  a  IMiilostrato,  iib. 
I  de  Vita  Appoilonii,  cap.  43,  tii  zd^oi  ypaywv  di- 
citur. 

r.ii^terum  in  Ordine  Romano,  in  ('odicibus  Rhem. 
et  344  Ratoldi,  et  in  quibusdani  nliisSucraraenta- 
riis  bic  aute  lectiones  eistat  bencdictioccrei  pascba- 
lis,  cujus  prajludium  esl :  ExsuUet  jom  angelica tur~ 
6a  C(s/or(ir/f,  quod  quidcm  exstat  in  Ordme  Missaa 
Arabrosianas.sed  rclmqua  lienedictionis  forinula  mul- 
tumabusilata  discrepat.  In  (lodicibns  Rodradi  et 
Rbemcnsi  formula  benedictionis  in  duobus  a  vulgari 
difTert,  primo  quia  diffuse  satis  apum  laudes  perse- 
quiturin  buncmodum:  *>  Apex  rmterig  oux  subjecta 
sunt  homini  animantibus antecellit  {VirgiL  iv  Georg.): 
cum  sit  minima  corporis  parvitate^  ingentes  animos 
angunlo  versat  in  pectore;  viribunimbeciilis,  sedfvrtis 
ingenio.  Ua»c  exp/orala  temporum  cice,  cum  canitiem 
pruimsa  hiberna  posuerunt,  et  glaciale  senium  verni 
temporismoderatadeterserint,  statim  proileundi  ad  la- 
borem  cura  succedit,  dtspersveque  per  agros,  lihratis 
paululum  pfttnis,  cruribus  susttensis  insidunt,  jHirtim 
ore  legere  jloscuhs^  partm  oneratof  victualibus  mis 
ad  castra  reineant ;  ibique aliw  inwstimfMili  arte  ceitu- 
las  teiuici  glutinoinstruunt^alifp  liquentiamellaxtipant, 
alim  vertunt  jlores  in  ceram  aUse  ore  natus  fiugunt, 
alia*  c  llectis  e  foliis  nectar  includunt.  0  vere  beata, 
et  amabilis  apes,  cujus  nec  sextim  maxculi  violant,  fe- 
tus  non  quassant,  nec  filii  destruunt  caxtitatcm  ;  sirut 
sancta  concepit  oirgo  Maria  virgo  fteperit,  virgo  per- 
mansit.  Deinde  sequitur  :  0  vere  beata  nox,  qmr  ex- 
spoliacit  Aigyptios,  etc.  Secundo  in  line  Bencdictio- 
nis  nominatur  tantum  papa,  nulla  mentione  facta 
episcopi,  regis,  aut  imperaloris. 

Hujus  Beiiedictionis  cerei  mcntio  fit  in  concilio 
Totetano  iv,  cap,  8  :  Lucerna  et  cereus  in  prwvigiliis 
Pasclup  apud  quasdam  Ecclesias  non  benedicuntur,  et 
cura  nobis  benedicantur  inquirunt .  Propter  glm'iosum 
enim  noctis  ipsius  sacramentum  solemniter  luir  hene- 
dicimus,  ut  sacur  Resnrrectionis  Christi  mysterium^ 
quod  tempore httjus  votivtpnoctiscuirenit,  in  beiudictich 
ne  sancti  Luminis  suscipiamus.  Ita  in  secundn  ¥A\- 
tione  Garsijr  :  nam  in  prima  to  Pasclur  desitleratur, 
sed  parum  refert,  siquideui  sequentia  satis  indicunt 
canoncMi  esse  de  ccrei  Pascbalis  Bcncdictione  intei- 
ligendum. 

Hanc  institutionem  Alcuinus,  lib.  de  Offniis  divi- 
nis,  cap.  de  Sabbato  snncto.  et  Amalanus.  lib.  de 
Offic.  eccL,  cap.  18,  pape  Zosiino  tribuuut,  quibus- 
dara  reciamanlibus  qui  illam  Zosimo  antiquiorem 
esse  contvndunt,  quod  exstet  apud  Prudentium,  aui 
ante  Zosimum  floruit,  bvmnus  de  cereo  pascbali ; 
sed  immerito  :  nam  ille  nyinnus  non  cst  de  cereo 
paschali,  sed  hymnus  vespertinus  cf>t  de  lumine, 
quod  olim  vespcre  quotidie  m  Ecclesia  solemni  quo- 
dam  ritu  accendebatur,  ut  fuse  docuimus  ad  jii  i, 
cap.  24,  Concordee  regularum.  Sed  quidquid  sit, 
ritus  sane  antiquus  esl,  siquidem  apud  Ijlnnodium 
Ticinensem  episcopum,  qui  obiit  annopost  Christum 
natum  521,  duu)  cerei  paschalis  exsUmt  Benedictio- 
nes  cleganti  sane  stylo  conscriptse  in  opusculis  mi- 
scellaneis  9  ei  10,  quibus  tamen  non  pra^mitlitur 
aupra  memorata  Praifatio,  ExsuUet  jam  anaelica 
turba  ccelorum,  In  Ordine  3lissffi  Ambrosiana,'  habe- 

•  In  Edit  nova,  tomo  II,  col.  68i,  explicat  san- 
ctus  Doclor  Psalm.  xliv.  et  ad  hunc  vprsiim  :  Lw- 
gua  mea  calamus  scribx.  etc.  ait :  .Vea  autem  lingua 
in  similitndincm  scribx  velocis,  quem  notarium  pos- 
sumus  inteUigere,  quodam,  etc. 

b  Ifladeni  ieguntur  tum  in  mosiris  Cod.  mss.,  tum 
in  Missalibus  Gothico  et  Gallicano  editis  a  Mabill. 
lib.  de  Liiurg.  Gailic. 

l^gitur  eadem   fere   in    Calensi  et  in  duobus 


A  tur  etiam  cerei  paschalis  Bcnedictio,  sed  an  ab  ipso 
sancto  doctorc  sit  composita,  non  milii  compertum 
est.  IVu)tcrea  notandum  cst  in  Codice  Ratoldi  ad 
ha'c  vcrba,  incensi  hujus^  super  ro  hujus  cruccm  csse 
depictam  :  similitcr  ad  bsec  verba,  iu  honorfm  nomi- 
nis  tui  C4msecratus,  super  etiam  t6  eonsecratus,  quae 
in  codice  Rudradi  dcpicta  esl  super  t6  nominis. 

I)e  mysticis  cerei  pascbalis  signiGcationibus  con- 
sule  Al<.'uinu:ii,  .\malarium,  Bartholom«eum  Gavan- 
tuni,  et  c»>((Tos,  qui  de  officiis  seu  ritibus  ecclesia- 
sliois  scripserunt. 

Scd  non  sunt  omittendiritusbenedicendi  paschalii 
cerei  345  Q^^  exstant  in  Codicibus  Rhcmensi  et 
Ratoldi.  in  illo  quidein  ita  hal»etur  :  Primitus  enim 
octaoa  hora  diei  nv diante  procedant  ad  ecclesiam  et 
ingrediuntur  in  itacrarium,  et  induunt  se  vestimentis, 
sicut  rnos  est ;  et  incipit  clerus  litaniam,  et  proc^dit 
sarerdos  de  aacrario  rum  ordinibussacris :  ceniunt  ante 
altare,  stant  incUnato  capite,  usque  dum  dicant  Agnus 

B  Dei.  Deinde  cenienssacerdosab  Oratione,vndit  retroal- 
tare,  accipiens  de  lumi  nequodsexta  feria  absconsum  fuit, 
facivus  crucemsuper  cereumetilluminanseum^  comple- 
tur  his  Orationibus.  In  hoc  verosic  :  Uora  sexta  ingre* 
diatur  pontifex  in  saerarium  cum  iecitiset  ministris,  el 
induanfsesacris  vestihus,  et  ordinent  se  sicut  incrastim 
die  Paschx  rontinetur ;  et  jubeat  acquiri  novum  iguem 
cum  ampuUd  a  sole  illuminatum,  sive  a  silice  excus- 
sum.  Deinde  /aciant  crucem  de  inceuso  in  cereo^  et 
scrihatur  annus  Domini,  aUiue  A  et  li,  et  tunc  }tor- 
tetur  cereus  ante  episcjjpum  cum  proccMsione,  cum  can- 
delabris,  rt  thurtbulis,  tameu  sine  lumme.  Et  sic  stipa- 
tus  inredat  episcopus  in  medio  chorOf  ct  ibi  ponatur 
cereus.  Episcopus  autem  finita  oratione  pergit  ad  al- 
tare,  H  ibi  hora  sessionis  sedeat.  Non  asc^ndat  ad  se- 
dem  Mque  ad  tempus.  dum  dtcat  :  Cluria  iu  cxciesis 
Dco.  Inde  levita  postulans  Henedictionem  ab  episcopo 
eat  ad  cereum,  et  consecret.  Processio  vero  dividet  m, 
pars  in  dexterui  et  pars  in  sinistra.  Interxm  tpiscopHS 

Q  sedendo  beuedicat  ignem  et  inrensum,  ut  audiani  cir- 
cumstantes.  Cereus  vero  non  illuminetur,  usque  dum 
pervenerit  dificonus  Ignis  accendit.  Hactenus  Codex 
Ratoldi.  Ihfc  autein  verba  in  (.'odice  Rtjemensi  cum- 
pletur  his  Oraiionihus,  intelliguntur  de  Orationibus 
quibussupradictum  rituin  concludit  cpiscopus,  quas 
scqiiitur  cerei  Bencdictio,  ExsuUet,  etc  ,  qua:  tamen 
ibidem  non  exstant.  Ordo  procossionis  ad  allare  qui 
hiv.  praicipitur  in  (^odice  Raloldi.  utin  cnislina  Pa- 
scha^  habetursupra  ad  linetu  libri  Sacraineutorum. 
Oralio  ctijus  cst  bic  meutio  est  prima  Missx'  Oratio. 
Processio  quip.  debetdividiest  cuHus  prusbylerorum, 
diaconoriim  ct  ministrorum,  qiii  comitati  sunteum- 
dcii)  episcopiiui  e  sacrario  ad  altare,  del>cutquetoto 
Mi^^so.'  lempore  illi  assihtere.  Ris  verbis,  ut  audianty 
videtur  pricponenda  particula  ita. 

In  Ordine  Romano  sunt  aiii  ritus  quietiam  ab  ho- 
diernis  discrepant*  inter  quos  ille  est:  nam  ut  pri- 
muui  ponlilex  e  sacrario  processit,  accenditur  qui- 

^  dain  cereus  in  loco  iiiundo,  et  poutifex,  sive  presb^- 
tcr  faoieus  supcr  eum  crucein,  benedicii  euin  humili 
voce,  schola  iutcfim  cantaiite  septem  Psalmos  poeui- 
tentiue,  hoc  modo  incipieus:  Dominus  vobiscum,  eic. 
Orcmus.  Deus  mundi  conditor,  auctor  luiuinis.  elc. 
Qua^  Benedictio  etiam  habetur  in  veteri  libro  Sacra- 
mentorum  ms.,  cujus  mihi  copiam  fecit  vir  doctis- 
simus  Joan.  Aubertus  litierarum  Grflecarum  regius 
inlerpres,  et  succedit  vulgari  cerei  paschalis  Bene- 
diclioni,  tanquam  illius  altera  Benedictio.  Quam, 
quia  prolixior  est  pra^fata  Renedictione  Ordinis  Ro- 

Tbeod.  At  in  GemK.  prolixior  est  ab  his  verbiSi 
apis^  sive,  ut  legitur  in  iiis.y  apes  mater  eduxit,  mul- 
taque  attexuntur  iu  apum  iaudem.  In  vet.  Sucrdin. 
Galiic,  de  cujus  autiquitate  cuuijule  .Mabilloniuni,  Mu- 
sei  ludici  toni.  I,  parte  11,  legitur  :  Benedictio  cerei 
sancti  Augustioi  episcopi,  quam  cum  adhuc  diacoDUS 
esset,  cecinii  diceus  :  Exsultet,  eic.»  ut  in  Editis^ 
nonnullis  iamen  addiiis. 


337 


IN  S.  GRE60RII  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiB. 


338 


mani 


fabncator.  Deus  qui  jacentein  mundiim  in  tenebris 
luce  perpetua  retexisfi,  Dcus  pcrquem  inncfTabili  po- 
lenlia  omnis  claritas  sumpsit  exordium,  te  in  tuis 
operibus  invocanles  mhacsacratissima  nnctis  vi^ilia 
de  (Jonis  tuis  cereum  tuae  suppliciter  ofTerimus  Ma- 
jestati»  n>m  atlipc  carnis  pollutum.  ncc  profana 
unrtione  vitiatum,  non  sacrilego  igne  contactuin, 
se(i  cera,  oleo,  alqueB  papyro  construclum,  in  tui 
Domiois  honore  succonsum  obscquio  religios^e  de- 
volionis  ofTeriinus.  Magnum  ij^itur  mystorium.  ct 
Dootishujus  mirabile  sacrainentum  dignis  necesse 
es(  laudibus  cumuiare,  ia  quo  dominictT  Hcsur- 
rectionis  miraculo  diem  sibi  introductum  tcnebrce 
invpteratipscnserunt ,  et  mora  quae  olim  fucrjit  a»ter- 
nanoctedainnatajnserio  ^^Q\evi  rulgorisiumine, 
captivain  setralii  doiuinicistriumphis  obstupuit.  At 
quod  pra*vuricanti  primo  plasto  lencbrosa  prtpsum- 


ani.  e(  in  quibusdam  Tanat,  hicapponere  placuit:  A  f^o,  etc,  intelli^enda  sunt  departicnliscereipascha- 
«•  peus  mundi  conditor,  auctor  lunnnis,    siderum      lis,  quas  (^hristiani  domi  asservabant,  ut  earum  be- 

neficio  adversus  tcmpestates  et  diabolicos  incursus 
tuti  essent,  ut  liquel  ex  Ennodio,  Benedictione  pri- 
ma  :  Et  si  qnis  hmc  sumpserft  adversus  fiabra  venlo- 


rum,  odversus  spirifus  pmcellarum  lua  jussafadens, 
sit  illisingulare  profugium  :  sit  murus  ab  hostefide' 
libus.  Kt  Benediciionc  secunda :  Tu  resurreclionis  tuas 
tempoi'e,qno  vernat  anni  reviviscentis  infaniia,  sum- 
ptam  ex  tioc  contra  procellas  et  omnes  incurnu  fac 
dimtcare  particulam.  Quam  vim  habebant  agni  cerei, 
qui  olim  in  Sabbnto  sancto  loco  cerei  pascnalis  Ho- 
nm  ab  urchidiacono  bcnedicebantur.  Siquidem  olim 
in  Homana  Ecclcsia  cereus  paschalis  non  benedice- 
bntur  ;scdmane  primo  Sabbati  sancti,  archidiaconus 
in^rcdiebatur  ecclesiam,  ceramque  in  mundo  vase 
liquefactain  cum  oleo  miscebat,  eamque  benedicens 
in  agnorum  similitudinem  efTormabat.quosin  octava 
PaschH'347  P^s^  communionem  fidelibus  distribue- 


plionc  fu<.'rat  in  servitute  dainuatum,  iiujus  noctis  B  bat;quieos  pro  quacunque  necessitate  in  suis  eedi- 


miraculum  splendore  libortatis  irradint.  At  hujus 
trgo  restivilatisrevercntiam  fcrvorc  spirifus  descen- 
denles,  quantum  devotiohumanaexigitjibi  Dco  ful- 
fforeflamm;irum  placidaluminarinrxhibemus.utdum 
hoec  fldc  integra  persolvuntiir,  creaturw  tujr*  etiam 
pRfconia  extollantur  KlamiiiH>  lux  quippc  dicenda 
e<t,  perquain  potcstas  dcitatis  Movsi   apparcre   di- 

f;nata  est.  Qu.e  de  terra  servitutis  populo  cxeuntisa- 
utifero  lumine  ducatum  cxbibuit,  qua?  in  tribus 
pueris  in  camino  senlentia  tvranni  depositis  vitam 
blandimentis  mollioribus  rescrvavit.  Nam  ut  pn»ce- 
denle  hujusluminisgratia  tcncbrarumhorrorexclu- 
dilar,  ita,  homine,  lucesccntcmajostatistuaeimperio 
peccatorum  sarcinm  diluuntur.  Cum  igitur  hujus 
substantinp  miramnr  exordium,  apum  ncccssc  est 
laudemus  originem.  Apcs  vero  sunt  frugalcs  in 
«umptibus.  in  procreatione  castissimse,  sedificant  cel- 
lulascereo  liquorefundalas.quarum  humana^pcritinB 
ars  roagistra  non  exicquat.  Legunt  pedibusflorcs,  ct  p  exccllontia,  et  montis  vcrtex,  inquit  auctor   veteris 


bus  ad  fumi^andum  inccndcbant,  ut  docent  Ordo 
Romnnus  in  ordine  de  Sabbato  sancto,  Alcuinus, 
Amal.irius.  capitibus  citafis.  Sed  hicritus  tantumin- 
ccepit.  cum  desiit  Komflp  bcnediccndi  cerei  paschalis 
consuetudo,  qufR  videtur  esse  instaurata  a  Theodoro 
papa  ;  quod  forte  ansam  pnebuit  nonnullis  dicendi 
eum  fuisse  hujusritusauctorem,  quod  quam  falsura 
sit,  Bencdiclioncssupra  exEnnodio,  qui  multisannis 
antc  hunc  papam  vixit,  prolatSB  convincunt.  Aut  si 
mavisdicerc  a  Zozimo  nuidem  institutum  fuisse,  ut 
cereus  pascbalis  beneaiccretur  per  parochias,  ut 
t^statur  Pontificale  Damasi,  at  verodecretum  fuisse 
a  papa  Theodore  ut  infra  Homanam  civitatem  seu 
Homffi  benediceretur. 

801.  In  amhonem.  Graecis  proprie  a/»?ft>vi?  'keyavrai 
opivjot  x«t  O^^ijAot  TOTTot,  Id  cst,  amoones  dicuntur 
montani  ct  excclsi  loci.  Etatx^wv,  Trooo-oeva^ao-t;,  xac 
Ottsoovi?,  xa£  ooov;  Ao^o;,  id  est,   ambon,   ascensus, 

'   foi    * 


Dnllum  damnum  in  floribus  invenitur  ;  partus  non 
edunl,  sed  ore  legentcs  concepti  fetus  re<idunt  exa- 
miDa.  Sicutexemplo  mirabili  Christus  orc  paterno 
processit.  Fecunda  est  sinc  pnrtu  virginifas,  quam 
ntique  Dominus  dignatus  carnalem  sc  mntrem  haberc 
virginitaiis  amorc  constituit  Talia  igitur,  Domine, 
di?na  sacrisalfarihus  tuismuncra  oflcruntur.  quibus 
tMictari  (^hristiana  religio  non  ambigit.  Venint  ergo, 
omnipotens  Deus,  super  hunc  incensum  longa  tui^e 
benediclionis  infusio,  et  hunc  nocturnum  splendo- 
rem  invisibilis  regnator  intende,  ut  non  soluin  sa- 
crificium,  quod  hac  noctelitatum  cst,  arcana  lumi- 
nis  tui  admistione  refulgeat,  sed  quocunquc  loco  ex 
fauJQs  aliquidsnnctincationis  fuerit  mvsterio  dcpor- 
tatum,  expulsa  diabolicie  fraudisnequitia  virtus  tutc 
Majestatis  assistat.  Per  Dominum.» 

Hactenus  cerei  bcnedictio  :  circa  quam  notandum 

nt.  primoolim  papyrum.  hoccstjuncum  scu  can- 

oaiu,  quiT  in  riparuiii  marginibuscrescit,  adhibitam  ^v 

foisse  in  cereorum,  lucernarum  ctlanpnilum  usum.  ^ 

Ennodius.  in    Bcncdictione   prima  cerei  paschalis  : 

papyrum  a  t alimenttiigniumlymphatransmisit.  San- 

ftu<  Gregorius  Turonensis,  in  Vitis  Patrum,  capite 

8 :  Lurkni  in  eajugtter  arcenduntur.  Unus  igitur  e.c 

his per  qwidrnginta  diestotKivmque  nocfes^  uf  ipse 

sedifuNS  as^eruit,  absque  hIIius  fompnfi  adjutnrin  per- 

durarit  splendens^   in  quo  nec  pnpyrus  additn^   nec 

gutta  niet  est  stiltantisadjec/a.  !n  his  verbis,  quarum 

kumanse peritix,  deesse  videtur  to  industriam,  vel, 

<luidMmile,  ul  lesralur  quanwi  industriam.  Dcapum 

industria  in  Hngendo  melle,   ceDuIis  componcndis, 

deque  earum  virginitate,  Icge  sanctum  Amhrosium, 

lib.  V  in  ilexarneron,  f^ap.^i  ;  Aristotolcm,  IMinium. 

£liaaum.  Virgiliuin,  ctalios.  Ihpc  autctn  verba,5ca 

quoeunque  loro  ex  hujus  aliquid  sanctificalionis  myale- 


etymologici  ;  et  Hesjchio  au^uvt;  at  irpovavoi^atTeiq 
riiij  oprhy^  id  est,  ascensus  montium  ;  unde  transla- 
tum  homen  est  ad  signiflcandum  ccclesiffl  pulpitum 
sive  suggcstum,  qui  est  locus  in  ecclesia  excelsus, 
de  quo  lcctores  divinas  Scripturas  Icgebant,  et 
psaltce  canebant.  ('.oncilium  Laodiccnum,  can.  15, 
7rX>3v  T&iv  xavovtx^v^v  ^aXraiv  iTrt  rov  ctuSwva  ova^atvov- 
rw,  id  est,  cxccptis  canonicis  psaltis  in  ambonem 
ascendentibus.  Sozomenus,  lib.  ix  Hist.  eccl.,  cap. 
2,  ctxa^u  aOiTiv  xstTOat  ntpi  tov  au^ojva,  jSq^  ^f  toOto 

rw  avaywTToiv,  id  est,  conjiclo  eam  jaccre  circa  am- 
bonem,  quod  est  suggestum  lectorura.  Cedrenus,  in 
Leone  Basilii  filio  :  Jamque  ei  ingressuros  et  sacris 
foribus  surcedentif  otvBptanoq  ti?  ixTTeTnj-Jiijx^i);  tou  au- 
€'.>^o;,  etc,  id  est,  homo  quidara  ex  ambone  prosi- 
licns,  crasso  et  valido  fuste  ictum  in  caput  ingerit, 
eoqueiclu  imperatorem  necasscl,  nisi  inter  ferien- 
dum  fuste  in  suspensum  impacto  candelabrum  vio- 
lentiam  ictus  nonnihil  rcmisisset.  (Jbi  vides  ambo- 
nom  esselocum  editum  et  sublimem  inccclesia.  La- 
tiiii  pulpitum  appellant.  Glossae  mss.  bibliothecfie 
Gorheiensis  :  Amoo,  pulpitwn,  Id  vidcreest  in  epist. 
34  sancti  C.ypriani :  Hunc  ad  nos,  fratres  ditectissi- 
mi.rum  tanta  Domini dignatione cenientem  testimonio 
et  mtrnculo  ejus  ipsiusqui  se  prrsetntus  fuerat^  illus- 
trem  quid  aliud  quam  su)V'r  pulpitum,  id  est  super 
trihunat  ecrlesite,  oportebat  imponi,  ut  loci  affioris 
dignitate  subni.tus.  et  plebi  universfp  pro  honores  sui 
claritate  conspicuus,  legat  pnerepta  et  Euangelium 
Domini,  qttoe  forttter  et  fideliter  seauitur. 

HOi.  Lrrtio  isaiae  prophetx.  Hxc  hasreditas,  *>  IIobc 
desiderantur  in  Kxcusis. 

303.  Venit.  Uoc  verbum  deest  in  Excusis,  quod  ta- 
men  non  adeo  neccssarium  est. 

30 i.  Litaniam  septenam,  Litania  septena  est  quse 


>  De  p&pyro  ad  lueernas  adhibita,  consule  notam  b  ia  cap.  5  iibri  primi  Di8dog. 
^  LegiiDtur  in  Ms«  Caieasi. 


339 


IN  8.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


340 


Dtaseptem  choris,  *  ut  videre  est  apud  sanctum  A  ethiiicos  ;  cujiis  conficicndie   rntionem  ct   usum  ita 


Gregonuni,  cap.  i  Regesti,  lib.  xi.  Proinde^  fratres 
chanssimifContritocitrde,  et  correctis  nperibus^  rras- 
tina  diey  prirno diluculo ad septiformem  litaniam  juxti 
retributionem  infei'ius  designatam  derota  men/erum 
lacrymis  veniamus.  Postca  eniiinerat  septem  clioros 
hujus  litaoiaD:  primam  clericorum,  sccuadam  viro- 
rum,  etc. 

305.  Et  illa  duocereostata.  Antiquus  mos  fuit  Ec- 
elcsiui  utcerci  ard'  ntes  pneferantur  episcopis.  Tlieo- 
dorctus,  lib.  v  llist.  ecct.,  cap.  3'«,  ageiis  de  reditu 
sancti  Joannis  Clirysoslomi ;  arravrf;  y«o   ujr^^vTijTav 

34S  "^^^  ^^  xi^pou  ).aa7rada;    TrooaTTTOVTE^.    id    CSt    : 

Omnes  cnim  cum  cercis  acceiisis  ei  obviam  Gunt.  Et 
gestator  lampadis  antc  ponlificem  dicitur  XauTraoa- 
pto;.  Vide  Lex.icoQ  Gra^cobarbarum  Joannis  Meursii, 

306.  Et  stans  ttenedicit  fonles,  Vetus  Ecclesiaj  est 
consuetudo,  ut  a(|ua  eoruin  qui  baptizandi  sunt. 


describit  AtUcmeus,  lib.  ix  :  'Ktti  (?'s  v^wo  ti;  o  uTzi- 
6a;rrov  (^aAov  ix  rov  3'»j'Jtov  Aaex^avovri;,  i©'  ov  ttov  Ou- 
(Ttav  gTrcTJAoyv.  xai  TouT^rf  7:BottjftxcjO'jzt;  tou;  TrapovTa; 
rr/vi^ov.  Id  est :  A(iua  in  aua  mergebant  titionem  ex 
ar  raptum,  in  qua  sncriucium  pt^rfecerant,  illaque 
assislentes  aspcr^entcs  puriflcabant.  O«iod  etiain 
clarum  est  cx  Euripidc,  inHerculc  furcnte,  Actu  iv  : 

Mcaauv  (7*3  (^a/ov  yccpt^i^ta  ^cpctv, 
Ei;  '/,ipin^  itq  Sccfiwj  '  AAxurrjr,;  toxo;* 

Id  est,  cumque  Jam  torrem  laturus  esset  dextera, 
ut  in  aquam  luslrnlciu  liliuin  Alcinenop  mergeret ;  et 
ex  Arislophane,  in  pacc  :  1ȣpj  ^rt  ro  oa(^tov,  ro  ^k 
euSa-^fu  Aa€'.iv.  Id  est  :  Affer  torrem,  illumque  cum 
accepero,  immergam.  349  Meminit  Sophocles  in 
OEdipode  tyranno. 

uviTC  yiovt^a;    viasi'». 

Nequc  lustralis  nquse  parlicipem  esse,  et  iEschy- 


solemni  ritu  ab  episcopo  bencdicatur.  Sanctus  Dio-      ,      .     „  •  i-. 

nvsius,  lib.  de  Eccl.  Hicrar.,  c.ap.  2  :  Kat  to  Ta-JTT;;  B  '"^  *"  Eumcnuijbus. 

vJwo  Tai;  tepat;  eKixlriTiTi  xaTaytaTa;.  Id  cst  :  Cuius  noiac  ok  yjpjil  ^pa-^ipf^-j  7rpo7(?t5sTat ; 


aquampostquam  sanclisinvocationibussanctincavit. 
Sanctus  Basilius,  lib.  de  Spiritu  sancto,  ad  Amphi- 
lochium,  cap.  27  :  EuAoyovpiv  St  t6  C^Mp  tov  ^aTTTta-- 
ftaTo^.  Id  est  :  Bencdicimus  aquam  baptismatis,  et 
reccnset  inter  tradiliones  aposlolicas.  Sanctus  Am- 
brosius  lib.  de  iis  qui  iniliantur,  cap.  5  (Imo  lib.  i 
de  Sncramentis,  cap.  5)  :  Quare  prior  Christus  des- 
cenditfposleaSpiritus  sanctus,cum  formnbaptismatis 
et  usus  hoc  habeat  ut  ante  fons  consen'etur,  et  tunc 
desctndatqui  baotizandus  est  f  Nam  ubi  primum  in- 
areditur  saceraos,  exorrismum  facit,  secundo  super 
o  creationem  aqux  invocationem,  postea  etprecem  de- 
ferty  ut  sanctificetur  fonSy  et  adsit prafisentia  Trinitatis 
aeternx.  Sanctu8Cyprianus,cpist.  70,  ad  Januarium: 
Oportet  ergo  myndari  etsanctificari  aquam  finusa 
sacerdote,  utpossit  baptismo  suo  peccata  homimsqui 
baptiiatur  abtuere.  Sanctus  Cyrillus   llierosolymila- 


Id  cst :  Oiialis  sodalium  aqua  Iu«:tra1is  suscipiet  ? 
Xspvt-ji  vuro  oxytonum  mnlluvium  signiticat  apud 
eumdem  Alhiinipum,  lib.  cilato.  Xspvt^etiHin  bary- 
tonum  cstTo  xapa  /jtpo;  'jowo,  id  cst,  iiqua  ad  ma- 
nus,  ut  notat  ex  llomcro  Julius  Pollux,  lii).  ii,  Ouo- 
mast.,  cap.  5. 

307.  Cujus  .^piritus  auper  nquas  Jta  sanctus  Am- 
brosius,  lib.  (k'  lis  qui  m,vstenis  initiantur.    cap.   3. 

308.  Conciprret.  Id  Edili^  legilur,  reciperet    male. 
301).  Qui  noccntis  mundi  crimina.  Ita  sanctus  Am- 

brosius,  capil('i'/italo,et  lib.ii  dcSacramt^ntis,  cap.l. 

3i0.6Vu////UN/7i;iora/)(y/'j.ItaLucianus.sive(]uisalius 
antiquior  in  Pijiiopatri  ngens  de  baptismo:  oi  Ciaro^ 
^ua;  y.ji/.aiji7ij.  id  cst.  per  aquam  nos  innovavit. 

3ii.  In  inodnm  crucia.  Anliqua  cst  Kcclesia)  cod- 
suctudo  ut  aqua  baptismalis  persignum  crucisbene- 
dicatur,  ut  coDstat  ex  sermonesancli  Ausustini  181, 


DU8,  catech.  3  :  Ovtw;  i7rr;avTia;  t6  AtTov  v(?!up  llviw-  n  de  Tcmpore  :  II :c  enim  sifpw  crucisconsecraturcorpus 


|xaTO?  aytow  xat  Xoto"TO"J  Trpo;  TTQv  iTrtxAyjTtv  *AaSov  ^j 
vaatv,  ayiozrtzoq  sn-txTaTat.  Id  cst :  Sic  aqua  nuda,  ad 
invocationem,  Spiritus  sancti  et  Christi  virtutcm  ac- 
cipiens,  sanctitatem  consequitur.  Sanctus  Gregorius 
Nyssenus,  Oratione  in  baptismumChristi  :  WvTaxovc 
Toivvv  xat  Trap'  Ouojv  (u;  -j^oip  e-jAoyovaivov  xa6ialpst 
xat  ^(uTt^it  Tov  av9p(u7ro>.  Id  cst  :  contra  igitur  audi 
Dos  cjuomodo  aqua  benedicta  purgat  et  illuminat 
hominem.  Victor  Uticensis,  lib.  ii  de  Pcrsecutioiie 
Vandalica  :  Et  Ulahora^qua  henedicetfontpm,  utba- 
ptizentur  accedpntesad  fidem,  rontinget  ocutos  tuoset 
apenentur,  et  videbis  lumen.  Et  paulo  post  :/l(/en- 
dens  quoqueEugeniusinverecundamcredutitatem,  ut 
qnijam  tempus  urijebatyperyit  cumeo^comitanteof- 
ficio  clericorum  ad  fontem,  ubi,  fixis  genibus  cum 
ingenti  gemituputsans singultibusccetum,crispantem 
benedixit  alveum  fontis, 
Porro  aqufiB  benedictae  institutionem  ad  Alexan 


Dominicum^  soiictificaturfons  hapti.^imatis.  l-!t  traclalu 
118,  in  Joan.  :  (Ju  )dsiyuumnisiadhibeatursive  fronti- 
buji  credcntiuw,  sive  ips/  aqua'exquaregenerantur,Qic. 

31:2    Subrip'it,  i  i  est,  subrepat  <^. 

313.  In  mun  ii  crentione.  Ila>c  vcrba  non  cxstant 
in  Editis,  nec  iii  Ord.  Uomano. 

31  «4.  Cujus  ."^piritussuper  te  ferebatur.  Optatus  Mi- 
levitanus.  lib.  Mi,conlra  Pannenianum  O  aqua,  qutf 
dulcis  a  Deo  crvnta  es,  super  quam  ante  ipsitis  Nata 
lem  mundi  sanctus  Spiritus  ferebatur. 

315.  Qui  te  (le  paradiso  manare.  llaec  non  haben- 
tur  in  Editis. 

3l().  Qui  te  iu  deserto  amarum.  Optatus,  libro  ci- 
tato  :  0  aqwif  ffua*,  suh  Mouse,  utnaturalem  amaritu- 
dinem  perderes,  indulc-ata  hqno,  tot  populorum  pectwt 
suavissimishnw^libus  satiastt.  San^^lusAmbrosius,  lib. 
de  His  qui  mv>)leriis  initiantur,  cap.  3.  et  lib.  1  de 
Sacrnmentis,  c.ip.  4,  ct  sanctus  Gregorius  Nyssenus, 


drum     primum  nonnulli  referunt,   Constitutiones  n  orat.  de  non  dirTiTetido  Baptismo. 


apostollcie  {Lib.  viii,c.  28)  ad  sanctum  Matihuium 
apostolum.  Ktantiquus  mos  est  statuere  in  ecclcsiie 
vestibulo  vas  aqua  bencdicta  plenum  ad  populi  in- 
gredientis  puriflcationem.  ut  vidcrc  est  apud  Syne- 
sium,  epist.  121  :  "il;  eortyi  t6  Jjjuotiov  Jtyo;  ov;^ 
^TTOv,  ij  Ta  cv  TOi;  TzpoztuevitTtiatTi  ;^ipvt6a,  TroACu;  xa- 
Bc^pzriptoy.  ]d  est  :  Siquidem  publicns  gladius  non 
minus  quam  lustralis  a^iua,  quie  in  templorum  ves- 
tibulis  civitatisest  piaculum,  ubi  xtpjiSov  proprie  cst 
vas  aqiite  lustralis,  quod  hic  sumitur  melonymice 
proipsa  aqua  Justrali ;  alias  xcpvt^o^s^Tov,  id  cst, 
malluvium  politum.  ;^cpvt^ov  autem  dicitura  xf^vt-j^, 
quod  barytonum   aquam  lustralem  significat   apud 

a  Hiec  sancti  Gregorli  Oralio  nunc  habetur  ad  cal- 
Cdm  tom.  I,  post  Ilomilias  Evang. 

b  Hoc  est,  super  creaturam  aquae.  sic  enim  in  his 
Benedictionibuset  exorcismis  legitur  :  Benedico  te^ 
creatura  aqum,  Exorciso  te,  creatura  aquae.  In  novissi- 
aa  quoqae  EditioDelocns  hic  ita  nuuc  legitur :  Exor» 


3 17.  llic  miitantur  duo  cerei  intus  in  baptisterio. 
Hoc  loco  baptislcriiiin  est  aqua  baptisniatis  ;  nam  in 
Ordine  Homano  dicilur  :  Hic  deponitur  henedictusce- 
reus  in  fontem  ;  ct  iiicud.  Hhem.  :  Hic  dcpomint  cereos 
in  fontes.  Aiir.s  baplisteriumest  quoddaiii  u;diGoium 
juxta  C(H^l('siam.  in  quo  olim  fldelcs  baptizabantur, 
de  quoinfra. 

318.  Su/flat  trihu4  vicihus  in  aquam.  Hnnc  suffla- 
ti(3ncm  vidcre«»st  in  triictatu  Severi  Alexandrini  Pa- 
triarchuD,  dc  Rilibus  baptismi,  per  quaiii  designatur 
adventus  Spirilus  sancti  in  aquas,  qucmadmodum 
Christus,  Joan.  xx.  dnns  suis  discipulis  Spiritum 
sanctuminsuffldvit.  Uic  auteiu  ritus  in  Cod.  Hhein. 

rismum  farit  secundum  (ho(^estprope)cr«a/MraOT  aqua, 
invorationem  postea,  elc.  Vide  notun  in  himclocum. 
^  In  aiiis  sancti  Gre^orii  operibus,  ut  a  mof.  Cod. 
repriesentantur,  nihil  frequentiuB  occunii  quam  sub- 
ripere,  pro  iubrepere. 


341 


IN  S.  GREGORII  LIBUUM  SACRAMENTORUM  NOTit:. 


342 


spquitur  hflpc  verba  :  Plenitudinem  fnntis  rirtusSpiri- 
tus:i*nicti :  in  ("!o<i.  Rnloldi  isla  :  Tn  heuiifnns  nspira»; 
in  ro«l.  Kodradiista  :  Purifirntismi^ntifniselfiracps. 

'M9  Funititrhrisma  m/V/w/r.  In  350  ^ontcm  bap- 
tisinaleni  inrnnrlicbrisina  mos i*st  niitiquiis,  ut  conslat 
cx  sancto  Dionvsio  inox  cilando,  suncto  Grepjorio  Tu- 
ron*»nsi,  lib.  i  He  Gloria  Martyr.,  c.  24 :  Tnnc  rnm 
e^r-^rcismo  sanrlificatam.  c^nspersnm  desnper  chrisma 
omnis  pnpnUis  cum  derotione  nnnrnit  :  et  lib  i  Ilist., 
cap.  31  :  Hnptisterinm  componitnr,  halsnma  (liffnn- 
dnntur;  nin^nnaro  in  Vila  sancti  Remigii  :  l)e  qno 
chrismnte  fnnd*t  venerandns  pontifer  in  fontem  sacra- 
tinn.  Porro  in  loco  citato  sancti  (iro^orii  Turonensis, 
ex  lib.  1  de  miraculis  discimus  populum  baurire 
aquam  benedictam.  jam  clirismale  sacro  Derfusam, 
quod  postea  tamon  prohibitum  est,  ut  palam  esl  cx 
lil)  VI  Cnpilul.  Cjroli  el  Ludovici  imperatorum, 
til.  77  :  Qmxl  in  Sahhato  sancto  Paschpe  vel  in  Sab- 
\mtn  Pentecostes,  si  qui  rehnt  aqnain  consecratam  ad 
axfh^rsumrm  ad  d^nnns  snas  recipcrc.  ante  chrismatis 
iufnxionem  accipiant. 

^iO.  In  modnm  crncis.  Cbrisma  infunditur  in 
aquam  haptismalem  in  modum  crucis  ex  moreanti- 
quo.  quem  vidore  est  apud  Dionysium  nnagnum, 
rap.  2et  iecclesiaslica»  Iliorarcbice  : '  OOsv.  w;  otcxat, 
tj  rw  xa6«0T£/.'~i  SaTTtTTijotw  ro  uvoov  kv  77K'J00u^i(Ti 
5o>at;  irztyiw  6  hooio/r,z.  Td  cst.  Unde,  ut  opinor, 
unifuenfuiii  iu  expiatbrium  baptisteriumimmissioni- 
bus  in  forinam  crucis  expressis  fundcns  pontifex: 
idqne  faciunt  Gr.Tci  et  Orientalos  tribus  vicibus.  ut 
constat  ex  eodem  Dionysio,  cap.  2  eccl.  Hiorarcbiae  : 

Kt!  t6  ravTi;;  C^mo    rcrj;  tsoat;  srrtx/^TfiTt  xaOaytaia;, 

Xai  TOlTi  TOV  TTOWayeTTaTOV    'JtVOO*J     7TaV|00£t(?£Tt     yjJTi7l 

Tuci'oTv;avT6.  Id  est  :  (]uiu8  aquas  postquam  sacris 

iDTOcationibus  sanctiflcavit,  i!lasque  tribus  sacratis- 

simi  nnguenli  infusionibus  perfocit.  Idem  apparetex 

Eucholo^no  Graecorum,  in  soquentia  sancti  b:iptismi, 

»otfi  Travoou;    TOfit;  txsra  toO  SAatov   ir/    tw   'joarL.    Id 

es»,  Ires  facit  cum  oleo  cruces  in  atfua,  ubi  oleum 

sumitur  pro  unguento  vel  cbrismato.  Ita  eniin  ali- 

quando  a  Patribus  usurpatur.  ut  infra  apparobit  ex 

locis  Prudentii  et  sancti  Auguslini  cilMndis.  Idom  ri- 

Ins  videtur  in  libroSeveri  patriarch?e  Alexandrini  de 

ritihus  baptismi.  Idem   etiam  facere  consueverunt 

.€thiopes.  ut  ex  ordini  baptismi  Kcclesia!  .Etliiopicaj 

clanini  est. 

32t.  Quis  tocaris  ^  Ex  hacinterrogationc  palam  est 
olini  nomina  non  in  ipso  baplismo,  sod  anle  illum 
fuisse  infanlibus.  seupueris  imposila.  Siquidem  cum 
baptismus  celobrarelur  lantum  in  diebus  Pascb.T  ct 
Pentecostes,  etinmultos  annos  sfope  rejiceretur,  non 
eslcredibilotuncinfantesnominecaruisse;  nisi  forsan 
idasserendum  velimiis  de  infantit)us  illis  (fiii  octavo 
Tcl  ante  oclavum  natalis  sui  diem  t^aptizabantur.  de 
'juibus  nobis  infra  dicenduin  erit.  Credibilo  est  onim 
tunc  illis  io  ipso  baplismatenominM  imposita  fuisse. 
Quarc  cuin  videamus  apud  Grciroriuin  Turonensom, 
lih.ii  Hist..  infantes  In^^oinoroinel  Clndomen-ni  filios 
Qodovnpi  rej^is,  et,  lib.  x.  Clolarium  socunduni  filium 
Chilperici  repis,  in  ipso  baptismale  noniina  aoce- 
pis^e.  id  contigisso  ccrtum  esl,  quia  oxtra  prtodiola 
lemporri,  non  multo  post  natalium  suoruni  dieiii  sa- 
cris  tincti  sunf  aqiiis. 

Olim  apnd  Romanos  nono  ab  ipso  nntali  die  mari- 

i>ii>.  et  octavo  fominis  noinina  imiionobMntur,  iique 

die^  a  Iiisfrandis  pueris   lustrici  appollMbantur,  Ma- 

co^ius.  lih    1  Saturn.,  cap.  IG  :  Est  eliam  Nnndina 

B^imnnorum  dea  a  nmodie  nascentinm  nvncnpata.  qni 

lnstric^ui  dicitur.  Est  antem  Instricns  dies  qno  infantes 

Ifitrnntur  et  nomen  accipinnt  :  sed  is  waribns  nonns^ 

ecUjrnx  est  femhiis.   Feslus  :   Lnstrici  dies  infant/nni 

ffjqt-llantur,  pneVarnm  octarns,  pnerornm  nonns.  qnin 

h  s  luxfrantur.  atque  e'S  nonifna  iwpnnnntnr.  Gnoci  # 

«lL'cifuo  die  noiiiiiia  infantibus  iiiipoiiob  mt.  iit  testa* 

tnr  Hesjchius  :    Itxoirr,    OOoujv  Ti^    «Jfxarot  riyiioa.  ru. 

GTfiuarrx  roc;   3fiifi9i'»  CTtGcffau.  'O  Ss  AptvTorcAi:;  rf, 

i&iiu,^  fHi^L  Idest: Decima  sacrificamus*.  Decima die 


A  nomina  imponebant.  Aristotelesautem  dicit  septima. 
Quod  fiobat  ob^orvatis  quibusdam  superstitionibus, 
quio  a  quibusdain  351  circa  focum  gyris  uuft^poata 
appcllat)antur,  ut  notant  He.svcbius,  Harpocralibn. 
Suidas.  et  auctor  veteris  etymologioi.  Veteres  Franci 
infantibus  nono  dienomen  imponebant,  ut  colligere 
est  ex  leffe  Salica,  tit.  26,  §  5  :  Si  quis  infantem  in 
ventre  mntris  su!P,  ant  natum,  antequam  nomen  haheat, 
infra  novem  noctes  occiderit.  Ilarjuc  puto  antiquos 
Christianos  iii  iinponendis  nominibus  sua  consuetu- 
dine  usos  fuissc,  positaomni  superstitione  pnganica. 
Hodie  Grff»ci  nominainfantibus  imnonunt  octavo  na- 
talis  ooruni  die.  ipsis  ab  obstetricibus  ante  fores  ec- 
clesijo  allalis,  et  a  presbvtero  signatis  in  fronle,  ore 
et  poctore,  utvidere  est  in  eorum  Eucbologio. 

Qiiidam  nobis  opponunt  canonem  30  primi  Nica»ni 
concilii,  eorum  videlicel  qui  ex  Arabica  lingua  con- 
versi  sunt,  in  quo  oppositum  nostne  sententia*  sta- 
tuilur.  Sed  cum  hic  canon  ct  bujus  similes  sint  dubia; 

B  fidei.  ncc  vnlgorecepti,  nostram  sententiam  minime 
labofaclare  possunt.  Objiciunl  ctiam  locum  Dionvsii 
Alexandrini  apud  Kusebium  lib.  vii  Ilist.  ecclesiasti- 
ca»,  cap.  2,  ubi  scribit  infantes  a  parentibus  accipere 
nomina  Potri  vel  Pauli,  vel  Joannis,  sed  frustra,  nam 
eo  loci  nulla  fit  baptismi  mentio.  Nec  valet  id  qiiod 
producunt  ex  sancto  Dionysio,  cap.  2  lib.  de  eccl. 
Ilicrar.,  ubi  dicit  in  baplismo  noinen  dari.  Sed  nun- 
quam  ita  sanctus  Dionysius  scripsit,  sed  ista  :  Kai 
Ttvo;  tgos'o;  ex  tjj;  affoypa^»;;  avTov  xai  tov  ovo^o^ov 
avax/;pv;avTo;.  Id  est :  Cum  sacerdos  quidam  e  scripto 
illiim  et  susceptorem  proclamaverit ;  ad  qua>  verba 
optime  sanctus  Maximus  scribit  :  i^jcustwa-at  xal  Trsot 
Tfiq  anoypas»^?;  tou  jSarTt^optjvou,  xat   tou  ovaoo^^roi;.  Id 

est  :  notifi  dcscriptionem  baptizati,  et  susceptoris.  Si- 
quidem  olim  competentes,  i<l  estcatecbumoni  illiqui 
diu  satis  intor  audientes  conversatibaptismum  pete- 
bant,  dies  aliquot  ante  baptismum  nominasua  refe' 
renda  in  matriculam  dabant.  Id  planum  estex  sancto 
Q  .Angustino.  Iib.de  Cura  proniortuis  habenda,cap.  12: 
Paficlifi  jam  appropiwmahat,  dedit  nomen  inter  alios 
competetentes  ;  et  lib.  de  Fideet  operibus,  cap.  G :  Hoc 
fit  mnllo  diligenlius  et  ijistantius  iis  diebus  quibuscom' 
petenfes  tyocantnr.  cnm  ad  percipiendnm  baptisma  »o- 
mivajam  dedernnt.  Sanolo  Cyrillo  Hieros.,  in  praifa- 
tione  ovoaaToypa^ta  tsw;  iiurj  ysyovs,   id  Cst,  jam  no- 

minum  inscriptio  facta  est :  sancto  Grogorio  Nysseno, 
oratione  de  bis  (fui  baptismum  differunt :  Aots  uot  toc 
o>;6aaTa,  tva  syo  avTa  Tat;  atTOyjTat;  syyapcH^fa  (SiO.ot;, 
xat  ypa-^w  Toi  a2).a'vt,  Wso;  os  ao/OaoTOt;  TrAa^tv  ivo^ijuat- 

v/jTaf.  Id  est  :  dalc  mihi  nomina,  ut  ej^o  ea  in  sensi- 
bilibus  scribam  libris  ;  Deiis  vero  in  tabulissignet  in- 
corrnpliliilibus.  Ila  statuit  concil.  Cartbag.  iv,  can. 
85  :  Rapfizandi  nonien  sunm  dent. 

Scribebanlur  etiam  nominainfantium,utIiquet  ex 
Codice  Rbemensi  :  Ut  aufeni  venerint  ad  ecclesiam, 
>crihnntnr  noniina  infantinm  ab  acolyfho ;  et  vocantur 
in  ecclesia  per  noniina  sua,  sicnt  scripfi  sunt,   etc.  Kt 

[)  iu  Codioe  Katnldi  :  Ut  nnfem  venerint  ad  ecclesiam^ 
scrihnntur  uomina  infantium  ab  acolytho,  et  vocantur 
ar'"  ostinm  ecclesiir  per  nomitfa,  sicut  scripti  sunt. 
Mom  videre  est  in  epislola  Jesse  Ambianensis  epi- 
sco'>i  dc  baplisino  :  Terfia  hebdomada  in  Quadraqesi- 
via,  secnnda  feria,  hora  tertia  reniant  ad  ecclfsiam,  et 
anteqnnw  in  ecclesiaw  introeant.  scribantnrnoniina  in- 
fanttnw.  ef  eornw  qui  eos^usceptnri  snnt  ab  acolytho\ 
et  tnnc  vocantnr  ipsi  infantes  ab  acolutho  infra  eccle- 
siauL  etc.  Kx  bis  patel  infantes  ante  baptisinum  no- 
mina  o  im  babiiisse,  ao.proinde  inipso  baptismo  non 
accepisse.  0'iftre  ciim  idein  Jesseinfra  in  eadem  epi- 
stola  dicit  :  Ibi  etiam  nominatnr  infanssicut  Jonnnes 
in  .{fKtcnlypsi.  Hffic  infantis  nominatio  nihil  aliud  est 
quam  nnminis  priiisimpositi  repetilio.qua»certe  non 

■  iibiqne  vij^obal,  nam  in  Codicibus  Italoldi  et  Hhe- 
monsi.  in  qnibns  baptismi  caTemoniio  enucleale  de- 
scribuntur,  nibil  simile  repereris.  Locus  vidotur  in- 
telligi  de  mutationc  nominis,  et  novi  impositione,  ut 
Tideatar  innuere  hssc  yerba  :  SioiU  Joannea  in  Apth 


343 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTCUIUM  NOTiE. 


344 


ealypsi.  Et  olim  si  quando  nomen  mutandum  esset,  A 
352  mutabaturin  baptismo,  utdeEudociaThcodo* 
siijunioris  conjnge  refert  Thoophanes,  Hb.  xiv  ad 
aunum  H77.  Qmm  cum  imperalor  ductunis  easet 
ujcorem.  Christianum  Atticm  fecit  episcopux;et  in  ba- 
ptismate,  cum  prius  vocaretur  Athenais,  Eudocice  no- 
men  imposuit, 

322.  Credis  in  Deum  Patrem,  etc.  Flapc  et  similes 
interrogationes  sunt  juxta  priscum  Ecclesi*  niorcm, 
quem  tangit  l lionysins  Aleiandrinus  opist .  ad  Xislum 
papam,  apud  Eusebium,  lib.  vii  Hist.  eccl.,  cap.  8, 
agens  doquodam,  qui  ab  hnRrcticis  baptizatus,  et  in 
Ecclesia  receptus,  xal  T&iv  erEowTiQdioov.  xat  aTroxot- 
o-fiwv  gTraxoOo-a;.  Id  est,  cum  inteiTogationes  etrespon- 
siones  audisset,  voluit  iterum  baptizari  ;  et  sanr.tus 
Cyrillus  testatur  catech.  2  myslag.  Kai  iipwziTo  ixa- 
oTo?,  si  itLTTsvii  st?  ovoaa  Tou  n«Tp6?,  etc,  id  est,  et 
interrogatus  est  unusquisque,  si  creditin  nomen  Pa- 
tris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  et  confessi  estis  sa- 
lutarem  confessioncm,  et  ter  mersi  estis.  Sanctus  B 
Cyprianus  epist.  70  :  Sed  et  ipsa  interrogatio  qu(P  fit 
in  baptismo  testis  est  veritatis.  Nam  cum  dicimus:  Cre- 
disinvitam  a^ternam,  et  remissionem  peccatorum  pcr 
Ecclesiani,  elc,  et  epist.  75  :  Baptizaret  quoque  mul- 
tos  usitata  et  legitima  verba  interrogalionis  usurpans, 
ut  nihil  discrepare  ab  ecclesiastica  regula  videretur,.. 
maxime  cui  nec  Symbolum  Trinitatis,  nec  interrogatio 
tegitima  et  ecclesiastica  defuit.  Optatus  Milevitanus, 
lib.  v  adversus  Parmenianum  :  (Juoque  enim  interro- 
gante  qui  credidit,  Deo  credidit ;  et  vost  unum  illius 
Credo,  tu  exigis  alterum  Credo.  Ita  loquitur,  quia  cum 
DonatistaB  rcfugas  iterum  hnptizarent,  eos  ante  ha- 
ptismum  rursus  deSymhoIo  interrogahant,  etab  eis 
alterumCredo  exi^ebant,  cum  antea  illiud  in  Ecclesia 
catholica  respondissent.  Sanctus  Amhrosius,  lib.  iv 
de  Sacramentis,  cap.  7,  infra  citandus.  Sanctus  Hie- 
ronjmus,  dialogo  adversns  Luciferianos  :  Praierea 
eum  solemne  sit,  et  in  lavacro  post  Trinitatis  confes- 
sionem  interrogare  :  Cfedis  sanctam  EccUsiam  ?  credis  D 
remissionem  pecmtorum  f  Sanctus  Auguslinus,  lib.  v 
contra  Donatistas,  cap.  20.  Et  ubigue  cum  baptezatur 
etiam  d£  sancta  Ec^tlesia  interrogatur  ;  lib.  de  Anima 
et  ejus  origine  cap.  10  :  Et  ideo  cum  baptizantur, 
etiam  Symbotum  reddunt,  et  ipsi  pro  se  ad  interrogata 
respondent. 

Si  vero  parvuli  rationis  usum  nondum  adcpti  ha- 
ptizarentur,  pro  illis  susceptores  intcrrogati  rcspon- 
dehant.  Sanctus  Augustinus,  epist.  25,  ad  Bonifa- 
cium  :  Interrogamus  eos  aquibus  offeruntur,  et  dici- 
mus  :  Credit  in  Deum  f  de  illa  cptale,  qua*  utrum  sit 
Deus  ignoraty  respondent  :  Credit.  Tertullianus,  lib. 
de  Baptismo,  etsi  morem  vellicare  videatur.  Itaque 
pro  cujusqm  persona*  condilion^,  ac  dispositione,  etiam 
(Btate,  cunctatio  baptismi  utilis,  praccipue  tamen  circn 
jfarvulos.  Quid  enim  neces.%e  sponwres  etiam  periculo 
ingeri  f  quia  et  ipsi  per  mortahtatem  destituere  promis- 
siones  suas  possunt.  et  proventu  malw  indolis  falli. 
Auctor  de  dogmatihus  Ecclesia;  inter  opera  sancti  n 
Augustini  :  Si  vero  parvuli  sunt,  vel  hebetes,  qui  do- 
ctrinam  non  sapiunt,  respondeant  pro  illis  qui  eos  offe- 
runt  iuxla  morem  baptizandi. 

323.  Et  ego  baptizo  te,  etc.  Ita  in  Edilis,  in  Or- 
dine  Romano,  Cod.  Ratoldi.et  apud  Pamelium.  Par- 
ticula  et  additur  propter  emphasim,  qua*  desideratur 
in  Cod.  Rhemensi,  ut  sequens  pronomen  ego.  Hic 
autem  et  in  Editis  est  unica  mersio.  At  in  aiiis  (]o- 
dicibus  nostris  mss.  Rhemensi  et  Ratoldi,  in  Ordine 
Romano,  tum  Editis,  tum  ms  bibliothec»  Corbcien- 
sis,  et  apud  Pamelium,  guemadmodum  et  apudAI- 
cuiniim,  lib.  dedivinis  Omciis,  cap.  deSabbato  san- 
cto,  Theodulphum  Aurclianensem,  cap.  18  libri  de 
Ordine  baptismi,  ct  Jesse  Ambianensem  episcopum, 
epistola  supra  citata,  est  *  trina  immersio  juxta  pri- 
scum  Ecclesiae  morem,  quem  videre  est  in  can.  50 
apostolorum,  et  apud  antiquos  Patres,  sanctum  Dio- 

« Ita  qaoque  in  Cod.  Gemet.  ac  Theod.  In  Cod. 
Be^.  Suecm  nulia  aut  unice  aut  trinsB  mersionis  flt 


njsium,  lib.  de  Ilierarchia  eccl.,  cap.  2  ;  Tertullia- 
num.  lih.  de  Corona  mililis,  cap.  8  qui  ritum  refeat 
353  iwter  vetorcs  EcclesiM»  triidiliones  :  Dein  ter 
mergitawur,  amplius  aliquid  respondentcs^  quam  Ih- 
minus  in  Kvangelio  determinavit ;  sanclum  Cvrillum 
Hicrosoljmjtanum,  catecli.  2  mjstag.  :  Kat  oLr.iS-jiTt 
TptTov  et?  O^j^wo,  xat  7r«Aiv  «vt<?'j£T£,  id  est,  ter  mcrsi 
estis  in  aqua,  ct  rursus  emersistis  ;  sanctum  Grego- 
rium  Nysscnum,  orationc  catechctica,  cap.  '^5  ;  'II  ^i 
si;  'j^ffio  x.'jiGoooi,  ^«t  '^  Tot;  «v  aJT^u  ysvEff^at  tov  av- 
Oo6)7rov  suKipLiyjt.  tx'jo-T>;ptov  id  cst,  descensus  vero 
inaquam,  et  quod  terin  eam  sithomo  demissus,  ha- 
bct  mystoriuiii,  snnctiiin  Basilinm,  lib.  de  Spiritu 
sanclo,  ad  Aniphilorliium,  cap.  27,  qui  hunc  ritum 
intcr  traditiones  npostolicas  rccensel :  T6  <?«  rpl;  pa- 
TTTiCsTOatTov  avOowTTov  TTo&r/ :  id  cst,  jam  ter  immergi 
hominem  undef  et  apud  sanctum  Leonem,  cpist.  4, 
qui  cum  sanctis  Cyrillo  et  Gregorio  Nysseno  supra 
citatis  scribit  hac  triduana  immersione  ct  ab  aquis 
elevatione  significari  triduanam  Chrisli  sepulturam, 
et  post  triduum  resnrrectioncm.  Alia  est  otiaiii  hujus 
rilus  ratio,  iiempe  Trinitalis  personarum  memoria, 
ut  vull  sanclus  Grej;orius  papa,  epist.  41  ^  lih.  1  Re- 
gesti.  Un(leKunomium,quodsanctamTrinitatem  non 
crederet,  uni<:am  immersionem  invexisse  ferunt. 

Aliis  tamcn  placet  unicac  hujus  mersionis  nuctores 
fuisse  Thcophroniuiii  Capadocem  et  Eutvchium 
prius  EunoMiii  sectatores,  ut  videre  est  apud  Sozo- 
menuin,  lib.  vi  ITist  cccles.,  cap.  20.  Et  Eunomia- 
nos  unica  mrrsione  baptizatos  jiibct  ilorum  bhptizari 
concil.  (Jonslantinopolitanum  primum,  can.  7,  quia 
falsahaptlsnii  formauti;bantur,  quam  videreestapud 
sanctum  Epiiihnnium,  lib.  111,  ha^rt^si  06.  Quare  prse- 
dicti  concilii  deorelum  non  involvit  (^atholicos,  qui 
rectc  de  Trinilate  scntientes,  et  recla  haptismi  for- 
ma  utontes,  iiuica  mersione  haptizati  sunt.  Quaiu  in 
Hispaiiis  catholicis  probavit  sanctus  Gregorius  papa 
epist.  supra  oitata  ad  sanctum  Lenndrutn,  quauivis 
huic  unictfmcrsioni  multum  adversetur  Alciiinus.Si- 
quidein  ille.  cpist.  09,  ad  Liigdunenses.  damnat  Ilis- 
panos.  quod  unica  duntaxat  mersione  in  baptismo 
uterentur.  Et  epist.  seq.  ct  81  in  eamdem  unicam 
mersionem  inveliitur ;  et  quia  sourgeri  vi'!et  epistola 
sancti  Gregorii,  illam  in  dubiuin  revocat.  Sic  enim 
ail  e{>ist.  10  :  Epistuhim  vero  quam  a  beato  Gregorio 
de  simpln  mersione  dicunt  esse  conscriptam,  in  episto- 
lari  suo  lihro  qui  de  lioma  nobis  allatus  cst  non  inve- 
nimus  ;  alins  reroomnes  perspe.rimus  in  eo  libro,  quem 
ad  occidenlal/um  pnrlium  Ecclesins,  pontifices,  vel  re- 
ges  scripserat  :  ideo  dnhii  sumus  an  illius  sit,  an  ab  ali' 
auo  hnjus  sedir  nnctorr  sub  illius  nomine  scripta  sit, 
Ha3c  ille  ;  sed  iinmerito.  Nain  hujus  epislola;  stjlus 
idem  esl  cum  aliis  sancti  Gregorii  epistolis.  Ktquam- 
vis  exeinpKu-  cpistolarum  sancti  Grogorii  Homa  ipsi 
AlcuinoallatiMii  hanc  cpistolam  non  hahuerit,  idefli- 
cere  non  potosl  ut  de  ea  diibitemus.  Nnm  Joannos  Dia- 
conus,  auctor  Vitip  sancli  Gregorii.  qui  KomaB  lianc 
vitam  scripsil  tempon'  Cnroli  (]alvi,  ac  proinde  non 
adco  remotus  ab  Alcuini  a-tate,  cap.  f)3  Vitje  ejus- 
dcm,  hancenmdem  epistolam  agnoscit  tanqunra  ve- 
rum  et  germanum  sancti  Gregorii,  fetum:  <[ui  sane 
cum  Homa^  scriberet  hnncvitam.  non  habebat  exem- 
plar  ab  Hispania  avectum.  Scd  et  concilium  Tolet.  iv, 
can.  5.  cui  pnrfuit  sanctus  Isidorus  Hi-palensisepi- 
scopus,  frator  snncti  l.cnnilri,cui  niissa  fuit  iuecepi- 
stola,  idem  teslatur  :  Hento'  ergo  memon\r  Gregorius 
Romana:  Kcclvsia'  pontifex,  qui  non  solum  partes  Ita- 
lia*  illustravil,sed  et  longe  existentes  Evclesfns  sun  doc- 
trina  perdncnit,  efpayitante  sanrtissima  Leandro  epi- 
scopo  de  hac  Hispani(F  dicersitate,  quid  potins  esset  se- 
quendum,  inter  nvtera  nscribens .sic  ait :  de  trina  vero 
mersione  haptismatis  nihH  respunderi  rcrius  iiotest, 
quam  ipsi  scntitis,  etc. 

Forro  in  trina  mersione  semel  duntaxat  forma 
proferebatur,  et  Alcuinus,  epist.  81,  redarguit  eos  qui 

mentio.  Ms.  Calenais  cum  Editis  coDyanit. 
>>  NuDC  est  43. 


34S 


IN  S.  GREGORII  LIBHUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


346 


tcr  pam  repetebant ;  scd  ad  singulns  mersiones  singu- 
Iji  piTson/p  nominahanUii',  ui  pntelex  coilce  Hatoldi 
abiiul  is :  De\ndeUiiiitizai  xavt^nloxsiih  iniia  mersiouclan- 
iuinsanciam  Tnnitatem  xewel  iuKueaiis^  ct  dicfiis  :  Et 
etfo  hfifiiizu  te  in  uomnie  Patria^et  luenjat  scuifl)  H  Fi/ii 
\e.i  mergai) ^^^  iierum  et  Spirttussancti  (inviuat  tcr- 
tio).  Ita  eliam  Labeiur  in  veteri  Ordine  nis.  biiilinlli. 
Corb.  His  asiipulanlur  Ordo  Homanus  el  Alcniniis, 
lib.  de  divinis  Offiriis.  cap.  dc  Sabbulo  sancto  Nec 
abliorrel  Eucholoj^ium  Gru>corum  in  sC(]uenLiasan«:ti 
bHplismatis  :  Rxnrr^sTai  6  oovao;  ro'j  ^soii  6  9Siva  £(; 
70  ovoasc  Tov  IlaTpo^.  v.^r,v.  Kac  tov  Viov,  (fut'j.  Kat 
T9*j  ayto*j  IIviO^iAaTo;,  a;jii;v.  Nuv  xai  aa  xai  e';  to'j; 
siiijva;  Tftiv  8t(vivft)v.  aai^v.  KxaTT»:  Trooffoigffei  xaTy.yov 
arjTov,  xai  ovayuv.  Id  esi  :  Bjiplizoiur  scrvus  Dei  ///. 
in  Domine  pHtris,  amen  :  cl  Filii,  amcn  :  et  Spiritus 
SdRcti.  Hinen  ;  nunc  et  scmpcr.  ei  in  sa^cula  sier.ulo- 
rum.  nmen ;  ad  singulas  appellaiiones,  personarum 
videliccl,  demergens  eum  ei  aitollcns.  Hunr  rilum 
rUrv  satis  videuius  apud  Tertullianiim,  lib.  adversus 
rra\eam  :  Et  novixsnne  mandtinsHt  tinfjuvrent  in  hi- 
treitf.  el  FHium,  et  Spiritum  sanctum,  non  in  unuiu, 
vnm  itrr  iffmel,  sed  ter  ad  ninffula  iiomina  in  sinifulaa 
ffrsuiias  tinguiiuur.  THtiien  fuit  ali(|uando  usitalum 
apiid  Gra»i*os,  ui  ter  ipsa  rorma  repelerelur,  quod 
Tideliirapud  Cndrenum  in  compendio  Ilistoria*  sub 
M.  Ailtonino  :  'Ex  toitov  i-s/ijv  «irt  t;cv  xt3>a/.^v,  Totrov 
i^jHt*,  BajTTi  JsTKt  HiooVso;,  clc.  Id  cst  :  Ter  inrundii 
super  eapul  ter  dicens  :  Daplizatur  TIieodoru.s,  etc. 
.\pud  sanctum  .Ambrosium.  lib.  iv  de  Saernmentis, 
cap.  17.  his  mcrsionibus  interponuniur  interrogaiio- 
oes  in  hunc  modum  :  Interroyatus  es  :  Crvdis  in 
Deum  Patrem  omnifioientem  f  dtxisti  Credo,  mersistif 
Interrogaius  e» :  Credis  in  Dominum  nostrum  Jesum 
Clinsium,  el  in  crueem  ejus  f  dixisti  Credo.  et  mer- 
tait\  elc.  Tertio  et  interrogatus  es  :  Credis  et  in  Spi 
ritum  sancium  f  dixisti  Credo,  tertto  mersit^ti.  Uipc 
ille ;  qui  quamvis  nullam  roniiie  mentionem  taoit, 
eam  tamcn  satis  innuit  iib.  m  de  Spirilu  sanclo, 
cap.  18  :  Quomwio  igitur  non  omnia  hahet  tfuw  Dei 
fnrU,  9iftf  CU1H  Paire  ei  FUioa  sacerdotihus  in  haptismo 
nominatur. 

An  Tero  hmc  vocabulo,  ego  haptizo  te.  specient  ad 
necessitalein  rorinee  bujus  sacramenti,  an  invocatio 
eola  personarum  sanctissiin;i^  TrinitHii^  ad  vnlidila- 
teni  hujus  sa<M*aiijenti  suificiat,  dicendo  iHnlum.  In 
mmine  PtUris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  diNpulat 
Sjephanus  Tornacensis,  episi.  5.  Cum  cnim  quidaui 
vir  drrjecesis  (ilaroinontanie  inopia  sam'dulis  filiuin 
&uQm  uudeja^set  (ut  ipse  loquitur;  eumque  immcr- 
grodo  liis  verbis  oimssis.  ego  haptizo  te,  dixis.sei 
ttntum  In  nomine  Palris,  et  Filii,  et  Spiritus  sfincti, 
b^ec  resriensPetrusCtaromontanus  efiiscopus  consu- 
iuit  renerabilrm  Mauriciiim  Parisiorum  episropum  : 
qui  iit  re^pondil  nullum  esse  ejusmodi  iiaplismuiii, 
uoo  eonlentus  Pelrus  scripsii  Slephano  Tornaccnsi 
Ppisropo,  qui  rescripsit  ejusmo«li  rormani  e.sse  sulll- 
cientem,  et  ojusmodi  v<Tba,  ego  haptizo  te.  non  spo- 
dare  ad  essentiam  lorma^  baplismalis,  ac  proinde 
ejusmodi  tiaptisma  validum  fuissc  ;  bocque  iiervis 
omnibus  probare  nititur.  IKtc  tamen  opinio  tlieolo- 
gorum  scliolfle  adversatur. 

Gnpci  nominationi  trium  personarum  sauctisbini.i- 
Triadis  prsemittunt  hff'c  verba  :  Ba7;Ti^-:Tat  b  oov/.o; 
:v;  Hfo-j,  id  est  :  Baptizatur  .servus  Dei.  ct  nouji^n 
iiiiusqui  baplizatur,  utelarum  esi  ex  corum  Kucholo- 
gii»  jciipra  citato,  rormaque  est  indicativa,  ut  liqiiet 
eliani  •  e\  .Scvero  Joan.  Moscho.  cap.  17G  Prali  spi- 
ritalis  :  R«T:T(^£Tat  Hioe^MOo;  st;  to  ovotxa  tov  IlaTOo;, 
i:J  e^t  :  BaptizaiurTheodorusin  nomine  Patris.  e\c.. ; 
TheOiioro  lccfore,  ecloga  2  :  Ba-rt^irat  BaoSa;  si; 
«>0Mc  Tov  IlaToo;,  etc,  id  est  :  Bapiizatur  Barbas  in 
Douiine  Patris,  elc. ;  Cedreno.  loco  supra  rilaio  : 
BcTrt,;^EToet  ^(oofu6o;.  etc,  et  sub  Anastasio  impera- 
tore  :  b«?^c^iToii  Bm^Srooc,  lege,  tivp^ui, 
Ex  qulbus  locia  Dota  conseosum  priscorum  ei  re- 


A  centiorum  Ornpcorum  in  hac  forma  baptismi  indica- 
tiv».  rn«le  iniior  cur  quidain  sctiolastici  scripserinl 
Criecos  proferre  solitos  hnptizviur.  Nota  j»ra*tfTea  ex 
locis  citatis  priscos  (liecos  non  protulisse  ha?c  vo- 
cabuhi  in  forma  haptisini.  o  oowo;  to-j  «cov,  id  cst. 
serviis  Dei,  scd  a  rccenlioribiis  addita  fuisse. 

355  Nofandus est  eiiam  error  Cedreiii,  cuin  histo- 
riaiii  Tljcodori  .ludH'i,  qui  primo  arena  baptizatus 
esl,deindeaqua,adtempiis  Marci  Anloniiiiinipcrato- 
ris  refert,  cum  inullispostannisronligorit.Nam  Joan- 
nes  Mosclius,  qui  eaiiidcm  bistoriam  cap.  citnio  re- 
feri,  vixii  circu  annum  Domini  S(>xcentesimuin,scri- 
hilque  Paircm  (piemdHni  Andrc.im  huic  baptismaii 
inlerfiiisse,  el  cum  eo  aliquando  collocutum  lnissc. 
Tandem  observandiim  Crajcos  ad  cuju«fnip  personic 
sanctissinKeTriadisappellationcm  rospondere  Amen. 
Idque  ex  antiquo  morc.  queni  videre  est  apud  Joan- 
ncm  Moscliuiii.  cap.  citato  :  Ila^^jv  «TraxovjavTwv  t6 
au;^v  xaO'  gxaiTov  ovoua    Tji;;    ayta;  xat   buoovTiiov  rft^ 

B  TTooTxvvifjTn?  Totaoo;.  M  esl  :  Nobis  respondcntibus 
Amvn  pcrsinguia  nominasanctH^  et  consubstantialis 
adorandiR  Tiiniialis.  Ila  etiam  habctur  in  trnctatu 
Scveri  Alexandrini  patriarchH». 

324.  Qui  1'aciat signuui  cruris  de  chrismate  cumpol- 
lice  in  rertice  Ita  in  Codicibiis  Hhemensi,  Hodradi  ct 
Hatoldi,  ei  apud  Pamelium.  Tuilque  vetus  consuc- 
iudo  ut  l)aptizaii  statim  chrismate  in  vcrticc  ungc- 
rentur.  Id  testalur  Jesse  .\mbianensis  episcopu»  in 
episl.  ad  sacerdotes  de  baptismo  :  Haptizato  autem 
facit  preshgter  signum  cruris  de  chrismate  in  rertice  ; 
ct  infra  :  jTmwc  chrismate  capul  pernngitur,  Theodul- 
phus  episcopus  Auretianensis.  iib.  ms.  de  Ordine 
bapiismi.  cap.  15  :  Baptizatorum  itatpie  capita 
chrismate  liniunfur;  <?/ [Leg.  ut]  in  regno  et  sacerdo- 
tio  Ecclesio'  delihuti,  et  Christiani  nouiinis  ji-ra^'oga- 
iivam  accipiant,  et  ejus  memhra,  iiui  eos  redemii,  et 
eorum  nipui  est,  effici  valeant.  Id  etiam  iiquet  ex 
Fortunato,   lib    v,   rarm.  4,  ubi   agit   de  Judicis  a 

G  sancto  Avito  episcopo  Arvernas  baplizatis  : 

Vinrens  Ainbrosios    suavi  spiraiiiine  odoros, 
Vcrlice  perfuso  chrisiiiatis  cfllut  o«!or  ; 

sancio  Ambrosio,  iib.  ni  dc  Sacramcntis,  cnp.  i  : 
Accipis  autein  mgsteriuin,  hoc  cst  unguentum  snpra 
caput,  guia  sensus  sapivntis  in  capite  ejus,  Salomon 
ait.  Ilac  de  rcHgunt  sanctus  Isidorus,  lib.  ii  dc  Offlc. 
eccl.,  cap.  2i>  et  "H);  sanctus  Innoccntius,  in  epist. 
ad  hecetitiiim  episcopum,  ci  alii  nonnulii. 

3i5.  Deus  omnipotens  Pater,  etc.  II«»c  eadem  in 
unctione  formula,  saltem  juxta  ^iensum.  exstat  apud 
sanctiim  Ambrosium.  lib.  ii  de  Sacrameniis.cap.  7  : 
Ergo  mersisti,  venisti  ad  sacerdotem,  quid  tihi  dixitf 
Deus,  inquii,  Pater  Pinniiiotens,  qui  te  regvneravit  e.x 
aqun  vt  Spiritu  sancio,  concessitque  tihi  pfccata  tuat 
ipsv  te  uvgat  in  ritnm  a*t''rnnm. 

'^"16.  Cum  linleis  in  utanihus.  Ad  involvendos  bapli- 
zatos,  ui  primum  <?  lonte  pedcm  extulerinl.  juxla  an- 
D  liquam  consuetudinem.  Nudi  enim  c  lavacro  sur- 
geutes  a  suse.eptore  linteo  involvebantur,  ut  darum 
est  cx  Victore  IJticensi,  lib.  ni  Hist.  Vandalica'  per- 
secut.  :  tjiii  cum,  Elpiiloforo  sedente  et  fremente,  ho- 
noratiilis  senior  C4vpisset  extendi,  priusquam  exueretur, 
clani  furto  nescientihus  cauctis,  illa  quihns  eum  susci- 
piens  de  foiite  dudum  te.re.rat  sahana  bajulnbat  ;  qui- 
hus  ventilatis^  simulque  in  ostensivne  cuiictoium  cTten' 
sis,  in  his  verhis  tolam  ad  fteluin  et  lacrijinas  rommo- 
visse  diciiur  civitalem  Jfivc  sunt  linteamina,  Elpido- 
fore,  nnnister  errortSf  qui  te  accusahunt,  dum  Ma- 
jestas  rcnerit,  custoffiente  diligentia  mea^  ad  testimo- 
nium  tuw  i)crditionis  ad  demergendum  te  in  ahgsso 
putei.  Ila^r  te  immaculntum  ruiirerunt  de  fonte  surgen- 
tem.  Kl  epist.  (i  Pnuli  papa»  ad  Pipinum  regem  :  snba- 
num  ri,!,}i(vt  in  quo  nostraduicissima  atque  amantts- 
snna  spirttalis  fda  sacratissimo  lavacroahlntasuscepta 
est  Sabanum  auieni  est  Jinleum.  Giosste  veieres 
Diss.  bibliothecie  Corbeiensis  :  6abanum  Unteum  vH- 


^Forte  legendum  Everate^  quo  cognomine  Joaanes  Moschus  apud  Grscos  notus. 


347 


IN  S.  GREGORII  UBRUM  8ACRAMENT0RDM  NOTiB. 


348 


losum.  De  lior  vorabiilo  oonsiile  observationes  nos-  A 
tras  ad  (^)ncorcli'irn  le^nilurum  cap.  41,  §  11. 

3^7.  L!t  cniii  cestfti  fucrint.  Ali»is  viilolicpt.  35$ 
Nanieductierontcbaptistnali  induobanluralhis  vesti- 
luentis  in  si^^nuin  cnndoris  et  purilatis  nientis,  dc 
quihus  agunl  Dionysiusinagnus,  oup  ^Encl.  Hierar.  ; 
sanctus  (iVrillus  liierosolyinilanus,  catc(;li.  4  ;  san- 
clus  .\inbrosius,  lib.  dc  His  (|ui  niystcriis  initiantur, 
cap.  7 ;  sanctus  Paulinus,  epist.  12,  ad  Sevorum  : 

Indo  piiHMis  sa(To  ducil  «te  foiite  s.mm.tiIos, 
Infantrs  nivoos  curpuiv,  corde,  hiibitu  ; 

Fortunatus,  lib.  iii,  carm.  7,  de  Saxonibus  a  Fclicc 
episcofio  baplizatis  : 

Fulg«>tit(*s   aniiiiiis  vostis  i|uo(iuo  candida  signat, 
Et  grojio  de  niv«;o  gaudoa  pjjstor  hdbet  ; 

et  lib.  V,  carm.  iv,  de  Judneis  baptizalis  ab  Avilo  .\r- 
vernje  e[»iscopo  : 

La('tous  hinc  vosti  rolor  est,  hinc  laiiipaiie  fulgor 

Ducitiir.  ol  vario  luiuinf^  pictu  dios  ;  n 

Joannes  Moscbus.  cap.  1207  :  Oi  ovv  ystrovgs  i^ovrs^ 
wjTTrJ  Afivsco^ooouTav,  atTTov  5tvTi5'  Tt5  Ts  eSaTrrtTri/,  id 
est  :  Vicini  videntes  eam  albatam,  dixerunt  ci  :  (}uis 
tc  baptizavit?  sanctus  (iregorius  Turonensis.  lib.  n 
Ilist.,  cap  !2I)  :  In  qisis  sicut  regeneratits  fuerat  al- 
bisohiit;  Jobius,  lib.  iii  de  Verbo  incarnato,  cap.  18 
(/w  bib/ioth  :  Photii,  n.  2ii)  :  Aia  toOto  ffkiziCo^xrjoi 
tnzv.  YiJiioaq  >«u7:ooyopo'j(Tt.  Id  est  :  Propterea  ii  qui 
ba))tizaniur  septem  dies  candidas  gerunt  vestes; 
et  inlVa,  eodem  capitc  :  To  ^jvrot  y.auiTooyopstv  zo-jq 
jSaTTTt^ouivous  t;^;  twv  \\y'/i).f,>v  sTzt  TJufio).ov  XauTTOo- 
TijTo^,  To  xaOapov  exetvoi;  rov  voy  xas  uuiyi;  T13;  uA>;; 
xai  Tojv  TraOMv  (^taTUTroOTTr;^.  Id  cst  :  Quod  baptizati 
candidis  vestibus  utantiir,  si^num  esl  candoris  an- 
gelici,  signiticantis  eam  quHR  in  illis  inest  puritatein 
nientis,  ct  separationem  a  materia  ct  passionibus ; 
Tbeodulphus,  lih.  tns.  de  Ordinc  baptismi,  cap.  44 : 
Et  /lox  athis  post  baptismum  induimur  veslihuji,  ut 
muivlitiem  tcneamus  in  opere.  qvtam  accepimus  in  re-  p 
generatione.  seriumtes  et  nostram  innovationemy  et  an- 
ijelici  splendoris  decorem.  J(*ss(*  Ambianensis  epist. 
cilata  :  Tunc  albis  induitur  ve.slimpntis  prnpter  gau- 
dium  regenerationiSy  castitatem  vitcr,  et  angpii  splen- 
doris  devorem . 

Nota  citatorum  auclorum  rationes.  Idein  videre 
est  apud  Socratem,  lib.  vii  Hist.  eccl.,  ca)).  17.  in  quo 
agitur  deiiaptismocujusdam  Judn?i  :  'EiOftZOL  ^i  wjzrh 
loLu-nooiv  r,ivi2T«jzr;o;.  Id  cst  '  cum  cmis>et  ci  vesteni 
candidam.  Et  in  («bronico  Aiexandrino,  de  sancto 
Gelasino  inartyre,qui  in  Tbeatro  perrisum  baptiza- 
tus.  ad  Christum  conversus  est  :  BaTTTtTOst;,  xai 
«v£/Oo.jv  ix  ^o^jzzio-j  yopio-a;  iuaria  /rjxa.  Id  cst  : 
baptizatus.  et  egressus  c  labro  nlba  veste  indutus, 
noluit  deinceps  mimum  agore,  dicons  :  Christianus 
sum. 

3i8.  (Jni  elinm  pi^ohihpntur  lartari  ante  sacram  rom- 
munioncm.  Ita  in  Kxcusis.  Aliter  [jnpcipitur  in  Cod. 
lUieinensi  :  lllud  tampn  proriffentvs,  ut  pustquam  |> 
bapttzati  fuertnt,  nec  abtactentur,  anfequam  fdminuni- 
cent.  (juemadmodum  in  (^od  Hatoldi  :  Ittud  autem 
proviffendum  fist  baptizatis,  ut  nnttus  cibum  arcipiat, 
nec  al)lartrtur  atqur  roinmunicet.  nisi  jiost  nnssas.  .Non 
puto  tamen  pueros  et  infantes  comniunicasse  Jeju- 
nos,  cum  officium  Sabhati  magni  in  ljisSa(!raniento 
rum  librisincipiattantuinbora  oclava,  idest  secunda 
post  iiieridieiii :  s(vl  alicubi  observatiim  fuisse.  ut 
post  susccfdum  baplisinum  nulluin  sunierent  cibiiin 
vel  lac  anle  EucharistiHR  sum|)tionem,  reverentife 
causa.  Olim  ar.tem  Kucbaristiae  sa(n'amonlum  cum 
ipso  baptisnio  sumcb.itur.  ul  planum  est  (>x  sancto 
Amhrosio.  libro  de  lis  qui  mysteriis  initianliir,  cap. 
8  ;sanctoJustino  martyre.  apologia'2  proCiirislianis, 
cum  scribit  di(»hiis  Dominicis,  celcbrato  aptisino, 
divina  mysteria  cor)ioris  et  sanguiiiis  confiri,  et  as- 
sistentes  communicare  :  et  OrigcDe,  liomil.  4  in  cap. 
XLia  Josue  :  81   wro  ad  mytUcum  bapiismi  venerit 


fontemt  et  consistente  sacerdotali  ef  levitico  ordineini' 
tiatu^fiieris  renerandis  xttis  maijnifirirque  sacramentiSf 
qua>  7101  unt  itti  guibus  nosse  fas  est^  tunc  etiam  sarer- 
dotum  ministeriis,  357  Jordane  digressoy  terram 
prom ission is  mtrabis. 

.\ec  soli  adulti,  sed  etiam  *psi  infantes  simul  cum 
baptismo  sumebanl  Kucli.iristia;  sacramentuiii.  Id 
testantur  (^odicos  sancti  Eli^ii,  Hatoldi  el  RbcmoD- 
sis  ;  sanctus  Dionysius,  cap.  7  dc  coelesti  Ilicrarchia  : 
MsTarJiooiTt  ^5  t'm  7rat»Jt  Tfiiv  igofa-j  cnju^o^.^rtv  6  uo'/pr,yj',^, 
rtc  Id  est  :  Porro  p.ntifex  puerum  con.^ortem  facit 
sacrorum  mysteriorum,  ut  in  eis  educetur,  neque  agat 
vitnm  atiam  quam  eam  qua'  divina  semper  spectet.  Ibi 
autem  Joquilurde  puero  qui  careat  usu  rationis.  nam 
paulo  aote  agit  de  illius  susceptore  i[ui  spondere  pro 
illo  deheat,  et  ad  singulas  abrenuntiationcs  et  inter- 
rogationcs  rcspondcre.  Sanclus  Paulinus,  episl.  I2, 
ad  Severum  : 

Indo  pnrens  sacro  ducit  do  fonte  sacordos 

Inlantos  niveo  corporo,  cordo,  hahitu. 
Circuiiidnnsquo  nidos  sacris  allaribus  a;inos, 
(iiara  salutifiTis  iiihuit  ora  cihis, 

Sanclus  Augusliiius.  epist.  lOi,  ad  Vitalem  Pela- 
gianum  :  Un,ie  vt  ipsi,  sicut  di.ri,  si  in  itfa  parva  a^la- 
te  moriuntur.  utique  sccundum  ea  quof  per  c-orpus  get- 
sermt,  id  est  tempore  quo  in  corpore  fuerunt,  quando 
pt-r  corda  et  ora  gestantium  crednterunt,  rel  non  cre- 
diderunt ;  qna.ido  tiantizati,  vet  non  baptizati;  quamio 
carnem  Chnsfimnnduroverunt,  velnon  manduraverunl; 
guandoetsanguinvm  biberunt,  ve/nonbiberunt.  .\uctor 
lihri  de  eccl  Dogniatibus  inter  operasancti  Augusti- 
ni,  cap.  5:2  :  Si  vero  parvuti  sunt,  vel  hebetes,  qui  do- 
c.trinam  non  capiant,  respondeant  pro  illis  qui  eos  offe- 
runt  ju.xta  morem  baptizandi :  et  sic^  manus  imfiositio- 
ne  clirismnte  communiti.  Eucltaristio'  viysteriis  admit' 
tantur.ieasG  Ambianensis,  epistola  toties^ritata:  A'o- 
vissime  autem  corpore  et  sanguine  Christi  confirmatwr 
infans,  ut  ejus  possit  esse  membrum  qui  pj*o  eo  passus 
est,  vt  resurrej-it,  ipso  Domtno  attestante,  qui  dtxit : 
Qui  mandncat  meam  cainem,  in  me  manet, 

329.  Mojores  vero  pedem  ponunt  super  pedem  pc- 
trini  sui.  ilujus  ritus  visuntur  adhuc  quaedem  aDti* 
quse  imagines. 

HHO.  Patrini  sui.  Patrini  sunt  qui  ofTerunt  bapti- 
zandos,  eosque  baplizatos  de  sacrofonte  suscipiunt: 
(lallice  jmrrains.  (Vmciliuin  se.xtum  Arelatetrse,  can. 
0  :  Et  patrini  eos  qiws  de  lavarri  fonte  susripiunt,  etc. 
Capilulum  Herardi  Turonensis  archiepiscopi,  cap. 
27  :  Ut  patres  et  patrini  filios  suos  et  fiftolos  ern- 
diant  et  enutrinnt.  Qiii  et  dicti  sunt  susceptores.  Jesse 
Ambianensis  episcopus,  C))ist.  citata  :  Etsiynent  ip- 
sos  infantes  in  fronttbus  eorum  susceptores  viri  vel  ft^ 
mwfP,  id  esf  patrini.  vrl  matritia'.  Dicuntur  ct  spon- 
sores  Tertullianus,  lib  de  Bai^tisnio  :  Quid  enim  «f- 
cesse  sponsores  etiam  pericnto  ingeri,  Sanctus  Dionv- 
siiis.  cap.  2  ct  7  eccl.  Hicrar..  appollat  avaooyrov;.  id 
cst  susceplores. 

831.  Lerata  manu  siiper  capitaomnium.  Ita  in  Ex- 
cusis.  In  (Drdine  Honiano  :  Etvvata  et  impvsita  manu 
super  capita  omninm.  In  Codice  Tiliano  :  Elevata  et 
comjjosita  rnanu  snpvr  c-apita  omnium.  Apud  Alcui- 
nuin  ca)>.  d(j  Sahbalo  sancto  :  dat  ]Hmtife;r  sufttreos 
Onitiinvtn,  imfmitn  sriticef  manu  snper  capitaeornm, 
elc.  In  Pontifioali  Uomano  :  Tunc  e.rltnsfs  vcrsusc4m- 
firnmndos  inanibiis  dirit.  (JucF  verba  siint  ))rselermissa 
in  Caromoniali  e[»iscoporum  anctore  Andrea  Piscara 
Ca^taldo,  ih.  11,  sect.  15.  Sic  enim  ait  :  Tutic  depo- 
sita  mitra  surgit,  et  anrersmad  confinnandos,  junctis 
inanihus  ante  /  ectus,  dirit :  Sjiiritus  sancli  gratia,  elc. 
Deinde  signam  se  a  fronte  ad  pecttis,  dicit  Vers.  Ad- 
jiitorinm,  subdens  postea  Veisus  et  Orationem  :  Om- 
nijtotens.  olc.  358  Uu^^d  niiror,  nam  ad  banc  ini- 
positionem  seuextensionem  mannum  per  Oralionem 
pontificis  Spiritus  sancius  advo^ralus  el  invilatiisacci- 
pitur,  ut  clarum  eril  ex  aiicloribus  cilandis  :  Tcrtul- 
liaDO,  lib.  deBaplisuao  :  Dehinc  manus  tmponiiur  per 


349 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  8ACRAMENM0RDM  NOTiE 


350 


Befmlictionem  advocangei  itimtans  Snirum  sanctvm  ;  A  Hos  diios  actus  dislinguil  Alcuinns,   lih.    do   Officiis 
el  li'v  <1»?  Hi»suri*eclione  carnis':  Caro  manns  iinpo^i-      orclesiasticis,  cai).  dc  Safibalo   sanclo  t 


tiofte  ailumh  atur.ut  et  nnima  Sptritu  illumnifttir; 
sancto  Ovpriano,  epist.  72  :  Eo  quod  purum  sit  eis 
maikus  imftonere  ad  accipiendum  Spiritum  .^innctum, 
ntiitacci  'iantel  Eccleia'  bapti^^mum  ;  et  episl.  TiJ,  ad 
Jubaiannni  :  (Juod  nunc  quoque.  apuil  nos  tjerftur,  ut 
qui  in  Ecclesia  bapiizqntur  pi-cpjmitis  Ecclesia>  offe- 
rantur  ;  t*^  per  nontram  Orationrm  et  manus  impositio- 
nem  Spirilum  fauclum  conaequanturf  ei  signaculo  do- 
iuiuico  c-onsignentur ;  sSincXo  Augustino,  lib.  xv  de 
Trinilate,  cap.  ^ij  :  Seque  aliquis  (tiscipulorum  ejus 
deiit  Spifitnm  mnrtum.  (Jrabnnt  qnippe  ut  veniret  in 
eai,quibuxmanum  imponebant,  non  ipsi  eum  dahnut, 
qv^m  iuorem  in  suis  pra^positis  etinm  nunc  servnt  Ec- 
cle*in,  Oi"»'  sane  verba  notanda  sunt,  ct  niiniin  in 
mrtdufii  iliustranl  huncvetoruni  Sacramentariorum, 
Onhnis  et  PoniitlcaHs  Romani  locum.  in  quo  clare, 
Ti<leiin:s  manus  imponi  et  invocari  Spipitum    sanc- 


p.  ae  hariDMio  sancio  toties  cilalo, 
conrorinilcrOrdini.  ct  INmtilicali  Itomano.el  nostris 
Sacramenlariis  :  Ht poatqnnm  indntifuerint,  dat  pnn- 
tifex  supereos  Oraiionem,  impositn  srtlicet  manu  super 
c-apitn  eorum  cum  inroctitione  svptiformis  yratia»  Spi- 
ritus  sancti.  Orenius.  Omnipotens  sonipiterne  Dcus, 
qui  ref^cncrare.  Uac  finita  fncit  crucem  de  chrismafe 
cum  pollfce  in  frontthus  eorum,  dicens.  Guillclmus 
I'«risiensis.  lib.  de  Sacramcnlis:/;r/7wm</  enimih^a- 
tione  suprr  ronfirmandos  pingitur  siijnum  crucis  de 
chrismnh'  in  frontihus  eorum  ;  et  impositis  manibus  su- 
per  rapitn  eorum  diritur  eis  :  Pax  lccum.  Siquidem  ad 
impostlionem  mnnnm  npostolnrum  solchai  dari  Spri- 
lus  snnrlus.et  dntur  moilo  nd  impositioncut  i.  finnum 
episcoporum.  (ioncilium  Hispalcnse  2,  can.  7  :  Nec 
lirel  eis  (l'iest»yteris'  perimpositionem  mnnus  fidelibus 
bapfizatis,  vel  conrersis  ex\ba*rcsi  parnrletum  Spiri- 
tum  frndere,  ner  chrismn  ''onfirere,  ner  hnptizatorum 


tuni  a  pontilice,  dicendo  Orationem  subjcctam  .Om-  jj  fronles  signare.  Sanctus  Cvpriamis.  episl.  73,  ad  Ju- 

B')».j^*f*.'<  i!ffwj)/7«'?*nf />«'//.<,  dc.  Unde  prcclare  sanclus       baianum  :  Quod    nunc   quoque  npud    nos  gerifur,  ut 

isidnriiv  11  ^.  II  de  Ufficiis  divinis,  cap.   20,  scribit  : 

}>piritum  autem  sanctum  nccipere  possumus,   dare  au- 

tm  U'.n  pf^sumus,  sed  ut  detur,  Deum   invocnmus.  !d 

palam  esi  ex  cap.  Act.  vm  :  Qui  cum   venissent,  ora- 

rrVHnt  pro  ipsis,  utacciperentSpiritum  sanctum  :non- 

dnm  eriim  in  quemquam  illorum  venerat,  sedbnptiznti 

tdntum  ernnt  in  nomine  Domini  Jesu,    Tunc  impone- 

Ifnnt  fihinus  super  illos  et  accipiehant    Spiritum    snn 

rtum.  rheodulphus  lamen  ct  multi  alii  dicunt  Spiri- 

lum  sauctum  dari  a  pontitice,  <e^\  id  facit  xion  ut 

causa  prinoipalis,  sed  ut  instrumenlahs. 

Xi'!.  Omnipotenssempiterne  Deus,  e\c,  llabetur  in 
Ordine  et  Pontificali  Komano.  in  quibus  adsingulas 
conibinationesdonorumSpirilus  sancli  interponitur 
.4»«^».  In  5'.od.  RodradipraHigiturhic  tilulus  :  Oratio 
a^linfantes  ronsiqnandos ,  .-Vpud  Amalarium  Forluua- 
lom.  lib.  1  de  Ofticiiii  Eccl.  cap.  V7,  hwc  Oratio  in- 
fipil  tantum  a  verbo  emitte.  lllam  videtur  innuere 
sanctus  .Amhrosius,  lib.  ii  de  Sacramentis,  cap.  iii, 
cum  ait:  Sequitnrspiritale  signaculum,  quod  audistis 

Mie  legi  Quia  post  fontem  superest  ui  perfeeiio  fiat, 
fMndo  ad  invocationem  sacerdotis  infunditur  Spiritus 

iipientifr  et  intettectm,SpirituseonsHii  atque  virtutis, 

^piritu*  cognitionisatque  pietatis,  Spiritus  sancti  ti- 

wuns. 
3:^3.  Pontifex,  tinrio  potUce  in  Chrismate,  o\c.  Ita 

ipud  Alcuinum.  cap.  de  Sabbato  sanclo,  et  in  excu- 

fii  Sacranientariis.  Unclionis  chrismatis  menlio  fit 

apu.l  sanclum  Dionysium,   cap.  2  et  4eccl.  Hicrar. ; 

Mnctiim  Cyrilium  jjiierosolymilanum,  catech.Hmy- 

stajr..queui<lamanonymum,  insermonedcChrismale 

ioleropera  sancti  Cypriani :  TerluIIianum,   lib.    de 

fi^plismo,  et  de  Kesurrcclione  carnis  ;  sanctum  Aii- 

guil.nuifi.  lib.  XV  <h*  TrinilJite,  cap.  20,  elaliislocis 

infracitandis  ;  concilium  Hispalense.   can.  7,  infra 

ciiando,  auctorem  Jib.  de  Do{j:malibus  ccclesiaslicis. 


qui  /n  Errlesin  bnptiznnfur  prwposilis  Errlrsin'  offc' 
rnntur,  et  per  nostram  Orntionem  ct  manus  imp  sitio- 
nem  Spirilum  sanrtum  consequnntur,  ct  signnculo  do- 
miniro  "^onsignentur.  Tcrtullianus,  lib.  dc  Hesurrcc- 
tione  carnis  :  Si  ilic.et  c-aro  abluitur,  ut  nnima  ema- 
culetur  ;  caro  ungitur^  nt  anima  consccretur  ;  vnro 
signalur,  ut  anima  muniatnr  ;  caro  manus  imp^.fsiiinie 
adumbratur,  ut  et  anima  spiritu  iHuminelnr.  IJbi  et 
(livcrsosetTcctus  unctioni  et  maiuium  impositioniat- 
tribuit.  Ex  illo  etiam  tcxtu  obsorvandum  aliqnando 
manus  impositionem  fuisse  unciioni  poslposilam, 
quod  videtur  etiaminloco  supra  ex  Cuillelmo  l*ari- 
siensi  citato. 

IIgcc  autcm  chrismatis  unctio  fuiltemporeaposto- 
lorum.  quemadmodum  ct  manusimpositio,quamvis 
Jacohus  de  Vitriaco,  cap.  37  Ifist.  occidimtalis  con- 
trarium  asseruerit  :  Hocsiicrumentum  pnrtim  institu- 
G  tum  est  ab  aiKfStolis,  quantum  ad  manus  impositionem, 
partim  ab  Ecclesia,  quantumad uncliunem  chrismatis, 
quod  nun  lcgimus  apostolos  fecisse.  Contrarium  cnim 
a[>parct  ex  sanclo  Paciano  anliquissimo  scri[)tore. 
Siqiiidem  ille  epislola  1  scribit  ad  episcopos  ligandi 
el  S')lvi>ndi  auctoritatcm  fUixisse  ab  aposlolis.  sicut 
bapli-matis  ct  clirismatis.  IIoc  ergo  (inquit)  supcnv- 
dificavimus,  quod  apostoloram  doctrina  fundarit.  De- 
niquc  et  episcopi  ajyostoU  nominantur,  sicut  de  Epa- 
phrodito  l*aulus  di.^serit  :  FK\rnE.M  et   r.oMMium.NEM 

(inquit   MEIM,  VE-THLM    AUTKM     APOnTOLI  .M.   S/  Crgo   Ct 

invacri  el  chrismatis  potestas  mnjorum  ct  Imge  clm- 
rismatum  nd  episcopos  inde  descendit^  ei  lignndi  qua- 
que  adfuity  atque  solvendi.  VA  l*aulo  post  :  Ergo  uec 
chrisma,  nec  baptisma^  nec  criminum  remi.^io,  nec 
innovaiio  corjMris  sanctPB  potestati  ejus  iudulta  est, 
quia  nihil  proprui  usurpalione  mandatum  est,  tiUum" 
que  nt  ex  apustolico  jure  dcfiuxit.  Imoi?l  pnixim  luis- 
se  ostcndilur  temporc  apostolorum,  ut  notum  cst  cx 
JDt^ropera  sancti  \iigustmi  ;  Innocentium  papam,  hisloria.  quam  cx  Clemente  Alexandrino  refert  Eu- 
epi5l.adI)ecentiiimEui;ubinumepiscopum:sanctum  "  sebiiis,  lib.  ni  Ilist.  eccl.,    cap.  17,  ul.i  dc  quodam 


Morum,  lib.  n  de  divinis  Officiis,  cap.  25  :  Jcsse 
Aiiibiancnsem  episcopum  :  Confirmet  eum  episcopus 
»■  ffonte  df  ehrismnte.  Theodulphum  episcopum  Au- 
rfiianensem.  lib.  citali  cap.  17  :  Sam  jyreshgteris  sive 
tkffntibug,  sive  prmeniibus  episvopis  baptizare,  ei 
hftptizaiostjhri^mate  ungere  //cW.  sed  quod  ab  epi- 
ifCfpi}  fvertt  ronsecrntum  ;  nec  tamen  frontem  ex  eo- 
dem  oleo  siqnare,  quod  sidis  debetur  episcopis  rum 
Iradunt  Sptritnm  sanctum ;  sanctum  (Iref^onum  pa- 
pini,  lib.  iii  KcgHsti,  cap.  26  «  ;  sanctum  tirego- 
riuni  Turonensein,  iib.    ii  Ilist.,  cap.  3,  et  multos 


lli'>S. 


359  Vidcs  erf^o  faic  duplicem  hujus  sacramenti 
ritiirD.  prtmiini  luanus  impositioncm.  allcruin  un- 
ctionenj  elirisonalis  in  fronle,  qui  comprchcndit  si- 
gntUoneui,  quia  ungendoimprimitur  signum  crucis, 

•  Nuoe  lib.  iv«  epift.  26. 


episiiopo  qui  baptizaverat  qu  iiidam  juvenom  sibi  a 
sincto  Joannc  ajiObtolo  comniciidatum,  scrihit  :  ii^ 
TO  rs/.£'.ov  0L'Jzy  *v/«/.Tv;piov  srtT-^Tx;  T^v  rTvrj^xyL^v. 
Tov  KvptVj.  Id  est  :  Llhi  signaculo  Domini  tainpiam 
pcrlVcla  aiiimi  custodja  signassct.  Quod  non  potest 
aliter  ijitelligi  quam  d«*  chrismatione,  qua?  eo  quod 
fiat  in  modum  crucis  in  ipsa  fronte,  ut  postca  dicc- 
lur,  recte  si;;naculum  Doinini  appellatur  ;  quemad- 
modum  ct  inccloga  Vit;p  sancliAthanasii  in  liiblio- 
Ihcca  Pholii,  num.  2^8  :  Tovtov;  i-ri/^oiia^  Siu  t;?5 
Bv  XpATToi  T^payt(Jo;  sTi/.etiJTri/.  Id  est  :  Qui  ciim  cos 
irmiinxissct,  Chrisli  si^Miaculo  consummavit  A^itur 
enim  ihi  i\o  puerisillis  a  |Uicro  Athanosio  hapli/alis 
qiiihus  pci.slea  saiictus  Alexandcr  ponlifcx  conlii*ma- 
tionis  sacramentum  360  **ontulit.  Unde  et  dicun- 
tur  signari  Christiani  apud   sanctum   Athanasium, 


35i 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMEiNTORUM  NOTiC. 


35« 


ep  1,8(1  Sprapionom:  Ki  ^i  xTtTOLara  cv  roOrw /0127«  4  satollilis  baptizali  turbali  clapmones, 

xat  T*oa'/t^iTat.  Id  cst  :  Sl  crcalur<T  in    iilo  (Spirilu      sponso,  aufu^M*rnnt.  Jpsse  Amhianens 

sanrlu    ijnifiinliir  ct  .«*if,'nantui'.    VA    apu<I  Tcrtiillia- 

nuni.  lib.  dc  nosurrcrliono  (.arnis  :  (^aro  sujnatur.fft 

el  onimn  mnniatur  ;cllib.  «le  l*rH'Si?ri|ilioiiibush;ore- 

l/Vorum,  ubi  probat  (liaboUini  siniinm    osi=o  divino- 

ruin  mvbtcriorum  :  Et  sindhur  nnniini,  mithrn aitjnai 

illic  in  frontibns  militcx  snns.  Quo<l  (>tiamsalis  indi- 

cat  t6    9/-j)a/.-3(;&iov.  id  cst,  custoilia  :  signalio   cnim 

illa  csl  robur  ol  cuslodia  aniniio  :  iinde  rcolcTerluI- 

lianus  subjiinxit  :  nt  rt  nnfmn    mntiintnr.    VA  mcrilo 

(^lcmons  adjunxit  opitbclon  ruuoj.  u\  rsl  porfectum, 

quia  Iiiijus  iinolionis  ct  si^nationis  csl    pcrficcre  ct 

ronsuiiimnrc  baplizatos  ;  quocirca  a  samlo  Dionysio 

dicitur  Te/.stoiTiy./;  /otTt;.  cap.  4  eccl.   Ilierar.,  id  cst 

consummans  ol  pcrlcjrtivaunctio.  K\  in  (^itata  ecloga 

Vilci!    sancli    Athanasii   dicltur  :  Ata    t;c;   «v  XotaTfti 

(Typ'xy'.^o-  £Tt/.iifM)7zv.   Id  est  :  (Uirisli    signaculo  con- 

summavit. 

Acrcdit  auctoritas  sancti  Au^^ustini,  qui  huncchri-  n 
sm.itionis  sive  signalionis  rilum  afipellat  sacramen- 
lum  :  crgoab  apostolismanavit,  quia  at^hristoinsti- 

■  N«  t|  •-  _  *■■■  ■  la 


nullo  dato  r«- 
sis  epi.slnla  su- 
pra  cilata  :  Post  hn*c  confirmet  cvm  episcvnus  tU  chri- 
sttHile  in  fronte.  Ilinc  capiendusest  Tortullianus.  lib. 
de  Piiiscriplionibus  IniTeticorum  :  Tingit  et  ijtse 
qnnsdnm  utfifue  credentes  ei  ftdetes  «mo«,  e.rpo$itinnem 
f/itectorutn  de  Invarro  ri*j.rotnittii  ;et  si arfhtiC  memini, 
tnithra  sifjnnt  illir  in  frontibus  milites suos.EiUicqMi' 
dcm  ritus  Latinorum. 

A(  Graci  olim  non  solum  frontcm  uDgebant,   sed 
etiam  aures,  nares  ot  pcctus,  ut  docet  sanctus  CjTil- 


•p')rta  in  Anafhoth,  qtin*  interprelat n r resfMmdens si-  p  Klipii  nulla  exslare  verba.seu  formam.qua;  inter  un 
////,  (fitod  ^uspicnmtfr  esse  fronlis  pntihnlum,  uhi  si-      gendiim  profi 


tutiirn  est  Sicjuidcm  ita  nos  docet  lib.  11  contra  l:t 
tcras  IVtiliani.  cap  104  :  Et  in  linc  unuuento  sacra- 
ttienlutn  chrismnt/sinterprelnri  vnttis.  qtmi  quidetn  in 
genere  visibiliutn  sigtuicutorutn  satnvsnnrtutn  est,  sicui 
ipse  Ifaptismus.  Kt  in  Psalmum  c\u  :  .lulta  san-a- 
mrnta  aliter  ntqne  aliter  accipitntis  ;  qtfo^diitn,  sicui 
twstis,  ore  acripimus.  quiednm  per  totum  cctrpus  acci- 
piinus,  qnnulum  fronte  per  signum  rrtiris. 

ityk.  Fnrit  crurem  in  fvonte.  Unrtio  chrismatis 
fit  in  frontc  in  modum  crucis  ex  antiqua  li)cclesite 
consucludiiie.  Sandus  Auf^ustinus,  in  {'salmum  cxli  : 
Insuttet  illic  CrHrifi.co ;  '■idrnm  ego  in  frontibus  reyutn 
crurein  tjrucifi.Ti  ;  e\  paulo  posl  :  xMuHa  saeramen 
ta  atiter  atqup  alitrr  arcipimns,  qucedam,  sicut  nostisy 
ore,  etc.  Sancliis  f.rogorius  papa.  lib.  iii  Rcg(»sti, 
cap.  26  a.  Bachiarins,  cpist.  ad  Januarium:  Hesh^ua 
iw 

gnnm 

gnum  salutisnostiw  et  dntnintCie  sanctiuitis  accijtimus, 
quod  est  auren  Inmina  uhi  po,itife.r  notnrn  Uomini 
scriptum  mandnt ur  nrcipere  tet' aiirainmnton.  Vis  srire 
quianoji  incouf/rnepoi-tam  A  nnthoth^  qu.r  interpretn- 
iur  resvondeiissignum,vro  patibulo  frontis  acnpimus? 
Jungit  prot  heta  huie  portiv  unguentariorum  lor.a.qucr 
per  tropolegias  unminumabaiiis  tHrtutifnts  diruntur 
esserestrurta .  IJnqurntnnnrum  autetnhca  ifuo' suntt 
n>siilln  qti.vrhrismntis  sanrttficnliortetangunturf  Vi- 
clor  Uticcnsis.  lib.  i  dc  IVrsci-utione  Vnlidalica:  Kt 
frouteiu,  in  qua  Christus  rexillutn  suipfecernt  crucis, 
rugatam  dpsrendentes atque  ruqientesfistntdrrent  nervi. 
Sanctus  (Ire^forius  Turononsis.  lib.  11  Ilist  ,  cap.  3  : 
IgiturreToinnipotetifem  Deum  m  Trinttate  confeasus 
bntdizntus  est  in  tinwine  Pntris,  rt  Filii,  et  ^Sftiritus 
sanrti,  delihutitsque  .^inrro  rhrismate  cum  signaculo 
cruris  Christi.  Priidoiilius.in  PM'chomacIiia  : 

Post  in-scripta  dIco  (nmtis  si^nacnla,  por  quiR 
rn<^U(.>rituiii  rt»iral(Mlatu'!i  cst.  ctchrisniiipprcnnc. 
In  Cathcinerino  hymno    qui    inscribitur  pro   omni 
hora  : 

Dic  tropfoum  passionis, 
Di  •  triuiiq>halciii  criimn, 
Panrr  vi^xilluiii  notilis 
Qiiud  rcluli^et  frontibus. 

Et  in  Apothoosi  : 

Ipscqiioqn»;  ox;iniiins  po.sil'i  diailciiiatc  princi  ps 
Pallcl,  ct  astantcs  cirrunispicit  ;  cccpiis  aluiiinus 
Clirisinati<  inscriptn  si^naret  tcniporu  si;;no, 
Qui  Zoro.istripos  tiirliiiss^t  fnmtc  Misurros. 

361  •^S>'  deluliano  aposlata,  qiii  cum  sacris  ma- 
gicis  operamdarnl.  ob  pncsentiam  cujusdamjuvenis 

•  Nunc  lib.  iv,  PidH.  V6. 

1»  In    Edil.   Valic.    ot  <Mi8FanviI.,    consentieQtibiis 

niBs .  pt  Thpod«»r.  Ipj^iiur:  Ut  autem  surrexerit  a  ffinte, 

ille  qiu  cuin  suscifjit  offerai  eum  uni  presbytero,  qui 

/iiCMl  stgnum  crucis  ae  chrismaie  cum  poUicef  in  ver- 


lus  Hlcrosolvmitanus,  cathec.  3mvstag.  :  K«irov*Tov 
£/ot£O-0i  £;ri  t6  uiTWTOv,  ivac  arjfltAAayijTi  -35;  «tff^Ovjs;, 
f,v  0  rowTo;  TraoaSaT»;;  «vOpftiro;  Travrayrov  "nioijiau^ 
etc.  Iil  cst  :  Ei  priftio  unynhini in  fi^onte,utamoveaiur 
a  vobis  fiudor,  quem  primus  transgressor  homo  circuiH' 
ferebnt,  simut(jue  ut  ftossitis  nmoto  velo  a  fronle  gto- 
rintn  Ihmini  inspicere.  Deinde  vero  aures  ungitntur, 
ut  auresad  divina  mtjsteria  percipialis :  dequibuslsaias 
dixit  :V.T  .\nuii>iT  mihi  oomims  ad  ArniENDiM;  ct  Do- 
ininus  in  Evangelio\  Qi '  habet  \ires  ArDiK.NDi,  .m- 
1)1  AT  (cnp.  i\  Siatth  .  1 1.  Vostea  in  naribus,  ut  dixinum 
fierctftientes  unguentum  diratis :  ^hmsti  bo>us  odor 
si  Mi  s,  KT  i>  Eis  Qii  sM.v^.MUK  >II  CoT .  ii).  Tuittvero 
in  fiectore,  ut  induti  thorncem  jusiitiff,  fories  adversus 
in.viltus  dinboli  consistntis. 

In  lihro  Soveri  patriarcha*  AlcxaDdrini  dc  baptis* 
mate  signantur  et  unguntur  chrismatc  omniaeorum 
memt)ra,  frons  vero  tribus  vicibus.  Apud  ^iilthiopes 
vcro  omnia  fere  coruni  mcmbra  unguntur.  frons, 
oculiy  narcs,  et  labia ;  aures,dor8um  et  granum  pec- 
toris,  seu  osstomachi :  tibia»  et  ulnae  ;gcnua  et  om- 
nos  jnncturce  ;  sola  pedum  et  spina,  ut  clarum  est  ex 
Ordine  mysteriorum(]uodvocant.llodie  apud  Grscos 
unguntur  frons,  oculi.  narcs,  os.aures,  pectus,  nia- 
nus  et  pedes,  ut  videi-e  est  in  corum  Euciiologio.  Et 
Inoc  de  unctione.  seu  signatione. 

Tandem  notandiimosl  inhoc  nostro  Godice  sancti 


D 


eranfur.  qiiemadmoduin  ^  neciueditis, 
nec  in  veiuslo  Pontiflcali  ins  quod  asservatur  id 
Kcclcsia  l{othomagonsi  putaturque  esse  Anghcanum. 
Oliin  lamen  invocationem  sanctissiinse  Trinitatis 
adhibitam  fuisse  vidcmus  apud  .\lcuinum,  lib.  dedi. 
vinis  Offlciis.  cap.  dc  Sabbato  sancto.  Idquecx  praxi 
Ecclosia"  Homanap  :  I)e  har  re  apostolicus  apiid  Ro- 
mnnns  ita  ngit  :  Posliiuam  pontifeT  bapiizaverit,  re( 
quibus  jns.Kerit  ipse,  tevant  ipsos  infante.s  in  manibM, 
ctc.  Infra  :  Ki  fiostifunm  induii  fuerini^  dat  poniifei 
sufterens  Ornlionem,  iinftosita  scilicei  manu  super  ca- 
pita  enrum  cum  invoeatione  sefttiformtsf/ratiieSpiritiu 
sancti.  Orcmus  :  Omnipolons  sempiterne  Deus,  qui 
roj^onorare.  Hac  finila,  faeii  crurem  de  chrismate  cum 
pidlire  in  singulonim  frontibiis,  ita  dicentU}  :  In  DO- 
minc  Patris,  et  Filii.  ct  Spiiitus  sancti.  Pax  libi. 
li^sfiondenl  otnnes  :  VA  ciim  Spiritu  tuo.  Apiid  .\ma- 
larium.  lib.  1  doOftic.  eccl.,  cap.  2,  idem  habetur: 
nicitllomatius  libellus.  de  qtin  sfppe  commnnoravimus. 
Oratione  e.Tpletfu  facit  criicem  cum  pollice  ex  cAn> 
maie  in  singnlnruin  frontibus»  ita  dicendo:  in  nouuDe 
Patris,  et  Filii,  et  Spiritu^  sanc.li.  Pa\  tihi,  el  cum 
spirilutuo.  In  Ordine  Komnno  pr(i'mittuntur  hat 
vcrba  :  i^.onnrmo  to.  tfratione  expletn  interrogaHiibut 
dinronibus  nomina  singid  rutn,  f)onlife.v,  tineto  ftollice 
tn  chrismnle,  faciat  cruretn  in  frontibus  singuloruiHi 
itn  dicendo  :  (iOnflrnio  le  in  nomine  Patris,  et  Filii. 
et  Spiritus  sancti.  Rp  Ainon.  Vax  tocum.  l^.  Et  cum 
spiritu  tiio.  In  Ordinibus  mss.  Tiliano,  etsancti  Ger- 
niani  a  Patris  sic  habelur:  (lonflrmo  te  et  signo  in 
nomino  Patris,  ot  Filii,  ct  Spiritus  sancti.  Araen. 
362  Paxteciim,etcuinspTitut!-o  ApudGuillelmum 
Parisicnscm,  lib.  de  Sacramentis,  iianc  formulam 

tice  ej'is  direns  :  Deu?  omnipotens,  Pator  Domini 
no^tri  Josu  (Jhrisli,  qui  te  rcj^nerBvit  ex  ajua  et 
Spiritu  sancto.  quiqiie  dedit  libi  rproissionem  oranium 
pcccaiorum,  ipse  te  liuiat  chrismate  Balutis  in  ritam 
«ternam.  Besp,  Amen. 


:i 


IN  8.  GREGOmi  LIBRUM  8ACRAMENT0RUM  NOTiB. 


364 


re  cst ;  Consignote,  el  criir.e  confirino  ie.Q^ia  X  (iisciplinam,phiIosopliiis  ad  rerumdivinanim  hiima- 


(inquit)j  pontifex  dicit,  pijnjeudo  charttctevem, 
jno  te  el  cruce  conllnno  ie.  intelHyeuda  estcon- 
iom  Apud  Alberlum  magnum  ms.  bihliutheca? 

Vicloris  in  Suburbio  Parisiensi,in  4  seut.,  png. 
«c  forma  confirmationis  exstal :  Conllrmo  te 
crucis,  et  chrismate  salutis  in  nomine  Pnlris, 
ii,  et  Spiritus  sancti.  In  alio  Ponlilicali  ms. 
asscrvalur  in  Ecclesia  Rothomngensi  h.Tc  vi- 
st :  Tnnc  faciat  crucew  in  fronte  eoi-nm  chrisma 
chrismate)  dic<^ns :  Ooiisigno  te  signo  crucis  et 
mo  chri:*m?te  salulis  in  nomine  Palris,  et  Filii, 
rilus  sancti.  Amon.  Hax  vobiscum,  rd.tecum. 
n  spiritu  tuo.  Tandcm  in  Pontificali  Romano 
bctur  :  Signo  te  signo  crucis,  et  connrmo  le 
aate  salutisin  nominc  Patris,  el  Filii,  ctSpiri- 
incti ;  ut  implearis  Spiritu  sancto,  et  habeas 

a*ternam.  R?.  Amen.  (trjpci  vero,  prarMnissa 
>ratione,  ut  habetur  in  corum    Euchologio, 

9  uy^rxr/iooL,  ctc,  id  est :  Tu  Domine,  oinnium 
:  miscricors.  dona  ei  et  si^^nacnlum  largitionis 
,  ct  omiiipfdentis  adorandiiiue  tui  Spiritus.  In- 
goniium  dicunt  (Jjjpayi;  owpsa;  IIvsJuaTo;  aytou, 
,  signaoulum  doni  ^piritus  saiicti.yua*  quidem 
la  exstal  in  can.  7  concilii  primi  Constantino- 
Qi,  in  quo  statuit  conciliuiii  ut  Novatiani,  Mn- 
iani,  Apollinaristsp,  et  quidam  alii  haeretici, 
jurata  hicresi  Ecclcsijc  cntliolice  reconcilinn- 
irisniate  untfuntur  in  tronte,  joculis,  narihus, 

auribuSy  dicendo  :  Syoayt;  owoaa;  llvrJtxaro; 

ypud  Severum  patriarcham  Alexandrinum, 
*  Ritihus  baptismi  hunc  formam  vidcre  licet : 

.       ii_»-' 1--*.  ^^u.-_i:  i\^i    »:~:ii^ 


B 


ncli  ad  vitara  sapculi  sfBculoruin,  Amen. 
rtenus  de  «acramentis  baplismi,    et  confirma- 


cnpsimus  nneiium  ineoanlphi  episco) 
isis  dc  ordine  baptismi  suhjiciamus,  quem  ms. 
>l]Otheca  Corbeiensi  habuimus,  in  quo  omnia 
id  sacramentum  baptismi  spectnnt,  enucleate 
cum  mystica  iuterprelatione  exponuntur,  cui 
lelucidationisgratiaquasdam  notutionesadjun- 

Theodulphi  lihellm  de  ordine  haptismi, 

{evcrcntissimo  atqiie  charissimo  fratri  Joanni 
3po,  Theodnlfus  salntein. 
'njer'*ptum  tuum,  vir  venerabilis  Joannes,  pe- 
etsi  non  solerti  eflicacia,  plcnatamcn  obedien- 
rseccpisti  cnim  mihi.  imo  pro  te  charitas  prav 
ut  quibusdam  qua*stionibus  dc  ordine  bnptisrai 
nino  et  glorioso  imperatore  tlarolo  tibi  trnns- 
s  breviter  et  cito  responderem.  r.oarctantibus 


narumque  cognitionein,  monaclios  ad  reiigionem» 
omnt^  generalitiT  ad  sanctilatem,  primates  ad  con- 
silium,  judicos  ad  jus  iliam,  luiiites  adarmorumex- 
perientiam,  pra>latos  ad  humililatem,  subditos  ad 
obedientiam,  omnes  generaliter  ad  prudontiam.jus- 
titiain,  fortitudinem.  temper.mliain,  atque  concor- 
diatn.  His  et  similihus  robus  ille  virorum  optimus 
Deo  sibipropitio  sanctte  Kcclesise  fastigium  accumu- 
lare  non  cessat,  eladmirahili  in  rerumecclesinsLica- 
rum  sive  civiliura  adminislralione  strenuus,  et  sa- 
pientisefonte  reduiidat,  el  virlus  [Leg.  virtutis]  exhi- 
bitionc  triumphat. 

Incipiunt  capitnla, 

«L  I.  Cur  infans  catoclminouus  enicitur.  II.  Quidsitrate- 
chumcnus.  111.  Cur  e.T.sufllatur.  IV.  (^ur  cxorcizatur, 
V.  Cur  calcclmiiMMius  iiccipit  sulcm.  YI.  Qmvsit  inter- 
protatio  Symboli  ^«crundum  Lalinos.  Vli.Docreiiulitatc, 
quomodocrcdondumsitinD('UMiPatrciiion)iiipolonlr>iD, 
ot  in  Jksuni  Chnstum  Kilium  ojus  natum  tt  passiim,  ot 
iuSpiritum  sanctum,  saiiotam  lOcclc^iam  caltiolicamyOt 
ca^tera  <iute  soquunturin  eo  Symiiolo.  Vlll.  I)e  scruti- 
nio.  IX.  Cur  tangunlur  dosputo  narosot  auros.  X.  Cur 
pcctus  dc  oloo  ungitur,  vcl  scapului  sij<naiitui',  vul  li- 
niuntur.  XI.  Quid  rsil  abrcnuniiatiu.  Xll.  De  abreuun- 
tiatone  SataniO  ot  omnibus  oporibus  fjus,  atquo  pom- 
pis,  vel,  qn»  opera  diaboli.  ct  pompju.  XIU.  De  sa- 
cramonto  bapiismi.  XIV.  Cur  albis  induitur  vcstibus. 
XV.  .-ursacio  chrismalo  caput  poi-ungitur.  XVI.  Cur 
mystico  togilur  ve.aoiino.  .WlJ.Cur  ab  opiscopo  con- 
iirmetur  [otj  por  manus  imnusitionoin  uccipiat  soptifor- 
niis  ^ratiio  Spiritum.  XVlll.  Cur  corpore  ot  sanguine 
Doininico  confirmotur. 

a  I.  Antiqiius  mos  sorvatur;  quicunquc  eniiu  ad 
aposlolos  credentes  baptizandi  adveniebant,  instrue- 
bantur  et  docebanturab  cis.  et  instructi,  ct  docti  de 
sacramento  baptismatis  et  de  ca:leris  regulis  fidei, 
accipicbant  sacrosanctum   mysterium    baptismatis. 

haptisati  iumus.  In  quibus  verbis  ostonditur  noii  eos 
ignorasse  sacramenti  baptismalis  arcana.  qui  tmpti- 
zabantur.  Sed  et  Uominus  non  utcunque  ait :  Ite, 
baptizate  ;  sed,  ite  et  docete  omncs  yentes,  haptizantes 
eos,  ut  nosse  possimus  primum  instruere,  et  docerc 
eum  qui  baptizandus  esl,  et  postea  baptizare.  Infan- 
tes  ergo,  et  audientes  et  catechumeni  liunt,nonquo 
in  eadem  letate  et  instrui,  ct  doceri  possint,  sed  ut 
antiquus  mos  scrvetur,  quo  aposloli  eos  quos  bapti- 
zaluri  erant  primum  docobant  et  instruebant,  sicut 
Jam  dictum  est. 

u  11.  Catocliumenusautem  audiens,sive  instructus 
interpretatur.Genuticnim  humanumaudii,etinstrui- 
tur  antequatn  ad  baptismum  veniat,  et  quod  per 
Movsen  quondam  au  tierat  :  Audi,  Israet,  Ihminus 
Deusnnusest  El  per  legcm  ct  prophetas  instruebatur 


.  Sed  quia  multa  qu»  ad  baptismiritus  spec-  ^>  IJiide  ait  Apostolus  :  An  iynoratfs,  fratres,  quia  qu 
-identtir  prielermisimus,  non  abs  re  eril  si  his  cumque  haptizatisumusin  ChristoJesu,  in  morteipsi 
criosimus  libellum  Theodulphi  episcoid  Aure-      hantizati  sumus.  In  quibus  verbis  oslondilur  non  ei 


ad  unius  veri  Dei  cultum:  modo  pcr  sacerdotum  mi- 

e  me  hinc  brevitatc,  qua  cogebar  brevisermone  rv  nisterium  et  audiens  efficiatur  [Leff.    cfficilur],  et 

lagnas  expedire,  illuc  temporis  augustia,  qua      [L^g-  ut]  instrui  valeat;ut  relicto  rilu  quocrcaturae 

.  .        j.-_.i 1.1 1  .•..__•_.■       deserviebat,  soli  creatori  Deo  deserviat.    Sic  enim 

catcchumeni  in  Christum  credunt.  ut  adhuc  suapec- 
cataportcnt:  de  quibus  puto  in  Evangelio  diclum, 
qui  dum  crederent  in  Jesum.ipsc  Jesus  non  se  cre- 
debateis.  Quicunque  ergo  a  Joanne  docebanlur,sive 
instruebantur,  quia  baplismum  ejus  poccata  delerc 
non  poterat,  catechumenorum  typhuin  [Ley.  typum] 
pruetulisse  nosccndi  sunt. 

K  III.  In  quorumetiam  facie  asacerdote  pereisuf- 
flationcm  signumcrucisfit,  ul  et  diabolus  fugetur,  et 
Christo  via  pr«»paretur:nlquiillecebrosa  periiuasione 
sua  generis  huinani,  quod  in  primnrdio  sui  spiracu- 
lum  vitse  accepcrat,  liabilator  oral,  ejus  viriulc  et 
sacratissimo  signo,  por  ininislerium  sacenlotum,  ut 
exirc  cogatur,  qui  364  ^^ '"  diseipulos  suos  insuf- 
flasse,  et  Spiritus  immundos  inrrefiaFse  logitiir. 

((  IV.  Und(>ct  ('Xorci/.utur  idem  maligiius  SpiriluSy 
ut  cieat  ct  reeeddt  ab  iilo  piasmato  [Leg,  plasmatej, 


|Uod  jusscras  adimplere  volebam  quod  jussisli. 
jaod  opusntinam  esscttam  efficaritercxpletum 
lest  libentcr  susccptum  !  Uuanquara  ergo  mihi 
Dse  tractandi,  et  Patrum  voluinina  revolvendi, 
isdam  occupationibus  preepedientibus,  facultas 
sappcteret,  et  me  ad  jussionein  implendam 
tas  promoveret,  de  singulis  qufc  mihi  occurrere 
^rant,  celeri  cursu  scripsi,  et  vestrnefraternilati 
ut  si  non  habuerint  responsa  emolumenlum, 
nobcdientiahabeatfructum.Qua^stionesinterca 
ot  ego  te  nossccertussum,  a  rcgali  celsitudine 
unt  factiB  nccessitate  discendi,  sed  studio  do- 
,  ncc.  ut  ipse,  his  absolutis,  de  noscitis  valeat 
i.  363  ^^^  ut  alii  de  somno  desidiosi  corporis 
rum  absoivoDdarum  utilitatem  valcant  excitari; 
>e  cui  hoc  semper  familiare  est,  ut  eierceat 
iles  ad  sanctarum  Scripturaruni  indagationem 
nam  sobriamque  doctrinain,  oinncm  cleruni  ad 


3SS 


IN  S.  GREGORII  LlB[*iUM  SACRAMENTORUM  NOtiB. 


m 


qaod  jamdiidiim  pcr  pcccalum  primi  hominis  possi-  /^ 
debat.  E\  qiiia  tio/i  eat,  juxta  Apos:olum,  conventto 
Christi  ad  Helial,  nec  sor,ieta%  luci  ad  tenebvas,  egre- 
diebanUir  U»ni»bra},  etlux  rcra  (.hristus  ingrcdieba- 
tur.Qui  et  in  Zacharia  typice  propter  peccata  nostra. 
quo;  in  corporc  suo  poftavit,  sordida  vestimentaha- 
buisse  legilur  ;  ct  increpaiis  Satan  [Leg.  ^atanam] 
Jerusaleui  elcgit  sanctani,  viiielicet  Kcclesiam,  quiB 
est  visio  pacis,  quam  quotidie  prole  nova  fccundat, 
cui  per  prophetam  dicitur  :  Fihitut  delonye  venient, 
et  filin'  tuas  in  latere  suryent.  ICxorcismus  prsetcfrea 
est  serino increpalionis.  Unde in  Actibus  apostolorum 
exorrisla'  fuisse  leguntur,  et  sancta  Kcclesia  inter 
ij^radus  ecclesiasticosHxorcistaruit)  etiam  ministerium 
habet.  Scicndumnamque  est  quia  cum  exorcizatiofit, 
ille  procul  dubio  exoicizatur  qui  et  baptismo  et  t>a- 
luti  lidelium,  et  omnibus  virtutibus  ejus  contrarius 
est.  IIIo  eniin  exorcizato  sive  expulso,  divini  verbi 
condimentum  credentibus  datur. 

c  V.    r^t   idrirco  lii  qui  baptizandi  sunt  salem  in  g 
sacramento   accipiunt,  ut  ejus  gustu  condimentum 
sapienliiL'   pen*ipiant,   ne(|ue   a  sapore  Cliristi  desi- 

ftianl,  et  sint  iiisiilsiet  fatui.  Qui  enim  dixit  discipu- 
is  suis  :  Vosestis  salterrw.  ipse  dixit :  Aemo  mittens 
inanum  suani  in  aratro.  et  respictens  retro,  regno  ras- 
lorum  aptu.:  essepotest,  Utautcin  qui  baptizanturregno 
ccploriim  apti  sint,  el  ne  prwtcrita  peccata  iteranlcs 
respicianl  retro,  et  efficiantur  statua  salis,  ct  rema- 
nentes  insensati  exeinplo  pa^ias  su«'e  alios  condiant, 
dcbent  acci[)ere  salem  sapientise,  ut  quidqui<l  in  eis 
fluxum  et  fluidum  cst  verbi  Dei  sale  curetur.ctjuxta 
Apostolum  memores  esse  uxoris  Loth.  Et  sicut 
ElisaMis  sa!is  iiiiuiissione  sterilitatcm  aquw  curavit, 
ila  nimirum  verus  Klisaeus  hominus  noster  Jesus 
Christus  verbi  &ui  sapore  fluidam  generis  liumuui 
sterilitatcm  ad  dulce.h  fidei  et  bonorumoperum  sa- 
porem  perducit:  cujus  fidei  firmitas  tunc  jain  clare 
iucescit,  cum  is  qui  audierat  solius  Dei  cultiim  esse 
tenendum,  unde  auiliens  vocatus  est;et  instrui  cce-  q 
perat  de  verae  religionis  cultu,  unde  catechumenus 
vocatusest;  et  pcrexsufllationem,etexorcizationem, 
el  maligno  Spiritu  [Leg.  Spiritui]  erutus  est,  et  in 
dalione  salisj;<m  haberec(Ppitguslum  divini  verbi, 
Tradalur  [Ley.  Traditur]  ei  Symbolum,  id  est  veru* 
fidei  inlegra  et  inconvulsa  confessio,  ut  domus, 
prisco  [Ley.  a  prisco]  habitatore  derelicta,  fide  or- 
netur:  et  de  qua  spina;  incrcdulilatis  evulsa^  sunt, 
incipiant  in  ea  verie  fidci  documenta  plantari.  Prius 
euim  evellenda».  sunt  incredulitatis  sua;  vitiorum 
spin.H,  et  postea  plantanda  sunt  fidei  et  bonorum 
operuin  rudimeuta.  Unde  et  Dominus  antefaciemfi- 
lioium  Israel  septem  gentes  »  typhum  [Ley.  typuin] 
vitiorum  lenentescontrivit,  in  quarum  locoin  tjpiio 
]Leg.{y\h)]  virtutum  Israeliticum  populumcollocavit. 
Kt  ad  Jeremiam  prophetam  dicit :  Esse  constitui  te 
hotfie  sujyer  gentes.e  t  super  reyna.  ut  evellas,  et  des- 
trwu,  et  dissipes,  et  disperdas,  et  mlificeSy  et  plantes. 
Prius  enirn  dixit  evulsionem,  et  destructionem,  et  [) 
dissipationem,  et  dis[)crsionem  ;  et  postea  subjecit 
aedificationem,  et  plantalionem.  lit  pereumdem  pro- 
phetam  ait  :  Sicut  viyilavi  super  eum^  ut  evellereinfet 
demolirer,  et  dissijHirem  et  aispergerem,  sic  vigilabo 
super  eos,  ut  wdifirem  et  f.lantem.  Et  hoc  ideo,"  quia 
post  exorcizationem  et  exsufflationeni  Symboli,  se- 
quitur  traditio. 

«  VI.  Quod  Symbolura  Laline  indicium,  vel  si- 
^nuu).  vel  collatio  interf)retatur.  lndicium,quia  per 
id  indicatur  fidei  integritas  ;  signum,  quod  ab  eo 
bene  rctento  et  intellectofidelesabinfidelibusdiscer- 
nuntur;  col^atio,  quia  in  co  apostoli  omnemfideiin- 
tegritatem  coululeruut.Uuod  autem  oinnes  parifidei 
sinceritale  conle  r.'liiiei»:int,  orc  confcssi  siint,  et 
singuli  pruprias  S(M)<enlias  confcrentes  S.vmbolum, 
id  est  totius  fid'>i  collationem  ediderunt.  Disces-uri 
enimabinvicemnonnamfutura!  priedicationis  365 


in  commune  statuerunt,  ne,  locaUter  ab  iDvicem 
didccdentesy  divei^um  aliquid  vel  di.ssonum  pra*di- 
carcnt.  Decentissimum  namqueet  utile  ctat,  ut  qui- 
bus  erat  uua  anima  et  cor  unum  in  Domino.  et  quos 
sancti  Spiritus  afflatus  vegetabat.  unius  etiam  fidei 
confessio  exoruarel.  Nec  enim  dirimi  in  aliquo  vel 
poterant,  veldebebant,  qui  unius  fideivinculonccte- 
bantur.  Plerumque  [Leg.  pleriquc]  interea  Vcrbum 
abbreviatum,  per  Isaiam  proplictalum,  in  Symbolo 
et  OrationcDoininica  intelligi  volunt.  Inalteroenim 
fidei,in  allero  precum  contincturintegritas,  ut  el  in 
duodecim  verbis  duodccim  apostolorum  doclrina.  et 
in  scptem  pctitionibusoinne  contiucaturquidquid  ad 
pra^senlis  el  futura^  vitiE  pertinet  dispensationem, 
Quamvis  etiam  totius  doctrina;  verbum  dici  possit 
abbreviatuin  quia  quod  prius  lex  et  prophetae  conti- 
nebant  in  latitudine  prreceptorum  veniens  Dominus 
pronuntiavit,  et  dixit :  Diliges  Dominum  Deum  tuum 
ex  loto  corde  tuo,  et  ex  tota  anima  tua,  et  'X  totis  vi- 
ribus  tui.^,  et  pivximum  tuum  tanqunm  teipsum.  In 
duobas  mandatis  tota  lex  pendet  et  prophetx.  In  quo 
evidenterprophetas  et  legem  duobus  hissernionibus 
breviavit.  Ha.^c  de  Symbolo  et  nomine  ejus  dicta 
sunt. 

«  VII.  Caiterum  fides  qua;  in  hoc  Symbolo  conti- 
neiur  ita  ab  his  qui  baptizandi  sunt  intelligi  deM, 
ut  credant  in  Deum  P.itrem  omnipotentem,  creato- 
rcm  omnium  visibilium  et  invisibilium,  qui  srilus, 
quia  non  est  de  alio,  ideo  appellatur  ingentus  ;  ct 
Jesum  (^hristum  Filiuin  ejus.  per  quem  oinnia  facta 
sunt,  vcruin  Deum,  Unigenitum,  verumque  Dei  Fi- 
liuni,  non  factum,  aut  adoptivum  ;  sed  genilum.  et 
unis  cuin  Patre  substantia^  atque  ita  per  oinnia 
sequalem  Deo  Patri.  ut  nec  tcmpore,  nec  gradu,  ncc 
potestate  esse  possit  inferior,  tantumque  esse  illum 
qui  est  genitus  quantus  est  illc  qui  genuit.  Oedant 
eliam  eum  natum  de  Spiritu  sancto,  et  Maria  sem- 
per  virgine,  id  est  ut,  Spiritu  sancto  coo|jeraDte,ve 
rum  sibicorpus  ex  Virgine,  id  est  Dei  Fihusassump- 
sent,  ut  qiii  erat  in  divinitate  Dei  Patris  Filius,  ipse 
faclus  sit  in  humanitate  hominis  matris  filius.  Cre- 
dant  etiani  eum  descendisse  ultmio  tempore  pro  re- 
demptione  mundi  a  Palre,  qui  nunquaiu  dcsiit  esse 
cum  Patre;  et  hominem  verum  factum.ut  humanuui 
gcnus  ho  no  liberaret,  et  ipse  qui  ab  initio  felernita- 
tcm  cum  Patrc  et  Spiritu  sanclo  possidet,in  tine  s»- 
culoriim  perfectum  natura^nostrse  hominem  suscepe- 
rit.  et  Verbum  caro  faclum  sit,  assumendo  humani- 
tatem,  non  permutando  divinitatem.  Credant  etiam 
eum  pertulisse  passiouem  et  mortem  non  in  virtute 
divinitatis.  sed  ininfirmitate  bumanitatis;  mortuum 
vera  carnis  morle,  resurrexisse  vera  carnis  resurrec- 
tione,et  resurrectione  sua  spem  nobis  resurrcctionis 
contulisse  ;  ita  duntaxatut  sicut  ilie  tertia  die  resur- 
rexit  vivus  a  mortuis,  ita  et  nos  in  fine  sseculorom 
resurgamus  in  eadem  qua  nuncvivimus  carne.  Cre- 
dant  etiam  eum  in  eodem  corpore  quod  dc  Virgine 
assumpsitet  passionem  sustinuit  et  resurrcxit,ascen- 
disse  in  cGclum,  etin  eodem  et  nunc  esse,  et  ad  ju- 
diciuin  vcnturum  esse,  et.resuscitalis  omnibus,  dare 
aliis  pro  peccatis  supplicii  ffiterni  sententiam,  ahis 
pro  justiti<e  meritis  SBternGB  bcatitudinis  praeiiiium. 
Credantetin  Spiritumsanctum  Deum  verumexPatre 
Filioque  procedentem,  af^qualem  per  omnia  Patri  et 
Filio  voluntate.potestate,  asternitate,  substanlia;nec 
esse  in  hac  sancta  Trinitale  ullos  gradus  quibus  ali- 
quis  inferior  superiorve  dici  possit.  Credanl  etiam 
sanctam  Ecclesiam  catholicam,  id  est  universalem  ; 
non  in  sanctam  Eeclesiam,  ut  credentes  in  Trinita- 
tem.  CredantejusdemsanctseTrinitatis  domum  esse 
sanctam  Ecclesiam;  a  cujuscommunione  discedentet 
schismatici  et  hseretici  vocantur,  sterna  [Leg.  in 
a>lcrna]  dainnalione  ponuntur.  Inejus  ▼erocommuQ- 
nione  perinanentes,t!t  membra Christi  cssc,  ei  romis* 
sioncm  peccatorum  p6rcipei*e,  ul  [Ley.  et]  ad  vitam 


«  De  usurpatione  vocis  iypi  pro  iypho^  et  yice  Tersa,  ]ege  qu9  diximus  lib.  xxiu  Morai.|  num.  Sffi, 


357 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTi£. 


388 


eternain  pcrtinere.  Quiaeigo  parvuli  neciJum  ratione 
ulcnlt^s  \isee  miuiniecaF»ere  possunt,  oportet  ut  cuni 
atl  inlelligibileni  aclateni  pervenerint,  doceantur,  ct 
fi  iei  Sncrainentis,  cl  confessionis  suiu  inysteriis,  ut 
ea  el  veraciler  crednnt,  et  diligenti  cura  custodiant. 
Conrossiuneni  suatn  plane  dixiinus,  (juia  quainvis 
366  i^^^  necduii)  loqui  possint,  pro  iiliset  conlileu' 
lur  et  Joquunlur  qui  tfosde  Javacro  rontissuscipiunt: 
Dcc  iiiinierilo  ;  dignuni  esl  ut  qui  alioruin  peccatis 
obnoxii  sun<,  alioruni  etiain  conlessione  per  inyste- 
riiiiu  baplisiiintis  remis^ionein  originalium  perci- 
piant  peccatoruin. 

«  Vill.Oui  vero  illius  sunt  jain  aHatisut  rationcm 
crclulitalis  suu?  r-ddLTC  possint,  diligenti  exainine 
siTUtandi  sunt,  utrum  veraciter  credaut,  an  alicujus 
faisitatis  in  cis  niacula  celetur,  necdum  [Ley.  nedum] 
aiil  liinore  aut  favore  terrenarum  potestatum,  aut 
(i(i{ii:sitione  quariimdam  rerum  ad  baplismatis  sa- 
cr-iinentuin  ignoranl  bus  ininistris  Ecclesi&e  pervc- 
Diunt,  tradalur  sanctiim  canibus,  tt  mar^^ariltemit- 
tanlur  inlcr  porcos,  et  lupi  ovina  pelle  vestiantur. 
Ilunc  enim  inorem  Eci^lesia  servare  cousuevit,  ut 
(H^r  aliquod  «Jierum  spalium  Jii  qui  in  soiemnitate 
paschaJi  baptizandi  sunt  scrulentur,  ut  instructis  ct 
doctis,  et  simplici  corde  ad  fidem  veram  venientibus 
Tilip  sacramenla  impertiantur  ;  quibus,  ut  aptiores 
inveniantur  baptismatis  sacramento,  et  eorum  fides 
probabilior  sit.  qu^edam  fiunt  corporaliter  quw  spi- 
ritaJi  fjrustu  deguslata  injsticum  quid  et  spiritalesa- 
pianl. 

•  IV.  Tanguntur  itaque  de  sputo  nares,  et  aures, 

el  dicis.  EfTeta :  nares,  ut  Cbristum  in  odore  unguen- 

lorum  sequnnlur.  et  dicant  :  trahe  me,  post  te  curre- 

viMf ;  ct  ouin  Aposlolo  profiteantur  dicentes  :  Chriati 

hony<  ofior  s«m//^  Deo  ;  el   iiliiis  inembra  elficiantur 

Cdi  dicilur  :  Et  otlor  cestiwentorum  tuorum  auper  om- 

ruaaromaia,  Quem  odorem  tunc  bene  babere  poteiit 

Lf'/.  pol.*ruiitJ,  sicut  Maria,  qua*  inlerpretatur  do- 

Diina,sivc  lummatrix,  alabastrum  unguenti,  boc  est 

sacriT  fidei  puritatem,  et  un^ueant  [Leg.  ut  ungantj 

peiies  Jesii,  apostolorum  Yidelicetmonitacomplentes, 

vel  prvdicatorum  quorumlibet,  per  quos  Cliristus 

ioaQibul>il  :  et  domus,  muutlus  videlicet,  sive  univer- 

sitas  sanctae   Ecclesise  eoruin  bona  opinione,  quasi 

quodaiD  dulci  et  suavi  odore.  repleatur  ;  et  quia  plc- 

ruinque  odorissuavilasct  diversa  tbymiamata  disso- 

luti«  el  amatoribus  conveniunt,  isti  e  contrario  et 

coDtiDeiiles,  et  Cliristi  amuLores  elTecli,  illius  soluin- 

s:odosaiutifcruinseinper  ampIectanturodorem.Tan- 

guolur  et  aiires,  ut  audienles  verbaDei,  et  facicntes 

ea,similes  sint,  sccundiim  EvaDgeimm,  i?iro  sainenti, 

(jfti  Tiificnrit  domum  suam  supra  petram  ;  el  spirilali 

auJituseinperspirilaiiaauscultent,  utcum  Daviddice- 

rr  possinl :  Audiamqufd  tojuatur  in  me  Dominus  Deus; 

£l  cunn  Isaia :  Dominus  Deus  aperutt  milii  uurem :  ego 

iutemnoH  contradico,  retrorsum  non  abti^  utqua^spi- 

ritaliter  dicuntur  audientes,  ad  spiritalium  operum 

emulumenta  perveniant.   Cum  itaque  hominus  in 

ETangeliodicil:  (^n  liabet  aures  audiendi,  audiat,  et 

Joanncs  in  Apocalypsi  sua  :  Qui  habet  au>  es  audiendi^ 

•miiatqutd  Domniusdical  Kcclesiis,  bicnonaurescar- 

naJes,  sed  spiritales  quaruntur,  et  per  auriuin  no- 

men  ioterioris  boininis  auditus  designatur.  In  sacro 

eleDim  cloquio  plerumcjue  j)er  mcinbra  corporis  spi- 

ritalis  aDimts  virtutes  intelliguntur.  Quiaergo  divi- 

oi^as  honiineni  assumcns  quoddam  ex  coinmistione 

duarum  subslantiarum  in  una  Dei  Filii  personacol- 

lyriuin  fecit,  unde  genus  humanum,  quod  ciecum  a 

primis   parentibus  natuiu  erat,   illuminaret,  '  non 

[Leg,  nunc]  a  sputo  aures  tanguntur,  ct  nares.  ut  ex- 

ipQeoslinguaiii  muti  tetigerat  etsputolutum  recerat, 

etorulos  vaaii  nati  aperuerat;  nuncper  ministcrium 

itcerdotuin  el  audilum  spirilalem  liis  qui  baptizati 

suot  Iribuat,  et  recte  loqueniJi,  id  est  fidcin  veram 

cooiiLeDdi  facullatcm  praebeat,  et  nares,  quibus  bo- 

■UDChristi  odorem  capiant,  aperiat.  Pectus  enim  il- 

lios  qui  bapluatar  refertum  semper  esse  debct,  et 


A  divini  odoris  noctare.el  spirilali  unctionedelibutum. 
•  X.  Undci^tiam  iii<%  qui  baptizamli  sunt,  peclus 
de  olco  et  scapuhi*  langiintur,  ul  iliius  olei  sanclivi- 
dclicet  Spiritiis  unctionc  liniti  dequo  Aposlolus  ait : 
sicut  unctio  ejus  docet  nus  de  omnibus,  anle  et  retro 
munili.  id  esi  conlra  omniu  pros^era  sive  advcrsa 
sintrircumspccti,  el  crrlestium  animaliumimitalione 
anie  el  retro  ploni  sint  ocuiis,  id  est  praeteritum  et 
futurumrespicienles,salulissu.'i;custodiam  nonamit- 
tant.  Tangitur  eis  pectiis,  367"'  cumDaviddicerc 
possint:  ht  miserirordia  ejus  prwceniat  we.  Tangun- 
lur  scapuia^  ut  cum  eodem  dicant  :  Et  misericordia 
ejus  subsequatur  me.  Id  est,  antcriora,  ut  benc  velint; 
postoriora,  ne  frustra  velint.  Hcfic  autem  velle  et 
perficerc  a  Deo  nobis  datur,  a  quo  osl  omne  datum 
optimum,  et  omnc  donuin  perlectum  Et  quoniam 
in  cordisnomine  sn.'pe  inens  designatur,  sicutest  il- 
lud:  in  toto  carde  meo  eaquisivi  te,  et  in  olei  nomine 
inlelligitiir  unctio  sancti  Spirilus.  siveopcra  luminis 

0  et  miscricordiai,  cordis  lociis  unctione  utrinquemu- 
nitur,  id  est  anterius  et  posterius,  ut  undique  mens 
Cliristiani  et  pinguedine  sancti  ^Spiritus,  et  operibus 
luininis  et  miscricordim  cxuberet. 

a  XI.  Quibus  bene  exubcrut,  si  abrenuntiando  dia- 
bolo,  etoperibus  ejus,  dominationem  illius  asperne- 
tur,  et  jugum  quod  se  premetjat  illius  olei  unctione 
fatiscat ;  et  impleaturillud  proplieticum  :  Co^mputres- 
cel  jugum  a  farie  olei  {Isai.  x).  Abrenuntiare  etenim 
poni  solet  pro  eo  quod  est  sperneic,  rejicere,  con- 
tradicere,  sive  aliud  quidquid  bocverbo  inhoc  sensu 
exprimi  potest.  Quamvis  enim  illius  verbi  quod  est 
?iMn//o  sensusin  promplu  sit  cuin  sinc  prn*positione 
profcrtur,  et  acccpta  prteposilione  inlerduma  sua  si- 
guilicatione  non  longe  receiat,  ut  est  iilud,  narraho 
etrenuntiabo  ;interduiiiveroinnliumsensum  vcrtalur 
ut  est  illud  :  Sic  erijoomnis  exvobis  qui  non  renuntiat 
omnibus  qutp  jmsidet  non  j>otest  meus  esse  discipulus  ; 
abrenuidiare  tamensemper  in  eosensuponi  consue- 

Q  Yit  quem  superius  diximus.  Abreniiniiare  etenim  se 
fatetur  Satana*.  et  omnibus  opcribus  ejus,  ctomnibus 
pompis  ejus.  Quamabrenuutiat:onemrccteconfessio 
saDct«  Trinitatis  scquitur,  ut  ubi  abundavit  pecca- 
tum,  superabundetgralia.  et  ubi  computruit  jugum 
diaboli  a  facie  unctionis  Spiritussancli.  advcniat  il- 
liiis  juguin,  qui  dixit :  Discite  a  me  quia  mitis  sum  et 
humilis  corde,  et  invenietis  requiem  animabus  vestris  ; 
juyum  enim  meumsuave  est,  et  onus  meum  leve.  Sata- 
nas  enirn.  qui  et  diabolus  nuncupalur,  a  fidelibus 
abrenuntiatui\ut  DominoSalvatoriliberiusserviatur, 
quia,  juxta  ejusdem  Domini  vocem,  nemojMtest  duo* 
bus  ilominis  servire, 

c(  XII.  .Abrenuntiatur  etiam  oporil>us  ejus,  quia 
opera  illius  contraria  sunt  operibus  Salvatoris  ;  ct 
quia  illcurmis  suis,  idest  vitiis.  genus  humanum  si- 
bi  subjecit,  Dominus  armis  suis.  idest  virtutibus,  il- 
lum  debellavil.  In  illius  enim  militia,  idest  poccatis 
nustrisy  servitus,  permanens  [Leq.  permanentemj  ac- 

n  ccpit  mortem :  inistius  militiu,  id  est.virtutibus.  ac- 
cipimus  vitam  setcrnam.  Septem  ilaque  principalia 
vilia,  quibus  diabolusgenus  bumanum  infestat,  non 
incongrue  opera  Satanse  dicerc  possumus,  quibus 
opponuntur  septem  principaies  virtutes,  qme  opera 
sunt  procul  dubio  sulutaria.  Nec  minusintcroapom- 
pis  ejus  abrenuntiatur,  q<ua;  utique  opera  sunt  Sata- 
n:i'.  Scd  eo  quasidiscerni  videntiir  a  cuitcrisoperibus 
ejus,  quia  in  ejus  superbia,  cujus  ille  auctor,  et  quuB 
eum  dejecit,  quodammododesignatur  Fompirigilur 
ejus  suntambitio,  arrogantia,  vana  gloria,et  cietera 
hiijuscemodi,  quse  de  fonle  superbia»  proc«»derc  di- 
gnnscuntur.  Pompam  cnim  ambitionem  sivejactan- 
tiam  ot  hissimilia  iuteiligideberoproplielicus  sermo 
domonstrat,  cum  dif*it  :  Vn'  qui  oputmti  estis  in  Sion 
et  con/iditis  in  monle  Samaria',  opltmates  cnitita  popu- 
larum,  inyredietUes  potnpatice  dotnutn  Israel.  Sed  et 
Glemens  Prudentiusdisertissimus  atque  christianis- 
simuspocta  in  huc  si^^uifKMtione  pompam  posuit  in 
libro  Psychomachia,  ubi  ait ; 


359 


IN  S.  GREGORIl  LIB  iUM  SAGRAMENTOROM  NOTifi. 


S60 


Poinpa  ostentatrix  vani  splcnJoris  inani  \ 

Dxiijtur  niidala  p<*plo. 

Quainvis  <»rgo  omiie  pecc^tuiu  superbia  dici  possit, 
quia  quancio  quis  peccul  Dco  qui  pec(*are    proliibuil 
coiitrairevidetur.aliud  tan)cnesldesidIose,aiiudina- 
liliose,  aliud  scienter,  aliud  ignoranter.  aiiud  negii- 
gcnler,  aliud  arroganterpecrare.OuoIil)etautennno- 
do  quis  pcccet,  si  pa»nit(»reconteinnil,in  inagnum  se 
superijiic  i^aralruni  iininergit ;   de  (}uo  nonnisi    per 
confcssiononi  pcccaloruin  suoruni.etemeriiiationem 
moruin,  cl  ralularis  pa>nitenti«Tadmiiiicuiuiii  368 
egredipotost.  Duot)US  enim  modisliomo  Deo8upcri)it, 
cum  nut  piircoptis  eius  inobediens    cxislit.  ea   qirx 
proliii)ila  sunt  commillit.aulcommissapnpnitere  ne- 
giigit.  Undc  sive  hi  qui  baptizandi  sunt,  sivonosqui 
baplismi  sacramentnm  jam  perccpimus.  ante  oculos 
ponfre  debcmus  |iaclum  quod  cum  Deoin  baptismnte 
fit,  uhi  ahrenuntiatur  Satan.e,  el  operil)us  ejus,  ct 
pompis  ejus;  qiiod  paclum  lunc  irritum  tit.  si  aut  in 
tide  quis  pcrmanciido  vitiis,  aut  a  (ide  exorbil.tndo,  B 
idoionim  cullii>us  niit  li:i'resum  orroribus  subdatur. 
«  \lii.  Oui^i  iiMtur  coiistal   parliones  credeiilium 
esse  duas.  uMain  in  qiia   Mlireiiuntialur  diai)olo,    et 
pom|iis  ojus,  ol  omiiibusoporil)us  ojus  ;inaltera  fpia 
sc  credore  coiifitentur  in   Palrom,  et  Kilium,  ol  in 
Spiritumsanctiim  ;oportotliasinoonviiis<-enienlis  in- 
teiihone  leiieri,  et  ut  tonioralo  |/.,e7.  iiitemorale|cus- 
todiri  possinljillius  somper  adjuturium  quinrere  qui 
baptismi  saoramentum  ad  saliitem  genons  humaiii 
oonluiit.  cujus  myslerium,  el  in    voteri  testameiito 
per  Movson  pnoiiguratum  est,  cum  populus  in  iiube 
et  in  mari  baptizatusesl.  et  in  novoper  Moiiiatorom 
Pei  ot   tiomiuum   aperlissime   demonstratum.    Ipsc 
enim  ait  :  (Juoniam  niai  r/M/.«  renntua  fuerit  e.r(inuayet 
Spiritu  mncto,  noa  poteril  introire  in  retjnuniartorum. 
Et  Joaimes  do  oo  ait :  hjtffhaptizo  ros  ;  veniet  aufem, 
elc.  ipM  Fos  bapliznvit  |Id  est,  baptiziihit]    in  Spiritn 
sancto  et  itjni.  i*er  iioc  quinascimur  mundo.renasci- 
mur  Oeo,  ot  qui  per  poccatum  eramus  liiii  ine,  por  C 
craliam  enioimur  tilii  Dei.  Haceiiim  linciioneot  iioc 
lavacro  i^Jcclesia  vegetatar.  K\  ossc  parenlis    proto- 
plasti  mulior  a»diii<ata  esl  ;  ex latere  (^hristi  in  criice 
dormientis  Ecclesia  formala  est.  Profluxerunl  enim 
ex  ejus  lalere  saiiguis  et  aqua,duo  saucUo  Dcoiesiiii 
pra?cipuasacramenla,  ut  in  aitero  consecratio,  in  al- 
tero  mundatioeidem  tribuerolurEcciesiio.  Rogenera- 
murnamque  ox  lavacro.utconsecramuretsanguine. 
Unde  et  ))opulus  mare  Kul)rum  trausiit,  quia  baptis- 
inus  Christi  saiigiiine  con-iecratur.   Ouia   ergo  eie- 
montum  aquic  iii  hoc  mundo  omnibuseiementispur- 
^andi,  vivilioandi,  recreaudi  gralia  aptiiis  esl,    non 
immeritoei  baptismi  dignilas  oonrertiir,  quia  tt  re- 
^cnerandorum  liominum  eflioaoiam  cum  Spiritus  Dei 
111  mundi  primordio  s*ipor  id  ferebatur,  concipiebai. 
ct  purgandorum.cum  ex  laiere  (]hristi  profliierct.  di- 
gnitalemoapiobat.  Perhocetenim  visibile   elemen- 
tum  ros  iila  invisibilis  signatur.  ut  sicut  acjua  [lurga- 
turexterius  corpus,  ita  iatenter  ojus   minislerio  per  D 
Spirilum  sanclum  purilicetur  et  animus.   Invocato 
namcjueDeo,  descendil  Spiritus  sanclus  de  cwiis,  et 
sancliricatis  aquis.  trihuil  eis  vim  purgationis    Indc 
homo  ad  imaginem  roparalus  sanotie  Trinitatis.    ad 
quam  conditus  Fuerat,  expeilitur ;  etqui  velus  in  eas 
per  peccatum  primi  liominisintraverat,  novusex  eis 
per  tlliristi  gratiam  egredilur.   et  Spiritu  gratiaR  in 
niolius  immiitatiis  ionge  aiiudquam  fuoratertioitur. 
Kfcdus  onim  erat  deformilate  pecoatorum,  ibi  rod- 
ditur  pulolier  doalbatioiie  virlutiim.  Nullatonus  ita- 
que  baplismi  myslorium  pcrfici  potest,  nisi   sub   in- 
vocationc  .sanctio  Trinitalis,  quia  et  Dominusad  apo- 
stoio-  dixil  :  Ifc,  idtccfe  omnes  gen/ps,  Iniptizantes  eos 
in  nttmive  l^itris,  et  /''i///.  W  <pirifus  sancli.  El  idom 
Doiiiiiiiis  lior  saorameiilum  iirmavit,  oum  irsuobap- 
tismale  P«itor  diMlanilus  esl  in  voce.  Filius  in   cor« 
porc.  Spiritus   sanctus  in  columhiL'  ostensione.    0 
pr.eclarum  ct  admirabilesacrainentuin,  quoddc  liliis 
jrw  /acit  filios  Dei,  de  Teteribus  noTos,  de  foedis  pul- 


chros  !  in  quo  ct  regcneramur.  et  purgamur,  el  exem- 

plum  iiioriis  Chrisli  imitamur.  Quomodo  ergo  hoc 

exomplum  imitemur  di^^at  Apostolus  :  An  if/noratis, 

in(|uil.  quia  quicumque  baptizati  sumus  in  Chnsto  Je- 

«tt,  in  niorte   ipsius  haytizati  sumus.  ConsepuUi  ergo 

sumus  cufu  illu  per  baptismum  in  morte,  ut  quemadmo- 

dum  resurre.rit  Christus  a  mortuis  per  tjforinm  Patris, 

ita  et  nos  in   nocitnte  vitif  ambulemus.  Moriniur  orgo 

pcocnto,  quaodo  abrenuntiamiis  diaiiolo,  et  omnibus 

qu;o  ejussunt.  ('onsopeiimiir  (^hrislo.  cum  suhinvo- 

calione  sancta?  Trinitatis  sub  trina  mersione  infon- 

tem  iavacri,  quasi  in  quoddam'sepuicrum  descendi- 

mus.  (iOnsurgimus  Cliristo  oum  oxiili  oninibus  pec- 

catis  de  fonte,  369  Tt-^^si  do  sopulcro,  egredimur. 

Sed  iieque  myslorium  triuiii  dierum  ac  noctium,qui- 

bus  in  sepulcro  Jesus  fuisse  logiliir,  prwtcritur,  cuin 

invoti  [Letj.  invocataj  sanota  Trinitatc.   qune  utique 

vcra  iux  est,  in  fontom  de^cendiinus.  Lux  est  enini 

Patcr,  et  in  iumino  ejus.  qui  est  Filius,  iunien  vide- 

mus  Spiritum  sanctnm.  Facimus  autcm  et  tres  noo- 

tes.  cum  tencbrarufn  et  ignorantia?  paire  \Leff    pa- 

tri]  una  commendatio[/^f>r/.  cum  inondaoio].  quod  ex 

eo  natum  osl,  quod  iiieudax  est,  siout  et  pater  ejus, 

contradirimiis.  Sed  ot   terlio  iooo  spiritum  erroris 

deslruimus,  qui  inspirat  p>eudoprophetas,  iil  dicant: 

ll.ocdioil  Dominus.  quos  Dominus  non  niisit.  Destrui- 

mus  enim  hii>c.  et  conculcamus,  si  oonscpulti  sunnis 

Christo.  oliam  sociiudum  illud  quod  ipse  dicit  :  Ecce 

dedi  robis  fMfestalem  calcandi  super  serpentes  et  scor- 

piones,  et  super  omnem  virtutem  mimici,  Quictsingula 

ita  sunt  rontraria  sanotae  Trinitati.  ut  nox  diei.  cl 

teneline  luci.  ut  mendaoium  veriiati.  Fons  quoqtie 

ba[)tisiiii  similitudinem  gorit  sepuicri  Christi.  quod 

novuiii  fuisse  legitur.  Quia  quicunqiic  in  coconsepe- 

litiir  Cliristo,  et  ei   consurgit.  .sooundurii  eumiiem 

Apostolum.  in  novitate  vitip  ambulare  debet.  Cujas 

fontis  septcm  gradus.  tres  in  doscensu  tres  noctes, 

et  lri's  in  asoensu  Ires  dies  signifloare  videntur.  de 

quibus  superius  dictum  cst.    Septimus  vero,  qui  et 

qiiarlus,  ilto  est  dequo  quidam  ait :  Et  asppctus  quar» 

ti  simiiis  Filio  I)ei,  qui  fornacem  ignis  exstinguit.  qui 

cst  stabiiimentum  pedum,    fundamentum   aqua*,  in 

quo,  juxta  Apostoiuin,  inhabitat  omnis  pienitudo  di- 

vinitatis  corporaiiter.  Idcirco  autem  baptisinus  noD 

iloratur,  quia  et  Christus  non  amplius  quain  semel 

moritur.  Peooataonim  qua>  post  iiaptismiim  commit- 

tuiitur  p(:nnitentii£  lacrymis,  eieemosynis,  et  ciPteris 

honorum  operuiii  oxhiI)itionibus,  nonbaptismatisite- 

rationedelonlur.  DominicoiotoreacorpoH  scpcliendo 

mundissimu  linleamina,  et  aromata  ad}iibentur,qaia 

et  isqiii  Ciirihto  consopeliri  desiderat,  si  jam  a.'tas 

perinittit.quamvismortuussitperoriginalepeccatum, 

qiiod  adhuoportat.  debet  tamenbonorum  operumex- 

hibitione  fragrare.  mundis  indui  vestihus,  dequibus 

prophota  sacerdoles  indui  orat  ciim  dixit  :  Sarerdote$ 

tui indimntur  justitiam.  Si  ergo  antcquain  rennscatuTi 

el  originali  peccato  purgetur,  et  Christo  consepelia- 

tur,  debet  fragrare.  odorem  prn3stare.  et  miindissimis 

vestibiisindui;  quanto  ma^isrenatus,  purgatu9,Chri' 

sto  oonvivificatus,  in   novitate  vitte  ambulans,  noTt 

creatura  effeotus,  et  odoris  fragrantia  exuberare,  et 

candidorum  voslimentorum  claresoere  debetnitorel 

«  \1V.  Ut  ergo  nos,  qui  mundo  morimur,  Christo 

consurgimus,  bonorum  opcruin  nitore  induamur,  et 

ca*lostium  gaudioruin  speconfirmemur.  decentissima 

ralione  angolus  qui  eius  rt>surrectionein   nuntiatin 

albis  vestibus  sedore  dcscribitur  ;  et  qui  ejus  reditum 

nnostolis  nuntiant  inalbis  vestibus.  apparent,  etnoi 

albis  postbaptismum  induimur  vestibus.ut  munditiam 

teneamus  in  oporo.quam  accepimusinregeneratioDef 

servantes  ct  nostrain  ionovationem.  cl  angoii  splen- 

doris  dccorem  [Lcff.  utj.  dentur  nobis  singuls  stola 

alhip,  spes  vidolicot  immortnlitatis.  et  flpternspfelid- 

talis.  iit  cuiii   propliela  dioerc  possinius  :  (MUHdeni 

guudebo  in   Domino ;  ct  riruUavit  Spiritus  meui  ni 

I)eo  meo,  qnia  indnit  me  testimentum  salutU,  ti  Mfi^ 

mentum  jusiitim  cireumdedil  m§.  llle  ▼estimenta  iitt 


361 


IN  S.  GRE60RII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTifi. 


36i 


nos  custodire  faciat,  qui  ea  dedit,  ut  de  nobis  dici  A  eiornetur,  et  unctione  sacrosancti  chrismatis  linia- 

•  _  ■•»  I»  m         g  .  ■"1  ■  ■  4«»  II  1*         1*1*  •  1*  0**4. 


po!!»sii  quod  in  Apocaljpsi  scriptuin  est  :  Beatus  qui 

vigilat,  etcustodit  veslimtnta  sua.  (juia  ergo  omDiain 

baptisiiii  ratione  redoleiit  niysleriis,  etexuberanlsa- 

craiuenlis,  opportunum  erat  ut  novus  homo   nova 

acciperet  vestiinenla,  et,  pur^atus  veteris  noxic  col- 

luvione,  candidarum  Testium  induereturnitore.Moy- 

ies  enim  Aaron  et  Glios  ejusprius  aquis  lavit,  et  post 

lineis  induit  Yestimentis.quia  et  noster  verus  Mo^ses, 

qui  populum  de  iEgyptia  servitute,  de   gcnlihtatis 

videiicet  errore  liberat,  qui  estModiator  Dei  et  homi- 

Dum,  sui  nos  inenarrabili  sacrauienti  unda  purificat, 

etbonorumoperuni  indumeotis  ciornat.Cujusracies, 

maairestatio   videlicet  Divinitatis  ejus,  testimonio 

iegis  et  prophetarum  in  monte  Ecclesiie,  utsol,  res- 

plendet,  et  vestimenta  ejus,  id  estsancti  omncscffi- 

ciuntur,  sicut  3J0\una.[Leg.  lana]  alba,  tcI  sicut 

Dix.  Cui  cum  Apocalypsi  gratias  agamus,  gui  lavit 

Dos  a  peccatis  nostris'  in  sanguine  suo,  et  fecit  no- 


tur  :  quihus  ctiam  scptiformis  gratite  Spiritus  per- 
chrismatis  unctionem  conceditur,  ut  non  sohim  san- 
cti  Spiritus.  qui  uiiius  est  cum  Patre  et  Filio  sub- 
stantiae,  sed  totius  sanctae  Trinitatis  habitaculum 
efGci  mereantur. 

«  X\il.  Quod  ergo  presbyteris  baptizatos  chris- 
mate  ungerelicet.Spiritum  vero  sanctum  per  manus 
impositionem  traderenoolicet,  antiquus  istc  mos  ab 
apostolis  Ecclesi»e  est  traditus.  Sic  enim  scribitur  in 
Actibus  apostoloruni :  Factum  est  autem  cum  ApoUo  es- 
set  CorinthiMt  Paulus,peragratis  superinribuspar' 
tibus,yeniret  Ephesum  et  invenissetquosdamdiscipu' 
tos,  dixitque  ad  eos :  SiSpiritum  sanctumaccepistis 
credentes  ?A  t  iUidixeruntadmm :  Sed  neque  Si  Spi- 


baptizavit  baptismopce- 

nitentiatpopulum  dicens  in  eum  qui  venturus  est  post 

8trum~[Lfp.  nosj  regnum  sacerdotes  \Leg.  et  sacer-  ^ipsumutcrederent,hocesty]\inJesum.IIisauditis 


dotes]  Deo  et  Patri  suo,  cui  est  gloria  in  sa3cula  sse- 
cnlorum.  Uoc  el  enim  regDum,et  sacerdolium.et  visi- 
bilichritaiatis  unguento  per  ministcrium  sacerdotum, 
et  iuvisibili  Spiritus  sancti  gratia  a  Domino  linitur. 
«  XV.  Cujus  unguenti  sacramentum  a  Moyse  pri- 
mom^jubeote  Dommo,  in  Exodo  logitur  compositum, 
etin  Movo  Testamento  a  Domino  veraciter  declara- 
tum,  qui  unctus  est  a  Patre  oleo  laititia  praB  consor- 
tibus  tuis  [Leg,  suisj,  cui  non  ad  mensuram  dat  Dcus 
Spiritum  ;  quoniam  in  ipso  habitat  omnis  plenitudo 
Divinitatis  corporaliter.  Ipsi  enim  Ecclesia  dicit  : 
Oleum  effumm  est  nomen  tuum,  ideo  adolescentulds  di- 
Itxerunt  te.  Quia  yidelicet  et  a  chrismate  Christi,  et  a 
Ghristo  Christianorum  nomen  exortum  est.  Ante 
tdventum  etcnim  ejus  rcges  solummodo  ungebantur 
et  sacerdotes,  qiii  etiam  Christi  vocabantur;  post 
idTenlum  >ero  ejus  non  solum  reges  et  sacerdoles, 
led  omnis  hac  unctione  consecratur  Ecclesia,  quia 


baptizati sunt  in  nomine Domini  Jesu ;  et  cumimpo- 
suissetmanus  Paulus,  venit  Spiritus  sanctus  super 
eos.et  loquebantur  Imguis^et  prophetabantiiem  alio 
loco:C«m  audissent  apustoli.qui  erant  Hierosnlymis^ 
quia  reccfdt  Samaria  verbum  Dei,miserunt  ad  eos  Pe- 
trumetJoannem  :  quicumvenissent,  oraverunt  pro 
ipsts,ut  acciperent  Spiritum  sanctum ;  nondum  enim 
in  quemquam  illorum  venerat,  sedbaptizatitantum 
erant  in  nomine  Domini.  Tunc  imponebant  manus  su- 
peritlus,  et  accipiebant  Spiritum  sanctum.  Denique 
sciendum  est  quiasicutcaeterabaptismatissacramenta 
persacerdotes  visibiliter  Gunt,  pcr  Deum  invisibiliter 
consecrantur,ita  nimirum  et  Spiritussanctigratia  per 
impositionem  manuum  et  minislerium  episcoporum 
fidelibus  traditur.  Presbyteri  vcro,  licet  sint  sacer- 
dotes«  pontiGcatus  tamen  apicem  non  habuit.  Hoc 
autcm  solis  ponliGcibus  deberi  ut  vel  signent,  vel 
Paracletum  Spiritum  tradant,  non  soium  consuetudo 


constateam  esse  regnum  etsacerdotium,  et  filiosejus  q  ecclcsiasticademonstrat,  verum  etsupcrior  iila  lectio 


reges  et  sacerdotes.  Baptizatorum  itaque  capita  chri 
imate  lininntur,  et  [Le^.  utj  in  regno  et  sacerdotio 
EcdesiflB  d  Hibuti.  et  Christiani  nominis  pra^rogativam 
iccipiai  i^  et  ejus  membra  qui  eos  redemitet  eorum 
ctpoi  eni  effici  valeant. 

«  XVI  Quia  igitur  irlem  Rcdemptor  nostcr  Rcx 
atcuiper  Prophetam  dicitur  :  iiegnum  tuum,  Do- 
mim,  rtffnum  omnium  ssBi-ulorum,  et  dominatio  tua  in 
m»i 4fenerattone  et  generationetn,  qui  diaboluiu,mor- 
tem  et  mundum  mirifice  triumphavit ;  et  sacerdotes 
[Leg.  sacordos  est],  cui  per  eumdem  Prophetain  di- 
citur  :  Tu  es  Sacerdos  in  aternum  secundum  ordinem 
)ielchiteiiech,  qui  se  Deo  Patri  in  sacriGcium  obtulit ; 
decentissiiDuui  est  ut  sancta  ejus  Ecciesia,  qua^  utique 
corpus  ejus  est,  et  regnum  sit  et  sacerdotium,  et  nos 
io  ea  regenerati,  qui  ejus  membra  suiuus,  reges  si- 
mus  et  sacerdotes :  reges,  ut  et  contra  diabolum  viri- 
liter  dimicemus,  et  administrationem   vitte  nostrne 


Actuum  apostolorum,quue  asserit  Pet rum  ct  Jounnem 
esse  directos,  qui  jam  baptizatis  tradcrent  Spiritum 
sanctuin.  Nam  presbyteris,  sive  absentibus  sive  prae- 
sentibus  episcopis,  baptizare  ct  baptizatos  chrismate 
ungnere  licet,  sed  quod  ab  episcopo  fuerit  consecra- 
tuin  ;  nec  tamcn  fronteui  ex  eodoin   oleo  sigoare. 


numen  mysterium,  in  quo  summa  perfectio  inlelli- 
gitur.  Estenim  compositus  cx  toto  primo  pari,et  loto 
primo  iinpari;  ex  toto  primo  pari,  qui  dividi  potest,  et 
exlotoprimo  impari,quidividinon  potest.Habes  cnim 
in  soplenario  [Leg.  ternaris]  inysteriuin  Trinilatis,in 
quaternario  Evangelii.  Sive  enim  tres  per  quatuor, 
sive  quatuor  per  Iresmultiplicenlur,  ad  duodenarium 
numcrum  surgit.  Quia  niysterium  sanctae  Trinitatis, 
et  doctrina  Evangolii  pcr  duodcciinapostolos  in  qua- 


idmirabili  dispensatione  gubcrnemus;  et  sacerdotes,  q  tuor  mundi  parles,  Urientem  vidolicct  et  Occidentem 

otinlemplo  Deisaneto,  quodsumus  Dos,aUare  fidei      Septenlrionein  et  Mcridiem  derivata  est.  Ilic  cnim 

«dificantesbonorumoperuineihostiaspaciGcas  ofTe-      numerus  in  sacro  eloquio  pro  perfectionc  poni  con- 


nmos,  et  cum  Apostolo  dicamus  :  Benedictus  DfuSy 
H  Pater  Domint  nostri  Jesu  Christi,  qui  bencdixit  nos 
nomni  Benedicttone spiritali  tnccelestibus,  inChristo. 
De  qno  altari  fumus  Orationum  nostrarum  ei  quotidie 
iscendat.  juxla  illud  quod  ait  Propheta  :  Dirigatur 
oraiio  mta  sieut  incensum  in  conspectu  tuo,  (^apita 
kaque  eorum  qui  regenerantur  ex  aqua  et  Spiritu 
lancto  mvsUco  velamine  tegunt,  ut  eis  per  Petrum 
dicatur :  Vos  estis  genus  etectumy  regale  sacerdotium^ 
gtnssancta,  popuius  acquisitionis,  Ut  hoc  velamine,  et 
diadema  regium,  et  sacerdotalis  capitis  velamentum 
ngnificetiir ;  et  quia  per  caput  mens  plerumque  in 
ncro  eloquio  accipi  solet,  juxta  iilud  :  Respicite  et 
lewUe  capita  vistra,  mens  renatorum  et  rogit^e  digni- 
Utis  habeal  ornamenta,  et  sacerdotaiis  verticis  ha- 
beat  tcgamentum,  otet  contra  vitia  sacerdotali  vela- 
~'      maniatury   et  virtntum   gemmis  spuritaliter 

Patrol,  UUYIU. 


suevit.  Cousummatis  enim  Deus  operibus  suis,  sop- 
tiino  die  rcquievit.  Et  Enoch,  qui  septimus  est  ab 
Adam,  cum  Doinino  ambulavil,  et  cjus  translatio 
spein  nobis<etern(erequieicontuIit.  Undcotjubiheus 
annus,  in  quo  p  onaria  roquies  signatur,  septein  hcb- 
doinadibus  conlicitur.Septios  enini  septem  GuntxLix, 

Sui  monade  addito  nostra'  adunationis  impletur. 
ujus  numcri  perfecLioMcm  Propheta  commeudHt, 
cuiii  dicit  :  Septies  m  die  Inudem  dixi  tibi.  Qiiod  in 
alio  Psalmo  quasi  exponens  aperit,  cum  dicit  :  Sem- 
per  taus  ejus  inoremeo.  Nam  ct  Joannes  iu  Apoca- 
lypsi  sua  quod  septein  scribit  Ecclosiis,  gcneralitcr 
universjp  catlio!iciP  ore  liturscripsisse  Eociesire.l^nde 
ipse  ail :  Qui  habet  aures  awHen/li  audiat  quiU  Spi- 
ritus  dicat  Ecrlesiis., 

«  De  septonario  interea  numero  qui  in  quibusdam 
Scriptura  locis  universitatem  seu  perfectioncm»  iu 


363 


IN  S.  GREGORll  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiB. 


364 


quibusdani  vcroseplirormisgrAliaBspiriluin  significat, 
rnnlta  el  in  Vetori  el  in  Novo  Testunu*nlo  hahenlur, 
qu.T   persoqui  lon^'um  est.  Nunc  videamus  qunliter 
Isaias  propheta  ejusdem   Spiiitus  septiformis  dona 
enumeret,  Cum  cnim  de  (^hrislo,  qui  csl  virga  virlu- 
lis  Domini,  prophetarct,   ait  :  Eijredieiur  virga  de 
radire  Jesse,  et  /los  dr  rndice  cjus  asrcndel,  et  re- 
quiescct  supereum  Spiritus  DcimiriiySpijitussapiCTi' 
tix  ei  intelLectus,  Spiritus  cnnsiln  et  lortitudinis, 
Spi7*itusscientise  et  pictatis,  et  replebit  eurn  Spi^itus 
imiorisDomiui.  Superhuncflorem.quidevirfraJesse, 
id  esl  beatfp  Mari.e  sempcr  vir^inis  partii  egressusest, 
requicvil  Spiritus  nomiiii.  Quia  in  ipso  complacuil 
oinnfMnpIeniludinemdivinitalisliabilarecorporaliter. 
Nequaquam  per  parentcsr/^^?/;.  parlesj,  ut  incaeteris 
sanclis,  quibus  alii  datur  scrmo  supientia^  alii  sermo 
scicnliu',  alii  prulia  virtulum,  et  caUera  quibus  uni- 
cuique  datur  sccundum  mcnsuram,  sed  plenissime. 
Unde  et  Apostolus  ait  :  N^m  ad  mensuram  dat  /)eus 
spiritum.  Kt  propheta  :  Eccepuer  meus  quem  eleiji, 
electus  meuSfin  quo  372  complacuU  animx  mcee  ; 
ponam  Spij^Jtum  mcum  supcr  eum,  judirium  yenti- 
busp7'oferet.\]i  eniin  in  eo  pi-rpetua  lmbitatioriere<juies- 
ceret,  ad  eum  venit.  juxta  Joannis  Baptistte  teslimo- 
nium,  quiait :  VidiSpiritumdesccndcntetnj  quasico- 
luvibam,dec(PlOtCt  mansit  super  eutn^et  ego  nescwbain 
illum;sed  quindsii  me  baptizare,iHem>hidixii:  Su- 
per  quem  videi*is  Spiritum  descendcntem .et  mnnen- 
tim  supereum.ipseest  qui baplizat  in  Spintu  sancto. 
Qui  Spiritus  Domini  «  adimpleatur    et  Spirilus  sa- 
pientiaj  \Forie  Leg.  qui  Spiritu...  Spiritu  sapientiae], 
quiadeChristo,  qui  est  sapientia  Dci,  scriptum  est  : 
Omniaperi))Sum  factasunt .  et  sine  ipso  factum  est 
nihil;ei  Psalmis  [teg.  in  Ps.Jcanitur:  Quam  magnifi' 
catu  su7it  opera  tua!  l)omi7ie,omnia  in  sapientia  fe- 
cisti.YX  in  alioIoco.ubiTrinitasaperledcmonstratur, 
scriptum  est:  VVr^o  Dominicipii,  firrnatisuuttetSpi 
ritu  07'is  cjus  omnis  virtus f^o/^M^/.Quiaper  Christiim, 
qui  est  Verbum  Domini,  id  est  Putris,  de  quo  scri- 
plumcst:  In  prinripio  eiat  Verbum,  ccpli,  videlioct, 
sancti  pra^dictores,  qui  cnarrant  gloriam   Dei,  facti 
sunt,  et  Spiritu  sancto,  qui  est  eorum  consubslan- 
tialis,  qui  ab  utroque  procedit,  omnis  viitus  eorum. 
Quia  omnium  sancforum  ornatus  Spiritus  sanctiins- 
piralione  substat.  Et  Apostolusscribit :  Ch7'isfus  Dei 
virtus,  et  Deisapientia.  Ktin  Proverbiislegilur  :i)ei/s 
in  safientiasua  fundavit  tei'7'am.et  pai^avit  rielos 
in  p7'udentia.  Et  quomodoidcm  sermo  Onmini  voca- 
lur  lux  et  vita  ct  resurrectio  ;  sic  Spirilus  sapienticB 
et  intellectus.  consilii  et  fortiludinis,   et  scientia»  et 
pietalis,  ac  timoris  Domini  nuncupatur.  Non  quod 
diversiis  sitjuxta  differenlias  nominum.sod  unusat- 
que  idem  cunctarum  vlrtutiim  fons  sil  alque  piinci- 
pium.  Absque  C.hristo  igitur  nec  sapiens  quis  esse  po- 
tcst,  necintelligens,  nec  consiliarius,  nec  forlis,  nec 
cruditus,  nec  plenus  timoroDomini.  fct  Ijocsciondiim 
cst,  quod  Spiritiis  Domini.  sapicntia»   ot   intelloctus, 
consilii  et  fortitudinis.  scienti;oet  piotatis.ac  timoris 
Domini,  id  estsoptenarius  nunierus,quiseptomoculi 
in  uno  ia{'ide  dicuntur  Zacharia;,  roqiiie^cat  super 
virgam  ac  florem  qui  doJesse,  ac  pcr  hoc  [Leg.  hunc] 
stirpe  David  surrcxit.  Hunc  cuim    Spiritum,    qui  a 
Patre  Filioque  procedit,  idom  Dominus  apostolis,  et 
por  apostolorum  et  eorum  successorum  ministerium 
saiictip  suffi  tribuit  Kcclesi?r  :  cujus  dona,  quanquam 
exiniius  [L^f/.    eximii]  *>  5piritus  fontc    procodant, 
vidonturquodammodo  quasdamhaberoproprietates. 
Aliud  enim  ost  sapere.  aliud  intclligere.  (Juia   multi 
eeterna  qui<Iom  sapiunt,  scd  ha*c  intolliporc  minime 
possunt.  Sapientia  ergo  mentom  qram  insederit  de 
a*tornoru!n  spe  ^  ieternitndine  replot.  Intelleclns  eo 
quod  secreta  pcnetrat,  cor  quod  teligerit,  reficiendo, 

■  Legendum   appellafur,  ut  in    Kditione  Sirmondi. 

b  Legeuduu'  er  wntfM  Spinius  fonie, 

c  Lege  et  ciHitudine. 

d  Iq  Ed.   birio.,   quem   bonitale  creavit,  justitia 


A  ejus  tenebras  illustrat.  Consilium  dumcsse  aliqueoi 
priLcipitem  prohibet,  rationc  animum  repiet.  Forti- 
tudo  vero  cum  adversa  non  metiiit,trepidanti  menli 
fidiiciam  pra>.bet.  Scientia  cum  i^norantiam  fugat, 
lumine  suo  cum  qucm  repIeveriliilusfrat.Pietas  mi- 
sericordijf»  operibus  eum  quem  repleveril  exuberare 
conccdit.  Timor  dumpn  mit  mentem,nede  praesen- 
tibus  superbiat,  de  futuris  illam  spei  refoctione  con- 
fortat.  Sic  enim  quodam  adminiculosiii  invicemsibi 
succurrunt,  ut  dum  alia  alioe  suffragatur,  vitsB  ordo 
et  status  decentissimecomponatur. Miuorquippeest 
sapientia  si  intclioctu  careat,  et  valde  inutilis  intel- 
loctus  ost,  si  ex  sapicnlia  non  subsistat,  quia  cum 
altiora  sine  sapientiie  pondere  penetrat.  sua  iilum, 
levitasf  ra  vius  ri:iluram  levat.  Viteest  consilium,  cui 
robur  tortitudiiiisdecst,  quia  quodtractandoinvonit, 
carens  virjbususquead  perfectionem  operis  nonper- 
ducil ;  ct  valde  fcrtitudo  destruitur,  nisi  per  con.^i- 
lium  fulcialur,  quia  «luod  [l.eg.  quo]  plus  se  posse 

B  conspicit.oo  virtu.s  sineralionisnio<Jerationcdeteriu8 
in  pnuccps  ruit.  Nulla  cstscientia.  si  utilitalem  pie- 
tatis  non  habet,  quia  cium  bona  cognita  exsequi  ne- 
gligit,  sc  adjudiciumarctius  stringit. Etvaldeinutilis 
est  pietas,  si  8cientii'n  disoretione  caret,  qaia  dum 
nulla  hanc  scicntia  iliuminat,  quomodo  niisereatur 
ignorat.  Timorquoquoipse  has  etiam  virtutessi  non 
habuerit,  ad  nullum  opusprocul  dubio  bonfpactionis 
sur^^it  ;  373  /I"^  ^"*"  ^^  cuncta  trepidat,  ipsa  sui 
formidine  bDiiis  omnibus  torpens  vai^at. 

Summopcre  itaquc  observandumcst,  el  ipsiussan- 
cti  Spiritus  adjutorium  implorandum,  ne  sapientia 
elevet ;  nc  inlellcctus,  dum  subtilitercurrit,  aberret; 
ne  consilium.  dumse  multiplicat, confundat  ;  nefor* 
titudo,  dum  fi«lucianipn*bet,  pra^.cipitet  ;  ne  scicntia 
dum  novit  ut  ILcq.  etj  non  diligil,  inflet  ;  no  pietas, 
dum  se  extra  rectitudinem  inclinat.  intorqueat  ;  ne 
limor,  dnm  plus  justo  Irepidat, in  desperationisfo- 
veam  mergat. 

Q  Sciendum  sanc  quod  hm  donorumspiritaliumdis- 
tributiones  in  corpore  ('.hristi.  quod  est  Ecclcsia,  his 
fuloiantur  adminiculis ;  in  eo  voro.  qui  est  fons  luini- 
niset  origobonitatis.pIeneatquepcrfecte,incompara- 
biliter  atqueinefl^abihtorre^nonl.  Sapientiafnamque, 
qufp  et  in  Virfjinis  utcro  siui  corpus,  et  in  mundo 
Krclesiam  jfdificavit.  habet  Spiritum  sapientite,  quo 
omnia  sapicntcr  ;  inteIligentia?,quo  cunctaarcanase- 
crotoriimrimatur;consilii,quocunctacummagnadis- 
ponsationegerit,  quia  est  magni  consilii  angelus  ; 
forlitudinis,  quia attingit  omnia  a  fme  usque  ad finem 
forlitcr,  et  a  nullovinci  potcst  ^scientia^,  quia  nihil 
i^norat,  cxcontis  his  quibus  dicturus  est  nescio  vos; 
pictalis.  qiiiahominom,  ^  quem  bonitatem[/^e^  per 
bonilatcni]  croavjt.  in  jiistitiadaninavit..pietaterede- 
mit  ;  timoris,  propter  oos  qui  timore  Domini  indi- 
gent.quia  parvuli  sunl,  quibus  pcr  prophetam  dicil: 
Vcnite,  filii,  audite  me,  timoiwm  Dointnidocebovos, 
Quia  erf  o  illc,  ad  infirma  nostra  dcsccndcns,  exioa- 

Q  nivit  somotijisum  :  formam  servi  a<^cipiens,humiiia- 
yit  semeli[>sumusqueadmortem,et  inclinavitsemet- 
i|)sum.  iil  nos  jacentes  ad  .sc  origeret,  non  inconve- 
nicnter  Spiriius  Domini,  qi.i  supcr  eum  requiescit, 
a  sapicntia  in<"ipit,  et  pcr  decentissimos  gradas  ad 
timorcm  usque  doscendit.  Nos  vero  a  timore  quem 
foras  charitasiniltit,  venientes  ad  timoi-em  castam 
qiii  pormanet  in  SHPcuIum  sa?culi,  «  pervenimas, 
ad  pictatem  [Leg.  a  pietatt»],  ut  pietatis  operi- 
bus  exornati  veniamus  ad  scientiam  non  oaaB 
inflat,  scd  quam  charitasapdificat,  a  scientia  ad  fo^ 
titudinem,  ut  scientisedccore  exornatifortitercontra 
vitla  dimioemus  ;  a  fortitudine  ad  consilium,  utea 
quvp.  fortiter  agimus  consilii  gravitate  muniamus  ;at 
actibus  Dostris  consilio  obtemperatis  [Leg,  attempe- 

damnavit. 

«  Lectio  baec  mihi  prseferenda  videtur ;  Deque  plar 
cet  notata  in  margine  animadvereio. 


365 


iN  S.  GREGORII  LlBimM  SAGRAMENTORUM  NOTiE. 


366 


ratis,  ad  arcana  iniellectus  intrantcs  ad  eam  venia-  A 

mus  sapicntiam  quie  initium  habet  timorem  Domini, 

otsapienlcromnia  complentes.  etinteilcctum  bonum 

facicndo  hal>entes,  illi  sapientiip  admitii    valeamus 

pcr  quam    tacta  sunt  omnia,  quu;  ct  ante  Sipcula  a 

Petre  inefTahiliter  geniia  est,  et  in  fme  s^ijculorum 

carnem.  nostne  salutis  causa.  dignata  cst  accipere, 

cum  carncm  Gdelibus  suis  edendam  tribuit,  cum 

dixit  :  A'fxi  manducaveritis  carnem  Filii  hominix,  et 

biberitis  ejus  sanguinem,  non  habebitis  vitam  invobis, 

«  XVIII.  Propter  hanc  vitam  adipisccndam  ei  ba- 

plizainur,  et  ejus  carnc  pascimur,  el  ejus  sanguine 

potamur.  Quia  nequaquam  possumus  in  ejus  corpus 

transire,  nisi  his  sacramenlis  imbuamur.  Sicenim 

ipse  ail  :  Caro  mea  vere  est  cibus,  et  sanguis  meus  vere 

tii  jiotus  ;  et  qui  manducat  meam  carnem  et  bibitmevm 

$antjuinem,  in  me  manet,  et  ego  in  eo.  In  illo  esi  enim 

saeriliciuni  salularc.  Uuod  et  in  vetcri  testamento 

Melchisedech  rex  Salem  in  tvpo  corporis  et  sanguinis 

Domini  oi)tulit,  ei  in  novo  idom  Mediaior  Dei  ei  ho-  B 

minum  antcquam  tradcretur,  adimplevii.  cum  acci- 

pienspnnem  etealicem,  et  benedicens  ei. .  ei  iradens 

discipulis  suis,  h.'ec  in  sui  commomorationem  ficri 

praprepit.  Hoc  ergo  raysierium  offerre  de   sacriGcii 

relictis  ac  Gnitis  veieribus  hostiis  Kccicsia  celebrai, 

ofTerens  panem  propter  panem  vivuin  qui  de  ccelo 

descendit,  vinum  pro  eo  qui  dixii  :    Ego  sum  vitis 

ttra,  et  [Le^.  ut]  per  visibilem  sacerdotum  oblaiio- 

Dcm,  et  visibilem  [Leg.  invisibilem]  Spiritus  sancii 

consecrationem.  panis  et  vinum  in  corporis  ei  san- 

guinls  Domini  iranseantdigniiaiem.  Cui  sanguini  ad- 

miscetur  aqua,  sive  quia  de  laiere  Domini  cum  san- 

ginne  tluxit;  quia,  ui  majores  intclligi  volunt,  sicut 

pt?r  vinuin  37  4'*^'*^^^^^*  ^^^  ^^  pcraquam  populus 

rigniticatur.  Viuum  enim  ei  aqua  inseparabiliter  in 

calioc  miscentur.  quia  et  Eeclesia  capili  suo  inscpa- 

rabiliter  injuncto  cohffirei.  Morem  ergo  accipiendffi 

Eucharistiif!  a  Domino  traditum  Ecclesia  tenet,  ut 

cunj  ex  aqua  et  Spiritu  sancto  quis  renascitur,  cor-  [) 

pore  Uomini  pascatur.  et  sanguino  ejus  poteiur;  ui 

m  corpore  Chrisli  trnjecto  ille  mancalf  ci  Christusin 

eo  ;  ui  isiiuscibi  fortitudine  roboratus,  exemplo  Klite. 

veniai  usque  ad   moniem  Uei,  Christum  vidclicci, 

qoi  monsdomus  Domini  prceparatus  in  vertice  mon- 

tium,  et  ejus  dono  ad  feiern<p  bcatitudinis  gloriam 

peraccedat,  ubi  satictur  in  bonis  desiderium  ejus,  et 

cum  Propheta  dicere  possit  :  Ego  autem  cum  justitia 

Qpparebo  in  conspectu  tuo^  satiabor  cum  manifestabi- 

turgloria  tua.  »  Hactenus  Thcodulphus  de  ordine 

baptismi,   in  quem  paucula  ha*c  notare  libuit. 

loepistola  dedicatoriaaucior  se  Theodulphumnomi- 
oat.  qui  sane  non  est  nlius  quanj  Thcodulphus  episco- 
pufAureiiancnsis.quidoctrmacipieiatefloruii,  impc- 
nolibusCaroloMagnocujusmeminitin  hac  epistola) 
et  Ludovico  \'\o.  Joannes  ille  cui  libcllum  dodicai 
Tbeodulphus,  fuit  episcopus  Arelatensis  ipsi  Theo- 
dulpho  flequalis  sub  iisdem  imperaioribus.  Illius  n 
uentio  Gt  in  prfftfatione  concilii  Arclatensis  VI,  sub 
Carolo  Magno  celebraii.  Mitiitur  cum  Thcodulplio 

Enpfato  a  Ludovico  Pio  obviani  Stephano  IV  papae 
ibemos  appropinquanti,  ut  testatur  auetor  Vitae  Lu- 
dovici  Pii^  quem  nonnulli  Ademarum  esse  puiant.  In 
eadem  epistola  heec  vocabula.  *  quod  jussisti,  redun- 
dtre  videntur.  Primates  sunt  regni  proceres.  magna- 
tes,  SQmraaies,  legis  Visigothorum  iib.  Jii.  tituT.  i, 
1.3.  Ut  qHirunque  ex  pnlatii  nostri  firimatihus, 

ilBp.  i  agitur  de  catcchumenis.  Quid  sit  catcchu- 
meQus  docf?t  sanctus  Isidorus  lib.  vni  Orig.,cap.  44  : 
Catfchftmenus  dictus  pi'0  eo  qwni  adhuc  doctrinam 
ffUi  audit,  necdum  tamen  baptismum  percepity  nam 
tmi/ji'ju,rjo^  Grace  audilor  dicitur.  Quod  eiiam  cla- 
rumestex  Luciano,  in  Philopatri  :  'A/).a  xarijxo-i- 
atwi  vti^o-j  Tzap  «,:*ow,  iimp  ^f,v  XP?'"^  st?  tov  Kiw^x, 

M  esl :  ei  catechumenusfacius  a  me  persuadearis, 
■  Qum  lupra  inler  anoinoa  iacluduQiur. 


si  in  flRvum  vivere  cupis.  Quare  a  Latinis  Pairibus 
caiechumenusdicitura//^?7or,e/au^{>f'5.Ita  loquiiur 
Tertullianus,  lib.  de  PcKniteniia  :  Nemo  ergu  sibi 
aduUlur,  quia  mierauditurum  tyrociuiadeputelur, 
Eipaulopost :  Hxc  ennn  prima  audientis  instinctio 
estymetusinieyer.  Etpaulo  posi :  Itaqueaudientesop- 
tare  intinctionem,  non  prxsumcre  oportet.  Eisanc- 
tusCyprianus,  episL  iii-.AudientibuseliamySiqutfue- 
rintpericulo prxventif  etin exituconstiluti,  viyilan- 
tia  vestranondesit.Eiepisi.  24 :  Optatum  inter  lecto- 
res  doctorem  audientium  constituimus.  Erant  eialii 
audienies.sedpaMiiienies,  qui  eraniin  secundo  pceni- 
teniiumgradu,  utinfradocebiiur.  Duplexfuiiolim  ca- 
iechumenorumgradus:  primus  esiincipientium,  ru- 
dium  et  imperfeciiorum  :  sccunlusesi  pcrfeciiorum, 
quicompeientesdicebaniur,  omnesqueii  tum  compe- 
ieiiiesiuiMincipieniesinKccIesiaScripiurasaudiebani. 
Incipientes  etrudes  erudiebaniur  suinmaiim  tanium 
dc  Dei  operibus,  de  mundi  atque  hominis  creaiione, 
de  iis  prtesertim  quie  suni  inutroqueTesiamento  ad- 
mirabiliora,  elde  charitate  pura,  eimiuime  ticia,  ut 
planumest  excap.  3  librisancti  Augusiinidecatechi- 
zandisRudibus :  Narratioplenaestcumquisquepri- 
mocatechizaturabec  quodscriptum  est :  Fectt  Deus 
ccplum  et  terram,  usque  adprpesentia  tempora  Eccle- 
siae:  non  famenproptereadcbemus  totum  Pentateu- 
chumJotosqueJudicum  et  Reynorum  etEsdrx  libros, 
totumqueEvangeUumet  Actusapostolorum,vel  siad 
verbnm  ea  edidicimus,memonterreddere,vel  nostris 
verbis  omnia  quas  his  continentur  voluminibus  nar- 
rando  volvere  et  explicare,  sed  nec  tempus  capit,  nec 
ulla  necessitas  poslulat ,  sed  cunctasummattmgene- 
ratimquecomplecti^  ita  ut  eliqanturquae  mirabiliora, 
quxsuariusaudiantur,  ctc.  Ilfec  patent  eiiam  ex  Lu- 
ciano.37  5  ^^  Philopairi,  ubi  Triephon  Christianus  ea 

Su2pquoudamasancioPauloedoctusfuerai,quemdam 
ritiam,  qui  Christianus  Oeri  cupit,  docet  in  hunc 
modum  :  Eyu  ydp  <ri  (Tc^aSu  Tt  Trdv,  xai  rt;  6  npdmv 
TTficvTwv,  xat  tI  t6  ffyoTJjua  toO  TravTo;.  Id  est  :  Doce- 
bo  te  quid  sil  universum,  et  quis  fuerii  ante  omnia, 
et  qua*  sii  universi  conslilutio,  eic.  Et  infra  :  Trik- 
PHO.N  :  Leyistine  aliquando  Aristophanis  comicifa' 
bulnm,  aves  ?  Ckitias  :  atque  admodum.  Triephon. 
Scriptum  ab  eo  tale  quippiam  ibi  est, 

X«o  i^t,  ;vv5,  ioi^o;  ts  us/.av  ttowtov,  xat  TaoTaooc  sJpuc 
Tt^  0    ojo    KTip^  ova  ovpa  0;  r,v. 

Id  esi :  -4  princifiio  chaos  eratyCt  nox  el  tenebrse  ni- 
graeeranty  ettartarusaltuSf  nulln  autemLerra,aer, 
autcaelum  adhuc.i\vKmK^ :  liectedicis,quidaulem  pos- 

tea  ?TniEPHON.'Hvyw;aa»0iTOv.  aooaTov,  axaTav6)jTOv,o 
Xuit  o-z.oTo;,  etc.  Id  esl  :  hrat  lux  inc()rruptibilis,in' 
comprehensibiiis,  quaedissolvit  ienebras,  ei  infonni- 
talemabeyiU  verbnsoiodirtnabipsa  quemadmodum 
tardiiinguisisteiMoysen  inieWii^ii)  descripsii.  Terrum 
furmavif  superaquas,  caslum  cxplanavit,  steiiasfor' 
mavitfijcas,  cursum  ordinaoit,quas  tu  veneraris  ut 
Deus,Terramautem  etftoribus  erornavitj  hominem 
exnihiload  essentiam  perduxit,  eslquein  caelo  aspi- 
ciens  juslos  panleret  inJusioSf  et  in  libris  describcns  cu- 
jusqurres  el  actiones^eic.  Et  infra :  liona  rerba,neque 
quidquam  confempium^  et  viie  de  Deo  dexiero  ioqua- 
ris,  sed  k«ti;/oju3vo;  persuadearis  a  we,  si  cupis  in 


K    .    » 


aevum  vwere;  n  ovoavov  «;  otppvj  g;/;-y.wT8,  '/frj  os  iy 

uc?aTo?  e-uSsv,  etc.  idesi:  Nam  si  caeium  exjjianarit 
utpeliem,  lerram  autem  finnavit  superaquns,  stei- 
ins  fonnnvit,  hnminem  ex  tiihiio  prodfuil,  quid mi- 
rum  adeo.oi  res  qunque  omnivin  itadesrrihuntur, 
AudicbJini  quiilcm  mjsleria,  sed  non  int<*lli;icbant ; 
audiebant  Scripturas,  scd  sensum  caruni  i^^nnr.ibant, 
ui  planum  est  e\  sancto  Cyrillo  in  pr.efatione  Ca- 
teclieseon.  Perfccii  autem  eraiit,  qui  priiiio  gradu 
defuncti,  dato  nomine,  tanquaui  Dei  niiliti:P  insrri- 
pli,  divina  mysteria  docebantur,  ut  claruin  «.*s;t  ox 
eodem  Cyrilloil  praefatioDO  citala.  Eis  syinbolum  ira- 


I     367 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUH  NOTiB. 


368 


debatur,  hoc  est  omncs  illius  articuli  enucleatius  A  plex  hujus  exsufflationis  apparet  modus;  nam  apud 

illisexponebantur,  ul  vidcrc  est  qualuor  libris  san-         * "  '  '    ' 

cti  Augustini  de  symholo  ad  catechumenos;  quod 
non  (it  in  libro  de  catechizandis  itudibus,  cuni  prio- 
risgnidus  catechunienorum  gratia  duntaxat  srriptus 
sit.  Id  eliam  pianum  est  ex  sancto  Joanne  (Ihryso- 
stomo,  catechcsi  prima,  in  qua  scribit  pcrfectiores 
post  annum  catechumenatus  trigmta  dicrum  spatio 
uLiKTzayay/tf  aOac,  id  cst,  m^stcriis  imbui  reiigionis. 
ilujusmodi  catectmmeni  dicebauturcompetentes,  eo 
(juod  baptismura  peterent,  utscribitsanctus  (sidorus 
hb.  1  de  Otlic.  Kccl.,  cap.  !27,  et  lib.  u,  cap.  ^l ;  et 
lib.  Yii  Orig.,  cnp.  14  :  Competens  vocatur  qui  post 
imtructionemfiiieicompetit  gratiam  Chnsii,  unaeet 
a  petendo  competms  vocatur.  Sed  cum  dicit :  posl  ins- 
/;7/r/io/<e7n/¥//e{\inteIligenduscstdeillarudiorumca- 
techuincnorum  iustructionc  quibus  audirc  mysteria 
nefas  erat.  Et  sanctus  Augustinus,  lib.  de  Fide  et 
operibus.cap.  6.  Cum  fontis  itUus  sacramenta pete- 


bionysium,  cap.  citato,  catechumenus  a  ponirfice 
jussusipsum  Satanam  exsuillAt:  'Epif^uo^omucvauTM 
TjBt^  ^ioLxtuxttTut  Tu  ZseTova,  id  e^t,  ter  Satanam  in- 
suTflare  inbet.  At  apud  Alcuinum.  cap.  de  Sabbato 
sancto,  lib.  de  Ofric.  divinis,  et  in  epist.  adf.arolum 
Magnum,  Theodulphum,  hoc  loco,  et  in  Codice  Rhe- 
mensi,  exsufflatio  fit  a  saccrdote,  seu  clericis.  Quod 
etiam  testatur  auctor  libri  de  EcclesiHsticis  Dotfma- 
tibus  inter  opcra  sancti  Augustini,  cap.  3i  :  Illud 
etiam quod  circa  baptizauaos in  universo  mundo sanr 
cta  Ecclesia  uniformiter  agitt  non otioso  coniempla- 
murintuitu,  cum  siveparvuU.sioejuvenes  ad  rege- 
neratinnis  veniunt  sacramentum,  nonpriusfontem 
vitce  adeant  quam  exorcismis  et  exsufflationibuscle' 
ricorumspintusabeisimmundusabigatur.  Quod  sa- 
tis  innuere  vidctur  sanctus  Gjriilus,  eum  ait,  citata, 

Cathec.  :  *n77rip  yao  toc  iu^v7quaTa  TGayoyciuv,  etc,  id 

est :  Nam  ut  insufftatiunes  sanctorum  tU  nominis  Dei 


remus^  atqueob  knc competentes  etiamvocaremur ,  B  i^^vocatioianquamvehementissimaqucpdamflamma 


Compctentium  meminit  sanctus  .Vmbrosius^  lib.  y, 
epist.  33  :  Symtjolum aUquibus competentibusin bap- 
tisferiis  tradebant  basiUcae. 

Fiebant  autem  catechumeni  per  signum  crucisquo 
in  frontibus  signabantur,  ut  palam  est  ex  sancto  Au- 
gustino,  1  ib.  1  Confessionum ,  cap.  i  1 ,  in fra  ci tando ;  et 
lib.  II  de  Symboio  ad  catechum. :  Non  quidem  adhuc 
persacrum  baplismum  renatiestis,sedper  crucissig- 
num  m  uteio  sanctxmatris  Ecclesiae  jnm  conccftti 
estis.  Et  lib.  iv  :  Dum  per  sacratissimum  crucissig- 
num  vos  suscepit  in  uterosancia  mater  Ecclesia^qux, 
sicut  et  fratres  vestros^  summa  cum  laetitin  spiritali- 
terpariet ;  Iib.de  catechizandisrudibus,cap.:20:  Cujus 
passionis  ei  crucis  signo  m  fronie  tamquam  inposte 
8ignandusestj0mnesoueChristianisignautur;eiceLp. 
2b  ejusdcm  lib. :  Quodsi  7'esponderii  solemnitery  uti- 
que  signandus  esi,  ct  Ecclesiae  more  traciandus ;  et 
lib.  II  dc  peccalorum  Mcritis  ct  rcmissionc,  cap.  :  6, 


urit  do*mnnaSj  et  in  fugamconvertU.  Utrumquemo- 
dum  nunc  observant  Graici,  ut  manifestum  estexeo- 
runiEuciiologio,  ubiprimosacerdosterin  catechume- 
ni  faciem  insufflat,  et  postterliumexorcismumidem 
sacerdos  insufflat  in  os,  frontem  et  pectus  catechu- 
meni,  et  post  abrenuntiationem  jubetur  catecbume- 
nus  insufflare  et  cons^uere  Satanam.  In  concilio 
Constantinopolitano  primo,  can.  7,  mentio  fil  io- 
sullflationis,  et  insufflatur  catechumenus  in  faciem 
et  inaures.  In  eodcm  capite  Thcodulphi,  in  his  yer- 
bis,  u(  exirero  ut  redundat.  llis  verbis,  ^ai  0/  disci- 
putos  suos,  <^tc.,  haec  sunt  praeponenda  Tocabula, 
exemplo  Christi,  aut  his  similia. 

Cap.  4  agitur  de  cxorcismo,  quem  ipse  Theodiil- 
phus  scribit  esse  sermoncm  increpationis,  juxta  san- 
ctum  Isidorum  lib.  11  de  Offic.  divinis,  cap.  '20,  quia 
exorcistaediabolum  multis  increpationibus  lacessuDt. 
Exorcismorum  antc  baptismum  mcminere   sanctui 


mox  citando.  InCodice  Hatoldi  signaturcatcchume-  C  Cyrilhis  in  prffifatione  Catechesoon  ;  sanctus  Grego- 

•         /»  >>*  ■  ■■■a*i**i  *  mi  I  1        '  1  MM  ■       i^ 


nus  in  fronte  ct  in  pcctore,  ut  habetur  in  his  ejusdem 
Codicis  376  formulis  :  Signum  Salvatons  Domim 
nostriJesu  Chiistiin  fronte  tuapono.Signum  SaUia- 
toii^i  Domini nostriJesu Christiinpectore  tuo  vono. 
Ita  ctiam  in  Codice  Khemensi,  in  formula  faciendi 
catechumeni  ex  gcntilitale  conversi,  quae  unica  cst 
in  huncmodum  :  Accipesignumcrucistamin  fronte 
quam  in  rorde,  ctc. 

PrH^tcr  signuin  crucismanus  impositioetiamadhi- 
bebatur,  ut  lestatur  sanctus  Augustinus.  lib.  11  de 
peccatorum  Mcritis  et  remissione,  cap.  26  :  Nam  et 
catechumenos  sevundum  quemdam  modum  suum  per 
signum  crurisef  Orationem  mnnunimpositionis  puto 
sanrlifirari.  Idcm  patct  ex  (iOdicc  ithcmcnsi,  in<Tea- 
tionc  catcchumeni  ex  gcntilitatc  convei*si,  ubi  et 
mcntio  sit  sulflationis :  fJenlilemhominem  cumsusci- 
pere  (subaudi  to  vis)m  pnmis  catachizas  eum  dirinis 
sermonibus,  et  daseimonita.quemadmodum  postco- 


rius  Thcologus,  orat.  in  sacrum  lavacrum  :  M16  ^t«- 
YTTvo')}  cSooxi7uou  dioaTriiav,  id  cst  :  Ne  reiicias  exor- 
cismi  mcdicinam;  sanctus  Augustinus,  hb.  de  Fide 
et  operibus,  iib.  iv  377  <lcSy"^boIo  adcatechume- 
nos,  et  nonnullis  aiiis  hbris  ;sanclus  Joannes  Ghry- 
sost.,  catcch.  i  ;  sanctus  Ambrosius,  lib.  1  de  Sacra- 
menlis,  cap.  a :  Nam  ubipnmu  mSacerdosingredUur^ 
exurcismumfacit  ;  etmultialii.  Nulla  tamen  babetor 
mcntio  explicita  cap.  2  Hierar.  eccl.  Dionjsii.  Qui- 
damtamen  putant  Orationem   illam  q[nam  dicit  a 
ponlifice  una  cum  tota  Ecclesia  absolvi,  esse  exo^ 
cismum,  cum  vidcamus  in  Euchologio  Grflecomm 
tertiumcxorcismum  csse  in  modum  Orationia.  Qni 
exorcizabantur,  velata  facie  audiebant  exorcismot, 
ut  scribit  sanctus  Cvrillus  in  prsefatione  Gateche- 
seon,  iTxcraffroei  o-ou  t6  TroovuTrov,  id  est»  tua  Telator 
facies  ;  et  rationcm  reddit,  ne  vagis  oculis  meni 
etiam  vagetur :  stabant  discincti,  ablata  veste,  com 


guitione  n  veriiatis  vivere  debeat  :et  posl  hscc  facis  n  ^^^^  tunicella,  et  nudis  pedibus,  ut  videre  est  cate- 


eum  caterhumenum,  et  sufftas  in  faciem  ejus,et  facis 
ei  crurein ,  et  ponis  manum  super  c  iput  ejus  in  hts  ver- 
bis  :  Arci/fM:  signum,eic.,  supra.  litec  inanus  imposi- 
tio  non  cxstat  inCodicc  Ratoldi. 

Sal  eliaiii  in  os  catcchumcni  immittcbatur,  sed  de 
hac  rc  infra.  Cap.  ^  Hicrurch.  cccl.  Dionysii  mentio 
fit  sigoi  crucis,  ct  manus  impositionis,  quae  tamen 
ibi  non  adliihentur  ineuntc  catcchumcnatu,  seu  fidei 
tyrocinio,  cum  lyro  Christianus  primisreligionisim- 
buitur  elciiicntis,  scd  cuiu  accedit  ad  baptismum,  ut 
ibidcni  videre  cst. 

in  enp.  3  tit  signum  crucis  pcr  cxsufflationem.  In- 
sufflationis  seu  cxsulflationis  mcinincre  Dionysius, 
cnp.  cituto;  Cyrillus,  catechesi  2  inystng.  ;  sanctus 
Augustinus,  lib.  iv  de  Symbolo  ad  calecliumenos,  et 
muili  alii.  Ter  iusufflatur  Satanasconvcrsacalechu- 
meno  ud  piagflin  occidcnlalem,  ut  scribit  «anctus 
Dionysius  cap.  ciMto  lla?  irsufflatione  significatur 
ChrJsii&num  cxsecruri  ctuboiuiuariSatanam.  Scd  du- 


chcsi  supra  citata  sancti  Joannis  Chrjsostomi,  viro- 
VjTKvTe;  vua^,  xoei  a7ro^u7avTS(  yvuvoO;  xal  ivxmoiirw^ 
fitzu  TO'J  ;^tTojv£oaou  piovou  Trpo;   Tac    tuv    il^opxt^ovTm 

?raoa7rcu7rouo-(  ^wvkc.  Id  cst :  Discingentes  Tot,  el 
exeuntes,  et  sine  calceis  cum  sola  tunicella  mittQDt 
ad  exorcizantium  voces.  Cap.  2  eccl.  Hierar.  sanctai 
Dionysius  :  aTroXuet  firv  avTov,  xai  enra^^ icvwn  im 
Toiv  ItiToitpythv,  Id  est,  discingit  eum,  et  exuit  per 
ministros,  etinfra  in  Theoria,  tvuvov  xai  ecyuKo^in» 
io'Tigo'1  TrjBo;  dvvua^  a^opuvTa.  Id  CSt  :   Dudum  et   di" 

scalccatum  statuit  respicientem  ad  Occidentem. 

Hanc  pcdum  nuditatem  sanctas  AugustiDUs  iDliri 
citandus  appellat  humilitatem  pedum.  Quod  etiam 
hodie  observant  Grceci,  ut  ex  eonim  Eucholo^omar 
Difestum  est.  In  pedes  erigebantur,  ut  coUigitur  es 
sancto  Basilio  in  exhortatiooe  ad  bapiismum  :  Ote 
lirt  iro^ec  dTtavT^vat,  id  est,  Don  io  pedei  eri^  ;  ib 
loquitur  de  clinicis,  qui  morbi  grayitate  coacU  baptT 
snium  accipiebant;Dec,  utitatotum  ent|  potereat 


r 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  2^ACRAMENT0R0M  NOTie. 


370 


QS  stare,  qui  et  in  Oratione  ^enu  flcctebant.ut 

m  videre  est,  O-j  xXoai  yovu  it;  rr^v  7rooo"xvvi}Ttv, 

,  nec  genu  flectere  in  adoratione.  Ouid  simile 
jr  inepistola  JesseAmbianeusis,  etin(]odicibus 
lensi  el  Raloldi  :  Et  adnmnentur  a  diacono  : 
,electi,  Flertite  genua.  Pofflqwim  oraveritU,  ite- 
Iteit  :  Levrtte. 

lile  5,  agitur  de  sale  quod  ibi  sacramcntum  ca- 
menoruiu  uppellalur.  Hicc  verba.  ut  ejus  guslu 
nentum  supientix  percipiant,    neque    a  mpore 
't  dcsiptant,  sumpta  sun(  exsanclo  Isidorojib. 
[)ffi.  ecclesiasli-Ms.cap.JiO,  ex  quo  n»posui  ver- 
ittipiant,  cuni  iu  Cod.  lus.  noslro  le^utur  cor- 
deeifiiantur^  et  subaudienduin  esl  ro  alieni  vel 
limile,  Hujus  ritus  lueniinitlsidoruscap.cituto, 
clus  Auguslinusjib   i  Confess.   cap.  il  :  Au- 
1  eniin  e./o  adhuc  puer  de  cita  asterna  nobis  pro- 
per  humiUtatem  Filii   tui    Domini    Dei  nottri 
devtts  ad  superbiam,  et  signabar  iam  signo  cru- 
condiebar  ejus  sale.  Klsi  uounulli  bipc  uitima 
ula  de  sale  divinse  gratias  interpretentur,  qua 
umille  conditus  erat,  quod  non  ita  facileadmi- 
;  eteniiu  si  adhibito  maturo  judicio  respensi- 
ibi  desuocatechumenatuagitsanctus  Augusti- 
li  consistit  in  his  tribus  qute  hic  recensentur, 
I,  signo  crucis  et  salis  susceptione    quo  divinss 
tiie  saJ,  quo  debet  condiri  catechuiuenus,   si- 
itur,  absiinendo  a  vitiis  per    Dei  gratiam,  et 
»    amplectendo,  a  qua  viUe  rutione  multum 
ibat  ipse  Augustinus,  obejus  pueritiam  multis 
lOQspurcatam,  ut  videre  est  antecedentibus  et- 
[uentibus  ejusdem  libricapilibus,  qui  quidem 
iterialesusceperat,  ctab  eo  quod  per  illud  si- 
tur  loto  coetoreccsserat,  sale  inundi  jam  inia- 
.MentioetiamexstatinconcilioCarth.'iii.can.5: 
lacuit  ut  etiam  per  solemnissimos  paschales  dies 
enium  cathecumenis  non  detur,  nisi  solitumsal, 
ifidelesper  itlos  dies  sacramentum  non  mutant, 
eehumenie  oportet  mutari.  Hiuc  capiendus  est 
s  Augustinus,  lib.  ii  de  peccatorum  Meritis  et 
ione,  cap.  26  :  Et  quod  accipiunt,  quamvis  non 
nu  Christi.  sanctum  est  tamen,  et  sanctiusquam 
ibui  alimur,  quoniam  sacramentum  est.  Et  cap. 
i  de    catechizandis   Hudibus  :  De  sacramento 
lodaecipit,  eum  ei   bene-^mmendatum  fiierit 
tiaquidemrerumdivinarum  esse  Vfsibilia,  378 
tiwaf  visibiteseishonorari,  Nec  credendumest 
I  nis  sancti  Augustini  iocis  intelligi   Kuiogias, 
l  panem  benedictum.  nam  ex  concilio  supra 
unicuin  erat  cathecumenoruiTi  sacramentum, 
sal,  quod  nunquam  mutari  debet,  neque  per 
lissimos  paschales  dies,  quia  fldeles,   hoc  est 
iti  per  dies  illos  non    mutant   sacramcntum. 
hoc  concilio  panis  benedictus  prohibitus  est 
umenis,  aed  ne  mutetur  eorum  sncramentum 
per  dies  paschalrs.  quia  his    dii^biis  bnntizati 
ut:in'.  Ciiiii  \'j  'ur  ««aiictds  Vii8:n<«liinis  liisdiio- 


>  ii.'*:  *\^  n---'  'ji-l  .•i'  -M''r.i:  ,  ■■•i  -..  .  .'  .'•'-•!■  .  . 
•iiii.  rili*|M»r  «MiaL.jiij  f-oiicilii  Jn  i.m  t'\;»  i:- ii:;i' 
l  ca'eciiiiiiieiioniiu  sacraiiieiituiu  ^ipud  s  iiir- 
..jUstinuin.Necdiccndiimestmoremhiinc  fuisse 
"esancti  Augustini  dari  catechumenis  panem 
cluni  sacramenti  loco,  quinid  manifeste  repu- 
incilio  cui  sanctus  Augustinus  interfuit.  in  quo 
ilum  dicitur  essecatechumenorum  sacramen- 
edabususqui  sensim  introducebatur  ab  eo 
.  Sacramentumautemhis  locis  citatisnonsii- 
»ro  sacramento  proprie  dicto,  sed  pro  eoquod 
im  est.  Groeci  hoc  ritu  carent  ;qui  non  iiive- 
pod  antiquos  eorum  Patres,  nec  in  libro  Se- 
esandri  patriHrchic.neque  in  corumEucholo- 
lequentia  de  haplismo. 
6aKit  Theodulphusde  Symboli  si^^niflcatione 
6  institutione  iuxta Rufini  Iib.de  Expositione 
ip  et sancU  Isidori,  lib.  iiecci.  Offlc  ,  cap.  1, 
am.  Hoc  Svmbolum  dabatur  competentibus, 

illis  cateckiunenis  quibus  fidei  mjsteria  ex- 


A  pHcare  fas  enit,  ut  testatur  sanctus  Isidorus  cap.  ci- 
tato.TraditionisSymboIimcminitsanctusAugustinus 
lib.  iideSymbolo  adcatochumenos:  Pt/rf^a/ci  itaque 
fmndia  /{etfemptoris.posteaquam  cantarit  ranticum 
salu/iSt  accepit  Symboli  remedium  conlri  antiqui 
serpentis  venenum  ;ut  si  qnando  voluerit  adversa" 
rius  diabolus  detiuo  insdiiati.noverit  redeni  nt  us  cum 
Symboli  sacramenfa  et  crucis  vexiilo  ei  dcbere  oc- 
cuni  ;  et  sanctus .\inbrosius,  lib.  v,  epist.  33,  sequenti 
die  (erat  autem  Dominica)  post  lectinnes  atque  trac- 
tatum  dimissis  catenkumenis  Symbolum  aliquibus 
competetitibns  in  bnptisteriis  irndeham  basiUcx. 
TradebHlurSyinboIumcompctontibusinDominicaPal- 
mnrum,  ut  refert  sanctus  Isidoruslib.ide  Offlc.,cap. 
27  ;  additque  rationem  :  Hoc  die  comnetmtibus  tra- 
ditur  propter  confinem  Dominicx  Paschass<demni- 
tatem,utquiJam  ad  Deigratiam  percipiendamfes^ 
tinant,fidem  qttam  confifeanturaqnoscant.  InGallia 
idem  feremosolimservabatur;  namante  octo  dies 

g  Paschir  competentibusSjmboIum  tradebatur,utsta- 
tuiturin  concilio  Aga'hensi.can.l2:S//7/26o^iiiii  eiiam 
placuit  in  omnibusEcclesHs  una  die,  id  esl  anteocto 
dies  Dominicx  Resurrectionis  publice  in  Ecclesia 
competentibus  tradi.  HiCcautemtraditioSymboIini- 
hil  aliud  estqnam  mysteriorum  quaeineocontinentur 
expositio.  Dicit  Theodulphus  fldei  nostrae  Symbolum 
ab  apostolis  fui8secompositum,quod  prwter  Ruflnum 
et  Isidorum  supra  citatos  conflrmat  sanctus  Hieronjr- 
mus  epist  ad  PammachiumadversuserroresJoannis 
Hierosolymitani :  In  Symbulo  fidei,  ei  spei  nostrx^ 
quod  abapostolis  traditum,  nonscnbiturin  charta 
et  atramento,  etc. 

Cap.  7,  exponitfldem  Thoodulphus,  quce  in  Sym- 
bolo  continetur.  Sed  cum  ait  Christum  non  esse  Fi- 
lium  Dei  adoptivum,  ostenditse  essc  orthodoxum, 
nec  consentire  hn^resisuo  temporein  Hispanianatae, 
quam  Elipantus  Toletanus,  etFelix  Urgelitanus  pon- 
tiflces  defendebant^  asserentesChristumesse  Filium- 
Q  Dei  adoptivum.quos  multis  librisrefutavit  Alcuinus. 
Dicit  Theodulphus  Christum  natum  esse  de  Spiritu 
sancto,  quia  olim  in  quibusdam  cxemplaribus  Sym- 
boli  ita  scriptum  fuit,  ut  videre  est  apud  sanctum 
Augustinumjib.  i  et  ii  de  Symbolo.  et  apud  Rufi- 
num,  in  expositione  symboli.  Sed  statiin  mentem 
suam  aperit  Theodulphus  :  Id  est  ut  Spiri/u  sancto 
cooperante  verum  sibi  corpus  e.r  VirqineDeiFilius 
assumpserit.  H;ec  verba,  id  est  Dei  Filius,  corrupta 
sunt,  et  legendum  est  qui  est  Dei  Filius.  Notandum 
etiam  iHud  est  quod  infra  scribit  S()iritumsanctum 
ex  Patre  Filioque  379  procedere,  in  quo  etiam  se 
ostendit  orthoaoxum.maxime  cnm  illiusaetate  mota 
qusestio  esset  de  processioneSpiritussancti  aJoanne 
monacho  Hierosolymitano,  qui  negabat  Spiritum 
sanctum  a  Patre  Filioque  procodere  :cujus  rei  causa 
Caroius  Ma^nus,  nnno  Domini809,  concilium  opiseo- 
porum  .Aquisgrani  coe.u:it.mi*iitqueBernhai'ium  epis- 
roiMirii,    et     \dn  nrdiirn   nbiiatoni     i  !orbiMiMHi>m  nd 


I.'»  !::.•!.(    f    1  ii-    I   ■ii    .  .•:       •   :   .'.li     n    -     l-Milir'   ■1     •   'J^Vli- 

t-.i.  iil  ^i.riimiil  ii^nnli.ir.lus  m  ir»*'*."^  liHroJi  M.i^nii. 
(|iii.!.trn(iion;h'liiisl!]inJisniensis.  in  •  iln(/.mli  M'if;ni, 
anoiiymus,  in  Vitn  cjusdeiii  iinperatoris,  et  Annales 
Fuldensesad  pnefatiim  annum. 

Cap.  8  agitur  de  scrulinio,  hocest  deexamine.  ut 
vocat  sanctus  .-Vugustinus,  baptiznndorum  :  non  te- 
mereolim  dnbaturbaptismus,  sed  bnptizandorum  vita 
et  intentiodiligentiusexaminnbantur.  ut  testnturTer- 
tullianus  lih.  d*^  baptismo  :  Cxterum  baptismumnon 
temere  credmdum  esse  sciant,ouorinn'iffirium  est, 
Omni  petenti  tn  dntn^snum  haoct  titulum^  proinde 
ad  eieemnsynam  pertinm/em.  !mo  illu  I polius  pers- 
pinendum.  Nolite  snnctum  dare  cunibus,  et  porris 
projif^ere  marqarita  ve^tra.  Sanctus.Xugustinus,  lib. 
de  Fideet  operibus,scrutinii  meniinit. cuin  nit :  Qunles 
smtipjtisdinbus,  quibus  ca/echizantur,  scrutantur^ 
ej;owz^n//4r,scrM^in^u?*.  Videeumdem,ltb.decatechi- 
zandis  Rudibus.  Subj  ungitTheodulphus:ff iinc  enim 
moremEcclesiaconservareconsuevittUtperaliquod 


mmmmtm 


37i 


IN  S.  GREGORll  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


37« 


dierum  spalium^  elc.  Tlis  verbis  agit  de  competentibus 
(^ui  DominicaPalmarumnoinensuumdHban(,els(TU- 
tmium  subire  tenebantur,  ut  supra  docuimus.  Hi  se 
conferebant  in  Rcclesiam,  hiirailiata  cervice  postrato 
cilicio  nndis  pedibus,  insnftlnbantur,  exorcizabantiir, 
SatanicrenuntiabantejusquepoMipistitoperibus.sym- 
bolum  oistradebatur,  id  est  eiponebatur,  jojunia  eis 
indicebantur,  qu(Rusqueadbaptismidicmservarcdc- 
berent  cum  abslinentia  ab  uxoribus,  quH*  oiimia  plana 
fient  ex  subjectissancti  Augiistini  locis.etprimoqui- 
dem  cx  lib.  ii  de  Symbolo  ad  cateclmmenos,  ciip.  i  : 
Quid  esty  dilerfisshni,  qund  in  vobis  relebratum  est  f 
quid  est  guod  hac  nocte  circa  vus  actum  est  f  quod 
prasleritis  noctibus  actum  nonest.ut  ex  tncis  secretis 
singuli  produrereminiin  conspectu  ttttius  fUcclesix, 
ibiquecervicehumiliata,qua;maleantea  fuerat  exal- 
tatayin  humilitatepedum  cilicio  substratoin  vobis  ce- 
lebrareturexamen,  atqueex  vobisexstirpareturdia- 
bolus  superbus  dum  sunei*  vos  invocatus  est  humilis 
altissimus  Christus.  Omnes  itaque  humifes  eratis, 
humiliterque  petebatis^orando,  psalletido,  atque  di- 
cendo :  Proba ihe,  Deus, et  scito  cor  meum ; probavit, 
examinavit  corda  servorum  suorum.  Et  cap.  \  lib.  iv 
Omina  sacramenta  quxactasuntet  agunturin  vobis 
perministeriumservorum  Dei,  exorcismis,  oratio- 
nibus,  canticis  spiritalibus,  insufflationibus,  cili' 
rio,  inclinationecervicum,  humilitate  pedum,pavor 
isteomni  securitateappetendus,  etc.,  el  lib.  de  Fide 
et  operibus,  cap.  6  :  Quo  sine  dubionon  admitteren- 
lur,  si  per  ipsos  dies,  quibus  eamdem  gratiam  per- 
ceptuH.  suis  nominibus  datis,  abstinentia,  jejuniis, 
exorcis7nisquepuroantur,cum  suis  Ipgitimisetveris 
uxoribus  se  concubituros  profitertntur,  paucis  ipsis 
solemnibus  diebus  nuUam  continentiam  servaturos. 
Traditionis  nominis  hoc  loco  fit  mentio,traditioni8  sym- 
boli  lib.  II  deS7mboIo,cap.i:/*Mr^a/a  itaque  familia 
Redemptoris,  accepit  Symboti  remedinm  contraan- 
tiquiserventis  venenum  ;  et  lib.  iv  cap.  i  :  Accepis- 
tis  et  Symbotum  prntectionem  parturifmtis  contra 
t^ene/m^c^rpen/ts.  Renuntiationisdiabolomeminitlib. 
ide  Sjmboloadcatechumenoscap.i  :  SiadjutOT'ium 
vestrum  in  ncmineejus  est,  renuntiemus  diabolo  et 
pompis  et  angelis  ejus.  Hoc  audistis,  hoc  et  vos  pro- 
fessi  estis,  remintiare  vos  diaboV),  etpompis  etange- 
lis  ejus.  Pcenitenliee  ante  baptismum  meminit  ctiam 
Tertullianus  Hb.  de  Baptismo  sub  finem :  Ingressuros 
baptismwn  Orationibus  crebris  et  jejuniis  genicuta' 
tionibus  etpervigitiis  orare  oportet,  et  cum  confessi- 
one  omnium  refro  delictorum  ;  etconciliumCartha- 
ginense  iv,  380  can.  85  :  Baptizandinomen  suum 
dent,  et  diu  sub  abstinentia  vitiiet  carnium,  etc,  ubi 
l^^^tidwm^Mlo ^  aliquandiu  pro diu.  Nam  sanctus 
Augustinus,  cap.6libridcFideetoperibnsdixit:Pati- 
cis  ipsis  sotemnibusdiebus ;  cui  subscribit  sanctus  Isi- 
dorus lib.  i  de Offic, cap.27,ciimait  competentescre- 
ari  Dominica  Palmarum,  ii  enimerantqui  cxorcismis 
et  ejusmodi  pcenitentiffi  subjiciebantur.  ul  videre  est 
apud  sanctuni  Augustinum  eodem  capitc  ;  acproindc 
liquido  constat  hancp»;nitentiam  non  fuisse  diutur- 
nam;quod  satis  innuit  Tertullianus  loco  citato,  cum 
dixit  t6  ingressuros. 

Apud  Orientalcs  seu  Grsecos  fuit  hwc  quadraginta 
dierum  po^nitentia,  ut  planum  est  ex  pnpfutione 
sancti  Cyrilli  ad  cos  catechumenos  qui  nomen  dede- 
ranl  ut  baptismum  susciperent  :  noXXij  <roi  ii  ttooOst- 
at«,  Tso-o-apscxovra  iiueo^^iv  usrscvocav  i/Jii.  \d  est  : 
Tempus  praescriptum'  tibi  multum  est,  quadraginta 
dierum  pmnitentiam  habes,  Ibi  sanctus  Cyrillus  lo- 
quitur  ad  eos  catechumenos  qui  dato  nominebaplis- 
mum  appetebant, admonens  eos  quantacum  purilate 
cordis  hoc  sacramentum  suscipere  debeant ;  quod  si 
forte  peccandii  voluntatem  non  omnino  exuerint, 
hortatur  ut  dum  quadraginta  dierum  tempus  pirni- 
tentise  priestilitum  habent,  omnem  prorsus  peccati 
affectum  a  se  procul  amendent.  Nec  dicendum   est 


A  ejusmodi  hominum  baptismum  in  Pentecosten  usque 
porcndiiiari,  quo  saperediscant,  ac  proinde  hosqua- 
drajLi^inta  dics  esse  dc  illis  qundraginta  diehus  qui 
suni  ante  Pentecoslen  iutelli^endos.  eo  quod  hcec 
prflptatio  pjiucis  ante  Pascha  diei»us  a  sancto  C.yrillo 
rccitata  sit.  Sod  prior  sonientia  potior  est  :  l»  quia 
proi^ari  non  potesl  ojusmoiii  prflBfationem  fnisse  paulo 
ante  l^ascha  a  sancio  Cyrillo  rocifatam.  2»  Si  paucos 
dies  saltem  iiebdomaden  sumamus  ante  Pascha.  ab 
initio  illius  hcbdomadessoptom  et  qiiinquaginta  dies 
intercedent  usque  ad  l'entocosten.  3"vocabulum  woo- 
OiTuia,  quod  tcmpus  prH»scriptum  seii  prfTstitiitura 
sighificat,  contrariiH  scutciiliii»  adversatiir.  Si  enim 
tempus  qnadraginta  dierum  prH^scriptum  est  cate- 
chumenis  baptisma  pelentibiis  ad  eos  mstriiondos  et 
agendam  pcpniteuliam,  si^^num  ostomneshuic  pne- 
scripto  obnoxios  fuisse.  Sed  hoc  xl  diorum  spatinm 
ampliiis  prohaturex  ipsoCyrillo,  siquidemoalech.  i, 
adhortans  baptismumpetentcsad  eaqiueinundisunt 
ableganda,  sicait :  Mundanahsec  omnino  postpone» 
parva  enim  sunt  quae  i^elinquis,  maxima  vero  qux 

^  dantur  a  Domino.  Relinque  prxsentia,  et  crede 
ftitura.  Tnt  annorum  rirrutns  transegisti,  mundo 
frustra  operam  nnvans  :  Kai  TiirraoaxovTa  r.uzpoiq 
o'j  o-yoAao-st?  zf,  7:pofTe\j/^f ,  etc.  Id  est  :  Ei  qnadrngin' 
ta  alebus  nnn  varabis  Orationi  propter  animam 
tunm.  Catech  4,  sectione  i,  ad  oosdem  :  Ante  vero 
fidei  traditionem  prxrlare  merum  actum  videtur, 
si  nunc  summatim  doqma*um  necessanoruw  capv- 
ta  repetam,  ne  direndorum  multitudo.  xatTo  arrafv 

Jtao-TTfitta  T&iv  /jtxEo^uv  tia;  oyta;  Tto-o-apaxoorjJ?  awao-i;?, 

id  esi,  et  interressurum  dierum  sanrtx  Quadrage- 
simxtotius  infervatlum  oblivionem  indurat  nostrc- 
rum  rerum  earum  qux  nd  cogifandum  sunt  soti- 
dinres.  Quod  confirmatur  ex  catechesi  i8,  quae  est 
ultima  illarum  catecheseon.  ubi  sic  scribit  :  Detra' 
dita  namque  vobis  ad  profitendum  sanrtaei  apos- 
tolica  fide,  quantum  ratechesis  capere  potuit,  per 
Dei  gratiam  diximu^.  h  t«B  (JtsXOouo-at?  TowT«t;  Tig? 
Tso-(jaoaxoo"Ti5;  ^fxsoai;.  id  est,  prxterHis  hisce  gua- 
C  draffesimfP  diehus.  Kt  panlo  post  subjungit,  cviTrii- 
(TT,^  TO  yoiTTOu  zf,^  ityiaq  toO  Ila'T/a  Viu.ipaq^  elc,  id  est 

instante  autom  demcops  sancto  Paschate,  ot  vestra 
in  Christo  rogonoratione.  Itaqiie  cum  prwdicta  prie- 
fatio  ad  supni  memoratas  catecheses  pertineat,  si- 
gnum  est  eam  initioquadra^intaillorum  dierum.qui 
institutionispIcniorisotpcFnitentiaecausa  baptismum 
pctentibus  concedebantur.  recitatnmfuisse.  Hiautem 
dies  videntiir  initium  diixisse  paulo  ante  jejunium 
quadragesimale. 

Verum  etsi  quadraijinta  dies  competentibus  Grapcis 
praestitutas  fuisse  ex  sanclo  Cyrillo  constet.  tamen 
apud  sanctum  Joannem  Chrysostomumtriginta  tan- 
tiim  catechesi  prima  381  videre  licel  : 'AaV  fTi 
T|3t5<xovTa  ^aipa;.  Id  ost  :  Sed  supersunt  ndhuc  tri- 
ginta  dies,  et  revncabit  nos  nnn  Pharao.  sed  arto- 
rum  Rex  ad  supernam  fiatriam.EiinfrA  loquensde 
eorumdem  annorum  spatio  :  Quare  igitur  Patres 
j^prpefeHfo  totn  nnno.ivzo-JTroTMxoitpy  wjvTotywyiMsu 
^  Tci.  TixvaTiS;  'Kxx>.i;fl-ta;  rvotxo^sTijTav  ;  id  est,  hor  teM" 
pore  (JlHqinfa  dierum)  sccretioribus  jnijsteriis  Ec 
clesix  filios  imbui  vntuerunt  ?  Sed  non  fuit  una  ubi- 
que  consuetudo.  Per  hos  dies  ejusmodi  competen- 
tes  omniii  retronotH;  vitae  poccala  confitehantur,  at 
patet  cx  snncto  r.yrillo,  catechesi  i  :  Y.SouioAoyijffat 
Ta  7r£roayji2va  Ta  iv  /o'/**,  Ta  rvlpytu,   Ta  sv   vvxTi,   Ta  h 

•huspK.'  hJest,  confitere  actus  tuos  sive  in  verbo,  sive 
in  opere.  sive  noctu,  sive  intordiu. 

Id  etiain  su;>rn  de  Latinis  notavimus  exTertuIHa- 
no.  Sed  hsec  confessio  quemadmodum  et  poeniten- 
tia,  non  ernt  sacramentalis,  quia  nullum  sacramen- 
tumante  baptismiim  confertur,ut  vulgodocenttheo- 
]ogi.  Siquidem  tuin  confessio  tum  pcenitentia  emnt 
tantum  quiedam  disposilio  ad  baptismum  rite  et  ut 
par  est  suscipiendum.  Alia  erat   catechumeHonim 


,J  Jfi  novissima  Ckfacilionim  recensione  et  Editione,   servatum  est  diu,  quamvis  oUqutMdiu  prflBferendiim 
fiaeaUir, 


373 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


374 


Cap.  0  lcclaralur  qualiler  fiat  sorutiiiium,  nempe 
lum  lanirurilur  saliva  nnresetaun»s,  «|U()(i  lit  jusla 
Usuiii  Evlesii»!  Roman;i\  ut  vi^iiTe  est  apud  Alcui- 
niiiii.  lib.  (ieOffic.  capilc  do  Sabbalo  sanoto  eum 
ril  .11)  Roiiian:e  Kc-ii.^siiein  dau.io  lj;ii»li.smo«'X[»licat : 
h  ie  Viro  tamjH  ci  nn  es,  vt  uurea  de  s^mia,  el  dictt  nd 
jifeui  d*:rtrtiin  Kpiiktv.  qnod  cst,  ndti,wi'ire  ;iid  iinm : 
^nohrein  sutirtfntis.  JuUa  alium  usum  :in:jileum  iem 


oit 
in 


AJiMjinuiii,  capile  cilalo  laiiguiilur  lanlum  aun'.s  et 
nares  sine  spulo,  cjuemadinodum  apu»!  >aiicluiii 
Anihrosiuin.  cap.  !  lihri  de  Itis  (fui  m.vsteriis  ini- 
i\iiu\uv  :  Aperite  igitur  (inrcs,  et  lionuin  odorvtn  vHm 
jr'»  rntrtnhiliitum  rjU.s  inuu'*resn'i'timei\to-  uin  carpite  ; 
fi^l  rJti.<  siiiwficaritnus,  cum  apertionts  crlchranfes 
wit^fcrinin,  diccremns  \ivHi^T\,    ilcsf,    adipcrire.   Kl 


mam  jiominis  esse  corfjoreaui,  suamrjue  opinionein 
slabilirel  ex  quibusdam  mcmbrorum  nominihusquae 
in  S  Ti[)luris  aniniie  hominislribuuntur,  sanclus  Au- 
gu^slinus,  lib.  iv  de  anima  et  ejus  or.^ine  adviTsus 
eum  Mj  Mis  n^forqueiidr)  solulioriem  sic  iiifit  :  (Juia 
D^nm  r(*rh'ssime  dfftmlis  nou  esse  forporeuiu,  quid 
illitur  cans-v  cst,  cur  uoiniufi  i*ta  memhroruin  iu  Dpo 
tihi  oriius  wni  ficiaut^  in  auima  faciant  /  .1«  r^ro 
(ju  lUf/odc  cicatura  lnrc  dicunfur,  iiroprie  acripieuda 
suul :  quandoaulem  de  Crcatore^  tropice  at(jue  traus- 
lute. 

In  eodein  capile  nolanda  sunt  hrecverba,  7?« mcr^a 
Diriuitas  homiurm  assumens.  Ita  suj)ra  locutus  est 
caj).  7  :  perlecfum  natunp  uostrre  homniem  susceperit, 
juxla  comiiiuni*m  lo^nicndi  usuni  sancloruin  Patrum 


MiioiuMiisubjuiijjfil.  w/ »Tw//n7<.>  .i,'(//w/ii,vym'  ad  7/7/- B  3^^  dicuiit  Filiuiii  Dei  assumpsisse  hoininem,  nec 
Ujm,ijuid  interrogare/ ar  cofinoscerct ,*jiiid respondcret  Y^^^  aslruuiil  duas  fJirislo  pcrsonas,  seti  nihil  aliud 
mtminis^r  dehcret.  Kl  lib   i  de   Sacramentis.  cap.  1  :      i"lt-IIic>unl  perrohominenKiuamiialuramhumanain. 

Unde<lalim  sul)jungit  Theodulphus,  eodein  cap  7  : 
Kt  vrrhumraro  factumsil  assument/o  humanitatem,  id 
esl.  naluram  humanam.  Cuin  aulem  dicit />fr/iP(7Mrii 
homiuem,  id  propter  .Apollinarem  facit.  i|ui,  iit  scri- 
bit  yin(?entius  Lirinensis,  cap.  17  libri  pro  cathoIiciC 
fidei  anliquitate  et  universitale,  dixit:/u  ipsa  Sal- 
vatoris  nostri  carne,  aut  animam  humanam  pcnilus 
non  fuisse,  aiil  cciUe  talem  fuisse  cui  menset  rationon 
esset :  \c\,  ut  scribit  sanctus  Paulinus.  epist.  23  : 
hominrm  a  Deo  assuinjitum  animam  mentis  humanx 
vacuam,  qualis  est  iiecorum  et  jumentorum,  hahuisse. 
Quod  si  ita  esset,  (^hristus  hoino  pcrfectus  nonesset. 
Taudein  in  hoccapile  9  notanduin  est,  cum  Theo- 
dulphus  dicil  ex  commistioneduarum  subslanliarum 
in  una  Filii  Dci  persona  factum  essecollyrium.  euin 


<*ap.  _ 

Ideo  crijo  tihi  sacerdos  aures  tetinit,  ut  apcrii^mtur 
tiHiys  tua'  ad  scrmonem  et  ad  einjuium  sarerdntis.  Kt 
infra  :  idro  projUer  (jratiam  operis  ct  iwuieris  non 
titniiitus  episcop'iS,  sednares.  (Junre  nares^f  lU  honuin 
fHiirem  arripias  piet'itis(vternn»  ut  ftiras  :  Christi  eniin 
hnnusoilor  sumiis  Deo,  tjuemaduwitum  dt.cit  Apostolus 
finctns,  ef  sil  in  te  fidei  decolionis^iae  jilenafraijrantia. 
Iloc  rilii  Gr<f»ci  caront,  non  enim  exstal  in  eorum 
Euoholo^io,  neo  Palres  (  neci  memiiirTe.  Theodul. 
pijus  taniluinineininittaclusnariumelaurium,av,'ens 
de  scrutinio.  quasi  solus  ille  a«ihiber,Mur;  sed  insuf- 
flatio.  exorcizatio,  ahrenunliallo,  et  unclio  scapula- 
rum  el  pectoris,  sunt  eliam  scrutinii  ritus. 


Eranl  aiiteiu  septemscrutinia  :  priuiumincipiebat 
lertia  Dominica  Quadragesiinae,  juxta  ordinem  Ro- 
iDioum  et  Codicein   Ratoldi,  vel   quarla  Dominica 

OuadrHgesimip,juxta<:odicemHliemensem.  ullimum  Q  ^^  !»u«"anam  inter  sepermislasin  terliamcoaluisse, 
Sabbato  sancto  fiebat :  eaque  inler  Missarum  solem-      "*  ^Q  mislis  usu  venire  .solet.  quo(i  blasphemum  est ; 


non  inlelligere  duas  substantias  in  Christo  divinam 


nja.  seiipost  lectioncsdimittebanturbaplizandi  cum 
cipteris  catechumenis.  Olim  in  Hispania  hoc  s<Tuli- 
niuiu  fiebat  viginti  diebiis  ante  baplismum,  ut  sta- 
tukurin  concilio  Bracaronsi  11,  can.  I  :  Sin  autcm 
m\nimf,  docere  dehent  iynaros^  et  hnc  modis  omnibiM 
}r,nip^rf^  siriit  antiqui  canones  juhent,  ut  aute  dies 
^fjinit  baptismi  ad purga'ionem  erorcismi  concurrant 
nttchumeni^  in  quibiis  Viginti  dirhus  oinnes  cafechu- 
^fnisymbolum,  quod  est  Credo  in  Deum  Patrem  ow- 
upoteiitem,  specialiter  doreanfur.  Cum  eniin  prri-cipit 
coQcilium  catliecuinenis  ut  accedant  ad  ecclesiam  ad 
purgationem  cxorcisini.  hand  dubieloquitiir  descru- 
tinio,  cuin  ex  ircisinus  inter  pr»*cipua  S(Tutinia  (.>en- 
seQdus  sit.  Sedtemporibussancti  Augustini.  etsancti 
liiidori  in<Mpiebat  scrutinium  Dominica  palmaruin, 
ulsupra  docuimus.  Apud  Ghfcos  fi''bant  per  (]ua- 
draginta,  aut  trigiDtadieSfUtSS^^iip^'^"^''^^''^''!^- 


sed  usum  fuisse  vO(!abuIo  commislionis  impropriei 
ratione  allegoriiH  ex  coIIyTio  sumpla;.  Nam  supra, 
capile7,  dixt  Piliiim  Diji  verum  hominem  facluin 
fuisse,  eumque  perlVctum  nature  noslrse  hominem 
suscepisse,  juxla  superiorem  interpretationem,  et 
Verbum  carn.>in  faclum  fuisse  assumendo  humanita- 
tein,  nou  iiermiitando  divinilalem,  qum  omnia  coin- 
mis!ioni  du;irum  substanliarum  adversantur,  et  a 
Monopliysilarum  ha^resi  lon^^e  abalienata  sunt.  Ad- 
millunl  quidetn  thetdogi  in  Christi  personacom[)Osi- 
tionein.  at  cnmmislioiKMii  neifant.  Vide  divum  Tho- 
mam,  3  [)..  quiest.  :i,  art.  4.  Adve.sus  hanceommis- 
tioncm  fuse  dispulat  Boetius  lib.  de  duabus  Naluris 
etde  una  pcrsona  Christi. 

Cap.  iOa;:it  Theodulphus  de  unctione  pectoris  et 
scapularum,  de  qua  fuse satis  a  nobis actuni est supra. 

Cap.  II  agil  de  abrenuntiatione,   per  quam   cate- 


ioipsis  scruliniis  separabantur  inares  a  feminis.    ut  n  chumenus  abrenunliat  diabolo,  operibus    ejus   et 

l>..k«i.._   ;_ !•_  1  *      #»  _    i*_"i    __       ..        _       1  .  .'  •  ti      •  _i  i?     .•     _.  r  _       r_   "i       r\     i_i    __ 


hibetur  in  prsefatis  Coilicibus,  et  ap  id  sanclum  Cy- 
rillum  Hiero.-^olvmitanum  in  pr.pfationc:*Av90i;us7a 
toaA^y,  Jtatt  yir^ailAii  asra  yj-j^ixw,  id  esl,  masi:uli 
eom  masrulis,  feminH^cum  fem<nis.  Mares  in  parle 
iextra.  feminje  in  sinistra  collocabanlur.  ut  teslan- 
turritati  Codices.  Cum  aulcm  essent  juxla  fontes, 
statim  baptizandi  stabanttrementes,  demisso  vultu, 
w  mutiio  manibus  tenentcs,  ut  habclur  iii  svnodo 
ConslaDlinopohtana  sub  Mena,  actioner>,in  formala 
tdrersus  Petrum  Apame/eepiscopum  :  'iTravrai  t6 

c/J,'j.»  ro'j  xywoi  «~07rA^po'jv7iq,  xa'?'*)  vsuovrs;  xai 
T»; /fica;  yv;.*ffA«xovTi;,  xat  Tosaovrt;  evxaio^u;.  etc. 
M  esl :  Stant  speciemcertaminisexpli(>antesinnuen- 
t«deor<um,  se  manibus  tenentes,  in  tempore  tre- 
nir^nles.  diaboliqiie  invid/e  astiitiie  resislentes.  In 
veniooe  Latina  legiturnoAr^^^i^/f»!».  sednegalioabcst 
iGneco.  Incodem  capite  Theodulphi  nolanda  sunt 
hse  Terba  :  Per  membra  corporisspiritales  anim^e  vir- 
Wa  inltUiguniur,  Sic  Viocentius  Victor,  qui  optime 


pompis.  ilujus  abrenuntiationis  memiuit  Oplatus 
Milevitanus,  lib.  v  adversiis  Parmeniaiium   ;  Tertul- 

lianus,  lib.  de  Spectaculi:^:  383^''''^^V"^"""/K''-'^^^ 
Christianam  fidem  in  leijis  sutv  rerha  profdemur,  re- 
nuntiiisse  uos  diabolo,  et  iiomihV,  ct  Aunclis  cjus  ore 
nostro  coutestumur.  Kl  libro  deCorona  militis  :  Aquam 
adituri  ihidein  ct  aliquanto  prius  in  IHcclcsia  suh  antis- 
titis  manu  contcstamur  tios  rcnuntiarrdiaholOf  ct  jioin- 
jia\  et  anqelis  eju^.  Sancliis  Augustinus,  lib.  11  de 
Syinbolo  ad  catechumenos  :  Hoc  audistis,  hoc    pro- 

fessi  cstis  rrtiuatiare  vos  dinholo ct  ainiclis  rjus. 

Sanclus  t^yprianus,  epist.  7.  et  alibi  passim,  dixit 
sseculo  renunliare,  brevilalis  gratia  :  Sirrulo.  inquit, 
renunfiareramus,  cum  haptizati  sutnus.  Apud  Tlieo- 
dulphum  renuntialur  diabolo,  pom[)is  el  operibus 
cjus,  qucmadmodiim  et  in  Codicibus  Uhemensi.  et 
I^atoldi.  Apud  Salvianum,  lib.  vi  de  Providentia 
Dei,  renuntiatur  diabolo,  pompis,  spectaculis  et  ope- 
ribas  ejus  *  Qutr  est  enim  (iociuit}  «n  top<ismoia(u(art 


878 


IN  S.  GREGORII  UBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


m 


Chri$tianorumprima  eonfeuio  ?  quat,  teilieet,  «iti  ul  A  sapra,  catechesi  4,  totum  illud  exposnit.  Id  etiam 


renuntiare  te  (liabolo,  ac  pompi$  ejus  atque  spertaculis 
et  operibui  proteslantur ;  et  paulo  posl  :  Ahrenuntio 
(inuuis)  diabolOf  pompis,  tpectaculis  et  operihus  ejus, 
Etnic  ponipas  et  spectacula  pro  uno  eodemque  su- 
niit.  Sanctus  AugnstinusctTertuUianus.supracitati, 
et  sanclus  Cyrillus  mox  citandus,  pompas  diaboli 
interpretantur  spectacula,  hoc  est  theatri  lasciviam, 
ampnitheatri  crudelitatem,  clamoresi  et  insaniara 
circi. 

Vulgo  terna  fit  ahrenuntiatio,  ut  habetur  capite  2 
Hierar.  eccl.  sancti  Dyonisii,  in  Graecorum  Eucho- 
logio,  in  Codicibus  Rhemensi  et  Ratoldi.  Sanctus 
Cvrillus,  catechesi  i  myst.,  addit  renuntiationem 
quartam,  nirairum  cultui  diaboli  :  Verumtamen,   in- 

3uit,  audi  quod  manu  extensa  tanquam  ad  pra^sentem 
icitur.  uitoTuTdouai  Tot  locTccva,  id  est,  renuntio  tibi 
Satanfle  ;  et  infra  :  Docerismox  alteram  remintiationis 
partem  addere,  xal  Trao-t  rolq   ioyotq  «rou,    id   est.    et 


notum  est  ex  Salviano,  lib.  v  de  Pro  idenlia  Dei 
Ahrenuntio  enim  (inquis)  diabolo,  jtompis,  spntarulis 
et  operibiis  ejus,  et  quid  postea  ?  Credo  {inquis)  m 
Deum  Patrem  omnipotentem  et  in  Jesum  Christum  Fi- 
lium  ejus.  Ergo  primum  renuntiatur  diabolo,  ut  cre- 
dntur.  Kt  ex  sancto  Angiistino.  lib.  de  anima  et  ejus 
onVine,  cap.  10  :  Ideo  cum  baptizantur,  symbolum 
reddunt,et  ad  interrogala  respondent.  Hinc  capiendiis 
esl  Optatus,  lib.  v  adversus  Harmenianum  :  Contra 
nos  peccatores  (ut  vultis)  interrogemus  alterum  genti- 
lem,  an  renuntiet  diahoto,  et  crednt,  etc  ,  et  dirat,  re- 
nuntio  el  credo.  Et  Rutinus.  in  libro  de  Expositione 
Symboli :  Et  mosibi  servatur  antiquus,  eosqui  gratiam 
baptisyni  suscepluri  sunt  public^^  id  est  fidelium  po- 
pulo  audiente,  Symbolum  reddcre,  Quod  Symbohim 
Theodulphusappellat  professionem  sanctae  trinilalis, 
In  Eiichologio  Graecorum,  post  abrenuntiationes 
et  responsa  ad  aliquot  interrogationes,  baptizandus 


omnibus  operibustuis  ;et  infra  :  Deinde  dicis  :   Kocl  q  recitat  Symbolum.  Apud  sanctumDionysium.  cap.  ii 


7r«(n?  Ti5  Kouizfi  «'jtou  (lege  o-ov  et  omni  pompaB  tuaR  ; 
et  infra  :  dicis  pra^terea  :  Kai  nd^  o-ou  ^aTocta^  id  est, 
etomni  cultui  tuo.  Ubi  per  cultum  diaboli  intclligi 
omnera  qui  idolis  exhibeturhonorem,  auguria,  arus- 
picia,  artes  magicas,  et  scelerata  sacriGcia.  Apud 
sanctum  Ambrosium,  lib.  i  de  Sacramentis.  cap.  2, 
duplex  duntaxat  habetur  abrenuntiatio  :  Quando  te 
interrogavit,  Abrenuntias  diabolo,  et  operibus  ejus  f 
quid  respondisti  ?  Abrenuntio,  Abrenuntias  soeculo  ot 
operibus  ejus? quxd  respondisti  ?  Abrenuntio,  Memor 
esto  actionis  tuw,  et  nunquam  tibi  excidat  tuce  seriet 
cautionis»  Quae  ultima  verba  conflrmant  duplicem 
hanc  renuntiationera,  quae  tunc  eratin  EcclcsiaAm- 
brosiana,  Renuntians  convertebatur  ad  Occidentem, 
ut  scribit  sanctusDionysius,  cap.  supra  citato,  sanc- 
tus  Hieronymus  mox  citandus,  et  sanctus  Cyrillus^ 
cathec.  1  mystagogica :  Primum  ingressi  estis  in  por- 
ticum  domusbaptisterii,  xai  7rp6?  ruq   ^uo-ua^  iTTwTs;, 


eccl.  Hierar.,  trinam  facit  professionem.quae  nihil 
aliud  estquam  Symboli  recitaiio.  Fn  Codice  Rhe- 
mensi  sacerdos  ipse  recilat  Symbolum  :  Postea  vero 
tanyis  ei  pectus,  ut  inter  scapulas,  de  olen  ejrorcizato, 
et  vorato  nomine  ejus,  singulis  dicens  :  Abremintias 
Satantc  ?  H.  Abrenuntio.  Et  omnibus  operibusejus  ? 
R,  Abrcnuntio.  Et  omnilms  pompis  ejus  ?  R.  Abre- 
nuntio.  Et  e^'o  linio  te  oloo  salutis  in  (Uiristo  Jcsu 
Domino  nostro.  Inde  vero  dicis  Symbolum  imposita 
mann  super  capita  eorum.  Hsec  autem  manus  im- 
positio  habetur  apud  Dionysium,  capite  citato,  post 
trinam  illam  professionem  :  Et  cum  ier  profeuus 
est,  cTreuSduivo;  gvAoygi.  xat  yctpoTovst,  idest,  Oratione 
facta  benedicit,  et  manumimponit. 

Cap.  12  explicat  Theodulphus  quid  sint  DompsSy 
et  opera  diaboli,  dicitque  per  ea  septem  intelligi  ca- 
pilatia  peccata. 

Cap.  13  cum  dicit  per  sanguinemet  aquam  quae  de 


etc,  id  est,  et  stantes  versus  Occidentem,  etc.  Ita  ha-  n  Christi  latere  fluxerunt,  signiflcari  duo  praecipua  Ec- 


betur  in  Euchologio  Grsecorum.  Apud  Dionysium 
renuntians  Satanee  raanns  obtrudit,  apud  Cyfillum 
et  in  Euchologio  extendit.  Abrenuntiatione  facta 
vertebatur  ad  Orientem,  ut  patet  ex  eodem  Diony- 
sio,  cap.  citato.  sancto  Hieronymo,  in  cap.  vi  Amos 
prophetse :  Unde  ct  in  mysteriis  primum  renuntiamus 
ei  qui  in  Occidente  esi,  nobisque  mwitur  cum  peccntis  ; 
et  sic  versi  ad  Orientem  pactum  inimus  cum  sole  jus^ 
titiof,  et  ei  ^ervituros  nos  esse  promittimus  ;  et  sancto 
Cyrillo,  catechesi  citata,  qui  hanc  hujusce  rituscau- 
sam  profert.  Cura  enira  baptizandus  renuntiavit  Sa- 
tanae  principi  tenebrarum,  rescissis  pacti  santiquis, 
convertitur  ad  Orientera  ubi  est  paradisus,  quem 
Deus  in  Oriente  plantavit-  Sic  conversus  manus  tol- 
lebat  sursum,  ut  docef  sanctus  Dionysius,  cap.  ci- 
tato,  et  sanctus  Basilius  in  exhortatione  ad  baptis- 
mum,  qui  dixit:  Xc^pa;  aoai  ci(  ouoavov,  id  est,  tol- 
lere  manus  in  coelum,  et  sic  profltebatur  se  Christo 


clesifle  sacramenta ;  pcr  sanguinem.  quoconsecramar, 
intelligit  Cucharistiam  qufleolim  unacum  baptismo 
dabatur.  Quidam  intelliguntperaquametsanguinem 
omnia  Sacramenta,  quidam  Ecclesiam.  Vide  Cyril- 
lum.  cathec.  13.  In  eodem  capite  sequuntur  hflBC 
verba :  Invccato  namque  Deo  descendit  Spiritus  sane- 
tusde  ccelis,  eic.  Tertullianus,  lib.  de  Baptismo  : 
Igitur  omnes  aqute  de  jtristina  originis  prcerogaliva  sa- 
cramentumsanctificationisconsequuntur,  invorato  Deo, 
Supervenit  enim  statim  Spiritus  de  cmlis,  et  aquis  su- 
perest^  sanchficans  eas  de  semetipso,  et  ita  sanctificatce 
vim  snnctificandi  c^mhibunt.  Ubi  isti  duo  auctores 
dicunt  per  Dei  invocationem  id  est  formam,  aquam 
sanctiflcari,  et  pereamvim  sanctiflcationisconsequi. 
In  eodem  capite  flt  mentiotriniB  mersionis  dc  gua 
supra.  Qui  vero  baptizabantur  ita  in  fontem  olim 
demergebantur,  ut  etiam  totum  caput  mergeretur. 
Sanctus  Hieronymus,    dial.  adversus  Luciferianos  : 


serviturum,  et  adhsesurum,  quod  vocant  Grseci  (tjv-  ^  Nam  et  multa  alia  quae  per  traditionem  in  Ecclesiis 
Taaso-Oat  sanctus  Dionysius,  Euchologium,  et  sanctus      o6seri''anfttr 


Gregorius  tbeologus,  qui  orationede  baptismodixit: 
•0>ij  OsoTHTt  (TJvroLtTtTousvoq,  id  est,  toti  Divinitati  ad- 
junctus,  adhnerens.  Sanctus  Basilius,  oratione  citata, 
dixit:0cro  «ruvOcaOat,  id  est,  pacisci  cura  Deo,  nisi 
legendura  sit  TuvTaTo^co-Oac,  cui  contrarium  est  aTro- 
Ta7o-c70ai,  id  est,  renuntiare,  abrenuntiare,  apud 
prsefatos  auctores  et  Palladium  in  Lausiaca. 

384  His  ita  rite  peractis,  baptizandus  recitat 
Svmboaim,  ut  habetur  in  Euchologio  Graecorum, 
iclque  cx  antiqua  consuetudine,quam  videre  estapud 
sanctum  Cyrillum.  cathec.  i  raystag  :  Tunc  admone- 
baris,  ut  diceres :  Uir:vLK»i  tU  tov  IFaTcoa,  xat  c';  tov 
Ttov,  xal  ct;  t6  nvcvua  oytov,  xal   tiq  pann^uft    acTa- 

vota$,  id  esl  :Credo'in  Patrem,  et  Fitium,  et  Spiri- 
tuin  sanctum,  et  in  baptisma  pocnitentiae.  Et  cum 
subjungit  :  De  quibta  in  superioribus  catechesibtu, 
quantum  divina  concessit  gratia,  latius  dissemimtu, 
satiswnmi  totom  reddendem  este  sjmbolum,  quia 


auctoritate  sibi  scriptx  legis  obserrarunt, 
velut  in  tavacro  ter  caput  mergitare.  Quod  satis  innuit 
sanctus  Cyrillus,  cathec.  I7,cum  ait:  "Lltrrtp  yao  b 
cv^uvMv  cv  TOt^  daii  xat  fia;rTd(^6,usvo;  TravTa^^oOcv  uiro 
Teuv  u>^aT<uv  7rspi6aA).cTai.  Id  est :  Ut  enim  is  qui  subit 
aquas.el  baptizntur,  undiqueab  aquis  circumdatur. 

395  Tandem  notandum  est  quod  dicit  de  fonte 
baptismi.  scu  baptisterio,  cui  simile  est  illud  sancti 
Isidori,  lib.  xv  Orig.,  cap.  \  :  Fons  autem  in  delubris 
locus  regenerntnrum  est,  in  quo  septem  gradus  in  Spi- 
ritus  saiicli  jnystcrio  formantur,  tres  in  desc^nsu,  tres 
in  asrensu ;  septimus  vero  is  est  qui  et  quartta,  id  est 
similis  Filio  hominis,  exstinguens  fornacem  ignis,  ita- 
bilimenlum  pedum.  fundamentum  aqwe,  in  quo  pteni' 
tudo  divinitatts  habitat  corporatiter . 

Ex  his  Isidori  ct  Theodulphi  locis  notandum  est 
olim  fuisse  in  baptisteriis  septem   gradus,  tres  per 

Suas  ascensus  ad  illud  erat,  tres  per  quos  in  iliad 
escensas;  septimom  Yero  faiise  in  mmiio  baptiite- 


377 


IN  S.  GREGORIl  LlBRUM  SACRAMENTORUM  NOT/B. 


378 


rii.  in  qiio  fons  ipse  fundatus  erat.  in  quo  stahnnt  ii 
qunruiii  opera  bHptismo  crat  neressaria,  undeappel- 
latur  rundamontuiii  (rqne  et  stabiliinentiim  peduin. 
Super  ipsum  fontem  erat  appensa  columba  aurca 
Tel  arpfntea  Spiritum  sanctum  rcprapsentjins  ut  vi- 
dere  licet  in  svnodo  Constantinopolitani  sub  Mcna, 
actione  .%.  in  supplicatione  clericoruni  et  monacho- 
rum  Anlioc  lisead  Joannem  patriarcham,  etc.  :  /Va?- 
sumpttAm  fit  anfem  ab  ipsoet  hor;  nam  rolumbns  au- 
r&is  et  argenteas  tn  formam  Spintus  sancti  super  di- 
vina  lavacra  et  aitaria  appensas  una  cum  aliis  sibi  ap- 
Ifropriaoit. 

i]ap.  14.  agitThcodolphus  devestibus  alliisquibus 
post  sanctum  lavacrum  neophyti  induantur,  et  de 
quihus  supra  Tuse  satis  a  nobis  actum  est. 

Cap.  15  airit  deunctione  chrismutis  qute  fit  a  pres- 
brteris  in  recens  baptizatorum  vcrtice,de  qua  etiam 
supra  scripsimus.  Sed  quia  muiti  Patres  agunt  de 
oiictioueciirismatis  conf^usesatis,  non  distingueudo 
ioler  uuctionem  chrismalisqua;  flt  in  vertice  a  pres- 
bytero.  et  inler  eam  qufe  flt  in  fronte  ab  episcopo, 
quam  quidem  ferunt.  ut  habeiur  in  Pontiflcali  Da- 
masi,  institutam  fuisse  a  sancio  Sylvestro  papa,  ui 
presbyter  liniat  chrismate  levaium  de  aqua. 

Dico  1'nires  omnes  qui  ante  sanctum  Sylvestrum 
locuti  suDi  de  unctione  chrismaiis.  esse  intelli&ren- 
dos  de  ea  unciione  quie  Kt  in  fronte  abepiscopo.  et 
spectnt  ad  sacramenfum  confirmationis.  etsi  ali- 
quando  utuntur  olei  nomine  ;  nam  illis  locis  olcum 
live  a  Or«ecis  Pairibus  sivc  a  Latinis  pro  unguento 
teu  chrisroate  usurpatur. 

Secundo  notandum  est«  quoniam  Grreci  ea  unctio- 
ne  qus  flt  a  presbjriero  in  veriice  careni,oinnesco- 
nim  antiquos  Paires,  cuin  de  unctione  chrismaiis 
agunt,  de  illa  unctione  qus  Gi  ab  episcopo  in  fronte 
esse  intelligendos. 

Tertio,  quia  rara  est  apud  sancios  Patres  meniio 
QDCtionis  chrismatis  qu>f  fli  a  prcsbytero  in  vertice, 
dicoeam  simpliciter  ei  sine  adjuncio  de  chrismate 
leo  illius  unctione  agunt,  esse  de  illo  chrismaie  seu 
nDctiooe  qns  ad  conhrmationis  sacramenium  spec- 
taot  intelli^endos,  maxime  siex  nulla  circumsiantia 
deprehendi  possit  eos  fuisse  locutos  aut  de  chri>ina- 
tisunctione  qua  ufuniur  presbyteri,  aut  de  ea  qua 
DooDulli  hnereiici  ad  Ccclesiam  reHeuntes  reconci- 
iitfltur.  Nec  obstant  varife  interpretationes  mysticae, 
Btm  uDa  eidem  unctioni  non  seinper  attribuitur.sed 
Doo  raro  indifferenier,  quemadmodum  ei  unctioni 
quc  baptismum  prapcedit. 

Et  ot  onnnis  ambiguiias  tollatur,  noiandum  est 
olim  qaando  baptizabat  episcopus,quod  sflppe  sspius 
eootin^ehat  ^rarius  enim  baptizabant  presbyteri  et 
diteooi),  statira  conferebal  sacramentum  conflrma- 
(ioois,  io  frooie  ungcndo  chrismate  neophyium,  ut 
Tidere  est  apud  sancium  Ambrosium,  Cyrillum, 
Diooysiam,  Severum.  auctorem  Quflestionum  inter 
opera  aaocti  Justini.  quflest.  137.  ad  orihodoxos,  et 
tlios:  nec  uogebatur  neophytus  in  veriice  a  pres- 
bytero,  curo  ejusmodi  unctio  instituta  sii  ob  defec- 
tum  episcopi,  etsi  posiea  adhibita  fuerit  neophyto  e 
foote  levato  quam  mox  subsecutura  essel  unctio 
ehrismatis  io  fronte  ab  episcopo,  ui  viderc  est  in 
oottris  Sacrameniariis  mss.  et  in  Ordine  Komano. 
Quod  ideo  notavi  quia  hic  a  nonnullis  recentiorihus 
aoctionem  verlicis  cum  unctione  frontis  confundi 
tDimadverto  io  locis  Patrum  qui  vulgo  citaniur  a 
tractatoribus. 

386  ^^^P'  ^^  ^S^^  Theodulphus  de  mysiico  vela- 
nioe.  qao  recens  k>aptizaii  capui  posi  unctioncm 
▼erticis  tegitur,  de  quo  agunt  Jesse  AmbiHncnsi»,  in 
epiftola  de  baplismo,  ei  Alcuinuf:,  lib.  de  Offlciis 
divioi^,  cap.  de  Sabbato  saocto :  Tunc  sacro  chrfsma- 
teeaftnt  ptrungitur,  et  mystico  tegitur  velnmine,  ut 
iMlelligatse  diiAema  reyni  et  sacerdotii  ditjnilat(*mpoq' 
tmrejuzia  Apoitotum:  voi  estis  genus  ehctum,  regnlcy 
mnotakf  offerenUM  voimetip$oi  Deo  vivo  hostiam 
it  Jkopkcenim.  Sed  cum  Theodulpho  di- 


A  citur  signiflcari  hoc  velamine  sacerdotalis  capites 
opcriinentum.  ad  antiqiKV  lcgis  saccrdotesrespicere 
videtiir.  si(iuidciii  illiiis  «iHute  nov.T  Ie;.MS  antistites 
nondum  in  sacris  velamcnto  cnpitis  utcbaniur. 

Cap.  17  de  manus  iinpositiono,  de  dignitaic  chris- 
mationis  et  scptennrii  niiincri^  ei  niaxinie  deseptem 
Spiritus  sancti  donis  iraclnt  Hiec  verbn.  nec  tnmen 
frontem  px  eotlem  oleo  signare,  etc,  satis  indicant 
cliristnationcm  abimpo**itione  mnnuum  distingui,ui 
supra  prohavimus,  sati3<|ue  declaral  Optalus  Milevi- 
ianus.  lib  iv  adversus  ParincniHniini  :  Lotus  cum  in 
Joannis  manibus  iMberetur,  secutus  ostordomysterii^ 
et  eomplepit  Pater  quod  rogivernt  /HitiS^et  quod  nun- 
tinrerat  Spiritus  sanctus.  Avertum  eal  cwhiiii  F)eo  Pa- 
tre  ungente,  spiritnle  oleum  statim  iu  iiihnjine  columbfp 
descenf/it,  et  iusrdit  capili  ejus^  unde  rcepit  dici  Cliri- 
stus.  quando  unctus  est  a  Dpo  Patre  ;  cui  ne  manus 
ijupositio  deesse  videretur,  cox  addila  est  Dei  de  nube 
dicentis:  Hic  est  /ilius  meus,  de  guo  bene  sensi,  hunc 
B  audiie.  QuaB  auiem  hic  dicuntur  de  nuinero  septcna* 
rio  sunipta  videntur  ex  sancto  Gre^^orio,  cap.  6 
expositionis  lib.  i  in  Job,  et  hoinil.  7  in  Kzechielem. 
Quod  dicitur  do  Jubila^o  ob  quinquagenarium  nume- 
rum,  qui  ex  monade  et  nuinero  scptcnario  septies 
revoluio  constat.  id  etiam  dicunt  snnctus  Augusti- 
nus,  episi.  419  ad  Januarium,  ei  sanctus  Basilius, 
lib.  de  Spiritu  sancto  ad  Amphilochium,  cap.  27,  de 
Pontecosie.  id  esi  de  illo  numero  qninquagenario 
qui  inter  Christi  resurreciioneiu  et  advenluin  Spiri- 
ius  sancti  interiacei. 

Tandem  multa  enque  prfleclara  de  donis  Spiriius 
sancti  subjungii  Theodulphus,  ei  merito  sane,  quia 
sacramenti  conflrmationis  hoc  proprium  est ;  pecu- 
liari  et  excellenti  quodam  modo  Spiritussancii  dona 
animse  fldeli  conferre,  quorum  beneficio  in  siatu 
Christiani  illa  maxime  perficitur.  Ksi  enim  confir- 
mationis  sacramentum  hominis  Christiani  perfecii- 
vum,  ui  supra  ex  sanctis  Patribus  docuimus  {Caterh. 
Ca  Rom.,  pag.  2,  rap.  3,  sect,  \9).  Illud  enim  confir- 
maiioni  iribuitur,  quod  t>aptismi  gratiam  perficii ; 
qui  enimper  baptismum  Christiani  efTecti  sunt.quasi 
infantes  modogeniii  tenerilatem  adhuc  ei  mollitiem 
quamdam  habent ;  ac  deindeciirismatis  sacramenio 
adversus  omnes  carnis.  mundi  ei  diaboli  impetus 
robustiores  flunt,  eteorum  auimus  fldc  omninocon- 
flrmatur  ad  confitendum  eigloriflcandum  iiomen  l3o- 
mini  Jesu  (^hristi.  Et  huic  sacramenlo  nomen  impo- 
situni  esi,  quod  hujus  sacramonti  virtute  Deus  in 
nobis  id  conflrmai  quod  baptismo  operari  ccepii, 
nosque  ad  ChristianaTiSoIiditatis  perfectionem  addu- 
cii.  Nec  vero  conflrmat  solum,  sed  etiam  auget,  de 
quo  .Melchiades  ita  testatur^E/tix^/cm  ser^)  20)  :  Spi- 
riius  sanctus,  qui  super  aqnas  haptismi  saluiifero 
descendit  illapsu,  in  fronie  plenitu  Jinem  tribuiiad 
innocentiam,  in  conflrmationc  augmentum  prtestat 
ad  gratiam.  Deinde  non  auget  modo,sed  admirahili 
qiiadam  ratione  auget.  Hivc  0'"nia  ostendunt  qunnta 
D  sit  hujiis  sacrainenti  dignitns,  uliii>as  et  nccessitas. 

Qnare  ii  graviter  peccnni  qui  lior*  sacraiiientum, 
cuin  id  commode  fleri  potest,  suscipere  negligunt, 
ei  gravius  episcopi  (]ui  omnein  diligcntiam  non  ad- 
hibeni  ui  sibi  commissisacramentum  hocpercipiant. 

Sed  ii  non  mcdiocritor  hnllucinaniur,  qui  scribunl 
ejusdem  esse  virlntischrismari  seu  uni^i  in  vertice  a 
presbylero,  ac  chrismari  in  fronteab  episcopo.  Hrt»c 
enim  chrismatio  verticis  non  est  sacramentum,  nec 
gratiam  ex  opere  operato  conferre,  nec  Spiritum 
sanctum  donare  vnlet  ;  sed  datur  ui  intelligat  bapii- 
zntus  se  ab  eo  die  Christo  capili  tanquam  mem- 
bruin  coniunctum  esse,  ntqiie  ejus  corpori  insitum, 
et  ea  rc  CnriNtianum  a  Christo,  i.hrislum  vero  387 
a  chrisninte  appellnri.  ut  liabclur  in  catechismo 
Uomano  (Part.  2,  rap.  2.  sect.  IV-  et  docei  Tlico- 
dulphns,  cap.  15  :  Baplizatorum  ilaqne  capita  chris' 
mateliniuntur.ut  inrrgno  et  sarerdotio,  Erclesm  deli- 
buti,  et  Christiani  nominis  prxrogativam  accipiant^  et 
ejui  membra  qui  eos  redemit  et  eorum  caput  eil  ef- 


379 


IN  S.  GREGORII  LIBRDM  8ACRAMENT0RUM  NOTiE 


360 


fici  rnlcnnl.  So«i  «ie  liis  salis  ;  ]iliira  vi  lc  in<lt.'fe;iNio- 
iie  o«'«-l(?sias(iiwniorarclii;i.Ml<)c!issiini  viii  Francisri 
liallitT,  cap.  'J. 

<ia|).  u.liino  a-it  TheodulplHis  do  onrpore  et  san- 
guine  «llirisli,  (|u;i'  olini  curn  b.ipliNino  S!nn»'l»:»nlur, 
eliain  ah  iuraiililius.  ul  su|)ra  fiise  (locuinius.et  cou- 
sl;il  eliain  ex  Tli*'()<l'>ri  Anliooi.<'ni  opero  coiilra  as- 
sorcnlcs  [»:'ooare  lnnni  e^^  nalura.  non  volnnlale.  in 
tiihlidtli.  1'liolii,  nuin.  177.  ol  «ie  a-pia  in  cali.-e  ini- 
soonda.  llaM-  auhMii  vorha,  IIdc  oruo  snrrilicinm  of- 
fprrr  f/rsamfrif  nUrtfs,  i?lo  ,  oorru|»la  miuI,  et,ex- 
piiiic.li)  vorbo  uffrr^p,  (juo-l  rci|ini(l!il,  loLfcufluin  osl  : 
ILn- rrf/o  Uiijslrrinm,  ^lrrrhctis  nc  finitig  nUrrihas  si- 
crifiriis  cl  lutstns,  Erclrsia  rrlrhrat,  olc. 

So«piilur  de  iniscenda  a<pia  vino  in  calice  .sanctiri- 
cando,  qua  do  ro  aj^il  sanctus  Cvprianus  opisl.  ti.^, 
adversus  oos  «pii  sola  a(pja  sini'viiio  nivsloriuinsan- 
guinis  (ihri^ili  p»'raf;ohant,  «pii  f)(»stea  sunl  appollali 
Hydrop;nastala»,  iii  oau.  *M  synodi  sexl.o.  Fuorunt 
alii,  Arincni  vidolicot,  (pii  solo  vino  sanguiiiis 
Clirisli  inysteriis  usi  siint,  (pios  dainal  eadoin  sy- 
nodus  canone  eo<loin.  ^ed  his  si(i  ad  rhfodulphunj 
notalis,  rodeainus  ari  pro[)osiluin. 

3:K).  (iloria  in  e.rrrhis.  ita  slatuiturin  concilio 
Hothoinagr^nsi  a[)ud  Ordoricuin  Vitalein,  lih.  iv  llist. 
eo«!l.,  cuin  aijilur  de  iMissa  hujus  Sahhali  sanoti  :  ob 
cnjitsrrvrrrntiam,^  (Horia  in  PXCi^lsis  Deo  et  AUeluia 
caiilfifnr. 

'SM'}.  Et  cum  sinritn  tuo  Vox  est  populi  ex  antiqiio 
ritu  Kcrdcsi.H,  oiiin  pontifioi  sihi  h<*ne  |)recanti  re 
spondens  vicissiin  illi  hene  pivoatur,  ut  viriere  est 
inoonoilio  Brar*aivnsi  i,  can  'I\  :  Et  ut  rrsimndratur 
a  impulo:  Et  cum  sitiritu  tuo.  Kt  apud  sanctu  n  Joan- 
nein  Chrvsostoinuin,  hoiniiia  IS  iu  epistolain  II  ad 
Corinthios  :  'K-*  avr'.>v  7ra*Atv  a»otX'*>^JTT'>T'ov  oivTT/iotwv 
frr*0/£Tat  6  itoi^jz  7r>i  "Aa'o,  xai  f;r5u/STat  o  /ao;  tw 
ts^ci'  t6  yio,  iVlsTa  TrvriaaTo;  cou,  ovosv  STTtv,  jj 
TojTo.  id  est  :  In  i[)sis  Iremendis  invsleriis  hene  pre- 
catur[)ontiiex  populo,et  populus  hone  precalurpon- 
tifioi  ;  illud  enini.  cum  spiritu  /ao,  nihil  aliud  est 
quain  hoc.  In  lituri;iis  sanotoruin  Jaoohi.  Marci  et 
Polri,  intorduin  hiHC  res[)ousio  po|)uli  efferlur  in 
dnndi  casu  :  Kai  to)  rvsu-jtart  7ou,  id  est,  Kt  spiritui 
tuo.Qiiain  eliamagnoscit  sanctusGerinauus  patriar- 
cha  (ionstantino|)olitanus  in  Theoria  Mystica.  cuin 
eam  sic  exponit  :  Kat  tV»  ;rvrJaaTi  tov,  TOVTSTTt  7t,j 
7r^05  Ti  aotatojTOv  VJfiiTvj  oo;  /joitv,  tva  T'o  TrvsjuaTt  it- 
pr,jiJQ'jziz,  ay^'.')0'.TTOf  ^^r/ /jh'>vxvj .  Id  est  :  Kl  S[)iritui 
tuo,  id  cst  tecuiii  unionom  individuam  da  uohis,  ut, 
8|»irilu  pa«'em  af,nlanles,  inseparahilos  simus.  Kl 
8anr'tus  Joan.  tihrvsost.,  h  »m.  )i),  in  Malth.  :  Ki 
rum  dixero  :  Pax  robis,  slra  stmrjTS,  Kat  ry  TrvsvaaTt 
Tou.  id  est,  deinde  di.rerili$  :  Et  stiiritui  tuo. 

3X7.  Drus  fiui  hanc  sftcratissimam  noctrm.  lla  apud 
Alouinum,  quia  Sahhali  sancti  officium  Ad  noclem 
Dominica*  Hesurrectionis  rrspicit,  ul  hahetur  in  con- 
cilio  Rothoniap;ensi  apud  Oniericum  Vitalem,  lih.  v 
Hisl.  eccl.  Siqiiidem  oarasocve  et  Sahhalo  hehilo- 
madtc  sancia*  non  celehratur  (U)rporis  et  sanguinis 
(Ihnsti  sacramentum.  ut  rh)ooturin  eo«iem  coin^.ilio 
ex  iihro  Officialis  :  Mfirrat  librr  Officialisfiuod  inhoc 
hiduo  non  fU  sncram'*nti  celehratio.  Vocit  aufem  hoc 
biduum  sextam  feriam  et  Sabbatum,  intiUD  recnlitur 
IucIhs  el  nupstitia  'ipftftolorum.  Liher  (.)ffioiaIis  ^jst 
Anti|)honarius,  nt  388  <iooet  A.^ohardus  epist.  ad 
canlores  Lujirlun. 

338.  .\on  canlanl  Offertorinm.  Alcuinus  rationem 
redditcap.  citato  :  Quod  autenipost  Evamjrlium  non 
cantatur  Offrrenday  el  cantores  tcmitore   sacrificii  si- 

a  Hymnus  hic  ;inj;plious,  ut  modo  oanilur,  legitur 
intPiTHr  in  Saoia  ii"iitario  Ga  li.ran')  Musci  Iialioi  1), 
J.  .Ma!»illt)nii,  toin.  I.  pirte  tl.  col.  -JHt. 

^  lla.'c    I*r<ef.itio   louije   prolixior    esl  in   duobus 

Theod.    et  om^iino    di-^crepala  PrnBfalioue   S.ibiKiti 

sancti,  cujus  initium  taatum  reperitur  in  Vulgatis. 


A  Irnt,  ad  memoriam  refiucitur  sacri/icium,  teu  silentium 

mu'irrum. 

Porn)  in  (lol.  Hatoldi  oxslat  bonediolio  laotis  et 
mollis  in  hunc  moduin  :  \\eu'dic.  Domine,  hanccrea- 
turnm  Inrfis  et  mrllis,  elc,  ut  in  Ord.  Hom.  Dirinde 
sorpiitur  :  Per  fiunu  luvr  onnva,  Domine.  semper  bona 
or/M.s.  Id  autom  liohMt  [)n>j»ier  reoens  haptizatos,  qiii 
I)ost  sani^tiim  lavacrum  iao  et  mel  gustare  jr.beban- 
tur  qiiasi  modo  f,'eiiili  infantes  ;  i\uo  ritusijinirioaha- 
tur  (Ihristianis,  onini  exula  matiiia.  simplic.ilaloin 
iiifjinlis  oss(»  ampl(MHeiiilam.  Id  vidoreest  in  online 
my^lcriorum  .Klhio|)um.  u(  vooant,  in  (]uo,  haiitiza- 
lis  sacro  [)orrinolis  ohrisninle.  liaec  le^-en».  esl : /)<'a- 
f. )?!//*•  drin  le  dat  lUis  iac  fl  mel,  e.t  dtcit  :  Lac  H  uad 
immarulntum  in  refjeneratitmem.  Amen.  Sacerdos  i/m- 
tem  diril  :  /^//c  etmriimmaculatum  in  reijeneralionem 
per  Jcsum  Christum  Amen,  Apurlsanotum  nierooy- 
miim.  dialogo  adversus  Luciferianos  :  Velut  in  lara- 
c  0  trrrap'tt  merqitnre,  deindf*  efjressos lacfis  et  mellit 
B  prfvjustnrr  concorrliam  Of/  infnntitv  siijni/icufionnn. 
VA  a[)ud  Torlullianum.  lih.  de  i.orona  militis  :  iutie 
suscrpti  Inrffs  et  mellis  conc^^^rdiam  fleijiistnmns.  Iliuc 
oa|)ienda  sunt  illa  ooncitlii  (Jarth  if^inonsis  (ir:eci, 
oan.  40  : 'Xn-aoy^TJ  <?8s?Tf  as>.t,  s?t3  yvVa,  i*;  thobrj^ 
ttootc/sostO'.!  iv  uta  rrjioa  iOiwi}  e».;t6  tijv  vi: n-twv  uu- 
TTY7010V  M  c^t :  l*rimiti.*«»  sivo  melsivclac  offerantur 
uno  di"  (tonsuoto  ad  infHiitiiim  mv<!ierium.  A^itnr 
enim  hic  de  indlis  et  lactis  benedlolione  in  allHri. 
Ihoo  autiMii  ve-ha,  Ad  mifstfnum  inlnntium,  si^nifl- 
oant  idco  a  hapti7:atisdoi;ustandum  e<so  lac  el  mel, 
(juoil  porha')lisina  omni  posita  malitia  debeant  sem- 
por  infaniium  simplioitatem  servare..\lia  ralio  pro- 
fertur  in  ipsa  heneilictione,  quia,  haptizati,  relicto 
/Ei^^ypto,  iil  est  sa»oulo,  ingrediuntur  in  Kcclesiain, 
terram  m(dle  et  lacte  mananlem,  id  est  omnibus  de- 
licii^  spiritalibus  affluontem. 

H^^.  Netfue  agnus  Dei.  Ita  apud  .Mcuinum.  Nota 
voro  niillas  hic  osse  Ves[)eras,  quemadmodum  nec 
Q  in  codicihiis  Hodradi  et  Hhemensi,  juxla  antiquum 
moretn  de  quo  .\lcuinu3  cap.  de  Sa  )bato  Sanclo  :  In 
har  nocte  de  rt»spertinali  sijna.Ti  apud  Romanos  nil 
afittur  neque  ante  Missam.  ueque  post  Missam,  quin^ 
t^erundum  .\uijustinum  et  alios  doctores,  istMd  Sabba- 
tum  non  h^ihrt  vesperam  He^ierire  esl  tamcn  in  (^o- 
dioe  Ratoldi  abhatis,  in  quo  post  Renediclionem 
e[)i<co[)alem  sic  hahetur  :  Interim  dum  communieat 
popnlus^  inrlamt  cantor  \lleluia.  PsnL  Laudate  Do- 
minum,  omnos  f<ontes.  Antiph.  ad  Eranqelium  :  Ve»- 
pore  autem.  /^snl.  MngniGoat.  Pott  lia*c  surgat episco- 
pus  de  sede  sua,  perqnt  ai  altare,  et  dicat  Colleetam : 
Spiritum  nobi<.  Domine,  tu:e  cbaritatis  infunde,  ut 
({uos  saoraiiieutis  pasohalihus  satiasti.tua  faciaspie- 
tate  concordos.  Per  hominum.  Et  post  htpc  dicit  dia- 
conus:  lle,  Missa  est. 

,340.  fn  die  sancto  PnschfP.  Appellatur  8an(*tU!n 
Pascha  oh  «iiei  revereutiam  ;  qua  de  re  consule  ob- 
servationes  nostrasad  (^)noordiam  regiilarum,  cap. 
Q  rif).  .!^  1.  In  ('od-  Katoldi  bic  hahetur  Missa  integra 
paschalis  cum  suis  ritibus  et  cHeremoniis,  quam  re- 
jioiiiius  in  a[)|)endicem. 

3il.  (Jui  '»  mortem  nostram  m^triendo  destruxil^ 
etc.  .Morte  (.'hristi  inors  nostra  destructa  est,  el  re- 
siirrectiono  vita  re()flrata  est.  Corippus,  lib.  iv  de 
Lauilihus  Jiislini  rainoris  : 

389  '-^l''<^^'i'  mortcrn    iiiorions,  vitannpio    rosurgons 
vitii  «Icdit  cmotis  in  so  cn-dontihus  ipse. 

Kt  pneclare  Knnodius,  byinno  7  : 
.\i»c,ivit  anto  funcra, 
Lnlhum.sopultus  oxpuUt, 
Mors  mortis  impulsu  ruit, 

Contestatio  seu  PraBratio  qiiae  pro  die  sanotae  Pasch» 
iu  Sacram^mtario  Gailic  tam  St^epe  laulato  assi^a- 
tur,  est  elium  oTinino  diversa  ab  editis.  Pro  Sabbato 
sancto  vero  pr.^escripta  eadem  insa  est  qupe  modo 
legitur :  Te  quidemf  Djmine,  omni  temp.,  sed  in  luus 
poiiss.noctegL  prxd.,  cumPatcha  nostrum,  ete. 


381 


IN  S.  GREGORII  UBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiE. 


m 


Cantate  factuni,  snpoula. 
Furius  si.bcgit  tarlaruni, 
Virit  ppniiiptus  trxitiim : 
Moi$  iiide  lij^ot  piillida, 
Pni*suuipsil  unde  «^audiuin. 

3*j.  Omisit.  Id  est,  diinisit,  ut  infra  in  Apologia 
ultiiiia  :  St  quam  vilfo  lepfiihUxs  mecp,  rel  incuria 
cimtraxeruntf  r>el  rontrahunt  inhem,  omilte. 

34.3.  Saf  ramentum  vtoendo  teneant.  Id  ost,  cratiam 
sacratiientaleni  lecte  vivendo  conservenl.  i  st  molo- 
nvmia.  cansa  pro  offectu.  Nani  sacramcntuin  est 
ciusa  grati.p  s.icrHnientalis. 

344.  Seiinum  tibi  sacram  hostinm,  etc.  l^r.fcJare 
sanctus  Pauliniis.  epist.  :>.  ad  Scverum  :  Ipae  euim 
yro  nobis  et  animam  et  c<irnem  suam  posuit,  et  receptt ; 
qni  et  sarerdos  et  hostia,  et  atjnus  es  paslor  est :  qui 
pro  ocibvs  suis  j^astor,  et  pro  pnstttribus  suis  afinus 
ocfisu.^  est,  Ipse  enim  Dominus  hostia  omnium  siwer- 
dotum  est.  quiySemetipsum  pt*oomnfum  ret^nciliatione 
Vitrt  tibofis^  tictima  sacerdotii  sui,  et  sacerdos  sme 
rictim^T  fuit. 

Zm.  Continua  in  nostris  mentfbus  perseceret.  Ver 
luum  efTectum  el  piiim  anertum. 

3W5.  yascitur.  Quia  qui  sumil  corpus  Ciirisli,  vi- 
tam  habet  in  seinetipso.  juxta  itlud  Joan.  vi :  Nist 
mandHrareritis^  etc.  tton  habebit  s  vitatn  in  vobis  t 
in  Miss.  Koin.  legitur  iHJsritur. 

347.  Et  qui  vobis.  Ibi  incipit  tertium  inembrum 
faQjus  liene<lictionis;  ac  proinde  his  verbis  pnepo- 
neodum  rc  Amen. 

3*8.  Quo^  irasceris.ld  est  quo,  velobquod  irasce- 
ris.  Est  Hellenismus. 

349.  Solus  omnium  sarerfiotum  pecrati  remissione 
wm  eguit.  Ut  Hebr.  vii  :  Talis  enim  decebat  ut  rwbis 
aset  pontifex  sanctuSy  tffiuocens^  impollutus,  segregatus 
a  peccatoribus,  etc. 

350.  Potius.  Ita  in  Codicc  Hnemensi,  lege, 
Mius. 

%1.  Per/iciat.  Id  est,  facial.  Saepe  apud  TuN 
liom. 

352.  Dominira  oetavas  Paschm.  Id  est,  Dominica 
ortftfae  Paschee.  seu  in  octava  Paschap.  Kt  ro  octQ' 
tflf  estindeclinabilejuxta  usum  illorum  temporum. 
iricio  Yetuslis  Codicibus  passim  h*gitur  Vitas  Pa- 
(rm.  id  est,  Vitfle  Patrum.  In  Cod.  Rhem.  legitur 
otfdftoi.  b  pro  Ui  secundum  usum  antiquum  scriben- 
di,  ut  390  ootavimus  a*!  Concordiam  regularum. 
1d  CodiciDus  Rodradi  et  Ratoldi  hic  titulus  ita  habe- 
tor:/>i>  Dominifopnst  Aibas.  Recte  in  Missa  Am- 
brosiana  scribitur.  Dominica  m  Albts  depositis,  Qiiia 
pridiea  baptizatis  albje  seiialba  vestimcnta  depone- 
oaDtur.  Aicuinus.  lib.  de  Offic.  Kccl.  cap.  de  Sab- 
bato  in  .Albis  :  Hotlie  albati^  qui  in  Sabbato  sanrto 
kptizati  fuerant,  vestibus  albisexuuntur.  Quare  cum 
JQ  Missali  et  Breviario  Homano  scribitur,  Dominica 
u  aihis,  subaudi  t6  deposttis. 

353.  A/ta?  orationes  Paschales.  Hic  Codices  va- 
riaat ;  in  aliis  plures,  in  aliis  pauciores  sunt  Ora- 
tiooes. 

35*.  *Vof  per  id  quod  nostri  est  similis.  etc.  Id  esl, 
bomanitate  sua  nos  reconciliet.  divinitate  absolvat. 
niud  autem  quod,  id  est  quo^  phrasis  Graeca  est,  ut 
illud  Virgilii  : 

Os  huinerosquo  Dco  simiiis, 

etc,  sumptum  ex  Homero.  liiad.  B  : 

'O:iU0CT9c  xae  xcva/^v  ixiao;  A(0  Ti07r(x:oa*j  d>. 

•     .  •  '  j  4  i 

Horro  in  Codicibus  Ratoldi,  Hodradi,  in  appendice. 

'  Conseotiunt  Gemet.  et  duo  Thpodericenses. 

^£'>jpnidie  in  prioriTheod.  el  in  Gcmpt.  nota- 
furfi^stum  sanctiLeniiis.  In  utroque  vero  Thpod.  ac 
'0  Gemet.  bab>*tur  Missa  de  shiicIo  Georgjo  mar- 
tjre.  G><ips  Caleus.  ha^c  omuia  f^^s^n,  imo  eli.im 
uetiMarridiem  Natal.  omittit.  liiem  diedeGallicano 
SieraiDeat.  llabillonii,  in  quo  paucissimiB  suotMissae 
^  ancftia,  quas  auo  looo  indicahimua. 


A  el  RJKMnensi,  seqnitur:  hhis  \\rriUs,  natnle  sanrtie 
Euphemur  "•  lla'c  esl  ilhi  Muphcinia  celehris  virgo 
et  mnrlyr  Chalcodon^Mi-is,  cupis  nMlalis  cndLMii  ilio 
ann(»l!itur  iii  Mjirlyrol.  ins.  l»ihlinth.  Corh.  :  Idus 
Aprilis,  in  ilhnUe-tonia^  nnfnlc  snnct.v  Eupheinin'  rir- 
ginis  el  mattijris.  KhMii  liHhclur  in  Kalciidario  prje- 
fixo  (]()<lii'i  Ratoldi.  ct  in  inarlyrolo^rio  ms.  sanrli 
Ilicronyiiii  :  Idus  Aprihs,  in  Chnlredoupy  nntulr  snn- 
ct'.e  Eupheiniae.  In  parvulo  Marlyrol.  ins  ,  ad  cal- 
c<Mn  «iodicis  Hhcii).  :  Idns  Aprilis,  in  Chnlcrdonia, 
nntnie  snnno'  Enphemia*.  Iii  Marlyrolopio  Kahuni  : 
Idihus  Apr  liSy  in  civitnte  Chalrrilo.it, i,  nntalis  Eu- 
phrtnt!v.  Kt  in  Martyrolo^'.  Notkcri,  eodcm  die  : 
In  ChnlreUme.  snttctiv  /^u  hrinirr.  In  Ntn-clla  Kinma- 
niiclis  iiiipLM'aloris  cjus  solciijiiitas  ann<!'i  'i.r  11  Ju- 
nii,  quo  die  passa  (*st.  iit  vidcrc  r.-t  lii  Mcndlngio 
Gr.icorum  In  .Marlyrol.  |{oiii.  annolatur  lt)Se[>ttMn- 
hris.  Missain  sanctiP  iMiplMMni.p  excipit.  in  codeiii 
Codice  Katoidi  Missnm  in  Pnscha  nntiotinnin.  qiup  ex- 

B  slat  etiam  in  Codice  Hudrali,  in  appendice,  el  iii 
(Jodice  Hhemcnsi. 

Quid  sit  Pascha  annotinuni  ila  explicat  Microlo- 
gus,  lih.  do  ecclesiasticis  OhscrvHtiniiihiis  cap.  .*»G : 
Itomatii  atinoUtiutn  Pasrlin  quasi  annirersnriuin  Pn- 
scha  dirunt.,  quia  nntiffuitus  apitd  illos^  qui  in  priori 
Pnsrhn  baptiznti  ernnt,  in  sejw^nti  nnnn  eodrtn  dir  ad 
Enlesiam  ronretier(\  sutTque  renettcrntitmis  anniver- 
sarium  dietn  cuin  oblationihnssnlctnnilercrlrhrarrrunt. 
Ihpc  ille.  Non  puto  lamcn  h"C  Pasclia  annolinum 
celchrari  solitum  in  Sabhato,  quo  die  illi  haptiza- 
bantur,  (juia  unica  duntaxat  Missa  eodiMn  dic  et 
nocte  quidem  celebrahatur.  Sed  exisliino  ejnsiiiodi 
Pascha  fuisse  post  Dominicain  in  Altiis  rolchraliim, 
maxime  cum  in  Codicihus  nostris  niss.  cjus  Missa 
ast^ignetur  tantum  post  pra^dictam  diem.  In^  Codicc 
Hhemensi  exstat :  Tertio  hlus  Aprilts,  natnle  snticti 
Leonis  papx.  Ihc  esl  sanclus  Leo  primus.  de  qiio 
tainen   nihil   exstat  in  (^odicihus  sancti   Kligii,  Uo- 

Q  dradi  et  Hatoidi.  et  apiid  Pamclium. 

355.  Hffc  nobis  dona  brata   sanctificct.  Kst  hypal 
lage,  id  est  nos  his  donis  heatis  sanctificet. 

306.  D(ma  Ita  in  Kditis,  el  in  ('odi<Mhiis  Hodra''i 
et  Hatoldi.  et  apud  Pamclium,  In  .Missali  Honiano 
legilur  (/oao. 

307.  vii  Kalend.  Afnii^  tint.  satirti  Marci .  Ita  391 
in  Editis.  in  r^uihus  nulla  c  est  etiaiii  lilani^e  inen- 
tio  ;  sed  in  aliis  Codicihus  nostris  mss.,  iil  apiid  l'a- 
mciium  hoc  die  annotaturlitania  major,  cujus  ofli- 
cium  vide  in  Rogationihus. 

In  Codicihus  Hhemensi  et  Hatoldi  scciuuntur  Missce 
pro  secunda  et  terlia  die.  In  Cod.  Hhem  addiinlur 
ircs  Orationes  pro  quarta  die.  In  iisdcm  veroCodici- 
(Ims  Uodradi.  Hhoniensi  et  Hatoldi  nulla  habetur 
Missa  de  sancto  .Marco,  quemndiiiodum  nec  Hoga- 
tiones  ante  Ascensiononi. 

3  iS.  Perveniret  ad  Mntitjrii  paimam  Kx  hoc  loco 
discimus  sanclum  Marcum  riiartyrein  fuisse.  Ila  do- 
.  cet  Gelasius  papa.  in  synodo  Komana  :  ct  sanctus 
^  (irogorius  Turonensis,  lih.  i  Hist..  cap.  :fi  :  Tunc  e.t 
Jarobus  frater  Dottiini^  et  Marctis  rvatuplista  pro 
Christi  notnitie  glorioso  martyrio  coronnti  sunt .  Idem 
patet  ex  Missa  xVmbrosiana  :  Deus,  (jui  hunr  diem 
snwti Mnrri  evangehsltV  et  Mnrtyris  tui  snn(juinis  ro- 
sen  consccrasti  cruore  prrfusutn  ;  ct  o\  Litui*f,M*a 
/Elliiopica  :  .4 r  .«a?Wi  J///rr/  evan(jeli,st(F  ci  tnnrtijriSf 
et  snnrti Stt^phnni  archidiaconi  piudomnrtijris.  Con- 
sentiuiitHahanus  etNotkerus  in  suis  Martyrologiis, 
qui  etiam  ejusmartyrium  descrihunt. 

c  In  noslris  Mss.,  si  Calonsem  excipias,  litaniaruin 
fit  m^ntio.  In  sa«Tam.  Gal  ic.  oi^curril  Missa  m  lita- 
iiicu:  diccnda  ;  et  prlas  in  litanias  lefjrnda :  s*'^]  iinmo- 
diato  aii!«'  .\scensionPin.  Pamflio  qui  ni'Mninil  li::in;«e 
nia  oris  concinil  Co'1px  Hpg.  Su^^cia?.  .\l  uhi  ciriliir 
ai>ufi  Pam.  ad  l*ontem  Olhi,  lo^Miur  in(:odicP  Vo//'/, 
qiio  nominointelligendusforlePons  Miivius.  InTheod. 
legitur  quoque  Molvi, 


383 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUH  NOTA. 


384 


359.  Sancti  Vitalis.  In  Missa  Ambrosiana  addilur 
>  sancta  Valeria,  el  Missa  est  de  pluribus  Marty- 
rihus. 

360.  B.  R.  Id  est,  Renedictioncin  require,  ncnnpe 
in  fcsto  sanctoriiiu  apostoloruni  Potri  et  Pauli. 

301.  Sancti  Alexandri,  elx:.  in  (^Ofiice  Ulicmensi 
eodoin  die  Missa  de  sancto  Juvenaie  habctur,  qiiOQ 
liorum  sanctorum  Mis^am  pra?cedil.  Exslat  etiam  in 
app^ndice  Codicis  Rodradi. 

36:2.  *>  Inoentio  sanciap  crucis  Hoc  fcsto  Gra^ci 
carent ;  nulla  enim  illius  mentio  fit  in  eorum  Mcno- 
loj^iis.  nccin  snnctiono  EiumMnuelis  Coinni-ni  impc- 
ratoris  de  festis.  apud  Theodorum  Basalmonem,  in 
Noinocanonem  Photii,  tit.  7,  cap.  1. 

363.  Passionis  tuas  miracuia  snscitaiti,  Quia  in 
crucis  inveiitionc,  utcrux  Domini  ab  aliis  intcrnosci 
posset.  mortuus  homo  dominicae  cruci  admotus  re- 
vixit,  qeuinadmodum  in  Christi  passionemulta  cor- 
pora  sanclorum  imiltis  in  sancta  civilate  visa  suiit, 
ut  tcstatur  sanctus  Paulinus  epist.  1 1  :  Postremo  do- 
minicam  crucem  prodil  resurectio  ;  et  ad  satutaris 
ligni  lactum,  morte  refuga,  funus  excussum  et  corpus 
erectum  est.  Idem  scrihit  Sevcrus  Sulpicius,  lib.  ii 
Hist.  :  Duabm  prius  frustra  crucibus  admotis,  vbi 
Christi  pattbulo  attactum  est,  dictumirabtle,  trepidnn- 
tibus  cunrtis;  funus  et  excumm^  et  inter  tpectatores 
<is'itit ;  et  Sozomenus.  lib.  ii  Hist.  cccl.,  cap  d. 

364.  Qui  per  passionem  crncis,  otc.  In  Codicibus 
Rodradi  ct  Hhemcnsi  cst  alia  Prapfatio  longe  pro- 
lixior  :  Prcecipue  in  ista  die^  in  qua  Filii  tni  Unigenili 
a  Judceis  abditus  gtoiiosus  inventus  est  trtumphus,  etc. 
Ubi  t6  triumphus  crucem  Christi  significat.  Ita  capil 
sanctus  Ambrosius  in  obitu  Theodosii :  Tria  patibula 
confusa  reperitquce  ruina  contexercU,  inimicus abseon' 
derat ;  sed  non  potuit  oblitterare  Christi  triumphus, 

392  *^^^-  Q^^  <t^  ejusdem  crucis  Uuitwio,  etc. 
Ex  \\\  cap.  ad  Ephesios  ;  quem  locum  ita  de  cruce 
explicat  sanctus  Auguslinus,  tract.  di8,  in  Joan.  : 
Lata  quippe  est  in  transverso  ligno  quo  extenduntur 
pendentis  manus^  et  aignificat  opera  bona  in  latitudine 
charitatis.  Longa  est  a  transverso  ligno usquead  terram, 
ubi  dorsum  pedesque  figuntur,  et  significat  perseveran- 
tiam  in  longitudine  temporis  usnue  ad  finem.  Alta  est 
in  cacumine  qiuHi  transversutn  lignum  sursum  versus 
excedit,  et  signilicat  supernum  finem,  quo  cuncta  opera 
referuntur.  Quoniam  cuncta  qu(e  latitudine  et  longitu- 
dine  bene  ac  perseveranter  fiunt,  propter  altitudinem 
divinorum  facienda  sunt  prcemiorum.  Profunda  est  in 
ea  parte  qua  in  terram  figitur ;  ibi  quippe  et  occulta  est, 
nec  videri  potest ;  sed  cuncta  apparentia  et  eminentia 
inde  consurgunt,  sicut  hona  nostra  de  profunditate 
gratice  Dei,  qwje  comprehendi  et  dijudicari  non  potest, 
universa  procedunt. 

366.  Dignatus  est  redimere.  In  Codicibus  Rlie- 
mensi  et  Rodradi  heec  scquuntur  :  Tu  qui  es  lignum 
vitae,  jKiradisi  reparator. 

367.  Naialis  snncti  Joannis,  etc.  Hoc  festum  d  non 
exslat  in  Exru^is. 

3i)8.  Sanclornm  Gordiani  et  ICpimachi.  In  Codioe 
Ratoldi  iegilur  Gon/mn/.  CtfrilH,  afqae  E!>iinachi.  Sod 
in  Missa  nulla  fit  Cvrilli  iiMntin.  Do  illo  agit  Martv- 
rologium  sancti  Hieronjmi  eodem  die  :  Ilem  CyrHli, 
Dionysii,  In  Codice  Rhemensi  legitur :  Natalis  sancti 


A  Gordiani,  nulla  facta  mentione  saDcti  Epimachi,  et 
Missaest  de  solo  sancto  Gordiano. 

369  Sancti  Panrratii.  In  Codicibus  Rhemensi  el 
Ratoldi,  et  apud  Pamelium,  adduntur  Achilleus  et 
Nerous.  qiiibus  in  Missal.  Rom.  adjicitur  Domililla. 
Sed  in  Codice  Ratoldi  du%  sunl  Missae,  prior  de 
sanctoParicralio,  altera  de  sanctis  Achilleo  etNereo. 
Et  apud  Pameliuiu  prior  Missa  est  de  SaDCtis  Achil- 
leo  etNereo,  secunda  de  sanclo  Pancratio. 

370.  R.  B.  Id  est,  require  Benedictionem,  infra 
videlicet  in  communi  de  uno  martjro. 

371.  Salutatione.  Legc  salvatione  ^. 

372.  Natalis  sanctcp  Maria  ad  Martyres.  Hffic  festi- 
vitas  non  exstat  in  Excusis.  «  Habetur  in  omnibus 
aliis  nostris  mss.  Codicibus.  In  Codice  Rhemensi  est 
sub  hoc  titulo  :  Dedicatio  Ecclesioe  beatce  Marue  ad 
Martyres.  Hoc  festuin  olim  instiluil  Uonifacius  IV 
papa,  converso  Romano  Panthco  in  ecclesiam  san- 
ctie  Maria;  et  oinnium  Martyrum.  Qua  de  re  agit 

Q  Paulus  Diaconus,  lib.  iv  Hist.  Longob.,  cap.  37  et 
lih.  V,  cap.  11.  Hoc  Pantheon  aediflcatum  est  a 
Marco  Yipsanio  Agrippa  :  quod  ita  appellatum  cst, 
vel  quod  in  simulacris  Martis  et  Veneris  mullaf 
deorum  imagines  acciperet,  vel  quod  forma  con- 
vexa  fasligiatum  coeli  similitudinem  ostenderet,  in- 
quit  Dio  Cassius,  lib.  liii  Hist.  In  eo  teinplo  fuisse 
Vcneris  simulacrum  constat  etiara  ex  Macrobio, 
lib.  111  Saturnal.,  cap.  17  :  D'S$ectuique  est,  et  facta 
ex  una  margarita  duw,  imjmita^que  simulaero  Vene- 
ris,  ut  monstruoscp.  magnitudinis  in  templo  quod  Pan- 
theofi  dicitur, 

Olim  in  pago  Bethelie  diclo,  prope  Gazam  Palfle- 
stinae  civitalcm  393  ^"i^  etiam  templum  in  arce 
manufacta  collocatum,  quod  Pantheon  appeHalum 
est,  ut  refert  Sozomenus  lib.  t  Hist.  eccL,  cap.  f  14. 
Fuit  olim  Athenis  &coi;  rol;  niviv  icpov  xoivov,  id  est, 
diis  omnibus  commune  templum,  quod  aedificaTit 
Adrianus  imperator,  ut  scribit  Pausanias  in  Atticis. 

Q  373.  Sancti  Urbani,  Uoc  festum  g  dod  exstat  iD 
Codire  Khemensi. 

374.  Sacri/icium.  In  MissaliRomaDelegitur  ^d  la- 
crificium, 

375.  Et  tui  muneris  miserieordiam  postulare.  Id 
Codice  Rhemensi   legitur  de  tuo  munere  postulantet. 

376.  Ipso  opitulante.  In  Codice  RhemeDsi  hsec  vo- 
cahula  desidcrantur. 

377.  Benedictio,  Suporioris  DomiDicee  videlicet. 

378.  Et  Majestatfm  tuam  indefeuis  pTecibm  exo- 
rare.  Hsec  verba  desunt  in  Codice  Rhemensi. 

379.  Paschate  mysierium  9tudeam%a  hahere  ptrp^ 
tuum.  Id  est,  sempiternam  in  coelis  studeamus  bt- 
bere  felicitatem. 

380.  Feria  secunda  in  litania  majore.  Hsc  ^  lita- 
nia  major  est  Rogalionum,  qus  in  triduo  aDte  domi- 
nicam  Ascensionem  celebrandiP  institutffi  sunt  a 
sancto  MamtTto  Viennensi  Pontifice.  ut  scribit 
sanrtus  Greirorius  TuronHnsis,  lih.  ii  Hist..  cap.  34: 

»x  Referens  CAvilus)  in  c^ttadnm  humilla,  qwim  de  Roga- 
tioiiib. i.s  iiciib/t,  h'is  tfisns  R>'piti>mes  ijun;^  -.inte  Aswtn- 
sion^s  Dotninice  triumpham  celrbramns^  a  sancto  Ma- 
merlo  tpsius  Viennens'S  urbis  epucopo,  qui  et  hicto 
tejnnore  prxerat,  institutas  fuisse,  dum  urbs  illa  mid' 
tis  terreretur  prodigiis. 


^  In  nostris  Codd.  nulla  nisi  sancti  Vitalis  fit  me- 
moria. 

b  Sacrament.  Callic.  exhibet  iMissam  iti  inventione 
sanctx  Crucis,  sed  a  vul^ata  prorsus  divprsam. 

c  Habetur  in  ulroque  Theod.  et  in  Gemet.  lidem 
Codices  meminerunt  sanctorum  Gordiani  et  Epima- 
chi,  minime  autem  sancli  Cyrilli  et  sanctffi  Domi- 
tillee,  ubi  infra  Missa  de  sanclis  Nereo,  Achilleo  et 
Pancratio  exhibptur. 

d  Sic  h>gitur  apud  Pamel.  et  in  Ed.  Vatic,  ad  quam 
excusa  est  Ciuss. 

•  Ita  quoque  in  noBtris;  in  Gemet.  legitur  Dedi- 
catio  sa/icUe  Marix, 


f  In  E'iitiorie  ab  Henrico  Valesio  adomata  nuoc 
ista  leguntur,  cap.  15,  in  hunc  modum  :  Pantheon 
colli  cuidam  manu  facto  velut  arci  tmpositum, 

K  Abest  a  duobus  Theod.,  non  autem  a  Gamet., 
ubi  priiis  notatur  natale  sancti  Dunstani;  ac  vn  Ka- 
lend.Junii. ^a?^/i  Au^ustini episcnpi^  sc.  Cantuariensis. 

^  Hsec  Litatiia  dicitur  ctiam  major  in  nostris  Codd. 
In  Missali  Gothico  Thoma.^ii  tres  sunt  Missa  de  Ro- 
^tionibus  pro  triduo  ante  AscenFionem  Domini. 
Missale  vet.  Galli&iDum  unicam  habet.  De  Rogatio- 
nibus  plunma  scitu  digna  le^is  apud  NabilloDium 
de  Uturgia  Gailic,  maxime  Ub.  ii,  psg.  122  et  seq. 


i 

.4 


m 


IM  S.  GftEGOtlll  L1BRUM  SACRAMENTORtJM  NOTifi. 


386 


Sed  ipsa  verba  sancti  Aviti,  sermone  de  Rogationi- 

bus  audiamQS.  Qui  postquam  dcscripsit  varias  urbis 

suflP  calaniilales,  landem  sicait:  Tracta  sunthxcin' 

terrutnore^f>ubUcosetrumo7'e8pnvatosu!((fiieadwi- 

winfntem  solemmum  noctem  viqiliarum  qua  celebra- 

rifestum  DomitncaeReswTectinnisannua  cunsuetudo 

jtoscebat  ,Siquittem  hanc  knram  laborumnpem,tnalO' 

rumfinem^meluentiumsecitntatemcnmmunibasani' 

misoperiebantur.Adfuif  igiturnoxilla  venerabiliSy 

qutFnd spem phbticxabsolufionis  votivum  solemne 

f»a/ffecerat,Sedmoxillicmulto  vehementior  strepi- 

tuSjtctusflayelli  granus  /enentis  insonuit,  utpote 

quemjatn  emnnsisyradihus  superlativum  nihil  sequi 

Qliudquamchaos  intelliyeretur.JEdes  namque  pu 

btlca^guampraecelsocivitatis  vertice sublimitas  im- 

mensiter  fastigiataprxtulerat.fiammis ternbiUbus 

cotiflagrare  crepusculo  cwpit.Inlerpellatur  nuntio 

disrriutimsjucutuiitas  solemnitatis,  pleno  timonbus 

populo  Ecclesia  vacuatur,  Omnes  namquewnilemfa- 

cultatibus  veldomibuspropriis  casum  de  prxeminen- 

tisinrendiiarce  tnetuebant.  Persfftit  tamen  curam 

festivis  aUaribus  invictus  antistes;  et  catorefidei  sux 

accedensjflumvielacrymarum,  permissam  ignibus 

jtotestaiemjgney  abscedenfe.  compescuxt.  Despera- 

iione  deposita  reditur  ad  ecclesiam,restinctaflfi  mma- 

rtim  luce,clarescit  luminumpulchntudo.Necsaneul- 

ierius  trahiturdearripietidu  compunctiotns  medica- 

minetnorn.  Prxdecessor  namque  meus,  et  spintalis 

mihiabaptismopatei*Iliamertus[A\.,  Mamercus]  sa- 

cerdoSjCuiante  non  pancos  annos  pater  caniis  tnece 

accepto,sicutDeo  vi>um  est,  sacerdotii  temporesuc- 

cessiitiotas  [Leg.toto^n  ea  quam  supra  diximus  vigi- 

liarutrtnocte^concepUanimo  Hogationes,  atqueibi 

cum  Dto incifM  defininf  quidquid  hodie  Psalmis  ac 

prertto5  394^^<'"^^^i'^^^^'''^^-  Evoluta  soletnni- 

tatepasrhtui,  'lOfjamquidfSed  quotnodo,uut  quan- 

dofieridebeat.secreta  primum  collatione  tracfatur . 

Putabatur  a  quihusdam  Viennetisis  senatus,  c^jus 

tunc  numerosis  Hlustribus  curia  /lorebat,  inventis 

nofi  posse"  adici,cumvixacqui-:sceret  Legnimis  in- 

tiinari.SedpiusacsoLlicUuspastorsapientiaesalibus 

largus  mansuefaciendarum  ooium  pnus  orando  ani- 

mum quamperorando moLLivii audHum.  Fandit  igi- 

tur  disposilionem,  indicit  ordinem.expntiit  saLubri- 

tatem.  Et  verum  [Leg.  viri]  tam  reiigiosi  quam  soler- 

tisitkgeniiparumfuittsiobedientibuspropositumtan- 

tummodo  institutionis  protKeret,  nisi  inter  initia 

tiiam  mneulumconsuetudinis  assiynaret.  inspirante 

igilurcompunctorum  cordibus  Deo,  auditura  cunctis 

tmfirmaiur,attoLLitur.  ELiyUurprotempore  tndu- 

um  prxsens,quod  inter  Ascetisionis  sacrce  cuLtutn 

diemque  nominicum^  quasi  quodam  opportunitatis 

proprig  Itmbo  arcutnpositis  soLetntiitatibus  margi* 

iiarefur.-Et  paulopost;5ecu/a?5tir</  susciduo  tetnpo- 

fequxdamEccLesix  GdLliarum  rem  tam  probabiLis 

exempli;siciamenquodhocipsutn  tion  apudomnes 

nsdemdiebusquibuspenes  tios  institutum  fuerat  ce- 

lebreretur[Leg.celebraretur].Necpori  omagni  inte- 

Ttratquodiriauum^dummoaoPsaLmorum  officia  La- 

erymarumque  functionibus  annuis  persolverentur. 

Tamen  cum  dilectiotieRogationum  etiamsacet*dotum 

crescenieconcordiay  adunum  tempus^  id  est  adprx- 

senies  dies  universalis  observantias  cura  coticessit, 

Hsc  Avitus ;  qusR transcripsi  cx codice  ms. Bibliotbecffi 

FloriacensiSiquamvisbicsermojam  pridem  a  Jobanne 

Gtgneio  editos  fuerit. 

Idem  testatur  AppoIIinaris  Sidonius,  llb.  i.epist.  7, 
id  ianrtum  Mamercum  :  Soto  tamen  invectarum  te 
auetore  RogatianumpalpatumauxUio,  etc. ;  et  epist. 
14,  lib.  VII :  Quidquia  iLLud  est,  quod  otin  veL  tieyotio 
vaeas,  in  urbem  iamen  (nisi  faLLimur)  Rogationum 
€emiemplaiionerevoeabere;quarumnobissoLemmta- 
tem  pnmusMamercus  paieret  pontifex  reverentis 
imo  exemplo,  uiilissimo  experimenlo  invenit,  ins- 
fihfil,  invexii.  Qnibas  verbii  nihil  clarius  dici  potcst 

Ita  dooet  AimoiDiu,  lib.  i  de  Gestis  Franconim. 


A  Similia  reTcruntur  a  Burchardo,  lib.  xni,  cap.  7,  ex 
conc.  Aurelianensi.  Ila  doccnlalii  vclcres,  quicon- 
stanter  asseruntharuin  triduanurum  anleAscensio- 
nem  Domini  Kogationum  auclorem  fuisse  sanctum 
Mamerlum  ;  nonvcroinstauratorcMii,  utnonnullisre- 
cenlioribus  placel  oh  sequentia  Si<ionii  verba  : 
Quippe  pnus  (qnod  saLvn  fidei  pace  sit  diclum)va' 
gx  infrequentesque^ufquesicdixeritny  oscitabundx 
suppLicationes.  Quse  tamen  assertioninostrsminime 
nocent.  Etsi  enim  ante  sanctum  Mamerlum  fuerint 
Rogationcs,  hoc  cst  supplicationcs,  seu  Processiones, 
aut  litaniae,  ut  vocanl,  eranl  tamen  vaga*,idest  non 
statie,  nec  certo  die  stabiles,  scd  indictic,  quasob  va- 
rias  calamitates  descriptas  a  sanctis  Avito  et  Grego- 
rio  Turonensi,  ct  aliis,  pridic  ante  Ascensiouem  Do- 
miniinstituit  celebrandas.  Ilaque  ro  t'a<7a?nonitaca- 
piendum  est.  quasi  olim  populus  in  Hogationihus 
circa  templa  vagaretur  cquilando. 

Neque  nuic  explicalioiii  favent  ca  que  habentur 

g  apud  Burchardum,  cap.  citato  :  Nemn  ibi  equilare 
prxsumat,sed  discatceatispedibusomnes  incednnt. 
Et  in  concilio  Mogunlino,cap.  33:  Plaruil  utiitania 
majorobservanda  sit  u  cutwiis  Christiatiis  dtebus  tri- 
buSfSicut  Legendorepenmus,  etbirut  sancti  Patres 
nostriitistuuerunt.nonequifnndo,  tiec  pretwsisves- 
tibusmduti.  Namque  aliud  estvagari  circa  tenipla, 
aliud  estinipsaprocessione  equitare;  pra^terea  ejus- 
modiconciliasuntposterioraflPtatesancliMamcrti.^Sfec 
valet  quod  dicuot  sancturn  Auguslinum,  serm.  473, 
meminissehujusmodiRogalionum,  siquidem  hicser- 
mononestsanctiAugustini,  qui  cliain  in  quibusdam 
ejus  395  Codicibus  non  exstat,  nec  illius  stjrlum 
sapil,sedest  sancti  Ceesarii  Arelatensis,  habeturque 
intcr  ejus  sermones  Irigesniius  sofjlimus.  Imo  Roga- 
tiones  hujusmodi  sancti  Augustini  doctrin^p  adver- 
santur;quod  uatetexilliusopist.  119,  adJanuarium. 
ibi  enim  abunne  ac  Uis(>rte  a^it  de  vacationc  a  jeju- 
nio,  quiu  contingit  inter  l^ascha  et  Peiitecosten,  ra- 
tionemque  dierum  illoruni  quinquaginta  enurleatius 

C  expiicat,  quam  triduanum  illuid  jejunium  interci- 
dens  prorsus  labefactaret.  Sic  enim  ait  :  Qui  dies 
quinquagesimus  habel  atiudsacramentum,quodsep- 
tiesseptem,  quadraginta  novem  fiatit;ei  cum  redi- 
tur adinUiutUyquod  est  octavus,qui  et  pnmus  dies^ 
quinquaginta  completitur pnst  Dumini  Resu^rectio- 
nemjaminfiyura  nnn  Inboris.sed  quictis;  propter 
quodetjejtmia  relaxantur.  et  stantes  nratnns,  quod 
est  signum  ResMTectionis.QusLve  XinailBirius  FoTiunSL- 
tus,  iii  Icctionesancti  Augusliniapprimeversatusiib.  I 
deOffic  ecc\.,cfip.21,prii:cU\Tv(iidl:Sequiturunava- 
rietas  inter  actavas  Paschte  et  vigilias  PentecosteSt 
h  oc  estjejunium  tridunnum  in  viyit^a  A  scensumis  l)o- 
mitii.  Miror  qunmodo  inoLevit  cnnsuetudo  prxsentis 
jejunii  in  nosti^a  hncLe^ia,  quw  tamen  non  fetietur  per 
otnnes  Orientaies  Ecclesias;  cum  sanctt  Patres,  quos 
metnoravimu^,  Ainbrnsius,  Hieronymu>et  Augusti- 
tiusdicantretaxanda  jejunia  tempore  PcntecosteSf 
necnon  efiam  vetierabiiis  presbyfer  Beda.  [*ostea  re- 

D  fert instilutioncni ad sanctum Mainertum, quemadmo- 
dumetOr(ioUomanus,qui  insuper  addit  eam  a  Gallis 
ad  Komanos  fluxisse. 

Quoniam  autetn  hicagitur  de  litania  majore,  non 
erit  ahsurdum  his  subjicere  velerem  litania;  formu- 
lam,  qua}  exstat  intJodice  ms.  Ilibliothecte  Corbeien- 
sis  octingenlis  abhinc  anniscirciterscripto,cuJus  ti- 
tulusest  ilncipit  ordo  Orationutn, 

Incipit  lilania, 

Kvrie  eleison.  tribus. 

Christe  cleison.  tribus. 

Christe  audi  nos.  tribus. 

Christe  miserere  nobis. 

Sancte  sanctorum  Deus  miserere  nobis. 

Sancta  Vir^o  virginum,  intercede  pro  nobis. 

Sancta  Dei  Genitrix,  intercede  pi-o  nobis. 

Sancta  Maria,  orat 


t  Id  Ml  adjiei  ;ak  enim  in  Mss.  iegitur, 


38? 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUIt  VOtM. 


m 


Sancte  Petre, 

ora.  A 

Sancle  Paiilo, 

ora. 

Saucte  Aiidroa, 

ora. 

Saiiclc  Jacoho, 

ora. 

Sancte  .ioniinos, 

ora. 

Sancle  Tlioiua, 

ora. 

Sanrte  Jacobe, 

ora. 

Sancte  IMii  ippe, 

ora. 

Sancte  Bartholomaee, 

ora. 

Sancle  Malthaje, 

ora. 

Sancte  Siinon, 

ora. 

Sancto  Ta«lfl«ee, 

ora. 

Sancte  Aialhia, 

ora. 

Sancte  Barnaba, 

ora. 

Sancte  Luca, 

ora. 

Sancte  Marce, 

ora. 

Sancle  Slcphane, 

ora. 

Sancte  (iloinens, 

ora. 

Sanclo  Sixie, 

ora. 

Sanclc  Laiirenli, 

ora.  B 

Sancte  Dionvsi, 

ora. 

Sancto  Hii^tr<'e, 

ora. 

Sancle  Eioiitheri, 

ora. 

Sancle  O"inlino, 

ora. 

Sancle  Liiciane, 

ora. 

Sancte  Fiiniine, 

ora. 

Sancte  Crispine, 

ora. 

Sancte  Cri^piniane, 

ora. 

Sancle  Maunci,  cuin 

sociis 

tuis, 

ora. 

Sancte  Silvoslcr, 

ora. 

396  S:incle  Klari  [L 

^'Q.  Ililari], 

ora. 

Sancle  Marlino. 

ora. 

Sancle  Casyiane, 

ora. 

Sincte  Heiiiogi, 

ora. 

Saiicte  Modartle, 

ora. 

Sancle  Vuidasle, 

ora. 

Sancte  (lonnane, 

ora. 

Sancte  Ciaurice, 

ora. 

Sancle  Auiande, 

ora.  Q 
ora. 

Sancto  Kligi, 

Sancte  Henodicte, 

ora. 

Sancla  Folicitas, 

ora. 

Sancta  Perpetua, 

ora. 

Sancta  Agatha, 

ora. 

Sancta  Lucia, 

ora. 

Sancta  Agnes, 

ora. 

Sancta  Cocilia, 

ora. 

Sancla  Anastasia, 

ora. 

Sanola  Eulemia, 

ora. 

Saiicla  <  oluinba, 

ora. 

Sancta  (ienofova. 

ora. 

Sancta  AMofrundis. 

ora. 

Saiicta  (jortrudis. 

ora. 

Omnos  sancli,  orate  pro  nohis. 

Propitius  cslo,  parcc 

nohis 

,  Doinine, 

Propilius  osto,  lihora 

nos, 

Domine. 

Ah  oinni  malo,  libera 

nos. 

Domine. 

Ah  omni  tentationo  di 

aholica,  lihora 

nos,  Domine,    ^ 
,  Domine. 

Ah  omni  coij^itationo  inala. 

lihera  nos 

Ab  omni  miquitalo,  libera. 

Ah  oiiini  iminuudilia. 

lihci 

•a. 

Per  crucom  tuain,  lihora. 

Peccatoros,  le  roganius  audi. 

Ut  pacom  nobis  douare  digneris,  Doininc  Jesu,  te 

ro;;amus. 

Ut  Iranquillilatem  pacis  Ecclesiae  tuae  largiri  di- 
gnoris,  Doinino,  le  rogamus. 

Ul  iram  tiiam  a  populo  Christianoainovere  digne- 
ris,  to  rogamus. 

Ut  ah  hostiiim  poriculis  nos  defendore  digneris,  te 
rogamiis 

Ut  indulgentiam  dolictorum  noslroruin  nohis  do- 
nare  diguoris,  le  rogainus. 

l*t  romissionom  peccatorum  nostrorum  nobis  do- 
nare  digneris,  Domine  Jesu,  lc  rogainus. 

Ut  gratiam  sancti  Spiritus  cordibus  nostris  cle- 
menterinfundere  digneris,  Domine  Jcsu,  terogamus. 


Ut  intercessioneia  sanctoruro  luorumnobis  donare 
dign-Tis,  Domine  Jcsu,  lc  rogamus. 

Ut  fldom  rectam  nobis  donare  digneris,  Domine 
Josii,  te  rogamus. 

Ut  spem  firmain  in  tua  bonitate  nobis  donare  di- 
gnoris.  Domine  Jesu,  te  rogaiuus. 

Ut  vitani  H^tcrnam  nobis  douare  digneris,  Domine 
Jesu,  te  rogamus. 

Ut  lumen  perpotuum  nobis  douare  digneris,  Do- 
mine  Jesu,  te  rogamus. 

Ut  nobis  laudein  sanctorum  nomini  tuo  donare, 
Fili  Dei,  te  rogainus,  audi  nos. 

Agnus  Dei,  qui  tollis  peccata  mundi,  miserere. 
Chnste,  audinos  ^rf6us.  KyrieeIeison./n6{^9.Christe 
eleisou.  t7'ibus.  Kjrie  eleison.  tnbus.  1'ater  nosler. 

Ot^atio  post  litaniam, 

Deus  excrcituin,  DeusAbraham,  Dcus  Isaac,  Deus 
Jacob,  Deus  patriarcharum,Deusprophetarum,Deus 
apostolorum,  Deus  martyrum,  Dcus  coofessoruin, 
Deus  virginum,  Deus  omriium  sanctorum,quem  tri- 
num  in  (jcrsonis,  unum  in  substantiacontitemur.  ex 
quo  omnia,  per  quem  omnia,  in  quo  oinnia,  etc. 

Circa  hanc  Iitaniam  ohscrvandum  est  ad  ro tnbus 
suhaudiendum  esic  t6  vicibus^  etadro  i?/i.sere7'esup- 
plendum  esse,  t6  nnbiStei  ad  t6  ora  zofiro  nohis;ei 
in  procibus,  uhi  non  est  t6  Domine  Jesu,  illud  essc 
subintelligendum. 

397  TuDclem  ex  his  notandum  est  olim  nondici 
solilum  Audi  nos,  ad  illud  Te  rnyamus,  nisi  in  his 
duabus  supplicalionihus,F?7i7MetPeoc^f07'e5.iJuod 
videre  est  otiam  iu  litania  Ratperti,  etsi  versibus 
scripta,  apud  Canisium,  tom.  vantiq.    Lect.,  p.  2  : 

^ios  peccatores  audi,  te,  Christp,  rogamus. 

Ut  paccm  nohis  dones,  te,  Christe,  rogamus. 

Criiuen  ut  omne  tuis  soIvas,te,  Christe»  rogamus. 

Aur«  temperiem  dones,  te,  (Uiriste,  rogamus. 

Ut  frugos  ternB  dones,  te,  (^hriste,  rogamus. 

Ut  populum  cunctumsalves,  te.  Christe,  rogamus. 

Ecclesiamquc  tuam  firinos,  te.  Christe,  rogamus. 

Fili  celsithroni.  nos  audi,  te  te  rogamus. 

Ubi  vides  ad  illas  procationes,  Pnccatores,  et  Fili 
JDeij  tantuin  iutorseri  verbum  audi,  quod  poterat 
fieri  etiam  in  aliisprecationihus,8ubIatis  quibusdam 
vocabulis,  salva  sensus  et  carmiQum  integritate, 
verbi  gralia : 

Ut  pacem  dones,  audi,  te,  Christe,  rogamus. 

Ul  crimen  solvas,  audi.  te,  Christe,  rogaraus. 
Et  sic  de  cieteris.  Et  saue  clarior  sensus  est,  cum  ab 
his  precibus  abest  t6  audi  nos.  Apud  .Arnoldum 
VVionem,  lib.  iv  Ligni  vita?,  cap.  42,  liabeturliiania, 
(]uam  testatur  ille  esso  sancti  (jregorii  Magni,  s^que 
in  (aodice  ms.  Casinonsis  luonasterii  reperisse.  Sed 
nemo  est,  vol  loviler  antiquitalis  ecclosiasticaj  stu- 
diis  imhutus,  qui  ojusmodi  iitaniam  illius  csse  arbi- 
tretur,  ut  omitlam  de  invocatione  ejusdein  sancti 
Grcgorii,  et  (luorumdam  sanctorum  adhuc  cum  ba- 
bita  ost  viventium,  quie  in  illa  continetur. 

381.  Alenfem  famHias  tude,  eic. 

Hiec  et  similes  Orationes  antcMissam  dicuntur  ad 
(^.ollectam  seu  Processiouem,  id  est  in  locoad  quem 
clorus  et  populus  pervenere. 

::I82.  Fatnjari. 

Id  cst,percuti.Nonius  Mnrcellus,  ca]).  4,  Fatigart, 
Perculere.  Virgdius,  Itb.  ix  : 

Vorsaquo  juvoncum 

Torga  faligamus  hasta 

Et  ita  non  seinel  usurpatur  in  hoc  Sacramentorum 
lihro,  ut  infra,  fcria  3  :  Noatris  fafigamur  offensis. 
Id  cst,  oh  nostra  delicta  percutimur. 

3s3.  Prsesta,  quxsunus,  omnipotens  Deus,  etcln 
Excusis  sequuntur  Orationes  in  campo,  qu»  non 
exstantin  Codicibus  nostris  mss.  necapad  Pamelium. 

884  Jejunii  vesLri  et  precumvota.  Id  est»  deTotfti 
oblationes  jejunii  vestri  et  prccum.  J 

385.  Nostris  fatigamur  offensis.  Id  ott«  ob  delicU 
nostra  corripimar,  et  percatimor. 


369 


IN  S.  GREGORll  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiE. 


390 


38«.  Verx  ereduUtatis  tnstrumentts.  Id  cst,  sn-iv 
fidei  scripturis,  libris,  idesl  clt)clrinis.  EsltjiJe  ineto- 
Dvniia  coDtincnsprocontenlo.  Inslriinienluin  auleni 
aliqiiando  pro  lioro  usurputur.  Tertuilianus.  lit).  v 
adversus  Mnn-ionom  :  Qaantiis  autetu  focevs  in  >sla 
vel  fnaxhne  epistola  Marcion  fecertt,  anfe/enUo  qno' 
robiit,  de  nostrt  instrumenti  inteyritate  jwteful.  In 
Apologetico:  Primam  mstrumentis  istis  auctorilatem 
sutnma  antiquitas  indicat.  Et  infra  :  Sed  quoniam  edi- 
dimus  antiquissimis  Judiporum  instrumenlis  sertam 
istam  esse  suffultam. 

387.  /n  ascensv  Domini,  Ascensa  id  est  asccnsio. 
Magister,  in  reguia  Mss.,  cap.  :28  :  Quia  ascensa  Do- 
miii/  ipxo  die  omni  temporeoccurrit.  Iliec  autemlectio 
habetur  in  Codicibns  Rhcin.  et  Rodradi. 

388.  Concede,  quwsumus^  etc.  Alcuinus.  lib.  ii  ad- 
versus  Eiipanlum  archiepisropum  Toletanuni  hanc 
Orationeni  citat,  ut  probet  Jesuin  Christum  398 
es>e  verum  Dei  Filium,  non  adoptivum  :  Item  in 
Ascensionc  Domini.  Cnucede,  qufrsumus,  omnipotens 
Deua,  ul  qui  hodierna  dic  Uniyenitum  tuum  ad  ca>los 
asi^ejidisu  credimus. 

389-  Uona.  Id  est,  Spiritum  sanctum. 
3^0.  Suis  ptirticipibu^.  Id  est,  apostolis. 

'd9\.  Ante  deseensum  fontis.  Id  est,  nnle  descen- 
sum  in  footem,  baptismi  celebrandi  ^rutiavidelicet, 

tuxla  vetiis  Ecclesis)  institutuni,  qu<>m  solemnitati- 
lus  Peiitecostes  et  Fascha?  baptisinus  conferebatur. 
at  docet  Tertullianus  lib.  de  Kaptismo  :  Diembapti- 
%mo  solemniorem  Pascha  prxstat.  Et  Paulo  post : 
Esinde  Pentecoste  ordinandis  taoacris  tatissimum  spa- 
tium  est.  Id  etiam  notum  est  ex  epist.  4  et  8  sancti 
Leonis,  historia  Socratis.  ct  concihis  mox  citandis. 
De  baptismo  Paschali  luculcntum  habemus  teslimo- 
niom  apud  Fortunatum,  lih.  ni,  carm.  7,  ubi   agens 

de  solemnitate   Paschali  haec  sub   curminis   fincm 

scribit : 

Rei  sacer  ecce  tui  radiat  pars  magna  triiiujphi, 
Cum  puras  animas  sacra  iavacra  boant. 

Candidus  cgreditur  nitidis  exercitiis  utidis. 
Atque  votusvitiuni  purg.-it  in  ainiio  novo. 

Fulgentes  anim;is  vostis  quoqut^  candida  signat, 
Lt  grege  dc  nivoo  (^au<lia  pastor  habot. 

Debaptismo  Pentecostes  h.nec  habet  idem  Fortuna- 
tas,  lib.  V,  carni.  4,  agens  de  Juda.MS  a  sancto  Avito 
Anrernaf  episcopo  ipso  die  baptizatis  : 

Ecre  dios  adorat  quo  Spirilus  ahnus  ab  allo 
Missus  apostoliois  tluxit  in  ora  viris. 

Lex  sacra  ruricolas,  url)anos  oxoitat  omncs, 
C(*rtatimquo  aditus  ad  pia  fosta  forunt. 

Abluitur  Judceus  odor  ba()tisM)ato  divo» 
Et  n.iva  progonics  reddita  fertur  aquis. 

Idem  videreest  apud  sanctum   Hicronvmuin.  cpist. 

td  Pnmmachium,  adversusorroros  Joannis  Hioroso- 

Ijmitani  :  Sos  scindimus  Ec<^lesmm,  qui  ante  paucos 

mensrs  circa  dies  Pentecostes,  cunty  ol/scnruto  sole, 

umnfx  mundus  jamjnmque  venturum  judicem  formida- 

Tft,  quadraginta  dirp.rs(B  a^tntis  et   se.rns  presbyleris 

tHisobtutimus  bnptiznndos.  Kt  paulo  post  mcntionom 

facil  baptisnii  paschaiis.  ConstantinusMagnusitnj^e- 

ntor  ipse  Pentecostes  baptizatus  est  die,  ut  tostatur 

Eu!e:'ius  in  ejus  Vita,  cap.  <>i.  Quia  vero  in  ipsoso- 

lisoccubilu  solemnitas  Paschaiis  incipiehat   oliin, 

hticest  vespere  Sabbati,  et  ipsa  nocte  haptismu  ce- 

ebrabaiur,  ut  constat   ex   officio   Sahbati  sancti, 

e(  eiiistolaPaschasini  Lilybetani  adsanrtum  Leonem 

p^pam,  hinc  fit  ut  juxta  vulgarem  loquendi  inodam 

dicatar  bupfisma  in  ipso  ^ahbato  Paschte  «olohrari  ; 

et  iiaioquitur  sanctus  Gregorius,   lib.  iv  Dial.,  cap. 

31:  Qwdam   euriatis  sacratissimo  paschnli  Sahbato 

jwenentam  eujusdam  firleiium   in  bnptismale  suscepit. 

Idemqiie  de  Sabbato  Pentecostes  dicendum  est. 

Postea  vero  quidam  baptizavorunl  iu  soiomnita- 
tibos  martjrum  ;  qaod  tandem  prohibilumestasnn- 
eto  Leooe  papa,  epist.  80,  et  a  concilio  Matisconensi 
lcaD.  3  Quidam   etiam  baptizaverunt  in  solemni- 


A  tatc  Ki)iphani:p  ;  (luoin  nuMvm,  cuni  in  Sicilia  inole- 
vissct,  sustulil  suiH-tus  liOo  [tnpa,  opist.  4.(Jiii  otiam 
cuin  iii  (iallia  ol)rop«*is<ol,  saltom  iii  Nouslria,  seu 
Norinania,  sublaliisoat  in  ronoilio  Uothoinafrcnsi 
colehraU).  aniio  Domiiii  \0'^  :  Vnjiltn  ret  die  Kpi^ 
phania^.utnnllHs.  nisi  infirnntatis  neccssitate  bnptize- 
tur,  omnino  itit:  rdirlmu.s. 

IliPC  lamon  cousueludo  po^t  sanotum  Leonompa- 
pam  persevcravit  In  Alrica,  ut  noium  est  ex  Victore 
Uticensi,  lih.  n  399  ^^  per.secuti()ne  Vandalica, 
tempore  sancti  Eugenii  cpiscopi  Carlliaginionsis.rjui 
non  multo  post  sanotum  l.oonem  floruit  :  Fuit  in- 
quit)  in  eadetn  cioitate,  id  esl  Cnrlhagine,  quidam  cx- 
cus  cioibus  civilatique  notissiinus,  nomine  FeUx.  Hic 
visitatur  a  Domino,  prsediciturqite  ri  nocle  per  tisum 
(dies  enim  EpipUnniorum  illucescebat)  iSurqe,  vade  ad 
sercum  menm  Eugeninm  epi^c^pum,  et  dices  ei  quia 
eijole  ad  illum  direxi  :  el  illn  ho*a  qtin  bvnedicit  fm- 
tem  ut  hnptizentur  nrcfdeiiteHj  coiititnjet  ocitlos   tuos  et 

B  afterientur.  Oliiii  etiam  in  Lvcia  hapiismus  colehra- 
tuscst  in  dio  Flpii^hani.H.  ut  o\  his  Joaniiis  Moschi. 
cap.  2i4.  Prati  spirilu.ilis  videre  licct  :  Soruba  vi- 
cus  qwdam  est  ad  radicesmontis,  iu  quo  sta  est  Cxa- 
nens'-um  cti-itas  :  in  eo  bnptisteriumest  qiwd  in  snnctis 
eptphaniis  sudnt,  qui  snflor  per  tres  horns  continuisin- 
cremetttisnuijetur ,  et  past  baptistnn peractim  decresccre 
inctpit,  et  tribusnlits  horis  .^ensimdeficit.QuodtiuUim 
prwfatus  vicus  siL  in  Lycia  i<iem  Moschus  testatur 
capitc  soquenti. 

in  quitiusdam  vero  Galliio  pariihus  baptismi  ccle- 
britas  vidotur  usilata  in  natali  Domini.  Siqui<lcm 
Clodovapus,  primus  IVancorum  Itox  Chrislianus,  eo- 
dem  die  baptizalus  est,  ut  te-lalur  Avilus  opisoopus 
Vionnonsis  epist.  ad  eumdem  rogem  :  Si  qutdem  et 
occidiiis  partibus  in7'eye  tion  noro  nnvi  juhnris  lumen 
effulijut^at  :  cujus  spfendorem  congrue  lledemptoris  no- 
slri  nadvitas  iitcbHivit,  ut  consvquent'^r  eo  die  ad snlu' 
tem  regenerari  ex  unda  ros  /inlrat.  quo  nntum  rf*dem- 

C  ptioni  su*e  ctvli  Dominuin  munitts  nceipit.  Iijilnr  qui 
celebcr  est  nntnlis  Domini^  sit  et  vestri,  quo  ras  scHtcet 
Christo,  quo  Cbristus  ortus  est  munilo  ;  ni  qito  vos  nni- 
mam  Deo.  vitnm  prxsenlibus,  famnm  imteris  conse- 
crastis  (Tom.  i  Conc.  CalUiv  Jncobi  Sir ntondi ).  Uivc 
ille  ;  etsi  Kredejrarius,  oap.  11  llist.  Franc»)rum,  et 
Hinemarus.  in  Vilasancli  Romi:^'ii  rilataali  Ilenv^oo 
archiopiscopo  Khomoiisi,  in  cpist  ad  Vionomairhie- 
piscopum  Hothomagonsem,  scrihant  euin  id  dio  Pa- 
schiT  fuisse  haptizatuin  ;  lamcn  potior  est  Aviti, 
quippc  Clodova'0  ;equalis,  auclorilas.  Sentontiam 
hancconfirmat  miraoulum  qiiod  Khreduni  olim  in 
Nalali  Domini  ct  in  Cnnna  dom  nica  quotannis  con- 
tinj;cl»atcirca  hnptistorium  fodifi<»atuiii  a  sancto  Mar- 
collino  quondam  illiu^  urbi<  opisoopo.  Illis  namipie 
diohus  qiiotannis  iii  illiilava<M'o  seu  haplislorio  aqiia 
diviuitus  ori(  hatur,  dc^juo  otiamad  aliu  i  lavarriim, 
baiiiismi  gratia,  aqua  deforohatur.  ut  sr-rihii  sanctus 
Grogurius  rurononsis,  cap.  fii)  lihri   <lc    Gloria  con- 

[)  fossorum.  Quod  sano  miraculiim  in  Natali  Domini 
non  contif^issct.si  haptisma  ilio  dio  coitforri  nou  do- 
biiissot.  ?^ic  oliin  in  .sioiiia,  in  possossif)iio  qua»  Mol- 
tinus  diciliir.  foiis  haptisloriiqiiotaiiQis  in  iliePa.scljie 
diviiiitus  imphhalur,  ut  rofcrt  Paschasinus  episco[)us 
Lil,vhotaniis.  in  opisl.  ad  sanotum  Loonoui  ])apaiii. 

l?i  tamon  inti'1'cidisset  mortis  [)oricuIum,citrapr.'o- 
dictas  solomnilatos  haplizahaiiturio^^roti.  ut  pl.inuin 
ex  opistolis  sanclorum  Cornolii  ot  Cy[)riani  mox  oi- 
tnndis,  cx  conoilio  Matiscononsi  supracitalo,  ox  epi- 
stola  (Jrogoriill,  ad»"lorumol  [)lol)oin  Thurinijorum, 
el  ox  ooncilio  anlissiodoronsi,  can.  8  :  \on  hcet 
absqite  fnschie  solenniitnle  ullo  t(*inj)nre  baptiznre^ 
nisi  illtjs  quibus  mors  rtcnta esl,  quoa  grabnlariosdicnnt. 
Uhi  nota  grah.ilorios  c>jso  eos  ([ui  in  looto  sou  gra- 
bato  [)or  as[)ersioiioiii  aul  porfusionom  aqua*  ohmor- 
tis  poriculum  haptizahantur,  quo<«  alitir  clinicos,  a 
xAi>i3,  id  esl  loctus,  vocant.  ut  manifostiim  est  ex 
epist.  73  san.-^ti  r.vpriani.  qui  hanc  hHpii/indi  ralio- 
nem  mcrito  defendity  et  si  de  ea  Cornelius  papa  du- 


39i 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SAGRAMENTORUH  NOtifi. 


39t 


bilare  vidclur  in  epist.ad  Fabium  episcopurn  Antio 
chenum  apud  Eiiscbium,  lio.  vi  Hisl.  Eccl.,  cap.  35. 
Erant  taiiion  ejusmodi  baptizati  irregulares,  ul  lo- 
quunlui.  nccad  clerum  asi^isci  poterant,  ul  testatur 
Oornelius  papa  ^^pistola  citata. 

Sed  Ttiessalorum  severior  quamparcratdiscipliua 
fuit,  400  ^ui  cxlrasoleiunitatem  Paschalemnemi- 
Dem  prorsus  baptizabant,  ita  ut  paucis  exceptis  om- 
nes  sine  baptismate  e  vivis  excedcrent,  ut  scribil 
Socrates,  lib  ▼  Hist.  Eccl.,  cap.  :21.  Si  vero  de  in- 
fantibus  sermo  sit,  usitatum  fuit  aliquando  priscis 
illis  temporibus  ut  citra  solemniiatem  Paschsa  et 
Pcntecost(*s  baptismum  susciprrent,  utdiscimusex 
sancto  Cypnanoy  epist.  59,  ubidisputat  in  quemdam 
qui  asseverabat  infantes  non  esse  tcrtio  aut  altero 
natalis  sui  die  baptizandos,  sed,  quemadmodum  in 
circumcisione,  octavum  diem  esse  exspectandum. 
Si  enim  tum  moris  fuisset  in  parvulis  illis  Paschae  et 
Pentecostes  protelare  diem,  frustra  sanctus  Gypria- 
nuseos  ante  octavum  natalitiorumdiem  possebapti* 
zari  contenderet. 

39:2.  Qui  sacramentum.  tn  aliis  Codicibus  nostris 
mss.  habetur  Prsefatio  :  Qui  asceyidem  super  omnes 
ccrlos,  otc.,  ut  in  .Missali  Romano. 

Et  diem  sacralissimum  Pentecostes  prcpvenientes, 
Ita  in  Editis  et  in  Codicibus  Katoldi  et  Khetii.,  et 
apud  Pam('lium.  In  Codice  Rodradi  legitur  :  Etdiem 
sacratissinuim  Pcntecosies  celebrantes,  Oplime,  quia 
cum  in  ipsa  nocte  quse  lucescit  in  Dommica  hsec 
Missa  olim  celebrarctur,  post  Vesperam  videlicel 
Sabbati,  jam  ipse  Pentecostes  dies  incceptus  erat 
juxta  morem  Ecclesioo,  ut  supra  de  Paschate  dictum 
est,  non  voro  juxta  ssBculi  consuetudinem. 

394.  Qui  ascendens  sufier  omnes  ccelos,  etc.  In  Go- 
dice  Rhem.  est  alia  &  Prsefatio  :  Qui  hodie  sancti 
Spiritus  celehramus  adoenlum^  etc,  ut  in  xMissa  Am- 
brosiana,  in  qua  reclius  lcgitur  ro  quia,  his  in  ejus 
(ine  addilis  :  Quapvopter  profusis  gamliis  totus  in  orbe 
terrarum  mundus  exsultat,  qute  desidcrantur  in  Cod. 
Rhem.  In  eadem  Ambrosiana  Missa  le^itur  :  Distrt- 
butor  tdem  et  fidei  unius  ejfectory  cum  in  dicto  Cod. 
Khem.  scriptum  sit,  dtstributor  idemt  ^^  ^^^^  effector. 

395.  In  iyneis.  Optime.  In  Editis  etaliisCodicibus. 
Dostris  mss.  et  apud  Pamelium  legitur  ^  innumeris. 

336.  A  spe  ad  >peciem  peroenire,  Est  paronomasia, 
id  est  a  spe  ad  fruitionem  a^ternorum  bonorum  per- 
vcnire  ad  contcmplationem  facici  Dei ;  nam  species 
fa«'iem  signiflcat.  Nonius  Marcelius,  cap.  4  :  Species 
dicitur  effigies,  facies,  Livius  .Egisto  :  Jamne  oculis 
specie  lieta  viri  optabili.  Undo,  cap.  1,  ait  :  Ut  ab 
aspertu  species,  et  a  fingendo  figura,  ita  a  factura 
corporis  facies.  Species  ergo  hoc  loco  est  clara  Dei 
visio.  ita  apud  Tcrtullianum.  iib.  de  llesurrectioue 
carnis :  Itaque  ronfisi  semper  et  acientes  quod  cum 
immoramur  in  cor^poi^e,  peregrinamur  a  Dumino ;  per 
fidem  enim  incedimus,  non  per  speciem. 

397.  Feria  ;>.  Hjec  feria  non  est  in  Co-licibus  Ro- 
dradi  et  Rhcinensi,  de  qua  ita  monent  Ordo  Roma- 
nus,  et  Alcuinus  :  Feria  5  deest  officium  et  Missa ;  et 
ideo  debes  cantare  de  Dminica  Penterostes.  In  (^od, 
Ratoldi  abbalis  Missa  hujus  feriae  quint^  est  ut  in 
feria  6  hujus  Codicis  sancti  Eligii. 

398.  Da^  quxsumus,  Ectlesipe,  tux,  ctc.  In  Godice 
Ratoldi  abbatisest  hic  aliaMissa,Prjefationeexcepta. 

399.  Si  in  Jejunio  fuerit.  Hicc  verba  dcsidcrantur 
in  Editis  et  in  aliis  Codicibus  nostris  mss.  et  apud 
Pamelium  Notanda  tamcn,  quia  olim  jojunium 
quarti  monsis  non  semper  cadebat  in  liebdoinadem 
Peutecostes  :  qua  de  ro  infra. 

401  ^O^-  ^l  '^^  spiritus  tui  lumen  infundat.  Id 
est,  ut  nobis  Spiritus  tui  iumen  infundatur.  Est  hy- 
paiiage. 

•  Est  eliam  omnino  diversa  in  vet.  Sarram.  Gal- 
lic,  ubl  resLum  tiuc  ap[>ellalur  in  Quinqmgesimo  ;  at 
eadem  in  Codice  Reg.  buecise  etin  aliis  Mss.  nostris. 

)>lQGod.  Reg.  buec.  iegitur  :  Apostolos  plebem- 


A  401  Dominica  octavas  Pentecostes.  In  EdiilB  legi- 
tur,  Dominica  in  norte  Pentecostes  ( Vide  Microl,,  cap. 
59)  Sed  quid  hsec  sibi  velint  non  satiscapio.  In  Cod. 
Kodradi  ita  habetur  :  Die  Dominico  vacat.  Assignan- 
tur  tamen  tres  Orationesin  hunc  modum  :  Depreea- 
tionem  nostram,  Domine,  quaesumus,  exaudi,  etc. 
Supcr  oblata:  Munera,  Domme,  oblatasanctifica^  etc. 
Ad  Completa :  Hxc  nos  communio,  Domine.  purget  a 
crimine.  Yerum  in  appendice  ejusdem  Codicis  habe- 
tur:  Dominica  in  octabis  Pentecostes  ;cujus  Oratio- 
nes  sunt  ut  Codicibus  Ratoidi  et  Khemensi,  in  qui- 
bus  Qulla  est  mentio  sanctissimae  Trinitatis ;  sod  in 
serie  Prtefationum  ejusdem  GodicisRodradi  in  octa- 
vis  Pentecostes  exstat  praefatio  de  sancta  Trinitate 
eadem  cum  Missaii  Romano  et  hoc  s.  Eliffii  Codice, 
quam  etiam  reperire  est  in  Codicibus  Katoldi  et 
Khemensi.  In  benedictione  Codicis  Ratoidi  primus 
versiculus  meminit  sanctissimae  Trinitatis  in  hunc 
modum :  Benedicat  vos  Trinitatis  divince  Majestas,  et 

B  una  Deitas,  Pater,  et  Fdius,  et  Sptritus  sanctus  ; 
talesque  inveniat  dies  examinationis,  quates  emisit  fons 
regenerationis.  Amen.  At  in  Benedictione  Coaicis 
Khemensis,  ne  verbum  quidem  de  Sacratissima  Tri- 
nitate  videre  est. 

Ha3C  diversilas  officii  inde  manaTit,  quod  quidam 
afflrmarent  octavam  1'entecostos  es^e  celobrandam, 
aliis  negantibus  ;  quam  controversiam  in  Gallia  di- 
versatus  Berno  abbas  Augiensis,  ut  ipse  testalur, 
cap.  3  libri  de  (]uibu>dam  robus  ad  Missam  spectan- 
tibus,  agitari  vidit,  etio  fine  capitis  tandem  coDcia- 
dit  celcbrandam  esse  octavam  Pentecostes. 

Micrologus,  cap.  16  libri  de  eccl.  ObservatioDibus, 
ne^at  piaQe  celebraQdum  esse  festum  saQctissim« 
Trmitatis,  quia  Dominici  dies  ejus  honori  deputati 
sunt,  scribitque  officium  de  sancta  Trinitate  fuisse 
compositum  a  Stephano  Leodicnsi,  iliudque  rcpu- 
diatutnfuisseasedeapostolica;etAIexandruaipapam 
requisitum  de  die  sanctte  Trinitatis,   respoudisse, 

Q  juxta  Ordinom  Romanum  nulium  diem  specialiter 
ascribi  debere  solemnitati  sanctse  Trinitatis,  sicut 
necsanctfeUnitatis,  praecipuecumin  omni  Doraiaica, 
imo  quotidie,  utriusque  memoria  celebrotur.  Tamen, 
cum  boc  fcstum  liabeatur  in  noslro  Codice  sancti 
Eli>^ii,  et  in  Sacramentaris  editis  ex  Vaticano,  non 
est  dubiuin  quin  fuerit  olim  celebratum,  scd  postea 
intermissum,  tandemque  a  Romanis  pontificibus  ID- 
stauratum.  Etmiror  saneid  quod  scribitur  abeodem 
Micrologo  de  i^raefatione  sanct»  Trinitatis  a  Pelagio 
papa  instituta,  cum  ait  iilam  diebus  Dominicis  Ire- 
quentari ;  nam  in  omnibus  nostris  Sacramentariis 
mss.  et  \n  Editis  ex  Vaticano,  ejusmodi  Praefatio  io 
nutla  Dominica  (si  octavam  Pentecostes  exceperis) 
reperitur,  sed  singulis  Dominicis  propria  sua  tribui* 
tur  Praeratio  ;  qui  sane  codices  mss.  ipso  Microloao 
sunt  antiquiores,  qui  proinde  solam  suae  lempesiatu 
usus  in  quibusdam  Italiae  iocis  rationem  habuisse 
videtur,  non  satis  exploralo  usu  antiquiore.  Quareei 

Tx  his  quu;  supranotatasuntejusmodic  Priefatiovidetar 
a  Pelagio  instituta  ob  fostum  sancUs  Trinitatis. 

40i.  Qui  cum  unigenito  filio,  etc.  Recte  Coripput, 
lib.  de  Laudibus  Justini  minoris: 

lllic  pia  cernitnr  esse. 

Indivisa  luaiiciis  Putris,  Genitique  potcstas, 
Spiriius  ot  8an«.'tu3  subslantia  cr^ditur  una. 
Tres  sunt  pt^rsonte,  subsistunt,  noiuiiia  fulgent. 
Utquti  i^ater  Dous  ost,  Genitns  Dous(equu3  lionore, 
Spintus  etsaiictus  puriter  Dcus. 

403.  Dedicatio  basilicce  sancti  yicomedis.  IIoecMissa 
DOQ  habeturiQ  Editis,  exstat  tamen  in  omnibusaliii 
codicibus  nostris  mss.,  et  apud  Pamoiium,  ^  in  quo 
deest  ro  basiliccB.  In  Codice  RheineDsi  obrcpsit  error 
io  titulo ;  iegitur  eDim  Nieodimi,  qui  tamen  abest  ab 

*' 

que  eredenlium  prxsentia  swe  Majeslatis  impleuU.  : 
c  iSuiti  e  Mss,  nostris  habent  Fraefationem  iuuie  ^ 

Dominica  seu  hebdomada  secuoda  post  PeutecosleB.  f 
d  ia  God.  GaleDsi  \egil\ir :  Natale  sancti  Nicomedk 


m 


IN  S.  GttEGORlI  LlBllUM  SAGIlAMENTORaM  NOTiE. 


394 


Orationibus  ejusdem  Codicis,  in  quibus  lcgitur  t6 
Sfrotuedis  e(  Siicomede. 

Hirc  dedicalio  eodein  die  cistat  in  Martyrologiis 
Bcdie.  Usuardi  et  Adonis ;  ct  in  Murtyrologio  nis. 
bihliotli.  Corb.  :  Romas,  dedicatio  snncii  }^'tcomedis 
martyris,  cujus  marhfi'ium  xvji  Kaleiid.  Oc^obria  ihi- 
dtm  eelehratur.  In  Miirtvrologio  Kabuni  :  Kalend, 
Jyniis,  tancti  Nicomedis  martijris  ecclesiie  dedicatio  : 
et  in  Martjrologio  Notkeri  eodcm  dio  :  Romx,  dedi- 
ctitio  saiicti  Nicomedis  presbyteri  et  martyrui,  ciijus 
martyrium  xvn  Kalend  Octobris  celehratur.  In  Mur- 
tyroi.  ms.  sancti  Hieron^ymi  iit  quidem  codem  die 
mentio  sancti  Nicomedis,  scd  non  dcdicationis  ec- 
ciesiff"  :  Homx,  Juvenci^  Cyrici.  Nicomedis  martyris, 
Exuperantiiy  Eractix.  In  pnrvulo  .Martyroiogio  ms. 
Coii.  Rhem.  assuto  :  Kalend.  Junii,  dedic-atio  sancti 
Mcomedis  in  Thessalonica.  Ubi  haic  verba,  in  Thes- 
uloiiicii^  non  spcctant  ad  hanc  dedicationcm ;  sed 
qui'i  hujus  Martyroiogii  dies  singuli  unica  linea 
comprehenduntur,  cum  ad  tinem  iinCie  pcrventum 
est.  c«Btera  a  scriptore  sunt  omissa,  qu£B  ad  haic 
rooabula  spectnnt,  quod  planum  est  ex  Marlyrologio 
Rabani,  in  quo  proxime  post  dedicationem  sancti 
.Nicomedis  seauitur  :  In  Thessalonica  natale  (ktavii, 
et  ex  Martyrologio  sancti  Hieronymi,  in  quo  statim 
post  Doiiiiiiatossanctum  Nicomedem  et  Cintcrossub- 
JDDgitur  :  in  Thessalonica  Lucix  Viryinis,  ctc.  cum 
priorem  nominasset  in  limine  istarum  Kalendarum 
sanctum  Octavium,  in  ThPssaloniC4i  sancti  Octavii, 
Hujus  Ecclesite  sancti  Nicomedis  mentio  flt  in  eon- 
cilio  Komano  i,  sub  Symmacho  pnpa.  Porro  in  Co- 
dire  Hatoidi  abbatis  habetur,  vi  Idus  Junii,  natale 
«mr/i  Medardi  confessoris. 

401.  Natale  sanclorum  Primi  et  Feliciani.  Hic  dies 
l*;stus  non  exstat  in  Cod.  Hodradi,  quemadmodum 
nec  seqiiens. 

4U5.  Et  quoii  Htis  contutit  excellentia  sempitema. 
Legilur  iD  Cod.  Hhemensi :  Et  quod  illis  cuntulit 
fxcellentiam  sempitemam,  id  cst,  meritum  |)assionis 
illorum,  quod  cis  gioriam  contulil  sempiternam, 
fniCtibus  nostrfle  devolionis  applicetur. 

Porro  in  Codicibus  Hatoldi  et  Hhemensi  habetur 
xrii  Kalend.  Julii  natale  snncti  Viti,  cui  in  Missali 
RomaDO  adjunguntur  Modeslus  et  Crescentia. 

k06.  /^er  quam.  I.ege  ut  in  Cod.  Hatoldi,  perquem, 
ut  referalur  ad  t6  Domine;  vq]  per  qux,  ut  in  Cod. 
Rhemensi^  ut  referatur  ad  t6  mtrubilia. 

407.  Uenuntialio  jejuniorum.  Uen\in\.\iil\o  illa  je- 
joDiorum  olim  flebat  in  Missa  post  ilia  verba  :  Pax 
Ikmini  sii  semper  vobiscum,  et  cum  Spiritu  tuo,  ut 
Tidere  est  in  Codice  Hliemcnsi  in  Orationibus  qno- 
tidianis  ad  Missas  :  Pax  Dumini  sit  semper  vuhiscum, 
H  cum  spiritu  tuo.  Post  haec  commonenda  est  plehs 
projejunio  primi,  quarti  septimi  et  decimi  mcnsis 
teniporibus. 

40S.  D^e  tero  Sabhati,  etc.  Juxla  sanctum  Lconem 
ptpam,  serm.  9  de  jcjunio  septimi  mcnsis  :  403 
SiAbato  cero,  apud  beatum  Petrum  apostolum  viyiTtas 
teUbremus. 

4i>9.  Mensis  iv,  feria  iv.  In  Editis  malc  lcgitur  : 
Ferin  n  inensis  septimi,  hoc  est  Septembris. 

410.  Si  post  hebdomadam  Pentecostes  adcenerit. 
Hii^c  noD  reperiunturin  Editis,  nec  in  aliis  Codicibus 
firi»tris  mss.  (Jua*  tamen  scripia  sunt  juxta  inorein 
illorum  temporuin,  in  quibu<^  celebrahatnr  jejunium 
nieui^is  quarli  liebdomade  sccunda  Junii,  exquo  sa>pc 
eoDtingebat  hoc  Jejuuium  peragi  post  hebdomaclcm 
PeDtucostes,  ut  viderc  est  in  conciiio  .Moguntino  sub 
Carolo  Magno,  id  quo  xxx  episcopi  ct  xxv  abbalcs 

aor/.,  consentiente  secundo  Theod.  In  Gemet.  :  De- 
iieatio  sanii  Hicomedis  mart.  iu  priori  Theod.  : 
btauiaiio  ecci.  sancii  Nicom.  In  Cod.  k\ef[.  Suec.  : 
Ikiicaiio  basilicas  sancii  Sicomedis. 

kCt  inCod.Keg.  Suec.  InBd.  Famel.  hacc  legitur, 
Md  mtra  uncinoscoDteoLa. 

kAatebaQC  vigiliam  legiturin  vet.  Sacrameatario 

Patrol.  LXXVIU. 


A  convenerunt,  can.  3i  :  Similiierin  mense  Simio  Heb- 
domada  secunda^  feria  4  et  C,  et  Sabbato  jejunetur 
iisque  ad  horam  nonam.  Quod  cilatur  a  Uurchardo, 
lib.  II,  cap.  li,  sed  conlractius  ;  et  a  Micrologo,  cap, 
24  et  2.'),  de  Obsfrvationibus  eccl.  Sed  videtur  intel- 
ligercaliud  concil.  .Mogunliuum,cuin  ait  illud  fuisse 
sub  llenrico  sccundo  cclcbratum.  cique  interfuisse 
duodecim  episcopos.  Iiicm  statuitur  in  oonciiio  Ro- 
thomag.  celcbrato  aniio  107^.  Item  quatuor  tcmiH)- 
rum  observatio  compelc.nti  tempore  secundum  fticiuam 
inslilutionem  co7nmuniohserrantia  a  nobis  servetur,  id 
est  prima  hebdomada  Martii,  secunda  Junii,  etc,  ut 
refcrt  Ordericus,  lih.  iv  liist.  eccl.  Habc  pro  rationc 
tcmporum  iliorum.  Fuit  sane  antiquior  usus  jcjunii 
hujus  celebrandi  in  ipsa  Pentecostcs  hebdomade,  ut 
ciaruiii  est  ex  sancto  Isidoro,  iib.  i  de  Offlc.  cccl., 
cap.  37,  et  sancto  Lcone  [)apa,  serm.  1,  !2,  3  et  4, 
de  jejunio  Fcntecostes  :  qui  tandem  in  Ecclesia  re- 
vixit  auctoritate  Gregorii  VU,  ut  docet  Micrologus, 

g  cap.  "lof  ct  Urbaui  11,  in  conciiio  Claromontano,  in 

3U0  sic  statuitur  :  Jejunium  secundum  semper  in  heb» 
omadc  Pentecostes  celebretur,  ut  refert  Ordericus 
Vitalis,  lib.  ix  Hist.  ccol.  Sic  olim  iejunium  primum 
quatuor teinporum  pcragebatur  in  ricbdomade  priina 
mensis  Martii,  ut  videre  est  codem  can.  conciiii 
Moguntini  supra  citati  :  Constitutum  e.<t  ut  quntuor 
tempora  anni  ab  omnibus  cum  jejunio  observentur,  id 
esl  in  mense  primo,  Hebdomada  prima,  etc.  Et  conci- 
lio  Hothomagensi  supra  citato  :  Communi  observantia 
obseroetur  a  nobis,  id  est  prima  Hebdomada  Martii. 
Scd  postea  idem  Gregorius  VII  transtulit  illud  in 
hebdomadcm  primam  Quadrngesimas  ut  docet  Mi- 
crologus,  cap  ^4,  et  ita  statutum  est  in  concilio 
citalo  (ilaromontano :  Omni  temjMre primum  jejuniuin 
quaiiior  temporum  priina  hebiiomada  Quadragesimcs 
celebretur,  ut  refcrt  Ordericus  Vilalis  libro  citato. 

411.   Post  benedirtiones.    Id    cst,    pust  recitatum 
hymnuni  trium  pucrorum  :  Benedicite  omnia  opera 
Q  Domini  Domino,  ctc. 

41  i.  Natale  sanctorum  Gervasii  et  Protasii.  Iq 
Codicibus  Hhemensi  et  Hatoldi.  pridie  hujus  festi, 
cst  vigilia  eorumdem  sanctorum  cum  eodem  offlcio 
iu  utroque  Codice,  cujus  prima  Oratio  et  super 
oblata  sunt  ut  in  Missa  Ambrosiana,  in  vigilia  eo« 
rumdem  sanctorum. 

413.  Sauctorum  martyrum,  etc.  In  Codicibus  Ho- 
dradi  et  Hatoldi  est  alia  Missa  «. 

41'«.  Intercessione  beatorum,  etc.  In  Missa  Ambro- 
siana  legitur  :  Protasio  ct  (iercasio  martyribus.  Ubi 
noia  Protasiuin  priorem  Gcrvasio  nominari,  quod 
semper  flt  in  utraque  Missa  liiurgia^  Ambrosianae, 
et  in  Codice  Hodradi,  etsi  vulgu  sunctus  (tcrvasius 
404  pra^ponatur.  In  Cod.  Hhemensi  luec  verba,  et 
inttrcessione,  dcsiderantur. 

413.  Fulctatur.  In  Missa  Ambrosiana,  et  in  Codice 
Hhcmensi  lcgilur,  /irmetur. 

410.   Viyilia   ^  sancti  Joannis  Baptista:  In   Cod. 
^  Hliemonsi  lcgitur  :  In  jejunio sancti  Joannis  Baplistx. 

417.  Exhibentes  soltmne  jejunium^  etc.  In  Codice 
Hhcmcnsi  habetur  quidcm  cadem  Pra;fatio,  scd 
paulo  iusior.  multisquc  verbis  immutatis. 

418.  In  prima  missa  denocte.  Ita  in  (Jod.  Hhem.  In 
Cod.  liodr.et  Hat.  legitur,  in  prima  mnne  ;  apud  Pa- 
mQWuiw .1  n  inanc priina .  .Missa  nuncxslat  in  Editisnoc 
iri  liturgia  Anibrosiaiia.  Alcuinus.  lib.  de  Oflir.  eci!l., 
cap.  dc  sanclo  Joanue,  ait  tres  Missas  in  fcsto  saiicti 
Joannis  Haptisln'  colcbrari,  inlcr  ([uas  rcciMisct  Mis- 
sam  de  vigilia,  qu;i*  proindc,  el  quiajejuniuin  celebre 
erat,  dicebatur  pustsolis  oocubituin,  in  quo  pro  more 

Romano,  saiculo  nono  saltem  exarato,  nunc  io  bi- 
biioiheca  Valliccllana  l^atrum  Oralorii  llum;r?  asser- 
vatu  :  Mense  Junio  die  22  sanctorum  martyrum 
MCCccLxxx,  (juorum  viyilia  ium  silentio  et  jejunio  cst 
celebranda,  ct  cimcessum  cst  eis  pro  illo  uno  die  ari- 
num  dimiltere  in  pienitentia.  Qusb  observo  ob  anti- 
quum  iudulgeutioi;  coQcessoe  exemplum« 


395 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORtJM  NOTifi. 


m 


ecclesiaslico  dies  fcsti  tunciDcipiebant  :rationemque  A  niininic  npcessariumest.  Sienim  propterea  asancta 


rcddit  in  hunc  moduui  :  Ideo  tres  Missn*  celebrnntur 
iu  festivilote  snnrti  Joaniiis,  quin  tribns  iuaiffnibusi 
triuwphis  ejvellenter  refuhit ;  ml  ln-.c  vuini  reuit,  ut 
vinui  Uomino  prirparnret  exeuiplo  sun*  conrerxntioniSf 
qui  triumphus  ee.letirntur  in  viyilia  ejusJeni.  Per  i«/- 
nislerium  baptismi  claruit  insiijnis;  hujus  ministerii 
triumphus  in  prima  Missa  recolitur.  JSazarwus  per- 
mansit  in  utero  niatris ;  hoc  donum  recolitur  in  die. 
Idem  videtur  in  Ordine  Romano  :  Ideo  tres  Missie 
celebrantur,  id  cst,  unn  in  vijfi/ia  ejusdeuiydmp  in  die 
nntivitatis  ejus,  quin  tribus  triumphis  refulsit  insiynis ; 
id  cst,  officio  Prwcnrsoris,  Unptisto'  ministerio,  et 
quin  Nnznnvus  in  utero  mnlris  remnnsit. 

419.  Et  adhuc-  rlausus  in  utero,  etc.  Ita  pra^clare 
Ennodius^in  dictionc  Maiimo  episcopo  missa  :  Cujus 
senior  gratia,  qmim  nalura.  dum  ante  lucis  inqressum 
pii  vatis  implesset  officium,  lumen  vitw  hujus  virtute 
signavit.  Et  Pi  udentius  in  Apotlieosi : 

Primus  otinfantom  non  natus  nuntiat  infans.  B 

Jani  nostrum  va^ire  sil.»i  naiu  pusio  nondiim 
Korat,  litora  Deo  reserabat  garrula  Gliristo. 

420.  Qui  et  genitricis,  etc.  Prajclare  Ennodius, 
dictione  supra  cilata  :  Xnm  uno  eodemque  temporeet 
matrem  fecundttate  nobilem  fecitf  et  inofliciosa  genito- 
ris  labia  in  lo(]uelam  pristinam  usu  remeante  commo- 
vit.  In  Cod.  Hhem.  senuitur  vigilia  sanctorum  Joan- 
nis  et  Pauli,  quie  in  aliis  Codicibus  nostris  mss.  de- 
sideratur. 

4:21.  Natale  sancti  Leonis  pnp<p.  Hoc  festum  abesi 
a  Cod.  Hhemensi. 

i^ii.  Ut  animoe  lamuli  lui  Leonis  haec  prosit  oblatio. 
Ita  in  Editis,  in  Codice  Hatoidi,  et  apud  Pamelium. 
Subaudi  Ad  giorianif  vel,  Ad  honoreuK  ut  cxplioat 
Innocentius  111,  de  Celchrationc  Missaruui,  cap.  6, 
g  3  In  Codice  Hodradi  legilur  :  Ut  intercvdente  hvato 
Leone  hwc  nobis  prosit  oblntio.  In  Missali  Homano, 
ut  intervessione  beati  Leonis,  etc. 

423.  Vigilin  snncti  Petri.  In  Codicibus  Hodradi,  D 
Ratoldi,  et  Rliemensi  duplcx  405  <^^stat  Vigiiia. 
Sccundacst/Nnoc/f\Gcminashujus  tosti  vigiliasuotat 
Amalarius,  lib.  de  Ordine  Antiphonarii  cap.  G9  :  Ex 
Romano  Antiphonnrio  posui  dnas  vigilins  in  nostro 
Antiplumnrio.  Primnm  solet  npostolicus  fncere  in  initio 
noctis,  qux  fit  sine  Invitalorio,  quoniam  ea  horn  non 
invitalur  populus  nd  vigilins.  Populus  enim  inritntur 
ad  vigilins  ea  horn  noctis  de  qun  dicvbnl  lUirid  pro- 
phetd  :  Prasveni  in  mnturitnte,  et  clnmavi.  Ubi  nmtu- 
ritas  accipitur  pro  media  iiocte,  ut  i<iem  explicat 
Amalarius  ex  sancto  Au^ustino. 

424,  Qunndo  Apostolicus.  clc.  Ihrc  verhn  desidc- 
rantur  lu  Excusis,  et  in  aliis  (^odicihus  noslris  mss. 
Hntc  autem  vcrha  liuic  diei  couvcniunt,  iu  quo  est 
duplex  Missa,  tnm  saucti  Leonis,  tiim  vigiliie  apo- 
stolorum  :  et  pontifex  nrK]uaudo  duas  Missas,  ali- 
quundo  unam  pro  rievotiouo  fai'>iehat.  ORm  enim  uni 
saccrdoti  plures  Missas  canere  licebat.  Sic  papa 
oIim,utinfravidebiturinsolcmuitateapostoIorumPe-  D  solemnilutem    hoc  die   Cflehrari  :   Solemnitas  enim 


communione  essct  ahslineudum,  hoc  siippe  Satanae 
nialilia  coutingeret,  ut  scribil  Timolheus  |>atriarcha 
Alcxandriuiis  in  canone,  intorrogulione  15. 

42j3.  Ajmtoli  tui  Petri  fide  et  nomine  consecrasti. 
Cum  videlicet  Christum  Dei  vivi  Filium  csse  con- 
fessus  est,  et  PetJ'i  nomen  a  Christo  accepit, 
Matth.  XVI,  uhi  in  textu  Chtrco  Trsroo;  esl  petra; 
nam  apud  (jra^cos  Trsrpo^  petram  signiGcat,  ut  cla- 
rum  est  ex  nesycuio,  et  videtur  apud  Sophoclem 
in  (^Mipode  Colonteo  circa  inilium  : 

(>v  xtaKQL  xau^j^ov  ToO^'  ir  «Ssttov  ttitoov. 
Id  esl,  ibi  sede  siipcr  hac  aspera  petra.  El  t6  Petrus 
Latinum  recte  a  (iraetco  dcflexum  est. 

427.  Nntale  ejusdem  Petri  et  Pauli.  In  Cod.  Ro- 
dradi  legitur  :  riatale  snncti  Petri.  In  Cod.  Hhem. : 
Natale  sancti  Petri  proprie. 

428.  Pontificium.  Pontificium  est  potcstas.  Vide 
superius  ohservala. 

429.  Aatale  sancti  Pauli.  Ita  in  Editis  et  in  aliis 
Codicibus  nostris  mss.,  quemadmodum  et  in  Ordine 
Romano.  At  in  Missali  Komano  est  Commemoratio 
sayivtt  Pauli  apostoli.  Micrologus,  cap.  42  hujus  festi 
translationematlribuilsanoto  Gregorio  ;  id  est,  cum 
olim  utraque  solemnitas  in  die  sancti  Petri  agere- 
tur.  Etenim  papa  eo  die  bis  oliin  sacris  operabatur, 
primo  in  bnsilica  sancti  fetri,  secundo  in  hasilict 
sancli  Pauli,  ut  liquet  ex  Prudentio  iu  Peristephano, 
carm.  42. 

Translyhorinn  prius  solvit  sarra  pervigil  saccrdos, 
Mox  huc  recurril,  duplicatquo  vola. 

Erat  etiam  frequens  ad  utramque  basilicam  populi 
concursiis,  ut  apparct  ex  eodem  Prudenlio  ihidem  : 

Aspi(*e,  per  bilHlHB  urhs  Romiila  funditur  plateas 
Lux  in  (luahiis  iVrvrt  una  h-stis. 
406  Ouare  in  hvmno  sancti  Ambrosii,  ubi  scrip- 
tum  est  : 

Trinis  celebraturviis 
F«»stum  tantorum  martyruin  : 

haud  duhie  Icgendum  cst  t6  binis 

4*J0.  Prxfatio  et  benedivtio  quse  snpra.  Ita  in  Ei- 
cusis.  in  ouibus  uulla  csl  hic  bcnedictio,  sicut  nee 
iu  toto  volumine  ^. 

4m.  Octnva  Apnstolorum.  etc.  Oiec  octava  non 
exslat  in  Coilice  Hodradi.  Torro  in  (>odice  Hatoldi 
abhatis  iv  Nonas  Julii,  sequitur:  ^  Transl^tio  sanc4i 
Martini,  quo  die  cclebratur  etiam  ejusdem  sancti 
ordiiiatio,  et  Kcclcsije  ejusdem  dcdioaiio,  ut  videre 
estin  Kaleudario  alTixo  huic  Ilntoldi  Sacramentario : 
IV  Nonas  translntio  snncti  Marlini.  et  ordinatioet  de* 
dicatio  bnsilicip  /;>s/ms  ;  et  in  .Martyrologio  Rabanieo- 
dem  die  :  iv  Nonns  in  (iallia  Turonis  civitatc,  orcft- 
?//(//(»  vpiscopntus,  vt  trnnslntio  corf)oris  sanc4i  Martini 
epis.opi  et  confessoris,  et  dedicalio  bnsHiap  ipsius. 
Idque  ex  doctrina  sancti  (iPCgorii  Turonensis,  qai 
lih   11  Ilisl.  Kranc,  cap.  14,  scribit  triplicem  hane 


tri et Fauli  duas  Missas  faciebat  .allcrnm  apud sanctum 
Pelrnm,  alteram  apud  snnctum  Paulum.  Nec  obslnt 
quod  sanctusLeo,  epist.  80,  .Missarum  celehratiouem 
eodem  die  i tcrnri  prohiheat ,  nisi  ob  angust ins  HlccIesitC 
omnispopiilussacrifirio  iuirrcsse  non  potuerit;  nam 
eiusniodi  decrelum  videtur  essede  unaet  eadcm  Ec- 
clesia,  quod  etiam  non  erat  nmplius  in  usu  tempore 
quo  hic  liher  Sacramenloruin  scriptus  cst. 

42o.  Non  lavnt  os.  Non  tam  propter  pcriculum, 
ne  pauxillum  aquae  casu  interfluat,  quam  quia  id 

a  Ciiin  luec  ctiam  legantur  in  Elit.  Vatic.  el  in 
Gussanv.,  in  (luihus  tunien  nulla;  repcriuntur  Hene- 
diclioiies,  iiidf»  necessario  cnllifritiir  (Jodicem  ex  quo 
prius  prodiit  liber  Sacramentorum,  accuraute  Angelo, 
Rocca.  mutilum  fuisse,  aut  ejus  Jussu  a  typographis 
omissas  fuiBse  Benedictiones  quae  noBter  Codex 
^cibet. 


ipsfus  bnsilicn'  triplicivirtute  pollet,  id  est  dcdicalioM 
templi.  trnnslntione  corporis  sancti,  ordinatione  ejut 
episvopntus.  Hnnc  eniin  iv  Nonas  Julias  ohseroabis,  de- 
jwsitionem  reroejus  tertiolt/us  Novembris  esse  coqnoi' 
ces.  Qui  idem  scrihit  lih.  iv  de  Miraculis  sancti  Nar- 
tini,  cap.  6  itn  in  Martyrologio  Adoiiis :  sed  in  Martj* 
rologio  Usuardi  nudalil  mentiodedicationisecciesiae. 
Hifc  autcm  ccclcsia  sancli  .Martini  est  quam  sedifi- 
cavit  sanctus  Ferpetuus  Turonensis  episcopus  super 
sepulcrum  sancti  Martini,  deturbata  prion  ecclesia, 

b  Tn  Cod.  Gemet.  idem  legitur;  sed  ofncium  est 
diversum.  In  utroque  Theod.  hoc  feetum  notatufi 
at  in  secuudo  dicitur  :  Natale  sancti  Martini.  In  illo 
Missa  eadem  est  ac  in  Gemet.  ;  in  priori  vero  utri* 
que,  scilicet  tam  quffi  hat)elur  in  Coa.  Ratoldi  qnim 
quein  Gemet.i  oontinetur. 


3d7 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  8ACRAMENT0RUM  NOTiE. 


398 


quod  aDguslior  essct,  ui  docet  idein  sanctus  Cirego-  ^ 
rius  Turonensis,  cap.  citato,  ct  lil».  x,   cap.  31,   ct 
Sidonius,  lib.  iv,  cpist.  IH,  cjui  ad  precL*s  ejusdein 
saDirti  l^erpetui  coinposuit  epigraniinu  liujus  teinpli 
(karietibusincidcnduin,  cujus  clausula  est  ejusinudi: 

Diiinquo  wnit  Cliristus  populos  qui  susritut  oiunos, 
IVrpt*tuo  durcut  culiiiiiiu  Prrpetui. 

Translalio  vcro  corporis  est  cuin  ci  iilius  sepulcro 

io  absidein   luajoris  ecclesiie  ab  codein  sanctu  Ver- 

petuo   Iranslatum   est,  ut  scribit  sanctus  Grcgurius 

Turou.  lib.  \  Hist.  franc...  c.  31  :   //fc(rcrpetuus), 

subiHoUi  bauUcu  tjuam  prius  JJricciuM  euUcopus  wdifi' 

taritriit   ^ujfer  ianciuut  Alariiuum,   wdilicacit    nUam 

amyUorem  miro  Ofiere,  in  cujus  nbsida  beatum  corpus 

tpnu.<  renerabilis  sancti  transtulit.  Missa   autein   sic 

iidl>etur  in  Cud.  Rutoldi:  Oratio  :  Deus,  qui  nobis 

diei  hujus  soieninitatcin  in  honorc  sancli  Martini 

i^oafessoris  tui  atquc  pontiilcis  consecrasti,  adcsto 

finiiliiff.'  tuo;  precibus,  ut  cujus  festa  culimus,    ejus 

merilisauxilio  sublcvemur.  Super  o^/a/a  ;  Kespice,  R 

Lioaiiue,  populuni  tuuin  ad  viam    [ley.  vitu.>|    sacra- 

mcQta  currentem  in  praesenti  festivitate  coufessoris 

tui  atque  ponlilicis  3lartini,  quod  [ley.   ut  quodj  in 

boDore  noininis  tui  detulerunt,  cunctis  prusit  ad  ve- 

DiaiD.   Prtvfatio  :  Verc  dignum  et  justum  cst.  Qui 

beatuiu  Mariinuiiiconfessorem  tuuin  aUfuc  pontiti- 

Cfiu  U'titicas  in  regeneratione,  in  beatitudinc  sein- 

piieroo  tine,  ut  oinnia  possit  viderc  in  tua  ciaritate 

cum  oinnibus  sanctis,  ubi  teinperanlia  spiritalis,  ct 

luavitas  niirabilis,  ubi  rcfrigcrium  niirabile,  et  luiti- 

tia  ineaarrabdis,  ubi  priesentia  salutaris  Filii  tui 

bomini  nostri,  in  quo  semper  lietantcs  prollcere  [laj. 

prospicerej  desiderant  angeli  adoranL  Ad  Complen- 

'Jnw  .  (iratiasagiinus^iO/  ^i^^*  Duinincsancte,  l^ater 

ODHiipoteu.s,  qui  noscu^lesti  inedcia  reparare  digua- 

tU')  e».  de  peccatis  nostris  veniam,  sicut  beatu  Mur- 

lioo  iH)nfeasori  tuu  dedisti  sedcin  puntiticatus.   Per. 

VM.  Svplem  fralrum.  Kilioruin  sanclii»  Felicitatis 

riJelicet.  In  Missaii  Komano  adduntur  sanclae  Uu-  G 

buai^t  Secunda  sorores,  quai  nou   habentur  in  liii- 

cusis,  ncquc  apud  i^amehum,  neque  in  aliis  Codici- 

bus  uuslns  luas. 

Id  Codice   liatoldi  eodcni   die  sequitur:    VigiUa 

Mfeci/  Benedicti  abbatia.  Oratio:  lloncede,  qumumus, 

iXfMfi^,  aiacribus  animis,  beali  Benedicti  coufessuriit 

/«c  suiemnia   celebrare^  etc.  Supcr  ohlata  :   Oblatio 

Confessuris  lui  Benedicti  honore^  etc.  Ad   (luniplen' 

duiu  :  Quos  atlestibus,  Domine,  recreasaUmfntis,  elc. 

b  eodem  Coiiice  die  sequenti  ila   habetur  :  v  Idus 

/ti/ri.  HiUale sancli  Benedicti,  queniadinuduin  iu()u:li- 

dbus  HheuieDsi  et  Itodradi,  in  quibus  Missa  est  de 

eoojmuui  unius  abbatis,  intercessio,  ctc,  cuin  reii- 

quis,  ut  iD  Missali  Komano.At  in  Cudice  Haloldi  1ih.'C 

ubetur  Missa  :  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  ho- 

iitriM   luce  carnis  eductum  eryastulo  sanctissimum 

Unfessorem  tuum  Benedictumsubletui.^tiad ca'Uim,  eic. 

Super   oblala  :  Oblatis,  Dominet  ad  honorem    beati 

Beiedi^ti   confessoris  tui    plac^ire   muneribus,    etc.  D 

Phtfatio  :  El  yioriam  tuam  profusis  precibus   exo- 

Wf,  etc.  Ad  Complendum  :  tideUum  tuorum,  qun'- 

«■«»,  Domine^  tota  serenus  intende  ;   et   intcrcentu 

^i  Beitedicti,  cujusdepositionisdiem  reiebrauius,  etc. 

Kon  tainen  proptcreaexistimandum  est  natale  san- 

ctibeaedicti  in  hanc  diein  fuisse  translatuin  propler 

(liadrage»iinaiii,  quia  in  eodcin  Codice  ituloidi  ex- 

HU  ejusdem   san<;ti  Benedicti  nutale  xii    kalend. 

iprilis,  siib  hoc  titulo  :  xu  Kaiead.  AprtUs,  nalale 

Wfi    Benedicti  abbatis.  •  In  l^riefalioiie  .>]iss<i>  lit 

(taimemoratio  obitus  iliius  :  Honorandi  i*atns  lie- 

%9dieii  ytonosum  celebrantes  diem,   in   quo  hor  scecu- 

hm  iritte  deserens  ad  aviestis  ptitrice  yaudia  miyravit 

MrriM,  eic.    Ouemadmodum  et  in  Oralionc  post 

coBmaiuonem  :  Perceptis,  Domine,  Deus  nostery  sa- 

•  In  aostris  quoque  Mss.  duplex  sancti  lienedicti 
fatum  assignalur,  ejua  sc.  depositio  zu  Kai.  Apri- 
%|  tH  T  Idus  Julii  natale  seu  Uaaslatio* 


lularibus  sacramcntis,  hnmiiitpr  deprecamur,  ut,  in- 
ierredente  bealo  confessore  tno  Bcnedicto  atyue  abbatej 
qua'  pro  ilUus  renerando  aaimus  obiiu  nobisvroficiant 


qua'  pr 
ad  salutem. 

Uuare  sciondum  est  oliiii  in  die  translationis  reli- 
quiarum  diein  depositiuiiis  celebratum  fuisse,  nulla 
translatiouis  facta  mentionc,  ut  infra  videbitur  in 
ti'anslationibus  sanctoruin  Iteinigii  et  Vcdasti  ;  ac 
proindc  Oratiuncs  sive  Missa  supcrius  productae 
opinionem  dc  translationc  corporis  sancti  Hcne- 
dicli  in  Fluriaccnse  monastcrium  iabcfactare  non 
possunt,  dequa  fiisecgimus  in  nostris  observationi- 
bus  ad  MartjrologiumHencdictinuin.  Ineodcm  Co- 
dice  Hatoldi  IJuminicam  quartam  post  Pentecosten 
excipit  octava  sancti  Benedicti,  cujus  Missa  cst  de 
communiunius  abbatis,  ut  in  Missali  Komano.  In 
codem  Codice  scquitur  :  iii  t>  Kalend.  Auyusti,  na- 
tale  sanciw  lh'a.rediSf  qu;c  in  prima  .Missic  Oratione 
martyr  appellatur:  Da,  qwrsumus,  omnipolens  Deus^ 
ut  qui  beaifP  Praxedis  martyris  iwr  natalitia  coinnu^^, 
etc.  Alilcr  taiiien  vulgo  cxistiinatur.  In  eodcin  Cod. 
sequitur  :  x  Kalend.  Auyusl.,  nat.  sancti  Apoili" 
naris. 

hSS.  Sancti  Jacobi  apostoU.  In  Missali  Rom.  liic 
habeturcommemoratiosancti  Cbristupliori  martjris, 
cujus  nulla  mentio  lit  in  nostris  Codicibus  tam  edi- 
tis  quam  niss. 

In  Cod.  Hatoldi  hsec  sequuntur  :  Eodem  die  nata-- 
lis  sancti  Cucui)hatis  mariyris.  Martjrium  passus  est 
Barcinone  in  Hispania.  Unde  Prudentius  in  Feriste- 
phano : 

Barcinon  claru  Cucuphatc  freta 
Surget. 

408  i^riina  Missae  Oratio  :  Deus,  per  quem  fides 
iynein  non  sentii  ci  infuieliiassine  iyue  exuriiur^  qui 
bealoCucuphali  mariyri  lito  (lamma  iui  Spiriius  suc- 
censo  superare  iribu isii incendia  iormenioi  um,  eic.  Su- 
per  oblata  :  Sacrificium  laudis,  etc.  Uji-c  Oralio 
prolixior  est  suiito.  Pust  coiuinunioncm  :  Sit  nobis, 
DominCf  iniercedente  beaio  Cucuphaie,  clc.  Kx  prima 
Oratione  disciinus  hunc  sanctum  martyrcmnamma- 
ruin  incendio  cxcrucialuin  luisse,  quod  teslatur 
Nolltcrus  in  Martvrolugiu  :  In  Hispania,  ciritate 
BarcHone,  Cucufatis  martyris  :  qui  ex  civiiate  Scyl- 
iiiana  uriundus  fuit^  Barcilone  sub  (iaierio  pritconsuie 
et  Alaximiano  ei  liuftno  passus  :primo  aracissime  ior- 
tus  et  ca'sus^  deinde  catenis  asfnctus  ;  in  craticni^i  su- 
perexiensus,  aceio  et  synapi  perlusus  ussari  jussus  est. 
Cumque  nb  iyne  et  flammarum  ylobis  iliwsus  apparuis- 
set^  cx  prwcepio  impii  judicis  extra  cicitaiem  ductus, 
in  iynem  copiosum  iterum  projectus  est  :  qm,  divino 
nutu,  exstinctOy  ilcrum  ferro  cincius  in  custodiam  de^ 
trusus  est.  Ubi,  divino  splendore  consoiatus,  iierum 
c-arduis  ferreis  ci  inureis crudelissime cwsus,  inuUimo, 
yladio  perlmentc  consummaius  esi.  Haic  ille.  Cbi  ta- 
men  baec  vcrba  :  Sub  (ialcrio  tfroconsule,  et  Maximia- 
?i(),  ei  liulino  jmssas,  transjtosila  sunt.  et  legendum  : 
Suh  Hulino  proconsule  et  Cnlrrio  Mn.rimiano  passus, 

Kjus  curpus  postea  traiislatuin  est  in  iiiouaste- 
rium  sanctiDionysii  secundo  a  Lutetia  Parisiuruin 
lapidc.  ubi  adliuc  vidctur  in  capsa,  in  apside  ejus- 
dein  ecclesite  condiluin,  ejusque  passiu  exstat  in 
brcviario,  el  veteribus  iectioiiariisejusdein  cuMiobii. 
De  hac  traiislatiiMic  agit  NuLkerus  ibid^MU  :  (jUjus 
curpus  a  Christinnis  ruidem  tunc  teinporis  sepnltnm, 
sed  pusim.uium  imlc  trnwilninm  uon  lonye  n  civitnte 
Pnrisinca  in  vcclesia  beaturum  mnriyrnm  Diunysii, 
Bnxtici  et  Kleutherii  irnnslntum.  ct  nsqne  nd  hirc  J\'o?'- 
mnnmnum  itinihtrn  oinni  cuiu  honore  cnltHm  cst.  IIu- 
jus  iiiarlyris  meiitio  lit  iii  .Martyrolugiu  ms.  saucti 
Hieronyini  :  In  Hispania,  Barciiona  cicitaie,  passio 
sancti  Cacufaiis  marlyris. 

434.  Sancti    Felicis.  lla  in    Excusis.  In  Cod.   Ro- 

b  Nostri  Codices  exhibent  hoc  festum.  la  Tbeod« 
assignatur  alia  Missa, 


390 


IN  S.  GREGORII  UBRUM  SAGRAMENTORUM  mtM. 


dradi :  «  Sancti  Felicta  ei  Simplicii,  Fauatini  et  Bea- 
tricis.  Missatamen  est  laDtum  de  sancto  Felice,  ca- 
dem  cum  Codice  sancti  Eiigii.  In  Cod.  Rliem.  habe- 
tur  :  ▼  Kalendas  Augusti,  natale  sanctorum  Simplicii, 
Faustini.  In  eorum  Oralionibus  repcritur  etiam  no- 
men  sancta;  Beatricis.  Postea  sequitur  in  codem  co- 
dice  :  nJCalendas  Augusti  naiaie  sancti  Felicis,  cum 
suaMissa,  cujus  prima  Oralio  est  :  Sancti  Felicis, 
Dominey  martyris  tui  confessio  recensila  conferat  nobis 
piop  devotionis  augmentum,  etc.  Super  oblata  :  Ho- 
stias  pro  commemoratione  sancti  Felicis,  etc.  Ubi  le- 
gendum  est  :  Uostias  tibi,  Domine,  pro  commemora- 
tionCy  etc.  Post  communionem :  Jtepleti  ciho  potuque 
ecelesti,  etc.  At  in  Cod.  Ratoidi  habetur  :  iv  Kalend. 
August.  natale  sanctorum  Felicis,  Simplicis  (iege 
Simplicii)  Faustini,  et  Beatricis,  cum  iisdem  Oratio- 
nibus,  quae  sunt  in  Cod.  Rhem.  Postea  sequitur  in 
eodem  Codice  Ratoldi  :  Item  propria  Mism  sancti 
FeliciSf  cujus  Oratio  super  oblata  est  ejusmodi  : 
Accepta  sit  in  conspectu  tuo,  Domtne,  nostra  devotio^ 
etc.  Reliqua,  utinCod.  sancti  Eligii. 

Uic  autem  Feiix  ^  est  sanctus  Feiix  II,  subrogatus, 
Liberio  exsulanti,  papa^quiaConstantioConstantini 
Magni  (ilio  Ariano  ob  iidem  catholicam  a  sua  sede 
dejectus  marlyrio  coronatus  est,  ut  videre  est  iu 
Martvrologiis  Romano,  Usuardi,  Rabani,  et  Nollceri, 

Sui  duo  urtimiscribunteuiii  luissecapitetruncatum. 
e  eo  hsBC  habct  Martjrrolo^ium  ms.  bibliothecHS 
Corbeiensis  :  Romce  via  Aurelia  sancti  Felicis  episcopi 
et  martyris^  sub  Constantino  (iege  Constantio)  filio 
Constantini.  In  Martyrologio  sancti  Hieronjmi  nulla 
fit  illius  mentio  hac  die,  scd  409  tantum  cujus- 
dam  in  Africa  Felicis.  Sed  his  contraria  leguntur 
in  excerptis  ex  Vita  sancti  Athanasii  in  Bibliotheca 
Photii,  n.  258  :  Kai  avrt^^npoTovstTai  ♦ijAiS,  I7 
napa^p-^fia,  usv  notv^  6ii;XaT0i>  t^  twv  6fQctkpLw  ttij- 
ptkiosi  u«ro6aX>rrai,  uttcoov  S's  xai  Aotuix;^  votTf^  xara- 
(T/^ibtiq  Siaf&sipnat.  Id  est :  Pro  illo  (Liberib  ordi- 
natur  Feiix,  qui  statim  divinitus  immissa  ocuiorum 
cfficitate  piectitur,  etpostca  peste  consumptus  inter- 
iit.  Sed  hiec  falsitatis  suspicione  non  carent,  quia 
veteres  liistorite  ecciesiasticw  scriptores,  Socratcs, 
Theodoretus  et  Sozomenus,  nihil  simile  scripscrunt. 
Yide  Baronium,  tom.  111  Annal.,  ad  ann.  357. 

435.  Et  quas.  Optime.  Et  sic  construendum  :  Et 
nos  quos  proprix  actionis  pondus,  etc.  In  Missaii  Ro- 
mauo  legitur  et  quia, 

436.  Sennes.  In  nominandi  casu  rccte  satis.  Siqui- 
dem  in  Martyrologiis  sancti  Hieronymi,  Rabani  et 
Notlteri  in  genitivo  legitur  Senms.  Ita  ut  hoc  no- 
mensit  pro  cuiusquearbitrio  aut  declinabilcaut  in- 
declinabile.  c  Porro  in  Cod.  Hatoldi  sequitur  :  //  Ka- 
lend.  Augusttf  nat.  sancti  Germani,  (}uod  de  suncto 
Germano  anlistiteAntissiodorcnsi  estintelligcnduin. 

437.  Ad  sanctumPetrum  advihcula.  InCod.  Rhetn. 
additur :  Etcatenae  ejusosculanlur  ipsodie.  In  appendice 
Rodradi  :  Et  calenas  {\\iis  osculando  (lcg.  osculantur). 
Item  ipso  die,  nalale  Machabiporum,  In  Martyn)logus 
Rom.  Bedte  et  Usuardi  :  Dedicatio  sancti  Petri  ad 
Vincula.  in  Martyrologiis  saucti  Hieronvmi  et  Kaba- 
ni :  RomXj  dedicatio  primx  ecclesice  a  beato  apostolo 
cofistructw  et  consecratip.  In  iMarlyroloKio  Notkeri  : 
Romtp  staiio  ad  sancturn  Petrum  ad  \  incuh,  quam 
ecclesiam  ipse  primus  in  Europaprimamcorislruxit,  et 

*  Ita  quoque  in  Calensi  et  in  Cod.  Reg.  Suec.  In 
Gemet.,  post  festuin  sancti  Felicis,  iegitur,  eodem 
die,nat.  sanctorum  Simplicii,  Fauatini  et  Beatricis. 
Ita  se  habet  Edit.  Pamel.  Jungilur  sanctus  Felix  cum 
ceeteris  in  Kaleud.  Hom. 

b  In  Kalend.  Rom.  dicitur  sancti  Felicis  papx. 

c  In  Kalend.  Rom.  legitur  :  sancturum  Abdon  et 
Sennes, 

d  In  Cod.  Reg.  Suec.  nulla  est  Machab.  memoria, 
nec  in  Kalend.  Rom.  In  Gemet»  et  altero  Theod. 
legitur  Yu  frafrum  martyr,  cum  matre,  diBBimuIato 
MachalMBorum  nomine« 


A  consecravit,  Hinccapienda  suntillasancti  L 
pse.  scrm.  de  Machabspis  :  Duplex  enim  cau 
est,  in  qua  et  natalem  ecclesioB  colimus,  et  1 
passione  yaudemus. 

In  Cod.  Ratoldi  liic  hal)etur  Missa  dupl 
sancti  Petri,  aitera  sanctorum  Machaba;or 
Cod.  Rodr.  Scd  MissuMachabu^orumestin 
ce.  In  Cod.  Rhemcnsi  una  habetur  MissaM 
rum,  nulla  sancti  Petri,  etsi  titulus  solemni 
cti  Petri  in  eo  praecedat  titulum  celebritat; 
baeorum  ^. 

438.  Sancti  Sixti.  ItalegiturinCodicibus 
si,  Rodradi  et  Ratoldi  :  et  ita  lcgit  sanctus 
mus,  lib.  ladversus  Pelagianos  :Quodlibr\ 
Pythagorici  hominis  absque  Christo  atque  eth 
mutato  nomine  Sixti  mavtyris  et  Homance 
episcopi,  primotavit.  Ila  etiam  scribitur  in  \ 
ms.  sancti  Hieronymi  Ita  etiamin  Martjro 
bliolh.  Corb.  et  iri  AMurtvrologiis  Rabani  et 

B  vulgo  tamen  dicitur  ^  Xystus,  ut  in  parvu 
rol.  ms.  Biblioth.  Corb.  et  apud  Eusebiuu 
Hist.  Eccl.jCap.  8.  5'J<T0i 

439.  Prcefotio  uco'.  —  M  est,  Pnnfatio 
benedicendam,  qum  tamen  Pra;fatio  hic  dei 
quemadinodum  etiam  in  Cod.  Rodradi  p 
'  quamvis  ha>c  eadom  verba  in  eo  reperiai 
desid<Tantur  in  Codicibus  Raloldi  et  Rhem 

440.  Henedictio  uva*.  —  Haec  desuut  i 
Rhemensi  In  Cod  RHtoldi  additur.  sive  fab 
die  in  Gra^corum  Euchoiogii  fine  410  ^^ 
Bencdictio  sub  eadem  fere  verborum  formi 

Consuetudo  sane  vetus  fuit  EcdesiHe  uva 
ram  et  fabas  benedicere  in  altari  ex  institu 
tychiani  pRpx,  ut  patct  ex  PontiOcali  Dam 
instiluit  fru^es  fabw  et  uvw  in  altario  benedi 
Martyrologiis  Kabani  et  Notkeri.  In  conc 
thagriii,  c.  3,  fruiuenti  ct  uvae  mentio  fit 
altari  benedicanlur,  juxta  versionem  Gr 
Q  veteres  Codices,  quemadmodum  iu  conci 
lensi,  can.  28:  Primitice  uv>a>  et  frument i o/ft 
altari  benedicendge  $ua  peculiari  Benedictic 
can.  5  apostolorum,  juxta  veterem  intci 
nem  :  Offerre  non  liceat  aliquid  ad  altare,  p\ 
vasspicas  vcl  uvas.  Constantinopoli  offerunt 
altari  templi  Blachcrnarum  a  patriarcha  in 
mitionis  sanctie  Marise,  utrcfert  Theodorus 
in  citalum  canonem,  Porrain  Cod.  Rhem. 
August.,  habclur  Missa  de  sancto  Donato  ( 

441.  Cyriaci  Martyris.  —  lla  in  Excusis  i 
Codicibus  nostris  luss.  In  Missali  Rom.  1 
Largus  et  Smaragdus. 

442.  In  prtma  Missa  de  noctc.  —  ILrc  M 
exstat  in  Excusis.  Habctur  tamcn  in  aliis  • 
nostris  mss.  ct  apud  Pamelium.  In  Cod.  R 
gitur  in  prima  tantuin.  In  Codicibus  Rc 
Rhem.  In  prima  Missa  Apud  Pamelium, 
mane.  Itaque  illud  de  nocte,  non  ita  stricte 

^  dum  est. 

443.  Replente.  —  Recle.  Ita  in  aiiis  ( 
nostris  mss.  vulgo  habetur  Repleti, 

444.  /n  die  solemnitatis  hodienup.  — 
Rhem.  :  In  die  solemnitatis  hodiernce,  qua  h 
rentii  hostiam  tibi  placitam,  et  castum  corpc 
leg.  et  holocaustum  corporiss. 

®  Sic  legitur  in  Cod.  Reg.  Suec.  et  apu 
lium.  necnon  in  vet.  Missali  Gothico,  u! 
Missa  in  natale  f^ancti  SUti  pa}>ce urbis  Homx 

f  lu  duobus  Theod.  legilur  eliam  Pnvfak 
nec  tamen  habetur.  Eodem  modo  legitur  i 
mel.  et  in  Cod.  Reg.  Suec,  ubitamen  Praefa 
Benedictionem  autem  uvae  conlinent  laudati 

s  In  priori  Theod.  legitur  eadem  Pra;] 
nihil  mutandum  mibi  videtur,  oplimo  en 
legitur :  Hostiam  tibi  placitam  et  castam  eo 
suseepisti,  At  male  Godex  Rhemensis  habet, 


IN  S.  GREGORIl  LIBRUH  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


40f 


)blatu8  e$t.  —  Ita  in  Codice  Batoldi  abbatis. 

«is  iegitur  Oblntaest  non  ita  recte. 

^oiim,  —  Id  est  deyota,  Deo  oblala,  et  con- 

ancii  Tiburtii.  —  In  Miss.  Rom.  additur  Su- 

[uTiUum  nohis  tUig  propitiationis  adfoi^e.  pve- 
—  In  Cod.  Rhcm.  iegitur  :  AuxiUum  nobis 
aiiafionis  ac^juirimus, 

iuoniam  credimHS,  ctc.  —  In eodem  Cod.  legi- 
r  despe7*amus  de  venitate  quam  pev  eos  quitibi 
deposcftnus.  Ubi  zovenilate,  id  est,  venia,ant 
ondum  est  .•  venia  quum  a  te  pev  eos  qui  tibi 
deposcimus,  ita  ut  li«i;c  ab  amanuensi  con- 
rint. 

Vfo'  pvxsentis  nuxiUum  et  futurip.  —  Id  est, 
1  ad  pra?sentem  vitam  recte  ducendam,  et 
am  ca:)es>endam. 

ancti  UipjMlyti.  —  In  Missali  *  Romano  ei 
CassianusmartvrForiSemproniiadjungitur, 
^rudentius  in  Peristepliano. 
4o2.  Et  tmm,  Clementiam,  elc.  —  In  Cod. 
jst  alia  Pr«falio  :  Quia  non  solum  maUs  no- 
a  retribuisy  seil  et  misevis  ubeviora  dona  con- 
I  diifue  pro  nohis  possiut  intevcedeve^  contu- 
quod  nrtstra  scifntia  non  habebit,  intercessio 
'ft  ijvntia  juMovum  Sed  licec  corrupta  sunt, 
» legenduinest  :  Sed  ui misevis  ubeviovadona 
»  tanclos  tuoSy  qui  diijne.  etc.  Secundo,  pro 
egendum  est  suffictentia. 
lnyehii c<fnf(^ssovis. —  Quia  multis  tormentis 
orthodoxa  toleratis  superstes  fuit.  eadem 
roofessor  appellatur  qua  supra  sanctusFelix 

'igilia  Assumptionis^  etc.   —   Haec  Vigilia  in 

Ihemcnsi  desideratur. 

'aciat.  —  Ita  in  editis  et   in  Codicibus  Ro- 

Ratoldi,  et  apud  Pamelium.  In  Missali  Ro- 
g^tur  fncias. 

.tsuwptio  sancto'  AJavia».  —  Hoc  feslum^  a 
lib.  de  Officiis  palatii,  et  a  Theodoro  Balsa- 

canonem  lerlium  apostolorum  dicitur  xot- 
;  uTTcoaytfle;  0goT6xov,idest,  dormitio  sanctis- 
eipar?ft;in  novello  Emmanuelis  Comneni 
>n8  appcUalur  u7r80f^(Jofo;T;c;  «71«;  6«ot6xou 
i?.  id  est,  gloriosissima  sancta;  Dei  matris 
o,  et  in  Euchologio  Grmcorum  r;  aeSao-pta 
t;  T5c; '^T^spayta;  ^gTTTOtvi;;  Tfja«iv  OaoToxou  xai 
ti-jo-j  Ma;>ta;,  id  esl.  emii^ratio  veneranda 
m«  Dominie  nostr»  Dei  Genitricis  et  sem- 
Dis  Mariae. 

'enrranda  nobis,  etc.  —  Ha^c  Oralio  est  ad 
3nem  seu  Collectam,  cum  postea  sequatur 
d  Missam. 

nier  qiias  intemerata,  etc.  —  Hoec  contra- 
>entur  in  Codice  Rhcmensi. 
kusquiper,  etc.  —  lla  in  Cod.  Ratoidi,  in 
len  quarta  pars  adjicilur  ante  conclusionem 
onsuetudinem  harum benedictionum episco- 
quod  et  alibi  non  semel    in    eodem  Codice 

in  Codice  Rhemensi  sequitur  octava  sancti 
i.  Orationes  ut  apud  Pamelium.  Pnefalio  : 
urentii  nataUa  repetentcs,  cui  fldem  confes- 
e  non  absiulit  ignis  ingestus,  etc,  ut  in 
Vmbrosiana.  Habetur  etiam  haec  octava  in 
x>ldi,  cujus  primaOratio  :  Iterata  festivitate 
Hrentiij  elc,  aliae  orationes,  ct  Pnefatio  ut 
>  Rhem. 

iiscimus   non  facile   niutandos    correctionis 

;teres  iibros. 

ila  uostris  in  Codioibus. 

feslum  olim  celebratum   esse  xv  Kal .  Feb.  ; 

8  Januarii  opttme   probat    Mabitlonius,  lib. 

irgia  GalLic»  pag.  118.   In  Lectionario  Lu- 

«tar  p08t  Donunicaffl  secund&m  &b  Epipha- 


A  460.  Sancti  Martyris  tui  Agapiti,  etc.  —  In  Codi- 
cibus  Rodradi  ct  Ratoldi  habetur  hfec  Oratio  :  £«- 
tture  Ecclesia,  etc  ,  ut  in  Missali  Romano, 

Porro  in  Codicibus  Rhemensi  et  Ratoldi  sequitur: 
xiv  Knlend.  Septemb.  natale  sancti  Mngni.  *  Eodem 
die  in  Martjrolngio  Romano  :  .^n/Tf/n/a?,  sancti  Ma- 
gni  episcopi  et  Mavtyris,  qni  in  persecutione  Decii  ne» 
catns  est.  Puit  etalius  Magnus  tantum  martyr,  non 
episcopus,  de  quo  eodem  die  agit  Petrus  incatalogo 
lib.  vn,  cap.  76,  et  Martyrologium  ms.  sancti  Hie- 
ronymi  :  Et  natale  sancti  Magni  mavtyris.  Hic  et 
Anrireas  appcllatur,  cumque  multis  aliis  passus  est, 
ut  vidcrc  est  in  Martyrologio  (Jsuardi  :  Natale  san- 
cti  Mngni,  seu  snncli  Andreae  mnrtyris  cum  sociis  suis 
duobus  milUbus  quingentis  nonngintaseptem^FAinyiar» 
tyrol.  ms.  bihVioih.Corh. NatalesanctiMngm\  seu  An» 
dvex  mavtyrum  {\ege  martyvis)  cum  sociissuis  duobus 
miltihus  quingentis  nonaginta  septem.  In  Kalendario 
libri  sacramcntorum  Ratoldiabbatismentio0t412 

B  etiam  ejiisdem  sanctiMagni  martyris,  sed  AndreaB 
nomine  suppresso  :  Sancti  Magni  cum  sociis  suis 
MMDXCYn.  Qui  quamvis  hic  martyr  non  appelletur, 
id  tamen  internosci  potest  ex  cireumstantiis.  In  par- 
Yulo  Martyrologio  Codici  Rhemensi  assuto  mentio 
fit  sancti  Magni  sine  adjuncto,  in  hunc  modum  :  Et 
natale  sancti  Magni.  De  hocautem  ultimoputonostra 
Sacramentaria  esse  capienda,  cum  in  eorum  CoHe- 
ctis  martyr  duntaxat  appellctur,  episcopus  neuti- 
quam.  Collectfle  utriusque  Codicis  similes  sunt  et 
communes. 

46  i  Sancti  Timothei  martyris. —  Ita  in  Excusis 
et  in  Codicibus  Rodr.  et  Rhem.  Sed  in  Cod.  Rat. 
hic  duse  sunt  missie,  prior  sancti  Timothei,  altera 
sancti  Svmphoriani,nulIa  factamentionesanctiHip- 
polyti,  de  quo  in  Missali  Romano  conjunctim  cum 
aliis. 

462.  IX  Kalend.  Septemh.  sancti  BarthoUmxi.  — 
Hoc  festum  hoc  die  annotatur  in  omnibus  antiquis 

C  Martyrologiis.  et  in  Codicibus  nostris  mss.  Rodradi 
et  Rhcm.  Scd  in  Cod.  Rat.  assignatur  via  Kalend. 
Sept .,  quo  Romae  celebratur,  quod  eo  die  corpus 
ejus  sit  translatum  in  insulam  Tiberinam  :  qua  de 
re  vide  Baronium.  Puto  tamen  Codici  Hatoldi  men- 
dum  obrepsisse  unius  notse  defectu,  quia  in  cjus 
Kalendario  hoc  festum  notatur  ix  Kalend.  Sep- 
ptemb. 

463.  Non  deseris.  —  Ita  in  Codice  Ratoldi.  At  in 
Cod  Rhem.  legitur  Non  deserens.  Porro  in  Codici- 
bus  Rhem.  et  Ratoldi  sequitur:vi  Kalend.  Septemb,, 
natalis  sancti  Ru/i.  '  Idem  officium  est  in  utroque 
Codice,  et  Orationes  sunt  vulgares.  In  Oratione  su- 
per  oblata  utriusque  Codicis  hic  sanctus  Rufusmar- 
tyr  appeilatur  :  Oblatis,  quxsumus,  Domine,  placare 
vtunerihust  et  intercedente  beato  Rufomartyretuo,eic, 

Hic  martyr  fuit  capufls,  discipulus  sancti  ApoIIi- 
naris  primi  Havennatis  episcopi.  De  eo  Martyrolo- 
gium  Usuardi  hoc  die  :  Apud  Capuam,  natale  sancti 
j)  Rufi  martyris,  quem  docuit  beatus  AppolUnaris  Petri 
apostoU  disctpulus,  cum  esset  patricix  dignitatis.  Mar- 
tyrologium  Adonis  addit  et  haptizavit.  Mart^rolo- 
gium  Notkeri  :  Apud  Capuam  nativitas  sancti  Rufi 
mavtyris  docti  et  bnptizatiasanctoAppollinare.M^Tly- 
rolog.  ms.  biblioth.  Corb.  :  Apud  Capuam,  natale 
sancii  Rufimaiiyvis.  Martyrologium  ms,  sancti  Hie- 
ronymi  :  In  Capua,  snnctorum  Rufj,  Magni.  Kalen- 
danum  ms.  Sacramentarii  Ratoldi  abbatis  :  In  Ca- 
pua,  natale  sancti  Ru/i  martyris.  Martyrologium  par- 
vum  Sacramentario  Rhemensi  annexum  :  tn  Capudf 
natale  sancti  Ru/ini  (lege  Rufi  mavtyris.  Quae  omnia 

nia,  et  inMissali  Gothico  inter  Epiphaniam  et  sanct» 
Agnetis  natale.  Consule  notas  et  observationes  Ma- 
billonii. 

« In  priori  Theod.  habetur  festum  seu  nat.  sancti 
Magni  mart.,  at  ix  Kalend.  Septembns.  In  Gemet. 
vero  xiv  Kalend.  ejusdem  mensis. 

^  Godices  nostri  meminwunt  quoqae  sancti  Rufl* 


403 


IN  S.  GREGORII  LIBRDM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


404 


viilgo  vorant  supplicnliones,  rogationes.  Proces- 
sioncs  ;  sed  conventiis,  rrptus  pf>puli  in  ecclesia.  ut 
ex  Gr.'i'co  textu  ojusdem  conciiii  perspicuuni  est  : 
Tleof   Tov    UT,    osi'j     ffyv/.Trrgtv     ev    Tac;    TvvyfsTt    ~" 


toj; 


Don  dissident  a  memorati  hujus  sancti  Rufi  Missa,  A  cujus  p^rafia,    sive   publica^  necessitatis  caosa,  quas 

in  qna  duntaxat  martyr  (ut  antca   monui)  appolla, 

tur,    non   episcopus.  etsi  in  Mart.vrologio    Romano 

episcopus  et  martvr  appelletur:  Cn\nur.  in  Campinna, 

sancti  Rnfi  episropi  et  mnrtyris,   etc.    In    quo  stalim 

suh']un*/\iuT  :  Ihithm,   sanctorinn    mortiirinn   Uufi   et 

Carpophm ,  qni  anb  Dinvietinno  ct  Mn.rinn'nno  pnssi 

sunl.  Scd  alibi  non  legitur  liunc  Rufum  episropum 

fuisse  ncc  in  Vitn  sancti  Apnllinaris  apud    Surium, 

nec  duos  Rufos  illius  civilaiis  martyros  fuisse. 

4Gi.  Beatiim  Auffustinuin,,  ctc.  —  In  Codice  Uhe- 
mensi  est  alia  Preefatio  in  liunc  modum  :  Et  omni 
loco  et  tempore  omnipotentife  tuse  ifioriam  celehrnre  : 
per  quod  pietatis  officium  in  commemoratione  heati 
Auifustini  confe.ssoris  tui  attfue  pontificis  sacrificium 
tibi  Inuiiisofferimus.et  magnificentnm  tiiam  in  mor- 
tifieatione  ipsius  ndoramus,  tun  in  omnihus  ojiernnte 
virtute,  ui,  nullis  iUec.ebris  corporis^   nulla  promissa 


•i/a/uo-j;. idcsl,quod  nonopportct  connectercPsalmos 
m  convenlibns.  Vh\  vides  in  illa  voteri  interpreta- 
tionc  conrilii  Processiones  esse  synaxes.  id  est 
ccrtus  sou  coiivontus.  Qiiod  etiain  ex  sequentibus 
liquet :  AVacc  «Jta  ujtou  x«0'  exaTrov  ^Jia/uov  yvjti^Jai 
avayvM(7tv,  id  est,  scd  ad  unumquemque  Psaimum 
interjecto  spalio  Icclionem  ficri  ;  nam  in  ipsa  ec- 
clesia,  non  vero  inter  eundum  lectioncs  fiunt. 

Qiiare  optimc  Tboodorus  Balsamon  tolum  bunc 
cannnem  explicat  dc  conventu  ecclesiastico,  in  quo 
divina  414  offi'^i'^  peracuntur.  Kt  ila  capiendusest 
locus  epist.  81  ot  sancli  i.eonispapn^  ad  Dioscorum 
episcopiini  Aloxandriniim  :  Quaproptcr  ifuod  remcanti 


blantlimentorumfnnncium  virtute   tuo  itjnitus  Spiritu       fiHo  Pnssidonio  preshyfero  hnnc  nd  frnternitatem  tuam 

vinceretur ^\Z  amore,    e C,    uf    in    nostro  Codice  B ',>^,/,;„,  ,/,,//,„,,,  perferenthm.  imi   m^stris  Proret- 

beati  Lligii.  Hivc  autem  ultima    verba  corrupta  sic        ■  .  /     #     ..       .     i 

castipanda  sunt  :  Ut  nullo  promissorum  hlnndiinento- 

rnm  faUacium,  virtute  tui  ignitus  Spiritus,  vinceretnr 

amare. 

4()5.  Intercessio,  Domine,  ctc.  In  Codicibus  Ro- 
dradi  et  Ratoldi  alia  exsfat  oratio  :  *  Deus,  ifui 
beatum  Hermeteni  mnrtyrem  tuum  virtute  constan- 
ticf,  cic,  ut  inMissali  Romano.  IIujus  mominit  Ago- 
bardns.  epist.  ad  impor.  Ludovicum  :  Pensnte,  pen^ 
sate,  fratres,  qunm  hnge  est  mens  vestra  ab  illa  f)eti- 
tione  qua  in  celebrationihus  Missarum  soletis  dicere 
Deo,  non  voluntate,  sed  vore  :  Da  nohis  f)ro  aniore 
tuo  prospera  mundi  despicere,  et  nulla  ejus  adversa 
formidare, 

46G.  Quas  sanctillermetis,  etc.  In  Codice  Rhemensi 
\efi;\iur  :  (hias  sancti  Hermetis  confessoris  tuictnifes- 
sione  pra*senti  confidimus  adjurandns.    Per  Christum. 


sionihus  ntque  tyrdinntionibus  freqnenter  interfuit^  ei 
toties  admissus,  tfuid  in  omnibus  apostolicx  nuctori- 
tatis  teneremusatfnorit.  In  hac  enim  epistola  ngitur 
deMissnrumccIebraliono.et  clcricorum ordiLatibnc. 
Et  verbum  procodoro  ost  ad  ecclesiain  convenire 
juxta  anfiqunni  loquondi  formulam.  Sanctus  Aucus- 
tinus,  lib.  xx»i.  do  Civilnte  noi,  cap.  8  :  Intle  ati  me 
curritur,  uhi  sedehnm,  jnni  processurus,  nemf)e  in  ec- 
clesiam.  Undo  paiilo  post  subjungit  :  Prctcedimus  ad 
pofmlum,  plena  erat  Etxlesia. 

Knnodius  in  Vita  sancti  Kpipbanii  Ticinensiscpis- 
copi  :  Procedendum  censuit  omnibus  in  quolibet  aeris 
errore  maturius,  itn  ut  vitfiUarum  fnrmnm  lectoribui 
antecedens  nd ecclesmm  piwberet  episcofnis,  Ubi  videa 
proccd^ro  esso  ad  ecclosiam  ire.  Sanctus  Hierony- 
mus,  episl.  2.  tom.  i,  ad  F^ustocliium  :  liarus  sit 
egressus  in  fmhUcum,  martyres  tihi  quwrantur  in  cu- 


467.  Exaudi  nos,  Deus,  etc.  In  Codicibus  Rodradi  .  .  . 

et  Ratoldi  sunt  alia;  in  hac  Missa  Orationes,  eseque  r  '^'^"^^   '"^   •    "«*"7 '^"'    causa  tleerit   proc^detidi,  n 
vulffares.  semfier,  quando  necesse  esf,  processura  sis,  Redarguit 


468.  Ab  ipso  in  Spiritu  baptizatus.  Nota  sanctum 
Joanncm  Baptistam  ab  ipso  Christo  fuisse  bap- 
tizatum. 

469.  Frueretur.  In  Codice  Rhemcnsi  legitur  Mcr- 
varetur. 

470.  Deinde  caf)ifnlem  senfentiam  suhiit,  etc.  In 
eodem  Cod.  hnRC  alitcr  Icfjuntur  :  E.Tinde  cnpifeplec- 
titurqui  plus  erat  quam  f)rof)heta.  Quia  Jutitpi  Chri- 
stum,  qui  Dominus  ef  c^f)ut f)rof)hetarum  est  amiserunt. 
Joannes  auteni  ef  fulelis  pronnntiutus  implevit  offic.ium 
pra^rursoris,  ut  I\cdemf)torem  mundi,  quem  superius 
ditfito  demonstraveratf  etiam  ad  inferos  prctiosa  morte 
pripc-ederet . 

In  Eodem  Codice,  et  in  Cod.  Raloldi  sequitur  : 
Kalend.  Septemb,,  natnle  snticti  Prisci.  ^  Ilic  snnctus 
Priscus  martyr  osf,  ut  constat  ex  CoIIectis  utriusqne 
Codicis.  Fuit  unus  ex  Soptuaginta  duobus  Cbristi 
discipulis,    qui   passus  est  Capua»,  via  Aqiiaria.  Ue 


virginom  quod  s;rpius  quam  par  esset  ad  templa 
martyrum  seconferrol.  In  eaenim  desidcrabat  raroi 
excursus,  cum  procedendi  ad  ecclesiam,  videlic^t, 
causa  dces>e  non  possot,  si  quando  necesse  esset, 
nempc  vorbi  Moi  audiendi,  aut  Eucbaristia;  sumende 
gratia,  id  facorel. 

Quare  id  quod  opponitur  ex  Terliilliano,  lib.  ir, 
ad  ("xoroni  :  Si  f)roretienthm  est,  Huuquam  magisfa- 
milix  ttccuntitio  obreitit,  infirmum  esl.  Ktcnini  ibi 
sermo  non  est  de  circuitionibus  et  rogationibus  illis 
qutp  vulgo  Professsiones  appellanlur,  qua-  sano  tem- 
poreTerUilliani  nondum  erant  in  usu,  cuin  tum 
(^bristiani  in  ialibulis,  cryptis  et  locis  occultls  saera 
pcragorcnt  pni:anoi-ummotu.qui  saneChristiaoosper 
IMateas  canenlos  Irucidassent;  quod  si  facUim  fuisset, 
nulbo  unqiinin  martyrum  hisloria.^conticuissent.Sed 
pnodicti  lori  explicntio  ost  emendicanda  cx  altero 
loco  TertuIIiani,  libro  de  Cullu  fcminarum(quisaDe 


quo  hac  die  in  Martvrologiis   Romano,   Usuardi,  et  ^  omniuoadversatur  ejusmodipublicis  lustrationibu8)| 

mT      j  1  •  1.    •         «*  j'l  •  *iil*ll*  1«  ii*i  '•!_  II  I  J    ..^ 


Notkeri,  et  in  Martyrolog.  ins.  ssepius  citato  biblio- 
theca^  Corb.,  in  parvulo  Marlyrologio  ms.  Cjodici 
Rhemensi  af!ixo.  et  in  Martyrologio  ms.  sancli 
Hieronymi,  in  quo  sic  legitur  :  In  Capua  aquarin  na- 
tale  sancti  Prisci  niartyris. 

471.  Ad  processionem .  Id  est,  ad  CoIIoctam, 
synaxim,  CGetum.  Nam  procossio  hic  nihil  aliud  est 
quam  id  quod  siipra  in  Purificalione  sanctie  Maria» 
virginis  Collocla  dicilur.  TIoc  satis  indicat  Oratio  ad 
Processionem,  qum  non  diciturin  ipso  ince.ssu,  seu 
dcambulalione,  scd  in  ipso  templo,  populojam  ineo 
collecto  et  congregato. 

Quod  eliampalam  est  ex  concilio  Laodicensi,can. 
il:  In  proressionibus  Psalmos  non  connectere  Nam 
ibi  Processiones  non  sunt  solcmnes  ili^  deambula- 
tiones,  seu  lustrationes,  quea   modo  iiunt  festi   ali- 

a  Habatur  in  utroque  Theod. 


ubi  agen  sdolribus  causisoh  quasdeticant  proceriere 
Clirisiiani,  sic  ait  :  Nam  ncr  teniplu  rirtimitis,  nec 
sfierteniln  fHistulafiSy  nec  festos  ijentiUum  niwfil, 
Profifet  enim  ifisos  conrcntus,  et  mufuum  videre  et  vi- 
tteri,  onines  ptmif)ps  in  pubUcum  proferuntur,  aut  nl 
lu.rurin  netfotietur,  auf  tflona  in^olescnt.  Vobis  auiem 
nulln  f)rocedenti  cnusa  non  tetrtca  ;  aut  imbfcHlus 
aliquis  e.r  frntribus  visifafur,  aut  sntnificium  offertur 
nuf  Doi  s-rmt^ndwhnstrnlur  Qu.v  Iria  postrema  cun 
oliin  licrciii  a  (iliristiains  clanculum  ctsine  pompa* 
non  indigebant  iii  his  mulicres  ornatu  ad  oslenta 
tionem.  Itaque  ha*c  verba  TertuUiani,  lib,  ii  ad 
Uxorem,  si  firot^edrndum  est,  referenda  sunt  ad  trei 
illas  Proccssionis  causas,autcum  visitandus  eratin- 
firmus  fraler.  aut  sacrificium  ofrercndum.  aul  ver- 
bum  Dci  audiendum,  quufChristiaaa  niulier  pagano 

b  Ita  ic  Gemet  et  Theod. 


IN  S.  GHE60RII  LIBRUH  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


406 


crebra  familiae impedimenta vix obire  poterat.  A 
l  rem  facit  id  quod  ohjiclLur  ex  cpist.  63 
asilii,  in  qiia  scribit  teinpore  sancti  Gre- 
Bocn^sarien^is  opiscopi  lilanias  in  Eccle- 
i  usilntas.  Quod  aduiilto  quideni ;  sed  lioc 
inia^  sunt  quoedaiii  preces,  neuipe,  Kyrie 
etc,  quales  Iiabentur  in  regula  siincti  Be- 
cap.  9  :  P(w/  his  lectio  Afmloli  sequattir  ex 
ilanda,  et  tersus  et  supphcatio  Utaniw,  id  ost, 
eison.  Kt  sic  finiantur  viijiUie  nocturna*.  Kt 
Non  vero  lustrationes  et  obainbulaliones, 
Dullus  erat  lempore  prirfati  (iregorii  in  Kc- 
sus.  ob  supra  dichini  causaiii  :  qui  sane 
bpit  Constatitinopoli.  sub  sancto  Joan.  Cliry- 
.  ad  frangenduin  Arianorum  fastuni,  qui,  di- 
lortis  civitatis  egrossi,  Iiyuinos  quosdain 
J8e  aptos  docantando  contendebant  ad  ioca 
>i  couventus  agebant,  ut  refcrt  Sozoinenus, 
list.,  cap.  8. 

duui  taiiien  a  snncto  Avilo.  sormone  de  Ko- 
js,  Processionos  usurpari  pro  bis  solemnibus  „ 
nlbus  et  siipplicationinus.  ^ 

ancti  Adriani,  Ila  in  Kditis  Sed  in  aliisCo- 
nostris  inss.  nulla  bic  sancti  Adriani  nec 
!  inonlio  a  est.  Porro  in  ICrlilis  ot  in  Codice 
labelur  natnle  ?ancli  (lortJonii  martyris  v 
tembris,  quod  abest  a  Codicibus  sancti  Eli- 
dradi. 

UatiProti,  etc.  Ita  in  omnibus  aliis  Codi- 
itris  iiiss.  Vulgi)  Biatoruni  l^roti,  etc. 
^.xattalio  sanctx  Crucis.  Ila  appellatur  a 
•^w-t;  id  est,  exaltatio,  ut  palam  est  ex  .^o- 
iiiaDuelis  Commoni  iniperatoris.  apudTboo- 
alsamonem,  in  Pbotii  Nomocanonom,  tit.  7, 
p^kfvi;  zo'j  V'^j;^6o9-j  fl-rauoou,  id  est,  oxaltatio 
crucis ;  et  apud  (^odinurn,  lib.  de  oiTiciis 
.inopolis,  dicitur  et  arTa-jpoyzvsta,  id  est, 
lanifostatio.  ut  clnrum  est  ox  Cbronico 
pino  :  To-jToii;  Tof;  'jtzutol;  ysyovs  ra  iyxatvta 
q7ta;  TO*j  aytov  o"Tau|tov  tj^;  o-.xooouicOstTiji;  viro 
'ivov  S7ZL  .Maxaotov  Ennrxoito-j  arr^i  i«7:Tau6ot«u  ^* 
iSiv  T,o\v.TO  T,  TTa-jpo^avsta.  Id  est,  bis  COn- 
Dalmatio,  et  Anicio  Paulino)  facta  sunt  en« 
rcJesiie  sanctie  crucis  aidilicitie  a  Constan- 
t)  Macario  episcopo,  Septemb.  17.  Inde  in- 
tuni  nianifeslationissHnctio  crucis.  Sedputo 
esse  in  nolis  aritbineticis.  et  legendum  Lh\ 
14.  Ubi  Dota  festuin  exalt.itionis  sunct.e 
nitiuiii  suinpsisse  imperanle  Constantino 
ost  iilius  inventionem.  Quod  etiam  claruin 
lenologio  Gra^corum  apud  nonricum  (.aui- 
•m.  II  antiq.  ioct.  :  Exallatio  pretiosw et  vim- 
is  sub  imperaiore  Constantino  Magno. 
"kuii,  qui  iniyeniti  tui,  elc.  In  Cod-ice  Rlie- 
Jeus,  qui  nmhofiiernadie  exaltationis,  l>  elc, 
ssali   Hoinano. 

Derotas,    Domine,    otc.     In   Codice   Raloldi 
.»    Labetur  Oralio  super  oblata,  quip  sane 
fuit   ab  amanuense  aliud   forsitan   agoii!e. 
u  Codice  exstat  Iia?c  Benedictio  :  Deua,  aui  ^ 
f    genus  humanum  pcr  beatce  crucis  patibu- 

esu  Christi,  elc.  In  Coilice  Uliemonsi  se- 
Ad  crucem  salutandam,  Deus.  (jui  Vni\ieniti 
ul  supra.  Apud  Pamolium  Onitionomsuper 
multa*  oxcipiunt  Oraliones,  quaruinultima 
nodi  :  Deus^  qui  Uniijeniti  tui  Domini  nostri 
istt  riri/tc(v  cruvis  re,vfUum  sanrtifirare  ro" 
c.  Quani  cital  AI<'uinus,  lib.  n  adversus  FJi- 
:  llem  nd  elecationem  sanctiv  crucis  :  Deus, 

ilend.  Rom.  nulatur  boc  festuin,  et  in   utro- 
)d.  necnon  in  Gemet.  Abest  ab  Fld.  Painel., 
iod.  Heg.  Supc.  contiiieatur. 
emel.  ac  utroque  Theod.  leguntur  diiae  Orat. 
^aatae.  In  Cod.  Reg.  Suec.  exstat  taotum 


^M^  Unigeniti  tui  pretioso  sanguine  mvifieatce  crueis 
rexillum  sanctifirare  coluisti.  Ubi  legendum  est  vivi- 
ficVt  ut  apud  l'ainolium. 

Olim  eo  die  sub  finem  Miss(e  a  pontifice  crux  ex- 
tollobatur,  ul  apopulo  adorarotur  :  et  luec  vel  similis 
(^ollecta,  rocitabalur.  quod  ex  (^odice  Rlieinensi  col- 
ligere  est,  ubi  sub  nnem  Misste  exslat  Oratio  ad 
crucem  salutandam  constatque  ex  loco  citato  Al- 
cuini. 

478.  Eodem  die,  natale  sanctorum  Comelii^  elc.  Iq 
Excusis,  et  in  omnibus  aliis  Codicibus  nostris  mss.^ 
et  apud  Pamolium,  borum  fostum  martyrum  eodem 
(iie  exaltationis  sanctie  crucis  solemnitas  peragitur, 
qui  estpassionis  illorum  dios.  Sed  posteatranslatum 
est  in  diem  416  ^^^  Kalend.  Octobris,  ut  viderecst 
in  Missali  Roinnno. 

479.  Beatorum  martijnm,  etc.  In  Codicibus  Ro- 
dradi  ot  Ratoldi  :  <*  Infirmitatem  nostram,  quiesumuSf 
Domine,  propitius  respice,  et  mala  omnia  qux  juste 
meremur  sanctnrnm  tuorum  iutercessione  acerte.  Per, 

480.  Tuamque  in  sanctorum  tuorum,  etc.  In  Codice 
Ratoldi  hanc  PruBfationem  excipit  altera  propria 
sancti  Cypriani  :  Bentt  Cypriani  natalitia  rec^nsentes : 
ut  qui  in  consnectutu4)  clarus  exstitit  diqnitate  satef' 
dotii,  et  palma  martyrii,  et  in  praesenti  sieculosua  nos 
intercessione  foveat,  et  ad  misericordiam  sempiternnm 
pius  interventor  perducnt.  Per  Christum, 

At  in  appendice  Rodradi  exstat  Missa  propria 
sancli  Cypriani  in  hunc  modum  :  Oratio  :  Salutarem 
nobis  edidit  kodierna  festivitas  beati  Cypriani  sacer- 
dotis  el  martyrisin  tua,  Domine,  virtutelxtitiamt  etc. 
Secreta  :  Sacrificium  nostrum,  Domine,  quaesumus, 
tpsa  tibi  iit  actione  placnhile.  Post  communionem  : 
Satiati^  Domine,  muneribus  sacris,  tuum  nobis  qux- 
sumus  adesse  prxsidium,  etc. 

481.  Sttscifnens,  id  est,  colens,  yenerans. 

48^.  Apostolici  rererentia  culminis  offerentes  tibi 
sacra  mysleria.  In  Codicibus  Hhemensi  et  Ratoldi 
aliter  logitur  :  ApostolictV  rererentix  cuhnen  offerimus 
sacris  mysteriis  imbuendum,  priEsta,  Domine,  quae- 
sumus,  etc.  Sed  existimo  lectioncm  (^odicis  nostri 
sancti  Eligii,  (|use  cum  Editis  conspirat,  longe  proe- 
stare.  In  Codico  Rodradi  aliud  est  liujus  Orationis 
initium,  nempe  :  Prxsta,  quxsumus,  ut  beati  Mat^ 
thxi.  etc. 

483.  Hic.  Hoc  vocabuluin  deest  in  Codice  Rodradi. 

484.  Reqni  Cxlestis,  Id  est,  honoris  et  cultus  Dei, 
pcr  quem  Deus  in  anima  fideli  regnat. 

48,^).  Prxsta,  auxsumus,  omnipofens  Deus,  elc. 
In  Cod.  Rhem.  :  Sit,  Domine,  beatus  Matthxus  evan- 
(je/ista  nostrx  fraijHttatis  adjutor,  etc.  Quam  excipit 
aitora  :  Prxsta,  quxsumus,  etc.  Ut  in  hoc  Codice 
sancti  Eligii. 

In  Cod.  Ratoldi  sequitur  :  x  Kalend.  Octob,,  ^  na- 
tale  sanctorum  (lege  sancti)  Mauricii  cum  sociis, 
Missa  est  ejusmodi  :  Oratio  :  Annue,  qwpsumus,  om- 
nifMtens  D  iis.  ut  nos  sanctorum  Mauricii,  Exuperii, 
CiiHffidi,  Virtoris,  InnorentiSj  et  Vitalis,  et  sociorum 
eorumilemt  laHificet  fe,diva  solemnitas,  etc.  Super 
obl.ila  :  Respice,  qucesumus,  munera  qux  in  snnctorum 
martyrHm  tuorum  Mauricii,  Exuperii.Candidi,  Vic- 
toris,  Innorentis,  et  Vitalis,  et  sociarum  eorumdem 
commemaratione  deferimus,  etc.  I^rjefatio  :  Quoniam 
coijnorimus,  quantum  apud  te  sit  prxrlara  vila  san- 
ctorum,  elc.  Ad  ('omplondum  :  Cwlestibus  repleti 
sacramentis  et  qaudiis,  etc.  Ineodem  Codice  sequitur 
altera  Missa  coruindem  inartyruin  :  Omniitotcns  ei 
misericors  Deus,  qui  sanctis  martyribus  tuis  Mauricio, 
ExiLperio,  Canf/ido,  et  Victori  cum  sociis  eorum  co- 
ronam  ?Mar/t/ru  />ra?,v^///«/j*,etc.  Superoblata  :  Uostias, 

c  In  Gemet.  eadein  Iftgitur.  Ipsam  exliibent  Theod. 
atsecundo  loco.  Prior  .Nlissa  dilTert  ab  ea  quam  ba- 
bont  libri  vulgati  ;  scilicet  «a/u/ar^jm,  etc,  ut  infra  ex 
appendice  Hod. 

d  la  Gemet.  quoque  :  Sanetorum  Mauricii  eum 
sociis. 


407 


IN  S.  GREGORII  UBRDM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


quxnmus,  Dominp,  solemniler  immolandfu,  ctc.  Ad  A 
Coinplenduin  :  Sumptis,  Domine,  caelestibw  Mmi" 
mentis  et  pnemiorum  gaudiis;  In  prinia  autem  Missa, 
pro  a  Innorentis,  legenduin  cst  417  Innocentii,  ut 
in  Marlyrologio  ms.  sancti  llieronymi,  Ilomano,  et 
aliis  nohnullis.  Snncli  Vitalis  meminit  Ordericus 
Vilalis»  lib.  xin  Ilist.  ccc).,  sub  finem,  scribilque 
unnm  esse  ex  snncli  Mauricii  sociis  :  Nomenaue  Vi- 
talis  pro  angelicn  rocomine,  quod  Normannis  ahsonum 
censebatur,  mihi  impositum  est ;  quod  nb  unosodalium 
sancti  Manricii  martyris,  cnjus  tunc  martyrium  cele- 
brabatur,  mutuatum  est. 

480.  Drus,  qui  tribus  pueris,  ctc.  In  Codice  Rhe- 
mensi  :  Deus,  cujus  adorandae  jwtentia  Majestotis, 
flammae  sxvientis  incendium  zanclis  tribus  pueris  in 
splendorem  mutatum  est,  etc.  (^ui  Orationi  m  eodem 
Godice  pnpfigitur  t6  Post  Benedictiones^  id  est,  post 
canticum  Benedicite  omnia  opera  Domini,  etc. 

487.  Restrictis.  In  CodiccHhcmcnsilcffiturjt^-irliV. 

488.  Custodiat  custodia  ro  custodta  redundat.  B 

489.  Adesto  plebitux,  ctc.  In  Codicibus  Rhcmensi 
et  Ratoldi  subjungitur  ;  Perpetuum  nobis,  Domine, 
tuae  miserationis  praesta  subsidium,  etc,  ut  apud  Pa- 
mclium.  Quani  in  Codice  Ratoldi  sequitur  alia  :  Da 
nobis,  omn,  Deus,  beati  Michaclis  archangeli,  etc. 

Porro  in  Excusis,  et  in  Codicc  Ratoldi  sequitur  : 
11  Kalend.  Oct.,  ^  natale  sancti  Hieronymi;  sed  di- 
Tcrsse  sunt  Orationcs,  qu<T  in  Codice  Ratoldi  sunt 
ejusmodi  :  Sancti  tui  Hieronymi  nos,  Domine,  qupe- 
sumus,  intervenlio  gloriosacommendet  :  Super  oblnla  : 
Suscipe,  Domine,  propitius  Orationem  nostram,  etc. 
Praifatio  :  Et  tuam  misericordiam  deprecari,  ut  men- 
tibus  nostrisbeati  Hieronymi  presbyteri  repetita  solem- 
nitate spiritatis laetiliae  tribuat  jugiter  suavitatem,  etc. 
Ubi  htec  verba,  repelitasoIemnitate,suh'ind\csin{  olim 
in  Eeclesiafuisscdupliccm^^  sancti  Ilieronjmi  solcm- 
nitatcm,  etsi  in  hoc  Ratoldi  Codice  sil  unica  dun- 
taxat.  Adcomplendum  :  Votiva,  Domine,  beatiHiero- 
nymi  dona  percepimus,  etc.  C 

In  eodem  Codice  Rhemensi  sequitur  :  Pridie  Ka- 
lend.  Octob.,  d  vigiUa  sanrti  Remegii,  Oratio  :  Hsec 
nobis  solemnitas  beatissimi  Remegii  confessorii  tui  at- 
que  pontificis  meritis  inchoata,  ctc.  Super  oblata  : 
Descendat,  quxsumus,  Domine,  super  hoc  sacri/icium 
7nisericordia  tua,  etc.  Contestada.  Vere  dignum. . . . 
quo  igitur  interveniente  beato  Remegio  confessore  tuo 
iupplices  pietatis  tux  misericordiam  postulamus,  etc. 
Post  Communionem  :  Credimus  magnum  istum  pieta- 
tis  mysterium.  Ubi  notandumest  iri  multis  mss.  Co- 
dicibus  scribi  Remegii,  pro  Remigii,  utin  hoc  Codiee. 
Unde  et  in  multis  Codicibus  mss.  ct  antiqnis  Excu- 
sis,  mutato  g  in  d,  scribitur  Remedii,  ita  ut  hic  pon- 
tifex  Remiyius,  ct  quideni  usitatius,  interdum  Reme- 
gius,  aliquando  Remeflius,  dicatur. 

Pra^tcrea  notandum  est  hoc  vocabulum  «  Conte- 
stada,  quod  non  memini  mo  in  alio  Codice  lcgisse, 
hic  pro  Prtefatione  usurpari,  ut  supra  notatum  est. 

In  eodem  Codice  Rheniensi  sequitur  :  Kalend.  D 
Octob.,  nataie  sancti  Remeijii  episcopi  et  confessoris. 
Oralio  :  Prses'a,  qu<vsumus,  omnif)otens  Deus,  ut  in- 
terredente  beato  Remegio  con/essore  tuo,  etc.  Super 
oblata  :  Vt  hsecoblatio  ac^epta  sit,  Domine,  etc.  !-r,T- 
fatio  :  Semper  gratiasagere.atquein  laudibus  tuis  cum 
Isetitia  et  exsultatione,  sancli  Remegii  confessoris  tui 
praeconia  dicere,  laudes  attoUere,  alque  jugiter  exsul- 
iare,  cujus  hodie  annua  solemnitate  depositionis  festa 
celebramus,  etc.  Post  cominunionem  :  Praesta  quae- 
sumus,  ut  intercedente  sancto  418  (^^^tistite  tuo  cujus 

>  Sic  nihilominus  legiturin  Gemet. 

^  Festum  hoc  notatur  in  Mss.  Doslris. 

*  In  priori  Theod.  legitur  :  Nonis  Octob.,  ortava 
sancti  Hieronymi,  qum  potest  appellari  repetita  solem- 
nitas. 

^  CoDsentiunt  Theod.  In  Gemet.  nulla  assignatur 
vigiha  festi  sanoU  Hemigii,  cui  junguntur  alii  tres 
saneti  confessoreB,  sc.  GrermanuB,  Vedastus,  eiBavo. 


hodiema  die  in  conspectu  Majestalis  tux  bfdti 

?1oriam  dignis  laudibus  vclebramus,  ctc  Suj 
)em  :  E.rau(/i  nns,  D»mine  sanrte.  Pater  omn 
{elerne  Deus,  meritis  sancti  anlislitis  et  confess 
Remcgii  hancplrbem  tuasolila  miseratione  cuslt^ 
Quamvis  antem  Iiuic  Missfe  prfefigalur  natal 
Remegii,  et  in  Pripfauone  iurc  verba  habeanti 
positionis  fesla  rdebramus.  et  in  Orntione  poj 
munionem  :  bratitudims  gloriatn  f/iyms  laudil 
bramus,  non  tamcn  cst  hic  dies  natalis,  sei 
snncti  Remigii,  qui  Idibus  Januarii  obiit,  ut  t 
Flodoardus  lib.  i  Ilist.  eccl.  Rhemcnsis,  cap 
omnia  Mnrtyrologia,  sed  est  dies  translation 
illius  corporis,  quo  bis  Kalend,  Octobris,  non 
anno,  translatum  est  Prinia  translatio  facta  e 
lorum  ministerio  in  novam  cryplam  post  alt 
testatur  Flodoardus  ejusdcm  lih.  i  cap.  20.  S 
ab  Ilincmaro  archiepiscopo  Rhemensi  (einp 
roli  Calvi  imperatoris,  quod  te^tatur  Ilincmi 
versibus  apud  Flodoardum  ejusdem  libri  c 

Terlius  el  Carohisrogni  roriiponoret  aotus 
Octeniber  priinaiti  curn  darot  atquf^dicr: 

Ex  quo  confirmatur  quod  supra  dictuin  est, 
die  t ranslationis  sanct orum  non i psnm  t ra nsls 
celcbratam  fuisse,sed  eorum  natale,  seu  depo 
dicm. 

In  eodem  Codice  Ratoldi  habetur,  Kalena 
b7'is,  natale  sancti  Veda^iti.  lilt  in  Martvrologio  ? 
eodeui  rlic  :  Atrebatis  civitale.  beaii  Veflasti  i 
qui  est  dies  trnnslationis  rcliquiaruniillius,  u 
est  in  Mnrtyrologio  ins.  Codicis  biblioth.  Coi 
lendis  Octobris  -.  Eodem  die.  Imnslalio  ec 
sanctorum  confrssorum  Rrminii  Rhemensis  epi 
Vedasti  Alrebfilrnsis.  Kt  in  knIen«lnrio  Sacraii 
Ratoldi  eodem  rlie  :  Nobilinco  monastrrio,  tr 
sancti  Vedasti.  Consule  notas  dootissimi  viri 
Colvenerii  ad  cnput  19  libri  i  Chronici  Cnmei 
mox  citandum. 

In  eodem  Codice  Ratoldi  habetur  altera  5 
sancto  Vedasto  vni  IdusFebruarii  Hipcauter 
latio  facta  cst  ex  n»de  sanct;v  MarinB  ad  Nob 
monastcrium  vere  nobile.  quod  nunc  de  non 
jus  sancti  antistitis  npp»>IIalur,  a  sancto  Autb 
mcracensi  episcopo,  et  sancto  AudomaroTarv 
pontificc,  ut  scribnnt  Alcuinus  in  Vita  sancti ' 
et  Raldricus  lib.  iChronici  Cameracensis,  cj 
9  et  19.  Missa  autem  est  ejusmodi  :  Oratio 
quinos  devota  hcati  Vedasti  confessoris  tuiatt 
tificis  instantiaad  agnilionem  nominis  tui  vocai 
tus  es^  ctc.  Super  oblata  :  Hostins,  Domine 
tuis  altarihus  ndhibemvs,  etc.  Pra^fatio  :  Dien 
talitium  beati  Vedasfi  summa  cum  devotione  i 
suppliciler  obsrcranfrs.  ut  ipsum  apud  tuam 
cordiam,  etc.  .\d  Complendum  :  Beati  Xed^ 
fcssoris  fui  atque  ponlificis,  Domine,  precibus  c 
tes,  clc.  Alin  :  Deus,  qui  nos  sanctorum  tuon 
porali  Iribuis  commrmoratione  gaudere,  etc. 
Missa  (ut  in  superiori  de  sancto  Remigio  r 
cst)  vides  in  sanctorum  Iranslatione  non  ipsar 
lationein,  sed  natalitiuiii  diem  celebrari  jux 
porum  illoruiii  i'onsuetudinem,  de  qua  supra i 
scm  Julinm  egiinus. 

480  Marri  pnppp.  In  Missali  Romano  a 
Sergius,  Bacolius,  Marcelhis,  et  Apuleius  m 
In  (odice  Rheniensi  seqnilur  :  f  Evdem  dit 
sanrtorum  Marcrlli  et  Apulei.  Quod  dcside 
aliis  Codicibus  nostris  niss.,  ut  in  Glxcusis 
PnmeliiMn. 

In  Thcod.  quo'^ue  post  offioium  de  sancto  '. 
sequitur  alia  Missa  de  quatuor  illis  sanctis. 

«  Contestada,  idem  est  ac  Contestatio,  quo 
teri  Saoram.  Gallic.  seinperlegitur  pro  Prsefa 

f  Consenliunt  Mss.  Tneod.  et  Gemet.,  in  < 
sancti  Marci  Missam  habetur  :  yi  Nofi,  Octob 
Leodegarii  episc. 


409 


IN  S.  GREGORII  LIR  lUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


4lA 


419  ^"  eodem  Codioe.  et  in  Codice  Rnfoldi  ha-  ^ 
betiir  :  •  vii  Idus  Oetobrix,  vvjiUa  mnctorum  Diony' 
zn  Hufttci  et  'iUulherii  et  sequeiili  die  natalecoruiu- 
dein  sanctoruin.  Miss;p  diversn;  sunt  in  utrotfue  Co- 
dite.  £t  vi:i  Kalend.  xSocemhrix,  iu  eodeni  Ilaloldi 
Codicc  habetur  octava  eorumdein  sanctoruin. 

't\^\.  Assumplo  scutv  /idei,  etc.  lu  Codice  Uhenien.si 
hac  aliter  Ie^'untur  :  {J^i  fnsuwetis  scutum  fidei  quo 
tnimic.i  jacuUi  lytifa  exstingueret  et  yaleamspemsalulis, 
tt  glndium  spiritus,  quoii  est  terhutn  iuum^  fortiler 
oppugnantibus  pas.siotiibtis  vitiorum  reslitit.  bfeoque 
preiamurf  exercitfiutn  Domitie,  qui  cutnpost  morttjica' 
iionem  corports  stigmatn  perferenfetn  retnunerasU, 
ejut  triumpholihus  et  itiformemur  exemplisy  et  mvritis 
adjttretnur,  Per  Christum. 

402.  Matiavit.  Mano  hoc  loco  sumilur  transilivc. 

41)3.  Mos  eorum  exetnplis  informemur,  ctc.  In  Co- 
dice  Khemensi  lisec*  aliter  leguntur  :  Ita  tws  eliam 
qus  e.rercuere  sertantes  convettientius  eorum  nalaUiia 
ceiebremus.  Et  ideo  cutn  amjelis^  etc.  B 

40i  Qu(B  iua  iHtssimus.  eie.  In  Oodicc  Khcmensi 
aiiter  :  Qna'  audere  possis  pro  tiohis.  Per  Christuttu 

495.  Xatale  satwti  Cxsarii.  Hoc  festum  exstat  in 
Eicusis^,  et  in  Codicibus  nostris  niss.  Khemensi  el 
Ratoidi. 

Hujus  sancli  Ciesarii  acta  ^  exstant  apud  Siiriiim, 
euiiein  die.  Ubi  dicitur  passus  tnnpore  illo  quo  Clau- 
dtus  necavit  matrem.  OniP  verba,  si  sina  sunt,  de 
Dullo  alio  imperatorequamde  CiaiidioNeroup  intel- 
ligipossunt.  Fuit  natiooe  Afer,  dignilate  diaconus  ; 
passus  est  TaiTacintPcuin  Juiiano  presbytoro.  ut  ea- 
dem  Acta  teslantur.  Martyrologia  Usunrdi,  Rabani, 
Adoois.  et  ilhidquod  aomina)  Hedse  circumferlur,  di- 
eonl  iiium  sub  Claudio  imperatore  passum  esse. 

DifQcultas  est  tamen  non  mediocris  in  Actis  san- 
doruni  Nerei,  Achillei,  et  Domitilhe,  in  quibus  Ca^ 
sariusdiaconus  dicitur  sepelisse  Tarracinre  corpora 
sancUi?  Uoinitillsp.  et  sociarum  ejus.  qua*  sub  Tra- 
jauopRSSSc  sunt.  E\  quo  quidam  efficiunt  sanctum  q 
Citrsariuin  non  fuissepassum  subrJaudioimperalore, 
sire  intelligas  Clandium  ISeronem  inatricidam.  seu 
iDlelligasCiaudiumilluinimperatorem.quein  miruin 
ioniodum  laudat  Trebellius.  qui  ejus  Vilam  scripsit, 
eo  quod  vixerit  sanctus  ('tesarius  sub  Trajano  iinpc- 
nlore.  ijuod  sane  inihi  vix  ac  ne  vix  (|uidem  per- 
utderepossum.  Ouia  aucloritas  Vitoisancti  Cwsarii 
et  tJiorum  aiictorum  citatorum,  si  inenon  fallit  ani- 
Dus.  Don  videtiir  postponenda  soIis.Actis  sanctoruin 
Nerei  et  Acbillei,  qua^  si  non  sunthac  in  partcmcn- 
dosa.  duos oHm Cuesarios  iarracime  (loruisse  diverso 
tempore  dicendum  est. 

Ouare  cuin  apud  Suriuin  dicitur  sanctus  Ciesarius 
^SQS  lemjtore  liloquo  Ciaudius  necnoit  matretn,  cre- 
dendum  est  hunc  locum  ab  ignaro  quodam  homine 
foissecorruptum. 

496.  Deus^  qui  nos^  etc.   Iluic  Orationi  in  (iOdici- 
basRhemensi  el  Ratoldi  hic  tilulus  prietigitur  :  Ad 
Missam.  in   quibus  hiiic  Orationi  pra^ponitur  altera  q 
(miiis  tituius  est  in  Codice  Kheineiisi  :  Ar/  Collectatn, 
w  tanclum  Cosmam  etDamiamm.  in  Codice  KatoJdi, 

^  Cutlecta  ail  sanctnmCosmatn  et  Damianum.  Kcctius: 
Aii  ijoLUetam,  elc.Oratioautem  estejusinodi :  Adesio, 
Ikmine,  martyrum  deprecationi  saiiciorum ;  el  quos 
fati  pro  tuo  nomine  tribuisti,  fac  tuis  liffelihussuffra' 
pn.  Per,  (Jbi  per  sanctos  martyres  420  intelli- 
gendi  sunt  (^osina  et  Daniianus,  in  quorum  ecclcsia 
re*:itabatur  hipc  Oratio  ad  CoIIcctam  seu  Processio- 
oem,  juxta  rationein  a  nobis  supra  explicatam. 

>  Hfec  vigiliain  duobus  Theod.  el  Calensi  notatur 
Tin  Idus  Octobris.  In  Gemet.  uulla  assignata  vigilia 
Jegitur  :  vii  Idus  Octobris,  nat.  sanctorum  Martyrum 
Dinnysii,  elc. 

^  I)e  his  .Aclis  male  sentit  docti&simus  TiI!emon- 
tius,  tomo  II  Coinmentarioruin  ad  Uisl.  ecclesiast. 

Sjueatium,  pag.  614,  Dota  4,  de  sancto  Cxsario. 
iora  noD  ju£cat  alia    Acla   saactorum  Nerei^ 


497.  yatale  otntiium  snttctorum.  De  hac  solpmni- 
tRtc  nihil  «*  exstat  ini.iodicihus  Kodradi  et  Khemonsi. 
Hoc  festum  instiliiil  Crc^^orius  lcrtius  pontifcx  inaxi- 
nius,  ut  scrihit  Tsnardiis  in  Martyrologio  :  Tertius 
rcro  tirefjorins  ponfifrx  vostmodum  decret^it  eamdetn 
in  honore  otntiiutn  sanrtorum  solptnnitrr ob.^icrvari  per- 
peiuo  nb  omni  Erclesia.  Ouod  in  (^iallia  celebratum 
est  sub  Ludovico  Pio.  ut  testaiur.Vdo  in  Martyrologio 
ms. :  Mownte  sanctm  recordaiionis  Grcqor^o  itont\fice 
piissttito.  Ludovicus  imfwrator,  omnibus  regni  et  im- 
perii  sui  episruftisconsenitentihus,  statuitutsolcmniter 
fesfiritas  omnium  sanctorum  in  pnejata  die  annuatim 
perpeluo  agcrctur. 

ilic  autein  Oegorius  qunrtus  csl  hiijnsnomini*.  ut 
testalur  Sigchertus.ad  annum  (iliristi  HriH  (Jnod  la- 
inon  decretum  non  stalim  iihiquo  lonuit.  Eteniin  in 
(]odice  Kodradi,  qui  snriptus  fuit  tcmpore  Caroli 
Calvi  imperatoris,  nullum  exstat  hujus  solemnitatis 
onirium. 

Dicendum  est  tamen  ante  Ludovicum  IMurn  iinpc- 
ratorcm  hoc  festuin  in  nonnullis  (iallKi>  iocis  fuisse 
celohratum.  Siqiiidem  illius  ofncium  assignatiir  ab 
Alcuino  in  lihro  de  divinis  (3fiiciis.  qui  tcuipore  (.a- 
roli  Magni  tlornit  in  (lallia  ;  qiiamvis  siib  (Jarolo 
Map^no  nulhim  essetde  hujus  solcmnitatis  observa- 
tioiie  decretum.  Nam  in  concilio  Moguntino,  quod 
eodom  Carolo  iinp»*ranto,  celebralam  ost.  can.  30, 
in  quo  de  festoruin  observatione  agilur,  nulla  est 
fesli  sanctorum  omniuin  menlio. 

408.  Quaiuor  coronatorum  nomina  hxc  sunt,  eUi. 
Ita  in  lilditis.  in  aliis  Codicihus  nostris  mss.  et  apud 
Pamelium  hic  titulus  dcsideratur<^- 

49V).  Quoruin  dies  natalis  jter  incuriamn^glertus,  elc. 
Ita  in  Kditis.  Aliter  in  Ordine  Komano :  Quatuor  Co- 
ronatitrum  nomina  perincuriamneqlecia,  Ueorerelante 
hwc  sunt :  Secerus,  Seretianus.  Virtorinus,  et  Carpo- 
phorus  ;  solemnitas  tamen  eorum,  ut  statuta  fuerat,  iti 
aiinriim  sanctorum  nomine  celebris  permansit,  neiiipc 
quinque  martyrum,  qui  inhacMissa  noininantur.Ita 
fere  Usuardiis  in  Marlyrologio  liac  die  :  Horutn  tw- 
minn  ruin  minitne  poiuissent  reperiri  {quiB  Dotuino  re- 
veiante  interjeeiis  annis  postea  ostensa  sunt).8tatutum 
est  uinntiiver  aria  dies  ifisorum  sub  nominibus  supra 
diclorum  quinque  martyrum  recoleretur. 

His  sulTr.tgatur  Martvrologium  I  lomanum  : //or/MW 
autein  notnina  (qux  pustmoiluin ,  ititerjectis  annis.  Do- 
mino  revelaiite,  iistensasunt),rum  mitiime  repenrtiutic 
potuissent,  etc.  Ita  etiam  Ado  in  Martyrologio  apud 
Surium  :  Cum  autem  nomina  tnmime  reperirenlur, 
staiuil  beatus  Mekhiades  episcopus,  ut  annicersaria 
quatuor  Coronatorum  dies  sub  nominibus  sanctorum 
quttque  inartyrum  recoieretur. 

Scd  (]ui  (leri  potest  ut  horum  quatuor  Coronato- 
rum  nominaoblivioniinandarentiirtemporeMelchia- 
dis  pap;o.  cum  tum  illorum  recens  essct  Koma?  me 
moria  ?Illi  enim  passi  sunt  sub  hiodeliano.  quoini- 
peranlc  heatns  Melchiades  sedebat,  eorum  Actis 
exstaiilii)us  salvis  ot  integris,  multis  pra^terea  su- 
perstitibus  Christianii  qui  eos  noverant. 

Aicuinus,  cap.  'M  de  diviuis  OITiciis,  alitor,  qui 
ncc  soluin  inentionemoblivionisnominum.  scdetiam 
diei  passionis  facit  :  (Jnatuor  Coronntoruin  nomina 
ha'r  sunt :  lj^^\  Severus,  Seoeriantis.  Victorinus,  et 
Carpophoru<,  quorum  iunnina  et  dies  natnlis  perincu- 
riain  neglectus  minime  reperiri  poterat ;  ideo  stntutum 
est  ut  in  eorum  ecriesia  quinque  neierorum  martgrum 
qui  iuMissa  reciiantur,  natalis  eelebretur,  id  est  ClaU' 
aii,  Nicostraiiy  Stjmphoriani,  Casiorii,  atque  Sitnpli^ 

Achir.ei,  etc,  uiide  in  illiscunciliandis  frustra  laborari 
censet. 

c  Ita  in  Edil.  Pamel.,  cooseatiente  Cod.  Rog. 
Supc. 

d  llMbftur  in  Calensi,  (iemet.  otTheod. 

0  Legitur  hic  titulus  in  utro  jue  Theod.  lu  omnihus 
vero  tam  excusis  quam  inanu  ezaralis  libris  Missa 
sanctorum  quatuor  Goronatorum  ezstat. 


&11 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMBNTORIIM  NOTiE. 


4ii 


eii,  ut  cum  istis  eorum  quoque  memona  pariterfieret.  A  tyrii perxecutoris  tormentanontimwt.  Quantaputamu- 

QufP  sane  dcscripta  videntur   ad  verbuin   ex    libro 

Sftcrainontorum.   Unde  illa  vocabula,  nomina  p/,  vi- 

denlur   ab  aliquo  oscilante    interposita;  qui  si  ain- 

pulenlur,  iocus  soI.tco  carebit,  qui  eliam  ad  calcem 

nujus  capituli  dubio  procul  btec  adjecil  iPostea  vero 

eorum  nomma  revelata  sunl,,  ^iolemnitas  tamen^nt  sta- 

tuta  fueraly  in  alionan  sunrlorum   nomine  celehns 

permansit .  Quorum  mcmbrum  ullimum  exscripluiu 

est  ex  Ordine  Komano. 

At  in  veteri  Martyrologio  ms.  biblioth.  Corb.,  quod 
vi  Jetur  esse  Adoiiis,  nihil  de  ejusmodi  noininum  et 
diei  natalis  oblivione  reperilur :  Ipso  die,  nalale  sanr- 
torum  qualuor  Coronalorum.  id  est,  Severi,  Se- 
veriani,  Carpophori  et  Victorini.  Hi  cum  impel- 
lerentur  ad  san^ificandum  relurtantes,  ner  omnino 
consensvm  impiis  prcebentes,  perslilci^unt  in  fide.  Nun- 
tiatum  est  Diocletinno  imptratori,  quos  illico  jussil  ut 
anle  simularrum  Asrlt*pii  ictihusplumbatarum  coiside- 


erit  ifloriatto  passionts,  quando  fMirs  chlamydix  sic 
exslHii  gloriosa  !  Qutd  erit  pro  oblatume  iufegri  rors 
poris  rrcrplurus,  t^ui  pro  quantitate  veslis  exigua'  et 
vfstirt'  Dominum  meruit  et  videre. 

Porro  his  verbis  :  A7  veft''m^  quam  egenus  acce- 
perat,  eic,  simile  est  illud  tinuodii  hyinnofi),  de 
sancto  Martino  : 

Qua  vcstc  niidum  texcrat, 
Hac  Rux  nitcbat  a>tlicris. 

Per  ha^c  verba,  Digne  ei  Arianorum  subjaruit  fe- 
ritaSy  significatur  ab  eo  fuisse  Arianorum  tormenta 
superata,  a  quibus  flageliatus  est.  Unde  Ennodius, 
hvmnocitato: 

Flai^cllo  passus  est  libens, 
Quibus  coronaiu  ncxuit. 

503.  111  Kalendas  Decembris  Nat.  sancti  Sattir- 
nini.  In  Cod.  Riiem.  additur  b  et  Chrysanthi  :  et  coin- 


firerent.  Quorum  corfwra  jussit  in  plaiea  canibus  ja-  B  niuucs   sunt  utriusque  martyris  Collectse,  ot  recle 


ctari^  qux  jacuerunt  ihi  diebus  quinque.  Tunc  pii 
Christiant  venrruntt  et  collecta  corpora  sanclorum 
marlyrum  sei^elierunt  in  via  Lavicana,  milliario  ab 
urbe  tertio,  in  arenario  juxta  corpora  sanrtnrum  mar- 
tyrum  ClaudH,  Ntvostrati,  Symproniani,  Castorii  et 
Simplicii.  Nihiieliam  tale  repereris  in  Martyrologio 
ms.  ejusdem  bibliothecse  toties  a  nobis  citato  :  Ips) 
die  sanctorum  quatuor  Ccronatorum,  id  est.  Severi, 
Severiani,  CarfMphori  et  Victorini.  Quemadmodum 
nec  in  Martyrologio  ins,  sancti  Hieronymi.  El  qua 
tuor  Caronatorum  Severi,  Severiani,  Carfwphori  et 
\ictorini. 

Kx  quibus  omnibus  planum  est  lectionem  Codicis 
nostri  sancti  Eligii  et  Sacramentarii  ex  Vaticano 
editi  non  esseouinino  rejieiendain. 

Circa  hos  martyres  exsurgit  aitera  dirficultas  ex 
Anastasio  Bibiiothecario.qui  in  Leone  IV  dislingucre 
videtur  qfua/Mor  Co?'(/fia/r)«  a  sanctis  Severo,  Severia- 


quidera.  Nam  ita  habetur  in  Martyr.  ms.  bibiiot. 
Corb.  ad  tertium  Kalend.  Decembris  :  Iftso  die,  Bo- 
mte,  nalale  sanctorum  Ckiysanthi  et  Oan(p  virginis, 
In  Martyrolog.  ms.  sancti  Nieronymi  :  iii  Kaiendas 
DccembriSy  lioma^,  Arosonis,  Saturnini,  Chrysnnthi, 
Daria\  Mauriet  aliorum  lxxii.  In  Andonis  Martyrol., 
ad  eumdem  diem  :  Ipso  die,  Itoma»,  natale  sancti 
Chrysanthi,  et  Dariae  virgnis  In  Kalendario  <iodicis 
Katoldi  abbalis  ad  euiiidem  diein  :  Romx  passio  san- 
cti  Saturnini,  Crisanti,  Darice.  virijiuis.  In  parvulo 
Martyrol.  ins.  ad  Calcem  CodicisRhemensis  :  iii  Ka- 
lendas  Deremhris,  Samnetis  cintate^  natale  sancto- 
rum  Saturnini,  Crisanti,  Eulatiae.  Darice.  Ubi  roiiior 
scriptum  esseJVamnetiscwilate.  Quod  exstatelianiiQ 
.Marlyrologio  Rabani :  Namnetis  Saturnini  rpisroni  et 
martyris.  Ubi  continuo  narratur  passio  sancli  Sa- 
turnini  Toiosaiiiepiscopi,  quip  eodem  die  conlingit, 
ut  planum  est  ex  omnibus  Mirlyrologiis.  Sed  puto 


no,  Carpoplioro  et  Victorino.  Nam  (inquit)  et  corpnra  Q  utrobique  inendum  esse,  et  post  to  Namnetis   intcr- 


sanctorum  martyrumquatuor  Coronatorumsolerticura 
tnquirens  reperit  iproquomm  desiderabili  amore  basi- 
licam  quce  sanctorum  nojnini  fuerat  conserrata,  quam 
ipse,  dum  ad  ponttficii  dedurtus  est  afncem,  pruden- 
tissimo  moderamine  re.nt:  quae  per  olitana  cun^irula 
temporum  quassata  vetustatis  defectu,  et  pene  ruinis 
confractadiu  anttquitus  videbaturet  convulsa,  supenue 
virtutis  annuente  clementia,  splendidiorem  putchrio- 
remque  statum  a  fundamentis  construxit,  et  ad  laudem 
Dei  eorum  sacratissima  corpora  cum  Clauiio,  Niro- 
strato,  Simfironiano,  et  Castorio,  et  Simfjlicio,  nccnon 
Severo,  Severinno.  CarpopJu)ro  et  Virtorino,  etc,  co/- 
locavit.  Sed  cuin  hic  iiber  inendis  scateat,  de  hujus 
loci  depravatione  nihil  dubitanduin  est,  his  quatuor 
ultimis  nominibus  a  nescio  quo  pcrperam  additis. 

500.  Claminim.  Nicostratum,  etc.  Ita  in  Editis  etin 
omnibus(]Sodicibus  nostris  mss.,  juxta  hujus  festi  ru* 
bricam  :  Ideo  statutum  est  ut  in  torum  ecclesia  horum 


serendum  esse  nomen  alicujus  sancti,  qui  ad  hanc 
Aremoricie  regioiiis  civitatem  pertineat. 

Priiiterea  notandum  in  omnibus  his  Martyrologiis 
nominatis,  Habani  excepto,  nihil  de  sanctis  Chry- 
santho  et  l)aria  annotari  viu  Calendas  Novembris, 
qui  est  vulgaris  eorum  dies. 

Quod  autein  spectat  ad  officium  hujus  festi,  di- 
versit'  sunt  in  Codice  Rhemensi  Orationes  a  Codici- 
bus  sancti  Biigii,  Rodradi.  et  Ratoldi.  Sed  in  Codice 
Hatoldi  habetur  hii^c  Prfffatio  :  Cuju*  gratia  bealum 
Saturninum  eleait  \n  sacerdotium,  doctrina  ad  pree- 
dicandum  eruiiiit,  fjotentfa  ad  pevsevenndum  ean- 
firmavit,  ut  per  sacerdotalem  infulam  pcrveniret  ad 
martyrii  palmam,  docensqve  subditos  pra*dicando,  /«- 
itruens  vivendi  ejemplo^  confirmans  patiemU^,  ut  ad 
te  coro7iandus  fiervemrct,  qni  persecviorum  minas  iw- 
trepidus  suf)erasset ;  cujus  intcrventu,  tios,  qiuBsumuft 
a  nostrismuudet  delirtis,  quitibi  filaruit  tot  donorum 


qutnque  sanctorum,  qui  in  Missa  recitantur,  natalis  d  prcerogativis    l*er  quem,   elc.  Quie   I^rsefatio  exstat 
celebretur,  etiam  inter  Priefaliones  Codicis  Hodr.-Ldi. 


501.  Symphonianum.  In  Codice  Rheinensi  legitur 
Simphronianum.  In  Codicibus  Hodradi  et  Hatoldi, 
«  Simf}horianum.  In  Martyrologio  sancti  Hieroiiymi 
appeiiatur  Symphronius.  Apud  AnastasiuMi,  et  in 
Martyroiogiis  mss.  Usuardi  bibiiottieca?  sancti  Cer- 
maniet  Adonis  biblioth.  (iOrb.  dicitur  Symtironianus. 

^22  •'^^^-  Cnjusmunere  beatus  Martinus,  etc.  In 
Codicc  Hhemcusi  exstat  alia  Prapfutio  in  hunc  mo- 
dum:  Tein  beati  Martint  pontificis  alque  confessoris 
tui  laudibus  adorare,  qui,  sancli  Spiritus  tui  dono 
succensus,  ita  in  ipso  tyrocinio  fidet  perfectus  inventus 
est,  ut  Chnstum  tegeret  in  pauftere,  et  veslem  quam 
eaenusaceefjenit  uiundi  Dominus  indueret.  Digtie  ei 
Arianorum  subjacuit  ferttas,  dignetanto  atnoremar^ 


Ex  qua  sole 

clarius  est  423  Missam  qune  est  in  his  Codicibus 
Hodradi  et  Kutoldi  speclareadsanctum  Saturninuin 
Tolosatium  antistitem  et  apostoium  martyrii  laurea 
etiam  coronatum,  cum  neutiquam  convcnire  possit 
sancto  SaturninoRomifipasso,  cum  Sisinniodiacono 
sub  Maximiano,  qui  nunrjuam  fuerit  presbyler,  nec 
episcopus.  Quamvis  non  mlicias  icriin  Missas  Codi- 
cum  sancti  Kle^ii  et  Hhemensis  spectare  ad  hunc 
sanclum  Saturninum  Romw  passuin. 

504.  Sarrandum»  ^  In  Codice  ilatoidi  abbatis  le- 
gi  t  u  r  sac  rifica  ndum. 

TiOS.  Et  tnajestatetn  tttam  iupnliciter  Mrorore,  elc. 
In  Cod.  Hhemensi  est  alia  Prseratio:  Reverentiae  tu» 
dicato  jejutiio  gratulatitesy  quod  apostolica  beati  AH'' 


a  Sic  etiam  legilur  in  mss.  nostris.  prsesertim  in      Eodem  die,  nai.  sanctorum  Salumim  $t  Chr^santi, 
God.  Ree.  Suec.  cui  concioit  Editio  Paoiel.  c  lu  Cod.  Reg.  Suec.  est  Prfeftitio  ab  his  duabui 

b  In  Tneod.,  post  oatale  sancti  Satttrmini  legitur  :      diBcrepaQs.  In  editione  autem  Pamel.  nulla. 


•  ^ 


413 


IN  8.  GREGORK  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiC. 


414 


dr^x  mei^ita  de$iderantihu$  prosvcnimm  officm,  ui  ad  k  Ob  ejus  facti  mpmonam  ambutix  clnudi  ante   foret 


eadvm  ctlebrauda  sulemniter prxparemur ;  qUHB  lamen 
currupta  ct  tninspDsrla  ita  sunt  castigaiiaa  :  Utqui 
aiMiolica  benti  Andiese  merita  desideranlihus  praeve- 
nimus  ffliniSf  ad  eadem,  etc. 

5(H).  (juoniam  adest  uobis,  etc.  Iniliurn  liujus  Pruv 
fationis  cnrruptum  est  in  Codicc  Rhemensi. 

.i()7.  yer  jkfndens  taceret  in  cruce.  Quia  in  ipsa 
cnice  biduo  Gdcm  Christi  pra^dic^vit,  ut  iu  ejus 
actis  scriptum  est. 

o08.  In  nafali.  Sanctorum  apostolorum  Petri  et 
Pauii. 

5t»J).  Per  quoi.  Apostolos,  videlicet. 

510.  /ncipitordoad  ecclesiam  dedicandam.  UfiheUir 
eci.-Iesia^  dcdicatio  in  Codicibus  Rhemensi  et  Ratoldi 
abbatis.  Non  exstat  iu  Codice  Hodradi,  in  editis,  et 
apud  Paniolium. 

oH.  Illuminetur  duoifecim  candelpe.  Ita  in  Codi- 
cibus  Rhemensi  et   Ratoldi,   in   Ordine  et  Pontil'. 


eccJedpe sanrti  flinedicti  susjfeusx  sunt. 

Baculi  autem  cpiscoporum  mentio  fil  in  concilio 
Toletano,  iv,  can.  27  :  Si  episcojms  est,  orarium, 
annulum,  et  haculum. 

513.  ro//i/p  portos,  ctc.  In  ('odice  Ratoldi  sequi- 
tur  :  sPahfius,  Uomini  cst  terra.  Deintus  autem  mini- 
ster  rfKywndens  dicat :  Quis  est  iste  rex  i^loria;?  Et  sic 
pergat  omnis  legin  in  citruitn  EccLcsiie,  tcr  canlando 
hanc  Antiphonam  cum  Psalmo  et  cum  gloria.  Tertio 
antein  )ferrussooslio  ah  episcopo,  el  dii:'o,  ToIIitepor- 
tas,  ef  rexponso  ier  aministro  :  Quis  estiste  Rex  glo- 
Tiip.f  Hespondeat  jmittfex  :  Dominus  virtutum  ipseest 
Rex  gloriic.  Etaperto  osiiointrans  dicat  ier  :  Paxhuic 
domui,  crux  pellit  hostem,  crux  Christi    triumphat. 

Ilic  autcm  (it  mentiocircuilus ecclcsiee,  quem  ruissc 

tcrnum  cum  aquie  benedicta>  aspersione  scribit   Ivo 

Carnotensis,  in  sermone  dc  !*cdiralione  ecclesiic,  et 

quid.-im  anonjjiius  ms.  biblioth.  Corb.,  in  sermone 

Rom.  et  in  cod.  Tiliano.  Ita   docet  Petrus  Oamiani,  Q  etiam  de  ccclesise  Dedicatione.  Ilic   vcro  ritus  ape- 


senii.  i  de  Dedicatione  ecclesia^  et  Ivo  (^arnotensis, 
Serm.  de  Dedicatione  :  (jum  ecclesin  dedicatur,  duo- 
decim  randetxsunt  ac^cnsx  interius. 

Per  ejusmodi   candclns     duodecim    intelliguntur 

aposloli.  qui  sunt  KccIesiiP  luminariaet,  juxta  (^hri- 

sti  efTatum,  lux  mundi.  Codex  autem   Ratoldi.  i|ui, 

ul  recentior,  plures  addit  Ctercmonias,  sic  incipit  : 

Prim*tus  enim  docet  ut  episcopus  cum    cwterismini- 

ftrii  eat  ati  ecclesiam  antiquam,  ct  tbi  recondant  ve- 

spictmo  temjmre  reliquias.  et  juheat  exercere  ibi  vigi- 

\\QS  per  totam  uoctem.  In  crastimiautem eai  fiontifexad 

txclesiam,  quae  sacranda  est,  et  ordinet  in  ea  quae  or- 

dinanda  iunt :  et  iliuminentur  jussu  suo  duodecim  can- 

delw  ;  et  expelluntur omnes  foras.  nisi  solus  arcliidia- 

canus  clau»ooslio  ibi  maneat.  Tuncpontifexcum  sacro 

ordine  redeat  ad  aniiquam  ecclesiam,  etinduant  sesa- 

cris  resfibus,  et  faciani  litaniam  vrout  horadictaverit: 

qua  expteta  dicat  hanc  Oralionem :  Orenms  :  Actiones 


rienditt  ecclesiip  est  etiam  a  GrAcis  usitatus,  anpel- 
laturque  avotqt?,  et  «vot^^ov.  Id  est.  apertio,  ut  vi- 
dcre  cst  apud  Theodorum  Balsamoncm,  in  can.  31 
sextiB  synodi,  et  in  can.  7  synodi    scptima^ 

ril4.  Et  aperto  osiio  intrantes  dirant :  Pax.  elc.  In 
Cod.  Rat.  :  Et  aperto  ostiointrans  dicat  ter:  /*flur.etc. 
In  OrdineRom. :  Tunr  staiini  oslio  aj^ertn  iutransec- 
clesiam  cum  miniitiris  duohnSf  vrl  tinbus  ;et  rumman' 
sionario  et  acolyto  dicat  :  Pax  huic  domui. 

515.  Vellevitx.  in  Codice  Rhemensi  lcgitur,  rcl 
lente,  male. 

oi6.  Sti*amenta.  Sunt  tapetes  qui  subst«^rnuntur, 
stcrnendo.  Kl  sanctus  Benedictus,  cap.  51  regulse, 
dixit  stramenta  lectorum.  ea  qusa  in  lecto  sternun- 
tur.  Stramenta  iectorumj  inquit,  sufficiant  maita,  sa- 
gumt  Iffna,  et  capiiale. 

517.  Deinde  incipiat  yontifex  de  sinistro  anaulo^ 
etc.  In  Cod.  Ratoldi  hipc   ita   habcntar  :  Deindc  in- 


Doslras.  quapsumus,  Domine,    aspirando    pra^\en\,  Q  cipiat  poniifex  de  sinistro  angulo  ab  Oriente  srribens 


elc.  Et  tunc  incipiens  Responsorium  ;  Domine,  si 
eonversus  fuerit  populus  tnus.  Item  aiiud :  Kxaudi- 
sli,  Doniine,  orationem  servi  tui.  Item  aiiud  :  Tu 
Domine  universorum .  qui  nullam  habcs  indulgentiam. 

Ex  his  notandum  est.  primo  episcopum  cum  cle- 
ricis  a^ere  vigilias  in  basilica  aliqua  veteri  coram 
reliquiis  in  basilica  nova  collocandis,  deinde  se  ad 
basilicain  novamconterrcquaconsccrata,  reverti  ad 
Tetercin  basilicam  et  indc  rcliquias  sublatas  solcmni 
prucessioDC  in  novam  ecdesiam  transrerrc.quod  vi- 
dere  est  cap.  20  lib.  de  Gloria  confcssorum  sancti 
tiregorii  Turonensis  :  Qua  diltgeniercompostta^  tt  al- 
tari  ex  HMre  iocato,  ad  basilicam  sanctam  vigiliisno- 
ctem  unam  ducentes,  mane  vero  venientes  ^24  ^^ 
cellulam,  attare  quod  erexeramus  sanctificavimus.  re- 
(fressique  ad  basHicam,  sanctas  ejus  reliquias  cum 
Satumini  Julianique  martyrum,  vel  etiam  beati  Illi- 
dii.  exinde  iolemniier  radiantihus  cereis  cruribusque 
admocemui. 

M^.  De  eamlmtta  sua.  Cambutta,  seu  cambuta, 
est  virga  pastoralis  episcoporum.  Olossic  vetcrrs 
ma.  bibliothec;c  Corbciensis  :  Camhuia,  baculus 
episcouor um.  Esleliam  abbatum.  Acta  sancti  Galli 
abbatis  apud  Surium  :  Qui  et  baculum  ipsius,  quein 
vulgo  cambotam  vorant,  etc.  Ordericus  Vitalis,  lib. 
Vi  iliit.  eccle«iasticfp,  agcns  de  translalione  sancti 
Ebrulphi  abbatis  Uticensis  in  did^ccsi  l^xoviciisi  : 
Heriuinus  quidem,  quia  sacerdos  erat.  et  abhns  cano' 
nirorum  sanHi  Petri^  et  capellx  duins  capeHanorum 
maximus,  caput  et  majorein  parlem  os^^ium  sancii 
Ebrutpfii,  librum  quoque  et  arcnlam  argento  cooper- 
tam.etcambutam  atifue  cinctoriuyrt,  chartasqne  do- 
nationum  iibt  retinuu, 

Est  eDim  cambuta  baculusflexus.  et  sustentamen. 
PapiaSr  in  Vocabuiario  ms.  :  Cambuia  susitn'amen, 
telbaculus  flexus,pedum,  veicrocta,  Gallicc,  crosse. 
Et  tMualus  quo  sustentanlur  claudi  et  debilcs.  Petrus 
dkconos,  in  supplemento  Ghron.  Casin.,  cap.  76  : 


per  pavimentum  cum  cambuia  sua  hm.  eiemenla  A, 
B,  C ;  ct  dicat  hanc  Antiphonam  :  ConiirmeL  hoc, 
Deus,  quod  operatus  es  in  nobis  a  templo  sancto 
tuo,  quod  e^t  in  Jcrusalem,  Alleluia.  Psalmus  : 
Exsurgat  Deus,  cum  gloria.  Tum  vadens  ad  dextrum 
angulum  occidenlalem,  incipiens  iterum  a  dextro  an- 
guloorientali  A,  B,  C,  scribens  usqve  in  sinistrum 
occidentalem  angulum^  canendo  Antiphonam  aliam  ; 
425  IDmitte  spiritum  tuum,  et  creabuntur.  et  re- 
novabis  faciem  lernc.  Alleluia,  alleluia.  Psalmus  ; 
Bcncdic  anima  mea  Domino,  Domine  Deus  meus. 

518.  A,  B,  C.  Ita  in  Codice  Ratoldi.  In  Codice 
Rhcmcnsi  habetur,  ABCTUlUCM,  quod  pcrindeest; 
ex  quibus  notandum  has  tres  litteras  duntaxat  in 
dcdicatione  basilica'  depinsi  olim  solitas.  Nunc  dcs- 
cribuntur  duo  alphabeta,  alterum  Grn^cum,  alterum 
Latinum,  id  est,  omnia  elementa,  tum  Grseca,  tum 
Latina,  ut  in  Ordine  et  PontiGcali  Romano,  et  in 
D  Codice  ms.  Tiliano. 

Quidam  olim  episcopi  adjiciebantalphabetum  lle- 
braicum,  ut  planum  est  cx  sermone  ms.  cujusdam 
anonymi  supra  citato  dcecclesi«eDcdicatione,  inquo 
etiam  causa  redditur  :  Verunitnmen quia ccclesiasdca 
dorlrina  Hrhrnir^i,  Cneco  Lniinoque  sermone  tt/i/ttr, 
maxime  ideo  a  quihusdamepisropustrm  haec  alphabeta 
cimscribuntur  Petrus  Damiani,  sermonecitato  gene- 
ratimhiec  scribit  :  Alphnbetaex  transoerso  qucuiran' 
guia  rntione  describit.  (juai  intclligenda  sunt  secun- 
dum  hodiernuni  usumdealphabetis(ira)coet  Latino, 
nain  in  co  sermonc  remittit  lectorem  ad  Ivonem 
Carnotenscm,  ut  infra  probabitur,  qui  in  operc  suo 
dc  ecclesia?  Dcdicatione  hiec  duo  alphabeta  tantum 
agnoscit. 

M\).  Deindeveniensante  attare.To  Aitare  aberat 
ab  lioc  Codice  sancli  E  igii,  sed  illud  supplevi  ex 
Codicibus  Hhemensi  et  Ratoldi. 

520.  Absque  AUeluia.  Ita  in  Ord.  Rom.  etin  Codi- 
cibus  Rhemensi  et  Ratoldi,  et  in  serm.  ms.  supra 


415 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


416 


citato,  inquocausa  additur  :  Quia  nonduf7i  e^iffoynm  A 
Domini. 

,H2l.  Dpinde  sequttur  exorchmm  aqua^.  In  Cod. 
Rhem.  logitur:  Henfdirno  snlia  et  aquce.  Fn  Cod.  Ra- 
loI(ii  :  Dcfiide  benediren.^  snlrm  el  nqnnm  rum  rinere, 
et  dicnt  hnnc  Orationem  :  D"us  qui  ad  salutem  Inimnni 
yeneris^  clc,  ul  in  ni^nedictionc  aqua)  diel)us  Doini- 
nicis.  exstalqnioin  Codice  Rheniensi. 

5i2.  Disrede,  iwmunde  Spiritus.  Forniula  esl  dae- 
njonis  eiorcizandi.  cujus  siniilis  h;rc  est  apudOpta- 
tuui  Milevilanuin,  lib.  iv  adversus  Parmenianum  : 
Vos  7'ehnptiznndo  exoirizntis  hominem  fidvlnn  ;  et 
fhrilis  Deo  hnhitanti :  Mntedicte^  exifortis.  In  codici- 
bus  pra;fatis  Rhen).  el  Rat.,  ad  exorcismuni  aquin 
habentur  hjec  verha:^ro»r?2o  te,  crenturaaquas.eic. 
Quie  quodamniodo  conveniunt  cum  illis  exorcismis 
quihus  utitur  Kcclcsia  diebus  Domiuicisin  aquH^He- 
nedictione. 

Ilic  autem  aqua  bonedicitur  quK»  ecclesim  dedica- 
tioni  inserviat.  Kst  enini  antiqua  consueludo  ut  cc-  B 
clesia  aquio  exorcizata*  seu  benedictaR  aspersionc 
sanrtificetur  :  quam  videre  est  apudsanctum  Cirego- 
rium,  A  hb.  ix.  epist.  7i  :  Aqua  bene.flirta  fint,  et  in 
eisdem  fnnis  asperytitur,  attaria  f^nstruantur.reliquia 
ponantnr,  Mentio  fit  in  episl.  2  Vigilii  papje,  ubi  ta- 
men  ait  id  minime  esse  necessarium. 

523.  Sacrnmentis.  Olim  vocai>antur  sacramenta 
Don  solum  septcm  illa  a  r.liristo  Domino  instituta, 
quH^  sunt  vasa  gratia^  sauctincantis,  sedetiam  quivis 
ritus  qui  adaliquiilemsanctificationem  spectant^qua^ 
vuigo  sacramentalia  dicunlur.  Consule  sanctum  Au- 
gustinum  epist.  i  18,  ad  Januarium. 

5^4.  Sannti/irare,  elc.  Haic  Oratio  non  exstat  in 
Codicibus  Khemensi  etRatoidi. 

5:25.  In  77wlem  durata.  Ita  sanctus  Ambrosius, 
lib.  ni  de  Spiritu  sancto,  cap.  4:  Ul  tanquam  fjon- 
(jelasrentibus  flurtibus  in  ynedio  ftiaris  aqnarutn  426 
qnidam  murus  insurgeret  ad  transitutn  Judaeorum. 

5:20.  Per  te  nridis.  II?fc  verba    usque  ad  illa,  at  tu  G 
Dowme,  sunipta  sunt  ex   sancto  Ambrosio,  cap.  23 
lib.  X  in  Lucam  ;  sed  ibi  fusiu$,hic  vero  contractius. 

5tJG.  Do77iine,  Deus  Pater,  etc.  Ilsec  Priefatio  non 
exstat  in  praefatis  Oodicibus,  etin  Ordine  Romano. 

.^)28.  Exorrizo  te,  creatura  snlis.  etc.  Hic  exorcis- 
mus  desideratur  in  Codicibus  prsefatis  et  in  Ordine 
Roniano. 

529.  Divina  oris  voce,  elc.  Ita  in  Oniine  Romano. 

53i).  Et  per  Apostolum  suu7n,  etc.  Ita  eliam  in  Or- 
dine  Romano. 

531.  Gravedines.  Gravedo  est  dolor,  tristitia.  mo- 
lestia.  Glovsw  veteres  ;  Gravedo,  «;(<6?;owv,  id  est, 
molestia,  tristitia.  dolor. 

532.  Kt  ini%retnr  sal  et  rinis,  etc.  Ita  in  Ordine 
Romano.  et  in  Codicibus  Khemcnsi,  et  Ratoldi.  Sed 
inCod.  Uh»*m.  roferdesideratur.Infra  auteinmentio 
fit  vini.  Petrus  Damiani,  serm.  citato  addit  hysso- 
pum  :  Tunr  benedicit  aquainsale^  ci7\e7*e,  vino,  hysso- 
poque  ronspe7'sam.  t\ 

533.  ^Eter7\e  o/nnipotens,  Deus,  etc.  In  Cod.  Ratol- 
di.  aliaexslat  Oratio :  Deusinvictierirttitisauctorfeic. 
ut  in  aqua^  Henedictione  die  Dominica,  qujp  hahetur 
etiam  in  Ordine  Romano.  In  Codice  Rhem.  nulla 
cxstat  Oratio. 

534.  Traduci.  Id  est,  quse  a  protoparente  ad  pos- 
teros  Iraducta  est,  et  manavit. 

535.  Creator.  In  Cod.  Rat.  legitur:  Deus  Creator. 
In  Ordine  et  Pontific.  Romano  :  Omnipotens  se^npi- 
terne  Deus  (Jreator. 

536.  Peruiitte.  Ita  legitur  in  Codicibus  Hhem.  et 
Ratoldi  ;  in  Ordine  Romano  77dtte.  In  Pontificali, 
eniitte.  Itaque  vermitte  hoc  loco  idemest  quod  crtiitle; 
de  quo  vocabulo  infra. 

.^37.  Armata.  llain  Cod.  Rhcm.  In  Codice  Ratoldi 
Icgitur  arma,  corrupte. 
538.  Inde  facU  crucem  digito  iuo.  etc.  Ita  in  Cod. 

»  Nunc  iib.  xi,  ep,  76. 


Rhemensi.  In  Codice  Ratoldi  hflec  praBmittuntur.  Et 
7niitat  in  eant  rh7'is7iin^et  ro7tdat  exipsn  aqua  calrem, 
et  facial  innldntti^  underecludere  debet  ipsas  reliqutas. 
Ut  loffe  t6  ntnlthai7i. 

Maitha  autom  est  calx  aqua  subacta  cum  pice  li- 
quida  ol  a  unLria,  (inllico  rment  ad  pariotes,  tectu- 
ra<.  vol  siniilia  rcsarcicnda  ;  de  qua  agit  Palladius, 
lib.  i  de  Ho  ruslica,  cnp.  47.  Est  etiam  pix  cum  cera 
misla,  ut  scribil  Fostus.  Unde  in  Glossis  Philoxeni, 
7nnUan(i  (logc  tnaltlia)  midQ-Ainovj,  id  est,resinacer(E 
commista,  Dicitur  ctiam  apud  Julium  Pollucem, 
lib.  X  Onomast..  cap.  i  i,  svo  ir,  irivoiy.ioi  xtjoo:,  r, 
uv.yj9L^  id  est,  ccratabulne  adh;prehs.  inaltha.  Etapud 
Hcsychium,  tioi\^ri  ujuaAayusvo;  xijpo;,  id  est,  cora 
subacta,  macorata.  Ibidem,  tzaA^i;  ouTro;  Ir.o^j^^ 
id  est.  maltha,  cera  sicca.  llic  autem  est  calx  aqua 
subacta. 

Porro  in  Ordine  et  Pontificali  Rom.  antequam  fiant 
cruces  in  cornubus  altaris,  fit  crux  de  eadem  aqua 
in  medio  altaris. 

.^3i)  Perquntuor  rorntia  altnris.lifi  427  '"  Cjod. 
Rhem.  In  Codice  Ratoldi  additur:  Cnue^tdo  A^itipho- 
7ta7n  Aspenjfs  7ne,  Dotnine^  hyssopo,  et  77iundahor . 

o  iO.  Cum  hifssopo  nsperqit  ipsutt:  aUai'e  septem  ri- 
rihus.  Ita  Potrus  Damiani,  sermone  citato  :  Altare 
sepfies  ex  eadein  aqua  resjterifit.  Is  autem  auctor.  in 
eo  sormone  sa^pius  citato.  postquam  ritus  quosdam 
dedicationis  altigit.  landem  sub)ungit  :  Quts  hujtts 
abyssi  caliginetti  sermonis  clarilate  jmsit  iUutnintiref 
A  itiffissem  us  tnmen  quatitul  umcunque,  tiisinnstris  tem- 
portbus  quidatn,  qui  Carnotensi  prxsidet  Ecclesias,  ri 
vncissimo  mentis  iyne  luf:idius  077inia tleclarasset. 

ilic  autem  episcopus('arnotensis,de  quoloquitur. 
est  Ivo  Carnotensis,  qui  scripsitsermonemdeSacra- 
mcntis  dedicationis,  quoin  videro  est  cum  aliis  auc- 
toribusqui  de  divinis  Officiis  scripserunt.  Coloniae 
editis  anno  Dom.  1508  cura  Melchioris  Hittorpii. 
quique  a^qualisest  ipsi  PetroDamiani.  Uterque  enim 
floruit  sub  Henrico  IV  imperatore  et  Cregorio  VII. 
Non  vero  Fulbortus  episcopus  tJarnotensis,  qui  cla- 
ruit  Roberto  Francorum  rege,  anno  1033,  ut  scribit 
Glaber,  lib.  iv  Hist.,  c.  4,  qui  nihil  scripsit  de  eccle- 
sise  dedicatione,  ne({uidemiu  epistolaadDeodatum, 
quamvis  nonnulli  contrarium  teneant. 

.54i.  Cu7n  ipsojmli7to.  Setnpe,  Miserere  mei,  Deus, 
ut  habetur  in  Cod.  Rhem.In  Cod.  Ratoldi  desidera- 
tur  t6  ipso. 

542.  Usqtte  duin  veniens  iterum  ante  aitate,  etc. 
Ita  iti  Cod.  Rhem.  in  Cod.  Katoldialiter  in  huncmo- 
dum  :  Et  tiinc s/iarget  aquam  per  pammentum  inmi- 
dutn  crucis.  m  longUudine  et  tw  latitttdinp.  canendft 
Antiphonnm.  Fundamenta  templi  hujussapientiasua 
fundavit  Deus,  etc,  (?<  P.sa/7»(.  Fundamenta.  Deinde 
per  f>a7*ietes  ititri^isecusEcclestae,  canendo Aiitiphonnm 
Sanctificavit  Dominus  tabernaculum  suum,  etc. 
Pstilm.  Ma^nus  Dominus  Antifth.  In  dedicatione 
hujus  templi,  etc.  Psttlm,  Laudate  Dominum  de  crc- 
lis.  Atttijth.  Lapides  pretiosi,  otc.  Psalm.  Lauda, 
Jerusalem.  Dominum.  Antijth.  Erit  mihi  Dominus 
in  Doum,  otc.  Psnlm.  Deus  noster.  Antiph.  llaec  est 
domus  Domini,  etc.  Psabn.  Eccequam  bonum. 

Porro  ex  his  et  sequontibus  patot  nmltos  Psalmos 
in  basilicsB  dedicatione  cantari,  atque  ex  antiqua 
consuetudine,  quam  videre  est  etiam  in  episl.  16 
sancti  Paulini,  qui  quosdam  profert,  qui  tamcn  non 
cxstant  in  Codicibus  nostris  mss.  nec  in  Ordine  Rom. 
Fatemur.  inqiiit,  venerandx  pietati  tux  ;  et  paulo 
post  :  Itii  exstdtasse  Spiriitttn  nostrum  in  Deo  salu- 
ttiri  nostroy  ut  tanquam  in  prfpse^tti  dedic^itionmnetf' 
tibus  interessemus,  et  illa  de  Psalmis  propheticigaudii 
verba  ranlaremxu  :  Exsultate  Deo  adjntot^i  nostro,  su- 
mite  Psaltnum,  et  date  tympamwt.  ToUite  kottias,  et 
introUe  in  atria  Domtm,  adorate  Dominum  m  aula 
sancta  ejus  ;  vei  illud  ejusdem  Prophetse  :  Surge^  Do- 
mine,  in  requiem  fuaiii,  tu  ti  omi  sanctifUationis, 


44? 


IN  S.  (iREtiORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTi£. 


4i8 


tu3S.  Sacerdoie$  tui  induant  salutarem,  et  sancti  tui 
exsuUent, 

5-13  Vel  Ee^desiae.  Particula  vel  hic  sunnilurco- 
pulati?e. 

o\i.  Canendo  Antivhonam  Satictilicavit.  In  Cod. 
Rheiii.  legitur  Canemb  Antiplionam.  Qui  habital  iii 
adjulorio  altissitni,  cum  ipso  Psalrno, 

54o.  Qui  exirinsecus  Ecclesix  parietes  una  voce 
psnUant.  Locus  corruptus ;  lege,  ut  in  Codice  Hhe- 
mcosi  :  Qui  eivtnnsecus  Ecclesix  parietes  una  voce 
psaitenles  snargunt.  In  Cod.  Ratohii  habelur  in  hunc 
inodum  :  Ueinde  penint  exlra  ecclesiam  cum  omni 
srhoia,  spargendoterperparietesincircuitu,  et  desuper 
canendo  Antiphonam  Beue>lic,  Doiiiine,  domum  is- 
tam,  etc.  Psalm.  Deus  miserealur  nostri.  Antiph. 
Ecce  tabernaculum  Dei  cum  hoininibus.  Psalm. 
Beati  immaculnliin  via.  Antinh.  Benedic,  428  i^^' 
mine,  (iomuin  istam,  etc.  hinito  hoc,  ingrediatur 
ponlifex  in  rcclesiam  cum  onini  schola,  et  incipiat 
antiphonam  0  quam  mctueodus  est  locus  iste,  etc. 
Psalm.  Verha  mca.  Antiph.  Qui  habitat  in  adjulorio 
Alt^ssiiiii.  Psalm.  idipsum.  Anliph.  Beati  quihabilant 
io  doiiio  tua,  Domine.  Psalm.  Quam  dilccla.  Et  tunc 
ponal  in  censum  imcerra,  etdtcat  hanc  07'ationem, eic. 
Uactenus  Ratoldi  Codex. 

Quidsit  acerradocet  Festus  .Acerra,  aquaquaiante 
mortuum  poni  solebnt,  in  qua  odores  incendebantur. 
Aliqui  dicunt  arculam  esse  Ihurariam,  scilicet,  ubi 
thus  reponebant.  Ilic  sumitur  pro  thuribulo. 

540.  Faciendo  crucem  super  pavimenlo.  Oiim  basi- 
licas  signo  crucis  adhibilo  dedicari  certum  est,  ut 
Tidemus  serm.  19,  interopera  divi  Augustini :  Cum 
ejusdem  crueit  charactere  basilicx  dedicantur.  lu  qui- 
busdam  Editionibus  hic  sermo  est  75,  de  Diversis. 

5i7.  Deus,  uui  loca  nomini  tuo,  etc.  Post  lianc 
Orationem  in  Cod.  Katohli  haec  sequuotur  :  Et  tunc 
u  incenso  boni  odoris  infumat  totam  ecclesiam,  et 
$tans  in  medio  dicat  Antiphonam.  Domus  mea  domus 
Orationis.  Versus  Narrabo  nomen  tuum,  cum  Gloria. 

5i8.  Et  sequitur  oratio.  In  Cud.  Hhemensi  legitur  : 
Et  sequitur  Oratio  cotisecrationis  ecclesix,  In  Cod. 
Ratoldi  post  hanc  Orationem  sequilur  :  Prxfatio  in 
wedio  eccLesix.  Sursum  corda,  etc.  Adesto  precibus 
Dostris^  adesto  sacramentis,  etc.,  ut  in  Ordine 
Romano. 

549.  Ipsa  expleta  incipit  Antiphonam ^  elc.  EcclesifiB 
dediciLtioDem  excipit  altai*is  consecratio.  in  Codice 
Ratohli,  antequam  altare  consecretur,  eitenditur 
velum  psallendo  Antiphonam  Introibo  ad  allare  Dei, 

De  roDsecratione  autem  altaris  insignis  hic  locus 
lancti  Gregorii  i\vsseDi,  oratione  in  Christi  baptis- 
mum,  notandus  venit  :  'En-st  x«i  tovto  Gvo-ta^Tijpiov  a> 
sis£7T^x«:zr>,  Atdo;,  itTzi  xazd  ^vtiv  xoevo;,  ou(^£v  ota- 
^iow  Toiv  aWw  7r/.ax&>v  «i  rov;  zoi/^o-ui  ^^ariiv  oixooo- 
VLfi-jji^  xat  xaXAdJfrtCouo^t  ra  iSoifr,.  'C;7St(^q  xaOuptabri  zii 
'ov  Bso-J  OsoaTTCta  xcti  Tr,v  rjAoytav  c^s^aTo,  so^rt  Toa- 
n^a  sr/ia,  dvo-taornptov  oxpovTov.  Id  est  :  Et  hoc  al- 
tare  sanctum,  cui  assislimus,  lapis  est  sua  natura 
communis,  oihil  diiferens  ab  aliis  crustis,  ex  quibus 
nostri  exstruuntur  parietes,  et  pavimenta  ornantur. 
Sed  quoniara  Dei  cultui  consecratum  est,  et  bcne- 
dictionem  accepit,  mensa  sancta  est,  altare  imma- 
culatum. 

5^.  Et  fundit  quod  remansit  de  ipsa  aqua,  ctc.  Ita 
io  Cod.  Rhem.  et  in  Ord.  Rom.  In  Cod.  Katoldi,  le- 
eitur  :  Et  fuiulat  aquam  super  altarin,  et  abstergat 
linteo,  et  benedicat  iabulam  ex  aqua  sancta.  Scquuu- 
torque  ihi  hp  dus  Orationes  :  Singulare  illud  pro- 
pitiatorium,  etc.  Item  alia:  Deus  onintpotens  univer.sn' 
rum  rerum  ratUmabilis  arlifex,  etc,  ut  in  Ordine 
Romano. 

551.  Postea  offert  incensum.  Thurificationis  usus 
io  Ecclesia  antiquus  est;  iilius  meminit  sanctus  Dio- 
Djsius.  cap.  3  Hierarchis  :  'O  ^v  'u^upyxi^  cv;^>7y 
Uox»  tJti  rov  Ociov  BuviaTnnpiov  TfXc^a;,  cj  aurou  rov 
^^i^  «p^spcvoc  ini  iraTov  cp;^CT«i  t4v  tou  upou  ;^w- 

gou  npiox^*  '^  ^^  *  SacerdoSj  sacra  precatione  in 


A  ipso  altari  perfecta,  et  ab  co  thurificationis  initio 
ducto,  univcrsum  circuit  sacri  loci  anibitum.  Sanc- 
tus  Joannes  Chrysostomus  in  liturgia  :  '(>  «Js  «Jtaxovo; 
S^uta  yvpwOsv  t/;v  aytav  Toajrs^av,  xat  ^iKT\t/^OL.  Id  est : 
Uiaconus  percircuilum  iucensal  sacram  mensam  et 
diplycha.  CanoniJ  Apostoloruin  :  Xe  liceut  autemali' 
quid  aliud  ad  altare  offei-re  quam  oleum  ad  lurernam, 
xat  Ouatapa  xatpcii  TJg^ayiar    TrpoT^ooa;,  id  est,   et  in- 

censuin  tempore  sanct»;  oblalionis. 

Concilium  Chalcedoneuse,  actione  3,  in  libello 
Ischyrionis  diaconi  AlexandrinjR  EccIesijP,  ubi  con- 
qucritur  de  Dioscoro  palriarcha  Alexandrino,  qui 
pecuniasaclaris^iina429  ron^ina  Peristeria legalas 
in  pauperum  subsidium,  scortis  et  mimis  dislribue- 
rat :  Ut  neque  incen.sum  ex  oblatione  tlUus  clarmi- 
mx  memorix  Peristertx  {quantum  ad  eum  pertinuit) 
Deo  offerretur.  Gregorius  Turonensis,  in  Vitis  Pa- 
trum^  in  Vita  sancti  Lupicini :  Dispositis  in  itinere 
psaUentium  turmis  cum  cruribus,  cereis,  atque  odore 
B  fragrantis  thymiamalis :  et  Coryppus,  lib.  ii  de  Lau- 
dibus  Justini  minoris  : 

Ilicet  angelici  pergeus  ad  limina  teinpli, 
Imposiiit  pia  tliura  iucis,  ctiras(|ue  micantcs 
Obtulit. 

Unde  Cosroes  Persarum  rcx,  inter  alia  donaria  ec- 
clesiie  sancti  Sergii  martyris,  thuribulum  aureum 
misil,  ob  prolem  ejus  intercessione  suscpptam,  ut 
scribit  Theophylaclus  Simocatta,  lib.  v  ilist.,  cap.  14. 

552.  In  medio  crucem  faciens,  et  super  quntuor 
angulos.  Antiquus  rilus  est,  quem  olim  observavit 
sanctus  Germanus  Anlissiodorensis  episcopus,  cum 
Encolismee  in  Aquilania  altare  de  nomine  apostolo- 
rum  principis  dedicaret,  ut  refert  Erricus  in  supple- 
menlo  nis.  miraculorum  ejusdcm  pontilicis,  cap.  3 : 
Ubicumque  et  qtwties  per  altnris  cornua  mediunique 
crucis  effigiem  sanctificati  unguinis  liquore  signaoit, 
ita  niQrmor  impressione  poUtcis  liquefactum  subterfu- 
git,  ut  adimpulsum  digili  nioeain  putares  cessissemol- 

Q  litiem, 

Quod  autem  olim  altaria  cum  signo  crucis  sole- 
rent  consecrari,  clarum  est  tum  ex  citato  loco,  tum 
ex  sermone  supra  citato  sancti  Augustini :  Cum  eju$ 
crucis  charactere  basilicx  dedicantur,  altaria  conse- 
a^antur. 

553.  Fundamenta.  In  God.  Ratoldi,  quam  dilecta. 
In  Cod.  Rhcm,  qiMm  amabdia,  quod  perinde  est. 

554.  Etunguit  cum  manu  sua  tpsum  lapidem.  (Jn- 
clionis  allarium  usus  antiquus  cst.  Illius  mentio  est 
in  epistola  sancti  Dainasi  papae  ad  Numidse  episco- 
po«  :  Nec  altare  erigere,  ne.c  ungere,  nec  sacrare ;  et 
in  epist.  88,  quai  vulgo  sancto  Leoni  tribuitur  :  Sic- 
ut  cimstitutio  altaris,  ac  Benedictiu,  vel  unctio. 

Idem  videre  est  in  decreto  Felicis  IV,  apud  Bur- 
chardum,  lib.  iv,  cap.  58  :  Et  mensis  Dommo  sacra- 
tis,  et  sacra  unrtione  a  ponttficibus  deiibutis;  et  in 
epistola  Isidori  Junioris  ad  Luitfridum  :  Ad  episco» 
pum  pertinet  basdicarum  consecratio,  unctio  altaris. 
r>  Et  in  supplementosupra  citalo,  etaliisauctoribusin- 
fra,  de  chrismatis  unctione,  laudandis. 

555.  Expletopsaimo  miitit  iterum  oleum.,  elc.  Itain 
Codice  Rhemensi,  qusc  tainen  desunt  in  Codice  Ra- 
toldi. 

550.  Mane  surgens  Jacob,  cum  Psalmo  Bonunt 
est,  etc.  Aliter  in  t^odiee  Rliemensi  :  Sanctificavit 
Dominus  tabernaculum  suum,  cum  Psalmo  Deus  no- 
ster  refugium. 

550.  Mittit  chrisma.  Ila  in  Codice  Rhemensi  etin 
Ordino  Romano.  In  Cod.  Raloldi  sic  habctur  :  Post 
hxc  ponat  im^nsum  et  ckrisma,  dicat  :  Eccc  odor  filii 
mci,  sicul  odor  agri,  cui  benedixil  Dominus.  jPsa///i. 
Erce  quam  boniim.  Anttph.  Erit  inihi  Dominus  ia 
Deum,  etc.  Psnlm.  Deus  noster.  Antiphona,  Vidit 
Jacob  scalam.  Psalm   Fundamenta. 

Hic  autem  altare  chrismate  perunffitur  Juxta  vete- 
rem  Ecclesifla  consuetudinem,  qua;  clara  est  ex  coq« 
cilio  Agathensi»  can.  14  xAltaria  placuit  non  solum 
unctione  chrismatis,  sed  etiam  sacerdotQUbenedictioni 


419 


IN  S.  GtlEGOmi  U6RUM  SACRAMENTORUM  NOTife. 


U6 


sacrari,  Ex  concil.  Epaonensi,  can.  26  lAUatna  non 
lapvlea  chrfswatis  unctione  nun  sacrentur.  Ex  sancto 
L)ioiiv*io,  cnp.  4Eccl.  Hienir.  •  Uxcetmwsancteob' 
serca.ulsacralissinidrutnij^^QHlalexmysterioruin 
altaris  consecrattonem  rat^Tov  ifOftiTarov  fii^po^j  te/st- 
oupysi  TTavaygTtv  gTrf^/vo-iTtv,  id  est,  sacrutissitni  un- 
guentisancffssifuisperficit infusionib"S.  Pclrus  vcro 
Damiani,  scrmone  supra  cilato,  de  ecclesifH  Uedica- 
tione  ila  scribit  :  Altart  vei^o  misfura  chrismatis 
oleique  perungit,  Sic  enim  ioquitur,  quia  allare 
prius  oieo,  deinde  chrismate  perungitur,  ut  ex  nostris 
Sacramenlariis  licjuet,  et  ex  Jvone,  serm.  de  Sacra- 
menlis  Dcdicationis. 

i)58.  Dextro  in  dextro.  Hic  dosideratur  particula 
dCy  qua'  exstat  in  Cod.  Hhera.  Scd  legendum  ost  De 
dextro  usquein  dextrum.  In  (iOdice  llat.  sic  legitur  : 
Deinde  faciens  cruces perparietes  in  circuiludeipso 
clinsjnatecumpoltice  fticat  A  ntiphonam  Sanctificavit. 
AliaAntiph.  Lapidesprotiosi.  Psalm.  LaudaJerusa- 
lem.  .1w/;y)^.MnnesurgensJacoh.  Ettunc  in  nicuitu 
intrinsecus mittt^t  inrensum h  ini odoris.ef  dicat :  Ore- 
mus.  Omuipotens  sempitcrne  Deus,  ofTunde  super 
hunc  locum  frratiam  tuam,  etc.  Item  alia  :  Deusqui 
dc  vivis  et  olcclis  iapidihus,  etc.  In  Ord.  Romano 
aliter  iiahetur  :  hemde  in  circuitu  eccLeSiX  vadat 
Pontifex,  etfariat  crucem  per  parie^es  cum  pollice 
suo  de  ipso  chjnsmate  in  duodecim  locis,  tres  in 
Oriente,  tres  in  Australi,  tres  in  Occidente,  tres  in 
Septentiione :  primo  in  dextra  parte,  et  sic  in  cir- 
cuitu  dicens  per  singulas  cruces  Sanctificetur  hoc 
templum,  ctc.  Heec  Ordo  Romanus. 

Sed  notandum  est  ex  Petro  Damiani,  sermone 
primo  dc  ecclesiaB  Dedicationc,  impressas  fuisse  in 
intcriorihus  templi  parietibus  cruccs  duodecim,  quee 
a  pontilice  chrismalo  ungcrentur:  Cruccs  duuderim, 
inquit  ille,iM  interinrx  circuituecclesiseimprimuntur. 
Etpaulo  posl:  Crw^c«  chrismate.altarevero  misfura 
(rA/'i>?/i^//iso/pt7'ie/?era«7tMtaotiamIvoCarnotensis, 
in  Sormone  dc  Sacramontis  dcdicationis  :  Uinc  est 
quodconsecrato  altari  chrismanturinparietihus  ilLae 
duodecim  cruces,  quas  typum  gerunt  apostolicuw,qui 
et  priinttiasSpiiitus  accepemnt^  et  crucis  mysterium 
populis  et  gentibus  manifestare  studuerunt.  Quod 
pauloanteeorum  setatem  vidoturesse  institutum,cum 
Ordo  Homanus  aliter  scribat,  nisi  Torte  ipse  Ordo 
hac  in  parte  mutationem  aliquam  subicrit. 

Gra^ci  etiam  ipsum  templum  chrismate  perun- 
gunt,  quod  clarum  est  cx  Theodoro  Balsamone  in 
can.  7  synodi  septimai  :  Kat  arra;  tovtoi»  aTraoTio-uo? 
uTr'  aytou  pOoou  ypioiihQu,  id  cst  :  Et  omnis  illius 
(terapli)  perfectiosacro  c.hrismateinuncti. 

55il.  Inde  faciens  crucem  inrensi  su  er  aUare.  In 
Cod.  Hhem.  deest  particula  i/}r^e.  In  OrdinoRomano 
sic  hahetur  :  Tunc  itcrum  redcat  adattare,  etofferat 
ibidem  crucem  incensisuperillud.et  dirat Antipho- 
nam  Erce  odor  filii  mei,  etc.  In  Cod.  Hatoldi,  nulla 
crucis  mentione  facta,  haec  reperire  esl  :  Tunc  eat  ad 
altare.etftonet  incensum.et  dicat :  Oremus  Det  Pa- 
tris  omnipotentis  misericordiam,  etc.  Alia:  Deus 
omjiipotenSf  in  cujus  honore  aifare  Ao/?,etc.  Prxfa' 
tiosuper  altare,  utinOrdincRomano.  Deindesequi- 
tur  :  Majestaleni  tuam.Domine,  imploramus humi- 
liter,  etc,  ut  in  Ordine  Roinano. 

5G0.  Sub  invocafionenowinis  tui.  Altaria  per  in- 
i^ocationcm  nominis  hoi  consccrantur,  et  sanclin- 
cantur.  Optatus  Milevitanus,  lib  vi  contra  Farme- 
nianum  :  Sam  si  sii  in roC'itin noyninis  Dei, ipsa mvO' 
catio  sanctificat  et  qnod  polLufum  esse  videbatur. 
Ihi  enim  agit  de  altarihus  aut  rnsis,  aut  remotis,  aut 
fractis  a  schismaticis. 

561.  Deinde  tenenttbus fCic,  In  CodiceRatoldiab- 
batis  additur  :  Cum  aqua  S'!ncta  et  iacenso. 

502.  Linteamina.  Altaris  videlicot,  quorum  anti- 
qaus  est  in  Ecclesia  usus,  qui  videtur  apud  Optatum 
Milcvitanum,  lib.  vi  adversus  Parmcnianum  :  431 
QuisfidetiumnescitinperagendimysteriusipsaUgna 
mieamine  cooperiri  f  Ubi  ligna  sunt  ipsa  altaria  li- 


A  gnea,  qu(p  tum  in  Africaerant  usitata,  ut  claram  cst 
ex  eodom  Optato,  supra,  eodem  libro  :  Sed^  ui  exi- 
stimn,  aLio  Loco  copia  Litfnorum  frangijussittalio  ut 
raderent  lifjnorum  iwtpm  imperacityUt  rcmocerenfur 
ex  parte  verecnndia  j^jissil.  Nam  refort  causas  cur 
schismatici  alibi  altaria  fregerint,  alibi  rascrint.ali- 
bi  removerint.  iluv  in  quibusdam  locis  fregorint,  in 
cai.sa  fuit  lignorum  copia :  quarc  alihi  raserint.  li^- 
norum  inopia,  ne  forsitan  novis  altaribus  eri^endis 
iigna  deessent  ;  cur  demum  in  quihusdam  locis  tan- 
tum  rcmoverint,  id  fecit  verecundia.  \ii  Paulo  post : 
Quidpei'ditorum  conductam  referam  ntuUitudinem, 
et  vinum  in  mercedem  sceLeris  datum  ?  quod  ut  im- 
mundoore  asacritegis  hosfihus  biberetur,  caltda  de 
fragmentis  altarium  facta  est.  Id  est,  calefecerunt 
aquam  de  fragmentis  altarium  ,  et  infra,  inter  sarra- 
menta  (id  est,  interMissarumsolenmia)  velamrn  po- 
tuittangi,  non  Lignum  :aut  si  tactu  potuitpenetrari 
veLamen,  ergo  penetrantur  ei  Ligna,  etc.  Ihi  refert 

g  causam  cur  non  debuerint  raderc  aUaria,qnia  tncta 
non  sunt  a  sacerlotibus  catholiris,  sed  tantum  vola- 
men  intor  offorendum.  Quod  si  ta<'tu  potuit  penctrari 
vclamen,  mv^o  lignum ;  quod  si  lignum,  er^o  et 
torra;  acproindeconcludit  quod  debuerint  schisma- 
tici  torram  ipsam,  in  qua  fundata  sunt  altaria,  ra- 
dcre,  seu  efTodere. 

Hinc  capiondus  cst  sanctiis  Augustinus,  lib.  v  de 
Bapt.  contra  l)onatistas,cap.  20:  Cur  ergoadrerba 
qux  procedunt  ex  ore  homicidx  possit  lamen  Dcus 
oleumsanctificare,  et  in  altan  qund  haereticiposue- 
runi  non  possit  ?  nescio,  nist  forte  quem  cor  hominis 
faHariter  conversum  intus  non  impedtt,  Lignum 
faLLaciter  positum  impedit  foris,  quominus  sacra- 
mentis  suis  adesse  dignetur  nuLLis  hominum  faisi- 
tatibus  impeditus  ^  Ubi  to  lignum  sumitur  iiictouy- 
mice  pro  altari  lignoo. 

Oiiin  etiam  in  (iallia  quibusdam  in  locis  fuit  usus 
altarium   ligneorum ;   nam  in    •  oncilio  Epaoiiensi, 

p  can.  :20,  cautum  est :  Ut  aLtaria,  nisi  La/ndea^chri- 
'  smatis  unctionesacrarentur.  Fuorunt  etiain  olim  ia 
Oriente,  tempore  sancti  Athanasii  Magni.  altaria  ii- 
gnea,  ul  ex  ojus  epistola  ad  solitarios  perspicuuin 
est  :  A/aTrao-avTj;  Ta  o-u ti--|/ j/Aia,  xat  tov  6oovov,  xat  zr,'» 
TjoaTTS^av,   5y).tv?;  yao  Jv,    xat  Ta  5:5 ).a   Tji;;  ^Kxx^icffta:. 

Id  est,  cum  rapuissont  suhscUia,   et  cathedram,  et 
mensam  (erat  enim  Iignca)et  vela  Kcclesiu^. 

563  Omnipotens  et  misericors  Deus,  ctc.  Haic 
Oralio  desideratur  in  Codice  Hhemensi,  etin  Ordine 
Romano. 

5<i4.  l'urificare,  sancfificare,  benedicere.  In  Co- 
dico  Hatoldi  abbatis  ad  singula  verba  haec  singulae 
ci*uces  Hpponuntur. 

5(io.  Omnipoienssempileme  Deus.aquo  omnia, oic. 
Ha^c  Oratio  non  exstat  in  Codicibus  Ratoldi  et  Hhem. 
Sed  loro  illius  hsp.c  habetur  :  Dtnnine  Deus  omnirto- 
tensj  sicut  abin/lio  hominibus  uiiLia,  etc,  ut  in  Or- 
dine  Komauo,  in  quie  hsc  vcrba  sequcntia  notanda 
rv  veniunt  :  Uxc  Lmteamina  in  usum  aLtaristui,  adte- 
gendum  involvendumque  coj^nts  et  sanguincm  Filiitui 
Domininostri  lesuChristi  :quib\is  intelliguntur  pallte 
corporales,  quHe  corporalia  vulgo  dicuntur,  qua?  ita 
olim  ampla?  erant,  nt  involverent  ipsuin  Christi  cor- 
piis  et  caliccm  ;  de  quihus  consule  observationcs  no- 
stras  ad  Concordiam  rcgularum.  in  cap.  ()(),  §  i. 

Porro  in  Codico  Hatoldi  sequitur  :  Benedictto  ad 
omnia  ornamentn  ErcLcsiae :  Ditfuare,  Dtimine  Detts 
omnii^otens,  Ht*x  regum^elc.  In  Codice  Hhpinensise- 
quitur  ordo  inferendarum  Keliquiarum  inhasilicara. 

560.  tienedictiii  sufter  munusquodvts.  Munus  hoc 
loco  intelligiturdc  his  omnibus  (\\m  a  fidclibus  ofTe- 
runtur  ad  ecclesia*  ornatum,  ut  videre  esi  in  ^32 
ipsa  Benediclionis  formula,  quAB  abest  a  Codicibus 
Ratoldi  et  Rheraensi;  et  ab  Ordine  Bomaoo.  Siqui- 
dcin  olim  in  ipsa  templi  dedicaiione  omnia  ejusdo- 
naria,  seu  muDera  in  usum  teraplia  fidelibusoblata, 
ab  episcopis  consecrabaatur,  ut  factum  est  in  dedi- 
catione  templii  qaod  ConitaQtiaus  imperator  Hiero- 


4il 


W  S.  CREGORII  LlBtiDM  SACRAMENTORUM  NOTiE 


us 


soljmae  aedificavit,  quemadmodumtcstatur  Sozome- 
nus.  lib,  II  Hist.,  cap.  25. 

567.. 4^/  consecrandarn patennm,  InCodiceRatoldi 
le^itur:  Conserratio  patenx,  fnr  crucem  de  oleo. 

568.  Cnnsrcramus,  ^{q  H/fcforinuluconsecratio- 
Dis  patenip  nun  exstnt  in  Ordine  Roinano. 

b69.Indefacietissi(ffntm  cmdsflesanctn  olen,  etc. 
Ila  io  (lodice  Rodradi  et  Rhemensi  Sed  in  (lodice 
Haio\di8L\\icr:Upm  Benedictinpafencp.Et  faccrucem 
de  chrismate.  Consecrare,  ctc.  Et  notain  hoc  Codice 
adhiberi  oleum  et  chrisma,  at  in  Ordine  Romano 
chrisma  tantum. 

370.  Benedictio  patenx.  Domine  Deiis  ommpo- 
tens,  etc.  Hapc  non  exslant  in  Codicibus  Ratoldi  et 
Rhemensi,  neque  in  Ordine  Romano. 

:.i7l .  Ad  calicem  benedicendum.  InOrdineRomano 
le^itur :  Prmfatio  calicis.  Consecrationis  seu  Bene- 
dictionis  vasorum  altaris  liabetur  mentio  apud  Bur- 
chardum,  lib.  iii,  cap.  58,  ex  epist.  Felicis  IV :  Ea- 
quedivinis precibus et  sanctts  unctinnibus  cum  alta- 
ribus et  vasis,  vestibusguttqueet reliquis addivinum 
eultum  explmdum  utensHibus  devote  etsoLemniter 
sacrnre.  Hictamennotandum  nuliaminBenedictione 
caii<*is  adhiheri  unctlonem.  ut  in  Codicibus  Rhe- 
mensi,  Rodradi,  et  Hatoldi,  cum  tamen  in  Ordine 
Romano  unctio  chrismatis  adhibeatur. 

57i.  Pia  famuli  tui  ilL  devotime.  In  Cod.  Ratol- 
dihsec  vocabula,  pia  fnmuli  tui  ilL  non  exstant. 
Post  hanc  Orationem  inOrdine  Romano  haec  haben- 
tar :  Ei  faciat  crucem  de  chrismate  super  ipsum  cali- 
tm  per  Intern,  c|ua)  non  exstant  in  Codicibus  nostris 
mss.  sancti  Eligii.  Rotradi,  Rhemensi  et  Ratoldi. 

573.  Deus,  qui  Moysi  famulotuOy  etc.  Non  exstat 
in  Codicibus  Rhemensi  et  Hatoldi,sedin  (  od.  Hhcm. 
sequitur :  Praefatio chrismntis : OremuSyfratres chn- 
rissimi,ut  Deusomnipotens  hocministerium  corporis 
FHiisuiDomini  nostri  Jesu  Christi  gerolum  benedi- 
ctionis,  snnctificntionis  tutomine,  defensionisdofia- 
tinneimpler€dujueturorantibusnobis,Per.[]b\chn9' 
malis,  seu  chrismal,  sive  chrismale,  sumiturproTase 
inquoChristicorpusservatur.  Quodclarum  estex  Or- 
dioe  Romano,  ubi  hic  titulus  prmfigitur  :  jrxfatio 
mculimquo  Eucharistir  reconditur.  lh\  vasculum 
haad  dabie  pro  chrismali  usurpatur.  Id  etiam  patet 
exlib.  VI  Halitgarii  ms.  biblioth.  Corb. :  Quiautem 
perdiderit  suum  ch7nsmal,aut  sollum  sacrificium  in 
reyUme  qualibet,  etc. 

Sumilur  etiam  pro  corporali,  seu  palla  corporali, 
ul  Dotum  est  ex  Glabrojib.  v  Hist.  cap  1 :  Dechris- 
mtUeetiom,quoda  quibusdam  corporaleapprllatur, 
pluritnum  expettumest  pnesfareremedia.Ei  paulo 
^^\ :  Anufi  monastetium  Reomense^  tempore  venera- 
bVii  WillHlmiabbatiSjContitfit utincentiium  circum- 
jarentin  monnsterii  poputaretur  ;  mTipientes  autetn 
fjmdem  locifratres  chrismate  cnntoimpositum ,  ele- 
Tnrnntiilud  rontra  incondii  flammas  direflngrantes; 
ttalim  vero  idem  ignis  in  sese  retorquens,minime  nm- 
plius  quam  invaserat  arripere  valuit;  pannus  tamen 
iltedommicus,  auraflante,  a  contuto  etapsus^  plus 
vunus  dutibus  miliiariis  avolavit,  etc. 

lo  eadem  Praefatione  Codicis  chrismalediciturmi- 

Disteriura.  recte.  Nam  itiinisterium  pro  vase  sumilur, 

eiTasa  A33  aurea  vel  argentea  ecclesiar)  dicuntur 

mioistenum.  InconcilioRhemensi,can.  !22,apud  Plo- 

doardum,  lib.  ii  Hist.  Eccl.  Rhemensis,  cap.  5  :  Si 

fpiscopus  (exeepio  si  evenent  ardua  necessitas  pro  re- 

iemptioneeaptworum)  mihisteria  sancta  frangere 

pro  qualirunque  ronflitione prxsumpserit ,  a b  officio 

eessahHe^elesim.  Incpistola20»  sancliGregorii,  lib.u 

fiegistri:  £7/  lamministeriaerclesvirum,quamusua' 

kargentum^et  quidquid  aiiud,  idembrevisa  vobis 

tonterijfdus,  veraciterrerumfactainspectione,  con" 

tineai.  Btlib.  m,  epist.  15^  :  Pervenit  ad  nos  diver- 

90s  liaLisB  saeerdotes  in  Siciliam  confugientesplu" 


A  rimn secum Erclesinrumsuarum  ministeria  detulis- 
«p.Concilii  .\rvernensis,  can  8  :  Neadnuptinrum  or* 
natum  ministeriadivitiaprteslentur.  Concil.  Aurelia- 
nensisni,can.  23 :  Derebusecctesinsticis^  veidesncro 
ministerio  fl/iWmre.  ApudsanctumCregorium  Turo- 
ncnscin.  lib.  deGlorisiconressoruin,  cap.:22:.4c  ipse 
sncerdos  peingo  operitur^  hnbens  nd  colfum  cum 
Evaugelinrum  libnfvnnisteriuin  quotidianuniyid  est 
patenulam  parvam  cum  calice.  Apud  Fortunatum, 
lib.  i,carm.  15: 

Muncribusquc  piis  dotusti  altriria  Chrisli, 
Cuui  lua  vasa  ferunt  iiiunora  sancli  Dei. 

Nam  cruorc  ot  corpus  Doiiiini  libainina  summi 
Hite  ministerio,  tc  tribucnte,  venit. 

Id  est,  corpuset  sanguis  Domini  in  ministerio  collo- 
cantur,  te  largiente.  Unde  a  sancto  Paulino,  epist. 
12,  Sacri  ^om/)^  mmts/miprovasisomnibusaltaris, 
sive  aureis,  siveargenteis,  quae  in  ecclesive  secrcturio 
servantur,  sumitur: 

B 

Hic  locus  cst  vonoranda  ponus,  qua  conditur,  et  qua 

Ponitur  aliua  sacri  poiupa  ministorii. 

Ita  capiendus  est  hic  locus,  non  pro  Eucharistia, 
quie  in  altari,  non  in  secretario,  servatur  ;  vasa  au- 
tem  altarisscrvarisolita  essesecretario,  seu  sacrario, 
lippis  et  tonsoribus  notum  est.  Et  in  libris  ethnico- 
rum  sumitur  ministerium  pro  vasis  aureis  seu  ar- 
genteis  ()U8b  sternendo  triclinio  sunt  necessaria,  ut 
videre  est  apud  Lampridium  ia  Alexandro  Severo  : 
Ducentarum  Librarum  argenti  pondus  ministerium 
ejusnunquam  transiit.  Hujus  vocabuli  mentio  (it  in 
Glossis  veteribus,  sed  metonymice  sumitur  pro  abaco 
seu  mensa,  qufleipsavasacontinet.  ^darMlege  Aba- 
cus)  deifica  itTtVtaTipiov,  <u;  'louSrva^io^,  id  est, 
ministerium,  ut  Juvenalis.  Locus  illius  exstatsatyra 
i3  : 

Lectus  eratCodro  Procula  minor,  urceolo  tres 
Ornainentum  abaci ;  iiecnon  ot  parvulus  infra 
p         Canthorus,  et  recubans  sub  codem  marmorc  Cliiron. 

Unde  in  Glossis  veteribus  mss.  biblioth.  Corb.  aba- 
cussumitur  promensa  marmoreacalices  continente: 
Abacus  vel  abax parscapitetti.vel  tabula  lusoria,vel 
mensa  marmorea,  in  qua  antiquimittebant  calices. 
Qu8B  verba  iilustrant  locum  Juvenaiis,  qui  abacum 
marmor  appellavit,  id  est  mensam  marmoream. 

Usurpaturetiam  ministerium  protapetibus,  palliis, 
et  similibus  ecclesia;  ornamentis,  ut  videre  est  in 
concilio  Arvernensi.can.  3  :  Observandum  ne  pailis 
velministeriis  divinis  defunrtorum  rorpora  obvot' 
i;an/</r.Tandemineodemr.odiceRhemensi  sequitur; 
Item  alia,  Omnipotens  Deus,  Trijiitasinseparabilis^ 
manibnsnosfrisopem  tuw  tienedictionis infunde^ut 
per  nostram  benedictionem  hoc  vnscutum  sanctifice- 
tur,  et  corpoHs  Chrisii  nonum  seputcrum  Spi7*itus 
sanrti  gratia  perficiatur.  i*er  bominum  nostrum. 

^34  S'?^.  Deinde  vadunt  ad  iocum  in  quo  reli- 
^une,  etc.  DescribitrituminferendarumReliquiarum 
D  m  templum.  Antiquum  est  Ecclesise  institutum,  ba- 
silicas  reiiquiarum  sanctarumillationeet  appositione 
dedicare,  quarum  pnesentia  ecclesia  sanctificatur. 
Sanctus  Ambrosius,  lib.  x,  epist.  85,  ad  Marcellinam 
sororem  :Nam  cumbasiiicamdeiiicassemymultitan' 
qtiam  uno  ore  interpeliare cceprrant.  dicentes :  Si  in 
nomana  banlica  dedices?respondi :  Fnriam.sitnnf^ty- 
rum  reliquins  invenero.  Sanctus  Paulinus,  epist.  i  l,ad 
Severum  :  Testis esf  autem  Dominus.quodsiveisrru- 
puium  sa':ri  cineHs  habuissemus  supraquam  nnbis  ad 
basiiiram,  quxprorimein  nomin^'  Dominiconsumma- 
bitur,  dedicandam  neressaHum  ernt,  misissemus  wnt- 
tativestrx.  Etpaulopost :  Invenimusquoddigneet  ad 
basiiircB  sayictificationem  vobtsetadcinerum  cumulan- 
dam  Benedictionem  mitteremus.particulum  deiigno 
c{«;tn(Fcy*2/eri5.  Etepist.sequenti:  Verum  hanc  quoque 
basiliculam  de  benedtotis  apostotorum  et  martyrum  re- 


i  Nuno  tpist.  S5,  olim  erai  19. 

kEit  modo  46  Ub.  iv,  olim.  lib,  ui|  ind.    12»  epist.  16, 


423 


)N  S.  GREGORII  LIBRUM  8ACRAMENT0RDM  NOTi£. 


424 


liqii\ts$an'i$  dnet*ibus  in  notnine  Chtisti  ianrtnrum 
Snifti.rnartyrutn  Martyrin,  et  (iotninorum  Dotnitii 
co wii/yv/?/y /////. SanctusCiregori II s,  •lib.  v,  e|jisl.  I4i>  : 
Basilirant  beatiSlefthnnt  utartyris,  quainfrnternitds 
vestra  incetntto  mserit  concrematam^  quam  etmm 
nuper  esse  instauraiani  cotnmetnorat,  facuUatetn 
eiiatn  triiiutmusdtnivandi  ,in  quatn  edatn  t  eliiuinrum 
sancluariaejnsdein  beatiStefihauimart  !/ris  roiumus 
coiiocari  Sanctus  GregoriusTuronensis,  lib.de  Gloria 
conlessoruni,  c.  iO:  Heifressiqueadbasiiifam^sanC' 
tas  ejus  reiifffiias  cumSainrnitnJuiianiquetnariy' 
rum.vpleiiam  ijcati  liiidiiexindesolemnilerradiatiti' 
bus reret^ crucihusque admovimus .  Ibi  euimagilurde 
oraloriidedicalione.TheopIiane.inJustinianoimpera- 
tore,lii>.xvi:Pos/jMwto  tnense^  facta  sunt,  enccenia 
apostolorum  aftua  Constantinoftoiinu  et  recondita 
sunt'/.Uftmu Andrete et Lucx apostolorum,  Et tratisiit 
Alenas  effiscffnis  cum sanctisniffocvoii  sedetisincar- 
rucnnurea  itiifjeratoria  lafAdibus  insitfniia,  tetiens 
tres  t hi'cas s/tticlorttm  af/ostoiorurn  in  genibus  suis, 
et  ita  ettaenia  ceiebravU. 

Ua  Sanrtus  (luudentius  episcopus  Brixicnsis, 
cuiii  haberel  multas  reliquids  sanc  orum,  el  inaxi- 
itie  sancloruin,  Qiiadraginla  martjrum  Ciesarea 
CaftpadociaL*  advectas,  ecclesiam  dedicavit,  quara 
ideo  concilium  sanctorum  appellarit  jussit,  ul  cla- 
ruin  estex  Iraclatu  ejiisdein  de  ccclesia^  Oedica- 
tione  Et  ita  staluilur  synodi  scptimee  can.  7  :  "Otoi 


xaddo^jv  vaov  xaOaiosiT^fu,  w?  raoaSt^TCX'»;  ra;  «xxaj:- 
(TioL77ixUt;  TTaoaooo-st;.  [d  est  :  (JufiBCunque  ergo  tem- 
pla  consecrata  sunt  absque  reliquiismartvrum,in  eis 
neri  statuiiiius  ivliquiarum  depositionem  cum  solitis 
oralionibus.  Qiii  vero  templum  sine  sanclis  reliquiis 
consecravit,  deponalur  tanquam  Iraditionum  eccle- 
siasticarum  Iransgressor.  ila'caulem  reliquiijpsolemni 
pompa  Iransrerebanturin  basilicam^ut  exloco  Theo- 
phanis  supra  citato  clarum  est,  et  ex  aclibus  sancti 
Virgilii  episcopi  Arelatensis,  in  Cliron.  sanctoruin 
Lirinensium. 

573.  Aufer a  nobis^  etc.  Non  exstat in Codice Rlie- 
mensi,  nec  in  Ordine  Homano.  Ilabetur  in  Codice 
Kodradi,  atque  etiamt^odice  Ratoldi,  in  quo  preemit- 
titur  litania. 

576.  x\tnbuiate,  ctc.  Ita  in  Cod.  Ratoldi,  quic  non 
exstant  inCodice  Hhemensi.Plurain  OrdineRomano 
reperire  est. 

lill.Cnm  crucibus  et  thuribuiis,  et  candeiabris, 
muitisquc  iuminartbus,eic.  Ita  in  CodiceRliemensi. 
In  Codice  Ratoldi  nuUa  inentio  luminarium  est  ;  in 
Ordine  Romano  nihil  de  thuribulis.  Similem  pompain 
in  inferendis  inbasilicam  recensconsecratam  sancto- 
rum  reliquiis  videmus  apud  sanctum  Gregorium  Tu- 
ronensem,  435  ^^^-  ^^  Cioria  confessorum,  cap. 
20  :  Regresstque  ad  basiiicatn.sanctas  ejusretiquias 
cum SaturniniJ uliatiiquetnartyrum,  vei  etiatnbeati 
lliidii,  exinde  8oiemnitet\  radMtitihus  cereis  crucy 
busque,  admovitntis.  Ibi  enim  agitur  deoratorii  dedi- 
catione. 

Notandum  hic  quod  non  solum  cerei,  sed  etiam 
cruces  raHiuntes  a|)pellantur.  Nam  olim  in  publicis 
Proressionibiis  ipsis  crucibus  cerei  accensi  impone- 
bantur,  utclarum  cstexeodem  sancto  Gregorio,lib. 
de  Gloria  confessorum,  cap.  79  :  Accensisque  sufter 
cruces  cereisatqueremferaiibus.  dant  vocesincanti' 
ci5,  circutneutit  urbettt  cntn  ric  w.Idqueex  institutione 
sancti  Joannis  (^hrjsostomi,  ut  testatur  Socrates, 
lib.  VI  Hist.  Eccl.,  cap.  8  :  'ErtvivoDvTo  yao  TrapVjrou 
oravoot  aoyuoot  ©ioovti;  ^^Ta  ix  twv  xijptvMv  Aa^Tra- 
Jojy.ld  ost  :  Cnices  enim  argentese  excogitatsR  sunt 
ab  eo  auibus  lurcrna'  cereae  imponebantur  ;  et  ita 
capiendus  est  Sozomcnus,  lib.  ym  Hist.  Eccl.,  cap. 
o  :  Kai  yap  ^ti  yLOii  Ttaupwj  apyvpa  vv^iM  Otto  xispoi^ 


A  r:u-jLnfit;  TrooijyovvTo  avTiv.  U  est,  siquidem  crucium 
argoiitfa  signa  sub  cereis  ardentibus  eos  pra?cede- 
bant.  Quare  non  satis  bene  expressit  inlerpres  cuin 
dixit  duntaxat  farihus  ardentibus^ei  Sozoiuenus  qui 
eamdeni  refert  historiam.  nihil  aliud  quaiii  Soerates 
inlelli^Ml. 

578.  tJotnum  tuatn,  D»:us,  etc.  In  Ordine  Romano 
et  in  Codice  Hhemcnsi  ha*c  deest  Oratio.  Iii  Codice 
Haloldi  ad  o^tium  novae  Erclesia;  h<£c  priPiniltun- 
tur :  Deus^qui  m  ointii  iocodottunatiotns  tuaededica- 
tor  assistis^  exaudi  ;io$,  quxsumus,  ut  inviolabilis 
hujus  Ecciestae fiermatieat  consecratio^  ut  beneficia 
tui  tnunetis,  quxsuftpiicat^  mer  a/ur.Itemalia  cuoi 
Antiphona:  Benedir,  DeuSj  dotnutn,  tabernacuium 
h'tc  ingredere,quaesumus,omtiif)otens/Jeu8  setnpiter' 
iie,  etc.  Hac  exfiieta  suscipiat  episcopus  reliquias  a 
presbyteroy  et  ponat  eas  in  aiturio  novo,  extenso  ve- 
lo^  etc. 
hl*).  Et  exienso  teloinlerc^ts  et  populum.OWmnA 

Q  cancellos  sacrarii  seu  chori,  in  quo  stabant  clerici, 
eratappensum  velum,  cujusmemiuit  sanctusDionj- 
sius  in  epistolaadDemophilum  :  Kat  TrpotovTc;  ayaOo- 
ti^fii^  i;rt  Ta  ijM  T'iv    Oeiwv    TrapaTrcTaTuaTuv.    Id    est  : 

Procedentesquc  beneyule  ad  ea  loca  qua?  sunt  extra 
vela  divina.  Ejusmodi  veli  memiuit  etiain  sanctus 
Joannes  Chrysoslomus.  serm.  3^  in  epist.  ad  E{>he- 
sios  :  "Otvt^  (Oio^jcrr,;,  Aof,^f*iUi'j   TravTS?  xotvjc,  otov  toi;; 

avcAxour/a  Ta  oLUL^^ifrjGv.,  etc.  Cum  audieris  Oreiiius 
communiter,  ct  veia  trahi  videris,  tunc  diduci  coe- 
lum  exstimas.  Quamvisliaud  i^morem,  au^^tdvpa  ali- 
quando  valvas  bifores.  ut  Ovidius  loquitur  (Lib,  ii 
A^e^a///o/;'^/i.),significare,tamen  pronomen  in-itiKt.hiLtJV. 
ita  interpretari  vctat. 

Confirmatur  interpretatio  nostra  ex  Evagrio,  lib. 
VI.  cap.  20,  et  Theophvlacto  Simocatta,  lib.  y,  cap. 
14,  iu  opistola  Cosroae  Pesarum  re^is  ad  sanctum 
Seigiummartyrem.inquarecensentur  dona  quterex 
illesancto  Sergio  inittii,  nemque  cruxei  thuribulum 
Q  aurea,  xat  au^t6ucov  Ovwtxov  xcxo7u;(;uryov  ^^ov^tft), 
Id  est.  et  Hunnicum  verum  ornatum  auro  ;  non  est 
enim  simlievero  fores  ad  ciaudendum  sacrarium  ab 
ipso  rege  fuisse  missas,  sed  potius  magni  pretii  ali- 
quod  velum. 

580.  /n  ioco  aitaris.  Reliquias  sanctorum  in  ipso 
altari  recondere  mos  est  antiquus,  de  qiio  sanctus 
Paulinus,  cpist.  12,  ad  Severum,  de  basilicde  Dedi- 
calione  :  Quorum  venerandus  cinis  si  sine  crucii 
cunsortio  subjiciatur  aitaribus,  hic  operios  tituius 
indicabit : 

Pignora  sanotoniin  di\ina»  gloria  monsur 
volat  apostolicis  odita  corporibus. 

Et  infra,  de  basilicao  Fundanae  Dedicatione  : 

Ecoo  sub  accensis  altaribus  essa  prioruin 
Rcgia  purpuffo  luarniore  crusta  togit. 

In  Codice  Ratoldi  legitur  In  coti f essinne  aliaris. \]hi 
confessio  locusest  altariscavatus  in  (juo  abepiscopo 
D  reliquioB  sanctorum  reconduntur.  Aliasquid  sit  con- 
fessio,  436  ^'i^<^  ^^  observationibus  nostris  ad  Con- 
cordiam  regularum,  cap.  66,  §  3i. 

In  eodem  Hatoldi  Codice  haec  sequuntur:  Et  fadat 
crucetn  ttitus  ex  christnate  in  quatuor  anguiis  ita 
dicendo:ln  notnine  Patris,et  FUii,et  Sfjiritus  sancti, 
Pax  tibi.  V^.  Et  cum  spiritu  tuo,  ut  in  Ordine  Ro- 
niano.  At  GrijRci  reliquias  sanctoruni  rccondentes, 
eas  sacro  perfundunt  chrismate,  ut  vidcre  est  ia 
eorum  Euchologio  :  'ETrt^sst  tovtoi;  (Xcc-jfavot;)  o 
tspev;  jxupov,  id  est,  infundit  ipsis  (reliquiis  unguen* 
tiim  sacerdos.  Prseterea  sequitur  in  eodein  Codice  : 
Et  ponai  tres  portiones  corporis  Domini  mtus,e$  tres 
de  incenso.  Recluduntur  tuncreiiquim,canentes  An- 
fiph.  Exultabuntsancti  in  gloria.  Psaim,  Laudate 
Dominum  dc  CGsIis.  An/i/^A.  Sub  altariDomiai  tedei 
accepistis.  Psaim,  Beati  immaculati  in  yia.  Qaod  an- 
temdicitar  hic  detribuaportionibus  corporisDomioi 


'  JVuncUb,  yjf  epidi.  45. 


425 


IN  S.  GREGORII  LIBliUM  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


426 


et  iDcensi,  in  conressione  simul  tum  reliqniissancto-  A 
rum  reponendis,  idem  habctur  in  utraque  dedica- 
tione  Ordinis  Roniani. 

Tandem  in  eodem  Codire  RatoIdih.Tc  sequuntur: 

El  tunc  nonnturtuhula^superqmnn  facift  cnwes  qua- 

tuftr  tx  oleo  et  suncto  ckrkmnte ;  et  destyunnlur  per 

quatuor  nngu  los  cum  ruU  ro ,  el  dirat  fwniifex  Oratio- 

nem  kanc :  thus.quiex  omnicoafUntione  snnctorum 

elc.  Aliter  in  Ordme  Rom.  sic  hubetur  :  Tuticponnt 

tnbulmn  superretiquias,  et  det  Oraiionem  hnnciOre- 

7nuSf  Deus.quiexotnnicoa/dfilione  snnctorum,  etc. 

bemde  Iniiat  Cfnn  vum  cntce,  finasnnlea  fuerntfiraepa' 

rataietp  siquam  tnniafuerit.farint  crucem  ftrsu- 

percuui  chriitmate dicendosicut  fniusiln nomine  Pa- 

tris.et  Fiiii,  et  Sfiirilus  saufti.  Amen.  Pax  tecum. 

».£'  cumSpintutuo.  El  miltatchrismaperquatuor 

cornuaaltaiiSjif)sasuprasciifdaverl>adiceHfioetcrU' 

cem  faciendo :  et  cantent  A  niiphonam  Corpora  san- 

ctorum  in pace sefmltasunt ,  et  vivent  nominaeorum 

inxtei'num,cunt (T/07'irt.Hii»cin  priiuaqaidem dejiica-  B 

tionis  descriptione  :  sed  in  secunda  paulo  aliter  in 

huDc  modiim :  Et accipiens  tiibuiamf  quae  superreli- 

qnins  ponidebet,  antea  confirmet  eam  sublus  cum 

ek'ismate,  dicendo :  In  nomine  l^atris,  et  Fitii,  et 

Spiritus  sancti.  Et ponat  tabuiamsuperreliquias.et, 

dirat  hanc  Oratifniem :  Oremus.  Deus  qui  ex  omni 

fiHintationesanctorum,  heinde  tiniat  eam  cum  calce^ 

ffn.v  anfc  fuerat  pr'-epa7^tita.  Ei  p')Siquam  fueril  linita 

fanat  cruf'''m  de^upercumchrismatedicendo,  ut  su- 

pra,et  fariat  crucem  simiiiter  cum  chrismaie  per 

qnatuor  angulos  altaris  desufier^  dicendo  ut  supra, 

5«l.  Cmw  Psalnio  Laudate  Dominum  in  cipLis,  etc. 

lo  Codice  Kheiiiotisi  hiBC  desunt  usque  ad  illa  Tcr- 

U  :  Inde  rerertatur  ftontifex  in  sacrarinm, 

:i82.  Pust  hiec.  vestiaturaitarcAn  Cod.Ratoldi  ad- 
dilur  Cum  aqua  benedicta  et  incenso,  Vestiturautem 
iltare  pallis  iiuostimis,  atque  etiam  palliis  sericis, 
ul  faclum  est  in  dedicatione  (empli  Hierosolymitani 
&Qb  (>)nslantino  Magno,  ut  scribit  Tlieodorelusjib.  i  q 
Hi5t.  cap.  31.  Kt  Apud  Synesium,  episl.  07,  intcr  ea 
qoii' ad  basilicam  necessariu  sunt  (iedicandam,  re- 
ceoseiur  xfltT«;r£7aTaa  uvttixov,  id  est,  velum  mysti- 
coin. 

5»3.  Cum  Antiphona.  Pro  hisin  Cod.  Ratoldi  ha- 
betur  :  Dicat  efdscopus  AntififionamOvniiscrunilein- 
pluin  coronis  aureis,  etc.  Antiph»  Zachiee,  fcslinans 
des(;ende,  etc.  Dumornantur  alttirid,  canantur  hcec^ 
H  ptmiifex  dicat  Orationem :  Descendat,  quaDsumus, 
Domine  Deus  noster,  Spirilus  sanclus  tuus  superhoc 
altare,  etc. 

b<4.  Herertatur  pontifex  insacrarium.  Horum  lo- 
colui-cinC^odice  Ratohlireperireesl:  Deinde  incipint 
cantor.intiphonam  Terribilis  est  locus  iste.  Deinde 
(iloria  in  excelsis  Deo.  C*dlecta  a£/i/t.s5am.Deusqui 
sacrandorum  tibi  auclorcsmunerum,  elc.  Lectioliori 
Apocalypsis  Joannisapostoii.  In  tiiebus  iliis,  vidi  ci- 
ritatom  sanctam  Jerusalem.  \\i.  Locus  iste  a  Deo 
factusest.  437  ^-  Deusqui  adstat  angclorum  cho-  j) 
ros.  .A//e/.  Adoral>o  ad  templum.  *  Sanctum  Lucam. 
In  ilio  teraporedixit  JosusDiscipulissuis  :  Noncstar- 
borbona.  Offert.  Domine  Deus  insimplicitale.  t.  Ma- 
jcslas.  t  Fecit  Salomon.  Sufter  obiata.  Omnipotens 
&empiterneDeus,aItarenominituodicaium.Pra»/*a//o 
Perque.ji  le  suppliciter  deprecamur  ut  altare  lioc.  Be- 
nedictto.  Benedicat  etcustodiat  vosomnipotensDeus. 
'iomumiue  hanc  sui  numinis  \lnms.  muneri':]  pr.e- 
seulia  diustrare,  etc.  Communin.  Domusmca  rloiiius 
Orationis  vorabitur.  Ad  Onnidenftum.  Ouuesumus, 
oniDipotens  Deus,  ut  in  hocloco,etc. /w//'^/'roce /<?//« 
adfmteset  consccret.  OinnipolenssempiterneDeus. 
br>c  baptisterium  coelesti  visilutione  (ledicotum  Spi- 
rilus  sancti  lui  iilustratione  sanctilica,  uL  quoscuu- 
jae  fons  istc  lavaturus  est.  trina  abiutione  purj;ati 
lodaljfenliamomniumdelictorum  tuo  muncre  ci)nse- 
quaulur.   Per.    item  alia  :.  Muitiplica,  Domiue,  Ue- 

*  id  est,  secundum  L-icam, 

P4TR0CH  LXXVlUt 


nedictionem  tuam,  et  Spiritus  tui  munere  fidem 
nostram  corrobora.  ut  (|ui  in  hxc  fluenta  descen- 
derint,  in  libro  vitse  ascribi  mereantur.  Per. 

H;ecconsccratio  baptisterii  seufontimn  baptisma- 
lium  est  breviuscuia.  fusiorcm  inOrdine  Romanore- 
quire.  Conserrationis  baptisterii  meminit  Sidonius, 
lib.  IV,  epist.  15:  Nam  baptisterium  quod  otimfabri' 
cabaminitScnbitis  posbCjam  consecrari.  I^aptisterium 
autem  est  ;edincium  prope  ecclesiam  in  quo  erat 
piscina  seu  fons.  sivenaluralissive  artificiosus,  bap- 
ti/andis  Christianis  idoneus.  Prudentius.  in  Periste- 
phano,  bapiisterium  describens,  inlocoubiquondam 
martjres  passi  fuerant : 

Eleclus  Cbristo  locus  ost,  ubi  corda  probala 
Provrhat  ud  coeluui  sanguinc,  purgolaqua. 

Fortunatus,  lib.  u,  carm.  f  2,  de  baptisterio  Mo- 
gunticB  sediOcato  : 

Ardua  sacrati  baptismatis  aula  coruscat. 
Qua  d(>lictu  AdiC  Christus  in  amuo  lavat. 

Paulinus,  epist.  12,  ad  Sevcrum,  de  ejus  baptiste- 
rio  : 

Div(is  opum  Christi,  paupt^r  sibi,  pulchra  Sevorus 
Culiuina  sacratis  fontibus  instituit. 

Ennodius,epigrammate  {i9,de  fontehaptisteriisan* 
cti  Stephani,  et  aqua  quxper  columnas  venit : 
En  sinc  nubc  pluit  Rub  tectjs  iiiibrc  sercno, 

Et  coeli  facics  puraniinistral  aquas. 
Prollua  mariiiormus  di^currunt  niarmora  sacrisi 

At(]ue  itoruin  rorein  parturit  eccc  lapis. 
Aridd  nam  liquidos  etlundit  p(>rgula  fontos. 

Kt  rursus  natis  unda  supcrna  venit. 
Sancta  per  iethuroos  eiiianat  lyiupha  rccessus. 

Eustorgi  vatis  ducta  ininisterio. 

Id  etiam  patet  concil.  Toletano  xviii,  can.  3  :  Licel 
initio  Quadragesimae  baptizandi  generaliterclauda' 
turmysterium,tamenfUlecciesiasticxconsuetudinis 
ordo  deposcit.necesseest  ut  est  ostia  baptisteriieodem 
die  pontificaiimanu  et  annulo  signatactaudafUur. 

^^.Ceiebreluribisotemnitur  Missa,  Juxtadecre- 
tum  Evaristi  papfc,  apud  Ivonem  3  p.,c.  3^:  Omnes 
basiiiciecum  Mtssasemf)erdebent  dedicari- Sicin  con- 
secratione  templi  Hierosol^mitani  sub  Constantino 
Magno,  quidam  episcopi  OuTtat^ovaipoe^xal  uuo-Tixaic 
ccpovpyiae^  t6  6s(ov  eAaTxovTo,  id  est  sacriGciis  in- 
cruentis  et  mysticisconsecrationibus  numendivinum 
placabant,  ut  scribit  Eusebius,  lib.  ivde  Vita  Con- 
stantini,  cap.  45.  Consule  epistolam  secundam  Vi- 
gilii  papai. 

438  ^^-  Totavero Hebdomade  Missxpubiicxtn 
eafiant.  Il3.'\n  Codice  RatoIdi,inquo  IiaBc  sequuntur  : 
Et  in  ipsis  octo  diebus  ibi  iuminaria  ante  altare,  aut  de 
cera,  aut  deoleo  debent  esse,  absque  tuminaribus  et  of- 
ficiis  nf)cturnisdiurnisffue,  in  prxdictisocto  diebus, 
ulto  modorepenatury  usquedum  octo  diescompiean* 
tur.  Ubi  lege  :  Nulio  modo  repeiualur ;  suppl.  ba- 
silica, 

E\  quibiis  notare  oportet  ad  celebriorem  dediea- 
tionis  solemnitatem,  olim  perocto  integros  diesde- 
dicationis  festum  lum  sacrisconcionibus,  tum  sacri- 
(iciis  incrucntis,  aliisque  divinis  officiis  fuisse  cele- 
bratum.  Quod  satis  innuunt  hiec  Apollinaris  verba, 
lib.  IX,  epist.  3 :  Cumin  Lugdunensis  ecciesix  dedi» 
cal  x  feM%  hcbdomadaiibuscfiltegfiruiKsacrosnnctO' 
rum  rogatu  exorareris  ut  f)erf)rfires.  Nam  festa  hcb- 
doinadalia  dcMicatse  ecclesiic  nihil  aliud  sunt  (juam 
quoddlaper  inlcgram  hebdomadcm  iuerecelcbrata. 

os7.  Inannirersaritdtidicatifniis  basi/iae,  Anni- 
versarius  dedicaiionisbasilicie  dii'S  ex  vctericoiisue- 
tudinc  celebratur  in  Ecclcsia  ;  de  qua  Felix  papalV, 
inepist.  apud  Burchardum.  lib.  ui,  cap.  58  :  Sidem" 
nitales  oero  dedicatiunum  ecciesinrum  et  sacerd  dum 
per  sin'julf)s  annos  soiemni'ersunf  ceiebrnndxJpso 
Domino  e.Temptadtinle,  qui  ad  ffstum  detiicalionis 
tcmi)iiomnihu- f  iciendftmdawif  rmam.cum retiquis 
popuiis  cei.biaiurus  vcnd.  Qnud  ctiam  palct  Sozo- 


t4 


427 


IN  S.  GREGORII  LIBttUM  SAGRAH&NTORtlM  NOtifi. 


416 


meuo,  lib.  n  llisl.  Eccl.,  cap.  25,  ubi  scribil  dedi- 
culionis  tcmpli  llierosolyinitani,  coudili  olim  a  Con- 
stnntino,  Mugno,  diein  anniversarium,  per  octodics 
quotannis  celebrari  solilum  :  >';  exstvov  oi  ir^Tiov 
TavT7;v  soorr.v  ^auTrou;  |xa'/.a  «yst  i;  Tfiiv  IgooTO/Ouwv 
'Exx\rt(Tioi,  etc,  id  est  :  Ouo  tempore  Ecclesia  llie- 
rosotjmitana  hoc  festum  quolannissplendide  ndmo- 
dum  celebrat,  adeout  eo  initiationessacrorumpera- 
gantur,  et  dies  octo  deinceps  conventus  fiat. 

Porro  his  ita  de  basilica^  dedicatione  notatis,  sub- 
jungendus  est  ordo  in  benedictione  signi,  hoc  eat 
noltie,  seu  campante,  qui  Exst  it  in  Codicibus  Hlie- 
mensi  etRatoldi  abbatis.  in  Codice  igitur  Uhemensi 
ita  habctur :  Adsiynum  EccLesim  benedicendujn, iienC' 
dic,  Domine,  hancaquam  Benedictione  coelesti,  etc, 
In  Cod,  Ratoldi :  Ad  sipnumEcclesix  benedicendim 
InpHmis  intingue  ter  tn  aqua,  et  laves  in  ea  gusebe- 
nedicenda  csl  his  verbis :  Bfnedic,  Domine,  hanc 
aquam  t)enedictione  cGeIesti,etc.,ut  in  Ordinc  Roma- 
no  :  Post haec  cantabis  Psalmos  sex,  id  esl:  LaudUy 
anima  mea,  Dominum  usque  adfinem  l^saiteni.  Inte- 
nm/are5e«w^/ea(7«<a(benedicta,videhcet,  utprfpcipi- 
turinCod.  Rheineusi),ct/yM  oleoet  sale;etdw  :  Deus, 
quipcrMoysen  le^iferumtubas  argenteasfieri  pr£e- 
cepisti,  etc,  ut  in  Ord.  Rom  Tunc  extergis  eum 
linteo,  etdicas  Ve7*s.\o\  Domini  super  aquas,  Deus 
majestatis  iutonuit,  Dominus  super  aquas  multas, 
usqueinfinem  Fsatmi.  Post  haec  tangis  eum  de  chris- 
mateseptemvicibus  furis,  intus  quaternis.  Oratio. 
Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  ante  arcam  fiiede- 
ris,  etc,  ut  in  Ordine  Hom.  (In  Codice  Rhemensi 
legitur  in  hunc  modum  :  Et  dicis  Antiphonam  cum 
capite.  Vox  Domini,  etc).  Tuncpones  incensum  in 
acerna  (lege,  acerrat  id  est,  tliuribulo) et  myrrham,et 
faciatfumum  intus  et  extra;et  cantes,  t.  Viderunt 
teaquie,  De\is,\iderunliesiq\itJPfUsqueadfinemPsal- 
mi.  Omnipotens  Dominator  Christe,  cui  (lcge  quo) 
secundum  assumptionem  carnis  dormiente  in  navi, 
etc,  ut  in  Ordine  Romano.  In  Codice  Rhemensi 
sic  habetur  :  Tuncimponisincensario,etihymiama' 
tayCt  myrrham^  eterigis  cloccam,  et  dicis  Antipho- 
nam,  Deus,  in  sancto  via  tua,  quis  Deus  magnus  si- 
cut  Deus  noster.  if.  Viderunt  aqua>,  Deus,  usque  ad 
finem  Psalmi,  et  dicis  Coliectam  OmnipotensDomi- 
nator  Cbriste,  etc  Et  ha^c  de  signi  Bencdictione. 

Clocca  autem  cuius  est  in  Codice  Hhemensi  men- 
tio,  signum  est,  nofa,  campana,  Gallice  cloche.  Ita 
docet  Otholonus,  lib-  ii  de  Vita  sancti  Bonifacii  epi- 
Bcopi  Moguntini : Iniereasignumecciesixquodvuigo 
appeliarisoiet  ^^Qglocca  {\e^e  riorca)  ahsque  hu- 
manomoiu  sonai  e  aepii.  Mentio  fit  in  epistola  Gut- 
berti  ad  sanctum  LuUium,  quse  89  est  inter  epistoJas 
ejusdem  sancti  Bonifacii  :  ht  cloccam,  quaietn  ad 
manurn  habuff  tux  paiernitatimittere  curavimus. 

588.  In  vigilia  apostotorum.  Sequitur  commune 
sanctorum,  utvocant,  in  cujus  initio  hapc  reperire 
est  in  Codice  Rhemensi :  Denuniiaiio  nataiis  unius 
marfyris.  Nuverit  vestradevoiio,  sanctissimifratres; 
quoii  beaii  martyris  iiiius  anniversariusdies  intrat 
quoddiaboii  tentationis exubera9it(iegequo  diaboii 
tentaiiones  exsuperans)  universitatis  Creatori  glo- 
riosa  passioneconJunctusest.Perpinralitatem(id  est, 
sisolemnitas  plurimorumsit  denuntianda),  quodle- 
ge  quo)  diaboii  tentamenta  vincentes  universitatis 
Creatorigioriosa  passione  conjuncii  sunt.  Ideoque 
DominumcoiiaudemuSy  qui  est  mirabilisin  sanctis 
suiSt  ut  quiiiiisvictorixcoronam  contuiit.nobiseo' 
rummerilis dciictorum induigentinm  iargiatur.  In 
iiio  igiiur  iocoj  vei  m  iila  viiia,  iiiaferia  hanceam- 
dcm  festiritatem  soiliciia  devotutne  ceiebremus. 

Ila^c  cstanliqun  formula  festi  alicujusannuntiandi 
antequam  Martyrologia  publice  in  hcclcsia  legeron- 
tur;cujus  lectionis  meutio  fit  in  additione  prima 

*  In  utroque  Theod.  Gemet.  et  Gal.  Bunt  MissfiB  in 
naiaXi  unius  aimioli,  Itemtnfiol,  piurimorumaposto^ 
iQrum,  idepque  de  communi.  Iq  Theod.  suot  MisBCQ 


A  Gapitularis  Ludovici  imperatoris,  tit.  09  :  Ut  ad  ca- 
piluium  primitus  Martyrologium  iegatw\et  dicatur 
versus,  drinde  retjuia^  aut  homilia  qusetibet  legntur; 
demde.  Tu  aulem,  Dmine,  dicalur.  Sed  vix  ante 
hujus  Ludovici  Pii  a  tatem,  lcctionem  Martjrologii 
in  usu  fuisse  rrcdiderim.  utpatetex  his  qua>  ex  Co- 
dice  Hbemensi.  qui  tempore  Caroli  Magni  scriptus 
est,  produxi:in  quo,  ut  obiter  id  notem,  «  nihil 
exstat  de  communi  apostolorum. 

589.  Marfyris  antecedit.  In  Codice  Rhemensi  lcgi- 
tur  :  Martyrts  confessor  antecedit.  Sed  t6,  cnnfcssor 
redundat. 

590.  Restaurantur.  In  codem  Codice  corrupte  le- 
gitur.  reslaurafor. 

591.  Pretiosa  passione  quam  prximus.  In  eodem 
Codlccmalc  legitur:  Pretiosa  pnssinneetsoiemnia. 
Sed  legendum  est,  ut  in  Codice  Rodradi,  Pretiosa 
passione  et  soiemnitate, 

592.  Votivos,   Id  est,  devotos   Papias  :  Votivus, 
B  derotus,  id  csl,  promptus  cst  alacris  ad  Dei  cultum. 

593.  Item  alta  prxfatio.  Hajc  tertia  Prajfatio  esl 
pro  martyre  pontiQce. 

o94.  In  vigdia  piuHmorum  martyrum.  Hajc  vigilia 
deest  in  Codice  Rhemensi.  Sed  el  alia  Missa  est  in 
natali  plurimorum  martyrum. 

595.  Igniantur,  In  est"  inflammentur. 

596.  Co///(e5so?'i5.Confessores  iilos  vocat  Kcclesia 
qui,  pietate  insignes,  virtutibus  etmiraculisillustres, 
sine  Martyrio  tranquilla  et  placida  morte  in  Christo 
quieverunt.  Sidonius,  lib  iv,  epist.  18  :  /iasiiicam 
sanctipontificis  confessorisque  Martini,  Perpetuus 
episcopusy  dignissimus  tantoprxdecessoresuccessor, 
multumprioriquaefuit  hactenus  capaciorem  novatnl. 
Et  infra  : 

Quie  confcssori  non  crat  opqua  suo. 

597.  Ut  posfquam  Virgo  de  Virgine  prodiit,  elc. 
Id  est,  postquam  Christus  virgo  deMariavirginepio- 
diil,  tum  Virginis  partu  victa  est  libido,  ut  pr»clare 

^  canit  Prudcntius  in  Psychomachia : 

440^'"*"^!"'^  et  intactGP  post  partum    Virginis  uHum 
Fas  tibi  jam  suporest. 

Et  infra : 

Nec  mea  post  Mariam  potis  es  confringere  jura. 

598.  Et  in  quofuitpeccandifaciiHaSyetc.E\eghm 
est  paronomasia. 

599.  Aiia  Missa.  Deesl  in  Codice  Rheraensi.  In 
Cod.  Hodradi  legitur :  Miss'i  in  nataii  vit^ginis  con- 
fessae.  IJbi  nota  confessam  appellari  sanctam  virgi- 
nem  quiie  non  sit  martyr,  qnemadmodumapiielian- 
tur  confessores  virisancti  nou  martyres.  Quod  tamen 
vocabulum  aliquando  sanctis  mulieribus  attributum 
fuisse  videmus  ;  nam  concilio  Toletano  quarto 
Editionis  Carsise,  sancta  Leocadia  confessor  appel- 
latur. 

600.  Vei  vidux.  Heec  verba  non  exstant  in  Editis. 
De  vidu»  professione,  et  vcstis  impositione  ab  epi- 

^  scopo,  hsec  habet  coocilium  arausicanum  primum, 
can.  27  :  Viduitatis  servandx  professionem  coram 
episcopo  in  secretario  habitam.  imposita  ab  episco- 
po  veste  vxduaii  indicandam,  etc 

601.  Benedictiovirginis.  Virgines  Deo  sacrare  an- 
tiquus  mos  est  Christianorum,  quem  ctiam  tangit 
Ammianus  Marcellinus,  licet  paganus,  lib.  xviii.sub 
finem ;  Inventas  tamen  atias  inrgines  Christiano  ri- 
tucuituidivinosacratas  cusfodire  intactas,et  reli- 
gioniservire.soiito  more,  nuiio  vetantc,  prxrepit. 

(j(yi.  Ab  opiscoffo  dirtmda.  Episcopi  est  virgiDes 
conscorare.  Sanctus  Hieronymus,  epist.  ad  Demc- 
triadem,  lib.  i:  Scioquodadimprecatwnempontifi^ 
Cisflammcum  virgmate  sanctum  nperuetil  caput.  Et 
epist.  83,  ad  Oceanum,  lib.  u  :  Beri  caiechumenut^ 

tum  de  vigilia,  tum  de  natali  unius  e^angelista^quaf 
Bequitur  Hissa  in  nat.  sanotomm  dootorttm. 


tN  S.  GR&GORII  LI6RUM  SACRAMENTORUM  NOTifi. 


430 


pmlifex  ivenpere  ineirco,  nune  in  altario  ;  du-  A  ginla  annos  atatis  emensas,  talibus  infulis  inoffenta 


mtor  histritmum,  nuuc  virgmum  consecrator,  Id 
patet  ex  concil.  Carlhagin.  ii. can.  3  :  Abuni- 
epiM*vpis  (lictum  est,  ut  chrisuuitts  conffclio,  et 
pjim  c^miecratio,  a  prcsbyteris  non  finnt.  Quod 
uando  faciant  presbyteri,  id  inronsullo  epi- 
facere  non  dehent,  ut  hal)€tur  in  concil.  Car- 
111,  can.  36  :  Ul  prestfyler,  inconsulto  epiuopo, 
et  non  consecret. 

Qux  fit  in  Epiphania.  Ita  in  li)*iitis,  in  Codice 
i^Dsi,  et  in  Ordine  Honiano.  Ita  etiam  statuitur 
ttola  Gt>lasii  pap:H  ad  episcopos  LncaniHi  :  De- 
\ioque  Deo  virginitms  nisi  aut  in  Epiphaniarum 
4  tn  A  tbis  paschaiibus,  aut  in  apostolorum  nata- 
mcru m  m  in im e  velamen  impon a nt . 

Vet  secunda  ferin  Paschx.  In  Ord.  Romano, 
albis  paschalibus.  ita  in  pijftfata  Gelasii  cpi- 
Apud  sanctum  Ambrosium,  in   ipsa  Resurre- 

JJominicap  solemnitate»  lib.  ad  Vi^ginem  lap 


meruerint  obsercatione  decorari. 

Nec  obstat  id  quod  slatuitsanctus  Basiiius,  epist. 
1,  ad  Amphilochium,  can.  18,  ut  virginum  ouokoyia, 
id  est,  professio  eicipialur  anno  ffitatis  iG/vel  17. 
Siquidem  susceptio  veli  a  professione  seuvoto  virgi- 
nitatis  distincta  est ;  nec  semper  eodem  temporeista 
agebantur,sed  aiiquando  diversis  temporibuSyUt  cla- 
rum  cst  ex  concilio  Caesarauguslano  siipra  citato,  in 
quo  votum  virgiuitatis  et  susceplio  veli  distinguun- 
tur.  Et  ex  epist.  1  sancti  Innocentii  papse  ad  Yictri- 
cium  Rothomagensem  episcopum,  cap.  12  et.13  : 
Item  quaB  Chiisto  spiritualiter  nupsenint,  et  velari  a 
saceraotemeruerunt,  si  postea  vel  publice  nupserint, 
vel  se  clanculo  corruperint,  non  eas  a^lmittendas  esse 
ad  agendam  poenitmtiam,  nisi  is  cuise  conjunxerant  de 
sxculo  decestterity  etc.  Hce  veroqux  nondum  sacrovela- 
mine  tectae,  tamen  in  proposito  virginilatis  semper  ma- 
nerepromiserint,  licet  velatx  nonstnt,  si  forte  nupse- 


fip.  Vy.Sone^recordatadieisanctpedominicae  Re-  B  ^^^^f  '"'  agenda  aliquanio  tempore  pcenitentia  est,  etc. 


ionis,  in  quo  divino  altari  le  obtulisti  velamiam. 

Aut  quundo  apostoloi^um  nataittia  cdebrantur. 
iecrotum  (loiasii  papa}  epistola  super  citata. 

Et  vestbnenta  niyra   forinsecus  gestant.   Ila^c 

ID  Ordine  Rnmano,  ot  in  Codice  Rhcmensi. 
irgines  Deo  sacrae  pulla  vesle  inducbantur. 
is   Hieronymus,   epist.  15,  iib.  i  de  Laudibus 

:  Et  tunicam  fusciorem,  quam  a  matre  impe- 
onpoterat,  inautn.  Kt  epistola  adGaudentium, 
;  Solent  qwdam  cum  futuram  virginem  spopon- 
^  pulia  tunica  eam  et  furvo  operire  pallio,  ut 
et  a  teneris  unguiculis  assuescat  hujus  generis 
ento. 

1  6'»7.  Quorumdam  bonorum.  Nempecastimo- 
ujus  excellentia  in  coelo  magis  perspecta  erit, 
jentia  satis  indicant. 

In  novo.  Ita  in  Codice  Rhemensi,  et  in  Ordine 
10.  In  Editis  legitur  in  hoc,  male. 


Proeler  velum  solebant  mitra  seu  mitrella  virgines 
ornare  caput,  quae  erat  ex  lana,  auro  purpuraque 
contexta,  ut  videre  est  apud  Optatum  Milevitanum, 
lib.  II  adversus  Parmenianum  :  Intereasupra  memo^ 
ratus  Felix,  inter  cnmina  sua  442  ^^  fucinora  ne- 
fanda,  ab  eo  comprehensam  pueliam,  cui  mitram  ipse 
imposuerat,  a  qua  paulo  ante  Pater  vocabatur,  nefarie 
incestare  minime  dubitavit.  liit  iib.  vi :  Idem  illud 
quam  stuUunij  quam  vanum,  quod  ad  voluntatem,  et 
quasi  ad  dignitatem  vestram  vocare  voluisti  :  ut  virgi- 
nes  Dei  agerent  pcenitentiam  discentes ;  tU  jamdudum 
professx  signavoluntatis  capitibus  postea^  vobisjuben- 
tibus,  immutarent;  ut  mitrellas  aureas  projicerent, 
alias  aceiperent.  £t  paulo  post :  Nec  ulta  sunt  prmce- 
pta  conjuncta,  vei  de  qua  lana  mitrella  fieret,  aut  de 
qua  purpurapingeretur ;  non  enim  in  panno  hoc  potest 
virginitasaajuvari.  Id^ue  faciebant  ad  sponsaram 
imitationem  ;  ut,  repudiatis  sseculi  viris,  se  Cnristo 
Qux  tibi  deootionem  stmm  offert.  Id  esi,  quse  G  nupsisse  indicarent,  utconstatex  eodem  Optato  ibi- 
^positum   et  firmam  tibi  perpetuo  serviendi      dem  :  Et  tamen  vtrginitaSt  si  tllcesa  sit,  sine  mitrella 

tula  esse jaotest .  Spiritaie  nubendi  hoc  genus  est;in 
nuptias  &pansi  ium  venerant  voluntate  et  professione 
sua,  et  ut  ssecularibus  nuptiis  se  renuntiasse  monstra' 
rent. 

Aliam  causam  profert  sanctus  Isidorus,  lib.  ii  de 
Offic.  eccL,  cap.  17,  ubi  etvelum  a  mitradistinguit : 
Quseritur  cur  feminae  virgines  in  Benedictione  veien^ 
tur,  quarumhxccausa  est.  Ingradibus  enim  velofficiis 
ecclesicuticis  feminx  nuiiatenus  prxscribuntur.  Nam 
nequi  permtttitur  eis  ioqui  in  ecclesia,  vei  docere  ;  sed 
neque  tingere  vei  offerre  aliquid  viriiis  muneris,  aut 
sacerdotaiis  of/icii  sortem  sibi  vindicare,  Ideoque  hoc 
tantum,  quia  virgo  est,  et  carnem  suam  sanctificare 
proposuit,  idcirco  venia  fit  iili,  ut  in  ecciesia  notabilis 
vei  insignisintroeat,et  honorem  sancti/icatieorporis  in 
libertnte  capitisostendat,  atque  mitram  quasi  coronam 
virginaiis  giorix  praeferat  in  vertice.  Quaj  omniafere 


sLtem  ofifert. 

Votum.  Id  est,  desiderium  et  voluntatem. 

In  jejunio  cibus.  Spiritalis  videiicet,  quo 
lascatur,  dum  caro  jejunal.  Nam  devotis  vir- 
i  olim  fuere  : 


arae  teiiuesque  epulije,  et  mens  sobria  semper, 

Prudentius  de  illis  scribens,  lib.    ii  contra 

ichum. 

Quatenus  centesimi  fructus,  etc.    Ita  Pruden- 

>.  citato,  de  Virginibus  «gens : 

:  decies  deni  rediguntur  in  horroa  fructus. 

iperius  annotnta. 

Ad  ancilUis  Uei  veiandas.  Olim  virgines  Deo 
olemni  ritu  velabanlur.  Pruster  locos  supra 
,  id  etiam  videre  est  apud  sanclum  Ilieronj- 
lib.  I,  epist.  48, ad  Sabinianuni :  Post  apostolt 


istiicam,  in  qua  Christo  flammeolo  consecrala  D  sumpta  sunt  ex  Tertulliano,  lib.  de  velandis  Virgini- 
^     ■  •'       ■  •  bus,  et  male  apud  sanctum  Isidorumlegitur  confifi- 

gere,  pro  tingere. 

Devirginum  mitra  illum  ejusdem  Isidori,  lib.  xix 
Originum,  cap.  31,  iDtelligendum  est:  Alttra  est  pi- 
ieum  phrygium  cnput  protegens,  qunie  est  ornamcntum 
capitis  devotarum,  IJbi  devoljp  sunt  virgines  Deo 
dicatse  et  consecralas  quemadmodum  in  concilio 
Tolelano  i,  can.  \ij:  Devotani  peccantem  nanrecipien- 
dnm  in  Ecciesiamt  nxsipeccare  desierit.  ICtcan.  19  : 
Episcopi,  sive  presbyteri,  sive  diaconi  fiiia^  si  dnvota 
fuerii.  et  peccaoerit,  et  maritum  duxerit,  etc.  Unde 
virgo  devota  et  virginitas  devola  Ausonio  dicitur,  in 
Parentalibus,  epist.  7  : 


^rudentium  lib.  citato  : 

.  ot  virginibus  pulcherrima  pr<Tmia  nostris, 
udor,  et  sunclo  teclus  velaminc  vullus. 

m  fiebat  post  diuturnam  virginitatis  proba- 
eo  (juodin  ejusmodi  velationc  propria  qua;- 
it  virginis  consecratio,  et  strictissima  cum 
sponso  coujunctio.  Ouocirca  oliin  virgines 
inum  setatis  suae  quadragesiinum  non  vela- 
.  utstatuitur  in  conciiio  .\gathensi.  can.  10: 
wniales,  quaiibet  vita  earmn  et  mores  probati 
U  annum  (ftatis  suse quadfagesimnm  non  veien- 
in  concilio  Csesaraugustano,  can.  8:  Item 
estnon  veinndas  esse  virgines,  quss  se  Deo  vove- 
«I  XL  annorum  probaia  (Ptale.  Et  in  Novella 
.ni :  Sancimus  filias  quns  pater  materve,  a  sae- 
^nnistione  translatas,  Christian,^  fidei  servare 
a  cmtintMta  virginitate  ceusuennt,  non  ante 
h^nortUo  vetamine  conMcrare,  nuam  ^uadra- 


iEmilia  Hilaria  luatortcra  virgo  devola, 
Feminei  sexus  oiiiuiii  tibi  seuipcr,  ct  inde 
Crevit  dovoUe  virgiuitatis  aui.jr. 

Quia  vero  mitra  appeilatur  piieum  phrygium^  inde 
faclucQ  est  uk  tnitra,  scu  liara  Uoiuaui  poatilicit 


431 


IN  S.  GREGORn  LIBRUM  SACRAMENTORtlM  NOTifi. 


43« 


appellatasit  friginm,  vcl  potiusp/tr^(72//in.  juxta  cor-  A 
rectiorem  orlliogrnphiani.  Sugerius  abbas  sancti 
Dionysii,  in  Vita  Ludovici  Grossi  Franconiin  regis 
agens  de  Alexandro  papasccundo:  Quwque  Turouis 
apud  sanctum  Martinum,  ut  mos  est  liomants,  /ri 
aium  (erenSj  Lxiure  Jerusalcm  celebrnsset.  (Jbiinale 
Icgitur /Wyttum.  Kt  infra  agcns  dc  Callixto  II  papa, 
ubi  descnbitur  ejusmodi  phry^ium  :  Ibique  more  Ro- 
mano  seipsos  prxjHirantes  midlo  et  mirabili  ornatu, 
eircumdantes  capiti  ejus  fugium  (leg.  frigium)  orna^ 
mentum  tmpertale  inslar  yalcv  circulo  aurvo  circum' 
cinctum  imponunt . 

Tandeni  virginum  crlnos  spnrsi  ct  soluti  erant 
instnr  sponsarum,  ut  manircstum  cst  cx  codcm  Op- 
lalo,  lib.  VI :  Spiritali  Sponso  soloerant  crinem,  jam 
cwlestes  celcbraverunt  nuptias.  Kt  infrn  :  Ijtvenistis 
igitur  hujusmodi  virgines  quxjam  spiritaliter  nupse- 
rant,  quasi  secundas  coegistis  ad  nuptias,  ul  crines  ite- 
rum  soloerenl  im]>erastis.  iNam  schismatici  cathohcas 
virginos  ad  suos  partes  raptas  vel  allcctas,  pa^nitrn-  B 
tia  priusimposita,  itcrum  consccrabant.  Ex  hoc  Op- 
tati  loco  manirestum  est  ohm  virgincs  non  fuissc 
tonsaSj  quod  ctiam  confirmaturex  sancto  Ambrosio, 
cap.  8.  lib.  ad  Virginem  lapsam  :  Amputentur  rrines 
quipvr  vanam  ytoriamoccasionem  luxurix  fjriestitvrunt, 
ibi  enim  injnngit  virgini  lapsnR  prpnitentiam  arturse 
443  ^'^'  peccato  crinium  tonsionem.  juxta  priscuin 
morem,  quem  etiam  observare  est  cx  lib.  viOplati, 
quod  signujn  est  eam  ante  iapsam  intonsam  tuisse  ; 
et  ex  sancto  Hieronymo,  epist.  ad  Sabinianum^  ubi 
refert  de  quadam  viVgine  Romic  profcssa,  qua»  cum 
Bethlehera  vcnisset  utmorem  gentis  sorvaret,  tonsa 
est,  crinemque  amatori  Sabiniano  dedit.  Et  cx  con- 
cilio  Gangrensi,  can.  17  :  Et  rtq  yj^j^ixw  Jt«  ti^v 
votii^oiLivinv  aoaiiTtv  aTrgxsiotTO  ra;  xoua^,  etc.  ovaOsua 
l(7T<u.  td  cst :  Si  qua  mulicr  propter  eam  qua>  existi 
matur  exercitatio^  id  estobvitam  monachicam  ton- 
dcat  comam,  elc,  excommunicetur. 

At  contrarius  usus  fuit  in  partibus  /Kgypti  et  Sy-  G 
rio!;  siquidem  illic  oliin  sanctimoniaies  scu  virgines 
seu  viduHB  tondebaDtur,  ut  docct  sanctus  Hicrony- 
mus,  epist.  citata :  Moris  est  ^'Egypti  et  Syri,v  mo- 
nasteriis^ut  tam  viryoquamvidua^qux  se  Deo  vove- 
rint  et  Steculo  renuntiantes,  omnes  delicias  srcculi  con- 
eulcarint,  crinem  monasteriorum  matri  o/ferant  dese- 
candum,  Hcfcrtaue  causam,  nc  pediculis  oppri- 
mantur^quia  balnea  non  adeunt,  nccolcounguntur. 
Quod  hodie  apud  nos  obscrvatur,  etiain  apud  Grm- 
cos,  ut  scribit  Thcodorus  Balsamonin  canonemcita- 
tum. 

614.  Oratio  ad  abbatem  faciendum.  Ritum  ordi- 
nandi  tum  abbatis,  tum  abbatissus  quiere  in  Ordine 
Romano. 

(j \ij.  Hebdomadu  secunda.  Scciuitur  Ordo  hebdo- 
madaruiu  perannum  a  Pentccoste  usque  ad  .Advcn- 
tum  Oomini.  In  Editis  legitur  :  Dominica  2,  3,  4,  et 
sic  deinceps. 

61().  Post  tempora  feliciter  dilatata.  Id  cst,  post  vi-  ^ 
tain  longam  fclicitcr  ductam. 

617.  tt  solum  sine  peccati  macnla  sarerdotem.  Juxta 
illud  Apostoli  ad  Hebra^os  vii :  Tnlis  enim  decebat  ut 
nobis  esset  pontilex  sanctus  innocens,  impollutus,  se- 
gregatus  a  peccatoribus,  ctc. 

618.  Cujus  est  totum  quodestoptimum.  T6  optimum 
hoc  loco  bonum  sigiiiticnt,  estque  phrasis  Gneca, 
supcrlativum  pro  positivo.  Elenim  omnc  bonum,  ia 
quocunquc  gradu  et  ditrorentiaconsiderctur,  Dei  est, 
et  a  Dco  fst.  Undc  Jacol»ii.  juxta  tcxtum  Gnrcuin, 
omnc  datum  bonum,  ct  omnc  donum  pcrfectum  de- 
sursuin  cst :  Ilao-a  «^oti;  vyaO^,  xat  Trav  owoTCua  rs/Jtov 
avoiOiv  fiirt,  id  cst,  in  vorsionc  communi.  omnc  da- 
tuinoptiiiium.proprositivo,utliabeturintextu(ira?co. 
Et  optiine  sanctus  Jacobus  dntum  bonum.  et  datuin 

Eerfectum,  id  cst  oplimum,  Deo  attribuit.  Quiaomne 
oDum,  qualocnnque  sit,  Deicst,  et  aDeo  est.  Unde 
Marcas  PJiilosophus  iiupcralor  diccrc  solebat  Tra^roe 


avwOsv,  id  est,  omnia  desursum,   ut  refert  Dio  Pru- 

SlfUS. 

610.  Tibi  Litare.  Litare  ost  sacrificare  hoc  loco  a 
XtTvj.  id  est,  Oratio,  ut  docot  Fostus. 

6:20.  Sanxisti.  [loc  cst,  sanctificasti.  Sancirc  ali- 
quando  est  sancliricarc.  Tertullianus,  libro  de  Rc- 
surrectione  carnis  :  Anima  non  lacatione.  sed  respon- 
sione  sancitur,  Et  lib.  de  jejunio.  ex  Jocle  :  Joet  ex- 
clamavit:  Sancite  jejunium.  Nam  sucrificia  vcttTis 
legis,  suamdignitatcm  ct  sanctilatem  emcndicantab 
eucharistioo  novo'  legis  sacridcio,  ut  ligura  a  suo 
prolotvno. 

641.  iJt  quod  sinyuli  obtuUruDt.  Ita  loquitur,  qiiia 
fKloIcs  in  Missaruni  solomuiis  comniunicaturibinguli 
panom  cl  vinum  iu  suain  conmiiinioncm  ofTorobant. 
qua  dc  ro  iiifra. 

6i;2.  Spxritum  coyitandi  quae  recta  sunt.  Hocte 
Spiriluni  cogitandi  ({u  e  rccta  sunt  petit  Ecclosia, 
quia  nulla  ost  sino  iJoi  auxilio  in  hominc  bona  cogi- 
tatio.  444  J^'^^^  i''^'^  Puuli  il  Cor.  iii  :  Aoh  quod 
suflicientes  simus  coyitarv  uliquid  a  nobts,  qnnsi  ex 
nobis,  sed  suffirientia  noslra  ex  Deo  vst.  Ubi  in  his 
vcrbis.  non  quody  est  anuslrophe,  \^ro quodnon.yixm 
reddit  causam  cur  tiduoiam  dcboamus  habiM-e  per 
Ciiristum  f.d  heuiii,  co  ({uod  non  siinus  sufficiontcs 
cogitarc  aliquid  rocti  vcl  sancli,  vid(»Iicot  a  nobis. 
quasi  ex  noins.  Ita  dofitutur  in  conrilio  Aran^icano 
II.  ean.  7  :  Si  quis  pvr  nafuras  rigorem  bnnum  nliquid 
quod  ad  snlutem  pvrtinet  ritie  xtvrnte  cogitare.  ut 
e.rpedit,  aut  eligere,  sive  snlutari,  id  est  evanueticx, 
pnedicationi  consentire  jmse  af/infiat,  absque  iltustra- 
tioneet  insidrationv  Spiritus  sanrti,  qui  dat  omnibus 
suacitatvm  i«  consvntiendo,  et  credendo  veritati,  hxre- 
tiro  spirilu  fallitur. 

6'i'S.  Pertinere  Id  cst,  pcrlingere. 

6*24.  Subripientium.  Pro  ro  subrepentium,  qiiod 
passim  occurrit  in  vetoribus  (^odicihus  manuscriptis. 

Ojri.  Opus  nostne  iiedemptionis  exvrcetur.  Tum 
quoad  reprtescntationcm.  quia  sacriflcium  altaris  in- 
crucntumcstremeniorativum  sacrificii  cruenti,  quod 
in  ara  crucis  consummatum  est  ;  tuni  quoad  applica- 
tioncm,  quia  pcr  altaris  sacrilicium  nobis  applicatur 
passionis  (^hristi  mcritum. 

626.  Et  terroie  cogas.  Non  quod  Deus  per  terrorem 
inforat  vini  voluntati,  tollatque  liheri  usum  arbitrii ; 
sed  juxta  vulgarcm  loqucndi  modum  luec  dicuntur. 
ut  cum  ininitando  alicui  dicimus :  Nisi  id  sponte  fe- 
ceris,  invitus  facies. 

627.  Et  factum  est  visibile  qund  latebat.  Nerope 
mundus.  r]ui  cum  in  divinis  ideis  lateret,  a  Deo  crea- 
tus,  visibilis  factusest. 

6:28.  Erclvsiam  tuam  inter  adversa  crescere Iribuisti. 
Id  tot  Martvriorum  experientia  patct,  tcstaturque 
sanctus  Justinus  martyr,  in  dialogo  cuin  TryphoDe 
Jud<RO,  ul>i  Kcclc^iam  pulchrc  viti  comparat,*ex  qua 
si  quiscxcidat  fruticanles  surculos,  iit  alios  virideset 
fructiferos  palmitesprofcrat  efflcict.  Tcrtullianusad 
Scapiilam  :  Nec  tamen  dvfirxet  hsec  sectaf  quam  tu 
magis  xdificari  srins  cum  C4rdi  videtur.  V.i  sanclus 
Nilus,  homil.  2  de  Christi  Asconsione  •  Tar^^s  'Exx/.?- 
(TioL^  xarsxoTTTSTO  TfJ.rrJLKTa,  xal  i  rij^  Trtorcca;  uo^ov 
iKioi^oj  xaoTTO;  xat  avOo;  auaoavTOv  iftpt.  \d  est, 
Ecclesia'  palmites  succidebantur,  ct  fructus  fidei 
magis  progressus  est,  et  florem  iininarcessibilem 
ferebat. 

6:29.  Et  quisvobistribuitsupplicandi  affeetum.  Sup- 
plicandi  atTcctusaheo  tribuitur,  quia  sine  Ueiffratia 
1)00  supplicare  potest  nemo.  Quo  spectat  illuacon- 
cilii  Arausicani  ii.  can.  3  :  Si  quts  ad  inrocationcm 
humanam  yrfltiatn  Dei  posse  confeiTi,  non  autem  i^ 
sam  gratiam  facere  ut  invocetur  a  nobis,  contradtcU 
Isnige  prophetae,  vfl  Afiostolo  idem  dicenli:  Inrentus 
sum  a  non  quiervntibus  me^  palam  apparui  hit  qui  Mi 
non  interrogabant. 

630.  Munere.  id  est,  gratia. 

631 .  Nostris  iemibus,  Id  est,  nostris  opinioniboi 
pleruroque  fallacibu9  et  erroneis. 


J 
i 


j 

4 


433 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUH  NOTiG. 


494 


632.  Ut  non  tiMter  $en»u*  in  nohi»,  elc.   Id  esl,  ut  A  elfxix  hoe  loco  jejmium  qmdragegimale  eonttitittum 


non  ducaiuur  noslris  cupidilatihus,  sed  ccnleslis 
gnitife  opcratione.  In  nubis,  id  cs(  nos,  phrasis  He- 
hraica. 

ti33.  Ut  quodimmeritia  conlulisli,  cic,  Id  est,  ut 
honaui  vuluntateai  tibi  scrviendi,  quani  nobis  con- 
tulisti  pcr  tuain  gratiam,  ad  alTectum  redigas. 

«3i.  Meritorum.  Id  est,  pcccatoruin.  Vide  supra 
11]  r.anonis  Mi^Sii^  oxpositione. 

445  ^^^-  ^'''''"''^-  Idcst.  administramuSjOpera- 
mur. 

t)3G.  Imlemnes.  Id  cst,  nulli  dainnationi  ob  aliqiiod 
criinen  aut  reatuin  obnoxii,  bujusce  mundi  adver^is 
p:itien(or  propler  Deum  toleratis. 

(»*57 .  Per  hujus  sarrifkcii  vcneranda  c.ommercia.  naic 
melapborice  dii!tasunt.  Klsensiis  e>t :  per  sacrificia, 
vel  pro  sacriliciis  qu;fl  iJoo  offerimus,  veluti  mutuo 
quodam  eommerci<».  ilia^  nossumina^suir  divinitatis 
parlicipes  farit. 

t>38.  Ei  pnpsentins  co}'})oralis  mynteriis  7wn  deserat^ 


est,  ut  anle  diem  Natalis  Dominijejunio  et  abstinentia 
nos  castiifemus. 

In  Kaiendnrio  quod  pr/pfigitur  Sacramontario  Ra- 
toldi  abtmtis  44i5^^'^i' ^"^^"'^^^^^^^^^risnotatur 
Quadrngesima  anteNataloOomini.Snnctus  Cutbertus 
Lindisfarnonsis  opiscopus  quadrnginta  antc  Natale 
Domini  dies  jejunare  solebat,  ut  scribit  Beda  in  ejus 
Vita.  cap.  4i. 

Enmdem  etinm  jojunii  consuetudincm  observant 
flrjeci,  iit  manifcstum  est  ox  Oeorgio  Codino,  libro 
de  Officiis  palalii  Constantinopolitani,  ubi  agens  de 
cseremoniis  mcnsjp  imporntoriio  inNatali  Dominisic 
scribit  :  Kai  Trofrfv  i-jyjiv  sn  riiq  TjOaTri^K;?  iiU  z6  ttjv 
TST7'/oaxoT7;cv    TraosA&stv,    '•'•97^*^*  *^^   xosO^ayov    /a^Etv, 

Aoeu^avet  aoTov  xal  aivTo^j.  Id  ost  :  Kt  facta  Oratione 
ad  mensam,  quia,  prattoritn  Quadragosima,  princi- 
pium  temnorisquo  eduntur  cnrnes  advenit,  accipit 
panem  et  missum.  Adcujus  distinctionom  ab  eodera 
Codino  infra  Quadragosimn  pa.schalis  appellatur  a.yia, 

id 


etc.  H;cc  duo  verba,  deserat  etrf//w/w/i/,  videnturhoc  *>  Quadragesima.  Quod   tamen  jejunium  quadragesi- 

malo  ante  Nntalem  Domini  nonestapudririocosadeo 
antiquum.  Nonerat  eniin  lomporeconniliiTrullcnsis, 
imo  necThoodori  Halsamonisffitale,  qui  floruitanno 
Domini  1191.  Ita  enim  scribit  ad  can.  52  prsefati 
COncilii :  lintJiii($i7ai  ouv  xai  arro  tov  TraoovTOc  xovovo;, 
OTt  xvotoi;  ata  io^Tt  rsTTaoa/ov^ijusoo;,  etc.  Id  est  : 
Nota  autem  e.r  hoc  canone  quod  vroprie  est  nna  Qua' 
draijesima.  Sienim  aliaesset,  ciutum  fuisaet  nn  in  illa 
fieret  sacrum  mijsterium  per  perfectum  sacrificium,sed 
per  prtvmnctificata .  quenuidnwdum  quoque  c-autum  est  ne 
fiat  in  maqn i pasch(p quadragesima.  Ilsec  ille, qu<e  sane 
nonscrlpsisset,  si  tum  Natalis  DominiQuadragesima 
apud  Gra;cos  in  usu  fuisset. 

Alitcrolim  monachi  in  Gallia.  Siquidem  in  con- 
cilio  TuroDcnsi.  celebrato  anno  567,  sub  Chariberto 
rcge,  decernitur  ut  monachi.  juxta  antiqua  statuta, 
de  Decemhri  usque  ad  Natale  Domini  nnmi  die  jejU' 


loco  suini  pro  deslituat,  privot. 

iVMK  Heq.    Ben.   Id   cst,    require   Benedictioncm, 
Dempe  in  Hebdomade  pnocedeiite. 

GIO.  HtMdomnda  v  ante  Xatale  Domini,  ita  in  Kx- 
cusis.  In  Codirc  Hheinensi  Imbcntur  etinm  quinque 
Dominicfe  scu  habdoniad:!' do  Advontu  Domini  eo- 
lieui  numerandi  ordino,  de  quibus  h«ec  habet  Ama- 
larius  lib.  iii  do  Oriic.  ec<losinst.,  cap.  40,  de 
•Advcntu:  In  nntiquis  lihris  .Mtssaliani,  ei  Leciinnn- 
riorum,  reffcritur  scriptnm  :  Ifehdomada  quinta  anle 
yatalem  Domini.  Totidnn  enini  lcciiones  hahcntur  in 
lertionarii),  et  totidem  Eramp  lia  a  temport^  memorato 
per  dies  Dominicos  usque  ad  yalivitalem  Domini.  In 
i^dicibus  Hodradi  ot  Hatoldi,  et  apud  Pamelium 
sont  «  quatuor  duntaxat  llebdomada;  ot  Dominicie 
decodeiii  Adventu  Domini.  conver.so  numerandi  or- 
dioe:ita   ut  ea  qute  remotior  esl   a  Nalnli    Domini 


priiiia  Dominica,  scu  hcbdomada.    appelotur,  quar>  p  nent.  Romani  olim   exordium  Adventus  a  Dominica 


vero  proxiiiia  est  dicalur  quarta.    Kt   lierno  Augien- 

sis,  cap.   4  libri   do  quibusdam  robus   ad    Missam 

spectanlibus.  scribit  hanc  esso   Dominiri   Advontus 

rationom  in  firegorianis  Codicibus  :  quod  tainon  vix 

mihi  persuadere   possnm,   cum   Kditi   ox  Vaticano, 

Rbetnensis,  et  sancti  Kligii  Codices,   qiii    riregorinni 

suot,  roclament.  In   Mi>sis  .4iiibrosianis  apud   Pa- 

melium   sex  videre  cst  Dominicas  de   Adventu   l^o- 

iniDi,quiaibi  Dominicaprima  Advcntus  proximese- 

quitur  festuni  sanctiMurtini.Quod  eliamtcstaturHa- 

dulphus  Tiingronsis,  propositione    1(>   Ambrosianus 

.\dreutus  hnhet  sex  seplimanas,  et    incipit  Dominica 

pfkit  Marlini.  Hoc  officium  inslitutum  est  pro  revc- 

reotia  Natalis  Domini,  quemadmodum  et  jojunium, 

quod  varium  fuit  pro  diversitate  temporum  ct  loco- 

ruin.  Sanctus  Perpetuus,  Turonensis  episcopus,  in- 

tercfptera  jojunia  pornnni  curriculum    instituit  :  A 

ifpotitione  (lomni  Mnrtini  usque  yatale  Domim  ttr- 


post  festum  sanct.T  CathariuH;  virginis  ducebant,  ut 
tostatur  Hadulphus  Tungrensis,  proposiliono  16  : 
Adrentm  Domini  amd  Hnvianos  incipit  Dominica 
prima  postcrasiinum  Catharinx.  Quod  etiam  de  jeju- 
nio  intcliigondum  cst.  Nam  paulo  post  subjungit  : 
Apud  Homanos  etiam  in  Adrentu  Domini jpjunium  of/i' 
tur.  Sodhoc  Advontus  spatium  non  adeo  antiquum 
est  apud  Homnnos,  cum  festum  sanctoi  (^atharina} 
non  reperialur  in  antiquis  Sacramentariis,  ut  ncc 
hodiornum,  quod  constat  tribus  hebdomadibusinte- 
grisotaliquot  diobus  soquentis,  quodque  proinde  fru- 
stra  quidnm  putnnt  ita  fuisse  institutnm  a  sancto 
Pctro.  Huiconim  scntenti>p  adversantur  antiquiora 
Sacramentaria  supra  citata,  in  quibus  Adventus  Do- 
mini  est  quinque  Dominicarum. 

Nec  audicndus  est  quidam  rcccntior,  qui  ut  probet 
antiquitalem  Adventus  Pomini,  hunc  producit  lo- 
cum  sancti   Joannis  Chrvsostomi.  ex  homil.  3   in 


iMifi  septimann  jejunia,  ut  referl  sancius  Grogorius  rj  Epist.  ad  Kphcsios  :  Si  inqrueret,    inquit,  solemnis 
Turonensis,  lib.  ix  Hist.  in   concilio  Matisconcnsi  i,       Epiphnnix  ffies^addo 


celebrato  sub  (runtranno  rcge,  anno  581,   can.  9 

Statuiiur,  uta  ferin  sancti  Alartiui  ad  Nntnle  Domini 

lefunda,  quarta  et  sexla  Sahbati  jejunetur.  lib.  vi  Ca- 

pital.  regum  Caroli  ct  Ludovici,  tit.    (83,  statuitur 

jejuniuni  quadraginta  dierum  ante  Natalc  Domini  : 

ilnare  admoneant  sacerdotes  utjeju7iia  tria  leqitima  in 

uno  nqnntur^  id  est  qundrnninta  diesante  Nativitatem 

Domini,  etquatfraf/inta  ante  pascha  ;uhi  decitnasanni 

mlrimuSf   et   /km<  Pentecosten  auaffraijinta  dies.    De 

eodein  jcjunio  acit  Rabanus,   lib.   n  de  Institutionc 

cl«»ricorum  cap.  z'l  :  Hac  ergo  aiicloritnle  dioina* Scrip- 

turoe  Ecclenia  nvirem  ob'fnuit,  et  unicersnle  jejuntum 

kne  oh*errntionecelehrat .  Quod  tamen  jejunium  incipiens 

a  nono  mense  in  decimum  e.vtenfiitur,  id  est  usque  ad 

Saiaiem.  Cangrua  itaque  dispositione  a  magistris  Ec- 

'  In  ▼•!.  Sacram.  Oallio,  mA  tantummodo  tres. 


etiam  si  tempus  Adventus  Do- 
minisacri,  nedum,  Epiphanix,  et  Quafjfragesimx.  Sed 
ista  nihil  efficiunt,  ncc  sensum  auctoris  asscqiiuntur, 
utcon-stabit  ex  tcxtu  GrflRco  :  ^Vv  e;rtTr^,  ^ijo-iv,  6 
Ti§;  ayta;  TSTiaoaxoTT);;  xatpo;,  oto;  av  f,  Tt?,  utri/ti 
Twv  uuo"Ti:otwv  av  iTTtTTjj  Twv  ETTta/avi^uv  iiuioa.  Ka^TOt 
xatp6;o'j  to JTO  TrpoTOfyov*  oO  yap^ETrta/ovta,  oOos  TJTO-apa. 
xoTri)  TTOtft  aHiou;  tov  TrpoTtsvat,  aA).a  'fvyri^?  ii).txpi- 
vita  xat  xa^apoTY;?.  Idest:  Si  advcncrit,  inquit,tcmpus 
Quadragosimjo,  qualiscunqucquispiam  fuerit,  mjrste- 
rioruni  (it  parliceps.  Si  advonorit  di«»s  Kpi|diania\ 
Atqui  hoc  in  tempore  accedendi  minime  situin  et^t. 
Non  Kpiphania.  non  Q)uadragcsima  dignos  faciunt 
quiacccdant.  IIoc  in  loco  invehiturin  illos  qiii  raro 
Eucharistiam  siimebant,  dicebantqueseeam  in  Epi- 
phaniaetQuadragesimasampturos ;  quibusrespondet 


438 


IN  S.  GREGORH  UBRUH  SACRAMENTORUM  NOTiC 


438 


hoclntemporegooaccedituradsacrammensamsitum  A 
non  csse  cumejusmodihominesqualesruerint  sivein 
Epiphania,  sive  in  Ouadragesima,ad  communionem 
accedere  solcant,  ct  p]piphaniam,ctQuadragi!simam 
non  facere  dignos,  sedsincerilatemet  purilatem  ani- 
mce.  Estergoiiicdialogismusinterdesidemquimoram 
trahit  in  sumcnda  Eucliaristia,  et  sanclum  Joannem 
Chrjsostomum.  Pigerenim  ait  :  si  vencrit  tempus 
Quadragesima;.  447  adsacrnin  mcnsam  acecdam, 
videlicet  ;  respondet  sanctus  Doctor,  qualis  quis- 
que  tum  fuerit,  fil  mysteriorum  particeps.  Dicit  pi- 
ger,  in  Epiphania  ;  subaudi,  accedam  ad  communio- 
nem  respomJet  sanctus  Doctor,  hoc  in  tempore  ac- 
cedendi  minime  positum  est  ;  nam  Epiphania  et 
Quadragcsima  non  dignos  faciunt,  etc. 

641.  Excita,  Dominey  potentiam  tmm^  etc.  In  Go- 
diceBhcmensi  adjicitur  altera  :  Conscientias  nostras, 
quafsumu.%,OMnipoten$  Deus,  quolidie  purifica,  etc, 
ut  in  Missali  Homano. 

642.  Primi  adventusmysterium^  etc.  In  Codice  Rhe- 
mensi  esl  alia  Praefaiio  :  Qui  nos  tanquam  nutri- 
mentis  instruet  parvulorum,  dispensatis  mentis  et  eor- 
poris  alimentif^  etc. 

643 .  Cui  proprium  ac  singulare  quod  honus  es.  Per 
essentiam  vidolicet.  In  Coilice  Ratoldi  abbatis  est 
prnpfatio  superioris  Missae. 

644.  Constet  esse  perfectum.  In  eodem  Codice  pro 
his  verbis  lcgUur,  proficiatur,  Corrupte.  Sed  legen- 
dum  esi  perficiatur, 

645.  Quod  vatum  oraculis  fuit  ante  mromissum.  1n 
Codice  Rhemensi  legi tur :  ()uorf  per  Verbi  DeiEvan- 
gelium  promisisti. 

646.  Percipiant  dignitatem  adoptionis,  etc.  In  eo- 
dem  Codice  aliter  legitur,  in  hunc  modnm :  Et  habeat 
plenitudo  adoptionis  quod  pertulit  testificatio  veritatis, 
Et  in  eodem  Codice  sequuntur  alisc  trcs  Missa',  qua> 
desunt  in  Excusis,  etin  Codicibusnostrismss. 

647.  Qui  tuo  inenarrabili  munere  praestitisti,  etc. 
In  Cod.  Ratoidi  est  alia  Prxfalio  :  Cui  proprium  est,  C  suo  ;  si  vero  iiionariius,  cum  pallio  monachico  :  et 


B 


657.  Oraiiones  ad  completorium.  Neque  istfle  repe- 
riuntur  in  aliis  (^odicibus  nostrismss. 

G58.  Oraliones  matutinales.  Pauciores  sunt  in  Co- 
dicc  Rodradi,  nulla)  in  Codicibus  Rhemensi  et  Ra- 
toldi  abhatis. 

659.  Ad  matutinns  luresrente  die,  Istie  'Orationes 
desidorantur  in  aliis  Codicibus  nostris  mss.  ut  et 
scuuens  Orntio  ud  piiiuam. 

oGO.  Ad  clericum  faciendum.  Mos  est  vetustus  Ec- 
clesia^  Homana?,  ut  olericalis  dignitas  per  comaE;  ton- 
suramtribuatur.  Unde  Arator,epist.  adParthenium: 

Namque  ogoRoiiianas  caulis  permistus  amonnis 
Ecclcsiu?,  touso  verticc,  factus  ovis. 

Idqueante  ullam  ordinum  suscoptionem,  ut  clarum 

est  ex  Vila  sancti  Germani   Antissiodorensis  epis- 

copi,  auclorc  Constantio  presbvtero  :  Glomerata  se- 

eum  turba  clericorum  atque  nobiltum,  injiciens  manus 

apprehendit  Germanuw,  et,  inrocato  nomine   D(>mivi, 

avsariem  ejus  c-apiti  detrahens^  habitu  religionis^  re- 

jectissaruhribus  ornamcntis,  cum  promotionis   lionore 

induit.   VA   sancti   Patrocli  abbatis,  auctore   sancto 

Gregorio  Turonensi :  Abitt  ad  Arcadium   Bituriga» 

urbis  episcopum,  petiitnui'  sibi  comam  capitis   tondf*ri 

accirique  in  ordinem  clrriconim  :  quod  episropus,  Do- 

mino  tolente.  sine  mora  complevit ;  nec  multo  jnyst  pri- 

mus  diaconatus  officium  sumens.  Unde   in  lestamento 

sancti  KhoiiiiLrii  dicitur  :  Etsi  quis  inordinecleircalia 

presbytero  usque  ad  tonsum,  otc.   Aliter  GnBci  ;  nain 

apud  oos  in  Icctoris  ordinatione,  qui  gradus   modo 

ex  minoribus  solus  ordinibus  apud  eosdein  confer- 

tur,  tonsuraclericalis  datur.  ul  vidcre  est  in  eorum 

Euchologio  in  lcctoris  ordinatione  :  ITooToyo^wo?  7« 

\\pyitoii  6  TOTO-JTo;,  ei  tisif  xotucxo;  i^zi.  uitk  iuazi^i^j, 

II  03  uovayTo;,  aiTa  uovotov,  xat  Tyooeyt^grai  TotTOv  Tiqv 

xi^aAi^v  Traoi  tov  'Ao/tsoiw;,  xyt  xslpiTat    Trao'    aOrov 

TTauposniWj;,  Asy6vTo;.'etc.  Id  est  :  talis  adducitur  ad 

pontificem,  siquidem  sscularis  ost,  cuni  vestimento 


et  singulare^  quod  bonus  es,  etc,  ut  supra.  Item  m 
Codice  Rbemensi :  Cui  proprium  est  veniam  deiirtis 
impendei'e,  etc,  ut  in  Ordine  Missse  Ambrosiana;, 
Dominica  4  Adventus. 

647.  Antiqux  Virginis.  Idest,  Eva^.  quiaparadisus 
terrenus  omni  libidmis  contagione  caruit,  ut  vulgo 
theologi  docent. 

649.  Deus  cujus  adventus,  etc  In  Codice  Ratoldi 
deest  vocabulum,  Deus, 

650.  Alia  ad  Missam.  In  Codice  Rhemensi  legitur 
Post  Benedietiones,  id  est  post  canticum  Benedicite 
omnia  opera  Domini. 

651.  Dominica  prima  anle  Nat.  Dom.  In  Codicibus 
Rhcmensis,  Rodradi,  et  Ratoldi  legitur,  *  Dominiea 
vacat. 

652.  Orationes  de  Adventu.  In  Cod.  Rhem:  pau- 
ciores  quam  hic  reperiuntur.  Non  exstant  in  ^  Codi- 
cibus  Rod.  et  Ratoldi. 


ter  signatur  in  cnpite  a  pontiflce,  et  tondetur  ah  eo 
in  modum  crucis,  dicente.  etc.  In  patet  etiam  ex 
Vita  sanoli  Kuthvmii  al)batis  (Apud  Sur.,  28  Ja- 
nuar.)  :  Cum  eum  ba}*tizasset,  et  pilos,  qui  ex  Ugt 
tondentur  putriSy  totondi^set,  in  gradum  lectorum 
eu7n  cooptat. 

Mos  tamon  illc  non  videtur  universalis.  quia  in 
septima  synodo,  oan.  1 5,  videmus  pueros  per  ton- 
suram  in  clerum  alleotos  fuisse,  qui  tamen  lectorcs 
non  erantpermanuumimpositionemab  episcopoor- 
dinati,  etsi  do  suggostu  publice  in  ecclesia  legerent, 
quod  vetat  synodus,  statuens  ne  deinceps  ejusmodi 
clcrici  in  ecclesia  legere  pnesumant,  nisi  prius  lec* 
tores  ab  episcopo  fuerintlnstituti. 

Tonsurw  ecclesiasticee  auctor  fuit  sanctus  Petrus, 
apostolorum  Princeps,  ut  testatur  sanctus  Gregorias 
Turonensis,  lib.  i  de  miraculis,  cnp.  28:  P^trui 
apostolus  ad  humilitatem  docendam  eaput  desuper  ton' 


J>53.  Orationes  pro  peccatis.  Plures  sunt  in  Codice  D  deri  instituil,  idque  ad  inslarcoronaespinese  Doniini 
.j_-j:         u_i-_:  .  „j  :-  /-- i:-:u„_  wii  :  -a      uostri,  ut  docct  Hcda,  lib.  v    Hist.  Augl.,  cap.   2i; 

quam  corona)  formam  improhans  quidam  recentior, 
et  locum  BedfB  miserc  distorquens,  eo  devenit  at 
scriberet  tempore  sancti  Isidori  :  Duas  clerico$  ha- 
buisse  tonsuras,  alleram  in  summo  verticef  alteram  m- 

ierius  circum  tempora  ;  illaque  tiaram  sacei'dotalem, 
ac  vero  44*9  ^'^ifi^*^^  diadetnasignifirariy  idqueauc- 
toritate  ipsiussancti  Isidori,  et  apertissimc  quidem, 
ut  loquitnr  Sed  illius  halliioinationem  ipsa  sancti 
Isidoii  voiha.  lib.  n  de  Officiis  Eccl.,  cap.  2,  aper- 
tissime  demonstrant  :  Qiu>d  vero,  detonso  capitetu- 
perius.  inferius  circuli  corona  relinquitnr.  saeerdotium 
regnumque Ec^ietiae in  eisexistimofigurari.  Tiara  enim 
apud  veteres  constituebatur  in  captte  meerdotis,  hac 


Rodradi  presbjrlcri  ;  sed  in  Codicibus  Rliemensi  et 
Ratoldi  abbatis  nullas  reperire  est. 

654.  Orationes  quolidianiF.  Non  exstantin  Codicibus 
Rhemensi  et  RatoIdi.PIuressunt  in  Codice  Rodradi. 
Kxislimo  has  Orationes  olim  dictas  fuisse  in  feriis 
communibus. 

655.  Orationes  vespertinales.  In  Codice  Rodradi 
legitur :  Orationes  matutina/es,  sen  vespertinales.  In 
quo,etsi  multo  plures  sint  quam  hic,  448  nullata- 
men  harum  quatuorexstat,  etqueeibihabentur  a  suo 
titulo  dissident.  In  Codicibus  Rhemensi  et  Ratoldi 
nullaisunt. 

656.  Orationes  ad  crueem.  Desiderantur  in  aliis 
Codicibus  nostris  mss. 

"  In  nostris  Mss.  ita  legitur. 
^  In  Theod.  et  Gemet.   multffi  sunt  Orationes  de 
Adventu  a  yulgatis  plerumque  discrepantes.  Verum 


ab  istis  manuscriptorum  Codicum  difTereatiis 
tandis  abstineudum  duximus. 


anoo- 


437 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORDH  NOTiE. 


438 


f 


ex  bysso  eonfecta  rotnnda  erat,  quasi  spha^ra  media  ; 
et  hoc  niffnificotMr  in  parte  capitia  tonsa.  Corona  nntnn 
latitvuio  est  aurei  circuli,  qnx  reqnm  cnpeta  cinffit. 
Ubi,  aiuabo,  hic  tonsura  duplcx  ?  IJiiica  s«no  csl,  ca- 
pitis  supcrius  vidclicct  detonsi  quo  tiara  cx|H'imitnr, 
non  summi  apicis,  nt  hoilie  fit,  at  vero  inferior  cir- 
culus  capilloruin  coronam  si^'niticat. 

Hjpc  esl  sane  antiqua  coroiia  sancti  Pelri  et  prisco- 
rum  clericorum  reforens  coronain  Christi  s[uneain, 
quam  etiam  viilcre  est  in  conrilio  Tolelano  iv,  cnn. 
v)  :  Omnes  clerici  vet  lectores  sicut  iecito'  et  miicprdo- 
/<•■<,  detoHSO  suferius  capite  toto,  infcrins  xolnni  ciirnli 
curonntn  reiinquant.  Non  sicut  hucusqni'  tn  (i(illici(p 
partihus  farere  lectores  videntur,  qui,  prolixis.  ut  Inici, 
c^mis,  in  solo  enpitis  apice  modicum  circulum  ton- 
dent,  etc.  Quse  verba  nihil  aliuil  soiiant  quain  sancti 
Isidori  dicto,  quse  sane  ciHrn  siint  ac  mnnifesla,  ne- 
que  a  Bedae  sententiie  dissident.  qui  unicaiii  ngnoscit 
in  clcricis  tonsuram,  non  duplicem.  Consulc  obser- 
Tationes  nostras  ad  Concordiam  legularum,  cap. 
61  j  10. 

6^51.  Orationeset  preces,  super  pfenilentinn  confiten- 
tem,  elc.  Hiii  Oraliones  non  sunt  in  loco  sibi  dcbito, 
qoi  est  feria  quarta  Qninquagesimsp,  in  capite jejunii, 
ut  jn  <:od  Itod.  et  Hat  et  inOrd.  Rom.  Undein  Cod. 
Rod.  recte  additur  :  Feria  4  in  Quinqunijesima,  In 
qaa  dicebantur  hujiismodi  Orationes  super  eum  qui 
peccata  sua  confessus  esspt,  ut  videre  est  in  Ord. 
Rrtm.  et  in  CodiceRatoldi.  ex  quo  lianc  assumcndne 
posnitenli»^  rationcni  proferam  :  Feria  ^  caputjpju- 
%i%.  Incipitordo  ad  dandam  p(enitentiam.  Psul.  Domi- 
ne,  ne  in  furore  luo,  bisjyer  totum.  hxaudi,  Dominc, 
supplicum  preces,  et  conntcntium  tibi  parce  pccca- 
lis,  etc.  Inde  dicit  alium  Psabnum  :  Bencdic,  anima 
mea,  Doinino,  ii^i/wf,  renovabilur  ut  aquiltt»  juvenlus 
iM.  Oratio.  Adsil,  quoesumus,  Domine,  huic  famulo 
tuo  inspiratiogratiie  salutaris.  Pfatm.  Miscrcrc  mei, 
Deus,  usque,  redde  mihi  laditiam.  Oratio  Prcevenlat 
hunc  fnmulum  tuum,  etc.  PsaL  Qiiid  gloriaris  in  ma- 
litia,  u$que,  videbunt  Justi.  Orenius.  Adeslo,  Domi- 
ne.  supplicationibus  nostris  ;  m^c  sit  ab  hoc  fnmulo 
luo  clctnentise  tuw  longinqua  miscrntio,  elc.  Psafm. 
Deas  in  nomine  tuo.  totum,  Oremus.  Doinine,  Deus 
ooster,  elc.  Deinde  Oratio  Patcr  noster,  et  \ers, 
Miserere  mei,  Domine,  quoniam  infirmus  sum.  Kt 
•Dima  mea  turbata  est  valde.  Convcrterc,  Domine, 
eteripe  animam  mcam.  Dominc,  vidc  humilitatcm 
meamet  laborem.  lllustra  faciem  tunm  siiper  servum 
tuam.  Salvum  fac  servum  luum.  Milte  ei,  Domine, 
aaxiiium  de  sancto.  Domine,  exnudi.  Oi'emus.  Da, 
qujpsamus,  Domine,  huic  famulotuocontinuampur- 
gationis  sua?  observantiam,  etc.  Alia  Oratio.  Deus 
cujus  indulgentia  nemo  non  indiget,  etc.  Modo  sur- 
9«ndi  sunt.  Benedictio  cineris .  Deus,  qui  non  mortem, 
sedpoenitentiam  desiderns  peccatorum,  frngilitntem 
coDditionis  bumana^  benignissime  respice.  etc.  Atia. 
Omnipotens  sempiternc  Deus.  parce  metiientibus, 
propitiare  supplicihiis,  et  mittere  di^neris  sanctum 
•Dgelum  tauin  decoelis,  (jui  f  t)enedicat  et  \  sancli- 
ficet  cineres  istos,  elc.  Htc  mittit  cineres  super  capita 
wrwm  cum  aqua  henedicta,  et  expellentur  extra  ec^le^ 
«ffw.  Ineip.  Resp.  In  sudore.  Et  prosterncnt  se  ante 
ostium.  Psalm.  Inclina,  Domine.  Oratio  Precor,  Do- 
minejclementispet  misericordice  tu.oi  Majestatcm,  etc. 
Et  postmodum  eant  in  circuitu  ecclesiae  cantando  An- 
tipohnam. 

In  Codicc  Rhemensi  hrpc  habentur  eadem  feria  : 

Be  agentibuni  puhlicampwnitentiam  feria  't  mane  in  ca- 

pde  Quadratjesimo'.  Et  cooperis  eum  cilicio,  oras  pro 

(0.  et  indudis  usaue  ad  ctenam   Domini.  Qiii  eodem 

iie  in  gremio  ^50  pro*sentatus  Ecclesice^  et  prostralo 

fo  omni  corpore  tn  terram  ;  et  dat  Orationem  pontifex 

super  enm  ad  reconciliandum  in  quinta  feria,  Civna 

DmniHi,  Orationes  ct  preces  super  pivnitvnteiny  sub* 

audi  confitentem  peccata  sua.  De  hac  pcenitenti&e, 

aflsuioplione.  feria4,  in  capilejejunii,  agiturin  Oon- 

dlio  Meldensi,  eap.  76,  ubi  prescribitur  ut  neaio 


A  comiliim,  aut  quisquam  ex  judiciaria  potestate,  pla- 
citiim  aut  innlluin  tcnere  pra>sumnt  :  Post  quartam 
ferinnK  qHtV  cnput  jejunii  nominatur,  in  qwi  omnespai' 
nitentes  manuiim  iini:osftionpin,  nd  racondum  snfum 
pivnitentiiv,  et  dirinis  Ojficiis,  iieripinnt.  Idom  videre 
est  npud  Ihirrhnrduiii,  lib.  xix,  cnp.  12  :  Preshyteri 
adinonere  fiebent  plehrin  suhjfctain,  nt  omnis  qui  se 
scntit  inortifero  peccati  vulnrri'S(iuci'itum,  feria  \ante 
IJuadnijesiinnin  cnin  onnii  festinntiune  rccurrnt  nd 
viri/initricem  mntrein  iCrclesinm  :  uhi  qiiod  male.  com- 
misit,  cuin  oinni  hninilitntp  et  runlrttione  cordis,  sim- 
plici  er  cimfissus,  susvipiaf  mnedia  pirnitpntixser.un" 
duin  inoiluiii  ramni  cis  auclot  itatihiis  priefirum.  Quas 
<fui(ieiii  cilnnlur  ox  divo  Augustino,  sed  falso.  iNam 
ista  nihil  inin>is  qunni  Augustinuiii  snpiunt.  tum 
propter  stylum,  tuiii  quia  lcmporc  snncti  Aiigustini, 
noii  cxspectaln  linc  feria  4,  oiiini  tcmpore  pOMiilcn- 
tin  orTerebalur.  In  Ordinc  noinanocndem  feria  4ha- 
beturctiam  ordoaddandam  pcrnitcntiuin.  In  Codice 

B  ms.  monasteriisancti  Hcini^Mi  cxstat  :  Ordoadpimi- 
tenliam  dandain,  sicut  sancti  Patres  constituerunt.  In- 
cipilque  ab  interrogationibus  circa  fidein  :  Credis  in 
Patrein,  Filium,  et  Spirituin  sanctuin,  clc,  ut  apud. 
Burchardum  lib.  xix,  cap.  4. 

Quod  autcm  suprn,  in  Codice  Haloldi  scriptum 
est,  cineres  iinmitti  in  caj)ita  pa?nilentium,  eosque 
aqiia  bencdicta  lustrari,  id  flt  ex  nntimio  more  qui 
habctur  in  concilio  Agathensi,  npud  Hnrchnrdum, 
lib.  XIX,  cnp.  20,  ctlvonem,  part.  xv  decreti.cap.  43  : 
Tunc  surgens  ab  Oratione,  ju.rta  quod  canones  jnbent, 
matius  eisitnf)onat ;  aqmm  henedictam  super  eos  sitar^ 
gat ;  cinerem  prius  tnittat,  deinde  cilicio  capita  eorum 
cooperial.  Et  vidctur  apud  Optalum  Milcvitanum, 
lib.  VI  adversus  Pnrmcnianum,  ubi,  agons  de  schi- 
smaticis  qui  Virgines  Catholicas  p(i>nitentinin  susci- 
perc  cogebnnt  :  Cutn  conserratas  Dro  aspetsistis  m- 
mundis  cineribus,  crities  jussistis  ctiatn  aqua  falsa  per- 
fundi.  Ktsi   eniin  schismntici  cssoiit,  taiiion  quoad 

Q  ritus  sacros  ab  Kcclesia  non  dissidebniit.  Idem  patet 
de  cincre  ex  Tertulliauo,  lib.  de  P»rnitentia  :  In 
asperitudine  sacci  ct  horrore  cineris  ;  sancto  Isidoro, 
lib.  11  de  Offic.  eccl.,  cap.  H)  :  (jinere  autein  asper- 
guntury  ut  sint  memores  quia  cinis  et  pulris  sunt.  Kt 
Codicc  Tiliano  :  Deinde  mitlenitus  est  cinissuper  ca- 
put  pienitetUis,  dic.endo  :  Meinento  hoino  qnia  pulcis 
es,  et  in  pulverem  reverteris.  Kx  quo  inanavit  rilus 
iniponendi  cincros  capitilnis  Chrislinnornni  in  feria  i. 
in  cnpile  jejunii,  rlicendo  :  menvnto  hnmo,  etc,  qui 
utinain  cuiii  vera  cordis  contritione  suscipprcntur. 
In  Cod.  Bhein.  supra  laudnlo  pa»nilentcs  cilicio 
induuntur,  quod  est  pipnitentiiim  vcstis.  Idcm  videre 
est  in  loco  citato  concilii  Agalhcn.sis  :  Deinde  ctHcio 
capita  eorutn  cooperial.  Kl  apud  sanctum  Kligium, 
serm  8  :  Cur  ergo  in  sinistra  jtartc  erclesix  fxisiti 
estis?  Non  sine  causa  usus  Ecrlesips  hoc  obtinuit :  ve- 
rutn  quia  Dominus  in  judicio  ovcs,  hoc  est  jn^tos  a 
dextris,  ha*dos  vero,  id  est,  percalores,  a  sinistris  po- 

f\  net.  Ha*di  enim  significaiit  peccatores.  Unde  et  cilicia, 
quae  sunt  indumenta  pienitrntiutn,  et  pilis  hvdoruin  et 
caprarutn  /iunt. 

Tandem  pamitcnles  cnpillos  et  barbnin  proniilte- 
bant,  ut  liquot  ex  cnpite  supra  cilnlo  sancli  Isidori  : 
Ui  vero  qui  pcenitetitiatn  aifimt,  proimie  capilios  el 
barbain  nutriunt.  Kx  Ordorieo  Vilali,  lib.  vm  llist. 
eccl.,  olitn  pomitetites,  et  capti,  et  prregrini,  intonsi 
erant.  Ilinc  capicnda  sunt  hsec  vcrba  l'(PnitcntiaIis 
ms.  sancti  (]olumbani  abbatis  Luxoviensis  :  Pivni- 
tcntes  fratres,  quamvis  oftera  difficilia  ct  sordida  effi- 
ciantf  non  tavent  caftita  tmi  in  !)ie  Doininiro,  id 
est,  octavo.  Sir  autem.tiisi  in  quintodcciino  aut  certe 
propter  fluentium  capillorum  incrementum. 

Id  autcm  fiobnt  juxta  consuetudinem  priscorum 
Homanorum.  4^1  ^"^  '"  luctu  crines  et  barl)nin 
promittobant.  .\liam  causnm  orofcrt  sanctus  Isido- 
rus.  capite  supra  citato,  quia  lioc  signo  peccatorum 
multitudo  notatur.  Contrarium  tamcn  ritutn  videmus 
in  conciiio  Agathensi,  sub  Alarico  rege,  can.  15 :  PcS" 


&39 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


440 


nitentex  tpmpore  quo  ptpnitentiampetuntj  impoiitionem 
munuum  et  ciUcium  supevcnput  a  taceniote^  mut  uhi- 
que  ronstitutum  est,  consequantur.  Si  autem  cowas 
non  deposuerint ,  aut  vestimenta  non  mutaverint,  ahji- 
ciantur.  Scd  hspc  facile  conriliari  possunl.  Namqua> 
scripta  sunt  ab  TsiHoro,  (iOlumbano  et  Onlcrico, 
juxta  communein  Ecclesia^  consuetudinem  scripta 
sunt ;  al  quiiMn  concilio  A(?atbensi  decreta  sunt,  ca 
Gotborumfrralia,  in  quorum  repionecelebratum  est, 
constituta  luere.  Siquidem  illi  ex  more  gcntisad  de- 
corem  et  majestatem  promissis  gaudebant  ciinibus, 
et  in  prolixa  cfFsarie  triumpbabant,  et  exsultabant, 
ut  clarum  est  ex  Sidonio,  lib.  i,  episl.  2,  cum  Tbeo- 
dorici  Gotborum  in  Gallia  regis  formam  ct  habitura 
describit  :  Sicut  mos  gentis  est,  crinium  superjacen- 
tium  flagellis  operiunlur,  Ex  Glaudiano,  lib.  dc  bcllo 
Getico: 

Crinigcri  sedcrc  patrcs.  pollita  Getaruin 
Curia.... 

Et  Jornandc  libro  de  rebus  Gotbicis  :  Reliquam  vero 
genlem  capillatos  dic£re.  Quod  nomen  Gothi  pro  ma- 
gnosuscipientes,  adhuc  in  suui  cautionihus  reminiscun' 
tur.  Cum  igitur  essct  e  re  pccnitcntium  ut,  omni 
cultu  et  decore  corporis  posito,  in  sordibus  jacerent, 
statutum  est  a  concilio  ut  comam  ct  omncm  cri- 
nium  ornatum  a  se  amandarcnt. 
Tandem  in  eodem  Codice  Ratoldi  climinantur  ec- 
clcsia  pcpnitentes,  canentibus  clericis  responsorium 
In  sudore  vultus  tui,  juxta  consuetudinem  antiquam, 
qu<T  apparet  in  concilio  citato  apud  pnpfatos  aucto- 
res  Rurcbardum  ct  Ivonem  :  Et  cum  gemiiu  et  crehris 
suspiriis  eis  denuntiet  (fuodsicut  Adam  projectus  est 
de  ParadisOy  ita  et  inst  ah  ecclesia  pro  peccatis  ahji- 
cian tur.  Post  h sec  ju heat  m in istris  ut  reos  ext ra  ja nms 
ecclesia*  expellant.  Clerus  ve.ro  prosequatur  eos  cum 
Besponso7'io  In  sudorc  vultus  tui  vesceris  pane  tuo. 
Arcentur  impii  et  scelerati  ecclesia,  templo,  sacris, 
ctcommuni  hominum  societate,  juxta  priscum  Ec- 
clesiaemorem,  qui  etiam  fuit  antiquorum  gentilium 
multisin  nationibus  communis.ut  Grflpcorum  qncm- 
admodum  videtur  apud  Euripidem  in  Ilercule  fu- 
rente,  actu  5 : 

OjTt  iuai^  fCkat^ 

0)j6a((  evotxetv  o^cov,  ^v  ^e  xac  /ytrvu, 
Eiq  TTotov  cspov,  ^  Trov^Qyupcv  ^i^uu 
Fa[h  ; 

Id  est : 

....  Nec  adaniatis  mihi 
Thobis  babitarefas  r^st;  ot  si  autem  mansoro, 
In  quod  templum  aut  conventus  eam  amicorum  ? 

Ibi  euim  deflet  Hercules  ca^dera  liberorum  a  se  pa- 
tratam,  ob  quam,  si  revertatur  Thebas,  dicit  sibi 
nullum  fore  ad  templa  et  amicorum  conventum  adi- 
lum.  Etapud  Theonem  Sopbistam :  At«  ToOTo;^epvt6wv 
•toyfiTSw  (bomicida)  CTTOv^wv,  xoariftp^rfv,  oyopd;,  lep&iv. 
1(1  est :  propterea  aqua  lustrafi  arceatur  (liomicida) 
foederibus,  conviviis,  foro,  templis.  Et  apud  Sopho- 
clem  in  OEdipode  Tyrano  :  Prohtheo,  ne  quis  hujus 
terrw  in  qua  imperoj  ejusmodi  hominem,  quisquis 
sit : 

Ml9Te  tl(Tii-/ttTB0Ll,   llTnZt   npO<TfOiVtlV  TtVK, 

MijTe  iv  Btw  rj^^ato-t,  /ytijTe  Q^^jfiam 
Kotvov  Trocct^Gat 

Id  est  : 

452  Suscipiat,  nec  alloquatur,  nequo  participcm  faciat 
Precum  divinarum  ct  sacrificiorum. 

Hic  mos  etiam  apud  Gallos  ex  Druidum  institutione 
in  usu  fuil,  nt  testalur  Julius  Ceesar,  seu  Celsus, 
lib.  VI  de  bello  GHlIico  :  Si  quis  aut  privatus,  aut  pn- 
pulus  eorum  {Drviidum)  deereto  nonsteterit,  sacnficiis 
interdicunt.  Haec  pa>na  apudeos  est  gravissima.  Qui- 
6i46  ita  est  interdictum,  ii  numero  impiorum  acscele* 


A  ratorum  habentur,  ab  iis  omnes  decedunt,  aditum  eo- 
rum  seriiionemque  defutiiunt,  ne  quid  ex  contayione 
incommodi  uccipiant.nvque  iispetentibus  jus  retUlitur, 
nrque  honos  nHus  communicatur.  Atque  etium  in  ticr- 
manis,  ut  scribil  (.ornelius  Tacituslibro  de  Moribus 
Gcrmanorum  '.Xec  sncris  adesse,  nec  concilium  inire 
ignommioso  fax  est. 

(>(il.  Secunda  pars  :  Pwnitentfm  confitentrm  p-^r- 
cfl/a  su^.  Confessio  ejusmodi  poE^nitt^ntium  erat  am- 
pla  admodum,varia,  et  multa  peccata  complectens, 
qufip  vix  in  uno  homine  reperiri  queant.  Quam  videre 
est  in  Ordine  Uoniuno  In  hunc  modum  :  Conjilcor 
tihi.  Dominecwli  et  tcrra;  tibique  t^one  et  benignis- 
sime  Je^u,unacum  sanclo  Spiritu  coram  sanctis  An- 
gelis  tuis,  et  coram  sanctis  tuis,  c.oram  hoc  altari, 
et  sacerdote  tuo,  quia  in  peccatis  conceptus,  et  in  pec- 
catis  natus,  et  in  peccatis  nutritus,  et  in  peccatis  ftost 
baptiswa  usque  ad  hanc  horam  sum  conrei'satus.  Con- 
fiteor  eliam  quia  peccavi  nimis  im  superbia.  inani  ifh- 

B  ria,  in  extollentia  tam  oculoi  um  quam  veslium.  et  om- 
niumactuummeorum.  in  invidia,  in  odio.  in  nraritia 
tam  honoris  quam  fiecunia»,  in  ira^  in  tristitin.  inace- 
dia,  inventris  ingluvte.  in  luxuria  sodomitica  in  sa- 
crilegiis,  etc.  Similem  reporire  est  priscorunj  Ger- 
manorumapudGoIdaslum  libroderebus  riermauicis. 
Exstat  etiam  conicssio  sancti  Isid<»ri  Llispalen^is 
cpiscopi,  lidcris  cocsignala  a  Itedompto  ejus  clonco 
cum.  impendente  morte,  palam  confessus  est  iniiede 
sancti  Vinrenlii  geueratiin  duntaxat.nihil  pMrlicula- 
tim  exi>rimeus. 

Exstat  etiam  confessio  Hoberti  Onoinnneusis 
episcopi,  edita  a  doclissimo  viro  Jacobo  Sirmondo 
socictatis  Jesu.  tom.  III  Conciiiorum  (lalliae,  quaui 
morti  proximus  misitper  epislolam.adepiscopos  qui 
erant  in  obsidiono  urbis  Andogaven>is  cum  (>arolo 
Calvo  imperalore:  in  qua  etiam  nullum  speciale 
crimen  confiletur,  sed  tantum  se  abominahiiem  et 
exsecrandum  peccatorom  esse  prolitetur. 

Q      In  vetustissimo  Codice  ms.  Bibliothec»  (.'orbeieD- 
sis,  cui  titulus  e>t,   Ordo  Orationum,  habelur  con 
fessio  sancti  Fulgentii,  quam  hic   subjicere  non  pi- 
gebit: 

«  Incipit  »   confessio  sancti  Fuhentii  episcopi    ad 

pwnitentiam  dandam. 

<(  Ego  confiteor  tibi,  Domine,  Pater  cceli  et  terrx 
coram  hoc  altari  tuo  sancto,  et  istius  loci  reliquiis, 
et  coram  hocsacerdote  luo,  omnia  peccat^i  mea,  el 
omnia  qusecunque  Dei  pietas  ad  uiemoriam  reducit 
de  cogitationitius  turpibus,  sive  sermonibus  otiosis 
et  immundis.  et  quol  egocontraprfeceptum  Deifeci. 
ConGteor  etiam  omnia  cordis  et  corporis  mci  vitia, 
sacrilegium  [Lf^g-  sacrilegia].  invidias,  detractiones, 
prejuria,  iurta,  muledicta,  convicia.  turpiloquia, 
scurrilitates,  mendacia,  irrisiones,  insultationcs.  s^i 
mulationcs.  murmurationes,  adulationes,  (ristilias, 
vigiiiasinulilosetDeodespicabiles.carnalescuncupis- 
D  centias  pessimas,  etproplercorporis  mei  suavitatem 
etdelectationcm,Deipneceptapostposui,ettrausifres- 
susfuipersupcrbiameteiationcm,  otdesidiam  et  pi- 
gritiam.VoIuntates[Lf*^.voIuptatos]immundasperpe- 
travi.  fornicationes,  poilutiones,  Iuxurias,ebrietates, 
453  comessationos.homicidiamanifcste  et  occulte 
in  corporeet  animo  peregi.  Patri  moo  et  matrimea*, 
fratribus  el  sororibus,  patruis  et  amitis,  ct  con 
sobrinis,  sive  omnibus  propinquis,  et  parentibus 
meis  secundum  Dei  pneceptum  et  Dei  voluota- 
tem  houcris  obscquium  non  exhibui.  Soniorem 
carnaleiM,  et  p,!t:iros  plus  in  malo  quam  in  bono 
auscultavi,  et  (»bediens  fui.  Omnes  Christiaoos,  sicut 
Deus  prxcipit,  Dondilixi.  Sempcr  aliis malum,  noD 
bonumexempIumetdocumontumpra)bui  ct  oslendi. 
Dominicosdies  etsolcnniitatessanctorum  noD  digoc, 
ncc  Deo  acccptabiliterduxi,  neccustodivi,etncsciefi- 


*  Ad  hanc  confessionis  formalam  multas  obscrva      Confessione,  advcrsus  Dal)»um,  i  parteyCap.  li,  con- 
iiones  a  nobuf  olim  factas  in  iraciatu  Gallico  d^     sulere  potest  pius  et  eruditus  lector. 


441 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  8ACRAMENT0RUM  NOTiB. 


442 


libus  non annuntiavi,  sed  cbriose  ct  liixuriosc  in  ipsis 
m«?:<)llui,  ct  alios  ad  hoc  innitnvi.  Lalrorininni  cl 
frucluin  {Li*g.  rurluni]  abscon<li  el  comc«li,clabscon- 
dentibus  consensi,  iniinuosot  in  carccrcpositosnon 
visitavi,  nudos  non  opcrui.  Ilospiles  propt(M'  Deuni 
non  susoepi,  ncc  coruni  piMlcs  lavi :  csurienlcs  non 
rcferi :  dolontcs  ct  flcntcs,  non  {•on<oIatussuni;inler 
se  ilisrordanlt»s  sive  parentes  sive  oinnes  ('.hristianos 
rixnntes  plus  a'i  irani  quam  ad  paccm  provocavi. 
Ego  contileor  quia  multum  pec^avi  in  visu,  auditu, 
giistu,  odoratii.  et  tnctu  ;  et  inulta  mala  co^itavi  et 
perpetravi.  Ego  confiteor  quia  in  sancta  Kcclcsia 
Uiulla  mala  cogitavi,  et  locutus  fuiinordinate  el  su- 
perbc:  in  sanrla  ecclesia  steti,  sedi,  osculatus  sum. 
aspifxi.  perrexi,  jacui.consensi.  Yasa  sancta.et  omne 
Hiinislcrium  sanrtum  pollutiis  teli^i.  C)sruIo  ncfando 
polbilus  suin.  Et  super  sanctum  altarc,  ct  in  ronse- 
rrala  ccclosia,  ct  in  bcno^lictji  crure.  et  supersanctas 
reliqiiias  juravi,  et  verba  perjuria  \LcQ.  perjura].  et 

i*  «!*■  *  *  ^    m  f*    M  ■*  * 


nasterii  sancti  ncmigii,  Kbemis  siti.  est  alia  *  con- 
fcssio  buic  similis  ;  sedquia  cadeni  babetur  in  Ordinc 
Roniano,  a  qna  tantiim  paucissimis  vcrbis  discrcpat, 
non  mibi  visum  est  illain  bir  exscribere.  Ilanc  in  eo- 
dem  (^odice  ms.  excipit  Iiaec  unica  liesponsh  sacer' 
dutis: 

«  Miscreaturtui  omnipotens  Oeus,  et  dimittat  tibi 
omnia  pcccata  lua  ;  libcret  tc  ab  omni  opere  malo, 
conscrvet  te  in  omni  opere  bono,  et  perducat  te  per 
intcrccssioncm  omnium  sanctorum  a<l  gloriam  scm- 
piternam.  Amen.  » 

Ineodem  Codicems.  sancti  Remigii  hsec  sequun- 
tur  :  rt  Item  cum  venerit  popnitens  ad  sacerdotcm, 
projiciat  sc  ad  pedes  ejus  bumililer  vcni  m  postu- 
lans.  tlumque  hoc  faeto  cum  surircre  sacerdos  prae- 
ceperit,  dicat  ci  utexspectet  modicum  donec  intret 
in  cubiculum  suum  ad  Orationein.  Si  autcm  locus 
cubiculi  dcfuerit,  tunc  sacerdos  in  corde  suo  dicat 


mcn«Iacia  protuli.  et  perjuravi.  Ci^nfitcor  ctiam  quia  B  hancorationem  : 


libi  oiiinipotenti  Dco.  et  onmibuss.inctis,  et  onmibus 

bonis  boniinibus  inobedieiis  fui,  el  inb^rius  exterius- 

que  infidclis  et  moleslus  fui,  contcntiosiis,   odiosus, 

invidiis.  irarundus,  avarus,  cupidus,  rapax,  incredu* 

lu!i.  iniinilis.  Et  meam  Orationem  nc^litfenler  in  con- 

>l>er.lu  [)ei  cfTudi  propttT<'ogitali()iH*s  inan(*s.  et  duro 

c«ir«li\  Ego  corpus  Domini,  et  sanguinom  ejus  pollulo 

«•orde  ct  riirporc  sineconfessione  et  pfpnilentiascicns 

iii«lij^'nus  arcepi.  Episropos.  et  prolios  abbales  [Lrtj. 

^To<h\Wro^],  monacbos.  canonicos,   el  omnem  cle- 

ruin  E<rcle<«iaj  I)ei  non   amavi,   non  dilcxi,    nec  cis 

obsequiuin  bonoris  prtebui.sicut  Deus  pr.Tcccpit.  Me- 

ipsuni  per  carnalia  dcsidcria.  el  per  nialas  cogita- 

tiones,  et  per  nialara  voluntatcm  et  per  mala  opera 

conlaminavi,  debonestavi,  perdidi.  el  volunlate  dia- 

tx^loconsciisi*  L)e  bis  onjnituis  et  aliis  iunumcrabili- 

bui,  quffi  propter  multitudincm  pcccatorum.  crimi- 

Qum  et  scelerum  meorum  rccordari  non  sufficio,  et 


u  Oratio.  —  Domine  Deus  omnipotens,  propitius 
eslo  mihi  pecratori,  ul  condij<nc  possim  tibi  gratias 
agere,  >»  etc,  utinfra  in  PiEnitenliali  Romano. 

Tandem  in  eodem  Codice  ms.  monasterii  sancti 
Rcmigii  iKecscquuntur: 

«  Interim  itaque  duin  sacerdos  intrat  in  cubiculum 
ad  Orationcm.  dirat  pcpnitcnsquivencrat  adconfes- 
sioncm.  banc  Orationom  : 

«  Conditor  et  Redemptor  meus  Christe,  omnipo- 
tensDomine  Deus,  propitiusesto  mihi  peccatori.  qui 
me  redemisti  tuo  sanguine  pretioso  ;  pt  da  mihi  tua 
in»*slimabili  misericordia  pe<*cala  mea  pleniter  co- 
gnoscere,  digne  deflere,  puriter  confiteri,  veraciter 
pa^nitere.  dignos  pcpnitentiaefructus  agere,  omniuni- 
que  peccatorum  plenissimam  indulgentiam  mihi  di- 
gneris,  quffiso.  tua  pietate  tribuere,  alque  a  malis 
omnibus  iiberatura  sanctorum  consortio  sociare. 
Omnibus  quoque  mihi  familiaritate  et  consanguini- 


qufMl  ego  contra  Dei  voluntatem,  et  omnium  sancto-  G  tate   conjunctis  ex  quorum  eleemosynis  sustentor 


ruin,  et  le^cm  Christiauain  feci,  et  duro  corde  per- 
petravi,  sivc  ignoranter,  sive  scienler,  sive  in  cogi- 
tatione  mala,  siv«*  in  verbo,  seu  in  opere.  vel  eliam 
assi'!uitate  vel  delcdatione  pcccati,  sive  in  die,  sive 
iD  nocte,  horis  atuue  momentis,  sive  vigilans,  sive 
dormiens.  seii  qualirunque  causaco^itassem  aut  fa- 
wre  voluis.^^ein.  et  opere  pcrpetrassem  contra  Dei 
Toluntatein  Sic  ego  tiodic  omnia  tibi  Deo  ac  Domino 
c<Hi  ct  terrtp  coniiteor  roram  sancto  altari  tuo  in 
pura  et  vera  confessione,  et  volunlate  ad  emendan- 
«luni,  et  hrfc  oeccata  d«.'inceps  dimitlenda.  ut  tu. 
D-jus  oinnipotcns,  qui  dixisii:  Nolo  morlcm  pecca- 
toris.  sed  iit  convertaturct  vivat,  miserearis,  et  par- 
ca«.  et  remittas,  et  dcleas  omnia  peccala,  crimina, 
alqcie  facinora.  et  dclicla  mca  pr.Tterita,  praisentia, 
•jI  ruliira.  et  perducas  me  ad  vilain  a^ternam.  Ainen. 
^upplico  tc,  Dcisaccrdos.  utdc  his  omnibus  sis  inilii 
testisio  die  judicii,  nc  gaudeat  demeinimicusmcus, 
etdignare  pro  mc  Dci  miscricordiam  deprecari.  ut  Q 
donet  mihi  veniamindulgentite,  ctomnium  pcccato- 
nim  lueoruiu  rcmissionem. 

a  Responsio  Sacerdotis. 

u  Misereatur  tui  omnipotcns  Deus,  et  donct  tibi 
454  vcrani  indulgentiaindepeccatistuis,  ctulcisca- 
tur  tedeoninibusinimicistuis  invisihilibus,doncttibi 
^eus  consiliuiii  in  isto  sfeculo,  et  pcrducat  tc  fclici- 
(er  ad  vitam  a^tcrnam.  » 

Hactenus  confessio  sanrti  Fulgenlii  cpiscopi.  Sed 
n  (Juobus  celebribus  Fulgentiis,  ciijus  sit  h  ec  con- 
frssio,  an  sancti  Fulgentii  epis^opi  Kuspcnsi<4  iu 
.^rrica.an  saucti  Fulgentii  Astigilani  episcopi  in  Ilis- 
parji.-i,  fratris  sanctorum  Leandri  ct  Isidori,  non  in 
promptu  est  diccre.  In  supra  ciluto  Codice  ms.  mo- 

•  Similes  coDfessiooes  coliegit  noster  D.  Edm,  Mai-toae,  de  anliquis  EccleBia  Ritibus  in  sacramentorum 
administratione^  pftrte  ii,  cap.  6,  art.  7. 


vel  quandocunque  suscopi.ct  proquibusorare.jussus 
snm,  vel  ipsc  disposui,  cunctisque  tidclibus  tuis  di- 
mitte  omnia  peccata  sua.  Libera  cos  ab  omni  malo, 
conserva  in  omni  bono,  ct  pcrdiic  ad  gaudia  scmpi- 
terna.  Illis  vcro  qui  in  mequocunquc  iiiodoinquinati 
8unt,  porfectam  rcmissionem  dcliclorum  suorum 
conoede  ;et  ut  eos  serundum  mandatnm  tuuin  dili- 
gcre.  illisque  ex  animo  possim  rcmittere.cor  meum, 
peto,  digncris  tua  b^nignitate  solita  modifacere.Cun- 
ctis  eliam  familiaribus  et  consanguincis  meis,  et 
quorum  cleemos.vnis  sustcntor,  et  quandocunque 
suscepi.  et  pro  quibus  orare  jussus  stiin,  vel  ipse 
disposui.  rjuoriim  tu,  Domine,  nosti  noinina,  qui  in 
libro  vita^  sanctorum  tuoruin  scribis  vocabula,  omni- 
busqiie  in  nominc  tuo  defunctis  huiiiillimc  dcprecor 
perpetunm  \L'g.  per  tuam]  miscricordiam  vitam 
largiaris  a^ternam. 

u  Item  alia  Confessio, 

«  Confiteor  Domino.  et  tibi.  Pater,  in  toto  corde 
meo,  quia  ego  miser  peccator  ct  infclix.  pcccavi  ni- 
mium  coram  Deoct  sanctisangelisejus,  in  superbia, 
inobedicntia.  et  contenlionc,  in  gula.  in  crapula,  et 
ebrictate  ante  horain  et  post  boram  sine  licentia 
455  et  Bcnpdictione  :  in  fornicatione,  et  adultcrio, 
et  Hi  pcccatis  sodomiticis,  et  in  omnihus  modis  qui- 
buscum  potui,  mcipsum  coinquinaviinfelixp»»rcogi- 
tationcm  immundam,  per  visuin,  per  tactum,  per 
osculum.  pcr  amplexum.  Propriis  manibus  etiain 
frequenter  mcmetipsum  jejunus,  ct  cbriiis  pollui. 
Ipso  dic  quo  acccpi  Eucburisliam  cecidi  in  fornica- 
tioncm.  Difbus  Dominicis  et  fcslis,  ct  pnpcipuis  qua- 
dragcsiiiiisob'ationcm  obtuliimiiiundam.cltroiiiiuu- 
icavi  aiitc  confcssioncm  ct  pneiiitfMitiam  pcr  innu- 


nic 


meros  diesel  annos.  In  avaritia,  in  furlo.in  invidia^ 


^^ 


443 


IN  S.  GREGORIl  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiC. 


444 


in  ira.  in  mendncio,  et  perjurio,  in  tristitia,  in  ran- 
corc  aniini  et  desperatione,  in  laidio  cordis,  et  soin- 
nolenlia.  ct  pi^Titia  honi  (^peris,  in  vana  frloria,  in 
bypooripi,  in  discordia  et  delractione,  in  dando  et 
accipiendo  conlra  pr.Tceplum  regula^,  et  in  cunctis 
vitiorum  generibus,  visu.  auditu,  gustu,  odoratu.  et 
lactu  ;  co^itationc,  sive  locutione  ntquo  actione  per- 
ditus  sum  intelix.  Muita  quidem  et  innumerabilia 
sunt  pcccata  mea,  quop!  reconinri  nequeo,  in  factis, 
in  diclis,  in  cogitationibus,  pro  quibus  omnihus  mi- 
scra  mens  mca  compungitnr,  et  acri  interdum  pa?ni- 
tentia  cruciatur.  Ideoquc  consilium,  imo  judicium 
tuum,  qiii  sequester,  ac  mcdius  inter  Deum  et  pec- 
catorem  honnnem  ordinatuses,8upplex  deprecor,  et 
ut  pro  eisdom  peccatis  meis  intercessor  existas  hu- 
militer  imploro. 


« 


Responsh  sacerilotis . 


((  Misereatur  tui  omnipotens  Deus,  et  donet  tibi 
veram  indulgentiam,  et  emendationem,  ct  veniam 
de  peccatis  tuis,  ct  remissionem,et  ulciscatur  te  de 
omnibus  inimicis  luis  visihilibus,  et  invisihilibus ;  do- 
netque  tibi  Dcus  verum  consilium  in  isto  sfeculo^  et 
perducat  te  felicitor  ad  vitam  aeternam.  Amen.  » 

Uactenus  Codex  ms.  monasterii  sancti  Remigii. 
Hhpc  autem  confossio  est  monachorum  ;quod  patet 
primo  ex  Iiis  verbis  :  Ante  horam,  H  jxjst  horam 
(refectionis  videlicet)  sine  licentia  el  Benedictione . 
Quia  uon  iicet  monachis  extra  lioram  refectionis  co- 
medere,  vel  bibere,  ut  li^iuet  ex  cap.  45  regultR  sancti 
Benedicti  :  Nec  quisqiiam  pra»$umat  ante  statutam  ho- 
ram  oel  jmtea  quidquam  cibi,  aut  ptHus  pra'sumere. 
Vide  cap.  52  Concordi^e  regularum.  Secundo  heec 
verba,  In  dando  et  accipiendo  contra  privceptum  regu- 
l(p,  id  etiam  testantur;  nefasestenim  monaciio  dare 
aut  accipere  aiiquid,  nisi  permissus  fuerit,  ababbate, 
ut  cautum  est  cap.  33  regula;  sancti  Benedicli :  Ne 
quis  prafsumat  aliquid  dare,  aut  ac4)ipere  sine  jussione 
abbatis.  Vide  cap.  42  Concordise  rpguiarum. 

Possem  his  addere  nonnullas  alias  confessionis 
formulas,  sed  quia  nihilautparum  asupra  memora- 
tis  discrepant,  et  brevitati  studendum  est,  ab  earum 
relalione  super  sedeo.  Notandum  tamen  est  has  et 
similes  confessionis  formulas  sugi^illari  ab  auclore 
operisde  visitationeinfirmorum,  Iib.  ri,  cap.  5.  (oni. 
IX  operum  sancti  Augustini  :  Xe  quidem,  inquit, 
sicut  quidam  faciunt,  cum  quudam  catliditate  aHiHfUu- 
ris  presbyterum.quoniam  talisalUtcutio  tuiipsius  foret 
dec4iptio.  Accedunt  siquidem  deceptiosi  ad  sacerdotes, 
ita  eis  pra;sentibus  confitentes  :  Eqo  peccator,  Domine 
sacprilos,  peccari  pei-jurando,  adutterando,  fornicando, 
hominem  occidendo,  mentiendo,  sacrilegium  commit- 
tendo,  furando.rapiendo.  Ha^c  omnia  commisi  mea 
culpa,  vel  opere  vel  voluntate.  Hjhc  ille.  Quamvis  su- 
pcriorcs  formulse  conOtendi  non  essent  deceptiosap, 
quia  fuerunt  ab  Kcclesia  instituto?,  sane  non  mihi 
multutn  probarentur,  nisi  alia  confessio  praecedere 
consuevisset,  in  qua  numerus  peccatorum  cum  neces- 
sariis  circumstantiis  declaratur,  quam  videre  est  in 
Ordine  ilomano,  cum  ait  ;  Deinde  jubeat  eum  sedere 
sacerdos  contra  se,  et  coUoqui  cum  eo  de  sujn^ascriptis 
vitiis,  sicc  e.rhoi'tationibus,  ne  forte  pne  verecundia, 
aut  iynavia,  sive  oblivione  aliquid  putridum  in  corde 
remaneal,  per  quod  iterum  diabolus  ad  peccati  vomi- 
tum  reducat,  etc.  Et  paulo  post  :  De  qualitate  etiam 
peccntorum,  et  hominumt  inter  continentem,  et  non 
continentcm,  utrum  voluntate,  vel  cojiu,  vel  in  ahscon- 
dito,  quali  compunctione  456  ^inendpt,  necessitate 
vel  voluntatf,  loca  vel  tempora  discernat,  etc. 

Taudom  in  eodcm  Ordine  llomanosacerdos  inter- 
ro^^at  pfenitontem  de  articulis  tidci,  an  libenter  ini- 
micis  suis  parcat.  et  de  quibusdam  aliis,  ul  ibidem 
videreest.  Quibus  ita  peractis,  posnitcns  recital  su- 
pra  memoratam  formulam  confessionis  :  Confiteor 
tibi,  Domine,  Pater  c-ipli  et  terrm,  etc.  Quod  etiam  li- 
quet  ex  Barchardo,  apud  quem  non  est  iiia  coafes- 


A  sionis  formula,  sed  sacerdos  poenitentem  sua  jam 
peccata  confessum  interrogatdemultisaliis  crimini 
bus  cnucleate  satis  ;  quas  omncs  intcrrogationes  vi- 
dcre  est  apud  eumdom,  lib.  xix  Decretorum,  cap.  5, 
ubi  sic  ait  :  Videns  aufem  sacerdos  cum  vefecundan- 
tem,  rursus  prospquatur.  F.rtassis,  charisxime,  non 
omnia  quo!  (p*ssisti  ad  memoriam  modo  veniunt. 
Eqo  te  interrotjaho:  Tu  cavene,  diabolosuadente.  ali- 
qutdcelare  pra^sumas.  Et  tunc  eum  ita  per  ordinem 
interroijct.  Fecisti  homicidium  votuntarie  sine  necessi- 
tate,  fion  in  hoste,  sed  per  tuam  rupiditntem,  etc.  ubi 
t6  hostis,  sive  ostis,  Oailiceojt/,  signifirat  oxcrcitum. 
ut  infra  in  eodem  capite.  ConsuIcGIossarium  Fridc- 
rici  Lindembrogii. 

Sane  viguit  olim  in  Ecclesia  consueludo  confilendi 
peccata  sua  particulatim,  et  non  confusc,  quam  vi- 
dere  est  apud  Socratem,  lib.  v  Hist.,  cap.  19,  ubi 
agens  de  nobili  quadammuliereConstantinopoIitana 
sic  scribit  :  Kai  x«t«  usoo;  iSouo/oysiTat  ra?  staao- 
B  Tt«?,  etc,  id  est  :  Etpeccata,  qua^  posl  baptisma  com- 
miserat,  narticulatim  confitetur, 

(j&l.  hcaudi,  Domine, pi-eresnostras,  etc.  Ha  inCo- 
dicibus  Mhemensi  et  Uodrndi,  et  in  Ordine  Homano. 
In  Editis  haec  et  sequentos  Orationcs  dcsidcrnntur. 

6(i3.  Praveniaet  hunc  lamulum  tuum,  ctc.  Ita  in 
Ordine  Homano. 

iiiU.  Adesto,  Dominey  etc  Ha  in  Codicibus  Rhe- 
mcnsi  et  Kodradi,  ct  in  Otdine  Homano. 

605.  Domine,  Deus  noster,  etc.  Ha  in  eisdcm  Co- 
dicibus. 

()6(i.  Offensione  nostra  non  vinceris,cic.  Ha  in  Co- 
diribus  Hhemensi  et  Rodradi.  In  Ordinc  Romano 
legitur :  Peccatis  nostris  offenderis. 

667.  Sed.  Ilft^c  particula  deest  in  Ordine  Romano. 

068.  Uttibipa^nitentixexcubias  InOrdineKomano 
legitur ;  Vt  famulus  tuus  Pienitentice  tibi  excubias. 

660.  Prpcor,  Drmine,  ctc  Ha*c  Oratio  eliam  exstat 

apud  Hurchardum,  iib.  xix,  cap.  7,  nec  apud  Henri- 

Q  cum  Canisium,  tom.  V  antiquic  Leclionis,  nec  lib.  vi 

HalitgHrii  episcopi  ms.  bibliothccns  Corbeicnsis,  etin 

Codice  Raloldi. 

670.  Ciementiam  tuce  majestatis  ac  nominis.  Apud 
Canisium  et  Hurchardum,  locis  citalis.  In  Codice  Ri- 
toldi,  et  in  lib.  vi  llnlit^arii  ms.  legitur  :  CLtmentitg 
et  misericordiih  tufe  Maj"statem. 

671.  Af/c/iM/ojs.  Incitatislibrishsec  vocabuladesant. 

672.  Qui  publicani  precibus  rel  confessione  placatns 
es.  Ha  inCodice  Hhemensi.  In  iibro  vi  Halitgarii  le- 
gitur  :  Qui  public-ani  precibus  (lege  precest  confcssione 
placatns  exaudisti.  Apud  llenricuni  Canisium  :  PHbli- 
cani  preces  confcssione  placatus  exaudisti.  In  Codice 
Ratoidi  ha)c  dcsiderantur. 

673.  Adsiste.  In  Codicenhcmensi  ct  Ratoldi,quem- 
admodum  etapud  auctorcscitatos,  Icgitur  .^xjDira. 

674.  Pcrmanens  clementiam  tuam  celeriter  exoret. 
457  ^t^  ^^  Codice  Hhemensi.  luCodicc  Hatoldi, 

et  apud  auctores  citatos  legitur,  permaneai  ftetus 
Q  ejus,  et  petitio  perpetuam  clementiam  tuain  celeriter 
e.Torct, 

67.').  Sanctis  altaribiis,  In  Codicc  Rliemensi  legi- 
tur  :  Sanctis  et  sacns  altaribus.  In  Codice  Haloldi  : 
Sanctis  altaribuset  sacris.Lxh.  y\  Halitgarii  :  SanC' 
tisque  altaribus  et  sacrificiis.  Apud  Canisium  :  Sane- 
tisque  altaribus  et  sacrariis. 

676.  Reformetur.  ita  in  Codice  Rhemen.  Iq  Co- 
dice  Ratoldi,  el  in  auctoribus  citatis  lcgitur:  Manci- 
pelur.  Heformare  est  restitucre  ;  de  quo  verbo  con- 
sule  obscrvationesnostrasadConcordiam  rcgularum, 
cap.  38.  S  3. 

Vu  i .  Orationes  ad  reconcdiandum  pamitentem.  In 
cxcusis  Codicibus  Orationes  ad  rcconciliHQduni  p<B* 
nitcntem  repcrireest  inquinta  feria  in  Ccena  DomiDL 
Estquc  ille  proprius  earum  locus.  Nain  velus  olim 
fuit  Ecclesite  Rouiana>  consuetudo,  feria  5  in  Coent 
Domini  absolvere,  ct  reconciliare  poeQilentes.  Idqae 
;  vidctur  in  Ordine  Romano,  et  in  Codicibus  RbemeDsi 
et  Ratoidi,  inquibus  ea  qm  ad  pcsnitantium  reeoo- 


44S 


.    llf  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTOnUH  NOTifi. 


446 


I 


cilialioDem  spcctant  eadem  feria  describunlur.  Et 
Dotumostex  epistolalnnocfDtii  I  papiPanDeceutium 
Eugubinum  episcopum  :  f)e  pfrnitent ilms  aulem,  qui 
sire  ex  yraviorifnts  commissis,  sivevx  lecioribvs  ptvni- 
teniiam  gerunt  (sinulla  intertenit  3pgrHndo)qai}ila  fe- 
ria  ante  Pascha  eis  remittendum  liomanae  EcrlesiiV 
consveludo  demonstrat.  Id  ctiam  videre  est  in  canone 
35  l«aac  Lingonensis  episcopi,  lom.  \\l  Conciliorum 
Gallici* :  Statutum  est,  et  in  sanctis  vanonibus  prohibi- 
tuw,  ut  Hullus  preshgter  pcmitentiam  publtce,  incon- 
sulto  episcopo,  renonriliare  prasumat  ;  sed  omnes  pu- 
blice  pienitentes  quinta  feria  ante  Pascha^  qux  est 
Cana  Domini,  aa  civitatem  in  cinere  et  ctlicio  inpras- 
sentiam  episeopi  prottrato  vultu  conveniant,  et  ibi  ab 
tpiscopo  canonice  et  ordinabiliter^  sicut  in  Sacramenta- 
rio  et  Homino  Ordine  contineturt  rec(mcilientur,  elc. 
Apui!  Alcuinum,  lib.  de  Uivinis  Oificiis,  cap.  de 
Ccena  Doinini,  et  in  hoinilia  4  sancti  Eligiide  Coena 
Domini,  qui  bacin  re  morem  Uomanum  sccuti  sunt, 
fidemiis  puenitentes  eadem  feria  rcconciliari :  Ut  igi- 
tur  amltvit  vestra  dilectio,  hxcomnis  pcdum  lotio,  no- 
tirorum  peccatorum  est  purgatio.  Unde  non  incongrue 
knc  ipsa  die,  sicut  Eectesiae  tenet  consuetudo,  pwniten- 
iium  fit  reroneiliatio. 

Ilnc  etiain  constat  ex  sermone  de  unctione  Chris- 
matis  inter  opcra  sancli  Cypriani  :  Ilae  dte  primum 
(mmendtaa  est  nobis  fraclio  panis,  etc.Etpaulo  post: 
Uodie  reconciliantur  Eiclrsix  peccatores,  et  ejcvti  fo 
m  ad  matris  ubera  reducuntur,  et  exclusia  catusanc- 
(orum  adcommunionem,  qua  raruerant^  recertuntur, 
Etex  cap.  71  iibri  v  Capitularis  Caroli  et  Ludovici 
iiuperatorum  :  Duobus  etiam  anws  oblationes  modis 
mnihus  non  sinantur  offerre ;  ted  jwpulo  tantummudo 
iH  OrationesocieyUur,  ut  perfectionem  seplimo,inC(ena 
Ihmini,  consequantur  anno,  id  est  per  episcopi,  vet 
(JM  jussut  si  ipse  abestj  aliorum  sacerdotum  manus 
mpositionemf  absolutione  sncerdotalium  precum  com- 
UHHionis  cathoiiae  gratiam  recepturi.  Idem  testatur 
GQilieimus  1'arisien^is,  lib.  de  Sacramento  pocnitcn- 
lia'.  cap.  5.  Haclenusde  die  absolutionis,  etreconci- 
liationis  ;  cujus  totain  rationem  et  inodum  huc  ex 
Ratoldi  ('odire  proferre  non  eritinutile. 

«  Lecto  Ecangelio  Ante  dicm  festum  Paschae,  etc, 
fottta  sedeat  episronus  in  sede  juxta  altare,  et  non  di- 
cat  Dominus  vobiscum  ;  sed  archidiacomts  ligat  roram 
tfiet  pitputorotutam,  in  qua  c^ntinentur  quxdam  in- 
dita  de  pienitentium  reconcHiatione  Post  hocoret  epi- 
tfopusante  sanctum  altare.  IIoc  e.Tpieto  pergat  adam» 
hoHtm  et  ascendat  ad  eum,  faciutque  sermonem  tam 
poputis  quam  fHemtentibus.  sicut  Ordo  prxcipit  Roma~ 
Wtt.  TuHC  redeat  anle  altare,  et  prostemens  se,  tam 
iHe  quam  omnis  populus,  etiam  pcenitentes,  tam  illiaui 
intus  tunt  quam  extra,  et  canterit  septem  Psalmos.  Ei- 
nitit  his  Psatmis  surgat  solus,  et  dicat  has  Oraliones 
tampro  se  quam  pro  populo:  Adesto,  Domine^  458 
nppticationibus  nostris,  etc,  ut  in  Ordine  et  Pontifi- 
cali  Roniano. 

-  Alia.  —  Prsesta,  quwsumus,  Domine,  etc,  ut  in 
Ord.  et  Pontif.  Rom. 

«  Absotutio.  Sicut  pi'incipali  sententia  constat, 
elc.,  ut  in  Ordine  Homano. 

«  Atia.  —  Deus  humani  generis  benignissime  condi- 
tor,  etc,  at  iD  Ponlificali  Komano,  ct  in  libro  vi  Ha- 
litgarii . 

«  Item  alia.  —  Precorf  Domine,  clementiam  tuam, 
(tr.,  ut  in  PoDtincali  Romano,  sed  in  quibusdam 
Uriat. 

^*Uem  alia.  —  Deus,  qui  justitia  tme  Ipgis.  miseri' 
cordtae  semper  multiplirationem  modernris,  dum  de- 
linquentibus pcenitentiam,  dum  ab  his  eliam  providen- 
Ux  tuap  dona  non  subtrahis  et  vindictam  mi^ierando 
ntMpendin.  Per. 

«  Alia.  —  Deus  misericors,  Deus   cfemens,   qui  se- 

CMndMm  muUitudinem  mise^^ationum  tuarum,  clc,  ut 

ia  Ponlificali  Rumano.   In  Ordiue  quidem  habctur; 

led  in  flae  variat. 

€  Alut»  —  M^ettiUem  tuam,  Dtminej  iuppliceide- 


A  precamur,  etc.  ut  in  Pontificali  Romano.  In  Ordine 
quidoin  liabetur.  scd  in  medio  et  in  fine  variat. 

«'  Ilf*m  alia.  —  Abso/vimus  i^os  vicpbeati  Pptri  apos- 
toiorum  principis,  cni  hominus  /iijnmii  atqne  solrendi 
potestatfm  dedit^et  quantum  adros  pertinct  accusatio, 
et  ad  nos  rf*missio,  Sit  rohis  Deus  omnipotpns  vita  et 
salus,  et  omnium  peccatorum  restrorum  indultor  ;  et 
qui  vobisc4)mpunctionem  cordis  dedit  det  voniam  ppcca- 
torum,  iongxvamque  vohis  atque  feiicem  vitam  in  hoe 
sarculo  largiatur,  et  in  futurocum  (Jhristo,  et  omnilms 
sanctis  fijussine  fiufi  mauentem.  Per  PUhuiem  Dominum 
no.strum.  »  llactonns  (iOdex  RatoMi  de  pcenitentium 
al)Solutiono.  Circa  luec  qutedam  notanda  :uDt. 

Primo  hanc  absolutionem  fieri  in  iiiissa  proxime 
post  Evangelii  lectionem.  Quodetiain  videtur  in  Co- 
dice  Rheinensi,  inquo,  perfocta  poRnilentium  recon- 
ciliatione,  subsequitur  Oratio  super  Oblata.  Priscis 
temporibus  absofvebantur  etiam  inter  Missarum  so- 
lemnia  pcRnitentes,  sed  proxiineante  Orationem  Do- 
B  minicaiii,  ut  constatex  Optalo  Milevitano,  lib.  iiad- 
versus  Parmeninnum  :  Etenim  intei'  vicina  mompnta^ 
dum  inanus  imponitis,  et  delicta  donatis,  mox  ad  al- 
tare  conversi  Dominic/tm  Orationem  praptermittere  non 
potestis :  Pater  yioster,  qui  es  in  ca^lis,  dimitte  nobis 
debita  et  peccata  nostra. 

Secundo,  septem  hic  esse  Orntiones  ad  rcconci- 
liandum  pcenitentem,  si,  duahus  Orationibus  priori- 
bus  omissis  qu;*^  dicuntur  pro  episcopo  ct  populo, 
numeraverisabilla  Orationecui  titulus  est  Absolutio ; 
quod  videtur  esse  secundum  antiquum  ritum,  qui 
etiam  tempore  Ludovici  Pii  in  Gallia  vi^^ebat,  utcla- 
rum  est  ex  vita  ejusdem  Ludovici :  Et  intei'  Missa- 
rum  celebratiofiem,  septem  archiepiscopi,  septem  recon- 
ciliation  is  ecclesiasticx  Orationes  super  eum  cecinerunt. 

Tertio  notnndum  esl  id  quod  scriptum  est:  Archi- 

diaconus  lenat  coram  populo  rotulam.  ctc  Et  qute  in 

eadem  rolula  continentur,  neinpe:  Adest,  o  venera- 

p  bilis  pontijex,  tempus  acceptum,  dies propitiationis  di- 

^  vinae,  etc,  ut  in  Ordino  Hoinano. 

Quarto  nolanda  sunt  haec  verba :  Sicut  Ordoprxci- 
pit  Romanus,  et  quae  ibi  scripta  sunt,  cum  agitur  de 
sermone  quoin  habet  episcopus  ad  pocnitentes,  quia 
in  Ordine  Romano.  qui  nuncexstat,  nulla  fitsenno- 
nis  hujus  mentio.  Ex  quo  patet  etsi  hic  Ordo  Roma^ 
nus,  qui  nunc  exstat,  sit  antiquus,  in  ootamen  qu»;- 
dam  fuissc  partim  detracta.  partim  immutata,  par- 
tim  addita,  ut  in  Prsefatione  obsorvaviinus.  In  Co 
dicc  Rhemonsi  fitetiam  mentiosortnoiiii  hujus,  scu 
exhortalionis  in  hunc  modum  :  Post  hsec  admonetur 
ab  ppiscopo,  sive  ab  a/io  sacerdote,  ut  uuod  ptj^nitendo 
diluit.  itprando  non  revocet.  Quemaaiiiodum  et  in 
Pontiti«*aIi  Homano  :  His  dictis,  pontifex  surgens  ac- 
cedit  cum  ministris  ad  ostium  Ecclpsix,  ^59  ^^oro 
non  se  movente,  et  stans  in  medio  ostii  Jacit  brevem 
exhortationem. 

Quinto  Dotanda  est  hsec  fortnaabsolutionis:  A6jM)f- 
rj  vimus  vos  vicpbeati  Petri^  ctc,  quienon  cxstatinhoc 
Co(li«!e  sancli  Eligii,  nec  in  (Jodidbus  Rhemcnsi,  et 
Rodradi,  ncque  in  lib.  vi  Halitgarii  ms.  totiescitato, 
nequc  apud  Henricum  Canisiumlibrosunru  citalo.In 
his  enim  omnibus  p<rnitentium  reconciliationi  Ora- 
tioncs  tantum  adhibentur.  Quod  etiam  vidore  est 
apud  Alcuinum  cap.de  Coena  nomini.Sodin  Ordine 
Romnno.  ctint^odico  Tiliano  ms.  ha»cformulaabso- 
lutionis  seu  reconciliationis  exstat,  qua*  cuin  formula 
Codicis  Ratoldi  satis  convenit :  fsos  etiam  spcundum 
auctoritatem  nohis  indignis  a  Dpo  commissam  abso/ci- 
mus  vos  abomni  vincu/ode/ictorum  vestrorum  :  utme- 
reamini  haberpvitam  iVternam.  Per  eum  qui  ren.  Non 
exslat  in  Pontificali  Roniano. 

Hic  subjiriam  aliamabsolutionis  formulam  notatu 
dignaiii.  liufier  inventainPetrachoricisinquodamse- 
pulcro  abbatiwsnncli  Frontonis,  quam  profert  H.  P. 
Joannes  du  Puy  Frnnciscanus  Rocollectus,  m  libro 
de  statu  Ecclesiae  Petrachoricensis,  in  Guillclmo  de 
Montebrulpho  epiacopo.  EfiTossisin  dictaabbatiaqui- 


447 


IN  S.  6REG0R1I  LIBRDM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


4%8 


husdnm  vclcribussepnlcrisplumbeacrux  invcntacst,"A'tioncs.  reperitur  hujusmodi  forma  :  Domintix  noxter 
''  ^  .    1  t   .  .  iJrstiii  Chrisitts^qHf  tlntht  nfmfolis  suts  potestntPin,  quie 

'.  Iier  ilfos  tnnisiit  nd  «o.<,  fxrf/yo-h^J^iX  o-oi,  i«i  esl,  iih- 
Rolrnl  te.  Tnnn'n  pnHterformulas  illas  dcprecatorias 
(i'u'.un\.  e//»i  7s  T'jyyjy.roorrJihvj,  id  c>t,  haboo  te  ve- 
nia  donatum.  Et  Pelrils  Arcudius,  lib.  iv  de  Saera- 
racnlo  Pn^nitenli?»^,  cap.  'i,  exislimat  inhis  verbis  si- 
tani  csse  fonnam  absolutionis  a  percalisapud  Gw- 
cos,  probatque  nihil  aliud  signiflcari  quam  Eyo  tr  nb- 
solvti  n  peccntistuis.  Christus  absolvens  paralvlicum, 
el  peccAtricem  mulierem.  dixit.  Matt  i.  i\,  Marc.  n, 
Luo.  V  ct  vn.  Dimittuntur  tibi  peccntn  tua,  et,  Hemit- 
tiintur  tihi  pecc/itn  tun. 

Tandcm  notandum  est  olim  nnn  dari  solitam  abso- 
lutionem  non  modoab  excommunicatione,  sed  etinm 
a  peccatis  anle  pcractam  intcprram  poenilenliam  seu 
salisfactionemfnisiin  morlis  arliculo.ant  ad  prcccs 
martynim  scu  confcssoruin  aliquid  dc  ea  episcopi  re- 
mitlcrent.  et  indulgerent)  ut  manireslum  esl  ex  Or- 

re.cmcilintorinmnnu  eoa  coinmunicnrp,  eiv..    .Nam    in  R  dine  Homano,  (^^odice  Tilinno,  Coiiiribus  Rheinen?!. 

*  1*1  1i*  *l*l**l  *  VX         *  1  Vk  Jll*l*l  Iffl'!  **  *1  A*ff 


in  cu|us  allera  j^arte  htvv  sunl  seulpta  repcrta 

S\(;ho  fonte  bai'tism.\tis  Ikliante  donxti:»,  Klie 
voc.vTih.  Obit  aitem   K.nlknuas  .Maii,   a>so  DoMiNr 

MILLF.SIMO     SEPTI:AGKSIM0    PKIAIO,     HKGNANTE    PHILIPPO 

Fhancoiu  M  Hfgk. 

Tn  ejiis  medio  hii>c  duo  elemcnta  :  0.  N.  incisa 
sunt ;  in  altera  pnrte  h;pc  sunt  exarata: 

DOMIMS  DkDS  OMNIPOTLN'?,  QUl  POTE^iTATEM  DEmT 
SANCTIS  APOSTOLIS  SriS  Lir.ANDl  ATOIE  SOLVENDl  ,IPSE 
TE  DIGNETUR  AB-^OLVEnE  ¥.  RLIA  A  CUNCTIS  PKCCATIS 
TUIS,  ET  01:a>TI  M  ME.E  FBAGILITATI  PEHMlTriTin  SlS 
AB^OLUTIS  ANTE  FACIEM  «LLHS,  Q\!l  VIVIT  ET  UEGNAT 
iXS.^<:CLLA  S.«CrLOHrM. 

Hicc  non possunt inlclligi deabsolutione abexcom- 
municatione,  quia  ibi  niilla  est  lalis  absolulionis 
mcntio,  sed  <Ie  absolulione  a  pcccalis.  Neque  hucre- 
ferri  potcstcanon  3Uconciiii  primi  Arausicani  :  Qui 
recpJunt  de  c^jrjmrp  prpnitPntin  ncceptn,  plncuit  sine 


ejusmodi  absohitione.  nihilsimile  repereris.  Deinde 
Hic  canon,regnante  PhilippoFrancorumrege.primo 
videlicet,  du  quo  praefata  verba  intelligenda  sunt, 
jam  obsoluerat.  Puto  ergohune  monachum  pioquo- 
dam  devolionis  motu  voluisse  baplismatis  sui  et  ab- 
soiutionis  exemplar  in  hac  cruf^e  exaratum  secum 
in  sepulero  recondi.  na»c  iiulem  verba.  sis  nh$o/utuSj 
cequipollcnl  noslrae  formiP,  eqo  te  nfmho. 

Inlercessit  olim  controversia  inter  sanclum  Tho- 
mam  et  quemdam  doclorcm  de  absolutionis  forma, 
hoc  asserenlc  cain  esse  dcprccaloriam  :  Etquod  vi.r 
triijintn  anni  essent,  qiu>d  omnes  hnc  soln  formn  ute- 
banliir  :  absolutionem  et  remissionem  tribunt  tibi  omni- 
iw/c«i  /)<?//.<  ;illo  contra  contendenle  formam  abso- 
lutionis  esse  cnuntialivam  seu  indicalivam  per  hsec 
verba,  eqote  nbsoho,  etc,  quae  judiciariam  sacerdo- 
tis  potestatem  indicant.  Quem  videopusculo  xxii, 

Alexandcr  de  Ales,  qujust.  60,  art.  3.  membro  2, 
scribit  fuissc  indicalivam  vcl  deprecaloriam  :  Sed 
contrn  si  objicintur  quod  nbsolutio  sncerdotis,  qux  fit 
expressione  tnlium  rerborum,  eyo  nbsolmle,  vel  Domi 
nus  nbsolvnt  te,  mnqis  e.rprimit  absolutionein  a  peccato 
qnain  cmfessio  pcenitrntis. 

Kuil  ehain  aliqnfindo  lueo  forma  usilata.  Ego  di- 
mitto  tibi  peccata  tua,  ut  clarum  cst  ex  Radulpho  Ar- 
denle,  ^flJO  ^*^"*^^""©  in  lilania  majore  :  Ctmfessio 
verovemaTium  aUerutrum,  etcuilibet.etiam  minorijM- 
test  fieri,  quoniam  propter  renialin  iwn  separntur 
homo  a  Deo,  ?i/x/  ultra  tnodum  per  incuriam  ercedat, 
sicut  nec  per  scnbiem  vel  impetiqinem  nliquis  in  leqe 
sepnrnbntur  a  cnstris,  Fit  nuteni  hxc  confessio,  nnn 
quod  fnjssif  n  }ieccatis  absofrere,  sed  quia  propter  /)ro- 
priani  humiliationem,  et  f'ecc.atoi'um  nostrorum  accusa- 
tionem,  et  frntris  Orntionem  mundamur  a  iwccntis  Vnde 
etnon  dicimus,  lu;o  pimitto  tibi  pkccata  tia,  se4  di- 
cimus  ornndo,  miserpntur  tni  omnipotens  Deus.  elc. 
Ubi  vides.  r  im  ait  in    mundalione  venialium    non 


Raloldi,  lib.  vi  llaritgarii  ms.,  episl.  sancti  Innocen- 
tii  supra  rilala  ad  Decenliiim   episcoimm,  epist.  91 
saneli  Leonis:  Meifintor  enim  Dei,  et  hoininum,  honio 
Christus  Jesus.  hnnc  pr.Tfmitis  Ecclesige  trnffidit  po- 
testntem,  ut  et  cimfitentibiis  nctionem   paniitentiae  da- 
rent.  et  eosdem  snlubri  sntisfnctione  purtjatits  nd  com- 
munionem  sncrnmentorum  per  jnnunm  rf\umcifintionis 
ndmitterent.  Ex  Soznmeno,  lib.  vii  Hist.cccl.,  cap.  IC: 
Stnnt  nutem  in  eo  mtvsti  et  veluti  luijentes :  finit*)qf'f 
demum  Dei  sncrificio,    pnrticipes    non   fncti,  quorHiu. 
pnrtici-esfieri  puros  Dei  cultores  fns  ernt.  cuintdnnctH 
et  Inmentntione  seinetif,sos  in  terrom  prontts  abj^ciunt. 
Tum  ex  nffverso  Inmentnbundus   episcopus  accurrein, 
consimiliter  humi  cum  ejulnfu  collnhitur.  ac  ttdatfeni- 
que  ecclesiie  mnltitudo  Incrijinis  suffumlitur.   Post  epi- 
fcofiiis  primus  e.rsurijit,  et  jncentes  eriqit,  et  qunntum 
sntis  est,  pro  pec4'ntoribus  furnitentins  wjentibus  /irecfi- 
tiis,  eosdimittit.  Privntim  deinde  sponte  sua  qnisque 
C  veljejuniis.vellotioniim ciluirumque abstincnt ia ,  relaliis 
quibus  justus  est  seipsum  affiitjens,   tem^us  erpectat, 
in  quantum  Episc<j)'US  prspstituit.  Elapso  deiniim  /H-af- 
fiuitti  die,  poma,  jam  qufisi  debito   quopiam   exstifuta, 
TTti  auKOTta;  avtfiTKt,  xai  uETa  toj  ).ao*J  «xx/.i:Tta^si.  id 
est,  n  peccntis  nbsolritur,    et  ^hijiuIo    in   eeclesin  con- 
jiinqitur.  461  ''^^  ^''^'  idque  juxta  usum  Rcclcsix 
Romanne,  et  Dceidentalium.  utsupra  docet. 

Id  eliaTii  conslatex  cdiclo  illo  Romani  poDtificis, 
quod  sug^illultcmcrcTertuIIianus.  lib.  de  pudicitia  : 
Aitdio  etinm  edictum  esse  prfqxisituin.  et  quitlem  pe- 
remptorium.  Pontifex  scilicel  mnxinius,  quoil  est, 
episcopus  episcoporum  edicit :  Eyo  et  mcechiaB  et  for- 
nicntitmis  ffelictn  pirnitentin  junctis  dimitto. 

Ciim  essenl  autem  qiiinquc  gradus  pienitentitT, 
ut  viderc  est   in  epistola  canonica   sanoti    (ircgorii 

m 


Neoca»saricnsis  episcopi,  can.  ultimo  :  1 .  TrooTXAovTt; 
id   est,   flclus,  corum   qui    exlra    porlam  ecclesiap 
stanles  in  luclii  poenitcntia;   flcbant,  et,  cieuntium 
proferri, '//?M/7/o //6//)ecc«/«/w<7,  sedorando.  twwiTfl- rv  lidelium   gcnibus  obvoluli,  eos  ut  pro  se    orarent 
tur  tui  oinnipotens  Deus,  si^muin  esl  hanc  Tuissc  for-      enixius  deprecabantur  ;  2.  axooait?  id    est,  audi- 

rthcce  stabant, 

cum   catecliu- 

esl,    subslralio. 


main  absolulionis  a  mortalibus.  diniitto  libi  peccnta  tio,  eorum  qui  intra  portam  in  nart 
/tr^/,  qua?  niliil  nliud  sonat  quam  formanostravulga-  et  divinas  Scripturas  audiebant,  et  c 
ris,  eqo  teabsofro,  elc. 


Onpei  in  absolulione  a  peccatis  ulunlur  multis  for- 
mulis  deprccaloriis,quas  videre  est  in  eorum  Kucho- 
logio;cuin  tamenprius  faciantmenlionem  polestatis 
absolvendisibidivinitusconcessa):  exv  6  ^eT;roTa, etc. . 
id  e*t,  Tu,  Domiiie,  per  sanclos  apostolos  tuos  donasti 
iis  qiii  in  snnrtn  Ecclesin  suc^^ssirc  per  tempora  sacer- 
dotnfi  funquntur  nfficiofticuftntem  in  terrisffiniittenii 
peecntn,  liqnnli  ntquesohenifi  omne  vinculuin  injusti- 
ti<e  :fibsecramus  itnque  pro  fratre  nmtro  N.  qui  CAirnm 
te  nstnl ;  tribue  ei  tuam  miserictmiiam,  disrumnens 
vinrulum  peccatnrum.  Kt  paulo  post :  Oinnia  cohinta- 
ria  et  iiwoluntaria  peccnta  cmdona.  Et  paulo  post ; 
Hitnc  servum  tuum  a  Ugamine  lihera  peccatorum,  ctc. 
Id  quibusdamexemplaribus,  quiecontinent  canones, 
ex  quorum  rJ^oreiDjungunturpaenitentibussatisfao 


mems  cxibant ;  3.  -j-oTrTwTt;,  id 
eorum  qui  substcrncbant  se,  ct  rapita  supponebant 
episcoporum  inanibus,  et  cum  catechumenis  lemplo 
excedebant :  4.  (xuTraTt;,  id  est.  eorum  qui  rura 
tidclibus  orabant.  nec  cum  calechuinenis  exhibant. 
non  lamen  Hliicharistix  participes  erant,  qui  quoad 
prccum  participationem  non  erant  excominnnicali, 
sed  lantum  quond  Eucharistiie  pcrceptionem:  5. 
fta^s^t;  r^ov  aytaTuaT&^v,  id  cst,  corum  qui  cxpleta 
p(pnilenlia  Eucharisliae  parlicipc»  erant,  qui  noa 
tam  paMiitenlesquam  Ecolesiiesacramentis  restituti 
diccndi  sunl  :  qu;pritur  in  quo  gradu,  an  in  tertio, 
qui  est  substralio,  an  in  quarlo  cjui  esl  consistentia 
pcccatorum  remissionem  el  omnimodam  abezcom- 
muiiicatione  absolutionem  consequerentur. 
EgOy  salTo  meliori  judicio,  eziiUmo  pcenitentes 


m  S.  GREGORtl  LIBRUM  SAGRAMEiNTORnM  NOTiG. 


4K0 


odi  absolutionein  consccuios  fuissc  in  (inc  A 
gradus,  Jioc  est,  TujTaVivi^,  id  esl,  consis- 
;.  Naui,  priino,  apud  Sozonienum,  capitesupra 
,  illi  p(jenitcntes,  qui  Aiissa;  inloivrunt,  nec 
I  Eucharistiae  participes  erunt,  et,  ilniiis  Mis- 
I  soleuiniis,  cum  pluuctu  et  fletu  in  tcrrum 
!bant,  quitius  occurrcns  ponlitex  similitcrcuni 
Dis  collabebatur,  ct  eoscrigensproillisoraiiat, 
edeinde  privatim  jejuniis  vel  simiiibus  pd^nis 
igebanl,quibuscompletis  peccati  veniam  con- 
t>antur,  non  crnnt  in  ({uarlo  graciu,  boc  est 
ati,  siquidem  illi  cum  catccbumenis  e  templo 
il.  Sec.mdo.  subslrali.etsi  sesubsternerent  im- 
jiii  inanuum  pontitiris,  illis.  de  quibus  liic  lo- 
*  Sozomenus,  mauusa  pontitice  nou  impone- 
r  ;  ergo  restat  ut  locus  intelligalur  de  consis- 
us,  qui  non  exibant  cum  caiecbuiuenis,  sed 
participrs  pre<:uni  cum  tidelibus,  sine  tumen 
:ione  Kucliarisliie,  uou  secus  ac  ii  de  quibus 
apilc  Sozomenus  scrilnt,  qui  in  tine  consis-  B 
i  ul  diiimus,  absolvcbanlur.  Ouamvis  auiem 
'ali  impositioncm  munuum  accipercni  aponti- 
Qon  lamen  bsec  erut  absolutio,  sed  tautum 
Lin  precatio  ci  l)enedii.'lii),  qua  accepta  cum 
lumenis  discedebant,  et  ila  capieudus  est 
I  80,  coucilii  iv  (^artiiag.  :  Omni  lempi/re  je- 
manm  pitnUentibiisa  sacerdolibus  imponantur. 
id  cauunis  iU,  synodi  Laodiceuie :  K«i  -^oOtuv 
lOovTuv  \j7zb  X£ip«,  xxt  uTro^wpijcavTwv,  etc,  id 
'i  cum  ii  sub  manum  accesserintf  ct  discesse- 
[c  templo  videlicei) /i />//wm  precesfieri. 
.  Adesto,  Domine,  olc.  Htec  et  sequentes 
^nes  babeulur  iu  Codicibus  Rudradi  et  Hbe- 
I. 

I.  Praesta,  quxsumus,  huic  famulo  tuo  etc. 
L]od.  Kbemensi  iue  ires  oraliones  adduntur  : 
poteiis  sempiterne  Deus,  confitenti  tibi  liuic  fa- 
tm,  etc.  OmniptAens  et  misericors  Ueus,  qui 
)orum  iwiufgentiam  in  confessione  celeri  po-  C 
,  etc.  L'bi  celer  confessio  est  prompia,  parata, 
a  ;  Don  inviiaet  coacia.  Domine  sancte,  Pater 
toiens,  aeterne  Deus,  respice  super  hunc  fa 
rii.  etc.  Quarum  duie  priores  exsiaui  apud 
cum  Canisium,  et  Haiiigarium  ms.,  lib.  vi, 
BDiteotialis  dicitur,  qui  nouduin  editus  est. 
Cauisius,  tom.  Vantiqutie  Leciionis,  quinque 
Lxat  llalitgarii  libros  462  ^^  lucem  edidii. 
i  sexli  iibri  menlio  Qt  in  ejusdem  operis  ms. 
itione  ;  quae  sub  uGem  mutila  est  apud  Cani- 

:  sextus  quoque  (inquit  Haliigarius)  ponetur 
M  ad  pcpnitentiam,  qui  non  est  ex  labfjre  nostrx 
otionis,  sed  assumptus  de  scrinio  Romanx  Ec- 
'.  iti  qm  muUa  et  diversa  continentur,  quas  in 
ibus  non  habtntur  ;  tamen  simpUcioribus,  qui 
•a  non  valvnt  eapere,  oportet  prodesse.  Hujus 
n  prwtatio  seiti  libri  sic  incipii  :  Addimus  et 
rperi  excerptionis    nostrx  PwnitentiaUm  Roma- 

alierum,  quem  de  scrinio  Romanx  Ecclesiee  D 
ipsimus  In  hoc  libello  inpriuiis  rcperiuntur 
ie  ad  p({2nilentiam dandam et  ad  reconciliandum 
leDtem  spectant  :  qu»>  omnia,  excepiis  tribus 
ulis,  videreest  apud  Henr.  Canisium,  in  tlne 
V,  qua*  vir  dociusoptime  conjecii  esse  Halitga- 
anc  priorem  partem  excipii  allera,  cui  liujus- 
titulus  pneliius  esi  :  Incipit  judicium  ptpni- 
t,  qufe  decera  capitibus  absotvitur  His  astipu- 

Floduardus,  lib.  ii,  Hist.  cccl.  Hhemensis, 
19  :  //tfj«ij/>fa?if«//5(libbonisarchiepiscopi  Fthe- 
.is)  hortatu,  Alitgnrius  Cnmeracensis  episc4)pu^ 
ibeilos  de  remediis  peccatorum,  et  ordine,  et 
itv  ^MepUentitP  conscripsU,  nd  quem  lalis  ejus 
tepistola.  Deiude  subjungit  epistolam  Kbbonis, 
a  rcsponsionem  Haiilgarii  ad  irlbbonem.  Sub- 
it     Baldricus,     lib.    i    Chrun.    Cameracensis, 

38  :  Jiihlouvardo  vero  Halicharius  (ita  eniin 
le  scribil  boc  nomen)  successit  vir  doeirina 
!}Ucu$g  ei  fideeaihoUcui.   Hic  precibus  Ebbonii 


Rhemensis  archiepiscA^pi  sex  lihellos  de  remediis  pec- 
cntorum,  et  ordine  et  judiciis  fXBnitonlifP,  c-onscripsii 
ad  quem  Ebbonis  talis  crsfat  episfola,  Deinde  addit 
Kbiiouis  episiolam,  cui  subnectit  respoiisionein  Ha- 
litgarii.  proui  exstant  apud  Cauisium  ei  in  nosiro 
Codicc  ms.  bibliotli.  Corbeicnsis. 

Hic  ilulitgarius  iuit  episcopus  Camcracensis,  ut 
docet  Baldricus,  supra  citulo  capile.  Vixii  tempo- 
ribus  Ludovici  i^ii,  ei  Caroli  C;ilvi,  a  quo  ultimo 
missus  esi  Constaniinopolim  ad  iMichaelem  impera- 
torem  ;  unde  muitas  reliquias  sanclorum  attulit, 
quibus  suam  ccclcsiam  ditavit,  uiscribii  Baldricus, 
cap.  40,  iibri  citati.  Hunc  autem  sextuin  lil)rum  bic 
communicamus  in  gratiam  studiosorum  cuin  qui- 
busdam  castigatioiiii)Us  ei  nolis,  ob  nonnulios  er- 
rorcs  quiobrepscruni.  Burchardus  insuo  dccretorum 
opcre  citat  quardain  ex  Homano  Poeniientiali  qu» 
partim  tiic  reperiuntur,  partim  minime.  Ex  quo 
conjicere  quis  possit,  aui  duos  olim  tuisse  J^a^ni- 
tentiales  Homanos,  aui  eum  quem  exscripsii  Ua- 
lit^urius  non  esse  integrum,  nisi  forte  dicamus  eum 
fuisse  inutitalum.  Sanc  iilius,  quera  damus,  finis 
desiderari  videtur,  Erant  et  alii  libri  Poeniteniiales, 
ui  Tbeodori  \nglorum  episcopi,  et  Bedas  quos 
s<epe  citai  Burcbardus.  Quia  vero  multi  nou  erunt 
auihenlici,  in  coucilio  Turonensi  iii,  can.  22.  sta- 
tuitur  ut,  Cuw  omnes  episcopt  ad  sacrum  palatium 
congreaati  fuerint,  ab  eis  doceatur  cujus  antiquorum 
liber  Pcenitentialis  potiuimum  sit  sequendus  Et  in 
conciliis  Cubillonensi  ii,  cau.  38,  et  Parisieusi  iii, 
can.  32,  libelli  Pcenitentiales  sine  certo  auctore 
pervulgati,  quique  potius  pceuitentes  palpabant 
quam  curabant,  inierdicuniur.  At  secus  se  babet  is 
quem  modoevulgaraus  : 

«  Prcpfatio  llalitgarii, 

«  Addimus  etiam  huic  operi  exceptionis  nostrae 
Poeniieniialein  Homauum  alierum.quem  de  scrinio 
Homanse  Ecclesi»!  assumpsimus,  attamen  a  quo  sit 
ediius  ignoramus.  Idcirco  adneciendum  praescriptis 
canonum  sententiis  decrevimus,  ut  si  forte  hse  pro- 
latffi  sententiae  alicui  superfluui  sunt  visae,  aui  pe- 
niius  qua;  desiderai  ibi  de  singulorum  criminibus 
nequiverit  inveuire,  in  liac  sallem  breviiate  no- 
vissima  omnium  scelera  forsitan  inveniet  expli- 
cata. 

« Ineipit  qualiter susciperedeheanipcenitentemepiscopi ^ 

vel  presbyleri. 

«  Quotiescunque .  ChrisixaLni  ad  pcenitentiain  accd- 
duni,  jejunia  damus,  el  nos  communicare  cum  eis 
463  ^c^<^'uus  jejunio  unam  aui  duas  sepiimanas, 
auiquanium  possumus,  ui  non  dicatur  nobis  quod 
Judteorum  sacerdotibus  dictum  est  a  Domino  Salva- 
tore :  Vx  vobis,  Legisperiti,  qui  aggraoatis  homines, 
et  imponitis  sujier  humeros  eorum  onera  graoia,  ipsi 
autem  uno  digito  vestro  non  langitis  sarcinas  ipsas . 
Nemo  autem  potesi  sublevare  cadeniem  sub  pon- 
dere,  nisi  inclinaverit  se,  ut  porrigat  manum ; 
neque  ullus  medicorum  vulnera  infirmantiuin  po- 
test  curare,  nisi  fetoribus  parliceps  fuerii  ;  ita 
quoque  nullus  sacerdotum  vel  pontifex  peccatorum 
vulnera  curare  potest,  aut  animabus  peccata  au- 
ferre  nisi  pra^siante  sollicitudine  et  oratione  lacrj- 
marum.  Necesse  esi  ergo  nobis,  fratres  charissinii, 
sollicitos  esse  pro  peccantibus,  quia  sumus  alteru- 
trum  membra  ;  et  si  quid  paiitur  unummembrum, 
compatiuntur  alia  membra.  Ideoque  ei  nos  si  vide* 
riinus  aliquem  in  pe(*catis  jaccntem,  fesiinemus 
euin  ad  pcenitentiam  pernostramdoctrinam  vocare  ; 
ei  quotiescunque  rlederis  consiliuin  peccanti,  si- 
mulque  dailli  p(Fni(entiainstatim,  quantum  debeat 
jejunare,  ei  redimere  peccuta  sua,  ne  forte  obli- 
viscaris  quantum  eum  oporteat  pro  suis  peccatis 
jejunare,  libique  necesse  sit  ut  iterum  exquiras  ab 
eo  peccata.  Ille  autem  forsitnn  erubescens  iterum 
peccata  sua  conliteri,  ci  invtuietur  jam  lunplius  ju« 


m 


451 


IN  S.  GREGORIl  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


4St 


dicari.  Non  cnim  omncs  clcrici  hanc  scripluram 
usurpnre  aul  logcre  debcnt,  qiii  mvcriiuni  caiii,  nisi 
soli  iili  quibus  nccesse  csl,  hoc  csl  presbvlori.  Sirut 
cnim  sacriiiciiim  ofTerre  non  debent  nisf  episcopi  ct 
presbyteri,  qinbus  claves  regni  c(£loruni  traciitae 
suni,  sic  nec  judicia  ista  alii  ususpare  debcnt.  Si 
autcm  necessitHs  even-ril.  ct  presbyler  non  fucrit 
prieseus,  suscipiat  diaconus  puMiitcnlcm  ad  sauctam 
communionem.  Sicut  er^o  superius  diximus,  hu- 
miliaie  se  debent  episcopi,  sive  presbyteri^  et  cuin 
tristitia  gomitu,  larr.vmisque  orare,  non  solum 
prosuis  delictis.  scd  ctiam  pro  Cbristianorum  om- 
nium,  ut  possint  cum  beato  dicere  l*aulo  :  Qnisi  n- 
finnatur.et egononinfirmor, qiti%scandali2atur,  et 
ego  non  iiro?'?  Cum  crgovenerit  aliquis  adsaccrdo- 
tem  contitcri  peccata  sua,  mandet  ei  sacerdos  ut 
exspectet  modicum,  doncc  inlret  in  cubiculum 
suum  ad  Orationem.  Si  autcm  cubiculum  non  ha- 
buerit,  tamen  tuncsaccrdos  in  cordesuo  dicat  hanc 
oralionciii  : 

«  Oremus.  —  Domine  Deus  omnipotens,  propi- 
tius  esto  mihi  poccatori,  ut  condigne  possim  tibi 
gralias  agere,  (^u  me  indignum  propter  tuam  mi- 
sericordiam  mmistrum  fecisti  officii  sacenlotalis, 
et  me  exiguumhumilemqueMediatorem  conslituisti 
ad  adorandum  et  intercedendum  ad  Dominum  nos- 
trumJesum  Christum  pro  peccanlibus,  ct  ad  pcBni* 
tcntiam  rcverlentibus  Ideoque,  Doniinator  Domine, 
qui  omnes  honiines  vis  salvos  fieri,  etadagnitionem 
veritatis  venire,  qui  non  vis  mortem  peccatorum, 
sed  ut  convertantur  et  vivant,  suscipe  Orationem 
meam,  quam  fundo  ante  conspectumclementiae  tuse, 
pro  famulis  et  famulabus  tuis,  qui  ad  poenitentiam 
vencrunt.  PerDominum  nostrum  Jesum  Cbristura. 

«  Videns  autcm  ille  qui  ad  pcenitenliam  venit  sa- 
cerdotem  tristem  et  lacrymantem  pro  suis  facino. 
ribus,  magis  ipse  timore  Dei  perculsns,  amplius 
tristatur,  et  exhorrescet  peccata  sua.  Etunumquem- 
que  hominem  accedentem  adpcenitenilam  si  videris 
acriter  et  assidue  starc  in  poenitentia,  statim  sus- 
cipe  eum,  Qui  vero  potest  jcjunare  quod  impositum 
est  ei,  noli  prohibere,  sed  permitte.  Magis  eniin 
laudandisunt  hi  qui  celeriter  debitum  pondus  per- 
solvere  festinant,  quia  jejunium  debitum  est.  Et 
sic  date  mandatura  hisaui  pGenitentiamagunt.  Quia 
si  jejunaverit,  ct  compleverit  quod  illi  mandatura 
est  a  sacerdote,  purificatur  a  peccatis.  Quod  si  ite- 
rum  ad  pristinan  coasuetudinem  [vcl]  peccaii  re- 
versus  fuerit,  sic  est  quomodo  canis  qui  revertitur 
ad  proprium  vomitum.  Omnisitaque  pcenitens  non 
solum  debet  jejunare  quod  illi  raandatum  est  a  sa- 
cerdote,  verumetiam,  postquam  compleverit  ea  quas 
illi  jussa  sunt,  debet  q[uantum  ipsi  visum  fuerit, 
jejunare  sive  tetradas,  sive  parasceve  [Leg,  paras- 
cevas].  Si  enim  464  <igei*il^  ^a  qus  illi  sacerdos 
prieccperit,  pcccata  ejus  reiuittentur  ;  si  veropostea 
ex  suavoluntate  jejunaverit,  mercedem  sibi  acquiret 
et  regnum  coelorum.  Qui  ergo  tota  septima  jeju- 
naverit  pro  peccatis,  Sabbato  et  Dorainicadie  man- 
ducet,  et  bibat  quidquid  aptura  fuerit.  Custodiat 
tamen  se  a  crapula,  vel  ebrietate,  quia  omnis  lu- 
xuria  de  ebrietate,  nascitur.  Ideobeatus  Pauluspro- 
hibuitdicens : Noliinebnari vino, inquo  est  luxuria. 
Non  quia  in  vino  est  luxuria,  sed  in  ebrietate.  EX' 
plirit  prologus, 

((  Si  quis  forte  non  potucrit  jcjunare,  et  habet 
unde  dare  ad  redimrndum,  sidives  fuoril,  pro  sep- 
tem  hebdomadiiius  di^t  solidos  xx.  Si  autem  non 
habuerit  tanium  unde  dare,  dct  solidos  x.  Si  autem 
multum  pauper  fuerit,  det  solidos  iii.  Neminen  vero 
coniurbet.  quia  jussimus  viginti  solidos  dare.  aut 
minus.  Quia  si  dives  fuerit,  facilius  est  illi  dare 
solidos  XX,  quampauprri  solidos  111.  Sed  unusquis- 
queattendat  cui  aare  debet,  sive  pro  redemplione 
captivorum,  sive  super  sancto  alteri,  sive  jpaupe- 
ribus  Christianis  erogandura.  Et  hocscitote,  fratres, 
ut  dum  veaeriat  ad  vos  servi  yel  aDcill»,quflBreiite8 


A  pienilentiam,  non  cos  gravetis  ncque  coiratis  tantum 
jojunare.quaiituiiidiviiesy  quia  non  suntinsuapotes- 
tute,  ideoque  medictRtcm  pcpnitcntia>  eis  imponite. 
«  Incipit  1  atw  nd  (landmn  pasnilentiam. 

V  In  priniis  dicit  Pmlmum  trigrsimum  tepthnum 
totum  :  Dominc,  ne  in  furore  tno  arguns  me.  Et 
pontea  dicit  Oronius.  El  dicit  Psalmum  ctntesimum 
secundum:  Bonedic,  aninia  mea,  Domiiio,  usqnef 
renovabiiur  sicut  aquila  juventus  tua.  Et  didt  P*at- 
mum  quinquagesimum  :  Misererc  mei.  Deus,  usque, 
iniquitates  meas  dele.  Post  hsec  dicit  Psalmum  liii  : 
Deus  in  nomine  iuo.  FA  dicit  Orcmus.  Et  didt  Psat- 
mum  Li  :  Quid  gloriaris,  usque^  videbunt  justi  ct 
timcbunt ;  et  dicit : 

Oremus.  —  Dcus,  cujus  indulgcntia  nemo  non 
indiget.  memcnto,  l)omine,  famulo  tuo  illo,  et  qui 
lubrica  lerneque  corporis  fragililate  nudatus.  quse- 
sumus,  ut  dcsveniam  conGtenti  ;  parcc  supplici,  ul 
qui  nostris  moritis  accusamur,  tua  miseratione  sal- 
Q  vemur.  l'er  Dominum  nostrum  Jesum  Christuni. 

«  Alia.  —  Deus  subcujus  oculis  omne  cor  trepidat, 
omnesque  conscicntia^  coniremiscunt.  propitinre 
omnium  gemiiibus.  et  cunctoruin  medere  vulno- 
ribus  ;  et  sicut  ncmo  nostr.im  libor  est  a  culpa,  ita 
ncino  sitalienus  a  vema.  PerDominum. 

«  Alia,  —  Deus  infinitse  misericordioB,  verita- 
tisque  immensflp,  propitiare  iniquitatibus  no^tris, 
etomnibus  animarum  nostrarum  medcre  languori- 
bus,  ut  misorationum  tuarum  remissione  percepta, 
in  tua  scinper  Benedictione  la^icraur.  Fer  Do- 
rainum. 

«  Alia.  —  Precor,  Domine,  clementiae  et  miseri- 
cordiae  tuoe  Majestatem,  ut  famulo  tuo  illi  peccata 
et  facinora  sua  confltcnti  vcniain  relaxare  digneris. 
et  proiteritorum  criminum  culpas  indulgcas,  qui 
humeris  tuis  ovem  perditam  roduxisti,  qui  publi- 
cani  precibus  confcssione  placatus  exaudisti.  Ta 
etiam  huic  faraulo  tuo  placare,  Domine,  tu  ejus 
Q  precibus  bengnus  aspira,  ut  in  confessione  placa- 
bilis  permaneat  Fletiisejus  et  petitio  perpetuam 
clementiam  tuam  celeriter  exoret,  sanctisque  altt- 
ribus  et  sacrificiis  restitutus,  spei  rursura  setemsB 
coelestis  gloriae  mancipatur.  Per  Dominum. 

(( ttem  uratio  manus  impositionis. — Doraincsancte, 
Pater  omnipotens,  sdterne  Deus,  qui  per  Jesum 
Christura  Filiura  tuum  Dominum  nostrura  vulnert 
nostra  curare  dignatus  es,  te  supplices  rogaraus, 
46$  ^^  petimus  nos  humiles  tui  sacerdotes,  ut 
precibus  nostris  aurem  i\ne  pietttis  inclinare  di- 
gneris,  reraiitasque  omnia  crimina,  ct  peccttt 
universa  condones,  desgue  huic  faraulo  tuo  pro 
supplicibus  [Leg.  suppliciisj  veBiam,  pro  moerore 
leetitiam,  pro  raorte  vitam.  Ipse  coelestis  apicis 
devolutus  est,  et  de  tua  miscricordia  confidens  td 
bonam  pacem  prsemiis  [Leg.  prsemiij  tui  atque 
coelestia  pervenire  raereatur  ad  vitara  seternam.  Per 
Dominum. 

D  «  Incipit  reconciliatio  poenitentis  feria  5  in  cana  Ikh 

mini. 

«  /n  primis  dicit  Psalmum  l  cum  Antiphona  Cor 
mundum. 

«  Deus,  humani  generls  benegnissime  conditor,  et 
misericordissirae  reformator,  qui  in  reconciliatione 
lapsorum  etiam  me,  qui  misericordia  tua  primui  in- 
digco,  servirc  cfTectibus  gratiie  tuHp  per  ministerium 
sact^rdotale  voluisli,  ui  cessante  merito  suppiicis, 
mirabilior  fieret  clemenlia  Redemptoris.  Per  Domi- 
•  num  nostrum. 

((  Omnipotens  scmpiterne  Deus,  confitenti  tibi 
huic  famulo  tuo  pro  tua  pietate  peccata  relaxa,  at 
non  plus  ei  noceat  conscientiflB  reatus  ad  paenam, 
quam  indulgentia  tusa  pietatis  ad  TeDiam.  Per  Do- 
minum. 

c  Alia.  —  Omnipotens  et  misericors  Deus,  qni  pec- 
catorum  indulgeDtiam  in  confetsioDe  celeri  posaiiti, 
suocurre  Itptit,  outerere  ooafettU,  ui  quod  ddieto- 


IN  S.  GREGOMI  LIBHUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


4S4 


BDa  constringil,  magniludo  luae  pietalis  ab-  A  rit,  id  estdesponsalam.   illa  vero  quae  vitium  passa 


est,  si  forte  necem  sibi  intulerit,  omnes  hi  qui  in 
hujus  facti  consensu  sunl,  dccem  annos  in  paiio  et 
aqua  redi^antur,  secundumslatutacanonum.  Si  qua 
de  mulieribus  qu£B  fornicalic  sunl  interfecerit  quse 
nascuntur,  aut  feslinat  avorlivos  facere,  primum 
consiitutum  usque  ad  cxitum  vetat,  *  id  quod  verum 
deGnitum  humauiusahquidcon-equantur,  constitui- 
mus  eos  decennii  tempore  secundum  gradus  qu» 
sunt  coDstituta  poeniteat. 

«  HI.  De  perjurio. 

u  Si  quisclericus  pcrjuravcrit,  septem  annos  pce- 
niteat,  Ires  ex  his  in  pane  et  nqua  ;  taicus  tres  ;  sub- 
diaconus  sex  ;diaconus  septem  ;  presbyter  decem  ; 
episcopus  duodecim.  Si  quis  vero,  coactus  pro  qua- 
libet  necessitate,  aut  nesciens,  perjuraverit,  trcs 
annos  poeniteat,  unum  in  pane  ct  aqua,  ct  animam 
,  septem  annos  poeniteat,  trcs  ex  his  Prp  se  reddat,  id  est  servum,  vcl  ancillam  de  servi- 
ctaqua.  Si  quis  iufantem  oppre.serit,  tres  B  t^te  absolvat,  ct  eleemosynas  multas  faciat.  Si  quis 
iceniteat.  unum  ex  his  in  pane  et  aqua  ;  simi-  Pfriurayerit  per  cupiiitatcm,  toias  res  suas  yenclht, 
Hericus  observel  ^^  ^^^^^  '"  pauperibus,  et  londeatur.   et  mtret   m 

monasterium,  etibi  deserviat  usque  ad  mortem. 


^er  Dominum. 
tio  <«/>f  r  infirmum.  —  Deus,  qui  famulo  tuo 
!  ter  quinosannos  advitamdonasti,  elfamu- 
m  a  lecto  aegritudinis  tua  magnitudo  erigat 
:eiD.  Per  Dominum  nostrumJesumChristuin. 

«  I.  Incipit  jwlictumpaenitentis. 

luis  episcopus  aut  aliquis  ordinatus,  homi- 
lecerit,  si  quis  clericus  homicidium  feccrit^ 
innos  pcenitcat ;  tres  ex  his  in  pane  et  aqua. 
8,  tresannos  poeniteat,  unum  cx  his  in  pane 
;  subdiaconus,  sex;diaconus,  septem  ;  pres- 
ecem  ;  episcopus,  duodecim.  Si  quis  ad  ho- 
m  faciendum  consenserit,  septem  annos  poe- 
[res  ex  his  in  pane  et  aqua.  Si  quis  voluit, 
potuit  facere,  tres  annos  poeniteat,  uuum  ex 
anc  et  aqua  Si  quis  laicus  homicidium  fe- 
lunlarie 


«  II.  De  fornicatione. 

uis  fornicaverit  sicut  Sodomitae,  decem  an- 
aiteat,  tres  ex  his  in  pane  et  aqua.  Si  qiiis 
adulterium  commiserit,  idem  cumuxore  vel 
altcrius,  si  (ilium  genuerit,  septem  annos 
it ;  si  vcro  filium  non  genuerit,  et  in  notitia 
im  non  venerit,  si  clericus  est,  tres  annos 
it  ;  unum  ex  his  in  pane  et  aqua.  Si  diaco- 
,  monachus,  septem  annos  poeniteat,  tres  ex 
pane  et  aqua  ;  episcopus  duodecim,  quinque 
i  et  aqua.  ■  Si  quis  clericus,  id  est  cujus  su- 
^raduscst.quiuxorem  habet,  et  post  conver- 
,  Tcl  honorem,  iterum  eam  coguoverit,  sciat 
lerium  commisisse  ;  idcirco,  utsuperiuscon- 


ttlV.  De  furto. 

«  Si  quis  clericus  furtura  fecerit  capitale,  id  est 
quadrupedum,  vel  casam  ruperit,  vel  fregerit,  vel  * 
qualibet  meliorum  prsesidium  furaverit,  septem  an- 
nos  pceniteat  ;  laicus  quinque  :  subdiaconus  sex  ; 
diaconus  septem  ,  presbjter  decem  ;  epi8co()us  duo- 
decim  annos  poeniteat.  Si  quis  vero  de  minoribus 
semei,  aut  bis  furtum  fecent,  reddat  proximo  suo, 
et  anno  uno  poeniteat  in  pane  et  aqua  ;  et  si  reddere 
non  potuerit,  tres  annos  poeniteat.  Si  quis  sepul- 
crum  violavcrit^  septem  annos  pceniteat,  tres  in 
pane  et  aqua.  Si  quis  laicus  furtum  fecerit,  reddat 
proximo  suoquod  furaverit,  tres  quadragenasin  pa- 
ne  et  aqua ;  si  reddere  non  potuerit,  anno  uno,  et 
n   est,   poeniteat.    Si   quis  fornicaverit  cum  q  tres  quadragenas  in  pane  et  aqua  poenitcat ;  et  elee 


loniale,  vel  Oeo  dicata,  cognoscat  se  adulte- 
^mmisisse  ;  secundum  superiorera  sententiam 
isque  juxta  ordinem  suura  poeniteat.  Si  quis 
oetipsum  fornicaverit,  aut  cum  jumento  aut 
lallbet  quadrupede,  trcs  annos  poeniteat;  si 
1  aut  votum,  tres  annos  pceniteat.  Si  quis 
iscit  mulierem,  et  non  potuerit  peccare^  id 
i  oon  suscepit  eum  mulier,  dimidium  annum 
at  in  panc  et  aqua,  et  toto  abstineat  se  anno 
I  vino  et  carne.  Si  quis  clericus  postquam  se 
iTcrit,  ad  habitum  stecularem  redierit,  sicut 
d  proprium  vomitum,  veIuxoremduxerit,scx 
[MEniteat,  tres  ex  his  pane  et  aqua  et  postea 
Qgiononcopuletur.  Quodsinoluerit.sanclasy- 
vei  sedcsapostolicaseparabit  eos  a  commu- 
Atholicorum.  Simililer  et  mulier,  postquam 
Toverit,  si  tale  scelus  commiserit,  pari  sen- 
sabjacebit*  Si  quis  laicus  fornicavcrit  sicut 
ita^ 
ore 

.,  actorum  proximi  sui  violaverit,  tres  annos 
at,  etabstineata  cibisiuculentioribus,  etapro- 
are,  dans  insuper  pretium  pudicititcmarito  u- 
ioiats.  Si  quis  aduiterare  voluerit,  etnonpo- 
id  est  non  fuerit  susccptus,  quadraginta  dies 
tat.  Si  quis  fornicavcrit  cum  mulieribus,  id 
uis,  Tel  puellis,  si  cum  viduis,  annum  unum 
lat ;  si  cum  puellis,  duos  annos  poeniteat.  Si 
rgo  virgini  conjunctus  fuerit,  si  voluerint  pa- 
,  sit  uxorejus  ;  tamen  unumannum  pceniteat, 
conjugales  Si  quis  cumjumcntofornicaverit, 
I  uDum  poeniteat.  Si  uxorem  non  habucrit. 
um  annum  pa^niteat.  Si  quis  vir^inem,  vel 
a  rapuerit,  tribusannis  poenitcat  Siquis  spon- 
ibens,  sorori  ejus  forsitan  vitiura  intulerit,  et 
^rit  tanquam  suse,  hanc  autem  uxorem   duxe- 


raosynam  de  suo  labore  in  pauperibus  et  sacerdotis 
judiciojungatur  altari. 

«  V.  De  tnaleficio. 

€  Si  quis  malcGcio  aliquem  perdiderit,  septem  an* 
nos  poeniteat,  tres  in  pane  et  aqua.  Si  quis  pro 
amore  maieticus  sit  et  neminem  perdiderit,  si  laicus 
est,  dimidium  annum  pceniteat  ;  si  clericus,  annum 
unum  poeniteat  in  pane  et  aqua;  si  diaconus,  trcs 
annos,  unum  in  pane  et  aqua  ;  si  sacerdos,  quinque 
annos,  dnos  in  pane  ct  aqua.  Si  autem  per  boc  mu- 
lieris  partus  quis  deceperit,  scx  quadragenas  unus- 
quisque  insuper  augeat,  ne  homicidii  reus  sit.  4^67 
Si  qnis  immi<sor  tcmpestatum  fuerit,  septem  annos 
pceniteat,  tres  in  pane  et  aqua. 

«  VI.  De  sacrilegio. 

t  Si  quis  sacrilegium  fecerit,  id  est  quos  [Leg, 

quodj  aruspices  vocant,  qui  auguria  colunt,  super- 

]  septem  annos  poeniteat.  Si  quis  de  alte-  j^  auguriaverit,  aut  quocunque  malo  ingenio,  tres  an- 

filium  genuerit,  id  est  adulterium  com-      nos  in  panc  et  aqua.   Si  quis   ariolus  fucrit,  quod 


divinos  vocant,  aliquas  divinationesfecerit,  quiahoc 
dflbinoniacum  est,  quinque  annos  pceniteat^  tres  in 
pane  et  aqua.  Si  quis  in  Kalendis  Januarii,  quod 
rauiti  faciunt,  et  in  ccrvulo  ducunt  [Leg.  ducit],  aut 
in  vetula  vadit,  tres  annos  poenitcat.  Si  quis  sortes 
habuerit,  quas  sanctorum  *  contrarationem  vocant, 
vel  aliquas  sortes  habuerit,  vel  qualecunque  maio 
ingenio  sortitus  fuerit,  vci  divinavcrit,  trcs  annos 
poeuiteat,  unum  in  pane  et  aqua.  Siquis  ad  arbores, 
vel  ad  fontes,  vei  ad  cancellum,  vel  ubicunquc  cx- 
ccptoin  ecclcsia,  votum  voveril,  aut  exsolverit,  tres 
annos  cum  panc  ct  aqua  poeniteat,  et  hoc  sacrile- 
gium  est,  vei  daemoniacum  Qui  vcro  ibidem  eJerit, 
autbiberit,  unum  annum  poeniteat  iu  pane  et  aqua. 
Si  quis  Mathematicus,  id  est  per  invocationem  dse- 
monum  hominis  mentem  tulerit,  quinque  annos  poe- 

den   pene  leguDtur  in  judioio   poBnitootiali   yeterii  Sacrament&rii  Gallic.  ex  quo  muita  bio   viti 
deproBiptot 


458 


IN  S.  GRE60RII  UBROM  J&ACRAMENTORUM  NOtifi. 


456 


niteat,  unum  in   pane  ei   aqua.   Si  quis  ligaturas  A  ^ro  honis  relius  ofTerre  debenius,  pro  malis  nequa- 


feceril,  quod  doteslabilc  cst,  tres  annos  pivniteal, 
unum  in  [lane  et  aqua.  Si  qui  simul  edunt  tVstivita- 
teni  in  locis  abominandis  gentilium,  et  sunm  escam 
derercntos,  comederinl,  placuit  eos  bicnnio  subja- 
cere,  eisic  suscipi,  '  qu»  oliedire  oporiet  ;  et  post 
oblationem  unumquemque  spiritum  probare,  et  vi- 
tam  singulorum  cognoscere.  Si  quis  mHnducaverit, 
aut  bibcriijuxla  fanum  ;si  perignorantiam,  promii- 
tat  deincepsquod  nunquam  reiterei,  ei  quadraginta 
dicbus  in  pane  et  aquu  paMiiteui  ;  si  vero  per  con- 
temptum  boc  feccril,  id  est,  posiquum  s.icerdos  ci 
priprlicavii  quod  sacrilegium  boc  erat,  mensie  dflR- 
moniorum  communicaverit,  *  singuli  tantum  vitium 
hoc  feccrit,  tres  quadragenas  in  pane  et  aqua  pceni- 
teat.  Si  vero  pro  cultu  daMUonum,  et  honore  simu- 
lacri  hoc  fecerit,  tres  annos  pcenitcat.  Si  quis  secun- 
do  et  ieriio  *  immolatus  per  vim,  tres  anuos  subja- 
ccat,  eiduobus  sine  oblationecomnmnicet,  teriio  ad 
perfectum  suscipiatur.  Si  quis  manducavcrit  san-  B 
guinem,  uui  moriicinum.  aut  idolis  immolaium,  et 
non  tuit  ei  necessitas,  Jejunci  hcbdomadas  duo- 
decim. 

t  VII.  De  qnibitsdnm  capflHlls. 

u  Si  quis  '  quoquolibet  membrum  sibi  voluntaric 
iruncaverit,  ircs  annos  popniioai,  uuum  in  pane  et 
aqua.  Si  quis  avorsum  fecerit  volunlane,  trcs  annos 
pueniieal,  unum  in  paue  et  aqua.  Si  quis  usuras  un- 
decunque  exegerii,  tres  annos  pu^niieai,  unum  in 
pane  et  aqun.  Si  quis  per  poiestaiem,  aut  quolibct 
ingenio.  res  alienas  malo  ordine  invaserit,  vel  iute- 
rit,  super  *  jure  sententia  similiier  p(pnitcat,  et 
elecmosynas  mullas  faciat.  Si  quis  servum,  aut 
quemcunquc  homincm  quolibct  in^euio  in  capiivi- 
taicm  duxerii,  vel  irausmiserii,  aicui  supra  pcrni- 
teat.  Si  quis  aream  vel  donmm  voluniarie  igne  cre- 
maverii,  sicut  supra  pcjeniieai.  Si  quis  per  irum 
alium  percusserii,  et  sunguinem  fuderit,  aut  debili 


quim.  Prcsbvtcri  vero  pro  suis  epicospis  non  pro- 
Jiibentur  ofTerre.  Qui  pra^bel  ducatumbarbaris,  tros 
annospa^ni(4?at.  Qui  monasteria  pxspoliat,  falso  se 
dicere  [Lefi.  dicens]  capllvos  redimore,  tros  annos 
pdMiiteat,  olomnia  quse  abstraiit  pauperibus  donoi. 
Qui  mamlucai  carnom  animalium  quoruni  iiiurtem 
noscit,  terliam  partom  anui  pnpnileat.  Priorum  iu- 
stiiuia  patrum  nostrorum  [»ro  manus  [Lff/.  proma 
musj  :  pucri  soli  sormocinantes  et  transgre>iienles 
inslituli  s«'niorum  tribus  siiperpo.sitionibus  omon- 
dentur.  Osoulum  simplicitor  facicntes,  soptom[//i 
P(€ntL  Rom.  quinquo]  superpobitionos.  lllecobrosum 
osculimisinciuquinamento  ociosuporpositiMnos;cum 
inquinamonio  autcrn  sivo^L^//.  sino]  amplexu  quin- 
decim  [In  Pienit.Rom.  decemj  superpositionibus  cor- 
rigantur. 

«  X.  *  De  dissensibns  sacrificium . 

«  Oui  non  bcnecusloditsacrificium,  ct  mus  come- 
derit,  quadragintadiebus  pd^niteat.  Qui  aiitem  por- 
(liderit  suum  chrismal,  aui  solum  sacriti«-ium  in 
ro^'iono  qualibet,  ui  non  iiiveniatur.  tros  quadragenas 
vol  aiinum  p^enitoai.  Perfundcns  aliquis  calicemsu- 
por  altare,  quando  aureruniur  iinieamina,  septein 
diobus  pcpniioal.  Si  coridorii  sacrilicium  intrn  meii- 
sam,  soptomdiobuspipniteat.  t-t  i-umonssacriticium, 
grav^iiiis  saluritate  veniris,  viginii  dicbus  pii.*niieai. 
Diaconus  oblivisccns  oblationein  otTorre  sine  lintea- 
miiicdonec  ofTeruniur,  similitor  pu?initeat.  Si  autem 
in  farina,  aul  in  ah(]iiO  siccato  cibo,  sive  in  melle. 
sive  in  iacte  inueniantur  isUe  bestioUe,  qiiod  ciira 
illorum  corpora  est,  Ibras  projiciatur.  Qui  ncgli- 
goniiam  circa  sacrificium  iocorii,  ut  si  a  vermibns 
consumptum,  quod  ad  nihilum  dcvenial,  tres  qua- 
drageiias  pdmiieai.  Si  inlogrum  sil  inventum,  el  in 
eo  fucrii  vermis,  comburalur,  et  sic  cinis  ejus  snb 
aliare  abscomlaiur ;  el  qui   ncgligens,    quadraifinta 

J"l_  "i  t         O  '  *l  '  k  •*••  , 


taverii,  soivateiprimo  mcrccdem.eimedicum  quiB-  C  diebus  ptEniicat.  Si   cccidcrii  sacrificium   de  manu 


rat ;  si  laicus  est,  quadraginia  diebus ;  clcricus  duas 
quadragenas ;  diaconus  septem  mensibus ;  presbyter 
annum  unum.  Si  quis  venaiiones  exercuerit,  clericus 
annum  unum  p(Rniteai,  diaconus  duos,  presbyier 
tres  annos  p(Lmileat.  Si  quis  de  ministerio  sanctus 
ccclesioi '  qualecunque  opus  quidlibet  fraudaverit,, 
vel  neglexorit,  sepiom  annos  poeniieat,  tres  in  pane 
et  aqua.  Si  quis  cum  animiilibus  peccavcrit,  (jui 
amplius  quam  iriginta  annorum  fuerii,  quindecim 
annos  subjaceat,  *  communionem  mereatur. '  Hequi- 
ratur  autem  qualis  sit  coruin  viia,  si  mereaiur  hu- 
manius,  aliquid,  *  incessanter  ad  pcccandum.  Si  per- 
severaverit,  longam  habeat  p(i.Miiientiam.  Qui  auiem 
superiore  aUaie,  ci  uxores  liabenles,  iniroieruni  in 
hoc  peccatum,  viginii  quinquc  annis  subj:iccant,  ita 
ut  posi  quinque  cummunioncm  cum  oblatione  me- 
roantur.  Si  auiem  aliqui  ei  uxores  habentes  ei  am- 
plius  quinquaginiaannorum,  hocpeccatum  fecerint, 
mexiiu  viiie  mcreantur  viaiicum  accipere. 

«468Vin.  Deebnelnte. 

«  Inebriatur  igiiur  quis  a  vino  sive  ecrvisia,  con- 
tra  indicium  Salvatons  ao  aposiolorum  ejiis  quod  si 
voium  sanciitatis  habuorii,  quadraginia  dicbus  in 
pane  ci  aqua  culpam  diluai ;  laicus  voro  septem  die- 
Dus  poiniteai.  Episcopus  faciens  rornicaiionom  de- 
gradoiur,  ei  sexdecim  aniios  poinitcai.  l'resl\Yier 
auiem  ct  diaconus  iornicatioiiom  naturalom  racicns* 

nelaio  anie  monachi   votum  tres  annos  pceniieai. 

''eniamomnihoraroget,su[)erposilionemunaquaqui) 
hebdomada,  excoiitis  quini{uagesimis  diebus,  taciat. 

«  IX.  De  iirinutis  cansis, 
(k  Si  rausa  negligoiis  iiuis  sacrifuium  perdat,  relin- 
qiiens  foris,  et  ai)  aliqiio  devoralur  (lUiidraginladie- 
bus  pipniioai  ;  sin  vero  annum  unum  picnitoal.  Si 
communicavorilignorans  excommunicalis  ab  occic- 
sia,  diebus  quadra^'inta  puciniieat.  Si  sacriGcium 
tcrra  lenaa  Degligendo  cecidcrit,  superpositio  sit. 


K 


olTerentis  iorra  tenus,  ei   inveniatur   nliquid,  oinne 

quodcunque  invenium  fuerit   in  loco   in  quo  cecide- 

rit  comburaiur,  ot  cinis   sub  altare   al^scmdatur,  et 

saccrdos  medium  annum  p^jeniteai  ;  et  si  invoDlum 

fuerii,   ut  supra   mundetur,  et  quadraginia  diebus 

pcjcniieai.  Si  usque  ad  altarc  tanium  fuerit  lapsum, 

superponai.  Si  de  calice  pcr  negligeniiam  siillaverit 

aliquid  in  terram,  lingua  lambatui*,  et  tabulu  rada- 

tur.  ei  in  igne  comburatur,    ei  quadraginta  diebus 

pa*niteat.  Si  supra  aliare  stillaverit   calix.    sorbeat 

minister,  ei  linieamcn  quod  leligit  siillamabluatur' 

vicibus,  ei  iribus   diebus    pceniieat.    Si    titubnverit 

sacerdos  super  Orationem   Dominicam,  quH>  dicitur 

periculosa,  una  vicequinquaginta  Psalmos,  secunda 

vicc^  ccntum  plagis.  Si    aulem  duxerit   vi(iuam  pa- 

tris  vel  fratris  sui,  isii    tales  non    possunt   judicari, 

nisi  prius  separentur  ab  invicein.  Si  aliquis  expedi- 

tione  publica  occidit  hominem   sine   causa,  jejuoet 

D  hcbdomadas  viginti  unam  ;  si  autem  forsitan  se  de- 

fendendo,  aui  paronies  suos,  aui  familias  suas,  oc- 

cidisset  aliiiuem,  ille  uon  erit  reus  ;  si  voluerit  je)u- 

narc,  in  illiuspoteslaieesiqui  coacius  hoc  fecit.Siho- 

micidium  in  pace  fecerit,  ei  non   fuerit  turbata  pro 

[Lt*(j.  perj  poteNtaicm  ei  inimicitia'  causnm.   ut  res 

ejus  (^apiai,  jejunel  bebdomadas  xxviii,   ei  res  ejus 

4,69  quem  occidii,  reddat  uxori  vel  filiis.   Si  qai5 

aulem  ad  p(£nitentiamvenit,  et  xgriludo  evenerit.et 

non  potuerii  adiniplere  quod  illi    mundatum   ost  a 

sacerdote,  suscipiatur  ad    sanctara   coininunioneiD, 

ei  si  voluerii  ouin  l)eus   salvare,    jojiinet  postoa.  Si 

quis  non  p(i>nitei,  ei  forsitan   ccciderit  in  (egritiidi* 

nem,  eiquii;sierit  communicare,   non    prohibeaiur, 

sed  date  ei  saiK^tam  cummunionem,    et  mandate  ei 

ui.  si  piacucrit  Doi  misericordiiB,  ot  evaserit  de  ipsA 

u>gritudine,  postea  omnia  sil  confessus  ;  et  sic  poeni- 

tcat.  Si  autcm  aliquis  excommuDicatus    fuerit  mo^ 

tuu8>  qui  jam  sit  coDfessas  ;  et  dod  occurril,  sed 

occupavit  eum  mors  sive  ia  viai  sire  in  domo  ;  li 


457 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOm 


488 


est  aliquis  ex  parenfibus  ejus,  pro  eo  aliquid  ofTc- 
rat  ad  sunctura  allare^  aulad  redemptionem  capti- 
Torum^  aut  ad  commemorationem  animic  ejus.  Si 
quis  accepit  Gliam  uxoris.  bic  [Leg.  hosj  non  po- 
testis  judicare,  nisi  prius  separentur.  Postquam  se- 
parati  fuerint,  unicuique  eorum  imponas  liebdoma- 
dasquatuordecim,  et  iterum  nunquam  se  jungant. 
Si  autem  voluerint  nubere,  sive  vir,  sive  mulier, 
potcstatem  habeat,  sednon  '  iliaquidimisit.  Si  quis 
acceperit  cognatam,  aut  novercam.  aut  avunculi  vi- 
duam.  et  hic  qui  uxorem  patris  sui,  aut  sororeni 
safp  uxoris,  grande  judicium  canonice  damnetur.Si 
quis  [aiiquisj  duminfansestyper  ignorantiam  gusta- 
verit  de  i!squ£c  Tuerint  immolala  idolis,  aut  morti- 
cinum,  aut  aliquid  abominabile,  idem  jejunet  hcb- 
domadas  tres.  Propter  foruicationcm  autem  niulti 
nesciunt  numerum  mulierum  cum  quibus  fornicati 
suut  ;illijejunenthcbdomadasquiriquagirila.Siaulem 
nescions  manducavit  idolis  immolatum  aut  mortici- 
nuin.  dabitur  illi  venia,  quoniam  nesciens  hoc  fecit ; 
tamen  jcjunet  liebdomadas  trc<t.  Si  quis  nolendo  pa- 
rentit>us  occidithominemjejunethebdomadas  octo. 
Si  quis  per  necessitaleni  furaverit  cibaria,  vel  ve- 
5tem.  sive  quadrupedem  per  famem  aut  per  nudita- 
teiii.  illi  venia  datur.  Jcjunet  hebdomadas  quatuor. 
Si  reddidi^rit,  non  cogniis  jcjunare  Si  quis  cabal- 
luin.  «ut  bovom,  aul  jumentum,  vel  vaccam  furave- 
rit.  sive  cibaria,  aul  pecora,  qui'e  totam  familiam 
Quiriunt,  jejufiel  ut  siipra.  Si  qua  mulier  deceperit 
raatrissum  inuritum,  illa  non  potest  jiidicari,  donec 
rdinquat  cum.  Cum  scparati  fuerint,  jejunent  heb- 
domadasqu.ituordecim  Si  quis  legitimam  uxorem 
habens  dimiserit  illam,  et  aliam  duxit,  illa  quam 
duxit  non  estillius.  Non  nianducet  nequc  bibat,  ne- 
que  omnino  in  sermone  sit  cum  illa  quain  male  ac- 
cepit,  Ufque  cum  parenlihiis  illius.  Ipsi  tamen,  si 
consenserint,  sint  cxcotnmunicati.  Si  mulier  suase- 
rit  alti^ri  mulieri  maritum,  sit  excommunicata  a 
Christinnisi.  Si  quis  Chrisiianorum  Christianum  vi- 
derit  ambulantem,  vel  oberrantem  pnrentein  suum 
ven.liderit,  ille  non  esl  dignus  inter  Christianos 
requieiii  habere,  donec  redimateum.  Si  aulem  non 
potuerit  invcnire  locuin  ubi  sit,  pretium  quo'!  acce- 
pildet  pro  eo,  et  alium  redimat  de  servitute,  et  je- 
junet  hebdomadasviginti  octo.  Sicujuslibet  hominis 
mortua  fuerit  uxor,  habet  potestatem  accipere  alte- 
ram,  similiter  etmulier.  Si  tertium  acceperit,  jeju- 
Dt't  hcbdomadas  tres;  si  quartum  aut  quintum  acce- 
perit  jejunet  hebdomadas  viginti  ct  unam.  Si  quis 
coinas  incidit,  aut  faciem  suam  laniaverit  cum  gla- 
dio,  aut  ungulas  [Leg.  ungulis]  post  mortcm  paren- 
tum,  jejunet  hebdomadas  quatuor  ;  et  postquam  je- 
juoaverit,sic  communicet.  Si  aua  inuiier  prjpgnans 
Tolucrit.  jejimare,  polestatem  habet.  Herbnrius  vir 
lut  muliermterfectoresinfantum.in  cxlremum  viUe 
cum  venerint,  si  qui-R^-ierint  poenitcnliam  cum  luctu 
ic  flelu  lacrymarum.  *  Si  cessaverit  suscipcre  eum, 
jejunet  hebdomadas  quinquaginta.  Si  quis  canisaut 
▼ulpis,  sive  acceptor  inortificavcnnt,  sive  de  fuste, 
sive  dc  lapide.  sive  sagitta,  qua;  non  habet  ferrum, 
mortuuin  fuerit,  ha^c  omnia  suffocata  sunt,  non 
Dianducentur,etquimanducaveritjejunet  hebdonia- 
das  sez.  Si  quis  sagitta  percusserit  cervum,  sive 
aliud  animal,  et  post  tertium  diem  inventum  fuerit, 
et  forsitan  ex  eo  lupus,  ursus,  canis,  aut  vulpis  ^u- 
staverit,  nemo  manducct,  et  qui  manducavcril,  je- 
junet  hebdomadas  quatuor.  SiGallina  in  puleomor- 
tua  fuerit,  puteus  evacuelur  ;  si  sciens  ex  eo  biherit, 
jejunet  heI>domad')  una.  Si  quis  mus  autgHllinH,aut 
aiiguid  ceciflcrit  in  vino,  aut  in  aliqua  [heg.  nqua], 
de  hoc  nullus  bibat.  Si  in  oleum  aut  mel  ceciderit, 
470  oleum  expendatur  in  lucernam,  mel  yero  in 
Diedicinam,  vel  inaliam  nccessilatcm.Sipiscis  mor- 
tuus  fuerit  in  piscina,  non  manducctur ;  qui  mandu- 
caverit,  jejunet  hebdomadas  quatuor.  Si  porcus  vel 

Sllioainanducaveritdecorporehomlnum,  non  mao- 
ceturyiieqae  servetur  ad  semen  ;  sed  occidatur,  et 

PATROL,LXXyiIL 


A  canibus  tradatur.  Si  quis  Inpus  plagaverit  animal^et 
mortuum  fuerit,  neino  manducet  ;  et  si  vixerit,  et 
postea  eum  homo  occiderit,  manducetur.  Sive  cum 
capra,  sivccum  pecoro,autcum  alio  animali  sipecca- 
verit  homo  cum  ea  [Leg.  coj,  nemo  manducet  car- 
ncm  ejus  ;  sed  occidatur,  et  canibus  tradatur.  Si 
volucnt  pro  anima  sua  darc  eleemosjnam  de  his 
pecuniis,  '  quod  fuit  de  pra^da  suam  egit  po&niten- 
tiam,  potestatem  habet.  Explicit.  (PcBnitenhalis  Ro- 
manus,  seu  lib.  vi  Halitgarii.) 

Ilactenus  Pocnitentialis  Komanus,  circaquemnon- 
nulla  notanda  et  ohservanda  veniunt. 

In  Praifatione  ha^c  vox,  alterum,  notanda.  Ilunc 
PGenitentialem  Romanum  alterum  dicit,  quia  anteai 
libro  IV,  posuit  Poenilentialem  ex  antiquorum  con- 
ciliorum  canonibus  excerptum. 

Priinum  caput  ritat  Burchardus,  lib.  xix,  cap.  33, 
usquc  ad  hiecverba  :  Non  enim  omnes  clerici,  ex  Po&- 
nitentiali  Thcodori  Anglorum  episcopi  paulo  con- 

B  tractius.  ilaec  verba,  ConsiUum  dederis  pipnitentiy  sic 
exponenda  sunt,  id  est  monueris  poBnitentem,  qua 
ratione  deinceps  sit  in  peccatis  vitandis  cautior. 
Postea  dicit  injungendam  esse  pocnitentiam  a  sa- 
cerdote,  dum  confcssorum  pcccatorum  recordatur, 
ne  si  nolit  piBnitens  peccuta  retexere,  scveriusjudi- 
cetur  a  saccrdole.  Haec  vcrba,  Suscipiat  diaconus 
panifentem  ad  communionem,  sic  explicanda  sunt, 
quod  urgente  necessitate,  pra^sertim  periculo  mortis^ 
debeat  diaconus  poenitenti,  quem  ex  profusione  ia- 
crymarum  vel  similibus  signis  non  ficte  poenitere 
novit,  porrigere  sanclamEucharistiam^quamvis  de- 
fectu  sacerdolis  non  fuerit  absolutus.  Hunc  locum 
profcrl  Burchardus.  lib.  xix,  cap.  154,  ex  Poeniten- 
tiali  Homano.  Idem  prorsus  statuitur  in  ordine 
Romano  iisdem  plane  verbis  in  ordine  feriae  4, 
in  capite  jeiunii ;  et  quidsimilefactum  legimusapud 
Eusebium,  lib.  vi  Hist.  eccl.,  cap.  36,  quamvis  non 
diaconi  ministcrio,  in  persona  cujusdam  Serapionis, 

Q  qui,  vi  tormentorum  victus^  cum  idolis  immolasset, 
ab  ecclesia  ejcctus  est,  et  facti  poenitens  frustra  ad 
communionem  fideliumadmitti  efflagitavit.  Qui  tan- 
dcmgravi  morbo  conflictatus,  triduo  deinceps  omni 
sensuum  et  vocis  usu  caruit,  et  ad  se  reversus,  vo- 
cisquc  compos  factus  nocte  nopotcm  suum  ad  pre- 
sbyterum  misit,  rogans  eum,  ut  quantocius  ad  sc 
venirct ;  sed  presbyter  morbo  prspcditus  cum  ad 
Benem  aigrotum  accedcre  non  posset,  ejus  nepoti 
particulam  Eucharistiae  dedit,  prxcipiens  ut  eam 
madefactam  in  os  scnis  infundcret ;  quod  cum  ille  a 
presbvtoro  reversus  fecisset,  illico  senex  in  pace 
quicvlt.  Tria  hrec  verba  :  Uumiliare  se  debent  epi^ 
scopt,  vel  presbyieri,  etc,  reperire  est  etiam  apud 
Burchardum,  lib.  xix,  cap.  t.  Idem  prsestabat  san- 
ctus  Ainbrosius,  ut  testatur  Paulinus  presbyter  in 
ejus  Vita  :  St  qnidem  quoliescunque  ilU  aliquis  ad 
percipiendam  pwnilentiam  lapsus  suos  confessus  esset, 
ita  flebat.   ut  et   illum  flere  compelleret.  Videbatur 

Q  etiam  sibi  cum  tarente  jaccre.  Ita  olim  cum,  Missa- 
rum  solemniis  expletis,  poenitentes  lacrymis  pcr- 
fusiad  pontiflcis  pedes  corruerent,  sic  pontifex  la- 
crymis  rnadefactus  p(£nitentium  etiam  pedibus  pro- 
volvebatur,  ut  testaturSozomenus  lib.  vn  Hist.  eccl. 
cap.  46.  Quarto,  is  ritus,  mandet  ei  sacerdoSj  etc, 
exstat  etiam  cap.  supra  citato,  et  in  Ordine  ms,  bi- 
blioth.  sancti  Remigii  Rbem.,  ad  prenitcnfiam  dan- 
dam^  cuin  Oratione  subsequente  ;mqua,  ut  in  praj- 
falo  Ordinesancti  Remigii,  niale  legitur  ad  adoran- 
dum ;  sed  legendum  est  ad  orandum,  ut  apud  Bur- 
chardum. 

Scquons  capitulumexstat  apud  Burchardum,  cap, 
32,  citatum  ex  P(RnitentiaIi  Roinano,  alicuhi  muti- 
lum,  non  esl  in  citato  Ordine  nis.  sancli  Remigii. 
Vocabulum  Tetradas  est  a  recto,  TetraSy  id  esl, 
quarla  fcrincujusque  scptimanne,  ut  parascevesexta^ 
in  quibus  jejunanlChristiani,  prsscrtim  Orientales> 
ex  antiquo  more,  ut  fuse  docuimus  in  notis  et  ob- 
servationibuBadconcordiamre^ularum.  47 1  Inrrai 

1« 


450 


IN  S.  GREGORII  LlBllDM  SACRAMGNTORUM  NOTiG. 


460 


in  codetn  ciiii\\.c  (iici[uv,Sabbato  elDominica  dic  man-  A 
dHfet.  Itu.ipudHurciiarduiii :  sed  t6  .sVf&/>(7/o »dd iturn 
vidptui*  ftb  iis  qui,  iiioreni(frjrcorumscculi,Sal)balis 
DOiijcjuiiabHnt,inaximccunihiclibolUi.si\L'niteDtialis 
sit  Kcclesia*  Ilonianas  ulclaruni  e$tL>xHurcburdo,i|ui 
ssppeillumsubhocuoininccilai.Tandeniin  finehujus 
capituli  licBC  verba  exstant,  explint  proloijus,  sed 
puto  esse  ad  finem  capilis  sequeutis  rcjicienda^quod 
\idctur  menibruni  esse  superioris.  liicc  verba,  Si 
quis  non  pptuerit  jejunare,  usque  ad  ista,  c/  lioc  sri- 
toie,  citaniur  a  Hurchardo,  cap.  ^t,  ex  Pa^iiiientiali 
Tiieodori.  Jsolidus  apud  veleres  Hoinano  est  num- 
mus  aureus,  rujus  valoreni  notat  Cassiodorus,  lib.  \ 
Var.,  episi.  10:  Svx  millia  dennriorum  solidum  esse 
toiuerunt.  Solidus  Francicus  olim  quadra^inta  dena- 
rioruin  nuinero  coinpuiabatur,  ut  docct  llincmarus 
in  iib.de  Viia  sancii  Hemigii,  patetque  ex  svnodo 
Rheinensi  n,  can.  41.  Tandem  ad  duodecim  dena- 
riorum  valorem  redactus  cst. 

Scquuniur   quidam  i^salnii  ad  dandam  pneniten-  Q 
tiani,  qui  etiam  exstant  apud  Burchardum,  lib  xix, 
cap.  1,  scd  ibi  inlegri   dicendi.    Orationes    totidem 
sunt.   scd   secunda   et  tertia  diverSiH   sunt.  Apud 
Canisium  non  liabeturTo  Oremus,  sed  dic  Orationem. 

Sequitur  Oratio  impositionis  manus,  qua;  apud 
Burcliardum  sccunda  esi  inier  Oraliones  pra^ratas. 
Ihix  Oralio  dicitur  impositionis  manus,  quia  olim 
saccrdosdando  pii^nitentiam  manumcapiti  painiten* 
tis  imponebat,  Oraiionem  hanc  vel  aham  similem 
reciiando.  Concilium  Agathcnse,  can.  io  :  Pwniten- 
tes,  tempore  quo  pfenitentiam  petunt,  impositionem 
inanuum,  et  cilirium  super  caput  a  sac-erdote,  sicut 
ubique  constitutum  est,  consequantur.  Orallo  scquens 
non  est  integra  npud  Itenr.  Caiiisium;  integram  ha- 
bes  in  Ordine  Honiano.  in  ordine  lericb  v  in  tAiina 
Domini.  Hoposui  etiam  me,  quia  in  iiostroCod.  ms., 
quemadmodum  apud  Canisium,  male  legitur  etiam 
eqo.  in  Oraiione  tertia  le^itur  ut  qnod,  quenjadmo- 
dum  et  apud  Canisium  ;  at  apud  Hurcliardum,  ei  ia  Q 
Ordine  Homano,  lcgitur  ut  quos. 

In  prinio  capite  secundic  pariis,  hnec  verba,  Si 
ckricns  homtcidium  fererit,  videntur  esse  superflua. 
Ad  lia*c  verba,  Si  /aicus,  suhaudi,  non  votuntarie  ; 
quiapaulo  post  agit  de  homicidio  volunlario  laici. 

In  secundo  capite  clericus  Cujus  qradus  est  altior, 
est  episcopus,  aut  prest)ytei%  aut  diaconus.  Ad  ilia 
verba,  siqradum,  aut  votum,  subau<li  to  habuerit. 
Finis  capitiscorrupius  est,  et  ita.  ut  arbitror.  casti- 
gandus  :  Si  qua  de  mulieribus  qux  fornivatse  sunt  tu- 
terfeccrit  qux  nnscuntur,  primum  constitutum  usque 
ad  c.ritvm  vetat  (supplc)  communirare.  Verum,  ut 
juvta  id  quod  dffiniium  est  humanivs  aliqnid  ronse- 
qua4ur^  Cinstitwmus  vt  eam  decennii  tvmpore^  serun: 
dum  qradus  qui  constHiUi  sunt,  p(cnitvat.  Kt  hiec 
nihil  aliud  sunt  quam  canon  21  concilii  Ancvrani. 

Cap.  3,  de  perjurio,  l^*  hiec  verha.  8/  qnis  rero 
roartus  pro  necv.^silatc,  etc  ,  a  Burchardo,  lib.  xi, 
cap.  <>,  citantur  ex  Pirnitentiali  Hoinano  :  Tamvn 
I^crnitcntialis  Uoma/iusprwciinty  etc.  St  quis  roactus  " 
pro  vita  redimenda,  vel  pro  qualibet  cansa  vel  necessi. 
tate  se  pvjeratn  quia  plii^  rorpus  quam  animam  dilv.re- 
rat,  trrs  Quadraqcsimas,  aliijudirant  trvs  annosj  nnum 
ex  his  in  pane  elaqaa  pwnitnit.  2*>  lla?c  etiam  verba, 
Si  qnis  perjurncerit  per  cupiditatem,  etc,  citantur  a 
BurchardcT.  lib.  xix,  cap.  7,  ex  Pocnitenliali  Honnino 
in  hunc  modum  :  Tamen  fwnitentiaiis  Romanusprx- 
cepit,  si  qnis  per  cupif/itatvm  se  j^erinrarrrit,  ortines 
rvs  suas  vrndat.  vt  panperibus  dislribuat,  et  monaste- 
rium  inqrvssus  jniii  jfrniteniix  so  subdat. 

Cap.  4,  post  70  qitadrupvdem,  legendum  furaverit, 
vel  qiiiil  siinile.  Hiec  verba,  rei  qualibet  mvliorvm 
prassidium,  corrupta  sunl,  et  lejj'endi:m  arbilror  \'el 
quamlibct  meliorem  pecudum,  si  prxsidium,  Hoc  au- 

■  In  Jul.    Pcenit.  habes,  art.  31  :  Si  quis  Knlen- 

das  Januarias  in  cervolo  vel  vicola  vidit,  tres  anncs 

ftgniUal.  CoDJicii  autem  doctiss.  Mabilloaius  le^ea- 


tem  caput  4  ciintur  a  Hnrchnrdo,  lib.  xi,  cap.  VA  ex 
Pn'nitcn1iali  Thcodori.  ^^^^^^^^^^""^''^^^^'USjexquo, 
si  cui  prior  emendatio  r>>rte  non  placuorit^  illud 
corrigenius  ;  Ipgenduin  itaque  :  Si  quis  clericus  fur- 
tnm  fecerit  vapitnlv,  idest  qundruprdia  tulerit.  veicn- 
sam  ruperii,  vei  freqvrit,rei  prxsidiumfuraverit.  Ubi 
pr&esidium  esisubstaniia,  quain  quis  in  bonis  mobi- 
libus  possidet.  Concilium  Aurelianensem,  can.  14  : 
Prwsidiis  de  omni  commoditate  in  episcnpo^-um  po- 
testate  (lurantilfus.  Consilium  Parisiense  iv,  can.  8  : 
Comperimus,  d.ficicnie  abb.it c.  presbijtero.  vel  his  qui 
per  titulos  deserciunt^  pra.\sidium  quodcunqne  in  nior- 
tis  pvriculo  dereiiquerint,  ab  ep\sco\)o  vei  archidiacono 
(/iripi.  Gregorius  Tur.,  lib.  vi  Ilist.,  cap.  4  :  Irrne' 
runt  in  domos  Lupi,  et,  direpto  omniprsesidio,  fingen- 
tes  se  illud  in  fhe.sauro  rvgis  rvcondrre,  suis  eum  domi- 
busintulerunt.  Marculphus.  fonnula  07,  de  hifredi- 
tatis  inter  parentes  divisione  :  Accepit  itaqueill.  vil- 
las  nnncn}iatas  ill.  sttas  ibi  ciim  manripiis  tantis  tll, 
De  pra\sidio  vero  drappos,  fabriraturas,  tel  omne  su- 
pellectHe domiis qnidqnid  dirivel  nominari potest  xqui- 
vaientia  inter  sevisi  suntdit^isisse.  [Li  formula  G9dixit: 
Priesidfum  utriusque  sexva.  Per  qu»  verba  intelli- 
gere  vidctiir  servos  ct  ancillas  Sequitnr  urrna  in 
sepulcrorurn  violatores,  qui  ut  erucreni  lliesauros 
mortuis  pro  more  temporum  illorum  consepultos, 
sepulcra  violabant,  ut  videre  esl  apud  Cassiodurum, 
lib.  IV,  epist.  48,  de  quodam  Laurentio  presbytero 
qui  sepulcrum,  ut  inde  aurum  raperet,  violaverat. 
In  quod  scelus  oliin  multis  ac  diversis  pn^nis  a  le^i- 
bus  fuit  animadversum.  Hidicto  riieodorici  regis, 
CB\y.  \\0'  Qni  sepulrrum,  de.^truxvrit,  occidatur  L. 
Salica>  tit.  17,  lib.  2  :  Si  quis  hominem  mortuum  effO' 
deril,  rt  vxspoliacfirit  orto  drnariis^qui  faciuntsolidos 
ducvnlos.  culpfibilis  judicetur.  Legis  Langobardorum 
lib.  1,  tiL  1:2,  1.  i  :  Si  quis  srpvlturam  hominis  mor- 
tiii  ruperit,  et  corpus  exspoliavrrit.  componnt  parenti- 
bus  moriui  solidos  octofjinta.  Ila*  leges  et  inulta^  alise 
siiniles  lai.o  sunt  ob  thesauros.  qui  in  sepulcris  re 
condebantur,  elpretiosas  mortuorum  vestes,  de  qui- 
bus  infra. 

Cap.  5,  per  h?pc  verba,  Si  quis  pro  amore  maUfi' 
cussit,  inielli^itur  is  qui  phillnsseu  incantationibus 
amaioriis  ad  se  trahit  ainorem  inulierum  out  puero- 
rum,  ut  videmus  in  phannaceutriisTheocriti.  et  Vir- 
gilii,  et  in  Pseudomante  Lncianij  qui  eas  vocat 
ra;  ;^5coiT«$  iTrt  roi;  ejswrixot;,  id  est,  vcneres.  seu 
gratias  ad  amorem  coneilianduni.  Maxima  autem 
pars  hujus  capilis  prorertur.  ab  Ivone  Carnotensi, 
p.  15,  cap.  MO,  ex  Pieniteniiali  Theodori  ;  se-1  in 
quibusdam  variat.  In  fine  canitis  adversus  iinmisso- 
rcin  teinpestatuin  pipna  statuilur,  queinadinodum 
apud  Bnivharlum.  lib.  x.  cap  ^8.  ox  Hoinano  Pn;- 
intenliali.  Scd  ejusdein  lihri  cap.  8.  ex  eodein  I^a*- 
niioiitiaii  Honiano,  statuitur  poMia  in  eumquim>dit 
esse  aliqiios  lcmpcstalu  •>  iminissores.  qu:i»  secuin 
pugnare  vi<leiitur.  Agobardu:*,  Liigdunensis  episco- 
pus,  libelluni  edidit,  in  t[iio  dainateos  qiii  credunt 
esse  aliquos  tempestalem  iinmisores  ;  et  auctor 
qiiH^stionum  inter  opera  sancti  Justini  martyris, 
qurrst.  31,  scribit  non  h«Tc  posse  fieri  magoruni  in- 
dustria  ;  aitqueejusinodihominesappcllan  vi^o^twx- 
Tfli;  ;  Laiini  wooinl  tempestarios,  ut  scribunt  Agobar- 
dus  ibidem,  et  Henedidus  levita.  lib.  i  Capit..  tit. 
OV,  et  h;ec  tempestas  dicituraf/ra  ievatitia,  utscribit 
Agobardus. 

Cap.  6,  nolanda  sunt  lunc  verba,  ■  Siquis  in  Ka- 
/endis  Jannariis,quodmultifaciunl,et  incerculo  ducit, 
aiit  in  vetulavadit.  qUiS  sumpta  sunl  ex  concilio  An- 
tissiodorcnsi,  can.  1  :  Non  /tcet  halendis  Januariire- 
tulo  aut  cervnlo  fac&re.  Meminii  Riirchardus,  lih.  xix, 
cap.  fi  :  Fecisli  aliquif/ tatequod  pagani  fecerunt,etad' 
hur  faciunt  iu  Kaiendisjanuarii  incervoloeiveguia.  Si 

dum  vitota  pro  vitula.  Aliam  eiusdem  coDJecturam 
vide  ibidem,  Musei  Italicipag.  394. 


IN  S.  GREGORII  LTBRUM  SACRAMBNTORUH  NOTiE. 


46S 


irigintn  dies  in   pane  ei  aqua  pa^niteas,    Et  A 

PaciHiius  episcopus  Barcinonensis,  ParsR- 
pa»iiilenliain  :  Uoc  eiiam  puto  proxime  cer- 
i^  profectt,  ut  eo  diligentior  fieret,  quo  im- 
not\ibiitury  et  tota  illa  reprehensio  expressi  ac 
wtiti  non  rompre-^sisse  videatur,  sed  erudiis- 
\  tuxuriam,  itie  miserum  l  quid  ego  facinons 
fPutf),  niscierant  cerculum  facere,nisi  illis  re- 
endo  monslrassem.  H(i»r  eral  superslilio,  ul 
is  JaDuarii  homincs,  ferarum  et  pecuduin  for- 
umplis,  liuoctilluc  petulnntius  discursarent, 
imus  iii  notis  et  obscrvalionihu^  ad  Concor- 
*j§ularuni,  cap.  50,  §i.  Ineodem  capitenostri 
itialis  hioc  sequuntur:  *  ^'/  quis  sortes  hahue- 
sanctorum  conlra  rationcm  vocant.  His  similia 
urchardus,  lih,  H»,  cap.  9,  ex  Poenitentiali 
D  in  hunc  modum  :  Auguria  vel  sortes  quae  di- 
^atsa»  sanclorum,  vel  dfvinariones,  qui  eas  ob- 
'int  rrlq  Knrnmcunquescripturarum  ^v-^lvotum 
f.  r  /  jyersolrerint  adarhort^m,  vel  ad  lapidem,  B 
uam'ihet  rem,  e.Treplo  ad  ecrlr^iam,  omnrs  f.r- 
icentur.  Sequitur  :  Si  quis  ad  arhoresvel  fon- 
IlifM*  ^  sunipla  sunt  cx  conciliis  A;;^:ithensi, 
,  Turonensi  n,  can.  ti,  et  Anlissiodorensi, 
jI  4.  Sequitur  :S/  quis  mathematicuSy  etc.  Ihi 
rwjrt//^Msrstmagnus.  Proprie  tamen  isestqui^ 
itivitatis  inspecta,  qiiie  ciiiqiie  vonlura  sunt 
talur.  Sanctus  .Au^nistinus.  lib.  n  dcDoclrina 
ma.  c.  "21  :  Qui  genHhliaci  propter  natalium 
fnspertiones,  nunc  autcm  vulgo  mathemntici 
r.  Spaitianus,  in  Severo:  Tunc  in  qiiadam  ci- 
[frirnia  Sidlintus  malhmalicum  consuluisset, 
le  iiora  ingentia  vidissit  asfrologus.  Lampri- 
I)  Antonino  Diaduiiifno  :  His  fiiehus.  quibus 
ut  rst,  malhemntici,  nccepla  genitura  ejus,  e.r- 
Tunt.et  ipsuni  Filium  iinprratoris*esse,et  ipsum 
^orem.  VA  eorumars  dicitur  matnesis.  Spartia- 
.+Ilio  V<*ro.  et  in  Severo  :  (ieniluras  sponsa- 
jufrebfit,  ipse  quoque  matheseos  peritissimus.  Q 
1  hominis  tollere  est  vim  imaginativam  ejus 
lare.  ut  se  exisiimet  jumentum  esse  aut  ali- 
rutum,  ut  niuiicr  illa  apud  Palladium  qiicese 
«ini  cssc  cn?dcl)at,  qiiam  hcalus  Macarius 
us  sanavit,  et  ({uondiun  ProetiGliiP,etii  quos 
emenl.iViTat.  ({ueniadmodum  olim  poelse  fa- 
unt.  l/ib  VI  le^'is  Wisigothorum,  tit.  i,  I.  3, 
:  Et  hi  qui  per  invocationem  dmnonuin  mentes 
m  coiifurbanl.  Scquilur  ligaturarum  prohibi- 
quiikus  agit  sanctus  Augustinus,  lib.  ]i  de 
a  « Ihnstiana,  cap.  20  :  Ad  hoc  genus  pertinent 
iiam  ligaturu^  alque  remedia,  qw?  medicorum 
disciplina  rondcmuat,  sive  in  quibusdam  notis, 
aractrrcs  vorant,  sive  in  quihusdam  suspenden- 
ic  itllgandis  Ktcap.  iS^:  Aliud  rslenimdirere  : 
iitam  herhnin  si  hibi^ris^renter  nnndolehit : et 
t  direre  :  hlfim  hrrbuin  collo  si  suspnideris,  ven- 
<  ditle'nt.  .Meininit  Ammianus  Marcellinus, 
Si  quis  remedia  quartana'  vef  doloris  alterius  ^ 
itaret,  eic.  Itll  sanctus  Bonifacius.  epist.  ad 
iain  pajiain  :  Dicunt  quoque  se  ihi  vidis^e  mu- 
agiino  ritu  phylacteria  et  ligaturas  in  bmchiis 
ihus  hahere.  i^onsulc  quie  de  phylacteriis  et 
is  scripsiiniis  ad  Concordianircgiilarum,  cap. 
Id  quod  scquitur  :  Si  qui  simul  edunt  festicita- 
i;.,niliil  aliiid  ost  quam  can.  7  synodi  Ancy- 
ibi  hiennio  suhjacere,  significat  esse  in  tcrtio 
^iRnileulium  qui  'jTZfjTrrfoTt;,  id  est,  substratio 
;qua  pa^nitentes  hujusgradus  substcrniint  se 
<is,  I  umcis  cpiscopi  manusimponunt,utsupra 
n  e:>i.  Ilmc  autf^m  vcrha,  Et  sic  smcipi,  sic 

judi' 10  pTf»nil.  Sacra:npnta-ii  ^lallic,  art.    20: 

>ortcs  .'^anrtorutn  rontraraliounn  invorat,  elc, 

ervat  noiicr  Mihillonius  fjusmodi  sorles  fieri 

ros  Codices.  Quo;  hic  sequuntur  id  non  obscure 

L. 

m  fere  bahetur  in  laudato  Judicio  poeDit.» 


explicanda  sunt,  ut  ille  post  ^dum  substrationis 
suscipiatur  in  gradu  consistentiae,  ut  oret  in  Missa 
cum  tidelibus,  ut  «upra  dictuin  cst.  ista  autem,  Quce 
obedire  oportet,  et  postoblationem,  etc.,corruptasunt, 
et  ita  cx  eadcm  synodo  castiganda :  Et  postea  an  cum 
oblatione  sinl  admittendi,  oportet  unius  cujnsque  tpiri» 
tum  probare,  et  vitam  singulorumcognoscere.  Haecver- 
ba,  Singuli  lantum  vitium  hoc  fecerit,  corrupta  sunt, 
et  Jcgcndum  est.  Si  gulof  tantum  vitiohocfecerit,  Hs&c 
verba,  474  ^^^^  oblatione  communieet,  capienda 
sunt  de  communione  in  Oratione  et  precibus,  assi- 
stendo  Missse  integr.ne  cum  fidelibus,  sine  tamen  obla- 
tione,  hoc  est  sine  Eucharistia)  sumptione.  Sequitur 
tandein,  Si  quis  manducaverit  sanguinem,  etc.  Ferunt 
Act.,xv  cap.,  sanguinis  comcstionem  prohibitam 
fuisse,  ut  etiam  postea  in  vi  synodo,  can.  67,  ubi 
prohibetur  comestio  sanguiniscujuscunque  animalis, 
non  solum  quavis  arte  conditi,  sed  etiam  quocunque 
modo  comedatur ;  et  ha!c  pro  more  Ecclesia}  Orien- 
talis.  Quod  etiam  aliquando  in  Ecclesia  Occidenlali 
fuit  ohservatutn,  ut  liquetexepist.  Ecciesiarum  Lug- 
dunensis  et  Viennensis  ad  Ecclesias  Asi»  et  Plirygia), 
apud  Kusebium,  lib.  v  liist.  eccl.,  cap.  i^  in  qua  Bi- 
blis  martyr  respondens  calumnia^  paganorum  dicit : 
n^i;  ov  nai^ix  ^oyocri;  oerotovTOi,  oi^uyj^c  aAoywv  iwav 
aliix  faytlv  c^ov  ;  idest :  Quomodoilli  infantes  come- 
derent.  quibus  ratione  carentium  animalium  sangui- 
nem  edere  non  licet?  Sed  ubique  usitatum  in  Occi- 
denlali  Ecclesia  non  fuit.  Nam  quidam  Actorum  lo- 
cumintcrprctanturdehomicidio,etsanguini8humani 
efTusiono,  ut  sanctus  Pacianus  episcopus  Barcinonea- 
sis  in  Parseuesi  ad  penitentiam. 

Cap.  7,statutum  adversus  membrorum  sui  ipsius 
mutilationemsumptumestexcanone23apostolorum, 
in  quo  statuitur  ut  laicus  seipsum  mutilans  excom- 
municationi  subjaceattribus  annis.  Quodspectat  ad 
avoisum  voluntarie  factum,  hocfacinuscapitalipQena 
plectiturlib.  xxxix,  if.  de  Pcenis,  et  can.  92  synodi 
Trullensis.  Usurarum  prohibitio  sumpta  est  ex  ca- 
none  i7  synodi  i  Nicjensejn  quo  usurse  prohibentur. 
Servi.  alieni,  vidclicet:  et  ingenui  venundatio  inter- 
dicitur  lib.  v  legis  Wisi^othorum,  tit.  iv,  I.  11  etl7. 
In  PoenitentialiTheodori,  apudBurchardum.lib.  xix, 
cap.  8*1,  trihus  annis  poenitentise  hoc  facinus  ani- 
madvertitur.  Ha*c  verba,  Si  quis  aream,  etc,  ita  ci- 
tantur  a  Burcbardo,  lib.  xix,  cap.  86,  ex  Pocnitenliaii 
Wonmno  :Si  quis  domum  vel  aream  cujusrunque  do- 
luntarie  ignecremaverit,  suhlata  cel  incensaomnia  r«- 
stituat,  et  tribus  annis  pa^nitentiam  agat.  Et  apud 
eumdem,  lib.  v  ejusdem  libriin  examine  poenilentis 
haec  habentur :  Concremasti  domum  vel  aream  alterius 
odii  meditatwnefsi  fecisti,  redile  damnnmj  et  unnm 
anniim  per  fegitimas  ferias  pfvniteas,  iloc  decretum, 
Si  quis  periram,  etc,  in  hunc  modum  ex  Pceuiten- 
tiali  Romanoa  Burchardoreferturjib. xix,  cap.  101: 
Qui  per  rixam  ictu  debilem  vel  deformem  hominem  fe- 
cerit,  reddal  impeiwis  medici,  et  medium  annum  pceni' 
teat.  Si  laicus  per  dolum  sanguinem  effuderit,  reddat 
illi  tantum  quantum  nocuit  ;  ei  si  non  habet  unde  red- 
dat,  solvat  tn  opera  proximi  sui.  qiiandiu  ille  infirmus 
est ;  et  postea,  quadraginta  dies  in  pane  et  aqua  pceni" 
ieat,  Sequitur  :  Siquisdeminisierio  Ecrlesix,  ctc.  Ubi 
mlnistcrium  sancta;  Ecclcsite  suot  vasa  sacra  seuar- 
gcntea.  Dcinde  post  t6  Ecclesicp,  vidclur  dccsse  prnB- 
positio  a<l;lep:endum  igitur,  c  Si  quis  de  ministerio 
Errlesise  ad  qualecunque  opus,  etc.  Tandem  secjuitur : 
Si  quiscum  annnatihus peecaverii,  etc  Quod  nihil  est 
aliud  quam  canon  IH  synodi  Ancyrann^,  uhi  lcgitur 
cixoTamr;,  id  est,  viginti  annorum,  hic  vero  triginta 
annorum  Cictcra  niutila  sunt.  In  his  vcrbis  commu- 

arl.  27  :  Si  quis  ad  arhores,   vel  ad  fontes,  ant  cancel' 
los..,,  votum  voverit...,  tres  annos  pipniteat,  ttc. 

c  In  Jud.  pasoit.  le^citur,  art.  38:Si  quis  aliquid 
de  ministerio  sancias  Ecclesiai  fraudaverU,velnegl(exc*^ 
rit,  septem  antios  ptgnileat^  eto. 


463 


IN  S.  GREGORH  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


46i 


nionem  merfatur,  deest  t6  Orationum.  Postea  adde:  A  Post  t6  negligens  adde  fuerit.  Apud  Burchardum  le- 


Cum  in  communtone  quinque  annos  perseceruDerit, 
oblationis  sit  particeps.  Pro  eorum,  lege  ejus.  Ilaec 
verba,  /ncessanier  ad  peccandum,  redundanl.  His  ver- 
bis,  Subjaceant,  adde,  et  eommunionem  precnm  con- 
sequantur.  Ad  liaec  verba,  quinque,  suhaudi  annos, 

Cap.  8,  haec  conslitutio,  Episcopus  fariens  fornica- 
tionem,  etc,  habcturcan.  ^  apostolorum,  ct  apud 
Burchardum,  lib.  xvn,cap.  39,  ex  Pcpnilenliali  Theo- 
dori.  Sed  hic  locus,  Pra*laio  ante  monachi  votum,  cor- 
ruptusest,  et  siclegendum  cst  ex  eodem  PoBniten- 
tiali  Theodori,  475  Pr^fbyter  autem,  prwlato  mona- 
chi  voto,  id  cst.  qui  nulli  voto  monachatus  obnoxius 
cst.  Superpositio  autem  hoc  loco  abstinentia  est  a 
cibo  die  solido  et  integro  ;et  superponcre  cst  integro 
die  a  cibo  abstincrc,  est  ct  jcjunii  superadditio,  di- 
latatio  ; supcrponere  est  dilatare  jejunium,  GrfRce, 
uTrioQjTt;,  id  est,  superpositio,  quo  vocabulo  utitur 
sanctusCyrillus  Hicrosolymilanus,  Calech.  48:  Pro- 
pter  labores      '  •  ---   -  -^-  '—r.' 

cxsuperpositionc,  (iilatalione  superadjectionejejunii 
parasceves,  et  vigilitB  ;et  i/TztpziO&TOut,  id  est,  super- 
ponere,  dilatare  jejunium,  superaddere  ;  quo  vcca- 
oulo  utuntur  Dionysius  Alexandrinus  in  epistola  ad 
Basilidem,  etsanclusCpiphaniusincxpositione  iidei. 
Tandem  hoc  vocabulum,  Quinquag-simis  corruplum 
cst,etlegendum  ^Mf«(ji*<i9P«iw.r,mtolligilurqueQuin- 
quagcsima  paschalis,  id  est^  dies  illi  rfuinquaginta  qui 
intercedunt  inter  utramque  solemnitateui  Paschatis 
et  Pentecostes,  qui  px  more  antiqno  jcjunio  vacant. 
Cap.  9,  Si  causanegligensj  lege  sicausa  neghgentix. 


gitnr  :  Et  qui  ueglexerit,  qwiternis  diebus  :iuam  vegli' 
gentiam  siilvat.  Loco  •  islorum  verborum,  Et  incenia- 


tur  aliqutd,  apud  Burchardum  lo^ntur  Ut  non  invenia 
tur.  Prior  leotio  polior  ost,  quia  declaralur  quid 
racicndurn  sit,  cum  aliquid  de  sacriOcio  invonitur 
At  hiTC  verha,  Et  si  inrentum  fuei'it,  aliter  leguntur 
apud  Burchardum  :  Si  vero  sarrificium  inventum  fue- 
ritjocus  scopismundetur,et  stramen,  ut  mpra,  igne- 
tur,  et  cinis,  et  supra,  recondatur,  rt  Sacerdos  viyinti 
dies  poeniteaf ;  uhi  logendum.  igni  detur,  Quod  sequi- 
iur,  Si  dc  caiire  per  negligentiam,  etc.  exsfat  apud 
Burchardum,  lib.  v,  cap.  47,  ex  decretis  Pii  papa; 
cap.  3,  ubi  corrupte  legitur  Unguabilur,  476  ^^d 
scribendum  iingua  lambatur.  In  sequenti  arlicuio,  ubi 
t6  vicibus  scribitur,  deest  vocahulum  numerum  ex- 
primens.  In  capite  citalo  Burchardi  deest  t6  vicihtu, 
Appellatur  hic  Oratio  I)ominicapf>r/cfi/osa,  quiaolim 
illam  ih  Missa  cum  tanta  reverenliaet  caulela  roci- 
autein  provenientes,  sx  ts  tjj;  vTrsoOso-sw;  g  tabantSarerdotes,  ut  prande  piaculum  se  admisisse 
;  t;^;  izKootTxsit^ i  xoei  rr,i  ayowTrvta;,  id  est,  credercnt,  si  intcr  rocilanduiu  vel  levitcr  b  tilul»as- 
'..1  ...•  i:--i:       :-:.-_::      ^^^^  Htpc  vcrba,  5i  ^tiiv  woM pff'tti>/,  intclliguntur dc 

his  qui.  dum  sanisunt.adpiTnilentiam  non  veniunt, 
sed  eam  in  infirinitate  polunt.  Hi  aulein  trcs  articiili 
de  pnenitentia  sumpli  sunt  ex  conc  Carthagin.  iv, 
canonihus  76,  77  7»  et  79.  Haec  verba,  Srd  tmn  illa] 
qui  dimisit,  corrupta  sunt,  et  legondum.  SednouilU, 
quam  dimiiit,  id  est,  aqua  separalus  est  Haec  verba[ 
Si  quis  nolendo  parentibus  orc*dit  hotninetn,  ita  expo* 
ncnda  sunt :  siquis.  prflelorvolunlatemsiianKcogija- 
torum  aut  propinquoruin  suoruin  scrvuin  occiderit, 
Nam  hoo  loco  parenles  suntpropinqui  ot  cognali,  et 
homo  is  est  qui  servilis  est  condilionis,  de  quo  vo- 
cahulo  consiile  Cujacium,  Feud.lib  i,  et  Pre.iericum 
Lindonbrogium  in  Glossario,  et  in  notatis  ad  Paulum 
Warnefridum.  i.  iv  de  Geslis  Langol»ardorum,  c.  3. 
Hflpc  verba,  Si  gua  muUer  suaseril  alteri  muUeri  ma- 
ritum,  mutila  suut.  sed  addendum  est  t6   dimitt^re 


In  his  verbis,  pro  Oonis  rebus  offerre,  t6  rebus  redun- 

dare  videtur.  Sed  de  hoc  loco  infra.  Sequitur,  Si  quis 

proebei  ducatum  barbaris.  Aliter  apud   Burchnrdum, 

et  fusius  hffic  proferuntur  lih.  xix,  cap.   103,  ex   Poi- 

nitentiali  Bomano :   Si  quis   proehet  ducatum  super 

Christianos,  ut  depnvdentur,  et  non  acciderit  strages 

Christianoi^m,  tres  annos  pamiteat ;  sin   vero,  ejectis  q  vel  reUtiquere,  vel  quid  simile.  HiFc.  si  quis   Christin- 

armis,  usque  ad  mortem  mundo  mortuua  vivat.  Postea      norum  Chrisiianum.  riderit  ambu/antpfn,  etc,    sunt 


prohiheturmanducare  carnem  aniinalium.  quorum 
mors  ignoratur,  nefortemorticinium  aut  sufrocaliira 
comcdatur.  H«c  verha,  Pueri  sermocinantes,  elc, 
usque  ad  finem  capitis  citantur  ex  Pcrnitcntiali  Ho- 
mano,  a  Burchardo,  lib.  xvii,  cap.  56.  ubi  legitur 
Pueri  soli  sej^nocmantes,  nftinpc  defornicationecinfE- 
dicfk,  intrasemetipsoSfUl  p&ulo  ante  dixit  :  Post  t6 
oscutum.in  loco  citato  ponitur  particula  nmi.  qnod 
peccatum  itiidcm  quinque  superpositionibus  animad- 
vortitur. 


corruplissima,  qua^  ita  castiganda  esse  conjicio,  Si 
quis  Christianorum  Christtanum  videritamhulantem^rel 
oberrantem,  et  non  monstraverit  ei  viam.  sit  exc-ommU' 
nicatus,  vel  quid  simile  reponendum  est  ;  quemnd- 
modum  sequontihus  verbis.  parentem  suum  vendidt- 
rit,  hfec  sunt  praepononda,  siqnis,  utlegatur,  siquit 
pnrentem  suum  vendiderit. 

HjRcconstitutio,  Si  teriiutn  acceperit,  etc,  notan- 
da  :quamvisonimbigainos,  trigamos,otc,  perniittat 
Ecclesia,  i|uia  tanien  hfPC  polygainia  seu  nuptiarum 
repotilioaliquidincontinenlinB  in  hoininc  notat,ejus- 


Caput  lOsequitur.  cujus  titulus  corruptus  est,  et 
lc^cndum  De  defectibus  rirra  sacrificium.   Quadam      modi  hominos  pia^ter  irrognlaritatis  notam  quibus- 
ex  his  poccatis  circa  sacrificiuin  Missa;  cxstant  in      dani  aliis  pipnis  oliin  suhjarere  voluil.  Sanctus  Ba- 
Ptenitentiali  ms.  sancti  Columhaniahbatis  Luxovien-      silius,  episl.  1  canonica,  ad  Araphilochium,  dijfamos 
sis  in  Burgundia.  Hocauteincaput  prolixurn  est.Sod 

iito  unico  pliira  tilulo  comprchendi,et  excriptorem 

uius  Pa»nitontialis  usum  fuisse  corruploCodice,  aut 


E 


dl^L 

duobus  annis,  trigamos  quinquoa  ndeliuiii  societate 
segrogavit.  Conslitutio  Conslanlini  PorphyrogCMnelffi 
imperatoris.   facta   anno  miindi   v  lo  i  d  i  vcxxix. 


certe  ipsi  dcfuisse  diligenliainexscrihendi.  Qufle  vero  Q  quadrigamos.  dum  in  hoc  statu   permansorint,  ab 
:_  1 :•..!. 1«.,*  «,i««^«:fi«:.,v,.M:ooc»  ^*oi„ir.«      oinni  crplu  ecclosiastico  sopnrari.  ot  teinpli  ingressu 

arceri  jubot,  ut  rofert  Theodorus  Balsamo  ad  opist. 
citatam.  Quid  sane  slatuisset  ille  iinperafor  de  illo 
hominequi  Romo;  tempore  sancli  llieronvmi  viginti 
uxorihus  superstes  fuerat,  et  de  illa  muliere  qiue 
jam  duo  et  viginti  maritos  composuerat  ;  qui  tan- 
dem  simul  matrimonioconjuncli  sunt,  exspectanli- 
bus  summo  studio  Romanis  quis  eduobus  alterum 
eflorret;quod  cum  viro  contigisset,  coronatus  ille 
et  palmam  ferens  uxoris  foretruin  prwcessit,  ut  scri- 
bit  sanctus  Hieronymus,  epi  t.  ad  Ageruchiam?  Leo 
Philosophus  imperator  ecclcsia  ejectus  est,  quod 
quadrigamus  csset,  ut  scribitCedrenus. 
Quod  Bcquitur,  Si  quis  comas  inadit,  etc,  propter 

^  Jud.  PoBnit.,  si  tutoaverit saetrdos  super  Oraiions 
Domtn.,  die  uno  inpane  et  aqua.  Vide  notam  Mabil- 
lonii  ad  huuc  locum.  Tutoaveril  hic  idem  est  «o 
UtulMiverU^ 


in  hoc  capitulo  speclantadsacririciumMissfe,exstant 
apud  Uurcharduin,  lih.  v,  capitihus  51  et5ii,  ex  Poe- 
nitentiali  Romano  ;  scd  in  quibusdam  variant.  Quid 
sit  chrismal  supia  dictum  cst  agendo  de  basilicse 
dedicatione.  ILecverha,  Ut  si  mens  gravatus,  etc, 
corrupla  sunt,  ct  legondum,  ut  suwens  sacrificium 
gravalus  saturitate  ventrifi,  etc,  Sequentia,  Diaconus 
obUcisrens  oblnUoncm  offcrre.  otc,  corrupla  sunt. 
Apud  Rurchardum,  cap.  51  lihri  citali,  legilur :  Dia- 
eonus  obtivfscens  oblattoriem  ojferre,  donec  offeratur 
linteamen,  quando  rerifantur  nomina  pausantium.  si- 
militer  pipniteat.  itrequitur,  S*  auteni  iti  farina,  elc. 
Videnliir  ante  htec  verba  qujpdam  dcessc.  Pro  qua- 
dragenas,  apud  Burchardum  legitur  quadragesimas, 

•  Judic.  poenitflntiaL,  art.  46,  ita  habet:  Sarerdos 
)ffert,  et  ceriderit  de  manihus  ejus  Eueharistia  in 
,  et  non  invenerit  eam,  scopa  fn^^da  seopet,  et 


qut  offert,  et  cendent  ae  manitius  t 
ierra,  et  non  invenerit  eam,  scopa 
ccmdural  igne,  etc. 


i 


46S 


IN  S.  GREGORil  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiS. 


46« 


superstitioDem  pairaDicain  statuitiir.  Nam  pagani,  A  gula^  erant  bisulca;,  seu  bifidae,  id  est  duos  macrones 


duiD  mortuos  efTerebaut,   ct  sopeliebaut,  mercede 

conducebant  mulieres,  qusemorluum  flerent,  lauda- 

rent.  aliosque  ad  hoc  excitareut,  sibique  crinesinci- 

derent.  ac  gcnas  laniarent,  qujePrfeficnedicebantur. 

Nonius  Marcellus,  cap-  1  :  Prxfiea;  dicebantur  apud 

veteres,  quas  adhibensolent  funeri^  ut  flerentj  el  fortia 

facta  laudarent.  Giossse  veteres  :  Pra^fica  h  izpo  t;5« 

x/tvii^  h  Ty  cx^opa  xoirrouivi},    Bair^^oSo^  en    ix^ooav, 

id  est,  quae  leetum  praecedens  in  elationc  mortui  la- 

Dialur,  qu8B  in  elatione  morluilugubrecarmcncanit. 

Glossffi  veteres  mss.  bibliolh.Corbeiensis  iiarumme- 

mioere  :  Priefiae principeit  plantus.    Ilunc   morem 

Dobis  declarat  SerTius,  in  xii   ^Kneidos  :  Moris  fuit 

apud  veieres  ut  ante  rogos  humanus  sanguis  e/funde" 

retur  vel  capiivorumjVelgladiatorum.quorum  si  forte 

copin  non  fuisset,  laniantes  genas  47  #  ^^wn  effunde- 

bant.  Idque  videtur  lo  legexii  tabularum  apudCice- 

ronem,  lib  ii.  de  legibus,  ubiejusmodi  insania  pro-  .  .  .     -     x.         ' 

hibetur  :  Muiieres  genasne  radunlo,  nene  iessum  fu-  B  Pa^nitentia  datur  ob  morticini  et  suuocati  esum,  qui 


habebantincurvos,  ut  clarum  est  ex  eodem  hjmno 

....  Sponte  nudas  offerens 
G«jstas  bisulcis  ezsecandas  ungulis 

Unde  infra  appcliatur  unguia,  hiulcus  mucro. 

Scindunt  utrumquc  milites  tetcrrimi 
Mucronc  hiulco  pensilis  latus  viri. 

Et  hsec  dc  ungulis.  t6  Herbarius,  quod  seauitur,  est 
Tcncncus,  478  o^  herbas  malcOcas  et  herbarum 
Tcncna  quibus  ven<;ficus   utitur    Unde  vocabulum 

Callicum  enherber,  id  est  veneno  aliquem  necare. 
Vetus  popla : 

Soubs  gist  le  frais  serpcnt  en  herbe, 
Fuyez,  enfanls,  car  il  enherbe. 

Ante  ha>c  verba  :  Si  c^ssaverit  suscipere  eum,  desun^ 
Donnulla  ;  non  enim  cohffirent  ista  superioribus.  Vo- 
cabulum  (X(:ce/)/or  corruptum  est ;  lege  accipiter.  Hic 


peris  ergo  habento.  Ubi  lessus  est  carmen  funebre 
quod  alias  nmnia  dicitur.  Ejusmodi  muliercs  etiam 
capillos  scindebant,  ut  hicprohibetur  ;  hocpalamest 
ex  Lucilio  xxn,  apud  Nonium,  luco  citato  :  Mercede 
qua  rotuiuctie  llenlalienoin  funere  multo,  et  capillos 
srindunt.  Tonsurie  et  rasura  capilloruminfunmbus 
etiamGraecis  usi'ata  fuit,  luctuscausa,  Euripides,  iu 
Alcestide,  actui  : 


A 


nai  ix£A0Cva  arokuov  iziitkot 
*Aiifi^oiktaixgO*  iiSti  ; 

Id  est,  num  comam  secem,  aut  pullo  cultu  vestium 
iam  indui  oportet  ?  Et  actu  ii : 

flsvOo;  yuvaixo?  T^ffJs  xoivovo"9at  ).«y&) 
Kou oa  E\tor,xii.  x«(  us).au7r(TX&>  ttoAi^. 


etiam  prohibeturcan.  63  apostolorum,  etcao.  77 
sextffi  sjnodi.  IIuc  spectat  illud  Burchardi,  cap.  5 
libri  XIX  Coinedisti  mm-ticina,  id  est  animalia  quce  a 
lupis  seua  canibus  dilacerabantury  et  sic  mortua  in- 
venta  sunt  9  si  fecisii,  decem  dics  in  pane  et  aqua  px- 
nitere  debes,  Comedistiavesquas  oppresserat  accipiter, 
et  noii  prius  occidisti  eas  ferro  aliquo  ?si  fecisti,  OMin- 
aue  dies  in  pane  et  aqua  peeniteas.  Seguitur  :  Si  gal- 
lina  in  pute/  moriuafuerit^  etc.  His  tere  similia  re- 
ferunturaBurchardo,lib.  xix,cap.  i06,  ex  PoeniteD- 
tiali  Romano  :  Si  quis  dederit  alirui  liquorem  in  quo- 
mus,  vel  mustela  mortua  inventa  sunt,  si  laicus  est, 
septem  dies  pceniteat ;  si  in  ccenobiis  contigerit,  tre- 
centos  Psalmos  cantet,  Qui  postea  noverit  quod  talem 
potum  biberit^  sexaginta  Psalmos  cantet :  Sequitur:St 
quis  mus,  aut  gailina,  etc.  Haud  absimile  est  id  quod 
refertur  a  Burchardo,  ex  eodem  Poenitentiali  Ro- 
mano  :  Qui  comedit,  vel  bibit  intinctum  a  familiari 


Id  est,  hujus  mulieris  luctus  jubeo   esse  pariicipes  QbeHia^id  est  cane,  vel  cato,  etscit,centum  Psaimos 


comae  rasura,  et  pullis  amiculis.  Sic  oiim  apud 
i4^yplios  in  quacunque  domo  canis  mortuus  fuerat 
omnes  domestici  universo  corpore  raso  magnoluctu 
alGciebantur,  ut  scribit  Kuscbius,  lib.  n  dc  Priepa- 
ratione  evangelica,  cap.  i.  Ungulse  quarum  in  hoc 
capilis  loco  tit  mentio,  suntinslrumenta  ferrea  pree- 
curva  et  acula  iu  modum  unguis,  laccrandai  carui 
idooea,  quibus  carni(jces  olim  in  martjrum  suppli- 
cjis  utebantur,  quie  el  fldicul  r  dicuntur,  ut  clarum 
estex  sancto  Isidoro,  lib.  v  Originum,  cap.  :27  :  £/n- 
pdie  dict(e  quod  effodiant  ;  lue  et  ftdiculfe  guia  eis  rei 
in  eculeo  torquentur,  ut  fides  inveniaiur,  Idem  patet 
ex  Glossis  (>rilli  :  *  OwXs;  oi  st;  Ta  ^ao-avtorigpta, 
fdiculte,  id  est,  unguesseu  ungulte.  quarum  est  usus 
m  tortiiris,  seu  quaeslionibus.  Idem  facile  colli- 
gttur  cx  Prudentii  Peristephano  de  sancto  Romano 
marlyre  : 

....  Cuui  furens  interserit 
Asclcpiades,  verUit  ii-tuni  camifex 
In  os  loquenti^,  inque  maxiilas    manum 
Sulcosque  acutos.  et  Hdiculas  transferat. 

Et  paulo  Post : 

implet  jiibpntis  dicta  liclor  improbus 
CharaX'it  ambas  ungulis  scribentibus 
Genas.... 

Ubi  vides.  cum  imperavit  pnesesffenas  marlyris  la- 
cerari  ridiculis,  postea  a  poeta  subjungi  genas  mar- 
tyris  a  ministris  ungulis  charaxari  scribentibus  :  ex 
quo  liquido  constatujecvocabulaejusdemessc  signi- 
ficationis.  Isidorus  aGde  nomen  dcducit  ;  sed  vcr- 
bale  est  a  pnetcrito  /i^/i,  verbi  findo.  Hujusmodi  un- 

•  De  fieruno.torum  memoria,  et  pro  eorum  quiete 
orationibus,  vide  apud  Kpiphanium,  de  Exposilione 
fi  iei  n  23.  Jam  vero  quod  ad  morluos  spectat  nomi- 
natim  tUorum  fU  mentio ;  ac  preces  et  sacrifieia,  mys* 


D 


cantet  ;  si  nescity  ditos  dies  jejunet ;  vel  si  redimere 
voluerity  quinquayinta  Psalmos  caniet,  Sequitur  :  St 
piscis  moi'tuus  fuerit  in  piscina,  etc.  Iluic  simile  est 
lilud  Burcliardi,  lib.  xix,cap.5  :  Comedistipisrem,qui 
mortuus  esl  in  fiumine  invenlus  ?  si  fecisti,  tres  dies  in 
pane  et  aqua  pceuttea^,  In  his  verbis  :Nemo  manducet 
carnem  ejus,  to  ejus  refertur  ad  t6  animalis  cum  quo 
homo  coierit.  Sequeiitia,  Si  voluerit  pro  anima  sua 
dare,  etc.  iiapc  corrupta  sunt,  nec  satis  supcrioribus 
cohaerent,  ct  sic  legenda  arbitror  :  Si  voiuerit  pro 
anima  sua  dare  eleemosynam  de  his  pecuniis  qux  fue- 
runt  de  jpnpda,  et  suam  egit  pcenitentiam,  potestatem 
habet. 

IIuc  usque  Codex  Corbeiensis,  inquo,  utarbitror, 
finis  hujus  Pcenitentialis  desideratur.  Hnec  autem 
breviter  perstrinximus,  ut  aliquam  lucem  huic  Poe- 
nitentialiarrerre  possemus.  Nec  plurade  antiquorum 
pcenitentia  Ciiristianorum  scribimus,  cum  ante  nos 
muiti  docti  viri  in  hoc  campo  decurrerint,  ac  prse- 
sortim  Gabriel  Albaspiufleus,  episcopus  Aurelianensis, 
lib,  u  observationum  ;  Joannes  d'Artis,  juris  in  Uni- 
vcrsitate  Parisiensi  antecessor  et  professor  regius, 
in  librodeCanonicaBcclesise  disciplioa  circasacra- 
menta,  etc.  ;et  Dionjsius  Pctavius,  societatis  Jesu, 
in  Animadversionibus  in  sanctm  Epiphanium,  ad 
ha}resim59,  quae  est  Novatianorum  ;  nec  est  nostr» 
consueludinisomnia  doctorum  scripta  congerere^  ut 
faciunt  hodie  nonnulli  immanium  voluminum  con- 
sarcinatores,  qui  librorum  mole  non  tam  musas  or- 
Daotquam  bibliothecas  et  bibliopolarum  officiDas 
ooeraot.  Sed  redeamus  ad  propositum. 

680.  Missa  pro  episcopo  defuncto.  Sequuntur  Miss» 
■  pro  dofunctis  quarum  mentio  est  in  coocilio  Bra- 

teriaque  frequcntantur,  Consule  animadversiones 
doctiss.  Petavii  Tom.  n.  p.  367.  Plura  de  hoc  argu- 
mento  lege  in  notis  ad  lib.  4.  Dialog.  Gap.  55.  De 
eleemosynis  ad  mortuorum  refrigerium  lege  Paulinum 


167 


IN  S.  GREGORII  LIBRUH  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


468 


carensi,  i  can.»  quHrum  causa  aliquid  de  exsequiis  A  rosare  pro  aliis,  qui  nohis  non  siirfioimus.  SuFcipe, 


defunclorum  dicemus  duohus  hic  descriptis  exse- 
quiarum  officiis,  uno  ex  ('odicems,  Hhomensi.  altcro 
cx  Codice  ms.  Ratoldi  abbaiis.  Sic  igilur  Rhcmensis 
Codex  : 

nlncipit  officium  pro  defunclis,  In  primis  canfatHr 
Psalmus  In  exitu  Israel,  cum  Antiphona,  vel  Allcluia  : 
Deinde  has  Orationn  cantit  presbyter  : 

((  Pi»  recordationis  aflfectu,  fratres  charissimi, 
commemorationem  faciamus  479  ^^^'  nostri  ill, 
quem  Dominus  de  tMitationibus  sa>culi  assumpsit, 
obsecrantes  misericordiam  Dci  nostri,  ut  ipsi  retri- 
buere  dignctur  placitam,  quietam  mansioncm  ;  re- 
mittat  omnes  lubricce  tcmcritatis  offensas  ;  ul,  con- 
cessa  plcna3  indulgentias  venia,  quidquid  in  hoc 
sa^culo  proprius  crror  attulit,  iotum  ineffabili  pietate 
ac  benigniiaie  sua  compensei.  Per  Dom.  Collecta 
sequitnr :  Diri  vulneris  novitate  perculsi,  ei  quo- 
dammodo  cordibus  siuciati,  misericordiam  iuam, 


Domine,  animain  smi  iui  ill.,  etc.  Prfp/atio  post  ^e- 
pnlturam  :  Dchitumhuinani  corporis  scpeliendi  offi- 
cium  fidelium  more  complenles,  Denm  cui  omnia 
vivunt  fidfiliier  dof»rcceniur,  uihoc  corpus  a  nohis 
in  infirmitate  sepliim.  in  virtuloetordino  sanctnrum 
resuscilet,  ut  ejus  spiritiim  et  fidelibiis  jubeai  a^- 
gregari,  cuiquc  iu  judirio  misrricordiam  irihuat, 
quemque  morte  redfmptum,  debilum  [Leg.  debito] 
soluiutn  Patri  reconciliatum,  boni  pastoris  humoris 
reportatum,  spiriiu  sanclo  protccinm,  in  comitatu 
SBierni  regis  peronni  gaudioei  sanctornm  consortio 
perfrui  conce<Iai.  PerDominum.Omnipotens  fcterne 
Deus,  «jui  humanocorporia  te  ipsoanimaminspirare 
dignaius  es,  etc.  Hedcmptor  animarum  Deus,  xier- 
nitatem  concede  functis,  etc.  Commendanins  tihi, 
Domine,  animam  fratris  nostri  ///.,  eic.  ^80  ^'^' 
granlinm  in  nomine  tiio  dc  hac  instahih  ci  iam 
incerta  sempiternam  illamvitamac  Isetitiam  crelesti- 


mnndi  Redempior,  fidelibus  vocibus  imploramus.ui  3  bus  pr&^sta  salvam.  Per  Dominum  nostrum.  » 


chari  nostri  animam,  eic.  Collecta  seguitur :  Tu  nobis, 
Dominc,  auxilium  pra^siarc  digneris,  iu  opem,  iu 
misericordiam  largiaris.  Spiriium  etiam  famuli  tui 
ill,  acchari  nostri.etc.  Item  alia  :  Suscipe,  Domine, 
animam  servitui  revertentem  ad  tede  ^gypti  par- 
tibus,  proficiscentem  ad  ie.  Eante  Angelos  iuos 
sancios  in  obviam  illi,  ei  vias  jusiiiiaB  demonsira 
ei,  etc.  Item  Prwfatio  defunctorum :  Antiqui  memores 
chirographi,  fraires  dilectissimi,  quo  primi  hominis 
peccaio,  ei  corruptioni  addicia  esi  humana  conditlo, 
subcujus  leges  ibi  unusquisque  formidai  quod  alii 
accidisse  videat,  Omnipotentis  Dei  misericordiam 
deprecemur  prospiriiu  chari  nosiri,  cujus  hodie  de- 
posiiiocelebratur  uieum  in  o^tcrna  requie  suscipiat, 
et  beata  resurreclione  reprseseniei.  Per.  CoHecta 
nunc  sequitur  :  Deus,  qui  justis  supplicationihus 
prfesio  es,  qui  pia  voia  dignaris  intueri,  da  famulo 
tuo  N.,  cujus  diem  depositionis  hodie   ofiicia   pia 


Hactenus  officinm  sepullnriE  ex  codice  Rhcmensi. 
1n  quod  hipc  pauculanotan'la  sunt,  ct  in  primis  liaH; 
vcrba  cel  alleluia,  ex  qnihus  constat  olim  hanc  l«£ti- 
iitevoccm  in  defnnclorum  officium  non  fnisse  prae- 
termissam.  ob  hptitiam  qnee  toti  Kcclesia^  ex  morte 
Justorum  ohvenit,  nt  videre  estapnd  sanctuni  Iliero* 
nymum,  in  epitaphio  FabioIaR  :  El  jam  fnma  volans 
tanti  prwnuntia  luctuSy  totius  urhis  populum  ad  exse- 
quias  conf/reyabnt  :  sonabant  Psnluii,  et  anrnta  terta 
templorum  insnhltmequatiebat  al/eluia.  *  ll.ec  la^titie 
vox  a  GraBcis  canitur  in  litur^Ma  et;  xoiuijOivra;,  id 
esi,  de  his  qni  dorinicrunt,  finita  Kpistohe  leciione. 
Post  hiPC  verha,  Cnntal  preshjte*\  videtnr  deesse  t6 
Pnefalio,  qnia  non  est  Inpc  Oratio,  sed  Orationis  de- 
nuntiatio,  qnemndmoduin  infra  scriptum  est  :  Item 
Pripfalio  defanctorum,  siquidem  est  dennntiaiio  seu 
invitalio  preshyteri  per  qnain  invital  popnlum  ad 
orandum,  queinarlmodumsnpranotavimusadferiain 


pnestamus,  cum  sanciisatque  electis  iuis  beaii  mu-  n  quariam  majoris  hebdomades. 

neris  portionem.  Dicuntur  capitula,  In  memoria,  et  '*- ■~    '-   ^    -    

rel. ;  Ne  trabas  bestiis,  et  ret.  ;  Exsultent  sancti,  et 
rel.  ;  Pretiosa  est,  ct  ret.  ;  Exsuttabunt  sancti  et  rel. 
Item oratio  antequam  ad  sepulcrum  deferatu r.  Prwfatio. 
Deumjudicemunivcrsitaiis,  Deum  coelesiium  ei  ter- 
restrium  etinfernorum  Dominum  deprecemur  pro 
Spiritu  chari  nosiri  t//.,  ui  eum  Deus  in  requiem  col. 
locare  dignetur,  et  in  parteprimseresurrectionis  re- 
suscitei.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum. 
Collecta  sequitur  :  Te,  Domine  sancte,  Pater  Omni- 
polens,  a3terne  Deus,  supplices  deprecamur  pro- 
Bpiritu  famuli  tui  illius,  quem  ab  originibus  hnjns 
sicculi  ab  te  arccssire  prsecepisti,  etc.  Item  nunc 
Prcefatio  :  Omnipotentis  misericordiamdepreccmnr, 
cujusjudicio  aut  nascimuraut  finimur  ;  uispiritum 
fratris  nostrif7/.,quem  Dominl  pietas  de  incolatu 
mundi  hujus  transire  pra;cepit.  requies  aeierna  sus- 
cipiat,  et  eum  beaiaresurreciione  pnesentei,  et  in 
sinibus  Abrahae,  Isaac,  Jacobcollocare  dignetur.Per 
Dominum  nostrum.  Collerta  sequitur  :  Deus.  qni  uni- 
versorumcreaior  eiconditor  es,  qui  cum  sisluorum 
beatitudo  sanciorum  prwsta  nobis  peientibns,  etc. 
Item  Oratio  ad  sepulcrum  priusqnam  sepeliatur  : 
Orcmus,  fratrescharissimi,  pro  spiriiu  chari  nostri 
t//.,  quem  Dominus  de  laqueo  hujus  snBCuli  liljerare 
dignatus  esi,  cujuscorpusculum  hodiesepultunpira- 
detur,  ui  curo  Domini  pietas  inter  sanctos  ct  elcctos 
suos,  id  esi  in  sinu,  Abrahfc.  et  Isaac,  ci  Jacob,  col- 
locare  dignetur,  et  partem  habeai  in  prima  resur- 
rectione  ad  auam  facins  esi,  orantibusnohis  per  Do- 
minum  CoUecta  eiusdem  sequitur  :  Opus  miseri- 
cordi»  tuoe   cst,   Pater    Omnipotens  leierne  Deus, 


D 


£p.  33,  ad  Aleihium  ;  Benedicta  conjuQis  twe  ani- 
mam  refecisti,  in  illam  transfundente  Christi  manu, 
quce  tua  pauperibus  erogabuntur,  E)t  in  flne  ejusfJem 
epistolse  Jam  pascitur  tuis  panibuSf  et  afftuit  iuis 
opibus. 


Itaque  in  sacrls  hoc  nomen  Pro'falio  bifariam 
usurpari  notandum  est,  primo  pro  illa  Prsefatione, 
seu  gratiarum  actione,  ei  disposilione  ad  ron^^ecra- 
tionem,  qunp  Canoni  .Missif  pra'initli  solet  ;  secundo 
proilla  denuntialiono,  scu  invitatione  ad  oranduma 
presbytero  pronnntiata.  qnre  Collectip  seu  Oraiioni 
prfpponi  solet,  ni  in  hoc  defunctorum  ofticio  facile 
est  animadvertere.  Postea  sequuntur  ra[»ilella  qui 
suni  versiculi  quidain,  nt  ex  ipsomet  officio  constat. 
Idem  paiel  ex  concilio  Agathensi,  can.  32  :  Et  in 
conclusione  inatutinnrum  rel  vesi>ertinari4m  Missarum 
post  hymnos  ranilelln  de  Psalmis  dirnntur.  et  plebs. 
collecta  Oratione.  n  I  vesfieram,  ab  eiiscoi>o  rum  Bene- 
dicHone  dimittntur.  Snmitnr  etiam  pro  Collectaseu 
Oratione,  Givgorin-  Tnronensis.  lih.  1,  de  Miraculis 
sancti  Martini,  cap  5  :  Nam  noceritis  fratrem  meHm 
Martinum  snrerdotem  efjressum  fufss'  de  corpore.  me 
autem  ejus  fnneri  obstquium  prtrbuissi\,  prrnctoqne  ex 
more  serritio^  cipitelhim  vobis  excitnntibns  non  ex- 
phvi.  Teridius,  in  regula  monachorum,  n.  51  :  /Vr- 
fertis  Missis,  dicitc  Matutrnos  directaneo.  Kxaltabo 
te,  Dens  incns  et  Rcx.  Deindt».  Confitomini.  Inde 
Canteinns  Doinino.  I.amia.  aniina  inea,  Dorninnin. 
Benedictii.mf*m{\Qg.  Denef/ictionrs) Landale  Dominutn. 
deccelis.  Te  Dcnin  Inudaiiiu»*.  G  oria  in  exce?sis.  El 
C4ipitello  (lege  capilellu  n)  omnt  Dominira  sic  dicntur. 
Posi  haec  verha,  Priu.squam  srpr/inturf  videiurdesi- 
derari  t6  Pr^p/>i//o.  Nam  IiiEC  quyc  scquitur,  Oratio 
noncsi,  sed  PnTfatio. 

His  ita  elucidatisexscrihendum  cstofricium  sepul- 
turff)  ex  CoJ.  ms.  Ratoldi  abbatis  in  hnnc  raodum  : 
«  Incipiunt  Oraliones    in  ayenda    mortuorum.    Cnm 

•  Ad  h:ec  referri  pote?t  qnod  legitnr  apud  Vict. 
Vit.,  Hist.  Vani.ii.  persecut.,  cap.  o  :  Q  is  lyerosusti. 
neat.  ac  possiisinc  tdcryniisrerordari.cumprgeripcrei 
nostrorumcorpora  defunctnrum,  sine  solemnitate  hym- 
norum,  cumsilentio  adsepulturam  perduci? 


469 


IN  S.  GREGOR.I  LIBRUM  8ACRAMENT0RUM  NOTiG. 


470 


omufa  tu  agone  $uf  exitus  dissolnlionc  corporis  r/xa 
fuerit  lahorare.  convenire  studehunt  fralres,  rc/  cvien 
quique  fideles  ;  et  canendi  sunl  seiUeni  pa:nitentios 
Psalmi.  idest  duo  Doininc,  nc  in  furorc  (uo,  et  dno, 
Doiiiinc.  exaudi.  lieali  quoruin,  et  De  profundis,  et 
Misererc  mci,  Deus.  Atque  aijenda  esl  titania,  pr  ut 
permiserit  ratio  temi^oris,  et  secundum  quod  in  rausa 
egressuri  perspid  poterit,  vel  tPstimari.  Fmilis  autcm 
sanclorum  nominibus,  nu)x  tncipiatur  ab  amnitfus  re- 
sponsus  Subvenite,  sancli  Doi.  Quo  finito,  dicat  sa- 
cerdos  hanc  Orationem  sire  commendalioncm  pro  eo  : 
Oratio.  Tibi.  Donnne.coninieiKlnmus  nniniam  rnniuli 
lui  i7/.,  ul  defunclus  Sieculo  libi  vivnt,  ctc.  Atia.  Mi- 
scricordi^iiitunin,  Dominesancte,  PalcroiDnipoten^, 
ff'terne  Deus.  pietatis  atTectu  rognre  pro  nliis  co- 
gimur,  etc.  Si  autem  quidem  supervixerit,  canantar 
atii  Psnlmi^  vel  agatur  titania,  usjueqw)  anima  cor- 
pore  corruptionis  absolcatur:  In  rujus  egressu  diratur 
Anliphona  :  Suscipial  te  Chrislus,  qui  vocavit  le,  et 
in  sinuiJi  Ahralin)  angeli  dcducant  tc.  Psal.  Inexitu 
Israel.  Sequitur  oratio  :  Oinnjpolciis  seinpilcrnc 
heus,  (|ui  iiumano  corpori  481  nnimam  ad  siinili- 
todineiu  tuuin  inspirare  dignalus  es.  etc.  /tem  Anti- 
phona  C^horus  Angelorum  te  stiscipint.  ct  in  sinu 
AbrahA^  te  collocet,  ut  cum  Laznro  quondnm  pau- 
pere  a?lernain  habeas  requiem.  /^sTi/m.  Dilcxi  quo- 
niam.  ustjue  .Vd  Dominum  cuin  trihulnrcr.  Scquitur 
Oratio  :  Uiri  vulneris  novitatc  p^rculsi  et  quodain- 
modo  conlibus  sauciati,  etc.  Tunc  rogat  pro  co  sa- 
cerdos  orare :  VA  ne  nos  inducas  in  tcntationom.  Hc- 
quiem  iPternam.  .Anima  ejus  in  honis  demoral)itur. 
Et  non  intres  in  judicium.  A  porta  infcri.  Partcm 
bpnta;  resurrectionis  ohtineat,  vitnmfjue  jrlcrnam 
haberc  meroatur  in  coplis,  por  tc  ( Ihriste  .lcsu,  qui 
vivis  el  regnas  Dcus  pcr  omnja  swculn  sjrculorum. 
Atia  :  Deus.  cui  soli  competit  mcdicinam  preslare 
posl  niortem,  etc.  Tunc  lavatur  corpus  dffuncli.  Ora- 
tio  p:tst  hirntionem  cerporis  antequam  de  domo  effera- 
tur  :  Orntio.  Suscipe,  Dominc,  animain  sorvi  tui  iN., 
quam  de  crgastulo  hujus  swculi  vocarc  dignatus  os, 
elc.  A(ia:  .Suscipe.  Domino,  aniinam  scrvi  tui  N., 
ad  te  revertentem:vestcm  c»i'lostem  induo  oam,  ct 
Uva  eain  snncto  fonte  vitjn  .Ttcrnie.  olc,  Tunc  cum 
Responso  Suhvenito,  Sancti  Uei.  et  aliis  responsis  de- 
fHncforum  drpji-tatur ;  et  cum  appropinquatum  fuerit 
Erclesix,  canttur  Psalmus  Misorere  moi.  Dous,  ^?/?w 
Antiphona  Uoquiem  celernam  /n  ecclesia  nvtem  re- 
QHiescct  Cirpus  defunct'^  qamflusque  pro  ejus  anima 
Missa  canatur,  et  offeratur  ab  omnibus  quibus  fuerit 
muni.  /ncipiunt  Missx.  Oratio.  Qujosiimus.  Doiiiine, 
pro  tua  piotntcmiserereanim.e  famuli  tui  ///.,  ct  a 
fontagiis  mortalitntis  •^xutnm,  elc.  Lectio  Epfstofw 
benti  Pauti  apostoli  ad  Thessalonicenst's.  Knitros,  No- 
luinus  autcm  vosignorare  de  dormicntil)us,  etc.  Se- 
quitur  sccundum  Joannem.  \n  illo  tcmpore  dixit  Mar- 
Itia  a  1  Jesum  :  Domin^,  si  fuisses  hic,  etc.  Super 
obtaia.  Animam  famulituit//.,  Dominc,  ah  omnibus 
vitiis  et  pocoalis  conditionis  humanai  hioc  ahsolvat 
obl.itio,  qiia;  totius  munditulit  inunolata  pcccatum, 
Per  Dominum.  Prsefatio.  /Etcrnc  Deus  :  Quoninm 
quamvis  liumano  generi  mortisillala  conditio*  pcc- 
tora  humana  montesquecoiitristot,ettamcnclcnicn- 
tinr  tu.'e  dono  spe  futuree  iminorlnlitalis  crip^imur,  ac 
niemores  salutis  H?ternie  non  timomiis  luris  hujus 
sustinere  jacturam.  Quoninm  bcnclicio  ii:ruti:o  tua* 
tiiielibus  vita  non  tollitur,  scd  mutatur ;  atque  animji^ 
rorporeo  ergastulo  liberata*  horront  mortalia,  duin 
iinmorlrilia  consequuntur.  l'ndequjesumus  ut  famu- 
lus  tuu.^  m.  beatorum  tabernacuiis  constitutus  eva- 
fiwe  se  car-ialcs  gloricturangustins,  dicmqiiojudicii 
rum  fiducia  votoglorilioationis  exspectct.  Infra  Ac- 
tionem,  ifanc  igitur  oblationeinquam  tibi  proanima 

•  In  Ms. . peccata  nostra  con^ristet ; tamen .  Sed  error 
est  manifo«tus. 

k  lu  M8.,f7/f:eteadem  manusuprainterlineas,fR(At. 

•  Iq  Mfi .  y  fideUUr  sed  male. 


A  famuli  tui  ill.  offcrimus,  qucm  hodiecarnali  corrup- 
tionc  libcrasii,  q>inBsuinus,  Domino,  placntus  acci- 
pins;  ct  quidqiiid  humaiiie  oonditionis  obreptiono 
contrnxit  cxpndins,  ut,  tuis  puriricat.i  remediis,  ad 
gaudium  sonipitornum  pcrvcniat.  Pcr  Dominumnos- 
trumJesum  Cliristum.  Ad  (AWiplendum.  IVosit,  Do- 
minc,  (]U'osuiinis,  nniinjc  fnmuli  lu\  ill.Post  celebra- 
tionein  denique  Missa*  stat  sarerdus  iu.rta  jeretrum  et 
dicit  hanc  Urationem :  Non  intrcs  In  judicium  cum 
scrvotuo,  iJoinino,  ///.,  quoniam  nullus  apud  tejus- 
tificahilur  hoino,  nisi  por  tc  omnium  peccatorum 
trihuatur  romissio,otc.  Sequitur  Resjhmsarium  :  Suh- 
Ycnito,  sancli  Dci.  Versus  Chorus  angelorum  eam 
suscipiat,  et  in  sinu  Abraha*  eam  collocct.  Et  terKy^ 
rie  cleison.  Iteni  Oratio  Deus,  cui  omnia  vivunt,  et 
cui  non  percunt  moricndo  corpora  nostra,  sed  mu- 
tantur  in  melius,  elc.  Sequitur  Responsorium  Ante- 
quam  nascorcr,  novisti  mo.  Versus  Conimissa  mea 
pavcsco.  Et  /(?r  Kvrie  eleison.  Item  Oratio  Fac,  quae- 
sumus,  Doniinc,  hanc  cuin  servo  tuo  defuncto  ///. 
miscricordiam,  ctc.  Tunc  rogat  pro  eo orare  sacerdos: 
Kt  nc  nos  inducas.  Rcquiem  ioternum.  A  porta  in- 
fcri.  Oratio  Inclina^  Doniinc.  aurem  tunm  ad  prcces 
nostrns.  qiiihus  misoricordinin  tunm  supplices  482 
doprecamur,  ctc.  Et  sic  lerntur  deecclesia  cum  Anti- 
phona  Aperite  ^  ijli  portns  juslitia»,  et  Psalmo  cxvii, 
idcst,  Confitemini  Domino  quoniam  honus.  Et  de- 
portatur  usque  ab  sepulcrum.  Oralio  ante  sepulcrum. 
rViV  rccordntionis  utTcctu,  fratres  charissimi.  com- 
mcmorationem  faciamuschnri  nostri  ///.,  quem  Do- 
minus  de  tenlationihus  hujus  snRCuIi  assumpsit,  etc. 
Sequitnr  Antiphona  IngreJiar  in  locurn  tabornaculi. 
Psalin.  Qucmndmodum  dcsiderat.  Oratio  Ohsecra- 
musiniscricordinmtuam.omnipotensa3terneDcus,qui 
hominem  ad  imuginem  tuam  crcarc  dignatus  es,  etc. 
Seauitur  Antiphona  Uh3c  requies  inea  insjcculum  sre- 
culi.  Psnlin.  Moinento,  Dominc,  David.  Oratio  Dcus 
apud  quem  mortuorum  spiritus  vivnnt,  et  in  quo 
eicctoriim  anima?,  deposilo  carnis  onere,  plena  feli- 

C  citate  Iwlantur,  etc.  Sequitur  Antiphona  De  terra 
plnsma.<ti  mc.  Psalm.  Dominf»,  probastime.  Et  poni- 
tur  in  sepulcro  corpus  defuncti.  Orationes  post  sepul- 
tum  corpus.  Orcmus.  fralros  charissimi,  pro  spiritu 
chari  nostri  ///.,  ctc.  Alia.  Dcus.  qui  justis  supplica- 
tionihus  sempor  prjiisto  es.  qui  pia  vota  dignaris  in- 
tueri,  etc.  Item  ntiaoratio.  Deus  vitce  dator.ethuma- 
norum  corpornm  roparator,  qui  te  a  pcccatoribus 
exorari  voluisti,  etc.  Itematia.  Deus,  (]ui  humanarum 
animarum  jeternus  am.itor  es,  etc.  Alia.  Dcus,  qui 
justis  supplicntionibus  scmpor  prspsto  es,  etc,  ut 
supra  sed  snperiore  diffuswr  est.Uem  alia.  Temeritatis 
quidcm  cst.  Domine,  ut  homo  hominem,  mortalis 
inortalcm.  oiniscincrcm  tihi  Domino  Deo  nostroau- 
deat  commendare.  etc.  Alia.  Dcbitum  humani  cor- 
poris  sopelicndi  ofthMum  fldoliuin  more  complentes. 
Doum,  cui  omnivivunt,  c  suplicitcr  deprecemur.  etc, 
Tunc  rogat  pro  eo  orare  saccrdos,  et  dicit  capitula  si* 
cut  superius :  E)t  partem   bcaUe  resurrectionis   obti- 

D  neat,  vitamque  jctcrnam  habcre  mereatur  in  coelis, 
per  te,  Christe  Josu,  qui  cum  Deo  Patre  in  unitate 
SpTitiis  sancli  vivis  et  regnas  Dous,  por  omnia  sa;- 
cula  sfficulorum.  Amen.  Psnlm.  Miserere  mci,  Dcus, 
seciindum  ma^nam.  Hequiem  «?ternam.  Sequitur 
Oratio  :  Ahsolve.  Domine,  aniinnm  famiili  tiii  ///.ab 
omni  vinculo  d-liotorum,  nt  in  rosurrectionisgloria 
inter  snnctos  tiios  resuscitntns  respirot.  Por  Domi- 
numnostrum.etc.Amcn  Hoquicscatinpace.  Amen.w 
Ilactonus  ottioium  cxsequiarum  ex  Codice  Katoldi ; 
in  quo  primo  notandumest  ''agcndam  sumi  pro  of- 
licio  divino.  Snnctus  Bencdictus,  cap.  V^  regulio : 
Playie  mjendn  mntutina  vel  vespertina  non  transeat  ali- 
quandoy  etc. 

d  lo  Edit.  Pnmol.  logitur  :  in  agenda  mortuorum 
Orationes.  In  Cod.  Heg.  Suec,  item  alix  Orat»  in 
agenda  mortuorum.  Porro  doctissimus  Quesnellius 
censet  agendam,  in  iibris  iiturgicis  idem  Biguificard 


smm 


«p 


471 


m  S.  GREGORU  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


(7S 


Secundo  commendalionein  esse  Orationem  pro 
mortuis.  Meminit  conciliuraMilevitanura  it,  can.  12: 
Sive  PrxfationeSf  $ive  commendationes,  sive  manuum 
impositionesab  omnibus  celebrentur.  Et  conciiiura  To- 
letanum  iv,  can.  12  :  Componuntur Missx,  sirepreces 
vel  Orationes,  sivecommendaiiones.  Est  etiam  ofdcium 
nro  defunclis.  ConciHum  Garthngin.  ui,  can.  29: 
ISam  sialiqnorum  pomeridiano  tempore  defurictorum^ 
sive  episcoporum.seu  clericorum,  sive  caeterorum  com 
mendatio  facienda  est,  solis  Orationtbus/iat,  si  illi  qui 
faciunt  jam  pransi  inveniantur. 

Tertio  notanda  cst  lotio  corporis  defuncti  juxta 
antiquam  ChriUianorum  consuetudinem.quidefunc- 
lis  omnia  pietatis  ofGcia  exhibere  solenf,  praesertim 
ob  spem  futurae  resurrectionis,  qu8B  ab  apostolis  ad 
nos  manavit,  ut  viderc  cst  Act.  ix,  de  Tabitha  Jop- 
pensi  mortua«  qus  sancti  Petri  ministcrio  revixit  : 
Quam  cum  lavissent,  posuerunt  eam  in  ccenaculo.  IIujus 
lotionis  mentio  est  apud  Eusebium,  lib.  vii  Hist. 
eccl.,  cap.  17,  ex  Dionjsio  Alexandrino :  Quin  etiam 
sanctorum  corpora,  manibus  erectis  supinisque  exci- 
pere,  gremio  suo  reponere,  occludere  oculos,  ora  ob- 
turare,  illis  adhasrescere,  complecti,  Xovrpoe^  xai  ri- 
pi^oXaXq  xaraxoo-uoOvTc;,  id  est,  lavare  et  vestibus  in- 
duere  non  gravati  sunt.  Apud  Grcgorium  Turonen- 
sem,  cap.  3  lib.  de  Vita  Patrum,  de  sancto  Gallo 
Arverna;  episcopo:£jrt>id0  ablutus  483  ^^9^^  vesti^ 
tus  in  ecclesiam  defertur.  Et  multis  aliis  locis.  iNihil 
agitur  hic  de  mortui  corporis  unctione,  quse  tamen 
apud  multos  olim  usitata  fuit,  ot  clarum  est  ex  Pru- 
dentio  in  Cathemerino  hjmno  de  exsequiis  defunc- 
torum : 

Aspersaque  myrrba  Sabso 
Gorpus  medicamine  servat. 

Corippo,  lib.  iu  in  laudem  Justini  minoris : 

Centum  ali®  species,  unguentaque  mira  feruntur, 
Tempus  in  (etemum  sacrum  servantia  corpus. 

Quod  sane  etiam  in  primordiis  nascentis  Ecclesiae 
factitatum  fuisse  constat  ex  Tertulliano,  in  Apologe- 
tico  :  Thura  plane  non  emimus,  Si  Arabiae  aueruntur^ 
scient  Sabcei  pluris  et  charioris  suas  merces  Christianis 
sepeliendis  profligari,  quam  diis  fumi^andis. 

Fuitalia  defunctorum  unctio.  sedinler  ipsasexse- 
quias  cum^divinislijmnisdecantatis,  usraroy  aorTroco'. 
|xov  e7ri;^sii  ria  xixoiuijLirvu  ro  (Xociov  6  icpapyi}^,  id  cst, 
post  salutalibnemdeiuncto  oleum  infunditpontifex, 
mquit  Dionjsius  cap.  7  Hierar.  eccl .  Qua;  quidem 
unctio  non  ad  cadaveris  conservationem  in  usu  crat, 
sed  ad  declarandum  eum  quidcfunctus  estiam  sacris 
certaminibus  essc  functum,  quemadmodum  ante 
baptismum  oleo  fuerat  unctus  m  signum  subeundo- 
rum  eiusmodi  certaminum.  ut  scribit  idem  Diony- 
sius.  Exstiterunt  olim  quidam  hicretici,  auos  Theo- 
doretus,  in  libro  i  de  ha^retic.  Fabul.,  naBresi  15, 
Ascodrytas  vocat,  qui  defunctos  suos  ungebant,  sed 
vanaquadam  superstitione  ducti,  quamnotatsanctus 
Irenseus,  lib.  i  adversus  hxreses,  cap.  18  :  Alii  sunt 
qui  mortuos  redimunt,  in  fine  defunctionis  mittentes 
eorum  capitibus  oleum  et  aquam,  sive  supradictum 
unguentum  (opobalsamum)  cu7n  oqua,  et  cum  supra- 
dictis  invocationibus,  et  incomprehensibiks  et  invisibi- 
les  principibus  et  jtotestatibus  fiant,  ut  superascendat 
super  invisibilia  interior  ipsorum  homo,  quasi  corpus 
quidem  ipsorum  in  creaturamundi  relinguatur,anima 
vero  projiciatur  Demiurgo,  Unctos  vestibusinduebant, 
ut  constat  ex  Joanne  Moscho,  cap.  78  Limonarii,  de 
quadam  puella,  quae  ct«^d  jxcra  ttoXXc^v  t^uv  itiarlm, 
id  est,  sepulta  estcum  multis  veslibus;  illseque  pre- 
tios»  erant,  pro  qualitatc  persono;,  videlicet.  Sanc- 
tus  Ilieronjmus,  in  Hne  Vitx  sancti  Pauli:  Cur  «f 
mortuosvestros  auratis  obvolviiis  vestibus  f  cur  ambitio 
iuter  luctus  lacrymasque  non  cessat  f  ancadaveradivi- 
tum  nisi  in  serico  putreseere  nesciunt  f  Sanctus  Aiigus- 


A  tinus,  lib.  ix  Goufess.,  cap.  13.  Namque  illa,  immi' 
nenle  die  resolutionis  sux,  non  c^gilacit  corpus  suum 
sumptuose  contegi.  Gregorius  lurononsis,  lib.  viii 
Hist.,  cap.  !21  :  /n  basilica  urbis  Metensis  sepulta  est 
cum  grandibus  ornamentis  et  inulto  auro  Cunstantini 
magni  corpus  purpurea  imperialic|ue  voste  ct  diade- 
niate  ornatum  et  in  aurea  capsa  inclusum  sepultum 
est,  ut  scribit  Eusebius,  lib.  iv  de  Vila  Constantim, 
cap.  6i\.  Quali  veste  ornatus  imperator  Justiniunus 
scpultus  fuerit,  sic  describit  Gorippus,  lib.  i  in  lau- 
dem  Justini  minoris  : 

Et  tulit  iutcxtara  pretioso  murire  vcstcm, 
Justinianorutn  scries  iil)i  tota  lahorum 
Nccto  auroinsignila  fuit,  j^emmisque  coruscA. 
II  ic  barbiricas  llexacorvice  phalangos, 
Occisos  rcges  subjertasquo  ordine  f^cntcs 
Pictor,  acu  tcnui,  mnlta  fonnaverat  arlo. 
Feccrat  et  fulvum  (iistarccoloribus  aurum, 
Omnis  ut  aspi<*iens  ceu  corpora  vcra  putaret 
Effigies  auro,  sungnis  depint^itur  ostro. 
B  Insum  autcm  in  media  victorem  piuxcrat  aula 

Effera  V^andalici  calcant^m  colla  tyrarmi, 
Plaudentom  Libyam  fniges  laurumauo  ferontem. 
iHi  Addidit  antiquam  tcndentem  hracnia  Romam. 
Exerto  ct  nudiim  gcstantom  pectore  mammam 
Altriccm  imperii  libertritisquc  parontem. 
Hfoc  idco  ficri  vivax  Sapicntia  jussit. 
Ornatum  ut  propiiis  funus  <cL'a  c  triumphis 
Augustum  in  tumulum  fatalis  ducerot  hora 

Non  dispare  sepuitus  est  ornatu  Carolus  .Magnus,  ut 
scripsit  quidam  monachus  Engolismensis  in  ejus 
Vita :  Corpus  ejus  aromatizatum  est,  et  in  sede  aurea 
positum  est  in  curvatura  sepulcri,  ense  aureo  accinc- 
tus,  Evangelium  aureum  tenens  in  manibus,  reclinatis 
humeris  in  caihedra,  et  capite  honeste  erecto  ligato 
aurea  catena  ad  diadema  et  in  diademate  lignum  sanctx 
cru4iis  positum  est.  Et  repleverunt  sepulcrum  ejusarO' 
matibus,  pigmentis,  balsamoet  musco,et  thesaurismul- 
tis  in  auro.  Vestitum  est  corpus  ejus  vestimentisimpe- 
rialibus,  et  sudario  sub  diademate  facies  ejus  operta 
G  est.  Cilicium  a4  carnem  ejus  positum  est,quod  secrelo 
semper  induebatur :  et  super  vestimentis  impevialibus 
pera  peregrinalis  aurea  vosita  est,  quam  Ronmm  por- 
tare  solitus  erat.  Sceptrum  aureumet  scutum  aureum, 
quod  Leo  Pam  consecraverat,  ante  eum  posita  sunt 
aependentia.  Et  clausum  et  sigiUatum  est  sepulcrum 
ejus.  Sanctus  Gregorius  Nyssenus,  in  epist.  ad  Meli- 
tinensem  episcopum,  do  sepulcrorum  violatoribus 
agens,  sepultorum  mcminit  ornamenti.  Unde  olim 
tot  leges  m  sopulcrorum  violatores.  Non  tamen  liic 
mos  ita  fuit  Ecciesi»»  universalis,  quin  alicubi  de- 
functorum  corpora  linteo  candido  involverentur  ; 
quodinnuit  Frudentius  hymuo  supra  citato  : 

Candoro  nitontia  rlaro. 
Tandere  lintoa  mos  ost. 


Kpiscopi  dcfuncti  vestihus  induebantur  sacerdotali- 
busscu  Pontincalibus.Rcda,  apud  Amahirium.capite 
mox  citando,  agens  de  scpultura  sancti  Cutberti 
|x  Lindisfarnensium  anfistitis :  Veslimmto  sacerdotali 
^  tndu/M.  PIodoardus,Iib.  IV  Hist.eccl.  Rhem.,cap.  48, 
a^ens  de  inventioncsancti  Merolilani  ScDti  :  Conspi- 
ciensque  videt  (^rpus  iutegrum  sacerdotalfbus  infulis 
redimitum.  Oedibilc  est  enim  hunc  sanctuni  virum 
episcopum  fuisse,  qnia  porogrini  Scoti  illi  clerici,  ut 
plurimum,  erantopiscopi,  rcgionarii  vi«ielicet.  sino 
tituloconsecrati.  Idem  les^ntur  dc  sancto  Birino  epis- 
copo  Dorcestrensi,  apud  Suruim,  tortio  Deccmbris; 
Inventus  esl  quoqueannulumjtem  crux  ptumbea,  calix 
parvus,  pnrticu((P  vestimentorum  ejus,  quje  sane  pon- 
tificalia  sunt,  ut  ex  circumstantiis  clarum  est;  et  de 
sancto  ('ebhnrdn  episcopo  Constantiensi.  lib.  i  Viljo 
illius,  cap.  ^i :  Cfim  ergo  lotus,  et  sacerdotalibus^  ut 
moris  e^t^  vestibus  inlutus,  et  feretro  imposilus  ad  ec- 
clesiam  fwsset  deportalus  (Apud  Henr  Can,,  tit,  6, 
ant.  iect.)  ilinc  capiendus  est  sanctus  Gregorius  Tu- 


ac  Missam;  QiActionem  \n  Canone  esse  consecratio-      lib.  i,  cap.  3,  Rerum  liturg.  Lege  integram    notam  8 
aem  jpsam;  laudatque  eminentiBsimum  card.  Bona,      Quesnellii,  adepist.  11  saacti  Leonis. 


vn 


tN  S.  GREGORII  UBRUM  SACRAHENTORUM  NOTiG. 


471 


ronensis,  cap.  3  libri  de  Vita  Palriim,  de    sancto  A  pifs  elatum  est,  mus  ct  redimua  sim  larrymin ;  natn 


Gallo  Arverua;  episcopo  :  Exindr  ahlutvx  et  cestttus 
in  rcclesiam  defertur,  El  cap.  4,  dc  sanolo  Grcgorio 
LingoDum  episcopo  :  Sed  nec  de  ipso  veslinietito, 
quwi  cum  eo  positum  fuit,  aliquid  osten  um  est  dirnt^ 
nutum,  Sed  et  aliquando  usitutum  fuit  ut  sacrum 
Chrisii  corpus.  quod  Euchari-tiam  seu  oblatai^)  vo- 
cant,  supcr  episcopi  deCuncti  p«'Ctus  in  sepulcro  col- 
Iocaretur,ulaocet  Amalarius  Fortunatus,  lib.  iv  de 
OfGc.  eccl.,  cap.  42,  ex  Beda  :  Afierte  Domhius  tieda 
decUirat  in  exsequiis  sancti  Cutberti  quomodo  vestiri 
oporteat  episcopumdefunctum.  Ita  euim  scribit  de  ejus 
exseqmis,  Postquam  eryo  sanctae  memorix  Cutbertus 
episcopuSf  perarta  communioue,  elevat'S  oculis  nc  wa- 
nibus  ad  Deum  commendans  ei  anmam  suam  et  emit- 
ttns  spiritum,  svdensque  sine  gemitu  obid  in  via  Pa- 
trum,  a  navigantitms  ad  wsulam  nostramdehtus,  toto 
corpore  lecoto,capite  sudario  circumdato.oblata,  super 
sanctum  pectus  posita,  vestiinento  sacerdotali  indutus. 


nrqup  in  ris  piertbus  qiins  fudimus.cum  offerrrtur pro 
easacri/iriuw pretii  noslrt.juxfa sepuhrnm jmito ratla- 
VP.reyi)riusquinudpponen'tur.sicutillif  fieri  solrt ;  con- 
cilio  Valenlino  Ilispania^  rap.-4  :  Post  obtatum  in  ejus 
commendationrm  sacrificium  Deo.  mox  srpitllurx  tra- 
dat  diligenttssime  ;  sanclo  Gr»^gorio  Turonensi,  in 
Vitis  Patrum»  de  sanctoLupicino  :  Celebratis  missis, 
cum  summo  hmore  gaudioque  sepultus  est  :  et  mnltis 
aliis.  quorum  testiraonia  producere  ta^diosum  essct. 

Quarto  nota  cnn\  Kyrie  eksion^  juxta  usum  vete- 
rrm,  prout  pnpcipiturinquodamconrilio  Arelatcnsi, 
apud  Sevorinum  Binium  post  conrilium  iii  Arela- 
tense.  Postquam  enim  concilium  prohii>uit  in  exse- 
quiis  defimrtorum  carmina  diaholica  et  profaiia, 
suhjungil  :  Si  quis  autem  cantnre  desiderat,  Kyrie 
eleison  cautet . 

Ouinto  notanda  sunt  hflpc  verba  Et  sic  le^atur  de 
ecalesia,  cadaver  sciliccl,  quod    dcportandum  «rat 


inobviam  Christi   calceamentis  suis  prwparatus,    in  B  extraecclesiam  ;  ^SG^^HUO^PP^^'^^'^'^"^  omnihus 


simione  cerata  involutus  animam  hahens  cum  Christo 
oaudeniem.  Subjuncit  Amalarius  485  ^'^^^  dul>ie 
haDcesse  morem  Rcclesia;  Roman«p.,quod  Angli  ab 
illa  per  saDctum  Augustinum  sancli  Gregoriidiscipu- 
lum  tidem  acceperint ;  qui  tamen  locus  cuiii  apud 
Bedaiii  non  reperiatur,  nec  lihroivHist.  Angelorum, 
in  quo  fuse  de  sancto  Cutliertoscrihil,  neqno  in  Vita 
sancli  Gutberti  ab  eo  scripta,  existimo  aliquid  in 
Eicusis  Bedse  exemplariisdeesse.  quia  non  arhitror 
adeo  vecordem  fuisseAmalarium  quimendariterea 
finxerit.Id  etiam  videtur  in  Vita  sancti  Basilii,  quae 
nomine  sancti  Ampliilochiicircumfertur  :  Et  dividens 
panem  in  ires  pyrtiones,  uuam  (funlem  suscepit  cum 
timare  multo,  aliam  vero  servavtt  ad  consepeliendum 
sibi,  tertiam  vero  super  columbam  argenteamsuspendit 
super  altare  ^  Neque  hoc  vetitum  fuit  in  concilio 
Garthag.  ni,  can.  6  :  /tem  placuil  nt  corporibus  de- 
functorum  Eucharistia  non  detur  ;  dictum  cst  cnim  a 


non  fuissc  licitum  in  eeclesiis  seu  hasiliris  sepultu- 
ram  consequi.  Id  plane  vetat  concilium  Nannetense 
can.  6  :  Prohibendum  etiam .serundum  iiMJorurn  iusti- 
tuta,  ut  in  ec<^lesia  nuUalcnus  sepeliantur,  sed  in  atrio 
aut  in  j)orticu,aut extraenlestam  infra ecciesiamvero 
autprojte  altnre.vhi  c<irpus  Domini  et  sanguis  coufici' 
tur,  nuUatenus  habeal  licrntinm  sepelietidi.  13.  quffist. 
2,  cap.  Pra^cipiendum.  idein  der.retum  proferlur  ex 
concilio  Vasensi  :  Nulli  in  ecclesiisse/ieliantur;  .^ed  in 
atrio,  aut  m  j)orticu,  aut  in  exedris  ecclesiae.  Sed  hoc 
decrctum  desideratur  induohusconciliisVasensihus. 
Exstat  in  conciiio  Bracarensi  i  cap.  3G  :  /tem 
placuit  ut  corvora  defunctorum  nullo  modo  intra  ba^ 
silicam  sanclorum  sepeltantur  ;  sed  si  necesse  est,  defo- 
ris  circa  murum  basilica*  usque  adeo  non  abfwrret, 
Concilium  .Moguntinum,sub  Carolo  Magno  celehra- 
tum,  can.  5:2,  excipit  quasdam  personas  :  Nullus 
mortuus  infra  ecclesiam  sejieliatur,  nisi  episcopi,abba- 


Domino  ;  Arcipite  et  edite  ;cadivtraautem  necaccjpere  C  '<**.  (^fd  digni  f>reshyteriyvel  fidrles  laici,  aui  per  vitx 


possunt^  nec  edere,  Neque  a  coneilio  antissiodorcnsi, 
ran.  43  :  Non  licet  mortuis  nec  Eucharistiam,  nec  os- 
Cklumtradi.  Nam  hspc  coiicila  agunt  in  eosqui  Eu- 
cbari^tiam  in  os  deiunclorum  gratia  communionis 
ioferebant.  Undeconcilium  Carthaginense  recte  suh- 
jaDgit  :  Dirtuin  esi  ennn  a  Dommo  :  Accipite  et  edi- 
lf,etc.  ;  et  Antissiodorensc,  nec  osculum  trndi,  quia 
SQiDpturi  Kucharistiam  se  mutuoosculabantur.Cum 
igitur  loci  ex  Beda  et  Amphilochio  citari  nullo  modo 
spectent  ad  mortui  communionem,  sed  ad  colloca- 
tionem  Eucharistise  super  illius  pectus,  nihil  exstat 
Id  illis  quod  citatis  conciliis  adversetur.  IJnde  S.  P. 
N.  Benedictus,  sacrorum  canonumhaud  ignarus,ut 
quem  bis  evoiuuerattcrra  puerummonachumrepcn- 
tina  morte  raplum  ioiedibus  parentum,  quod  sine 
abbatis  Benedictionc  convenerat,  recipnret,  cjus  pa- 
rentibus  manu  sua  protinus  communionem  corf^oris 
Dcminici  dedxt,  dicens  :  Ite,  et  hoc  dominicum  conms 


meritum  talem  vivendo  suis  c^rporibiis  locum  acqui- 
siertnt.  Ha»c  posleriora  verha.  Qui  per  titos  meri" 
tum^  elc  ,  non  exslanl  in  toino  II  Concilinrum  Gal- 
li;!'.  Verum  ante  concilium  i  Bracarensc  liberum 
fuit  Chrislianis  infra  septa  Eoclesiarum  sepeliri.  Id 
clarum  est  ex  quaeslionc  illa  sancli  Paiilini,  qni  in- 
terpellavit  sanctum  Auf^ustinum,  Utrum  prositatirui, 
post  morteiu,  quod  corpus  ejusapud  sancti  alicu.us 
memoriam  sev  iialur;  cui  sanctus  Augustinus  respon- 
dens.  egregium  illum  de  Cura  pro  mortuis  agenda 
lihrum  coniposuit.  Dc  hic  p!uravide  lib.  i  p.  3.  cap. 
14,  reverentissimi  ac  doctissirni  viri  llcnrici  Spon- 
dani.  Apamiarum  episcopi,  de  ('oemeteriis  sacris. 

Sexto  notandum  est  hicad  finpm  cujusquc  Psalmi 
qui  anti^sepulcrumcaniturOraMoncm  seu  Collcttam 
inlerponi  ;  quod  fit  ex  prisca  consuetudine,  quam 
videreest  apud  Cassianum.  lih.  ii  de  nocturnis  Ora- 
tionibus,  cap.  7.  Apud  illos  (monachos  JEeypli)  non 


super  pectus  ejus  cum  magna  reverentia  jionite,  et  sic  £)  item  ;  sedantequnm  /lectant  genna,   paulisper  orant. 


seputturae  eum  tradite  ;  quod  cum  factumesset.terra 
puerum  non  amulius  evomuit,ut  scrihit  sanctus 
Gregorius,  lib.  ii  Dial.,  cap.  '^'k, 

Secundo  in  hoc  officio  Ratoldi  ahhatis  sequitur 
elaiio  cadaveris  cuin  cantu.  quam  cliam  viilenius 
apud  Corippum,  lib  iii,  iu  laudem  Justini  minoris : 

.   .   .   .  Nil  plura  inoratus 
Auj^stus  Dulu  tolli  sublinic  feretrum 
Imperat.  et  tota  populus  prucessit  ab  aula. 
Omnis  in  cxsequias  ssxus  convenit  et  cetas. 
Qu\%  numerare  pott^st  lonlffimiracula  pouipic, 
Hinc  le\'it«iniiu  venerubilis  ordo  eanentuiu. 
Virgineus  lonat  inde  cliorus,  vox  u^thera  pulsat. 

Tertio  super  ipsum  corpus  in  ccclcsiam  delatum, 
antequam  ternemaDdetur,  celebratur  sacruin  Missae 
sacrifieium  juxta  aDtiqoum  morem,  qui  piitct  ex 
sancto  AugusliDolibix.Confess.,  cap.  i^  :  Cum  cor- 

'  Idmn  videre  esi  in  cUata  iancti  Birini  Yita. 


et  sfantes  supplicntione  majorem  temjions  partem 
e.vpendunt,  Itaque  puncto  brevissiinoprocidenteshumi, 
velut  adorantes  tantum  divinam  clnnentiam,  summa 
velorilnle  consurgunt.  Et  rnrsus  erecli,  expansis  ma- 
nibus,  eodem  modo^  quo  jtrins  stnnles  oraverant  suis 
precibus  \n.ylnnlius  nnmoraulu  .  Et  paulo  pust  :  Cam 
autem  isquiOrationem  coUrcturus  esle  terra  surrrxe- 
rit,  omnesjiaritrr  erigunlur.  Ibi  enim  agitur  de  Ora- 
tionibusqucTBinipsis  Fsnlmorumintestistiis  dicuntur. 

In  codem  (^odice  Katoldi  abbatis,  in  Missa  pro 
sacerdote  vel  ahhate,  post  Evanpelium  ha»c  Oratio 
notanda  venit  :Susctj)e,saucta  Triwlas,  hanc  obla 
tionem,  qunm  tibi  offero  pro  nuima  famuli  tui  ill.,  ut 
requiem  seternam  dones  ei  inlcr snnctos et  electns  luos, 
ut  in  illorumcotisortio  vHn  frutur  asterna.  Pcr,  Quam 
senuiturOratio  siiper  obiata. 

iD  eodem  Codice  post  supra  memoratam  Missam 


47S 


IN  S.  GREGORII  LIRRUM  SACRAMENTORnH  NOTiE. 


476 


sequitur  :  Missa  pro  vivir  vel  defunctis  sascti  Au-  A 
crsTiM  (ubi  t6  veL  sumilur  copulative).  Omnipotens 
semittterne  Dcus.qui  civorum  dominaris  simul  et  mor 
tuontm,  oMninmquemisereris^quos  tuos  lideet  opere 
Juturos  esse  pra^mscls,  le  suppltcite>'exoro,  ut pro  qui- 
bus  elfundcre  preces  decrevi,  etc,  ut  in  Missali  no- 
niano,  in  Quarlragcsima.  Secreta  :  Deus  cui  soli 
cognitiis  est  numerus  electorum  in  suprrna  felicitale 
locandus,  tribus,  quxso,  ut  universorum  (^uos  in  ora- 
tione  commendaios  suscepi,  vel  omnium  fnieliutn  no- 
mina  bealx  prxdestinalionis  iiher  ascripta  relineat, 
PosT  coiiMiJNioNhM  :  Purifirent  nos,  qHicmmus,  om- 
nipoiens  et  misei  icors  Deus,  sacramenta  qux  sumpsi- 
mus,  etc,  utin  Missali  Romano  ibidem. 

(iHy. /tem  pnst  tectionem,  ^oimnmn  fidelium  dc- 
functoruni  vidclicet. 

6S-2.  Sivetertii,  septimi,  etcConsule  observationes 
noslras  ad  Concordiam  regularum.  cap.  7,  ^  11. 

487  ^^-  Inripitnrdo,  etcJ;im  dispositis  qua^  ad 
Missasel  adaliaqusedum  spectant,   agitur  de  ordi-  g 
nibus  ecclcsiosticis. 

08 i.  Ad  sacros  ordines  henedicenilo'^.  Ila  in  Excu- 
sis.  In  Codice  KluMnensi  legilur,  Pro  sacrisordinibus 
benedicemtis.  Ubi  nota  omnes  oidines  lam  majores 
quam  miiiores.appeUari  sacros,  quia  perillos  clerici 
adsummam  illam  latriam,quindivinii^  Majestntiper 
Missai  sacrificium  cxiiibetur,  ordinantur  el  conse- 
craniur,  alii  ut  Missam  ipsain  faciant,  alii  ul  minis- 
trent.  aut  quoquomodoinserviant.  Diuturnustamen 
usus  obtinuit,  ut  alii  sacri  ordines,  alii  non  sacri 
appcllentur ;  alii  majores,  alii  minorcs. 

(iSo.  Majoresgradus  ante  Evanjr'ium,  etc.  Ita  in 
Excusis.  Ilodie  conlrariiis  esl  usus,  quia  minores 
priori  loco  da nt ur,  secu ndo  majores ;  q uemadmodum 
etiam  in  Codicc  Hatoldi  abbatis,  cujus  seriem  hic 
ap[)Dnam.  InSabbatoduodccimlcctionumprimimen- 
sis,  id  est  Marlii,  dicta  Oratione  Populum  tuum, 
quxsumus^ Domine  propitius  re^ipice,  etc.  onlinantur 
ostiarii.  Deindc  pertecta  Deuleronomii  lectione,  p 
cantato  Rcsponsorio,  ct  dicta  Oralione  Deus,  qui  nos  ' 
in  tnntis  prricutis  constitutos,  etc,  fit  lectorum  ordi- 
natio.  Tumdemum,  prrlccla  lectione  euteronomii, 
canlato  Responsorio.  et  dicla  Ooratione  Protector 
noster  aspice,  Drus,  etc,,  ordinantur  exorcistfe.  Post 
lcctionem  Alacbabseoium  etdictam  Orationem.ordi- 
nanluracolylhi.  Lectioncm  libri  Sapientiai.  RfSpon- 
soriuai,  etColIeclam  Preces  populi  tui,  qumumus, 
clewenter  exaudi,  etc  excipit  subdiaconoriim  ordi 
natio.  Lectione  ilcm  et  Rcsponsorio  finitis,  et  dicta 
Oratioiie  Quxsumus  omnipotensDeus,  vota  humdium 
respice,  elcordinantur  Diaconi  l*ost  ordinationein 
diaconi  intcrseritur  Mi.ssa  in  ordinatione  diaconi, 
quji  tamcn,ut  arbitror,  tuncnon  dicebalur.  Tandem 
CoJleclam  Deus,qut  trihus  pueris  mitiga^ti  ftammas 
/7?iM</f?.,elc,sequitui'o  ordinatipresbytororum  ;  qute 
pertecta:  legitui  epistola,  etsic  dcincepsMissaabsoI- 
vitur.  lliBC  Ratoldi  Codex.In  Codicibus  Rbemensiet 
Hodradi  minime  exploratiim  est  quis  ordo  teneatur,  ^ 

Suiainillis  ordinumratio  exlra  Missarum  solemnia 
escribitur, 

6K().  Minores  quidem  Dominicis  diebus.  Ita  in  Ex- 
cusis  ;  Serl  haec  jampridem  antiquata  sunt. 

087.  Majoresrero  in  Sabbatis  duodecim  lectionum, 
Nemue  inexordio  noctis  Sabbati,  quipin  prima  Sab- 
bati  lucescil.  id  est  incipit,  ita  ut<dim  ineunte  ves- 
pere  Sabbati,  quojuxta  veterem  EcclesiHR  consuelu- 
dinein  dies  Dominicusinci|ni,  sacerdotales  etlevilici 
ordincs  celebrarentiir  etsusciperenlur.  Ita  slatuitex 
antiquo  more  sanclus  Leo  pnpa  I,  epist.  8(,  ad 
Diosforum  episcopum  Alexandrinum  :  Quod  ergo  a 
Patribuanostns  propensiore  cura  novimus  observatum^ 
a  vobis  quoguf  votumus  custodi^t,  ut  non  fmsim  diebus 
omnibus sw  oerdo'alis  vel  levitica  ordinatio  cetebretur; 
sed  fmt  dtemSabtmti,  fjux  noctisqwe  inprimaSMali 
lucescU  exordia  -etigantur,  hocestsub  legedivmi  officii 
substiuantur,  in  qiiibus  his  qui  consecrandi  sunt  jcju- 
nts,  ^/  a  jejunantibus,  sacra  Bmedictio  eon/eratur.  Et 


Kpist.  89 :  Nee  sibi  constare  status  sui  noterit  /irmi- 
tatem,  qui  non  die  Sahbati  vespere,  quod  tucescit  in 
primam  Sabbati,  vel  ipso  Dominico  die  fuerit  ordtna- 
tus.  Sotum  enim  mnjores  nostri  resurrectionis  domi- 
nioB  diem  honore  dignum  judtcavere^  ut  sacerdotesqui 
sumuntur,  hoc  die  potissimum  trihuant ur.  \}b'i  primo 
nota,  cum  dicitur,  vel  ipso  Dominicodie,  ita  capien- 
dum  est,  ut  fiat  ordinalio  Dominico  die,  si  Sab- 
bali  fuerit  jejunium  conlinuatum,  ut  scripsit  epist. 
Si.  Qnod  ejusdem  observantifC  erit.si  mane  ipso  Do- 
minico  die  continuato  Sabbntijejunio  celebrttur. 

488  Quod  etiam  manirestum  est  ex  concilio 
Claroraontano  sub  Urbano  II,  pont.  mnx.,  apud  Or- 
dericumVilalem,  lib.  ix  Uist.  eccl.  :  Ordtriw  omni 
tempore  in  vespera  Sabbati,  aut  perseverante  jejunio, 
Dominica  cetehrentur.  Et  ex  concilio  Bolhoroagcnsi, 
sub  metropolita  Joanne,  anno  Dorami  XOTl,  ex  doc- 
trina  ejusdemsancti  Leonispap»),  can.T  :  Hoc  etiam 
statutum  esty  nein  dandis  sacrts  Ordinibus  apostolicx 
auctoritatis  violatores invemamur.  Legitnrenim  inde- 
cretis  Leonis  papXt  quod  non  passim  diebus  omnibus 
sarri  ordmes  celehrentw\  elc,  qttod  ejusdvm  obser- 
vantix  eritsi  mane  ipso  Dominicodie  continualoSnb- 
bati  jejunio  celebretur^  elc,  ut  apudOrdcicum  Vita 
lem,  Iib.  ivliist.  ecci.Secundonolandum  apud  sanc- 
tum  Leonem  per  diem  resurreclionis  non  prajcise 
diem  Pascha!  intelligi.  sed  diem  Doiiiiuicum  qui  io 
memoriain  ressurrectionis  Christi  celebralur.  Unde 
episl.  8l  stalimsubjungit:  Aquotempore  prxcedentis 
noctis  initia  non  recedtinl,  quam  ad  diem  Res-^urrectio' 
nis,  sicut  etinm  in  Pascha  Domini  declaratur,  perti- 
nere,  non  dubtum  est.  Unde  etiam  infra  in  eadem 
epistola  postquam  dixit :  Nunquam  BenedictioneSf 
nisiindie resurrectionis  Dominirx /rj6uan/ur, scribil : 
In  hnc  deniqtie  promissus  a  Domino  apo>totts  Spiritus 
sanrtus  advenit,  ut  nvlrsti  quadatn  reguln  insitiuatum 
et  traditum  nuverimus  in  iltadie  celebranda  nobisesse 
my^teria  sacerdotali  im  Uenedictionum ,  in  quo  coltata 
sutit  otnnta  dona  gratiaruin .  Nam  ibi  recensel  diei 
Dominicso  pnprogntivas,  quod  Christus  illa  die  re- 
surrexerit,  quod  sit  prima  dit*rum,  in  qua  coelum 
et  terra  creata  sunt,  et  quod  eadem  illadie  Spiritus 
sanctusin  apostolosmissusfuerit,  rationequarum  in 
illa  die  ordines  sacri  celebrari  debeant.  Et  hi  loci 
debent  intelligi  de  Dominicis  quatuor  temporum, 
sive,  ordines  celebrentur  vespere  Sabbati,  sive  Do- 
minica  manc,  conlinuato  jejunio,  ut  notaviinus. 
Quod  etiam  statuit  Gcla^^ius  papa  cpist.  ad  episco- 
pos  Lucaniae  :  Orditiationes  autrm  preshytei^orutn  et 
diaconorutn,  nisi  certis  temjtoribus  et  diebus  exercere 
non  debetd,  id  est,  qunti  mensis  jejunio,  septimi  it 
decimi.sed  et  etiain  qundnqesimnlis  initii,  et  mediana 
Quairaqesimx  die.  Sabhati  jejunio  circa  vesperam 
noverint  cetehrand^is.  Ilodiernus  tamenusus,  quoor- 
dines  tam  mijoresquam  minores.  simulia  Sabbatis 
duodecim  lectionum,  id  estiv  temporum  conferun- 
tur,  antiquus  est.  Nam  Chrodejj^angus,  qui  floruil 
temporibus  Cnroli  Majoris  Pipini  [Forte  et  Pipini] 
regis,  episcopus  Metensis,  ita  facore  solebat,  ut  scri- 
bit  Paulus  Diaconus  in  libro  de  episcopis  Metensi- 
bus  :  Iltc  consecravit  episcopos  quamplurtmos  per  dt- 
versas  civitates^  preshtjterns  nihilommus  oc  r/iaronos, 
caeterosque  ecclesiastiros  ordines,  sicut  morisest  Ro- 
manPB  Ecrtmae  in  dicbusSabhaiorum  qiAaternis  tempo 
ribus  anni. 

C8S.  Osliarius.  Ostiariorum  mcntio  exstat  in  epis- 
tola  sancti  Cypriani  34,  et  in  epist.  sancti  Ignatii  ad 
Antiochenos*  in  epist.  Cornelii  papffi  ad  Pabium 
episcopum  Antiochenum.  apud  Eusebium,  lib.  vi 
IIist.,cap.  35,  in  quibus  KvK^tpoi  appellantur  ;  in 
concilio  Landiceno  can.  3i.  etapudsanctum  Epipba- 
niuin,  inexpositione  fidei  caihohcfle,  a  quibus  dvpwoei 
dicuntur.  De  ostiariorum  ordinatione  agilur  in  con- 
cilio  Carthag.  iv.  infra  citaodo. 

589.  Posttfuam  ab  Archidiucono  insiructtu  /M- 
rit,  elc  Ita  m  Excusis  et  in  Codicibus  mss.  Rhe- 
mensi,  elRodradi,  ita  in  concilio  Garthagin.  vr,  ctn. 


477 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE 


I7ft 


9-  In    Codice  Ratoldi,   et  in  Ordine   Romano  h^pc 

Klurali  numero  efreninlnr.  In  Pontificuli  Uom.  sic 
a?'lur  ;  Deinde  ponlifej:  accipti  et  tradit  omnibus 
ciavetecclesix^  quax  >uccexsire  manu  dextra  singnli 
tangant,  pontifice  direnfe  :  sfr  ayite,  elc. 

690.  Iradat  ei  EpiscOf/us  clares  errlesix  In  aliis 
Codieibus  nostris  niss.  additur^f»  allariy  ut  in  con- 
cilio  Carthag.  iv,  uhi  iegilurt/f  alfario. 

091.  Et  tradat  ei  Uiaconus  Ita  ^89  ^^  Hditis  et 
in  Codicibus  t^heniensi  el  HodiaHi  ;  sed  videtur  le- 
gendum  to  archidiaconus,  ut  in  Ordinc  et  in  Ponti- 
ficali  Koin.  et  in  Codice  Itutoldi,  in  qiio  haec  hnb(*n- 
tur  :  Et  ducat  eos  arcMitliacouus  arf  ostium  ecclesiHJ.et 
dirat :  Per  hoc  ostium  traditur  vohis  ministerium,  ut 
sitis  janitores  templi,  haheatisque potestatem  recipientfi 
Ikinos,  et  rejiciendi  indignos.  Ad  quip  vorha  videtur 
alJudere  sanclus  Isidorus.  lib.  ii  de  Officiis  eccl., 
cap.  to:  Hahcnt  enim  in  polestate  lam  honos  reci- 
piendi  quam  rejiciendi  indiynos,  Qnva  quidem  verba 
Don  cxstant  in  concilio  iv  Carthagin.  Dc  officio  ostia- 
rii  hu'c  habel  Isidorus  juiiior  in  epist.  ad  Luilfridum 
(A)rduhf*nsem  episcopum  :  Atf  nstiarium  pirtineni 
clares  ecclesix,  ut  claudnt  et  aperiat  lemplum  IJei,  et 
oMHia  (fux  sunt  hitus  e.rtraque  custoduit  ;  fulefesreci" 
piat,  iufiffeleset  excommunicatos  rejiciat. 

69i.  Deus  patrem  omnipolentem,  etc.  Ita  in  Codi- 
cibus  Hodradi  et  Rhomrn^i.  In  Kicusis.  in  Codice 
Ratuldi,  in  Ordiue  el  Pontificali  Uomano,  luec  plu- 
raliter  cfTeruntur. 

693.  Ad  distinctionem  certarum  h  rarum.  0"ia 
veteres  observabant  boras  ad  siderum  cursus,  ul 
notavimus  ad  Concordiamrpgulaniin.  cap.  f>'*»  §  II, 
etiam  ad  umbram.  corporis  humani,  quod  videreesl 
apud  Bedam,  lib.  de  Hatione  temporum,  qiiihac  de 
rc «^oniposuit  horologium,  quod  elinm  oxstal  in  ve- 
teri<.odice  ms.  bibliothecieCorbeiensis.  iindelibrum 
Theodulphi  dc  Ordinc  baplismi,  et  Pa^nitentinle 
Romanum  eruimus.  ad  cujuscalcom  hffc  habcnlur: 
Studeant  summopere  c^nonici  pi\rdirtas  horas  vigi- 
Innttssimn  cura  cuslodire^  et  in  his  divinum  officium 
humiliter  av  devote  prrsolvere,  Mox  enim  vt  datum 
fuerit  signum.  festituito  omnesadecclesiain  conijeniant, 
stijna  certis  temporibus  pulsent,  Horologium  autem 
est  ejusmodi  in  dicto  Codice  ms. 

Janunr.  et  Decemb.,  hora  {  ct  II,  pedes  xxix.  ;hora 
iet  lO,  pedes  xix  ;  hora  3  et  9.  peim  xvii  ;  hora  % 
HH.  vedes  xv  ;  hoi'a  5  et  7.  prdes  wwjwra  (ypedesw, 

Febiuar  et  Noremh.,  hora  i  et  11,  pedes  xxvii  ; 
kwa  2  et  10,  pedes  xvii  ;  hora  3  et  9.  pedes  xv  :  hora 
iet  8.  pecf es  \ni  ;  hora  5  f /  7,  pedes  xi;hora(i, 
petles  IX. 

Mart.  et  Octob.,  hora  \  et  \\,  pedes  xxv  ;  hora  2et 
10,  pedes  XV  ;  hora  3  et  9,  pedes  xiii  ;  hora  A  et  8, 
^des  XI  ;  hora  o  et  1,  pedes  jx  ;  Iwra    0,  pedrs   vii. 

Aprit.  et  Septemb.,  hora  1  et  11,  pedes  xxiu  ;  Iwra 
2  et  iO.  pedes  xiii  ;  hora  3  et  9,  ptdes  xi  :  hora  4  et 
8,  nedes  ix  ;  hora  3  et  7,  pedes  vn  :  hora   6,  pedes  v. 

Maio  et  August.,  Iiora  \  et  II,  pedes  xxi  ;  hora  i2 
et  10,  pedes  xi  ;  hora  3  et  9,  pedfs  ix  ;  liora  i  et  8, 
pedes  vii  ;  hora  oet  7,  pedes  v  ;  hora  (5,  pedes  iii. 

Jun,  etJul ,  hora  1  et  1 1.  pedes  xix  :  nora  "2  et  10, 
pedes  IX,  hoi'a  3  et  9,  pedes  vii  ;  hora  i  ef  8,  prdes  v  ; 
kora  o  ct  1,  pedes  iii  ;  hoi*a  6,  pedem  i.  Scd  in  diver- 
sis  p;irallelis  varial  umbra. 

Series  autem  horarum  siirnitur  liic  ab  orlu  solis. 
Nam  minores  umbra;  semper  contingunt  horasexla, 
quffi  est  meridies. 

i'M.  Benedirtio.  IIujus  vocabuli  passim  usus  in 
sacris  ordinationibus.  Hic  capiendum  est  illud  con- 
cil.  Hispalensis  ii,  can.  5  :  Et  preshyter  quidam  illis 
contra  arclesiasticnm  ordinrm  Hrwdichonem  dedisse. 
Kt  Sidonii,  lib.  vii,  Cfdst  6  •  Si  Bencdirtione  suvci- 
dua  non  'tccipiat  dignitatis  luuredem, 

695.  Paret  ohsequm.  Ila  in  Codicibus  Rod.  et 
Rliem.  In  Ldilis  legitur  Pareant  ohsequia.  In  <  od.  Ra- 
{oUWfParennt  o6sf9tftVi.lQOrdineet  Poat.  Hom.,  Tuo 
ptareant  obsequio,  rectius. 


A  490-  ^^»-  I^^cior.  'Xvor/vfJ^Tm^.  Lectorum  mentio 
exstat  in  can.  43  apostol. ;  in  eiiisl.  sancli  Ignatii  ad 
Anliochcnos  ;  in  cpist.  Corneliipapsead-Fabium  An- 


tiochenuin  episcopum  ;  apud  Kusebium,capilesupra 
citato :  in  epist.  sancli  Cypriani  niox  ciianda  ;  in 
consilio  Arelatensi  i.  sub  sancto  S^lvestro  ;  in  con- 
cilio  Laodiccno.  can.  i\;  in  conciliis  Carthag.  iii  et 
IV.  inox  citandis  ;apud  sancliim  Kpiphanium,  in  Kx- 
posilionc  fidei  catholicje  ;  in  Concilio  Toletano  i, 
infra  citando,  ct  in  gestis  piirgationis  (^xciliani  et 
Feli<*is.  Loctoros  oiim  non  solum  inaturioris  <etatis, 
sed  eliaiii  pucrilis  fucre,  utpote  impuhores  cum  vi- 
suin  fuit  KcclesicC  ut  dociles  et  bona^  indoiis  pueri 
jugo  ecclesiastico  maturius  assuoscercnt  Id  clanini 
est  ex  concilio  Carlhag.  iii,  can.  t9:  Placuit  u-  /e- 
clores  cumadannos  pmertatis  venerint,  cogantur  aut 
uxores  diicere^  aat  rontiuentinm  profiteri.  Suffragatup 
Victor  Uticensis,  lib  iv  Ilist.  VandaliciP.  :  Tunretiam 
Eugenio  pastore  in  e.rsdio  constituto,  universus  clerus 
B  Ecrlrsix  Carlhaginisca*'^c  inrdiaque  mnceraiur,  fere 

?^uingpnti  vel  amplius.  inftrquos  quvnplurimi  erant 
ertorrs  infantuli.  qui  gnudenie^  in  D^nninoexsilio  tra- 
dunlur.  IJiii  ro  infantuli  iion  suiiionduin  est  pro  his 
parvulis  qui  rationis  usu  carerenl,  el  loqui  non  pos- 
sent,  sed  prohisquijam  deposita  infantia  ad  pue- 
rilem  flBtatom  pervenorant.  Neccredendumest  lecto- 
res  hic  pro  Psalmislis  usiirpari.  utquidam  explicant, 
lalo  modo  Icctoris  nomine  sumpto,  his  Victorisfulti 
verbis  :  De  multitudnie  autem  pergentium  confesso- 
mm,  suggerente  quodam  exfectore  Teuch^krix  perdito, 
quos  illenooerat  votales  streniios'iue  mniufis  cantile' 
WtP,  duoderim  infantulos  separari,qms  ille,  dumc^tho- 
licus  esseiy  tfiscipulos  habuit.  .Nam  quanivis  illiduode- 
cim  infanliili  osscntapli  modiilis  cantilenae,  nihil 
obest  quin  lectores  ex  psalmistis  ordinati  fuerint. 
lYa»teroa  si  illi  duodeciin  fuere  vocales,  alii  utique 
non  erant  :  si  quideni  prroter  eos  alii  erantlectores 
infantuli,  cum  dicat  Victor  quamplurimos  lectores 
Q  infantulo.*«,  ergo  plures  duodecim.  Nec  valet  illa  le- 
clio,  lectorrs  et  infanluli,  quia  non  est  apud  Victorem 
et  Csuarduiii  conjunctio  copulaliva. 

Nostramasserlionem  vorha  Zoziini  papse  in  Ordine 
Honiano  confirmant : ///!?'"  aulem  singnhs  gradihus 
ohservnnda  sunt  tempnra.  Si  ab  mfantia  ecclesiasticis 
mtnisterifs  studium  dederit,  tnfer  lectores  usqueadvi^ 
ge.stmum  wlahs  annum  continuata  obxerratione  perdU' 
ret  Id  cliam  videreestin  concilio  Vasensiii,  can.  1, 
ubi  lectores  juniores  suh  presbyleri  cura  conslituun- 
tur  ;  et  in  tine  canonis  subjungitur  :  Cum  vero  ad 
aetfitem  perfeclam  pervenerint,  si  aliquis  eorntn  pro 
carnts  fragifilale  uxorem  voluerit,  polestas  ei  ducendi 
conjuginm  non  npgelnr.  Ubi  vides  eadein  siatui  ac  in 
conrilio  Carthairinensi  siipracitalo.  Idetiam  patet  ex 
sancto  Paulino  lib.  iv  dc  Vita  sancti  Felicis  martv- 
ris  : 

Scsoquo  apuoropia  mcnscfi3lostibu3  0(lons[LP7-ad- 

[flens] 
n         Inslituit  scrviro  Doo,  noc  gratia  puupor 

Abfuit^Zrfy.adfuitjjet^Le-ry.atJquantumsiticbatcordo 

[capaci 
Luois  hians  aniinus.  tani  lar^itor  inlUia  traxit 
Dona  Doi,  priniis  lector  sorvivit  in  annis. 

Epist.  25  lib.  iv  Sidonii  :  Sanclum  Joannem  virum 
honeslate,  humanitale.  mansuetudine  ins'gnem  (Lector 
hic  priinum,sic  ministeraltai  is  idque  ahinfantiafCic.) 
co  legam  sdn  consecrnrunt.  Et  ex  l^iinodio  in  Vita 
sancti  Epiphanii  Ticinensis  opiscopi,  qui  sub  deces- 
sore  suo  r>iro  inlegerrimo  Crispino  Pontifice,  militim 
cwleslis  tgrocinium  sorlitm  annorum  ferme  octo  lecto- 
ris  ecclesiaslici  suscipit  otficium.  Nec  obstat  cjuod  in 
Africa  tcmpore  sancli  Cypriani,  ut  notum  cst  ex 
ejus  epistolis  1^3  et  34,  et  nonnullisaliis  solis  prove- 
ct.e  /etatis  hominibus.meritis  et  doctrina  insignibus. 
lectons  niunus  demanilaretur.  Nam  aliud  est  loqui 
de  a'la»e  sancti  Cypriani.  aliud  de  levo  cilalorum  a 
nobis  Auctoruin  et  conciliorum.  Si  usus  obtinuit  ia 
superiore  sieculo,  aon  iteoa  in  posteriore. 


47« 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTOIIUM  NOTiS. 


i80 


491  ^^T-  Faciat  de  illo  iermonem  epw-opu$  nd  fi     703.  Disiincliu.  Ila  in  Edilis.  el  in  Codicibus  Kbe- 


plehem,  olc.  Kain  concilioCartha^.  iv.  can.S,  elapiid 
sanctuin  Isidorum,  lib.  ii  de  Oflic.  ccd.,  cap.  li  : 
Primum  de  forum  concersattone  epigcopu$  cerbum  fa- 
cit  (ui  popuhim.  Dinique  coram  plebe  tnniit  eis  Coiii- 
eein  apicumdivnnrum,  ndDei  verbumannuntinndum. 

608.  Tradit  ei  coflicem.  In  Codi-e  Kaloldi  abbatis 
legiiur  :  Tradat  eis  Codicem  hauv  prophetx. 

De  quo  lecturus  est.  Lccloris  miinns  dooet  Isi- 
dorus  juniop.  epislola  supra  cilala  :  Ad  lectoremper- 
tinel  iecliones  pronuntiare.  et  ea  qu^v  prophetx  vaftci- 
narint  pitpulis  prxiicare.  Ppiscis  iliis  Kcclcsiin  teni- 
popibus  lector«*s  in  ecclesia  l«*gebaot  Kvangcliuni, 
et  K|)istolani,  ut  cx  subjectis  auctoritatibus  notuin 
est,  sancto  Cyppiano,  cp;sl.  3:<,  d©  Aurelio  confes- 
sore  in  lectoreni  ordinalo  :  Qnia  et  jnhil  magis  con- 
gruit  voci  fjux  Dominum  glorwsa  coufessione  c  mfessa 
esi  guam  ceiebrandas  divinis  iectionibus  versonare  «tt- 
biim in .  quiB  Christi  martyriu m  prolo^utn  su nl,  Evnwje 


niensi,  Kodradi  el  Ratol  li,  sed  in  hoc  piuraliter 
efTertur.  In  Ordine  Romano  scribitur  apti  ;  io  Ponti- 
ficali  instructi. 

703.  Atque  ordinatus.  Ita  in  Editis.  In  Codice  Ra- 
toldi  legitur,  a/^M^  orc/tnd/t  In  Oodicibus  Rhemeusi 
et  Rodradi.  atque  ornatus. 

70i.  E.vorcisla.  Rectccreationem  lectoris  seqnitur 
exorcista'  ordinalio  juxta  autiquum  inorcm,  qui  pa- 
tet  ex  lib.  iv  sancti  'aulini  de  vita  sancti  Felicis,  ubi 
vidLMiius  sancliim  hunc  martyrem  primo  ordmatum 
fuis:jc  lectorcm,  dcinde  cxorcistam  : 

i^rimis  lcct  ir  scrvivit  in  annis, 

\\\\\\\  graduiii  c«ppit  cui  mimiis  voct*  lidfli 
Adjurijro  iiialos.  et  siicris  pollere  verbis. 

In  cpist.  Firmiliaoi  episcopi  ad  sanctumCyprianum 

iVMnterepistolasmnctiCypriam^.mQxvWoQJiovcA^idiVMm 
it  ;  in  opistola  Cornelii  papte  ad  Fabium  pontificem 
Aniiochenuni  ;  apud  Kiisebmm,  lib.    vi  Hist.  eccle- 


rncuio  ejus  ipsius  qni  se  persecutus  fuerat  illuUrem, 
qu>d  aliud  super  pulfiilum,  id  est  supfr  tribunnlecflc- 
six  oportt*bnt  im})oni.  ut  loci  alttoriscelsitatfsubnixus, 
et  plcbi  unfversi  pr.)  Ju)noris  clarita/e  conspicuus  legat 
prarepta,  et  Eoanqelinm  Domini,  auve  fortiler  el  fifJe- 
liter  sequitur  f  Vo.c  Dominum  confessain  h:s  quottdie 
quas  Dominus  locutusest  auHnlurf  Viderit  an  sit  ul- 
terior  grndus,  ad  quem  profici  in  Erclesia  possitf  Kx 
concil.  Tolctano  i.  can.  i  :  Item  p'  i:nit  ut  ^nvnttentes 
non  aimittantur  ad  cierumt  nisi  tatitum  si  neces^itas 
aut  usus  c^egerit  ;  et  lunc  tnter  ostiarios  deputenin\ 
vel  inter  lecton'S^  ita  ut  Aimtolum  aut  Ecnngeiium 
non  ieqaul.  Quod  fruslra  prohibitum  essctptcnilenti- 
bus  postea  in  lectores  ascitis,  nisi  lectorum  munus 
fuisset  legcre  Evangelium.  et  Apostolum,  sive  Epi- 
stolam,  ut  vulgo  loiiuunlur. 

Mcm  videre  csl  can.  i,  ubi  subdiaconiis  higamus 
rejirilur  interostiiriosel  lectores.  ita  ut  Evangelium 
et  Apostoluin  non  legat.  Noii  enim  prohibelur  sub- 
diacono  bij^.uiio  inter  leciores  rejecto  Evangeliiim 
legcre,  ul  hoc  honore  privelur,  quem  hahuisselantea 
ratione  subdi:ii'onatu<;,  qnia  nunquam  sulKii.iconi 
fuit  legere  Kvangelium  ;  ergo  rationo  gradus  lccto- 
ratus,  inquem  rejicilur,  nt  careat  honori  legendi 
Evanpclii  proptcr  bigamiam,qiiemsibi  possetgratia 
Lecloratus  assumere.  Ila  loquitur  concilium  :  Sub- 
diaconus  nut('m,  defuncta  uxore,  si  uxorem  alinm  du- 
xerit.  nb  officio  in  qu:)  ordinntus  fuerat  rcmoveatu'',  et 
habcntur  inter  ostinrtos  et  lectorrs,  ita  ut  Evanqi*linm 
et  Apnstolnm  non  legaf  •.  Ilicc  tamen  ila  scribo,  ut 
non  inficias  icrim  aliiim  usum  aliqnando  fuissc,  ut 
infra  de  diaeonis  agendo  dicemus.  Munus  eli.imle- 
ctoruni  fuil  sacros  Colices  servare,  ut  videre  licet 
in  aclis  purgalionis  Ciecili.ini  et  Felicis  :  Cum  ab  eo 
dem  Mnrte  (ijixrerentur  rodirrs  omnes^  negavit  st  ha-  p 
bere  ;  tum  }  irtor  dedit  nomma  omnium  lcctorum:  et 
infra  :  Pnulus  episcopus  dirit :  Scriptu^^a^  Irctores  ha- 
bent ;  et  infra  :  Proferte  Scriplurns  qitas  habelis.  Ca- 
tulinus,  el  Marculius  dixerunt,  plus  non  habemus, 
quia  sitbdiacones  sumus,  sed  lectorei  hOient  Cidices. 
Nam  pagani  judices  sacros  utriusqne  TestameutiCo- 
dices  perquirebanl,  ut  eos  igni  traderent. 

700.  Acripe,  et esto  verbi  dei  relator^  etc.  Ita  in  Editis 
in  canone  citato  concilii  Carthag,  et  in  Codicibus 
Hhemensi  et  Kodradi.  In  Ponlif.  etOrdine  Komano, 
ct  in  (iOdice  Hatoldi  heec  plurali  numcro  •'fTeruntiir. 

701.  Doniine  sancte  Patt'r,  etc.  [{tpc  henedictio  ila 
hal»eturin  aliis  Codicihus  nostris,  499  ^^^^*  ^^  1'^ 
Poiilif  Romano.  1n  Ordine  variat  in  ((uibusdam,  in 
quo,  qaemadmodum  et  In  Pontificali  liomano,  pr<e- 
mittitur  hflec  Oratio  seu  PraBfalio  :  Oremus,  fratres 
charissimi,  Deum  omnipotentem,  eic. 


gin.iv.moxciiando;  api 
ctum  llilarium  lib.  de  Synodis  ;  apud  sanctum  Epi- 
phaniiini,  in  Kxpositioiie  fidei  catholicae  ;  Severum 
Sulpiciiim,  cap.  A  de  Vita  sancti  Martini  ;  ct  multos 
alios.  Kx  paganis  Lucianus  meminit,  epist.  80,  etsi 
pro  morc  veterator  ille  sacra  «'({ue  ac  profana  con- 
temnens  irrideat. 

Aaiuova  tzoXkv.  ).a>.viv  otourou.o;  iSooxcTTii; 
'EHfSaA'  oj/  oox^uv,  aAAa  xon^oeuv  0'jvaLict. 

Et  Jiilius  Firmiciis,  lib.  iii  Mathcseos,  cap.  o  :  Eruni 
autein  omnibus  dannonibus  terribilcs,  quorum  adven- 
tum  prnvi  dxmonum  spiritus  fugiant,  et  qui  sic  iabo- 
rantps  liominesnon  vi  verborum,  sed sola  suiostensiune 
libercnt  ;etqunmvis  sit  rio/entus  divmon,  qui  corpus 
hominum  animumquc  qiiatiat,  sivc  iile  aereus  sit,  sive 
C  ierrenus,  nut  infcrnus,  istiits  hominis  jussione  fugiet, 
quia  prxceplisejus  rum  qundam  veneratione  terrebitur, 
Ili  sunt  qui  a  vulgo  exorcistas  dicuntur.  Hiec  gentilis 
ile  l)ei  virlulc n  ad  constellalioncs  rcvocans,  qui 
ciim  tantam  viin  in  d:emon"s  atlribuat  exorcistis, 
noii  dubium  C!»t  quin  ad  Chrislianos  cxorcistas  ista 
pertineant,  non  ad  paganos.  qui  nunquaiii  tanta  in 
d  einoncs  aucloritale  valuerc,  etsi  quibusdam  incan- 
tamenlis  illusoriisdiemoncsrorporihus  humanisabi- 
gerc  aliquando  visi  siint.  Et  cap  9  ejusdem  libri ; 
In  nono  loco  Mercurius  cum  sole  ah  horoscoiHi  pariliter 
coiuititutus  fnnet  E.vorcistas,  et  qui  laborantes  daemo- 
nuin  incursione  hominrs  aptis  rcmediis  Iberent,  unde 
ec  his  artihus  mixima  iliis  substantia  conferatur.  IIoc 
vocabulum  etiani  in  sacris  ^'perire  est  Scripturis, 
Act.  XIX,  13.  Tentnvcrunt  autcm  quidnm  de  circum- 
euntibus  Jndtvis  exorcistis  inrocure  super  eosquiha- 
behant  spiritus  mdos  nomen  Domini  Jesu,  dicenlet  : 
Adjuro  Vds  pcr  Jesum  quem  Paulus  prxdicat. 

7l)ri,  Cum  ordinatur,  et  •..  Ita  concilio  Carthagin.  4, 
can.  7,  el  in  omnibus  aliis  Codicibus  noatris  mss. 
Ideni  viiiere  est  apud  sanctum  Isidorum,  lib.  ii  de 
Oflic.  ecdes.,  cap.  i3  :  //t  enim  eum  ordinantur,  ti- 
cut  ait  canon,  ac^^ipiunt  de  manu  episcopi  iibeilum  in 
qnoscripti  sunt  ccorctsfui^  accipientes  potestatemma 
nus  imponcndisuper  etiergumenos  sioe  baptizatos,  sire 
catechumenos. 

70(i.  Accipe  et  com.iieuda  memorix.  Ita  in  canonc 
citato.  ut  in  Codicibus  Kh^Mncnsi  et  Rodradi. 

4*93 - "^^  Hahetopotestaietn  tnanum imponetuii,  elc. 
In  citato  concilio  Carthag.  iv,  can.  9,  statuitur : 
Uinni  die  exorcistas  eaergumenis  tnanus  imponant.  El 
lioc  est  proprium  eorum  'nunus,  ut  vidcre  est  apad 
sanctum  Isid  >rum,  capite  supra  citato,  et  lib.  yu 
Originum,  cap.  li,  et  apud  Isidorum  juniorem  epis 
tola  supra  citata. 

708.  Prxfatio  exorcistx.  In  Codice  Ratoidi  legitor 


Id  etiam  iDlra  />atebii  ez  Gregorio  Turonensi  et  Pachymere  ad  Missam  Ratoldi  citandis. 


481 


IN  8.  GREGORH  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


48S 


eomecratio  exorcistarum  ;  male,  nam  hrec  ost  Pnrfa-  A  Romano.  In  Col.  Ratoldi  lcgilur  :  Detur  ets  urreum 


tio  ,non  consccratio.  et  in  codemCodice  stalim  se- 
quitnr  benedietiO)  id  estconsecratio. 

709.  Deum  Pati  em,  etc.  Ita  inCodicibus  Rhcmensi 
et  Rodradi.  (n  ahiis  suprahfec  niemoratis  hahentur 
in  numcro  plurali. 

710.  Dnmine  sanctePater.eic.  Ila  in  Codicibus  Ro- 
dradi  ct  Rhemensi.  In  Kxcusis  etin  Codice  Ratoidi 
atque  in  Ponlincali  et  Ordine  Romano  huRc  piuraliter 
efTeruutur. 

711.  Spfrituum  immundonim  coercendorum .  In 
Ordineet  Ponlificali  Romanolegitur,  spiritusimmun- 
dos  coercendi. 

712  Probibilis.  id  est,  bonus.  Regula  cujusdam 
Patris  :  Poxtea  si  probabilix  ejus  pcenitenlia  cognosca- 
tui\  tunr  demum  intra  septa  monasterii  recipintur. 
Cnncilium  Toletanum  iv,  can.  4  :  Probabilis  vita 
atyue  doctrina  exstiterit. 

713.  Grat ix  curationum,  eic.  Sic  lib.    vm  Const. 


vacuum  :  acapite  nrceum  al  elfundeudnm  (le^e  fun- 
dendum^  cinum  in  Euchariatia  romoris  Christi. 

*2I.  Ad  funden*iutn.  ItainKdilis.  ct  in  Cod.  Ro- 
dradi.  At  in  «^od.  Rhomensi,  el  prM^fnto  roncilio, 
quemadmodum  elinformaOrdiniset  l'ontif.  Romani 
legitur  ad  sugijerrndum  ;  cui  convenit  illud  Isidori 
junioris  in  epist.  ad  l.uidfrt^dum  :  Ipse  sugyesta  pro 
Eurharistia  subdiaconts  mmiiftrat . 

7i'},  Vinum  Ila  in  Kditis,  et  in  Cod.  Rodradi, 
fitque  etiam  io  cnnone  citato  concil.  Carthag.  At  in 
Codicibus  Hhemeiisi  et  Ratoldi,  atquc  in  ipsa  forma 
Onlini  etPontilicaliHomano  f  Farfe,  formain  Ordine 
etPontiticuliHom  ,t)e2formaOrdinisin  Pontif.Rom.] 
additur  zb  et  aqtiam. 

723.  Omnipotens  setnpiterne  Deus,  etc.  Ita  in 
Editiset  in  Codice  Rodradi.  Sed  in  Pontificali  Ro- 
mano  tres  Oraliones  huicBenedictionipr«?ponuntur. 
In  Codice  Ratoldi   a  iditur  secunda  :/>omme  sanete, 


Apost..  cap.  27,  dicitur  exorcista  gratiam   accipere  B  Pater  omnisotens,  setern'*  DeuSj  qui  per  Jesum    Chris 


sanltatum. 

714.  Acolyihus.  Acolythorummentioestapudsanc- 
tum  Cyprianiim,  episC.  5o,  in  epistola  Cornelii  papne 
supra  citata.  Quid  sit  acolylhus  ita  explicat  auctor 
velens  ctymologici,  'AxoXovOo?  o-Yjuacyst  rov  oTrttrw  t;^v 
xi>.£vOov  ;7oc«u>,  id  est,  acoiythus  signiticat  eum  qui 
retro  iter  facit.  He.sychius:*A>coAo'jOo;  6  vi<wT«oo;  jrat;, 
id  pst,  acolythus  junior  servu.^.  Glossce  veteres: 
Wxof.oitOoii^secutor,  pedissequus  cotiseqiietiSy  ab  kxoaou- 
^'M.  id  est,  scquor.  Quod  spectat  ad  Kcclesiam,  de 
acolythishaec  docet  sanctus  isidorus,  I.  b.  vir  Orig., 
cap."l2  :  Ac4)ltjthus  Grxre,Laiineceroferariidiruntur 
a  deportandis  cereis,  quando  Eoamjelium  iegendutn 
esl.  aut  xacri/icfutn  offerendutn  ;  iunc  eniin  atretiduu' 
tur  luminariaab  eis  et  deportatitur,  noti  ad  jugandas 
tenebras.  rum  sol  eo  tempore  rutilet,  sed  ad  siguum 
Ifetitix  di't)wnstrandntn^  ut  subtyno  luminis  cor/toraiis 
iliaiuxostendalurdequain  Evangclio  Legitur:Erat  iux 


tutn,  etc,  ut  in  Ordine  ct  Ponlif.  Romano,   quoe  est 
unicain  Codice  Hbemensi. 

1^%.  Ordinatio subdiaconi.  Subdiaconorum  mentio 
fit  can.  43  canonum  Apost.,inepisl.  Cornelii  Siepius 
citata,  in  cpist.  sancti  Ignatii  ad  Antiochenos,  in 
epist.  24sancti  Cypriani,  apiid  sanctumEpiphanium 
inLxpositione  fidei,  in  concilio  Lnodiceno.  can.  21, 
2i  et  28.  ubi  dicuntur  v7rr,p2Tat,  id  est,  miuistri,  et 
in  Cnrthag.  conrilio  mox  citando.  Nota  hic  subdia- 
conuui  habere  lorum  intcr  miooresordines  qucmad- 
mo  lum  in  excusis,  elsi  sanrtus  Gregorius  lib.  •  iv, 
epist.  88,  subdinconosa  minoribusordinibusdistin- 
guat.  Hoc  ideo  factuin  esse  arbitror,  quiaolim  sub- 
diaconatus  sacerordo  non  erat.  quod  clarum  est  ei 
concilioLnodiceno,  can  21,  inguo  subdiaconis  sacra 
vasa  tangere  prohibetur.  Quod  confinnatur  auctori- 
tate  Petri  Cantoris  (|ui  vixitanno  1197.  Is  enim  in 
libro  manuscripto  de  verbo  mirifico  biblioth.  mona- 

non 


tera.  qu3B  iUuminat,ctc.  Subscribit  Papias  :  AcoltjUii  q  sterii  sancti  Germani  a  Pritis,  cap.  54,  scribit 

ii'.atinediruntur,a  deportandiscereis.      ita  pridem  ut  subdiaconatus  ordo  sacer  csset  institi- 


Gnvc^'^  ceroferar 

liTy.  Pnmumah  Episcopo  doceatur.  Ita  in  concil. 
Carthag.  IV,  can  G,  in  Ordine  Romano,  et  in  aliis 
Codicibus  nostris  mss. 

710.  Ab  ArMduicono  acripiat  ceroferarium,  etc. 
Ita  in  Kditis,  in  concil  Carthag.,can.  citato,  Ordine 
Roinano,  etin  aliisCodicibus  nostris  mss.  Aliter  in 
Pontificnli  Romano  :  PotUifex  accipit  et  tradit  omni- 
bus  candelabrum  cum  ratideia  ex&tincta,  quod  succes^ 
nvf  manu  dextra singuiitangutit, pontifice  Jiicetite  Acci- 
fitp  c^ro/(e>*(intt?/i,  etc.UbiTo  ccroferarijimpro  cande- 
labro  neutralitersumendum  esse  arbitror.  nam  cero- 
feranus  iiiasculineacolylhusest.  Ceroferale  dicitur  a 
Gregorio  Turonensi,  lib.  de  gloria  confess.,  cn|).  79. 

71 7.  Ad  arcetxdcnda  ecclestas  iuminaria.  Sanctus 
Isidorus,  loco  citalo  :  2\tnc  enitn  accenduuiur  iutni- 
narta  ab  Pis,  et  ileiiortatxtur .  Isidorus  junior,  epist. 
supra  c\\ ixid :  Adacoiythutn  pertinet  prveparatio  iumi- 
na ri  u m  iu  sacrn  rio 

494^^^-  liasihi  dicente.  Ita  Ponlificali  Romano 
et  in  i.Ofii<'e  Ratoldi  deest  pronomen  stbi. 

719.  Acciptte  hoc  gesfatoriutn  iuminis,  etc.  Ita  in 
CodiceRaloliii.  At  in  canone  supra  citato  concilii 
Gartha^.,''!  in  Codicibus  Ro'lradi  et  Hhemensi, 
quemadmo'Ium  et  in  Edilis.  nulla  hic  vcrborum  for- 
mula  habetur ;  in  Ordineet  Pontillcah  Homano  exstat 
quidem,  sed  conctraiior  in  huncmodum  :  Ac  i^ite 
ceroferaiintn  rum  cereo,  ut  scialis  vos  ad  accetidenda 
ecr/esitp  tuminaria  tnnncipart. 

7iO.  Acripiat  et  urcerdutn,  etc.  Ita  in  E^cusis,  in 
Codicib  Hhem«'nsi  et  Rodradi,quemadiiH!dum  ct  in 
canone  6  concilii  r.artha;,'.  iv.  .Vt  in<)idin»' Homano 
h<PcadduDtur  :  DicetUesihiepiscopo  A  c  ,nie  uireolnm 
ad  sugqercndum  vinum  et  aquam  in  Eucharistiatncor' 
poris  ^/irud.Quieformulaexstateliamin  Pontificali 


tum  esse  :  Prima  ixutein  tnanusiinpositio,  inquit  de- 
betur  dinconibus  ordinandis;  dcnovoetitm  iustitututn 
est  swifliaconatum  esse  sacrutn  ordinem. 

723.  Sicutqui  invitatus, eic.  Htcc  *>  habentur  epist. 
110  lib.  VII  Grcgorii,  scd  non  continue,  siquidem 
verbis  quibusdam  interpositis  ha^c  sequuniur,  cur 
non  jterpendit,  etc.  Hiec  autem  in  Ordine  Romano 
desidernntur. 

12^ .  Removendus,  eic  Ita  in  aliis  Codicibus  nos- 
tris  mss.  In  Gditis  logitur  t6  admovendus,  ut  apud 
sanctum  Gregorium.  epist.  citata,  quae  quidem  lec- 
tio  videtur  plausibiiior,  etsi  prior  non  sit  oamino 
absiirda.  invituscnim  ordinandus  est  nemo 

495^^'*  Subdiaconus  cutnordmatur.  quia  tnanus 

itniio^ttwnem  non  accipil,  etc.  Ita  in  Excusis,   et  in 

aliis  Codicihus  n  »slrismss.  Itain  concilioCarth.  iv. 

can  5.  In  Ord.  Homano,et  aoutisanclum  [.««idorum. 

Tx  lib.  II  de  Ofliciiseccl.,  cap.  10,  et  in  Codice  Tiliano. 

748.  Patenam  de  tnanu  episcopi  accipiat,  etc.  Idem 
▼idcre  est  in  concilio  Toletano  iv,  can  27  ;  Si  Sub 
diaconus  paienam  et  calicein.  Ibi  eiiim  ngiturdercsti- 
tutione  dcgradati.  qui  juxta  idem  concilium  in  sua 
restitntione  recipit  quod  prius  acceperatin  sua  ordi- 
natione. 

729.  Utreolum.  Apud  Isidorum  Ingitur  Sctjphum 
aotid?.  Urceolus  diminutivum  cst  ab  urceo.  Papins ; 
Urceusvasaqitaruin  ;  undeurccolusdiminutivum.  Ilic 
tamen  nonsumilur  pro  vaseaquarum.  Notandumest 
in  ritnlo  ronr^ilio  Tolelnno  nullnm  fiori  ur<:coIi,  et 
aquamanilis,  et  manutTgrii  mcnlioncin  in  rcstilu- 
t.uii''  •{«■gradati  siibdiaconi. 

730.  Aqnainanili.  In  citatoconcilo  Carthag.  legi- 
tur,  C'»rrupte.^/7«/^i  et  ?nanfilr.G\of>sivyvicves.,aqua' 
manile,x^ovi^ov, idesi,ias  abluendis  manibus  aptum. 


«  Nunc  gesta  bujus  synodi,  qusB  prius  loco  epistol»     jecta. 
44  L  iv  baDebanlar^  ad  calcem  epistolanim  suDt  re-        .b  Nunc  lib.  iz.  epist.  105  • 


I  ■■'! 


483 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiB. 


4Bl^ 


1^{.  Mafiiitevgium.  Esl  inantilol(^^gcndismanibus  A  sancti  Gonnani  a  Pralis,  nequc  in  Ponlificali   ras. 


idonouiii.  GnHCo  xst&oaaxToov.ul  claruineslev  Juiio 
l^olluce.  lib.  VI,  cap,  i\.  Quod  ctiain  liquelex  Albe- 
na'0,  lib.  IX :  Xfit&oaaxToov  ^g  xa/stTa»  w  ra;  xetoa; 
«TreuaTTovTo  wtxo/tv&i  id  esl,  cbiromaclrou  appellalur 
luantile  lineuin  iiumorisimp-ib^itum.  quo  munus  ter- 
gebant.  Memmerunt  Moscliopulus  de  Scbedis,  etlle- 
sycbius.  ^(^EtpoaaxTpov.  pavoOAtov.  Auctor  veteris  ely- 
mologici  el  Suidas.  xEtpoiraxToov  o  /raoa  Pw^jjiatoi; 
xaAstTat  pav(?0).tov.  Quod  auteiii  dicunt  a  Uomanis 
Yocari  /xavr^j/tov.  intfiligcndum  estde  lis  Komdnis 
novfiB  itoiiiK',  id  cst  Contanlinopolis  incolis  :  est 
enim  uavo  jaio./  apud  cos  matitiie,  ut  plunum  est  ex 
Godiclno,  iibro  de  OitJciiti,  xat  o  Trtxspvi^^ajTtxa  t6  tou 
otvo^atov  oirjsi  o-xi/TSAstov,  xoaTwv  xai  jxavouXtov,  id  est, 
pinccrna  Vero  statim  alTert  viuariiecapidisscutellain 
etiam  mantile  teuens  uutcerlcisiigrammuticiGrieci 
liallucinali  sunt,  autubique  in  locis  citatis  legeudum 
est  uavTSAtsv,  id  cst,  inuulile. 


quod  est  in  sacrario  «^cclcsi.e  Rotliomag.  quodque 
pulntur  ossc  Aiigelicaiium,neque  in  OrdineHomano, 
ncc  in  Sacramentfiriis  cxcusis,  necinCodicibus  nos- 
tris  mss..nequein  <iOd.  Tiliano,ncqueapudsanctum 
Isidorum,  neque  apud  Habanum,  lib.  i,  cap.  8,  de 
Institutione  clericorum,  nequc  apud  Amalariuin 
Fortuiiatum.  lib.  i  dc  Offic.  cccl«»siast.,  cap.  11,  ex 
cnjus  verbisclaruni  est  olim  KpistolHrumlibrum  non 
tradi  solilum  subdinconoin  «»jus  promolioiie  :  Afiror 
inqiiit,,7ua '/f  ve  snnipliis  usiis  in  Eccliaia  nnslrn  w/, 
$ub  iiiicoiim  frvquenler  logallecttonem  ml  missam  cnm 
hoc  non  rfperiatur  ex  ministerw  sibidato  m  cvnsecra- 
iione  commissnm.  neque  ex  litleriscanonicis,  neque  et 
nomine  subdiaconus,  ut  monstralum  est,  qnia  suh 
diacono  positus  est,  elc.  Noquc  eliam  babetur  in 
concil.  Toletano  iv,  cap.  :2(i,  in  restitulione  subdia- 
coni  dcgra  lati 
737.  Ordo  qualiter  in  Romana  Ecclesia,  etc.  Ita  in 


73:2.  Vtde  cujusministerium  ttbi  traditur,  elc.   Ita  B  I^^dilisct  in  Cod.  Hatoldi.  Al  in  Co  J.  Hlieinonsi   ad 


in  Codicihus  noslris  mss  ,^cd  in  Cod.  Hutoldi  plu- 
raliter  etTeruiitur  ut  iu  UrdineHomuno,iiiquotamen 
haecconlracliusreleiuntur.Sedi'ouLilicaleHoiiianum 
totum  lianc  rormulam  contraxit  boc  luodo  :  Viuete 
cujus  ministeriuni  volns  tvadUur  ;  ideo  cos  admimeo, 
ut  ita  vos,  exhibeatisy  nt  Ueo  placere  possilts.  Cietera 
Ycro  transluta  sunt  in  udmonilionem  quain  poslea 
facit  Fontilex  subdiacotiis.  Coucilium  Cartbag.  isla 
omnia  piwterniisit  brevitutisgratiu. 

liVS.  Pu/lcp  quae  suiUin  suus^raturio.  Has  pallas 
distinguit  a  pailis  coiporalibusquae  vulgo  corporale 
appoilantur.  lllu;  igiturpaiiie  sunt  mappit!  aituris,  ut 
dicimus,  vel  manli>ia^  ut  veteres  uppellurunt,  quo; 
ali  s  appeilanlur  pallit'  ulturis.  ut  docuimusud  (Jon- 
cordiam  regularum.  SuosiraloriumesL  id  quod  alicui 
subslernilur,  ut  bodie  in  altaiigiossiorcs  telu.*,  qu£ 
pallis  alturis  substernuntur. 

734.  In  aliocon  oiales  pallx.  Ita  in   concilio  Mel- 


dilur*w7><//aro«/,  qiiia  in  iilo  Codice  btecpra^Hguntur 
ordinationi  subdiaconi. 

7.^8  De  titulo  ilt,  et  ilt.  Ita  in  Excusis,  ct  in  Cod. 
Rhcmcn.si.  Sed  iu  Cod.  Hatoldi  islorum  verboruin 
loco  hapcbabentur: /////m  subdiacrnum,  vehliacouum. 
Tunc  nominat  illos  de  tiluio  nanrtx  Mariae,  vel  sancti 
Pelri  et  aliorum.  Sediii.iil  ojusmodi  rcpereris  in  Or- 
dinc  Uomano  et  in  Cod.  Tiliano.  in  pontilioali  Ro- 
mano  h;i;cconsuetudo  antiquatur.  lla^c  autom  spc- 
cialitor  interlligenda  videiitur  de  lilulis,  qui  Hom:p 
exislunt.  adquos  ord  iiaiiturdiacoui  vel  proslivtori 
cardinalos.  qni  ita  app  •liaiitur.  quod  su>s  tilulis  8.*u 
ecclesiis  sint  veluti  iucardinati  atque  iulixi,  boc  est 
stabiles. 

Mos  etiam  olira  inoleverat  ut  nulli  clerici  ordina- 
renlurnisiad  cerlamquamdnm  ccrlosiam,  iirirly- 
rium,nisi  admonasteriumaliciijus  civitatis.  autpagi, 
ut  statuilur  can.  G  concil.  Cbalcodoncnsis.   (Juod  si 


densi  apud  Burbcardum,  lib.  iv,  cap.  lo  :  Suniliter  q  hoc  tempore,  quo  mundusvagissacerdolibus  plonus 


ad  vorpuiale  lacandum,  et  ad  fjallas  altdfis  propria 
vasa  habeantur,  quibus  nihil  aliud  fiat.  Et  in  coiicil. 
Hhemensi  upudeumdoiulib.  in^cap.ib  ;  Vet  quando 
a/>/u//Mr  (corporule)  asuce7*dote,  diacono,  vct  subdia- 
cono,primo  ui  ecctesia  ui  loro  et  vase  ad  hoc  pra^parato 
abluatur  :  eoquod  ex  Dominico  corpore  et  sanguine 
infectum  sit, 

735.  Oremiu  Deum  ac  Dominum,  ctc.  Ita  496 ^'^ 
Codicibus  Hodr.  ei  Hboiuensi.  Sedin  Cod.  Hauddi. 
in  Ordinc  et  1'ont.  Homano,  hiuc  plurali  numero 
enuntiantur. 

73G.  Domine  sancte  Pater  omnipotens,  etc.  Ita  in 
CodicinusHodr.  et  Hhemonsi.  Sed  inOrdineet  1'ont. 
Homano,  lui^cplurulitoronuntiuntur^quemadmoduiii 
et  in  Cod.  Hatoidi,  in  quo  lumeu  hu^c  itu  hubentur : 
Spiritu  sapientix  et  iuiellertus,ame/i ;  Spiritucnnsilii 
et  lortitudinis,amen  ;  Spirituscienli3eelpteliitis,ainen 
In  Ordine  Homaiio  seq.iiliir  ;  Et  episcupns  dct  eis 
mapputas^  diceiidu  in  vet^tilione  harum  mapputarum  ; 
Subnixe  te,  Domine,  deprecamur,eic.  lii  Ordine  ms. 
Sanoti  Gerniaiii  habetur  porrectiomappube  in  liunc 
modum  ;  llic  dat  eis  episcopus  mappulam  dicens  : 
Accipe  mappuUim,  implemnusterium  tuum  ;  poteusest 
enim  Deus,  ut  auyiat  tibi  gratiam.  Ubi  mappula  nihil 
est  aliud  quam  nianipuius  quem  immittit  cpiscopus 
in  brachium  sinistrum  cuilihot  subdiacono  dicens  : 
Accipe  manipulum,  per  quem  designantitr  fructus 
bonorum  operum,  ut  videre  est  in  Tont.  Homana. 
Gestubaturque  oiiiii  mappula  ad  oculum  etnariuin 
pituitam  doLergendam,  ut  docet  Alcuinus,  lib.  de 
OKic.  eccles.,  cap.  dc  vestimenlis.  in  codein  Ponti- 
(icali  Homano  sui)diaconi,acceptomanipuio,induun 
turtunica  a  Poiitilice  sub  huc  verborum  rormuia  : 
stolajucunditatis,  etc.Postou  a«:cipitettradit  singiilis 
librum  Epistolarum,  manu  dextruipsum  simul  tan- 
genlibus,  dicens  :  Accipile  librum  Epistotarum,  etc. 
Uuce  libri  Epislolarum  porrectio  non  exstat  in  con- 
cUw  Cariha^.  ly,  supracitato,  neque  ia  Ordine  ms« 


est,  observarotur,  ad  quuiilam  gl»riain  ot  deous  se 
res   ecclosiusticaaltollorel,  dici  iion  potest. 

73I>.  Presbyteriim  de  tituh  ill.  Ila  iu  Edilis.  In  ("o- 
dicii»usHatuldi  oLHhemonsi,li«pc497  vorba  dosuut, 
et  rectius,  utarbitror.  Nam  hic  taiiLum  qujostio  est 
de  promotione  subdiuconi  ab  diacoiiium,  et  diaconi 
ad  prosbvtcrium. 

740.  S,  quis  hahet  aliquid,  clc.  Olim  «loordinando- 
rum  morious,  iLigenioct  capiicitale  diligcnter  per- 
quirebatur,  ut  manitestum  est  ex  edi«t »  Theopbili 
mox  citundo,  ex  sancto  Loone.  e[>ist  88  Exspe  ta- 
rentursane  votorivium.  testimonia  populn-nm.  quxre- 
retur  honoratorum  arbitrnun,  electio  clericorum,  qu(F 
in  sacerdotnm  sulent  ordtnatwnibiis  ab  h:s  qui  norunt 
painun  regulas  custodiri,  ut  apjstohcv  auctoritatis 
liOrmainomntbus  servuretur,  quie  pr:vc'pitut  sicerdo^ 
Ecclrsue  pnefaturus  nun  aolum  attestatione  fideiiumf 
sed  etiam  eurum  qui  (orissuut  testimunio  muuiatur  ; 
concil.  i.artbag.  iii,  cau.  ii  :  Ut  nuUus  ordiin^tur 
clericus,  nisi  probatus  vel  episcopi  examine,  velpopuli 
testimonio;  sancto  Cypriaiio.  opist.  33  :  In  ordnuitiO' 
nibus  clcricis^  fratres  chanssuni.  solemus  vos  nntecon- 
8ulere,ac  mores  et  meri  a  singutorum  commnni  consi- 
tio  jtonderare.  Idcm  habclur  opist.  08,  et  apud  san- 
ctuin  Basilium,  epist.  181,  ubi  h.oc  materia  fusius 
Iraclatur.  Idcm  viderc  licct  apud  l-ampridiuin  in 
Alexandro  Sevcro  :  Ubi  aiiquos  coluisset  cel  rectores 
prooinctis  dare^ tjelprtrposituslac^re,  vel procuralores, 
id  est,  rationales  ordinare  ;  nomina  eorutn  piopone- 
bat^  hortans  populum  ut  si  quis  quid  haheret  criminiSf 
prnbaretmani/estis  rebus\  si  nnnqrobassct  snbiret  pa^' 
nam  capitis.  Duebatjue  grive  ese  quM  id  Ijhrisliani 
et  Judxi  larerent  in  pi\iedicandis  sac.rdotibits  qui  or- 
dnandi  sunt,  non  pen  in  prooinciarum  rectoribus, 
quibus  et  fortnnas  nominum  cr.mmitterentur  et  capita, 

Ouare  et  publice  ordinandisunt  clerici,  ul  episeo- 

Sus  de  liis  puldin  sciscitetur  a  populo,  ut  in  nostris 
odicibus  manuscriptis  videlur,  juzta  antiqaam  mo« 


485 


IN  S.  GREGORIl  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiB. 


486 


rem.  quem  Dolnre  licet  in  edicto  Theophili  patriar- 

chsi  Al(*xan<lriui,  can.  6  :  De  his  qui  ordinanih  aunt 

htn  erit  forrna,  tit  quidquid  est  snverdotalis  ordinis  con- 

setttial  ft    digat,    tunc  episcoptis  examinet,  vel   ei 

etiam   atxentiente  sacevdotaii  ordine^    ytiooTovtlv  h 

^71!  r^  cxx/.ieaisc  Traoovro^  to*j  /aou,    xai   npovfovoOv- 

To;    Tou   'EircerxoTTOu,    oi  xal  6  Xao;  (^uvarat    auT«i>  aao- 

TvoiCv.  XccpoTOvta  6i  Xadpacea;  u^  ycvcVOu.  Id  cst :  OV' 

dinet  prttsente  ponuloy  et  episeopo  aUnquente,  an  pos- 

sit,  et  populus  ei  fetTe  testimonium.  Ordinato  autem 

non  fiai  clanculum, 
741.  Incipiunt  omnes  Kyrie  eleison,  cum  litania. 

In  Codice  Rhemensi,   et  in   Ordine  Romano,  nihii 

taie  exstat.  Haec  litania  olim  erat  breviuscula,  quam 

bic  subjiciam  ex  Codice  Ratoldi. 

KyrieeleisoD. 

Kyrie  eleison. 

ChriMe  audi  dos. 

SaDcia  Maria,  ora  pro  nobis. 

Sancte  Michael,  ora. 

Sancte  Gabriel,  ora. 

SaDcte  Uaphael,  ora. 

Omoes  saDcti  aageli,  orate. 

SaDcte  JoaDnes,  ora. 

SaDcte  Petre,  ora. 

SaDcte  I-aule,  ora. 

SaDote  Andrea,  ora. 

Omues  saDcti  apostoli,  orate. 

SaDcte  StepbaDe,  ora. 

SaDcte  Lioe,  ora. 

Sancte  Clele,  ora. 

OmDes  saocti  martyrcs,  orate. 

SsDcte  Sylvcster,  ora. 

Sancte  Leo,  ora. 

498  Sancte  Ambrosi,  ora. 

^ancte  Augustine,  ora. 

Omnes  sancti  cooressorcs,  ora. 

SaDcta  Felicitas,  ora. 

Saocta  Agnes,  ora. 

Sancta  Agatha,  ora. 

Omnes  saDct»  virgines,  orate. 

Omoes  saDcti,  orate. 

Propilius  esto,  libera  dos.  Domine. 

Per  adventum  tuum,  libera,  Domine 

Per  naiivitatem  tuam,  libera,  Domine. 

Per  circumcisionem  tuam,  libera,  Domine* 

Per  baptisinum  tuum,Iibcra,  Domine. 

Per  jejunium  tuum,  libra  dos. 

Percrucem  luam,  libera. 

Peccatores^  te  rogamus. 

Ut  apostolicum  nostrum.  Utregem  nostrum.  Utepi- 
scopum  nostrum.  Fili  Dei,  te  rogamus,  ter.  Agnus 
F         Dei  qui  tollis.  ter.  Chrisle  audi  nos.  ter. 
'         Nota  superiorcm  litnuiuui  quam  erlidiiiius,  csse  an- 

tiquioris  fonnfle  hac  prdesenti,  in  qua  ubi  t6  nos  de- 

lidoratur  supptcnduni  est. 
7i2.  Solus  episcopus  qui  eum  benedicit,    manus  su- 

^r  caput  iUius  fonat.  Ila  in  K(ii!is,  in  Codicibus  Ro- 

dradi.  et  Katoldi.  ct  in  concilio  Carthug.  iv,  can.  4. 

Dunc  tameo    ritum  improbat  Amalarius,  iib.  u.  de 

Offic.  eccl.,  cap.  i'2.    Vultque   mauum  imponi  Dia- 

cono  DOD  solum  ab  episcopo,  sed  a  cmteris  presby- 

teris  :  Est  libellus  quidam,  inquii,  apud  nos  de  sacris 

Ordinibus,  nesrio  cujus  auctoritatis,  qui  dicit  solum 

tpi^eopum  debere   manus  imponere  super  diaeonum, 

quia  non  ad  sneerdotium  consecratur,  sed  ad  ministe- 

rium.  Sunquid  scriptor  libelli  doctior   atque  sanctior 

apostolis,  qui  ftosuei^nt  plures  manus  super  diaeonos, 

quando  eonsecrabantur  f  Quod  miror,  quia  concilium 
,  Carthag.  iv,  Ordo  Romanus  (ut  librum  fontificalem 
;     omittam)  libriSacramentorum  taniEditi,  quam  ms. 

[       •  Circa  rilum  hunc  variant  Codices  ms. ;  alii  enim 

■     Boluin  episcopum   orJinando   diacono    manum  iinpo- 

i     nere  prflecipiuot,  ut  Gemet.  et  vetustissimum  Pooti- 

ficale  Kgberti    Eborac.    arch.  ante   annos  cn  lilteris 

Sixooicis  scriplam ;  aiii  jubent  astantes  presbyterosi 


A  conveniunt  cum  ipso  libello  ;  ncque  ratio  Amalarii 
muituni  cogit.  quia  ciim  haec  prima  ordinalio  Ocret 
ab  apostolissimul  coiigregalis,  a^quumeratutoinnes 
nianus  iniftonerent,  (|uainvis  id  iiiinime  esset  ne- 
cessarium,  cum  unicus  sufficere  [loluissct.  Sed  et 
communi  huic  doclrinic  favet  ma^nus  Dionvsius.cap. 
5  lib.  de  ccclesiasl.   Hierarch.  :  0  $i  ).sitovov6c  sva 


0-/05 


sTTtxA^QTSTtv.  Id  csl '.  DlHconus  vero  genu  allero  flexo 
ante  altare,  dcxleram  nianuin  ponlificis  qui  cum 
consecrat  supcr  caput  Iiabet,  ab  eo  consecralus  iis 
precationibus  cjuibus  diaconi  consccrari  solent.  •  Opi- 
nioni  Amalarii  favcre  videlur  Pontificale  ms.  quod 
est  in  secretario  ecclesiie  Rothomngensis,  videlur- 
quc  esse  Anglicanum,  in  quo  liaec  uddunlur:  Reliqui 
vero  sacerdotes  juxta  manum  episcopi  caput  iUius  tan- 
ganlj  quia  nonad  xarerdotium,  etc. 

B  743.  Oremus,  dilectissmi,  et«\  Ita  in  Rditis,  et  in 
Cod.  Uatoldi,  atquein  OrdineRomano.  InCod.  Khe- 
mensi,sicut  in  Ponlificali  Romano,  ha^cOratio  paulo 
prolixior  habetur  :  quam  praecedit,  tum  in  Ordine, 
tum  in  Pontificali  Romauo  cjusmodi  allocutio  Ponti- 
ficis  :  Commune  votum,  ctc.  Quae  in  Codice  Rhemcnsi 
exslat  post  consecrationem  Adesto,  quaesumus,  omni- 
potens  Deus,  etc,  ctei  praefigitur  hic  titulus  Ad  con' 
summandum  diaconatus  offidum.  In  Codice  Ratoldi 
habcturin  fine  ordinationis  sub  eodem  titulo. 

744.  Exaudij  Dominej  preces  nostras,  etc.  Ita  in 
Editis,  in  Ordine  Romano.  et  in  Codicil)us  Rodradi 
et  Ralolii  ;  exstat  in  l^ontificali  Romano. 

499  ^^*  ^^^^fo^  queesumus,  omnipotens  Deus, 
etc.  in  Editis  praefigitur  Vere  dignum,  etc,  ut  in 
Pontificali  Flomano  ;  quod  non  habetur  in  aliis  Codi- 
cibus  nostris  mss  nec  iii  Ord.  Rom.  Unde  supra  in 
hoc  Codice  sancli  Eligii  scriptum  est:  Et  non  dicitur 
Vere  dignum  in  consecralionp, 

D  746.  Honorum.  Ita  in  oninibus  aliis  Codicibus  no- 
stris  mss.  et  in  Pootificali  Rom.  Sed  in  Excusis  in 
Cod.  Tiliano.  etin  ordine  Roniano  legitur  bonorum, 
non  ita  recte.  Ilseccnim  vox  honor  dicitur  de  tribus 
excellentioribus  ordinibus  diaconatu,  presbvteratu, 
et  episcopatu.  Ennodius,  in  Eucharislico  :  Ordinasti 
ut  per  of/icium  leoitarum  conctus  sanarer,  et  impncti 
honoris  sarcina  quod  pnmelmt  a  me  pondus  amoverct, 
Et  in  Vita  sancti  Epi[>hanii  Ticinensis  :  Post  ad  dia- 
conii  evectus  infulas  vicesimum  annum  cetatis  ascendtt, 
turbabatur  suscepti  honoris  tyroanio.  Sanctus  Cjpria- 
nus,  epist.  34:  Cxterum  vresbyterit  honorem  desi^ 
gnasse  hos  dlis,  ut  sciatis  Epist.  65  :  Fungeris  circa 
eum  poteslate  honorts  tui,  ut  eum  vcl  depnnas,  vel  abs- 
tineas.  t:tepi>l.  68  :  i46  ordinatione  autem  cleriatque 
sacrrdotntl  honore prohibvri.  Optatiis  Milevitanus,  lib. 
11  adversus  Parmeninniim :  Honore  nominis  sui  spo- 
liati  sunt  sacerdotes .  Et  infra,  agens  dcDonatistis  qui 
dinconos,  presbvt«»ros  et  episcopos   catholicos  abdi- 

-  caverant,  et  pa?nitentiam   agere  coegerant  :  Etcum 

^  possetia  esse  fitii  Dei,  filn  hominum  esse  voluisti,  et 
adinfigendum  morsttm  honoribusnltenis,  Itnguns  acui- 
stis  in  gladios.  Imptestis  in  vobis  quod  in  psaltna  lvi 
scriptum  est :  Filii  hominum  dentes  eorum,  artna  ct 
sagittae,  et  txngua  eorum  gladtus  acutus.  Ergo  linyuas 
vestrasacuisifis  in  gladios,  quas  movistis  in  mortes  non 
corporum,  sed  honorum  ;  jugulastis  non  membra,  sed 
nomina.  Quid  prodfSt,  quia  visi  sunt  homines,  et  occisi 
sunt  honores  a  vobis:valeti'  quidem  membris,  sed  ere» 
pta  portant  junera  dignitntis.  Et  infra  :  Esut^itis  hotto. 
res  vtnocentium  sarerdotum.  El  paulo  post  :  Gutturi 
vestro  honorum  funera  rton  sufficiuvt.  Sanctus  Au- 
gustinus,  lib.  n  aaversus  epistolam  Parmeniani,  cap 

po?t  imposilionem  manuum  episcopi,  ciput  or-linan" 
di  tangere,  ut  Codioes  Noviomensis  et  R»»^.  Nostrura 
Edm.  Martene  consule,  d»*  antiq.e<'cles.  Ritibu>,  cap. 
8,  de  Ritib,  ad  sacram.  ord.  Siiectanlibus, 


487 


IN  S.  GREGORII  LlBliUM  SACRAHENTORUM  NOTiG. 


488 


i{  :  Etmm  expedire  mn  vidrnlur  Ecrlesiix  ul prxpo-  A  Raloldi,  nec  in  Ordine  Romano,  nec  in  Codice  Ti- 
siii  eorum  oenientes  ad  cithol^ram  sorietatem  nonores      liano. 


suos  ibi  non  administrentj  non  eis  tamen  ipsa  ordina- 
tionis  Sacramcnta  dctraliuntur^  sedmatient  suiiereos. 
Concilimn  Arela;«»ns.  iv,  caii.  1  :  Episcojmlus  vero 
vel  presbyterii  lionoreni  nullum  laicusante  pr.^emissam 
' conveisionem,rel  nnte  J.TL1  letatts  annos  accipiat.  Et 
can.  i:  Sednecreliqui  Pontifices  presbyerii  vel  dta- 
conatus  lionorem  conferre  prxsumant,  clc. 

Ila  apud  Gra^cos  de  iiis  tribus  ordinibus  dicitur 
vox  Ttur,,  id  est  honor.  Concilinin  Nicasnuin,  can.  8. 
"0  os  ov'|X'<^o'jtivo;7rxo«  rot;  Xsyousvot;  Ka9xoot(  ewiT- 
xoTTo?  Tr,v  Tou  7r|iSToi»7Boov  Ttu^Qv  ijst  i  Id  cst,  qui  au- 
tcin  apud  cos  qui  Cattiari  dicunlur  episcopus  nomi- 
natur,  presbvteri  honorcm  habebit.  Concii.  Ancy- 
ranum,  can.  t  :  Atazovov;  6uoi'«);  0*JTavT«;.  usra  f?3- 
rauTa  ava7raAa'7avTa;,  t^v  tisv  aAAijv  Tiuiiv  «;retv,  id 
est,  diaconos  similiterqui  sacrincavcrinl,  postea  au- 
tem  reluctati  sint,  alium  quidem  honorem  habere. 


7i8.  Quando  stolam  induis,  per  hoc  siynum  vohfs 
dinconatus  of/icium,  elc.  H.pcdesideranlur  in  Codice 
Uodradi.  In  Codicc  Ratoldi  formula  ferboruin  sin- 
gularitcr  efTcrtur.  In  Codice  et  Pontificaii  Romano 
stola  indaitur  sub  alia  verborum  formula.  In  eodem 
Ordine  Komano  sequitur  traditio  lib.  Evangeliorum 
sub  hac  formn :  Acrfpite  potestcUem  legendi  Evatige- 
tium,  ctc,  utin  PontiGcali  Romano,  et  inCodiceTi- 
liano. 

Scd  hsec  porreclio  libri  Evangeliorum  cum  sua 
forma  abcst  ab  Editis,  et  a  Codicibus  Uhemensi.Ro- 
dradi,  et  Katoldi,  nec  liabotur  in  concillo  Garthagi- 
nensi  iv,  ncc  apud  sanctum  Isidorum,  Amalarium, 
Alcuinuin.  et  Kabanum  ;  nec  erat  olim  in  antiquis- 
siino  Ordinnrio  Ecclosiie  Ani(>iensis  quo  utebatur 
Durandus  in  ordiniim  coilationc.  ut  ipse  tesiatur  in 
IV  sent.,   dist.  :2'»,   qua^st.  3  :  Sed  contra  hoc  aryui 


piesbylerii  ab  eis  auiern  Mnesius,  ep 
a^ens  de  episcopis :  KoarowTat  <?'g  Ta;  Tiua;,  id  est, 
fruuntur  honoribus,  eovagHntes  ubi  inajus  compen- 
dium  est.  Et  infra:  Toi/j^j  yao  dj  iKccjOioivj^  ti  mot 
Tt;  Ttu>;;  xtv<?uvrJotsv,  id  est,  nain  citius  ad  sua  loca 
reverterenlur,  si  honoris  sui  jacturam  meluant. 

Cumautemdiaconalus  sithonorinEcclesiaclsupra 
sacer  ordo  appellelur,ex  hoc  inlernos<*ere  possnmus 
quanta  sit  hujiisordinis  di^nitas,  qu^eiahoc  maxi- 
me  consistit,  500  "^  proxime  assistal  sacerdoti  sa- 
cra  facienli,  sit«|ue  ejus  in  tanti  inyslerii  celehra- 
tione  adjutor,  cui  juxhi  snnctum  Ambrosium,  libro 
primo  de  Officiis,    cap.    ii.  commissa  est  dominici 


poriset  sanyuinis  cmsecrationem,  non  adconftciendum. 
sed  ad  assikendum  :  qui  sicut  spcretarius  altaris  parti- 
ceps  est  confectiunis  Eucliaristice ;  non  quia  sumal  et 
conficiai,  non  quia  hoc  sine  eo  non  fmsit  fieri,  sed 
quia  cefebrius,  et  in  nmjori  reverentia  conficitur  cor- 
pus  Domini  cum  pra^sentia  ministri  et  testimonioejus. 
Ex  quo  Petri  textu  manifesium  est  locum»  sancti 
Ambrosii  essecorruptum ;  nam  in  veteribus  etrecen- 
tioribus  illius  Editionibiis  dcestTo  corporis,  ei\n  re- 
centioribus  t6  co>isecratione>n  mulatuin  est  in  t6  dis- 
pensationem.  Cum  iu  vctorihus  sit  to  conserratiflnem, 
Basileo.'  editis  anno  liOi,  ut  in  Coil.  ms.  biblioth. 
Gorbeiensis,  in  quo  non  esl  t6  corporis. 

717.  Qux  sunt  agenda  co^icedere.  In  Ponlificali  Ro- 
mano  htec  sequuiilur  inler|iosita  :  I/ir  solus  ponlifex 
vianumdexteram  ectend^^ns  ponit  super  cuput  cuilibet 


antiquissimum  Ecclesix  An>ensis,  cui  prspfuirtui^,  /i- 
ber  Eranije/iorum  uon  t  adebatur  diacono  in  ordina- 
tiune  sua  .  set  nos  volentes  nos  conformare  cxteris  Ee- 
clesiis,  posuimu^  de  manu  noatra  in  maryine  dicti  Or- 
dinariiquyd  fiber  Evan-jeliorum  tradatur  cum cotisueta 
fornta  verborum  Quare  non  videtur  quoi  m  traditione 
hbri  imprimatur  chnracter  diacowitus,  Et  ideo  alia 
opiniu  est  qnol  charwter  imorimitur  in  tmpoxitione 
manuum.  Ver  quol  datur  intelliiji  quia  applicatur 
501  ^'^  mngnum  ministerium.  Et  huic  videtur  canon 
concordare  i2iJ,  dtstinctione  ubi  dicitur  quoii  eum  ordi- 
natur  diaconus.  solus  epi.sc4)pus  et  mnnum  itnponit,  eo 
quoii  ad  ministerium  applicrtur.  Quare  mihi  videlur 

mentem  l)u- 
nsein  in  hoc 
formit  item 
ujus  veteris  Ordinarii  pnFfnla*  Ecclesia'  cuin  supra 
cilatis  Sacramenlorum  (iOdiribus.     auctoribus,    e( 
concilio  Carlhag.  iv.    Ncc  ohstat  quod   diaconi  ex 
veteri  consueludine  legant  Evangelium,    ut  apparet 
ex  epist.  sancti  Hieronymi  ad  Sabinianum :  Evange- 
lium  Christi quasi diaconus  lectitahas,  non  enim  sem- 
peretubique  in  Ecclesia  fuit,  ul  clarum    est  ex  his 
quie  supra  de  lectoribus  docuimus  ex  sancto  Cjpria- 
no,  et  conc.  Toletnno  i.  Quod  connrmaiur  ex  Sozo- 
menolib.  vii,  cap.  19:  TauTijv  Tr,v  iiQTirj  |3i^.ov  (cvoy- 
ysXtov)     avaytvuTxst     hOu^i     uovo;    o     'Ao;^toiax9vo;, 
irapa    ^i   a).Xoi;    dtaxovot.  'Kv  TroAAat;  (?i   cxx).]; Tiat^  oi 
ceo?i;  uovoi,   ev  ^c  iTrtTJjuot;   ^ftusoat;  *K;riTxo;roc.    w;  i» 
K'ov7Tav7tvou;roAct  xaTa  rr.v  KObirri-j  iiuipxv  t;5;  «vaoTK- 
o-rjtoi»  cooT^;.  Id  est:  Sacrum  hunc  li  »ruin   (Evange' 
lium)  le^it   hic  (Alexandria^)  solus   archidiaconus, 
apud  alios  verodiaconi.  in   inultis  Ecclesiis  soli  sa- 


orditiando,  et  nullus  alius,  quin  non  ad  sacerdotium,  ^  ccvdolos:  diebus  aulem  solemnibus,  episcopi,  ut 
sedad  ministeriutn  cmsecratur,  dicettssingulis :  Accipe  Conslanlinopoli  priina  feria  Resurrectionis  doiniDi- 
Spiritum  sattctum  ait  robur,  et  adresistendum  diabulo 
et  tentlaionibus  ejus  in  tioinine  Dotnini.  Qua*  priora 
verba,  llic  SfUus  poniifex,  elc,  aut  saltem  similia 
non  hiihentur  hoc  loco  in  E\cusis,  nec  in  Codicibus 
Rhemensi  etRatoIdi,  nec  in  Codice  Tiliano,  nec  in 
Ordine  Romano.  sed   prsemiltuntur  Orationi  huic: 


Oi*emus,  difectissimi,  Deum  Patrem  omnipotentem, 
etc.  luCodicevero  Uodradi  nus»]uam  habentur,  quia 
ineo  nuihi;  sunt  rubrica*  in  ordinationibus  episcopi, 
presbyleri,  et  diaconi.  Posteriora  vero  iila  verba. 
Singulis  dicens,  acdpe  Spiritum  satictutn  ad  rubur, 
etc,  nuliatenusexstantiu  Editis,nec  in  aliis  Codici- 
bus  nostris  mss.,  hoc  est,  Rhemensi,  Rodradi,  et 

•  Consule  novam  operum  Ambrosii   Editionem  ad 

huDC  locum,  qui  sic  profertur :  Cui  comtnisisli  domi^ 

nici  sanguitiis  consecraiionem.  Pavent  tamen  lectioni 

FeirJ  Caatoiis  decem  God.  ms.  Gailic.  et  unus  yatic. 


cfp.  Nec  dicendum  est  hos  presbyteros  et  episcopos 
etinm  diaconos  fuissc.  Id  enim  minimc  certum  est, 
cum  olim,  pnetermisso  diaconio,  multi  episcopi  et 
presbyteri  crearentur. 

Iluic  doctri[i{B  lavet  quod  cum  diaconi  primum  io- 
stituti  sunt,  nondum  erant  scripta  Evangelia.  Tao- 
dem.  in  concilio  Toletano  iv.  can.  27,  diaconusde- 
gradatus  accipit  tantum  orarium  et  alham  cum  su8 
dignitati  reslituitur :  S/  Diaconus  inquit  concitium, 
orartum  e/fi/&am.nul]afactalibri  Evan^eliorum  meo- 
tione,  recipit  enim  id  quod  prius  in  sua  ordinatione 
pcceperat,  ut  est  in  eodem  canone,  qui  ita  se  habet: 
EpiscopuSf  presbyter  aut  Diacofius,  si  a  gradu  suo  in- 

De  mutatione  vocis  cotuecrationem  in  ditpemaiionem, 
lege  nolam  eruditissi.morum  Editorum,  qua  locos  hic 
luculentissime  illustratur. 


489 


IN  S.  GREGORU  UBRUM  SACRAIVIENTORUM  NOTiE. 


490 


ext,  orariuiUy  annulum  et  biiculum;si  presbyter,  ora 
rium  rt  planetam;  st  diaronus,  orarium  et  albam:  si 
fui}diacA)nus,  patenam  et  calicem.  Sic  et  reliqui  gradus 
ea  in  reparationem  sui  rccipiantqux,  cum  ordinireh' 
tur,  perceperant,  Ubi  lifvc  verba  :  Nisi  amissos  (jradus 
reciptat^  nou  iia  eapienda  sunt,  quasi  ejusmodi  scu 
episcopus,  seu  presbjiei',  scu  diaconus,  scu  subdia- 
conus,  degradatus.  gradu  suo  penitusprivatussit,  sed 
hi'r>caniissto  gradusintolligiiurduntaxat  quoad  facui- 
tatem  ministrandi  in  tali  ordine,  ct  quoad  commu- 
nionem  clericalem,  ita  u(  cjusmodi  dcjectus  non 
possct  ampiius  fungi  ordiriis  sui  ministerio,  nec 
comaHjnii*ure  cum  olcricis,  sed  cum  laicis  tantum. 
Quarc  restitutio  cjusmodi  instrumcnlorum  non  est 
iterata  ordinalio,  sed  tantum  ritus  quidam  cxterior 
quo  signiGcatur  ejusmodi  dejcctum  possc  jam  suo 
luiinsterio  fungi,  ct  communicarc  cum  clcricis  ; 
alioqui  iteranda  ruissetmanusimpositioquaehisordi- 
nibus  est  csscntialisfsisubdiaconatum  exccperis,  qui 
per  manusiiiipositionemnonconferlur),  quodtamen 
nicnoii  apparet.  InPonliticalims.  supracitato,  quod 
Angiicanuiii  esse  creditur,  cxslat  Jibri  lilvangcliorum 
tnidilio  sul»  liac  rurma  :  Ac^^ipe  istud  volunien  Evan- 
ijrfii ;  lcye  et  intelLuje,  et  aliis  trade,  et  tu  opere  adi/n- 
pU'. 

Tandcm  post indutam stolam in Ordinc  Roinano,  ct 
in  codice  Hbemensisic  liabetur  iSeqwturbcnedictio: 
iMnnine  sanctx  fidei,  spei,  ijralix,  etc,  In  (Jodice  Ra- 
io\<ii:  Benedirt  10  post  stulas  super  omnes:  In  nomine 
sanctde  Trinitatis,  et  unicup  divinitatis.  Alia  :  Doinine 
sanctsp  fifJei,  ,s/.e/.  (jrali(v,  elc.  Ad  c^nsummandum 
dHiciinatus  ojficium  Cummune  votum  permaneal,  com- 
ntunisOratio  proiicquatur,  elc. 

In  citato  Pontilicali  .Anglicano  ms  ,  post  traditio- 
Dem  libri  Kvangelioruni  diaooni  manus  unguntur  ; 
ila  enini  liabclur :  Consecratin  manuum  diac-oni  de 
oleoatque  chrisnvUe.  502  Consecrentur  manus  islw, 
quvsumiiSj  Domine,  et  sanctilicentur  per  istam  un- 
tlionein  tuamque  benedtctionem,  ut  quiscunqae  bene- 
dijrerint  benedicta  sint ;  et  qucecunque  sanclilicacerint, 
tanctificata  sini.  Per.  Et  saue  olim  in  Gallia  hic  mos 
inoleverat  ut  manusdiaconisungcrentur  ;  quod  mani- 
fe?tum  est  ex  epistola  Nicolai  papa)  I.  ad  Uodulplmin 
archicpiscopuni  Biluricensem  (Tom.  IllConc.  (iallia') : 
Profterea  sciscitans  utrum  solis  presbyteris,  an  diaco- 
Hibus  di^beanty  cum  ordinantur,  manus  chrismntis  li- 
quore  perumji.  Quod  non  interrogasset  ponlilicem 
maxiinum  Hodulphus,  nisi  id  moris  cssein  diacono- 
rum  ordinatione  alicubi  in  Gailia  coinpertum  ha- 

buisr-et. 

749.  Presbyter  cum  ordinatur,  etc.  Ita  in  Editis 
et  in  manuscriptis  nostris  Codicibus  Rhcmcnsi, 
Katoldi,  Tiliauo  et  sancti  Germani  a  Pratis.  In  Or- 
dine  Romano,  ct  in  concilio  Carthag.  iv,  can.  3,    et 


753.  Domtne  sancte,  Pater  omni])otens,  etc.  In  Co- 
dice  Ratoldi  hjoc  prsemittuntur,  Dominus  vobiscum, 
etc.  Sursum  corda,  etc.  In  Pontificali  Romano  bis 
prajmittuntur  Per  omnia  scecula  sxc.ulorum.  In  Codice 
Rhemensi  hanc  Orationemh^ec  scquuntur  :  Consum- 
matio  presbyteri  sit  nobis,  fratres,  communis  Oratio. 
Item  Benedictio :  Deus,  sanctificationum  auctor.  Quae 
non  exstant  in  Excusis,  ncquc  in  Codicc  Rodradi. 
Habcntur  quidcm  in  Codicc  Hatoldi,  sed  post  unctio- 
nem  m  nuum  etcapitis  ;  in  Ordine  etiam  Romano, 
sedpost  indutamcasulam.  Atin  Pontificali  desidera- 
tur  consummutio  presbyteriy  sit  nobis,  fratres,  commu- 
nisoratiOy  etc.  Sed  post  indutam  casulam  dicitur  : 
Deus  sanctificationum  auclor. 

754.  Honorum.  In  Editis,  ct  in  Ordinc  Romano^ 
lcgitur  t6  bonorum,  non  ita  rccte.   Vide  paulo   ante 

B  annotata. 

75o.  Pontifices  summos,  Id  cst,  episcopos.  Ita  enim 
appellati  suntcpiscopi.  Fortunatus,lib.xi,epigr.  13: 

Pontifid  suiniuo  nos  (^ouiniondare  precauiur  ; 
Uegibus  et  doiiiinis  fertc  salutis  opes. 

Intclligit  eniin  ibi  sanctum  Germanum  Parisiorum 
episcopum.  Consule  observationes  nostrasad  Marty- 
rologium  sanctorum  ordinissancti  Bcnedicti,  ct  Joan- 
nem  Savaronem,  ad  epist.  11  lib.  ix  Sidonii.  Hanc 
autcm  Oralionein  in  Codice  Ratoldi  subjecta  sequun- 
tur  :  Modo  convertat  stolam  in  coUo,  ct  induatur  ca- 
sula.  l*er  haec  indumenta  stolam  et  casulam  salutis  in- 
dui  merearis,  et  wternipperpetuitatisplenitudinem  CMm 
sanctis  sacerdotibus  Christo  ministrante  capessere  va- 
teas.  In  Ordine  quidem  ctPontificali  Romano  503 
idcm  ritus  exstat,  sed  sub  alia  verborum  formula  ; 
Accipe  juqum  Domini,  ctc.  Exslatque  idem  ritus  in 
Euchjlogio  Gnecoruin  inordinationc  presbyteri  :  Kai 
p  ysoEt  70  OTTtTOfiy  osaotov  avTov  STzl  t6  euttootOsv  tou 
Je;io'j  usoo^j^,  id  est,  et  postcriorcm  orariillius  par- 
tem  transfert  ad  antcriorem  ex  parte  dextra.  Hinc 
capiendus  est  iocus  concilii  Bracarcusis  iii,  can.  3  : 
Scilicet,  ut  cum  sacerdos  ad  solemnia  Missarum  acce- 
dit,  aul  per  se  Dio  sacrificium  oblaturus,  aut  sacra- 
mentum  corporis  et  sanguinis Domininostri  Jesu  Christi 
sumpturus,  non  aliler  accedat  quam  orario  utroque  hu- 
merocircumseptus,sicut  et  tempore  ordinationis  suae 
difjumcitur  consecratus :  ita  vtde  uno  eodemque  orario 
cervicem pariter et  utrumquehumerum premcns,  sinnum 
in  suo  pectore  pnrparct  [Alibi  praefcrat]  crttch.  Si 
quis  autem  aliter  eijerit,  e.vcommunicationi  subjaceat, 
Orarium  autem  estquod  vulgostolam  dicimus,  de 
quo  vide  Joannem  Meursium  in  Lexico  GroBoobar- 
baro,  et  Isaacium  Casaubonum,  ad  Flavium  Vopis- 
cum,  in  Vita  Aureliani.  Quodorariumsivcstoladetur 
in  sua  ordinatione  presbyteris,  patet  etiam  ex  con- 
cilio  Tolctano  iv,  can.27.  Grnecisdiciturs;riTo«vi3)itov, 


in  Pontilicali  ms.,  quod  Anglicanum  essc   pulatur,  j^  ut  clarum  est  cx  Theoria  mystica  sancti  Gcrmani 
pro  his  verbis,  511/)«^  ejus  caput  teneant^  legitur  .swpfr      -o»«:o,./.hoa  r/^ooi««*;r.rv.x«i:«„«;   .,..:„  „:-« —  „^.i.,«^ 

illiu*  ponantcaput.  In  fontificaliHomanolitecomnia 
aliler  in  hunc  modum  habentur  :Pontife^  stans  ante 
faUiistorium  cum  mitra,  et  nulia  Oratione  nulloque 
cantu  prosmtssis,  imponit  simul  utramque  manum  su- 
per  capita  cujuslibet  ordtnandi  succes.^ive.  nihii  d  cens, 
idemque  faciunt  post  eum  omnes  sacerdotes  qui  adsunt. 
ToU.  Oremu^,  ditectissimiy  ctc.  Itain  K<htis  et  in 
Cod.  Kodrudi  et  Katoldi;  ita  ctiam  in  Codic.  Hhtmi. 
et  in  Ordine  Komano,  inquibuspriemittiturallocutio 
ad  populum  in  hunc  moduiii  :  Quontam,  diiectissimi 
fratre.^.  etc.  In  Pontificali  Homano  hincOraiio  pluraii 
nuiiiero  cnunliatur. 

751.  Exaiidi  nos,  quvssnmus,  Domttie  Deus  nosler^ 
clc.  Ila  in  Kxcusis,  et  m  Codicibus  liliemcnsi,  Ko- 
dradi,  et  Hatoldi.  atquc  etiam  iii  Orline  et  Pontifi- 
cali  Komano,  in  quibus  prsemittitur,  Flectatnus  gC' 
nua,  levate. 

752.  Consecratio.  Ita  in  Editis  etin  Codicc  Rodradu 

Pairoim  LXXVm. 


patriarchae  Constantinopolitani,  quia  circum  collum 
componitur. 

750.  Hic  i^estis  et  casulam.  Denedictio  Patris,  et  Fi- 
lii,  ctc.  Ita  in  Kditis,  et  in  Codice  Rhemcnsi.  In  Or- 
diiic  ct  Pontificali  Romano  hnbetur  :  Accipe  vestcm 
sacerdotalem,  ctc.  In  Codioe  Ratoldi  legitur  :  Uene- 
diclio  post  cmufas  suuer  omnes.  Uenedictio  Dei  Patris, 
et  FHii,  et  Spiritus  sancti,  descendal  super  ros,  et  his 
sacerdotalthns  vesttbns  induti,  protccti  et  muniti  esse 
valeatts  ab  omnibus  impngnationibus  maliijnorum  spi- 
rifunm,  et  sitis  henedicti  in  nomine  Dumiui  nostri  et 
in  virtnteSt)iritus  sancti  in  ordine  sacerdota/i,  et  offe^ 
ratis  hostias  placabHes  pro  fieccatis  atque  offcnsionibus 
omnipotenti  i)(Hj,  cui  est  honor  et  yloria.  In  conciiio 
Toletano  iv,  can.  i7,  presbytero  in  sua  ordinalioue 
planeta  datur.  quiie  idein  cst  ac  casula. 

757.  Consecrentur  manus  istx,  clc.  Ita  in  Editis, 
et  in  Cod.  Rhemcnsi.  In  Codico  Katoldi  legitur  : 
Consecrentur  manus  istce^  qusesumus^  Domine,  de  oleQ 

16 


491 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiE. 


408 


sancto,  et  de  chrismnte  sanclo,  etc.  In  Godice  Tilinno, 
Ortline  ct  Ponlificali  Hoinano,  sic  habetur  :  ConHe- 
crare,et  sanctificare  fligueris,  Domine,  juanus  istas, 
In  Codice  Uodradi  haec  raanuum  unctiodesideratur. 
De  unctione  manuura  presbjteri  in  ejus  ordinatione 
hsec  reperire  estapud  Burchardura.  hb.  ii,  cap.  5o, 
ex  dictis  sancti  Augustini  loquentis  ad  prcsbyteros  : 
Unde  oportet  vos  semper  memores  essetantiS  difjnitatis, 
inemores  vestme  consecrationis,  memorcs  sacriVy  qnam 
in  manihus  snscepistis,  unctionis  ;  nt  nec  ab  eadem 
defienerelis,  ne  mannssacro  nmjnine  delihntas  percando 
polhiatis.  Apud  Ainalariuin  lib.  i  dc  OlHc.  i'xcl.,cap. 
i'S:  Hniic  morem  tenent  episropi  nostrij  manns  pres- 
hyterorum  ungunt  de  oleo.  illius  incntio  flt  in  epistola 
Nicolai  papa^l,  ad  Rodulphura  Bituricensera  archie- 
piscopum,  in  quadicit  cara  non  essc  in  Ecclesia  Ro- 
mana  usilatara,  dubitatqucanullibifucritaliquando; 
quod  iniror  propter  auctoritates  supra  citatas,  et 
quosdara  ei  Codicibus  nostris  niss.,  qui  usura  Ko- 
raanura  sequunlur,  ipso  Nicolao  papa  antiquioribus, 
tuni  raaxiine  quia  reinittit  ipsura  Rodulphuin  ad 
epistolara  Innoccnlii  I.scripfaraad  Decentium  Kugu- 
binuin,  in  qua  dchacrc,ut  deOrdinationibus.  ncyoj 
quidein,  quarutn  taraen  Nicolaus  raentioncin  facil. 

iliec  autem  raanuuin  unctio  fiebat  in  modum  cru- 
cis,  ut  planum  est  ex  Ordine  Roinano  :  Ka-pleta  autem 
Oratione  accipiens  oleum  sanclum,  faciat  crucem  snper 
anibas  manuSf  etc.  Ihec  unctio  alitcrfil  in  Pontifirali 
Roiiiano.  In  Codice  Ratoldi  additur  unctio  capitis 
sub  hoc  tilulo,  et  formula:  Ungati  h  cai'Ut.  Ungatur 
cuput  tuum  etconsecrelurcieleslihcnedicfione  inordine 
sacerdotali,  in  nomine  PatriSf  et  Filii^  et  Spiritus 
sancti:  amen.  Pax  tihi.  Idera  videre  cst  in  Poiitificali 
ms.  quodservalur  in  secietario  ecclesiji)  Uothoma- 
gensis,  putaturque  504  ^^^^  Anglicanum  :  Conse- 
CHATio  CAPiTis  cuM  Olko.  Ungutur  et  consecretnr  capnt 
tuum  ccelesti  Denedictione  inordine  sacerdvtaii,  in  nomi* 
ne  Patris,  et  Filii,etSpiritus  sancti,  amen.  Pfurtihi,  iv. 
Et  cum  Spirilu  tuo,  Ouir  quidein  unclio  capitis  cum 
sua  forinula  nonexslatin  Edilis,  neciue  in  aliis  Co- 
dicibus  nostris  mss.  neque  in  Ordine  ct  Ponlificali 
Roinano. 

Sequilur  in  Codice  Ratoldi  :  Item  BENRDiriT  manis 
8ACeiU)0ti:m.  Bcnedic,  Domine,  has  manus,  el  sancti- 
fica  sarerdotem  ill.  ad  runsecrandm  Hostias  quw  pro 
delictis  atque  negligentiis  populi  offeruntur,  et  ad  ae- 
tera  henedicenit^i,  quae  cut  usns  popuh  necessaria  snnt ; 
et  prxsta,  qwrsumus,  ut  quaecunque  henedixerint  bene- 
dicantur.et  quwcunque  sacraverint  sacrenturySalvator. 
Tandein  in  Pontilicali  Romano  scquitur  tradhio  pa- 
ten^  cuin  Hostia  superposita,  et  calicis  cuin  vino  et 
aqua  sub  hac  verborum  forma  :  Accipe  potestatem 
offerre  sacrificnim  Deo,  tam  pro  rivis  qnampro  defunc- 
tis,  in  nomine  Doinini. 

In  Ordicibusmss.  sancti  Gcrmani  a  Pratis,  et  Ti- 
liano,  et  in  Ordine  Romano  ex!«tat  ejusmodi  instru- 
raentorum  tradilio  cum  sua  forma,  quae  tamen  ibi 
pliiralitcr  effertur  :  Acctpite  jwtestatem,  etc,  ncc  in 
eis  ullafitaqu;e  mentio-  Sed  htKC  traiitio  cum  sua 
forina  deest  in  Sacrainenlarilsexcusis.  ul  in  Codici- 
Lus  mss.  iUieraensi,  Rodradi,  sancti  Eligii,  et  Ra- 
toldi,  atquc  etiam  in  pDnlificali  ms.  quod  putafur 
esse  Anglicanum.  Non  habelur  etiam  in  concilio  Car- 
thag.  IV,  toties  citato,  nec  in  concilio  Toletano  iv, 
can.  "21,  ne.]ue  ulli  antiqui  l^atres  mentionem  ali- 
quando  focerunt  ;  non  sanctus  Isidorus,  non  Amala- 
rius;  non  Rabanus,  non  (^onstitutiones  apostolicip, 
jib.  vin,  cap.  16  et  sqq,  non  omniura  antiquissimus 
Dionysius  magnus,  qui  de  sacris  ordinibus  dodita 
0[)era,  et  ex  professo  tractavere;  nibilque  simile  in 
sacris  Scriptqris  repereris  ;  noque  Chrislus.  in  su 
prema  illa  cccna  apostolos  instituens  sncerdotes,  illis 
eiusmodi  porrexit  instrumcnta:  neque  tum  tradidit 
eis  panem  et  vinum,  sed  corpus  suuin  et  sanguinein 
siib  speciebus  panis  et  vini.  Ilis  consentit  hicclesia 
Oriontalis,  seuGricca,qu8eejusmodi  insiramentorura 
tradlilone  in  presbyieroram  ordiDalione  non  utitur, 


A  ut  palam  est  exeorum  Kunhologio,  quod  infrasuiniis 
producturi  :  nec  tamen  Kcclesia  Roinana  nnquam 
eorum  ordinationem  improbavit,  quae  permittit  ut 
apud  nos  Or<eci  presbyteri  Missas  faciant,  nobis  cas 
audientibus,  queinadinodum  etiam  ineorum  rcf^ione 
facimus,  iilis  celebrantibus  ;quod  esset  intohTabilis 
idololatria.si  non  essent  vere  ordinali.Xeque  in  con- 
cilio  FJorcntino,  in  qiio  Cr.Tci  rum  lCcrlesia  I^>mana 
sunt  reconriiiati,  unqiiaiii  do  eorum  onlinationibus 
dubitaturn  cst ;  neque  in  unione  Armcuoniin.  cuin 
ipsis  Armonis  Kiigenius  IV  tradidil  ritum  Ixclesia} 
Romana:  in  ordinationibus  ohservandum.  pristinas 
eoruin  ordinationes  irritavil  ;  ncque  (^lemens  VIII 
Russorum  episcopos,  presbyleros  et  diaconos,  qui 
ritum  Craicorum  scrvabant  etiam  in  suis  ordinatio- 
nibus,  cuin  eosin  graliam  Kcclesim  Hoinanae  refcpit, 
iteruin  ordinari  censuit.  liaque  dicendum  esl  mate- 
riam  essentialem  diaconalus,  prcsbyleratus  et  epi- 
scopatus  in  manus  imposiiione  sitam  esse. 

B  Nihil  filiud  sonat  Scriptura  Actorum  vi,  in  scptein 
diaconorum  ordinationo  :  Oranles  imposuerunt  eis 
manus.  ITim.  iv  :  Aidi  negligere  i.ratiain  qux  in  te 
est,  qucB  data  est  tihi  per  prophetiaut  cnm  impositione 
mannum  presbyterii.  |]l  cap.  v  :  Manns  citu  nemini 
imposueris.  II  Tim.  i  :  Proptrr  quam  causam  admoneo 
te  nt  resuscites  gratiam  /)ri,  qUfV  es!  in  te  per  imposi^ 
tionem  manunm  mearnm.  Confirmalur  aucloritale 
Dioiiysii  magni,  cap.  ;>  Hicrar.  eccl.,  qui  ex  prolesso 
agons  de  prtefatis  Iribus  ordinibus,  iiihilpraMer  ina' 
nuuin  impositioncm  ad  oorum  matcrieni  requirit. 

Hoc  patot  etiam  ex  sancto  Hi';ronymo.  cap.  lvui 
Isaiae  :  Ordinatio  non  solum  ad  imprrcalionfm  cocis, 
sed etiam  ad  impositionem  impletur  manuum  ;  divo  Am- 
brosio,  iib.  de  Dignitate  sacerdolali,  cap.  5  :  Uomo 
imponit  manum,  Deus  largitur  graliam  :  sacerdos  m- 
ponit  supplicem  505  dextcram,  IJeus  henedicit  potenti 
d^xtera  ;conril.  IIis|)ab*nsi  ii,  can.  o  :  (Juinto  jwlicio 
ad  agnitionem  nostri  Examinis  Agahiensis  dtacnni  re- 

C  latu  deductum  rst  de  quihusdam  ipsius  Ecclesitr  clvri- 
ciSf  qnorum  ihtmunns  ad  preslnjt^-rium,  duo  ad  levita- 
rum  ministerium  sacrarentur.  episcvpus  eorum,  ocnlo- 
rnm  dolore  drlentus^  fertnr  manum  suam  surer  cos 
tantnm  posuisse.  et  oreshgfrr  quidnm  illis  cmtra  eccle- 
siasticnm  nrdinem  oewtlictionem  dedissc.  (Juie  ordi- 
nationes  a  conciiio  irritnntur,  quiahonodictio  fuerat 
a  presbylero  pronuntiala.  Quod  otiain  liquot  ox  St- 
nesio,  episl.  6ti  :  Vro  r^ijv  ix>ivov  ^»tO'.>v  gTrtTxoTo; 
lcjthzi/Jir,  7'^;  Hi$uv';>v  BxTrvorroAs^o;.  idcst.  illiiismaoi- 
bus  episcopus  Bas  nopolis  in  Bitliynia  con«iecratus 
est.  VA  epist.  7(5  :  Kai  rov  zr,  boLTzOVj  /Jtpi  ttost^jtcoo; 

oi-tovji/fjo,  i(I  ost,  quorum  alterius  manu  presbyter 
sacratusfuorat. 

Multos  alios  prietermitto,  brevitalis  causa.  Non 
tamon  multus  ot  nimiuscro,  si  aiictoritatem  recen- 
tioris  scriptoris  viri  gravissimi  ct  doctissiini  .Mariaoi 
Viclor'i,  eiiiscopi  Amerini,  protulero.  qui  nd  episto- 
lamsancti  K|)iphanii.  quie  exstat  intor  opistolas  sao- 
D  cli  Ilioronyini.  lom.  II.  sicait:  Ordinatio  autem  fie- 
bat  cum  Oratione  ct  manus  impositione^  qucmadnuh 
duni  nunc  Ecclesia  utitur,  otc. 

Ilie  igilur  vides  ordinationem  admaniium  iraposi- 
tionem  implori.  et  ad  eamdom  S[»iritus  sancli  gra- 
tiam  conforri;  ac  proinde  efficitur  manuuin  imposi- 
tionein  non  esse  ordinationi  accidcntariam.  nec  esse 
solain  dispositionem  a<igratiain.  ut  quidain  voiaot. 
Praiterea  non  est  credibile  ooncilia  et  Patres  tantum 
de  his  qune  sunt  ordinationi  contingentia  locutos 
fuisse,  de  hisvero  qu(e  sunt  illi  (^ssentialia  tacuisse, 
pruisertim  ooncilium  Cartnaginense  iv,  quod  eou- 
cloatius  otnniaqu<'e  ad  ordinum  matericm  spectant 
dcscribit. 

Nec  valet  Id  quod  quidam  respondenl,  coDciliam 
non  oinnia  posuisse,  quia  libruni   Pontificalcm   non 
scribebat.  Nam  etsi  concilium   libruin    Pontificalem     ' 
non   scriberet,  non  crat   tamen  adeo    difGcilc    ac    i 
tasdiosum  traditioncra  instrumentorum  in  triumillo- 
rum  ordioum  hierarchicorum  explanatione  «nnotarei    ^ 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


494 


una  aut  altera  linea  ficri  potuisset,  ut  in  in- 
»us  ordinibus  faclum  fuerat.  Pni'terea  libri 
lentorum  a  nobis  produiHi  erant  libri  Pontifi- 
[uibus  utebanlur  ponliHces  in  oniinum  colla- 
irgo  inillis  oiiincs  cssentiales  maleriaj  assi- 
r ;  at  nihil  aliud  contiiient  quam  concilium 
^incnse  iv.  fgitur  inipso  concilio  omnesordi- 
aterire  essentiales  conlinentur.  Cum  autem 
im  in  hac  parte  mite  conveniat  cum  sacra 
ra,  aliis  antiquis  conciliis,  Patribus  ac  libris 
lentorum,  ncccssarioconcludilur  illud  quoad 
»  essenlialis  assignationem  in  tribus  illis  or- 
;  nihil  praDtermisisse.  Deindesi  concilium  ma- 
ssenliales  inferiorum  ordinum  tam  diligenter 
▼it,  cur  idem  iu  aliis  ordinibus  quic  sunt^ra- 
ondcris  ct  momenti  non  prjiistiterit?  Sidicas 
raelermissas  fuisse,  quia  vul^arcs  ct  notoe 
lem  eliam  de  materiis,  inferioium  ordinum, 
nt  seque  vulgares  ac  notai,  diccndum  crit. 
em  haecdoctrina  manifeste  colligitur  ex  eo- 
Dcilio,  can.  5,  ubi  agens  de  ordinalione  sub- 
sic  ait  :  Subffiaconus  cum  ordtnatur,  quia 
hnpositwnem  non  accipit,  pat^nam  de  manu 
i  accipiat  vacuam,  et  c^licem  vacuum,  etc.  Si 
radunlur  instruuienta  subdiacono,  quia  non 
us  imponuntur,  recte  sequitur  tribus  illis  su- 
bus  ordinibus  non  esse  necessariam  instru- 
*uiQ  tradilionem,  quia  manus  illis  imponun- 

proinde  nihil  de  materia  illis  e<sentiali  a 
>ruisse  prfRtermissum.  Quare  quemadraodum 
res  ordinessola  instrumentorum  porrectione 
anuum  impositione,  sic  tres  illi  superiorcs 
anuuiniii;[>ositione,  sine  instrumentorum  tra- 

pertici  possunt,  cl  par  utrobique  ratio  a  con- 

Lccedit  aucloritas  Karultatis  theologicaB  Pari- 
aliarum  facile  principis,  in  cujus  thesibus  pu- 
ia>c  doctrina  vulgo  defendilur,  ut  in  quadam 
Junii,  anno  iiJ'SA,  quam  profcrt  reverendissi- 
doctissimus  506  l^'itcr  Jacobus  Sirraondus, 
\ntirrhctici.  cui  ludituin  est  :  (Juibus  (yrdini- 
wsttio  est  manuum,  hissolam  suf/icere  ad  vah- 
mitatanriue  sacramenti.  In  thesibus  Jacobi  de 
uge  Parisini  baccalaurei  iNavarrici,  Kcclesiae 
LTensis  canonici,  ordinarii  regin<e  clecraosy- 
ie  19  Januarii  anno  1039,  pro  majore  ordi- 
1  scholis  theleogorum  regi8eNavarrflR,prfleside 
"i.  Altierto  dc  Saiut-Gilles  doctore  Pansiensi, 
larraclitas  theologiffi  professore,  dedicalis  il- 
imo  viro  Aiigustino  Poticr  Bcllovacensium 
1,  el  inagno  reginje  cleemosynario,  in  quarum 
positione  ha-c  habcntur  :  In  ordinatione  yni- 
tim  reneritur  symbolum  seu  ritus  cxtei^nus,  sci- 
jnus  impositio,  qux  ni  episcopis,  preshyteris  ct 
«,  ut  es<ent ialis desi(jnatur ; cvtera  ad  integrita- 
teri^-e  duntaxal  spectant.  In  thi*sibus  hieiiati 
lle  baccalaurei  theologi,  et  recloris  Universi- 
udiorum,  21  Junii,  eodem  anno,  in  exteriori- 
rbona;  scholis,  pro  majore  ordinaria  praeside 
I.  Jacobo  Charton  doctore  theologo,  et  socio 
lico,  Ecclesia)  Parisiensis  canonico,  et  Poeni- 
\o  presbytero,  dedicatis  illustrissimo  viro  Do- 
*etro  Scguicr  Franciae  cancellario,  in  quarum 
posilione  ha)c  videre  licet :  Impositio  manuum 
llis  materia,  librorum  aut  vasM'um  porrectio 
Ha.  In  thesibus  Joannis  Ilelycs  Bajocensis 
lurei  Savarrici.promajore  ordinaria,  inaula 
^'avarra;,  13  mensis  Octobris,  eodem  anno, 
e  S.  M.  i\.  Joanne  Nioolai  apud  pneHicatores 
^iflB  professore,  dedicalis  iiluslrissimo  viro 
)  Ilenrico  Ludovico  Habcrtde  Monlmortmar- 
comiti,  etc  ,  in  quaruin  iiltima  posilione  luec 
sunt  :  /h  cpiscopis,  pre-^byteris  et  diaconis  in- 
maleria  instrumentorum  porrectio,  cssentialis 
impoiitio.  In  thesibus  Michaclis  dc  Beauhar- 
urelianensis,  baccalaurei  Sorbonici,  10  De- 
8,  ajiQo  1639|  pro  minore  ordinaria,  in  eite* 


A  tcrioribus  Sorbonae  scholis,  prxside  S.  M.  N.  Jacobo 
Pereyretdoclore  Iheologo,  et  professore  Navarrico, 
dedicatis  sanctae  memoritje  Robcrto  de  Sorbona,  in 
quarura  quinta  positione  hccc  continentur  :  Populus 
omnis  Christianus  ita  est  (jens  sancta  et  regale  sacerdo- 
tium,  ut  non  tamen  quilibet  fidelis  offerendi  sacrificii 
luibcatpotestatem,  sedqui  dicina  vocatione  consecratuz 
est  in  presbytcrum  per  episcopalem  inanuum  imposi' 
tionem,  quam  hierarchtcorum  ordinum  essentialem  ar^ 
bitrormateriam.  In  thesibus  Antonii  Arnaud  Parisini, 
baccalaurci  Sorbonici,  hlcclesias  Virodunensis  cano- 
nici,  pro  majorc  ordinaria,  die  1 3  Januarii,  anno  1640, 
in  scholis  Sorbonicis,  praeside  S.  M.  N.  Juliano  Jou- 
bert,  apud  praedicatorcs  Parisienses  Theologi»  pro- 
fessore,  dedicatis  yerum  Israelem  vero  de  ccelo  pane 
pascenti,  in  quibus  hajc  reperire  est  positione  tertia : 
Kssentialis  ad  diaconatum,  c<vterosifue  superiores  ordi- 
ne^  materia  inanus  impositio  esse  videtur.  Plures  alias 
ejusmodi  theses  producerc  possem  ;  sed  ne  sim  ni- 

B  mius,  superscdeo. 

iNcc  est  quod  quis  nobis  opponat  Bullam  Euge- 
nii  IV,  in  qua  videtur  matcriam  diaconatus  et  pres- 
b^teratus  in  traditione  instrumentorumconstituere, 
siquidem  expiicanda  est  dc  materia  acccssoria,  vel 
de  integrante,  ut  aliis  placct.  Nonnulii  dicunt  mate- 
riasfuisscdilatatas.SiveropontifexnulIamfacitmen- 
tionem  impositionis  manuum,  id  factumestquiajam 
erat  in  usu  apud  Armenos,  quibus  peculiarem  Ec- 
clcsia;  Romanse  ritum  tradere  volebat.  Plura  vide 
apud  Petruin  Arcudium,  lib.  vi  de  Sacramcnto  ordi- 
nis,  cujus  opus  Romae  approbatum  est  auctoritate 
Pauli  V,  ponlificis  maximi. 

His  autem  itaconstitutis,  quid  sit  manus,  seu  ma- 
nuum  impositio  (quandoquidem  de  illacontrovertitur) 
quaerendum  est.  Manus  impositio  estpositio  manus 
super  caput  alicujus  ;  id  palam  est  ex  sancto  Diony- 
sio,  cap.  5  eccl.  llierar.  :  'K7rt  xe^^a^^s  e^st  ra  OtoitoL- 
pd^oTo.  Aoyta  xat   T5Qv  tspapytxr,v    x*'/'*'  ^'^  ®^^'  ^*^?®"^ 

Q  caput  habct  divinitus  tramta  oracula,  id  cst  Evange- 
lium,  et  manum  pontiGcis  ;  etpauio  post  de  presby- 
teri  ordinationc  :  Sacerdos^  flexis  genibus  ante  divi- 
num  aitare,  ini  xsyaA;??  i/ji  Tf,v  tsoap;^txi%v  (^iStav,  id 
est,  507  ponlificis  dexteramsupercaputhabet  ;  et 
simililer  de  ordinatione  diaconi  scripsit  :  Minister 
uno  poplite  fiexoyante  divinum  altare,em  xs^oX^  ^ eo-;^( 
rijv  Tov  Ti).oOvTo;  avTov  itpdpyjnyj  ^sjtav,  id  CSt,  dcxte- 
ram  illiusqui  eum  initiatsupercaputhabet.  Consen- 
tiunt  aposlolicoe  Gonstitulioncs,  lib.  vni,  cap.  16  et 
sequentibus,  ubi  dicitur,  t^v  xstoa  s;r't  Tr,<i  xs^aA^; 
STTtTtOst  a-jTo;.  id  cst,  manura  super  caput  ipse  impo- 
nc.  Clarum  est  ctiam  can.  3  concilii  Carlh.  iv,  de 
Ordinatione  prcsbytcri  :  Rpiscopo  eum  benedicente^ 
et  manum  suver  caput  ejus  tenente  ;  et  can.  4  :  Solus 
episcopusqui  eum  benedicit  manum  super  caput  illius 
ponat.  Idem  patet  ex  Sacramentariis  Kditis,  et  mss. 
sancli  Eligii,  Hatoidi,  Khemensi,  ex  Ordinibus  mss. 
Tiliano,  el  sancti  Germani  a  Pratis,  et  ex  Ordine  et 

j)  PonliGcali  Homano,  in  quibus  omnibus  nulla  cst 
manusimpositio,  nisi  manusponatur  supercaput.  Id 
etiam  planum  cst  ex  his  MetaphraslflB  verbis,  cum 
agitde  sancto  Joannis  Chrysostomi  in  presbyterum 
creationc  :  Ut  autem  accesserunt  ad  sacrum  altare,  et 
ime,  ut  lexest,  vrsT^sTw  izpdp/^-n  riiif  v.t^alrrj ,  ToxtToxj 
ds  ;^stos;  eTrsTtOsvTo,  id  cst,  pontitlci  caput  submisis- 
sct,  illius  vcro  manus  impositic  fuisscnt.  Id  suadet 
vcrsio  Syra  Aclorum  vi,  in  qua  legitur,  posuerunt 
super  eos  manus,  cum  in  Vulgala  intcrpretatione 
juxta  textum  Gnecum  legatur.  tmposuerunt  cis  ma- 
nus  (Lib.  vi,  de  Sacramento  ordinis,  cap,  7). 

Qum  cum  ila  sint,  Petrus  Arcudius  nobis  venit  re- 
futandus,  qui  scrihit  ipsain  inslrumenlorum  porre- 
ctionem  essc  manuum  impositiouem,  quia  ponlifex 
eo  ipso  quod  tradat  instrumenta,  inanuin  imponit;et 
imprimi  characterem,  non  lam  propterinstrumenta 
quaiii  propter  actiouemelporrectionem  ipsiusponti* 
ficis,  quam  manuum  impositionem  appcllat.  Quod  si 
verum  cst,  dicendam  erii  baptismum  conferri  per 


495                                IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SA 

mnnus  imposilionom  ;  nam  is  qui  haplizat  s(mi  inor-  A  I 

sionc.  sou  aqutK  inlujsione  juxla  scusiim  Arcinlii.iii.i-  c 

iium  imponal  ncccsse  csl.  Idcm    cliiim    (ic  «'xtrcina  { 

unctionc  fatendum  erit  ;  nam  qui  ungil  oorpus.  ma-  s 

num  imponit,  cum  tamcn  liarlenus  iii-pr  «iuo  sik  r;i-  s 

menia  per  manus  im[)Ositionem   ocuironi    scrip-erit  i: 

Demo.  Ncc  valet  objcclio  ilc  oonfirmalione  ;  olenim  s 

hocsacramentum  manuiim  impositionom  ciistinctam  s 

liabel  al»  unctione,  ut   supra  dictum   est.    l*i»'teroa  c 

cx    ejusmodi   explicationc     impositioiiis    manuiim  a 

scquitur  optime  inferioros  ordines  iii  manuum  im-  c 

positionc  ronsislere   ;  cum    enim    porrif:il   ci^i^iM)-  ' 

pus  calicem  el  palenam  subdiacono,   libniiii  oxor-  r 

cistae  et.  lectori,    ostiario  claves,   •Tcpie  illis  manus  a 

imponit  ac  presbytero,   ciim   ci  offcrl   instriimeiila  e 

langcnda,  quod  lameii  sine  controvcrsia  veritali  mi-  1 

nime  conscnlaneum  ost.  Iloc  <'nim  adviTsalurconci-  A 

lio  (iarlhagincnsi  IV,  Ordiiii  el  rontilicali   Rdmano,  e 

cl  antiquis  Sacramentorum  lihris,  in   quihus  mani-  ii 

festa  inter  Iraditioncm  instrumonlorum  et  maiiinim  v 

impositionem  apparet  difTerentia,    ol  hfoc  ad  supe-  r»  '" 

riores  ordines,  illa  ad  inferiores  spoctat.   Imo  cjus-  "  // 

niodi  doclrina  a  communi  sensu   et   usii    loqiioiKli  ti 

abhorret ;  nam  scqucretureum  qui  |»orri<^'il  pomum  ti 
puero  aut  pancm  paupcri,    illis  imponere    manum, 

quod  tamon  liactenus  est  inaudiliim.  li 

Nec  obest  iilud  quod  ojqjoiiilur  cx  .Man*.  vu.  cum  ^< 

Ghristus  quibusdam  rogantihusiil  imponorot  maniis  n 

lunatico,  tinf;uam  et  aures  teti^Mt.  .Noii  onim  iiidc  so-  ('( 

quiturcjusmodi  coDlactum  csse    maniis   impnsiln)-  ci 

nem,  qualem  hicreqiiirimus  ;ctbionim  illi(lliri>tum  d 

rogarent  ut  pro  morcsuo  manum  .f^Tolo  imponorot,  n 

non  tamen  iile  tenchatur  lianc  inire    viam  ct  ratio-  ti 

nem,  noc  eorum  erat  illi  hanc  logem  impoiicrc.  rpii  h 

mysterii  cujiisdam  gratia  alia  quam  illi  |)utahaiil  ra-  n 

tionc  uti  voluit  in  Iiujusciirati(»ne  luiialii.-i,  ac  proin-  ii 

dc  non  indc  cfncitur  oontactum    lingii.o  ct    aiirium  <■ 

csse  manus  im{)osilionem.  v« 

Ilis  ita  perfectis,  brcviler  agondum  osl   in  oos  (]ui  // 

dicunt  mnnuum  impositioncm  es>e    merain  ♦'lcclio-  ri 

ncni,  quiB  liehat  per  manus  elationom,  vd  oxl»'ii>io-  ^^  di 

ncm,    non  vero  esse  aliquom    con<ocrandi  rilum,  it 

quam  ideo    veteres  appellal^ant  /itoorovrav.   il  ost,  ci 

eJectionem,  et  yjiprjzoyti-^.  raloor  (juidom  in    iiiNlni-  p; 

nientisclimicalium  scri[)lurarum  is:a  vocahiila  (^i^Mii-  ni 

flcare  electionem,  et  eligere   ali(|ui'm,  iii  maf^i^-lia-  ln 

tum  videli<x't  :  et  ila  inlerdum   UMir[»ari  a  coiiriliis  il< 

508  ^'  sanctis  Patrihus,    cuiii   a^Mint  dc  (>'t>ctioi](>  .N 

episc<q)orum,  scd  nou  sompor.  Njuii  /£"vOTov£'y,  Ac-  in 

torum  xiv,  est  consliluoro  episcopum   >oI(Miuii    rilii  rii 
iinpositione  manus  :  Xi^OTOv/.TavT;;  cj-:  ^j.IWjz  ■nyii- 
6jt£&0'j ;  y.aT'  *l>./././:Tiav  ~oo7£v;y'ji-vo'.  ufr/    vc.iriiua, 

OUod  oonlirm.llur  Acl.  vi  :  Kxt-oo7:vrv'jtjvo'.  ir.i'jc,v.'j:j  m 

avTot;  ra;  yiiyjLt.  et  oranlrfi    imposufrmii   ris  nimnt-.  (ji 

ilic  enim  locus  priorem  oxplical  ;  iiani  ir-.i-i^jijy.i  7/:  (h 

;^ito«;,  id  est,  manus  impoiwMo,  nijllo  miMJo   si.iMiili-  hc 

carexlendere  manus,    sive  eligoro,   ut  iiiCra  d^^co-  hi 

bimus.  i'* 
Conlirmalurcxprimocanoneapostolorum  :'K-'7/.o-  ^^  rr 
TTo;  y^£tooTOvst70'.»  vH^o  *I*;:t7/.orT'.)v  ovo  r,  ryoj^   'n\  c^l. 

cpiscopus  ordinelur  a 'luohus  cj»i"<co[)is  vcl    frihiis.  /- 

At^iue  [)leni  sunt  sanclonim   lihri,   oligi    opi-copMiu  6' 

olim  solitiim  a  clero  el  po[)ulo.  alrihus  vcr"0[.iv,o-  y/ 

pis  conscorari    :   ct   can.    -.   7r&£7ojTiOo;  v-o    £vo;  '/ci 
kTTtTxoTTov   /i'oo7ov-t70w,    id  csl,    [^rc-hvtcr    ah    iino 

cpiscojx)   ordiiiolur    ;   et    can.    »    coiicil.    .Niciiii  ;  ci> 

cpisl.  ()7  Syncsii.  uhi  agilur  i\i'  Sidrrio  cpis.ojM)  !>«-  mi 

tirbJ>cM'   iiiSn  lo^Mtime   croalo  a  Philoin'   (]Nr«Miriisi  sm 

Cl)iscopo.(iuia  nun  fuerat  Alcxandria»  ordiiialu>,  ncc  sii 

a  trihus  O[)isc.0|>is./.ai  £'.    70    ^OvO/.y.a  Tc:    yji.yjT^jjc/:  in' 

exsfOJ  sijLonrfj  id  esl.  elsi  illic  csl    ol  ordin.iinli   fai-la  111- 

polcslas.  l'hi /i^ooTovjiz.  non  sumilur  [iro  elccliniK».  m> 

quw  siipponilur  facta.  cum  [)otitur  ah   .Moxaiidiiiio  in^ 

palriarcha  facultas  ordinandi,  sino  ciijus  lircnlia  id  dil 

llcri  nnn  potorat,  ut  constat  ox  oanone»'»  c()iic  lii  .\i-  No 

e/rii/.  Quod  dnrum  est  oliam  ox  o[»isl.  7()  ;  naiii  cum  lar 

Aoloaius  qujilaui  presbyicv  oirii:ium  opiscoporum  ct  1 


Sli 


ini 

III 


497 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


498 


nem  scquilur:  Consttmmatio  preshyterorum.  Sitnohis 
^mmuni* Oidtio.  fratrcs,  ut  hiqui  in  adjutorium  et 
uttlitatem  vestrx  salutis  eliguntur,  etc.  Deinde.  iTifM 
ALiA :  Sanctipcationum  omuium  auctor,  cujiis  vera 
eonseeratio,  cuju.^  fdena  Bcnedictio  est,  tu,  Dominey 
tuper  has  famalm  tuos  ill.  quos  presbyteratua  honore 
dedicamus,  gratiam  tuse  Benedictionis  infunde,  clc. 
Uac  completa  Oratione  scquitur  in  eodcm  Codicc  : 
Mofio  tegatur  Epistola,  Tractus,  et  Evangeliumy  et  tunc 
offerani omnes sacras  oblatas,  Ubi  legendum  puto  .sa- 
crandas,  \oco  sacrai.  Nam  olim  omnes  pancin  ct  vi- 
nam  de  quibus  essent  communicaturi  in  altari  of- 
ferebant.  Quod  patet  ex  codem  Godicc  Raloldi  in 
coDsecratione  episco:)i,  ubi  post  unctionem  cpiscopi 
hapc  sequuntur:  Legntur  Ecangehum  sccundum  Lu- 
cam.  In  iilo  tempore  facta  e$t  cmtentio.  Et  tunc  offe- 
rat  panem  etvinum  ipse  et  omnes.  Ubi  t6  ipse  esi  epi 
scopus  qui  ordinatur»  ot  t6  omnes  sunt  alii  cpiscopi 
assistentcs  et  ccetcri  clerici. 

ibS.  Episcopuscum  ordinatur.  In  Editis  ante  h.TC 
verba  habetur  cxamcn  seu  inlcrrogationes,  ca^quc 
secuDdmn  usum  Gallorum,  ut  notant  Godex  Tilinnus 
et  Ordo  Romanus,  qutn  in  concilio  Carthag.  iv  diver- 
8»  sunt.  At  in  Sacramcntai'iis  nostris  mss.  nulla; 
sunt.  Episcopus.  juiila  interpretationem  sancti  Am- 
brosii,  cap.  G  lii^ri  de  Dignitatc  sacerdolali  ost  su- 
perinspcctor,  id  est  speculator,  cuslos.  Apud  Plutar- 
cbum,  in  Numa,  t«.iv  TraoOivruv  i£ov»v  'E7rtTxo-o;/id  est, 
sacrarum  virginum  custos,  desummoPontiflce.Apud 
jurisconsultosin  legem  ult.,  IT.  de  raunere  ethonore 
cpiscopi,  estquipnpcst  pani,  cajtcrisquc  rebus  vena- 
libus.  Apud  Atiienienses  preefectus  ct  ciistos  urbis 
alicujus  illis  subdit.T,  ad  cam  missus  inspiciendi  f^ra- 
tia  ea  qua^.que  a  singulis  gcruntur  qui  a  Laconibus 
•AoaoTTij;  appelialiir.  ut  docet  Ilarpocration,  memi- 
niVjuliusPollnx.  lib.  viii.cap.  1  :  ad  cujus  similitu- 
dinem  apud  nos  qui  in  unaqua^iue  civitate  rcbus  di- 
vinis  et  sacris  pneest  dicitur  episcopus.  In  Codice 
Ratoldi  quapdam  prjrraittuntur  qua'  huc  transferre, 
quia  non  sunt  conlemncnda,  mihi  visum  est : 

«  Electio  quomodo  a  clero  et  n  populo  e/igitur  episco- 
pusin  propria  sede  cum  conitensu  regis,  nrchiprassu- 
tisfjue,  omnique  populo  [Leg.  omnisque  populi]. 

«  Doinino  Francorumquemcritis  cojpqnando  Pari 
[Forte  patri]  Patnim  Domino  N.  prffisuli  suminocun- 
ctusclcru^omnisqucpopuIussanctsezV/.Ecclesia^muI- 
timoduiu  in  Domino  optamussalulem.  Igitur  qiiuties 
ftliqua  pl<;bs  vcstrfe  ditioni  subdita  a  nroprio  fuerit 
viduata  pastore,  non  aliunde  nisi  a  vobis  est  implo- 
randum  auxilium,qucm  ad  Iioc  divina  prieordinavit 

Majestas,  ut  non  solum  vcstros  510^P^^'^'^^^^P^' 
icatis  Glios,  scd  etiam  rcctores  non  habcntibus  et 
ipiritali  pabulo  indigcntibus  pastores  tribuatis.  Qua- 
droptorad  vestrse  sunctitatis  paternitatcm  fiduciali- 
ter  nostras  fundimus  preccs,  poscentcs,  videlicet,  ut 
huncr//.  summ.ne  honestatis  humilem  vestrum  famu- 
lum  nobis  ponliOcem  ordinare  indigeinini  [Ley.  di- 
gnemini].  Gujus  conversationem  et  mores,  in  quan- 
tum  cognovimus,  laiidamuset  ad  lam  dignum  quis 
idoncuiD  testiOcamus.  Elt  quandiu  ab  Benedictioncm 
\Leg,  a  benedictione]  episcopali  immunes  sumusi 
ejus  doclrina  et  cicmplo  roborati,  ad  viam  salutis, 
Domino  miseranle,  quasi  perdita  onus  [Lej.  ovis]  et 
inven>a  rc  iiluros  nos  credimns.  Quod  decretum  no- 
slri'»  manibus  roboratum  ///.  lilc  'lcsife  voslraj  vobis 
dirigcre  statuimus,  Anno  Inc^trnationis  Domini«  et 
cpiscop:itus  vestri,  ct  regi  ///.  annoriim  illorum  indi- 
clione  talc,  datarum  talc. 

■  Oratio  ab  archiepiscopo  diccndn  post  elerlionem  su- 

per  electum  et  super  se. 

«  Oremus,  frafrcs,  ut  Deus  et  Dominus  noslcr  Jc- 
8US  Christus  nos  et  electum  nostruin  gralia  Spiritus 
aancti  iliostrare  digoetur.  Per. 


A    «  Sequitur  admonilio  epi.<icopi  [Leg,  archiepiscopi]. 

Hatc  solita  [^(?//.solida]  mcntc  et  studio  vigilanti 
serva,  cttibicommissis  nota  facerc  cura,  ut  una- 


(1 

conse 


-— »  — -. — -  — ,-__.-. .^_.-,  --  — -  — — -_  —  — ,  —  — 

nimes  uno  ore  collaudclis  Deum  de  suis  crga  vos  be- 
ncQciis,  cui  exhibendus  cst  honor  ct  gloria.  Per  om- 
nia. 

«  Promissio, 

«  In  nominc  altithroni  conditoris  Rcgis  a^terni, 
ego  N.  humilis  Chrisli  famulus,  licet  indignus,  ad 
episcopalcm  ///.  Ecclesia)  solcm  cleclus  ad  regen- 
dam  eam  Deoque  servatam  [Lt7/.scrvandam],  suppli- 
citer  confiteor  cum  omnipolentis  Dei  auxilio,  et 
quantam  voluerit  miui  gratiam  superna  sapientia  re- 
velare,  ctvitamcommodare  in  hoc  sa?culo,qnod  ego, 
sanctc  Salvator  mundi.///.  et  vcnerando  Patri  archi- 
cpiscopo  /7/.  ejusque  successoribus,  qucm  superna 
providet  gratia,  ct  nobis  priedestinat  in  Patrem,  de- 
volaet  fideli  mcnte  scinper  descrvire  ct  obedire  de- 
B  sidero,stabiIemque  me  csse  pcrmanentcm  sinealiqua 
dissimulatione  etdcccptationc  omnibus  dicbus,  quan- 
diu  spiritus  erit  in  naribus  meis,  et  vitacomis  fuerit, 
nunquam  ad  dexteram,  nequc  ad  sinistram  ab  illa 
sede  ?7/.  lCcclesia?,  qu;e  caput  est  [Leg.  declinabo], 
sedsinc  aliquo  scrupulo  diabolicii'  iraudis,  cthnmili 
devotionc,  et  sinccra  menle,  illo  praifato  Patri  iU.  et 
successoribus  ejus,  quem  divina  grutia  ad  illam  san- 
ctam  sedem  priedesliuavit  episcopum,  descrvirc  ct 
obedire  omnibus  viribus  meis  Deo  omnipotcnti  con- 
fiteor.  Kt  illa  sanctam  apostolicam  fidcm,  quam 
Patri  noslri  dignc  servavcrunt,  cum  omni  humili- 
tatectobedicntiadivina  simul  ct  humanasicut  prae- 
decessorcs  mei  ipsa  sede  sancta  Ecclcsiie  Ghrisli  sub- 
juncti  sunt,  sempcr  scrvarc  me  vclle  humiliter  per 
omnia  fateor  Ei  quod  illi  hic  et  ibi  juste  plebi  Dci 
pra'dicaverunt,  et  custodiendo  implevcrunt,  hoc  pra»- 
dicarc  el  obscrvare  non  cesso,  faventc  ct  volcntc  pio 
Domino  ct  Salvatorc  nostro  Jesu  Ghristo. 

«  Item  admonitio  post  promissionetn. 

«  Memorsis  sponsionis  ct  dcsponsationis  ecclcsias- 
sticflB,  et  dileclionis  Domini  Dei  tui  in  dic  qua  asse- 
cutus  cs  hunc  honorcm,  cave  nc  obliviscaris  illius. 

«  Benedictio  ad  annulum  episcopi. 

<(  Grcator  et  conservator  humani  generis,  dator 
gratis  spiritalis,  largitur  cneternm  salutis;  tu,  Domi- 
ne.  permiltetuam  Bencdictioncm  super  hunc  annu- 
lum,  ct  armata  [L«(/.  armatus]  virtute  caelestis  de- 
fensionis  proGciat  illis  [Leg.  illi]  ad  feternam  salu- 
tem.  Per, 

<(  Hic  detur  annulus  in  digito, 

M  Accipe  ergo  annulum  discretionis,  etc.,utin 
Ord.  Rom. 

511  <  Benedictio  baculi, 

«  Tu  baculus  nostr»  et  rector  per  sjecula  vitae, 

«  Istum  sanctitica  pietatis  jure  bacillum, 

•  Qua  malastcrnantur,  quo  semper  rectarcgantur. 

«  Hic  detur  basculus  pastoralis. 

«  Accipchaculum  sacri  rcgiminis,  etc.  ut  in  Or- 
dinc  Romano. 

«  Item  alia  datio. 

«  Accipe  haculum  pastoralis  officii.  Et  sis  in  cor- 
rigendis  vitiis  s^pvicns,  in  irajuli<num  sin*Mra  tc- 
nens;  cum  iralus  fucris,  miscricordiir  reniiui:r.*cns. 
Per. 

«  Modjsurgcndi  sunt,  et  invipiahn'  Introitus. 

«  Elegit  le  Dominus  sibi  in  sacerdolem.  Psnhn. 
Exaudialtc.  Dominus.Adlv  Mittattibi.Au.v -ln/i;>/i.Si- 
cut  fui  cum  Moysc.  Psalm.  Exaudiat  te  Dominus.  i4tt- 
tiph.  Benediiit  tehodie  Deus.  Psalm.  Deus  Deorum. 


D 


499 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOT^. 


BOO 


OiiATio  AD  MissAM  iN  DiE.  Oremus.dilccUssiini  nobis,  A  A)exandrinus,  prius  a  sanctoAthanasio  designatus, 

•  !•  •  1  «•!•  •/^1*  l*l"^l***  t«k.M.*L  I  !•!*•  •       l^  ■  •  t 


ah  oinnibii^,  lani  ecclcsiasticis  qiiam  inagistratibus 
suffrnganlibus,  electus  est,  ul  scribil  Theodoretus, 
lib.  IV  Hisl.  eccles.,  cap.  18.  Apud  Synesium,  epist. 
76,  Antonius  prcsbyter  in  Olbiatis  vici  episcopus, 
non  solum  episcopoVum  qui  arterant,  sed  etiaiu  to- 
tius  populi  qui  convenerat,  sufTragiis  eligitur.  Epi- 
stola  ejusdem  Synesii  67  niliii  aliud  sonat.  Apud  So- 
zomenum,  lib.  vin  Ilis.  ecclcs.,  cap.  19,  NilammoQ 
exiguae  civitatis  Oeras  a  plebe  episcopus  electus  est. 
Mortuo  l^aulino  Antiochije  pontifice,  Evagrius  populi 
sufira^iis  illi  subrogatur,  ul  scribit  Socrates  lib.  v 
Hist.  cccles.,  cap.  lo.  Timotlieo  /Eluro  pontifice 
Alexandrino  in  exsilium  aclo,  Timothcus  alter  ci- 
vium  Alexundrinorum  calculis  in  ejus  locum  suffe- 
ctus  est,  ut  scribit  Evagrius  lib.  ii  Hist.  eccles.,  cap. 
il.Sanctus  Joannes  Chrysostomus  communibuscleri 
et  populi  votis,  assenticnte  etiam  imperatore,  Con- 
stantinopolitanus  episcopus  clectus  cst,  utscribitSo- 
s.  Id  passim  tcstatur  firegorius  Turonensis  in  B  zomenus  lib.  viii  Hist.  eccles..  cap.  2. 
iis  Francorum,  et  in  Vitis  Patrum  ;  atque  nlii  Nec  obest  synodi  Laodicenie  canon.  13,  quo  statui- 

tur  quod  non  oporloat  pormiltere  tnrbis  ut  eligant 
eos  qui  in  sacerdotiuin  alleguntur.  si<|uidem  ibi  non 
rt'ji<^ianlur  clericorum  et  honorabilium  civium  suCTra- 
gia,  sed  eorum  qui  sunt  ex  f«f>ce  plebis,  quinon  raro 
in  ejusmodi  comitiis  tumulliiset  seditiones  excitaut. 
7o0.  /)uo  episcoftip  >nant  ef  tenennt  EvamfcliorwH 
codicem  super  rnput  efus.  Ita  in  Editis.  In  concilio 
Carthagin.  iv,  can.  1,  et  in  f.oflice  Mhemensilegitur: 
Super  cnput  et  cervice/n  ejus.  In  Codice  Tiliano  :  Su- 
perverticem  ejus  et  inter  sravulasciausum  An  Ordine 
Romano  :  Super  cerricem ejns.et  intersrnpulaselau^ 
sum.  In  Pontifir.ali  Romano  :  Super  cerviiem  ct  sca- 
pulas,  juxta  quod  lihcr  aperlus  esse  debet. 

Ritus  aiitcm  imponciidi  lihri  Evan^cliorum  super 
caput  Kpiscopi,  cumordinalur,  estantiquissimus,  de 
quo  agit  sanctus   Dionvsius,  cap.  5  ecclos.    Ilierar- 

ne  haud  dubie   intelligendus  est ;  quia  cum  dixit      chiaR  :  O  iipJio/r,;  iTrt  zrrj  isoao/tx^v  TE/.itwTtv  KpfivaL' 

a  comprovincialibus  Q  '/©'jisvo;,  au^r.)  T'i>    ttoos    vlijy.^  kTTirrpi^^tJ  toO    Ovg 

cpiscopis,  statim  ejusmodi  constitutionem  appellat  •  -         •-    -         >    ,. 

;^e(,ooTovta.  id  est,  manus  impositionem,  quam  vult 

saitem  a  tribus  episcopis  fieri,  si    aliis  episcopis  per 

aliquod  impedimentum  adesse  non  liceat,  qui  tamen 

pcr  litteras  consensum   prn^beant.  Confirmatur  ex 

canone  6  conciiii  Sardicensis  sub  Constantio  impera- 

torc  post  dictum  Nicaenum  concilium  celcbrati  :  Ta 

^i  nkinOri  Tuva^ootTOsvTa  TrapaxaAotsv  ytvsT^ai    rr,'J  xa- 

TaTTaTtv  TOVTrap*  avTwv    gTrt^ijToutxsvou 'ETrtTxoTrov.  id 

est :  Congregata  autem  mullitudo  roget  ut  fiat  consti- 

tutio  cpiscopi  a  se  rcquisiti.  Ibi  enim  agitur  de  con- 

stitutione,  hoc   est  ordinatione  epi^^copijam  plehis 

sufTragiis    electi ;  ad  cujus  ordinationem  .«i   quis  ex 

cpiscopis  comprovinciaJibus  non  convcncrit,  statuit 

concihum  ut  per  litteras  moneatur.  Ubi  cum  xaTa- 

TTaTt;  sit  ordinatio,  et  eodemvocabulo  utatur  canon 

conciliiNica^ni.  signumest  conciliumNic<enum  fuisse 

deordinatione  locutum,  non  vero  512  ^^  electione  ; 


ut  huic  viro,  etc,  ut  infra  in  Codicc  sancti  Eligii. 
EnsTOLA  :  Charissimi,  fidelis  scrmo,  si  quisepiscopa- 
tum  desiderat.  R.  Memor  sit  omnis  sacrificii  tui.  if. 
Mittattibi  Dominus.  ft.  Immola  Dco.  Tr.  Deside- 
rium.  All.  Disposuit.  All.  Diffusa  est  gratia. 

V  Hic  ordinandus  esl  episcopus  antequam  leijatur 
Emnfjetiumy  post  All.,  et  tnnc  dehent  diw  episapi  de- 
duceir  ittunrper  nianns  extra  secrctarivm  in  prapaentia 
archiepiscopi  ante  altare,  et  proaternens  sc  et  aeteri 
faciant  litaniam.  Finita  tenentes  tibrum  Evangetii  su- 
jier  scajndas,  et  archiepiscopus  benedicat  eum,  » 

Hactenus  Ratoldi  Codex  de  episcopi  ordinatione, 
in  cujus  titulo  apparet,  olimtempore,  regum  in  Gal- 
lia  fuisse  episcopos  cleri  ct  populi  sufTragiis  electos, 
adhibitoregisconsensu,  qui  non  raro  auctoritatc  sua 
quem  veliet  cpiscopum  ordinari  imperabat,  ita  ut, 
illa  ssepius  pnevalente,  debiles  admodum  essent  ele- 
ctiones. 
hisloriis 

Francorum  historia:'  scriptorcs;  tandem  per  concor- 
data  inter  Leonem  X  pontilicem  maximum  et  Fran- 
ciscum  I  Francorum  regem  prorsus  avulsjc  sunt, 
auctoritate  nominationis  penes  regem,  et  confirma- 
tionis  penes  pontificem  remanente.  In  cicteris  Eccle- 
site  Occidentalis  rogionibus  eadem  electionum  liber- 
tasclcro  ct  populo  salvaet  integra  permansit,  dum, 
excussoRomanorum  imperatorumju^o,eorum  leges 
haud  imparem  Francorum  regibus  circa  electiones 
auctoritatem  sibi  vindicarunt.  Apud  Grsecos  quidem 
seu  Orientales  perseverant  electiones,  sed,  excluso 
clero  et  populo,  ius  electionis  ad  solos  comprovin- 
ciales  episcoposdevolutum  est.Theodorus  Ralsamon 
contendit  ita  statutum  fuisse  can.  4  concilii  Nic^eni 
primi ;  qua'  quidem  sententia  non  mihi  placet.  quia 
canon  cilatus  non  deelectione,  sed  manusimpositio- 
ne  haud  dubie  intelligendus  < 
constitutionem  faciendam  esse 


rTta- 


TTYjpiou,  STzl  x£^a/./j;  i/jL  Ta  &£o~ap:<clOTa  ).07ia  x«i  tjiv 
iipoLp /ixr,r,  /jXpv..  id  est :  Pontilcxqui  ad  initiaiionem 
pbntiliciamaccedit,  utroque  genu  fiexo  antc  allare, 
supracaput  hahet  eloquia  divinamanuinque  pontifi- 
ciam  ;  ubi  per  eloquia  divina  fai-ile  intelligilur  Evan- 
gclium,  ut  clarum  cst  ex  muItislocisGeorgii  Pacby- 
merae  in  paraphrasi  hujus  capitis.  Sanctiis  Joannes 
Chrysoslomus,  in  Oratione  qua>  inscribitur  :  Quod 
idem  sitlegislalor  Veteris  ac  Novi  Testamenti :  Aii 
tovto  ev  Ti5  ExxAyjTta,  »v  Tatr  /stooTiVtaic  t'jjv  tsoi'«iv  t6 
cvayysAtov  toj  XptTroJ  trrl  Xssja/.J^;  TtdsTat.  |d  est  : 
Quocirca  in  Ecrlesia  in  ordinalionihusepiscoporum, 
Evangelium  Christi  corumca;)ili  im[)onitur.  Petrus 
Damiani,  ser'n.  t  do  dedicalione  :  Ponifuret  Evan- 
gelicapa(jinn  supercaput  illiusrecumhentis^ntverbo 
vHas  smiiat excetlprerat ioneni ^et orutiejusdeficuini 
in  eloquium  Doniini.  Idcm  videre  licet  inconcilioci- 

^ tato  Carthag.  iv,  et  in  Sacramenlariis  513  ^^  Ordi- 

ac  proinde  cleri  ct  plcbis  suffragTa  iu  episcoporum  j)  nibussupra  c'i{a\\s(lno?*f/ine  creatijmise/tisropf),ai' 


clectionibus  ab  eo  non  fuisse  repudiata.  Imo  ipsuin 
conciliumNicfenummentem  suam  explicatincpisto- 
la  svnodica  ad  sanctas  Dci  Ecclesias  pcr  Alexan- 
driam,  ;£gyptum,Pentapolim.etc.,  incausa  patriar- 
chte  Alexandrini  adversus  .Meletianos  :  Movov  «t  a;tot 
^aivotvTo,  xai  6  ).a6s  atpotTo  etc.  Id  est :  Tandem  si 
ditjni  sunt^  et  poputus  e/egerit,  consentiente  ipsist  (^^ 
confirmnnte  episcopo  catholicoe  Alcxandrix.  Id  etiam 
palam  est  ex  undecimaconcilii  Chalcedonensis  actio- 
ne,in  qua  Anatolius  patriarchaConstantinopolitanus, 
in  depositione  Bassiani  ct  Stephani  episcoporum.qui 
contra  canones  fucrant  Ephcsiorum  EcclesijB  Poiiti- 
fices  ordinati,  sic  ait :  Dabitur  autem  Ephesiorum 
metropoli  episcopus  a  Deo  monstratus ;  xat  Trapa  Trav- 
Twv  Twv  usA/ovT^ov  TTOtuaivSTOat  •^i;»t?6u«vo5,  id  est,  et 
ab  omnibus  qui  pascendi  sunt  electus. 

Sed  ct  inuumera  propemodum  ejusmodi  per  cle- 
rum  et  plebem  clcctionis,  ctiam  post  dictum  conci- 
JJujD  Nicacnum,  prostant  exempla.  Petrus  episcopus 


que  etiam  in  Euchologio  Gnecorum  :  Ijxttt-jjtv.  to 
evoyysO.tov  6  'xp/t.iprj;.  xa».  k77iziOr,7i  rr,  xs^a/i?  xat  t« 
TOKy>;)ri)  tov,  ystooTOvovMsvov  TvvJvaTrTouivav  T^iiv 
O.KKWJ  v.p/jLipi',vj ,  Id  est  :  Aperit  Evangfdiuiii  Pontifex, 
et  imponit  capiti  et  ccrvici  illiiis  qui  ordinatur,  aliis 
pontificibus  siinul  una  tangentihiis. 

Sed  hisadvcrsatur  xVmalariiis,  lib.  ii  deOQlc.eccI., 
cap.  14  :  Dicttlibetlusscruntiutncujusordinem  cete- 
braturordinatio  npudquosdam^ut  duoepiscopitemant 
Evangplium  ^uper  caput  rjus.quod  ncque  vetus  aurto- 
ritns  intimat.n.'  r'eanosttilinitraditio,neque  canouica 
auctoritas.  Sed  ista  omnia  ex  citatis  locis  satis  refu- 
tantur,  imoipsefjuamvisejusmodiimpositionemlibri 
Evan^eliorumminimcfirobet,  tamen  illius  inysticain 
inlerpretationcm  statiin  subjungit  :  Poiest  tamen 
EvanqeUi  impositio  supercaput  mnneretenenies.aut 
quo  Dominus  idem  vangeliumfirinet  in  eorde  ejus 
depreceniurnnut  ut  monennt  eum  qui  cojigecraiurre- 
cordariseampliusessesubjugoEvaHgeliiguamforet, 


501 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SABRAMENTORUM  NOT.«. 


502 


Alias  rutionos  refert  sanctusJoaDnus  Clirysostomus,  A 
Oratione  citala,  ul  discat  is  qui  ordinatur  so  vorani 
Evangelii  tiaraiu  acciperc.  etutdiseat,  elsioninium 
sitcJipul,  se  tamen  subditum  csse  le^ibus.  Aliam 
adJit  sanctus  Dionysius.  cap.citato,  quiavis  pcrfe- 
ctiva  atque  scicntiapontificibusdivinitus  conccdilur, 
qui  eani  in  alios  sint  transfusuri.  Porro  in  omnibus 
nostris  Sacramcnlariis,  Ordinibus,  coucilio  Cartha- 
ginensi,  et  Eucbologiosupra  citatis,  liber  ICvangeiio- 
ruui  ab  episcopis  imponitur  ;  scd  apud  Clcmontem, 
lib.  viii  Constit.,  cap.  4,  a  diaconis  ;  in  Ponlificali 
Romano  nb  uno  ei  cappellanis. 

7150.  Reliqui  omnes  ein^scopi.  Multi  episcopi  ad 
aniusordinalionemconveniresolcnt,  illi  videlicotqui 
suQtejusdem  provincitein  quac()iscopusconsccralur, 
atstatuiturinconcilioSnrdiccnsi.can.O,  et  Antiorb., 
can.  9.  OModsionmesadesscnon  potuorint.  a  tribus 
saltem.  c;eteris  pcr  Jitleras  conscntientibus,  ordi- 
Dandusest,  ut  dccerniturcan.  4  concilii  Nicipni.  Ca- 
oon  18  coni-ilii  Tolctani  iv  idom  statuit.  Canon  pri-  B 
mus  apostolorum  statuit  ut  episcopus  a  duobus  vel 
tribus  ordiuetur.  Synesius,  opisl.  (»7,  ait  Sidorium 
Pal.fb  sco?  non  fuissc  lc.^^itiniuin  episcopum,  iiuod  a 
tribus  episcopis  non  fuorit  ordinatus.  Ita  in  concilio 
Arelateusi  i  statnilur.  can.  '10.  Concilium  Arausica- 
num  J,  can.  21,  probibet  ncepi^copus  n  duobus  epi- 
scopis  nrdinctur. 

761.  Caput  eJHs  tangant.  In  Coil.  Ratoldi  etinCod. 
qui  .^nglic.inus  cssc  crcditur,  nullus  cstcapitis  con- 
tactus.  nocmanus  impositio.  In  Editis  bioc  sequun* 
tnr  ;  //«a*  facto  acripiat  falcnam  nim  obiatis,  et  caU- 
cem  rftm  vin^;  et  det  ei,  direns  :  Accipp  pntestatem  of- 
ferre  sarriliciHm  tum  pvo  cicis  alqne  defunrtis.  (jum 
cum  non  exstont  in  Codicibus  noslris  mss.  neque  in 
Cod.  iiliano.nequoinOrdineolPontificali  Romano, 
videntur  essesupposititia.In  Cod.  Ithemonsiscquitur 
exhortalioadpopulum :  Sevvandaest,  ditectissimi  fva- 
treSf  elc. 


lllo  tamcn  son.sim  inccdii,  A'oIut  altcr  Aaron 
Non  do  vrslrt  nitrns,  s«d  piot.ito  placcns. 

^on  ]apido9,coccu.s,clunnn  aurum,purpurd,byssu,8 
Kxornaiil  hnmeros,  sed  micatalma  lides. 

Ubi  in  Editis  Icgitur  ridarim,  sed  nullus  est  sensus  ; 
iu  Cod.  ms.  sancti  Germani  a  Pratishabctur  Ctdar, 
sed  ei  eadcm  scriptura  le^^iturro  Clar  supcrpositum 
linea  vocabulo  Cidar  subducta,  ad  erroris  notam  ; 
quare  ex  illo  Clart  feci  t6  clarumf  et  clarus  est 
sensus. 

770.  Quia  et  illa,  qux  tunc  carnalihus  blandiebantur 
ohtutibus.vapotiusqnse  in  ipsis  erant  inteltigenda  poS' 
rebant.  Ita  iii  omninusCodicibus  toties  supra  citatis  ; 
in  quibus  arbiirorro  quam  desidcrnri.  in  hunc  mo- 
dum,  Quia  et  iUa  qwr  tunc  carnalihus  btandiebantur 
obtutibus.ea  votiusquam  quasin  ipsis  erant  inteUigenda 
poscebant,  idest  populus  ille  carnalis  plus  vestium 
fulgore  delcctabatur  quam  mysleriis  qua^  hoc  splen- 
dorc  significabantur. 

771.  Summi  sacerdotii,  Summum  sacerdotium  est 
episcopatus,  ut  summus  sacerdos  episcopus,  quem- 
adinodum  supra  notatum  est. 

IVl.  Ul  quidquid  ilta  velaminain  fufgoreauri,  ctc. 
Quod  prieclare  pra^stititsupra  nominatus  sanctus 
Germanus  Pai'isiorum  pontfex,  ut  de  eo  cecinit  For- 
tuuatus  carmine  supra  citato  : 

Istc  salis  molior  V(*i.ori  quam  Icgo  saccrdos  ; 
llic  quia  vore  colit  (juod  prius  umbra  fuit. 

773.  Hic  accipis  chrisma.  lla)c  verba  desunt  in 
Editis. 

774.  Ccelestis  unguenti  flore  sanctificarey  etc.  Ungl- 
tur  pon ti fex in  modum crucis, quemadmodum  videtur 
in  Codice  Rodradi. 

Iii  aiiis  Codicibus  nostris  mss.  non  sunt  dcpictm 
cruccs,  non  tantum  in  ordinatione  episcopi,  sed  nec 
etiaminaliorum  graduumcollatione,  qusetamenolim 
in omnibusgradibusadhibebantur,  sicutetiamhodie, 
utapparetex  515  l^ontificali  Romanoettiluchologio 


l'j±.Oratio,  elc.  In  Cod.  Angl.  habctur  :  Et  hasdi-  r  Griccorum  ;  quod  manirestum  est  ex  sancto  Augu- 


cantepiscopisuper  ipsum  Orationes. 

"03.  Oremus,  dilectissimi,  clc.  Ita  in  Editis  et  in 
Cod.  Rhemonsi.  Abcst  a  Codice  Rodr.idi.  In  Cod. 
Raloldi  iiun  iiabetur  hoc  loco,  sod  prima  ost  Oratio 
Misse  in  qua  sarraiur  episconus.  plurali  numeroin 
siugularom  iiiutato.  In  Ord.  et  Pontif.  Uom.postpo- 
oitur  sequenti  Orationi. 

70 i.  Ad  utititatrm  pvovidedam  electis.  In  Ord.  et 
Ponlif.  Roin.  logitur  :  Utiiitiiti  Ecclesise providens.  In 
Cod.  Rutoldi  :  .1//  utilitatem  Erclesire  pvoce.hi>ndo. 
Optime  quiilem  in  Ord  et  Pontif.  Romano,  scd  di- 
rersa  ab  aliis  scnsu. 

7tK).  Adesto,  Domine,  supplicationibus  nostvis,  etc. 
Ita  in  Mditis,  et  in  Codicibus  Rodradi  ct  Ratoldi  et 
51ii  Ord,  Rom.  in  Cod.  Rhemensi  alia  cst  Oratio, 
sed  sub  co>lem  sensu  :  Exaudi,  Dominey  suppUcum 
preces,  ul  qnod  nostro  gevendum  e$l  ministevio,  tua 
potius  vivtutc  fivmetuv.Per  Dom.  Non  exstat  inl^n- 
tif.  Romano. 

7G»>.  Pvopttiave,  Domine,  cic.  In  pontificaliRomano 
anle  haocOrationem  habentur  h.-pc  verba,  Ace^ine 
Spiritutn  sanctum  ;  qune  non  sunt  in  Edilis,  neque  in 
Codiciiiusnostrismss.,  nequc  in  Ordiiie  Romano,  nc- 
que  iu  Cod.  Tiliano. 

7f»7.  Deus  hofhirumomnium.  Ita  in  omnibus  aliis 
C'>dioiIius  noslris  inss.  In  Editis  logitur  Dousbonorum, 
etc.male  ;  vido  supra  annolaias  In  Cod.  Tiliano, 
<•'  Ord,  et  ronlificali  Rom.,  /)eus  honovmnnium. 

7^*8.  Dr.ns  omnium  dignitn'um.  Ila  in  Eiliiis  et  in 
Codi«;ibus  m.ss.  Rodradiclllatolii.Aro  I.  Rhomcnsi 
''j  Dpus  abcst. 

7»jr>.  Et  pinitifiralem  gloviam  nvi  jam  no6/s  himor 
cnffttuendtl  vexHi(m,  ctc.  Id  losialur  I''orlun  ihis  lib.ii, 
opi^^r.  10,  desaucto  Germauo  Parisioruin  puulifice  : 

In  mcdio   G('rnianii.<«  adcst  antistos  lionorc 

Qui  regit  hinc  juvono.s,  subrigil  indo  sonos, 
Lfivitae  pnccunt,  sequilurgravisordo  oanentnm, 
Ho8  ilraUiendo  uiovet,  hos  moderando  tr&hlt. 


stino,  scrmone  181,  de  Tem pore  :  ffoc  enim  signo 
n*ucis  consecratur  covpus  dominicum.sanctificatur  /ons 
baptismatis^  initiantur etiam pvesbyteri  et  cwterigradus 
ecclesiastici.  Sanctus  Dionysus,  cap.  5  de  Hierarchia 
ecclesinstica  id  tesiatur  de  epi.scopo,  presbvtero  et 
diacono,  quandoquidem  de  trium  horum  duntaxat 
graduum,  consocraiioncscripsit :  'Ez«(ttw  ^iorJzirjri 

(TTa^joOiirJi)^  £VT»;£xatv»7«t  ttoo;   tov    tjaoi/vto;   liodOj^ryj 

«j^oayU,  id  est,  unicuiqiieeorumsignumcrucis  a  con- 
secrantcpontifice  imprimitur.SanctusJoannes  Chr^- 
sostomus,  hoinilia5.^,  in  Maithieum,  loquitur  indif- 
forcnler  :  Kav  avayr^/vYiO^vaf  oiyj,  o^Tauoo;  TrapoyivsTat, 


xav 


pay>;vat  tjjv  uvttixijv  exs(vi;v  Tooyvjv,  xav  ;^etpoTO 
yr/jrrjxi.  Id  cst  :  I^am  crux  Domini'  adest,  cum  nos 
regcncrari,  cuin  mystico  cibo  ali,  cum  ordinori 
oportet. 

775.  Hic  funnis  in  cadut  ejus.  Nempe  chrisma.  In 
Codice  Ratoldilegitur  :  Bicponaturoleumsupercaput 
D  ejus.  InCodiceTiliano.etinOrdineRomano  nabctur: 
tiir  mittat  chrisma  in  .caput  episropi  inmodum  crucis, 
uujatuv,  et  consecvetw\  elc.  UrPC  unctio  capitis  in 
ordinatioue  episcopi  fitex  more  veteri,  quem  co- 
gnoscore  licct  ex  Amalario,  lib.  iide  Officiis,  cap. 
14,  ubiagitdepontificis  ordinatione  ;  Addituvetiam 
ai  con^secvntionem  epis  infusio  olei  super  c-aput.  Ex 
Optato  .Vlilevilano,  lib.  n  adversus  Parmcnianum, 
ubi  agcns  de  schismalicis  qui  catholicos  cpiscopos 
dcgradarunt,  etnd  pa?nitentiam  dejecerunt,  scril)it : 
Et  vocem  Dfi  tiuvibus  nm  admittilisvestvis,  qui  in  civ 
Psnlmo  sic  ait  :  Xe  tetigevitis  unctos  meos^  nequr  in 
pvnphet  is  mei^is  mnnum  misevitis.  Unrtos  ntitmi  esse 
regrs  rt  snrevdotrset  lihvi  Ueifnovom  iudirant,rt  Dnvid, 
in  Psnhno  r.\\\i\,  sic  ait  :  Sirut  ungnrntnm  qnod  (te- 
scendU  inbnrhnm  Aavon.rt  taiwn  vos  rontvn  iisdrm 
vivihus  conati  estis  pvtecepta  contemneve,  quibus  qui 
D:)minum  timentimiutataconanturimplere.  uocete  ubi 
vobi9  manlatum  est  radere  capila  sacerdotum  eum  e 
conlrario  sint  tot  exempla  propotita  fieri  non  debere. 


803 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOT;E. 


504 


Sanl  antequam  pecearet  unai  meruil,  posl  unctionem  A  ttnxil  Spiritus  xanetm  per  sm»  flalui  manus  omniiim 

1  '  M  £9^  9    *  M  W   W  W^  *la  M  1         M  M  *  M         9  ^^  t  M  M 


non  levitei'  offendit.  lloc  JDcus  cum  videret^  propter 
oleum  non  tanijencfum,  volens  e.iemplum  proponere^ 
pcpn  itentiiimauam  professus  eU ;  sic  enim  leyitur  xdiisse 
Dominum  :  Pwnitei  me  unxisse  Saul  in  rcgem.  Et  uti- 
que  potnil  Dcusoleumj  quod  dederat  auferre ;  sed  cum 
voluit  docere  non  debere  contingi  oleum  etinm  in  pec- 
catore^  ipse  quidebcrat  na*nilentiam  gessit,  Igilnr  Deus 
«t,  ut  te  docerctt  quod  aedit  anferre  nonpotuit  perquod 
noluit,  tu  quis  es  qui  auferas  quod  nondedisti  ? et  qui 
parare  dcbebas  auresad  audiendum,  jinrasti  noraculam 
ad  delinquendum,\biconquev\i\irOp[Silus  quodschis- 
nialicisacrilegasinanuscapitibusepiscoporum  immi- 
serint,  ut  aufcrrent  sacrum  oleum  sivcchrisma,  hoc 
est  degradarent,  et  de  honore  episcopah  dejiccrent, 
radendo  capitaeorum  ;opponensillisDei  oxemplum, 
qui  a  Saule  rege  impio  oleum  quod  dederat  non  abs- 
tuht. 
Itaque  ejusmodi  rasura  hic  non est  ad  poRnitentiam 


sacerdotum.,  et  s/cut  JesnsSnlvator  omnium  nostrorum, 
sanclns  manus  suorum  aimtoforum  ;  tti  ungnntur  ma- 
nus,  et  sancfificentur,  et  conspcrentur  ;ul  in  omnibus 
sint  perfcct<v  in  nomine  tuo,  Pnter^  Filiqve  ntque 
asterne  Spiritus  snncte,  qui  es  unus  et  summus  Deus 
omnium  vivorum  et  mortuorum  manensin  sascula  sxcu- 
lm'um.  Idemreperire  est  in  Pontificali  ms.  quod  An- 
giioanumesse  crcditur.  Uiv.c  eadem  unclio  inrinuum 
liabctur  etiam  in  (^odice  Rhemensi,  el  in  Ordine  ct 
Pontincali  Komano,  et  in  CodiceTiIiano,subhac  ver- 
borum  formulaet  quidem  breviori,  quse  ita  habctur 
in  Codiee  Homano  :  Ungantur  manus  istpede  oleosan- 
ctificnto,  et  chrismate  sanctificntfonis,  sicut  unxit  5fl- 
Mucl  David  regem  ct  prophetam,  ita  ungnntur  et  con- 
summentur  (ila  in  Ordine :  in  pontificali  legitur  con- 
firmentur;  in  Codice  Tiliano  consecrentur)  in  nomine 
DeiPntris,  et  Filii,  et  Siiiritus  saucti  (ita  in  Ordine 
Romano,  et  Codice  Tiliano  ;  srd  in  l^ontillcali  cuiqiie 


sed  ad  degradationem  ;  et  quamvis  demissi    fuerint  C  personfuapponuntur  cvuccs),  facicntcs  imnginem  san- 


catholici  episcopi  ad  p(rnitentiam  uer  schismaticos, 
constat  etiam  degradatos  fuisseet  lionore  dejectos  ; 
nam  supraait  :  llonorenominissui  sf)olinlisunt  sacer- 
do/e^s.Etinfra  ;  Ergo  linguasvestras  acuistis in  gladios, 
quas  movistis  in  morte  non  corporum,  seA  honorum. 
tnvenistis  diaconos  prcsbytt^os,  episcopos  ;  fecistis 
InicosAdem  docctPetrus  Damiani,  serm.  «Je  Dediea- 
tione  ecclesi»,  agens  de  pontiflcis  consecratione  : 
Ungitur  itlis  caput  oleo  Igetitias  pra*  consortibus  suis 
inilUusfiguram  qui,  thalamo  virginali  spiritualiybal- 
samoprofusins  VToratus,oleum  Benedictionis  super 
filios  hominum  distillavit.  Llinc  capiendus  est  locus 
sancti  Gregorii,  lib.  iv  Comment.  in  lib.  I  Regum, 
cap.  5  ;  llwc  profecto  unetione  e.Tprimitur  quod  in  san- 
cta  Ecclesia  nunc  etiam  materialiter exhibetur ,  quia  qui 
mculmine  ponitur  sacramcuta  suscipit  unctionis  ;  quia 
vero  ipsa  unctio  sacramentum  est,  is  qui  promovHur 
bene  foris ungiturM  intus cirtute sacramenti   roboi-etur 


ctas  crucis  Salvntoris  Doynini  uostri.  qui  7ios  a  morte 
redemit,  et  ad  regna  ctplorum  perdu.vit.  E.raudi  nos, 
pie  Paterj  omnipntens  xterne  l>eus.  et  prgpsfa  quod  te 
rognmus  etoramus.  l^er.  lii  Ordine  et  pontificali,  el 
Codice  Tiliano  Icgitur  Et  priKsta  utquod  te  rogamus 
exoremus.  In  Pontiticali  ms.  quod  servaniur  in  sacri- 
stia  ecclesise  UothoiiiHgonsis  pt  putahiresse  ecclosiic 
Hhemensis,  est  etiain  manuuin  uuctio.  Illius  etium 
meminit  Guil  elmus  Parisionsis  ;  sed  iion  exstat  ia 
Codice  sanrti  Eligii.  noquein  Kdills,  nequ^  in  C^.odice 
Rodradi.  Ilujus  unctionis  montio  fit  in  opistola  epi- 
scoporum  in  s,ynodo  apud  Carisiacum  ad  Ludovicuin 
Gcrmani»;  rogem,  cap.  15  :  Manus  enim  chrixmate 
sacro  peruncta.qux  de  pnne  et  vino  aqua  misto  per 
Orationcm  et  crucis  signum  conlicit  corpus  ct  Christi 
sanguinis  sacrameutu  m ,  nbominabile  cst  [quidquid  nnte 
ordinntionem  feceriti  ut  post  ordinationem  episcopatus 
safcularc  517  ''"*.7"'  uHo  fnodo  siframentum.  Idem 
Qucmadmodum  516  ^^  locus   hic  sanoti  Gregorii  q  videro  eslapud  beaium  Polrum  Daiiiiani.sorin.  5,  de 


Nazianzcni,  Oratione  in  laudem  magni  Basilii  :  Nso; 
87rscvs«T(v^  sua-Oe>;GS  «voj  ]3/s7r'.)v,  ^(uo-fiist^  sx /etpo;  xat 
T^^yfpto^ew?,  id  est,  Juvenis  redit,  robustus  sursum 
respfciens,  confortatus  exmanus  impnsitione  et  un- 
ctionc.  Idem  de  hoc  Simeonis  Metaphrasta^  loco  in 
Yita  sancti  Joannis  Chrysostpnii  censendum  est  :T&> 
tioaTtxw  ^ptT/xari  rsXitovrat,  xai  zy  rij;  'Exy'/.r,Tixq 
vyst  (Tzr,pi^eT<xiid  est,  sacrochrismate  initialur,  ot  in 
eicelsoecclesis  loco  stabilitur  ;'ac  propterea  sacer- 
dos,  id  est  pontifex,  appeilatur  undus  a  Paciano, 
epist.  o,  ad  Sympronianum  :  Westrrpplebi  unde  spi- 
rilus,  quamnon  consignat  unclus  sacerdos . 

776.  Sinceritas  pacis»  Ab  his  verbis  usque  ad  illa, 
tribuas  ei  Dominc, muWsi  interponunlur  in  Codicibus 
Ilatoldi,  et  Rhemensi,  atqueetiam  in  Ordine  etPon- 
lificali  Romano,  quo?  desunt  in  hoc  Codice  sancti 
Eligii,  in  Codice  Hodradi  et  in  Edilis. 

777.  Tribuas   ei,    Domine,    cnthedmm  episcopa^ 


sancio  Sevcro  Ravonnaic  Kpiscopo,  ubi  a»»it  de  co- 
lumba  in  cjus  ordinatione  supcr  eum  volitante  :  Et 
ouidaliud  fuit,  inquit  eamdeiu  columbam  a  .scextur- 
bando.manibusfangere,nisiecrlestastic3efn$titutiO' 
nisordinein  i^tsis  mantbus  oleumsancfx  unctionis 
acciperefnam  quodadumha  in  sanciissimi  vin  caput 
illapsa  descetidityoffiriuut  manus  im  fiositinnisimpte 
int.quod  aulem  sncris^^emanibustnuffi  permisit  ,ipsas 
manussanctiSpirifusunctnmesitfnavit.  Klserm.  I  de 
ecclesi.%  Dedicatione,  cum  de  ordinationo  episcopi 
agit :  Liniunfur  et  manus.  uf  quidqui'/ benedixeruH 
benedicatur,  etacceptum^it  divinx  Majestatis  aspe- 
ctui. 

Ad  hanc  unctionen  allusio  flt  in  Vita  sancti  Aqui- 
lini  episcopi  lilbroicensisapud  Surium.  19  Octobris  : 
Cujusqucmanibusgnitiasacey^dntiUfterunrtis,  etc. 

(}uidam  olim  addidore  unctio:ioin  pollicis.  quain 
vidcre  est   apud  Guilielmum  Pariensom.    lihro   de 


lem.  etc.  Ilunclocumtmgit  Amalarius,  lib.  iide  Of-  j^  Sacramentis,  capile  dc  exlroma  unctione  :  Qucmad- 

ficiis  cccles.,  cap.  14  IIoc  sonant  rerba  consecratio       ' '"  ' '"  ''^ "^    *  -^*-f....* 

nis  ejus  :  Trtbuas  ei  cathedram  episcopalem  ad  regen- 
dam  Ecclesiam  tuam  etplebem  unicersam.  InCodice 
Ratoldi  hanc  consecrationem  altera  excipit  sub  hoc 
tilulo  :  Itemaliasnper  episcopo.  Consecratio  vero  ita 
se  habet  :  Pater  sancte,  omnipolens  Deus,  qui  per 
Dominum  nostrum  Jesum  Christum  ab  initio  cuncta 
creastij  et  postmodum  in  fine  temporum  secundum  pol- 
licitationem  quam  Abraham  partiarcha  noster  acce- 
perat  Ecclesiam  quoque  sanctorum  congregatione  fun^ 
dastiy  etc,  quie  abest  ab  aliis  Codicibus  nostris 
mss.  atquc  etiara  ab  editis,  et  Ordine  et  Pontificali 
Romano. 

Ineodem  RatoldiCodicesequiturunctio  manuumde 
oleoetchrismutein  hunc  vaoi\im:Tuncdebeteimanus 
ungere :  Unganturmanusistwet  sanctificentur,  et  in  te 
Deo  deorum  ordinentur.  Ungo  has  manus  oleosantifi- 
cato,  1 1  ehrismate  unctionispuri/icato,sicut  unxitMoyses 
rerdo  or/s sui manttssancti  Aaron  germani  $ui,  ei  sicut 


modum  in  con^icrnttonefyontifirutn  ficrfetttaetplcm- 
tudo  iegilur,sicuf  in  nnctionUrfS  catn'is  manuum.  et 
polhcis,  pinguedo  intemxunctinnis.  Qune  quidein 
unclio  fiobat  in  doxteno  inanus  pollico  ;  ut  constat 
ex  Pontificali  ms.  quod  sorvatur  iii  sacristiaecclesiip 
Rothoinagensis,  vidoiurque  csse  occlesiie  Khemon- 
sis  :  Et  confirmct  putlicem  dextcran  manusdicendo 
cum  chrismate  :  Deus,  et  Paler  DominifCic. 

Porro  in  Pontifii^aIi(|uod  Anglicaninn  esse  cre!i- 
tur  diiplex  o^t  unctio  capiiis,  prior  cum  oleo  et 
chrismaie.  so.\!'ida  posi  inanuuiii  unctionem  cum 
oleo  tantum  :  Htc  mitfafur  oleum  super  caput  ejuSf 
ungatur,  etc.  Kt  in  Codice  Raloldi,  ubi  scquitur  : 
Tuncdebet  ei  capul  ungere :  Ungatur  tt  consecretur 
caput  tuum  cselestt  Ilenedictiime  inordinepmttificali. 
innominePatris,  et  Fiiii,etSpirifussancti.P(ix  ttbi. 
I^-  Et  cum  Sfnritutuo,  Qus  non  sunt  in  Editis  et 
aliisCodicibus  nostrismss.AItera  haec  capitis  uoclio 
peculiarisestliis  Codicibus  ;  quam  excipit  heec.  Ora 


505 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


»06 


lio  •  Domine  Jesu  ChrUte^  tu  pr(relegisti  aim'olos  tnos, 
ut  thctrina  nobts  prcressent ;  ita  etiam  ctreaimtolorum 
fpM/'a/MW  doctruiam  docere,  Pt  bencdiceret  et  erudire 
ditfnerts,  ut  immaculatam  ntam  et  itla^sam  conserrent, 
quatenus  Spiritus  sanctus  septitormis  vemat  supcr  eos, 
et  suprr  nos  omnes,  et  virtusAitissimi  sine  peccatouna 
custodiat  nos,  et  omnis  Bencdirlio,  qux  in  Scripturis 
santtis  sci'ipta  est,  super nospariter veniat,  et  confirmet 
nos  Deus  Pater,  et  Filius  et  Spiritussanctus,  ut  habea- 
mus  vitam  aternum  in  sxcuta sfrcularum.  Quie  Oralio 
Dou  exstatin  l-Mitis,  ncque  io  aliis  (iodicibus  nostris 
mss..  ncqiie  in  Oniine  et  Pontincali  Romario,  neque 
in  Codice  Tiliano.  In  eodciii  CodiccHatoldiscquitur: 
Et  tunc  legatur  Evawjelium  secundum  Lucam.  In  iilo 
teiupore  facla  est  contentio  :  Et  tunc offvrnt panem  et 
riHUtn  ipse,  et  otnnes.  Offertorium  :  Inveni  David  ser- 
vuni  mcum.  Memor  sit  Dominus.  Offertorium  :  Gio- 
ria  et  honore.  Ll  liivcde  ordinationc  cpiscopi  juxla 
ritum  Latinorum,  qui  etiam  secundum  cos  ordinalur 
in  die  nominica,  ut  palam  cst  ex  conciiio  Tolctano 
IV.  can.  18  Aut  certe  a  tribus  in  sacerdotem  die  Uo- 
minica  eonsecrabitur. 

778.  5i  papa  ordinandus  est,  IliBC  dcsunt  in  Edilis, 
etin  aliis  Codicibus  nostris  mss.^  ncquo  liabentur 
in  PontiGcali  Koinano.  De  rilu  ordinandi  pap»;  liic 
subjiciain  quie  legi  in  vclustissimo  Ordine  Komano 
uis.  bibliothecai  Corbeicnsis. 

«  OrDIXATIO  HoMANI  PONTIFICIS. 

9  Psatlent  secundum  consuetudinem.  Procedit  ele- 
ttusde  sacrario  cum  cerostatis  septeiti^  et  vetiit  ad  con- 
jessiotiem.  Et  post  litaniatn  ascetulunt  ad  sedetn  sitnul 
episccpi,  presbyteri.  l"unc  episcopus  Aibanensis  dat 
Orationem  primatn  ;  dfinde  episcopus  Poftnensia  dut 
Oratioticm  secundam.  Postmodutn  adducuntur  Eoati- 
gtlia  et  afteriuntur  et  tenentur  superraputelerti  a  dia- 
conibus.  Tutic  eptscopus  Ostiensi:]  vonsecrat  einii  pon- 
tificein.  Pust  htjc  archidinconusmittitei  pallium  ;  de- 
tndeascendit  ad  sedem,  518  ^^  ^^''  pac^in  otnntbus 
uuerdotibus  ;  et  dicit:  Gioria  inexcelsisDeo.  »  Ilacte- 
DusCodcxms.  (^orbeiensis. 

Mem  hadetur  in  Ordinc   Roinano  edito,  in  quo 

DOtanturOrationeSyUtinordinationeepiscopi.Ubino- 

ta,  primo,  confcssioncm  csse  tabernaculum  quoddam 

Tario  opere  exornatum,   in  qiio  corpora  sanctonim 

ipostolorum  quicscuut,    de  quo  vocabulo  vidc  Onu- 

fnum  Panvinum,  Juiium  (^^cssarem    Hulengcrum,  in 

opus<:ulis,  et  observationes  noslras  ad  Concordiam 

regularuiii   Secundo,nota  librum  Hlvangeliorum  uon 

teneri  ab  episcopo,  ut  fit  in  ordinationealiorum  epi- 

scoporum,  sed  adiaconis,  quemadmodum  in  Consti- 

tutionibusapostolorum,  in  ordinatione  aliorum  cpi- 

seoporum.  ()bserva  tcrtio  papam  consccrari  ab  cpi- 

Kopo  Ostiensi,  ex  antiquo  more  quo  soletcpiscopus 

Ostiensis  Konianum  pontidcem  ordinare,  ut  testatur 

sauctus  Augustinus  in  collatione  lcrtii  diei  cum  l)o- 

natistis  cap.  10  :  Et  qnod  non  expectaverit  Cxcilia' 

nus  ut  princvps  aprincip'  ordinaretur^  cum  alind  ha- 

heaiErclesiseca^holicse  vonsuptudo,  ut  non  Nutnidicr, 

fed  propinquiores   cpisropi  episcopum  Ecrhsicp  Car- 

thnginis  ordnient  ;  sicut  ner  liotnatue  Eccte^^uv  ordmat 

aliquisepiscopus  iiutropotitanus,  seddeproximo  Ostien- 

sit  episcopus. 

ii9.  Et  primatem  omnium,  etc.  Nola  prseclarum 
Itomani  ponliUcis  elogium,  cui  primatus  Dcclesi» 
universie  debetur.  Unde  prieclare  (iassiodorus,  lib. 
XI  Vai*ianiin,  epist.  2  :  los  ennn  speculatores  Cbri. 
sliano  poputo  pra*sidetis,  vos  Patris  noinine  universa 
dilujttts.Securitasergoplebis  ad  vestram  respicit  fa^ 
mam,  cui  divinitus  est  eommissa  custodia.  Quapropter 
POM  decet  custodire  atiqua,  sei  vos  omnia.  Kt  intra  : 
S^des  itla  toto  urbe  mirabilis  /n'oprios  tegat  affectione 
cyltoreSf  qiue  ticet  generalis  mundo  sit  prwstita,  vobis 
et'am  cofinitscitur  et  locaUter  attributa,  Omitlo  cwtera 
Ptttrum  et  conciliorum  elogia. 

780.  £t  saerificium  celebrandim.  llaiQ  Codice  Ra- 
ioldif  qaod  etiam  sapra  in  eadem  Oralloae  Dota- 


A  tum  est.  In  Missali  Romano  legitur  :  et  ad  sacrifi' 
ciutn^  etc. 

781.  Hanc  igitur  oblntionetn,  etc.  Kndem  habentur 
in  Codice  Haloldi  ct  in  Ordine  Romano.  In  Codice 
Ratoldi  sequitiir  :  Iknedictio  episcopalis  in  die  :  Deus 
qui  populis  indulgendo  ronsoleris  (cotisutis,  et  atnore 
daminaris,  da  sptrituin  sapientice  (juibus  tradidisti  r«- 
gimen  disciplinx.  Ainen,  elc,  ut  in  Ordine  Romano  ; 
m  quo  tamen  htec  Benedictio  in  quibiisdam  variat. 
In  codem  codice  Ratoldi  sequitur  :  Et  tunc  cotninu' 
nicant  omttes  episcopi  ad  tnanus  archiejiscopi,  At  in 
Ordine  Romano  hn^c  notanda  vcniunt  :  Cutn  autetn 
venerit  a1  communicandum,  Dotninus  jHmtifex  itorrigit 
ei  formatain,  attfue  sacratain  obtntionein  integram.  <Sm- 
scipiensque  eam  episcopus,  ipse  ex  ea  communicat  super 
altiire  ;  quodvero  residuum  fuerit,  sibi  rescrvet  denuo 
ad  cointnunicandinn  unoquoque  die  usque  quadraginta 
dies  erpletos.  Et  postnujdnm  jussiis  a  JJomino  pontifice 
coinmunic^t  fiopulum  cutn  ctrteris  episcopis.   Ubi   /ar- 

0  wata  est  diploma  seu  litleru;  archcpiscopi,  quibus 
ille  testatiir  ill.  episcopum  a  se  ordinatum  csseill. 
KcclesiaB,  quoruin  exemplar  ibidem  subjicilur  ;  Di- 
lectissimis  fratribus  et  filiis,  presbyteris,  diaconibus, 
honoratis,  clericis,  et  pos^essorihus,  vel  cuncttc  plebi 
ill.  EcrlesiXj  N.  Nos,  auxilianle  Dotnino,  archiepi- 
scnpus  sanctof  sedis  cntholica^  ill.  electionem  vestrntn 
Deo  arceptissimam  comprobant<*s^  virinn  venerabitum 
N.  in  prttno  ordine  vobis  consecravimus  sacerdotem, 
ete.  Meminit  sanctus  Pacianus  ;  epist.  i,  ad  Sjin- 
pronianum  (etappellat  epistolnm  agens  de  Notavia- 
no)  :  Cognosco  radicein  fegis  antiqux  fontem  populi 
antiqui  reliquisse  Cornclio  invidentem.  Novati  insanix 
comtnodalam,  sine  consecratione  tegititna  vpiscopum 
fartutn,  ideoque  nec  favtuin  per  epistolatn  eorum 
qui  se  confessoresesse  simularent.  Quid  sit  formatay 
disces  cx  Marculpho,  sub  Pinem  formularum,  quod- 
quc  ^ldl^^i^c*^^  Ordinc  Komano  producta  proprie 
formata  non  sit.   In  qua  tamen  notandum  quod  in 

Q  prinio  ordinc  sacerdos  est  episcopiis,  ut  secundi  or- 
dinis  sacerdos  cst  prcsbyter,  ut  clarum  esl  exepist. 
!25  Sidonii,  libro  iv,  ubi  agens  de  electione  Joannis 
inepiscopum  Cabilloiiensem  scribit  :  Post,  taborum 
tem})oruinque  processu archidiaconus,  in  quo  seugradu 
scH  ministerio  multtnn  retentns  propter  industriam,diu 
dignitate  noti  potuit  augeri.ne  potestate  posset  absohi. 
Attamen  hunr  jainsevundi  oi*dinis  sarerdotem,  ctc, 
collvgam  sibi  ronsevravere.  Neque  ex  liis  verbis  effici, 
ut  quidam  volunt,  potest,  arcbidiaconum  esse  ordi- 
nis  sccundi  sacerdoteni,  ratione  istorum  verborum. 
Attamen  huncjam  secundis  ardinis  sacerdotem,  etc, 
Nam  si  ita  esset,  videntnr  esse  superilua  cum  Sido- 
nius  supra  satis  declaraverit  ipsiusJoannis  gradum, 
et  illud  attamen  satis  iiianifestet  sacerdotem  secundi 
ordinis  ab  archidiacono  esse  distinguendum.  Nam 
Sidonius  dcclarans  Joannis  merita,  dicit  primoeum 
fuisse  lectorem,  et  ininistrum  altaris  pene  ab  infan- 
tia,  postea  archidiacunum,  et  in  eo  munerc  diu  pcr- 

l^  stitisse,  quod  esset  vnldc  idoneus.  Attatem  cum  jam 
secundi  ordinis  sacerdos  esset,  id  est  presbyter, 
fuisse  ordinatum  episcopum  ;  alioqui  sensus  verbo- 
rum  istorum  minus  idoneus  essct.  Joannes  diu  re- 
tentus  est  inministerioarchidiaconatus,  attamcn  hic 
jamarchidiaconus  crcatus  est  cpiscopus.  Nostram 
interpretationemsatisdeclarat  hicOptatilocus,I.  n: 
Quid  (commemorem)  diacones  in  tertio^  ^uid  presby- 
teros  insecundosacerdotio  constitutos.  Ubi  videspres- 
byterum  esse  insacerdotiosccundo  constitutum,non 
vero  archidiaconum,  qui  tantum  cst  in  tertiosacer- 
doiio  constilutus,  quia  diaconus  est 

Tandem  notandum  estillud,  quod  dicitur  cpisco- 
puin  ordinatum  suscipcre  demnnu  pontificisjsacram 
oblalion- m,  de(|uasit  communicaturus  in  prupscn- 
tiarum,  et  quadraginta  dies  continuos  de  residuo 
ejusdem  Ilo^^liiP.  Idem  de  sacerdotibus  seu  presby- 
teris  scribit  Fulbcrtusepiscopus  Carnotensis,  epislola 
ad  Finardum  Antehos  paucus  diesy  ut  meministe  lieet, 
mihivespertinishorissupervenistitetrepentinatnquiii' 


807 


IN  S.  GREGORll  LIBRUH  SACRAMENTORUM  NOT/E. 


508 


tionemcparmovhtifieHoatinqunm  pnuloantcpromo-  A 
tusnd  snf^erdoliuin  de  m>niu  f^fnaroni  mHrefiistiquaB 
ratiosit,  indeliret .  usfjufnidqundrnifffsirnuiu  difm.usu 
quotidinno  mnsumere.  fcll  intra;  Niistrieffisrnf)!  pro- 
vincuUes  in  hujusnwdi  ritumomnes  consenfiunt.Pnr- 
ronnstro  lemfiore  quidnm  intercaeteros  ndsnrerdota- 
lemfjradumadmissus,  Hostiam  qw^quCy  sicutet  alii 
deepiscofuinanu  susccfdt,  quam  in  perynmeno  in  hos 
ususparnto  iniiolutamqHotidinna  celehrntione  soive- 
bat.et  f)ortiunculnm  parvamjuxtninstantium  dif*rum 
nninerumcomputatam  sumebnt.Acridit  vero  utqua- 
dani  die,  exidetis  m\/sierii^,dum  vestimeiita  ciim  sindo- 
nenltnris  inrautius  colLiijeret  .immemnr  HostixsncrDe^ 
dilKjent inmwqunquam  adhibens.  thesaurum  cieles- 
ieminfelixamitteret .  Veniens  ad  diversm  ium ,  quieque 
necessarin  curat^transigiturdics  in  crastinum  refieli' 
ta  celebrntione.  Frater  ilieAnstante  hora  communican' 
diyturbatusnimium  et consternfitus,  sursum deorsum 
cursitnns,  necetinm signumnliquinlinvetiire  ffo*uil. 
El  infrarilus  liujus  nMi«l«»ns  ralionern  soribil  :  lYam  et  g 
episrofnis  qui  rices  f  'hnstilenet,  sarerdotales  viros  in 
ptehemsuhjecinm  missnrwi,  sncricorffforis  RiicharU' 
tiamf)erquiidra(jennsdi^^ssnmrndnmdistrihiiit:ut,dum 
{verbigrntin)  qnotidi'',  cadestis  pams  alunnnia  reliciuH- 
turJerKpus  illud in  mentem  habeant  quo,  per  quadra- 
ginfn  dies,  Dominus discipulis npparens  et  convescens, 
desideratx  visionis satietate refecit .  In  eodem  Codice 
Ratoldi  sGquiivir:  Ettunccommunicnnt omnesepiacopi 
ad manusarchiepiscopi.  Communio  :  L»elitical)iiiiur 
in  salutari  tuo,  et  in  noininc  Doinini  Dei  noslri  ma- 
gnificabituur.  Communio  :  Beatus  servus.  Ubi  nola 
duas  Communiones. 

782.  Hnc  cninmnni  »,Domme,etc.  In  eodem  Codice 
Ratoldi  :Pienunuqua.*sumusJ)nmine,in  nnbis  reine- 
dium  tu,x  miserationis  operare,elc.,ulinOrdine  Ro- 
mano.  ineodem  Raloldi  seriuiliir  : 

520  Tuncmittendusest  in  cathedra,et  hxc  dicenda 

Oratio. 

n 

Omnipotcns  Pater  sancte.  Deus  a^terne,  lu  omnem  ^ 
ordincni  digiiatus  es  in  ctclrtibus  sedibus  ordinare.ut 
aitPsalmilas.m  Dnmine. xlernum  permanel  Verbum 
tuum  m  f*celo,  angelos  etarchangelos  suo  tibi  ordine 
mancipari;  in  veleris  tesLamenli  privilegio  Mo.vscn  et 
Aaron,  et  Samuei  inler  eos  in  sacerdotibus  suis,({ui 
invocanl  noinen  ejus,  palriarchas,  prophelas  perun- 
gui  ordinasti  ;  in  novo  per  Filium  tuum  Jesuni  Chri- 
tum  apostolos  sanctos  suis  ordinibus  elegisti,  pri- 
nium  Petrum  aposlolorum  in  catiiedra  hoiior  s,  ot 
Mathiam  ejusdem  consortis  in  aposLoIatiim,alque  in 
calhedra  lionoris  enumerasli,  et  in  numoro  sancLo- 
rum  omnium  apostolorum  evocasti,  utSpiritus  san- 
ctus  ait  per  prophetam,  in rnthedrn  seninruin  taadent 
Dominutn,  divinn  nulu  jPtjue  dealiis  h.ec  illis  con- 
tigcrunt.  Kl  lu,  Domine.  pro  tua  immensa  misori- 
cordia  in  nostris  Lemporibus  da  similem  graLiam 
fralri  nostro  ill.,  ad  instar  sanctorum  apostolorum 
tuorum  sedentium  in  cathedra  honoris  el  dignitaiis,  ^. 
ut  in  conspectu  Majeslatis  tua»  diiruus  honorc  ap|)a-  ^ 
reat  I^er  enmdem.  Ex  his  notandum  est  olim  inusu 
fuisse  ut  episcopus  consccratinne  perfecta  in  si'de 
seu  throno  e|)iscopali  solemniter  collocarolur,  ut  vi- 
dere  est  apud  ForLunalum,  iib.  i  de  Vila  sancti 
Martini  : 

Elegitur.  Irahitur,  sacratur,  in  aroo  locatur. 

Ubiin  arcc,  id  est  throno  et  supra  in  consecra- 
lione  Homani  pontilicis  :  Tunc  episcopus  Ostiensui 
conserrat  eum  pontificpin.  arrhifliaconus  mitiii  ei 
vallium;  deindeascendit  adsedem.  \n  Conslitutioni- 
ous  apostolicis,  lih.  v[n,  c.  o.ordinatusepiscopus in  sua 
sede  collocatur  In  eodem  Codice  Katoldi  seifuitur  : 
Orationes  qnsedireudxsunt  n  domnopafmsufif^r  ar- 
chiepiscnpum  nnte  fmllium.Dms  omnipolensPater, 

Suinon  proprii.^  suffragantibus  merilis,    etc,  ut  in 
rdine  Homano.  I/em  altia:  Dcus,  innoncentife  resti- 
tutor  et  amator,dirige  hunc  famiihim  tuum  ili.  Spi- 
r/tug  tui  fervore,  etc.,  utineoctem  Ordine.Hic  delur 


pnllium.  Consecrntio  post  pallium  Dojmine  sancte, 
Pator  (iiunipotons,  Hex  regum.  v{  Dominusdominan- 
tium.  cleiiienliam  tuamliuiniiilerexoramus,  etc,  ut 
in  (Jrdme  liomfino.  lljt^o,  Ratoldi  codei. 

Fallium  iLa  doscribit  Innocenliiis  III,  hb.  i  Myste* 
riorum  Miss»,  cap.t)3  :PniUum  fit  de  candidn  lana^ 
contexlum  Iwliens desnper circuliim  humerosconstrin' 
gentem,  et  duns  Uiieas cive fnscias ex  eodem  pannoab 
utraqueparLe  depeud  entes ;  quaiuor  nut  em  cruces  mr' 
purens  ante  et  retro,ade.vtris  et  a  sinistris;  sada  si- 
nistrispallium  est  dufdej:,  simplex  adextris;  cui  in 
tres  partes  conciso  tres  acus  infiguntur  (spinas  vo- 
cant  nlii)qmbusconsuifur.\(\i'iv(ih  dioitur  wao^s^ootov ; 
sed  uon  plane  eadoin  est  illius  forma  etpallii ;  neque 
olim  in  paliio  cruces  inerant,  ut  videre  est  in  anti- 
quissimis  imaginibus  sancLi  Oregorii,  el  sancti  Re- 
migii  quas  in  lioc  libro  excudendas  curavi.  Plura  de 
pallio  vide  qu»  soripserunt  doclissimi  viri  Andreas 
duSaussev,  in  libro  de  Scriptoribusmysticis.  ritu  4, 
libollo  de  l^allio  sacro,  ol  Francissus  Florens  Anteces- 
sor  Aurolianonsis,  ad  titulumS,  de  usu  et  auclorilate 
pallii. 

783.  Innalali  pafice.Dn}  quoinsummun  totiusor- 
bispontiQcaLum  promoLus  est  Solcbant  eniiii  quon- 
dam  suiumi  pontifices  el  episcopi  anniversHriumor- 
dinationis  sua*.  rliem  solemniter  colebrare  ;quadere 
consule  iiaronium  in  AnnotaLionibus  ad  Martjrolo- 
gium  iiomanum,  18  Januurii. 

784.  /n  dies  ordinntionis  supe,  Subaudi,  anniversa- 
fia  ;  quo<l  satis  indicant  hsec  verba  Oralionis  super 
oblata  ;  Annun  festn  rHf)etentes  Sficerflutali.^i  exordii, 
lln^c  autoin  ordinatio  de  episcopi,  non  de  papse  ini- 
tiatione  intel  igonda  est,  ut  ex  hac  Missa  palani  ost. 
Et  hicc  dcTcollatione  ordinnm  Juxta  iiormam  Kccle* 
sise  Latintf*  ;  cui  subjungtTO  non  pigebit  ritum  Kc- 
clesi:«  Grnp.ca*  seuOrientalisin  ordinihus  conferendis, 
exGnecorum  521  Kuchologio.  acprimum  occurrit 
ordo  qui  servatur  in  constilutione  lectoris  el  psal- 
mista^  quandoquidem  minores  alios  conferre  non 
solent. 

Ordinandus  igitur  sistiLur  ante  poiilificcm,  si  s»- 
cularis  esl.  cuin  vostimonlo  si  voro  monachus,  cum 
pallio  inonachico.  et  tcr  a  pontifice  caput  ojus  si- 
gnocrucMs  signaLur.  ot  tondotur  ab  illo  m  modum 
crucis,diceuto  in  nomino  Patris,  et  Filii,  eL  Spirilus 
sancli,  assistonlibus  ad  singulas  invocationes  accla- 
mantibus  Amen.  Deindo  a  quodaui  perfecte  in  clerici 
norinam  tondctiir,  et  sic  rursu>  pontifici  sistitur,  et 
acceploph;pnolio,cuininduil  ;  et  Lorejuscaput  cruce 
signans.  imponit  oi  inanuni,  et  sic  orat  :  Doinine 
/)rus  omnipntens^eligrhnncsrrvum  tuum,et  sa^icti- 
ficaeum,  etc.  Kt  post  exclaraationem,i4/«e7i  videli- 
cet,  liat  lectori  librum  apostolicuin,  cl  parumper 
iegeus  accipit  a  pontifice  pacein.  Si  vero  cantor  ost 
qui  ordinatur,  recitat  aliquid  ex  rsalterio.  Si  vero 
pluressiinL  qui  ordinantur  lectores,  simul  ordinan- 
lur,  et  invf)catio  pIuraliLor  rocilatur.  Et  hiecde  lccto- 
ris  eL  psalmislo  ordinalionc. 

Sequitur  ordo  in  creatione  subdiaconi  scrvandus. 
))ontifice  ad  portam  speciosnm  sodente.  antequam 
iiturgiam  incipiat.  adduciLur  ad  pontificem  is  qui 
subdiaconus  ordinandusest,  si  est  s.ecularis,  cum 
phionolio.  id  est  penuia,  si  voro  monachus,  cuin 
palli'1  monachico.  Jubel  vero  Ponlifex  eum  exuerc 
penulam,  et  sticarium,  idest  stricLam  tunicamin- 
duero  et  cingore  ;  atferri  voro  aquamanile  et  manti- 
lo.  Doinde  tor  caput  ejus  cruce  signans,  manumque 
suam  imponens,  dicentediacono.  Deum  oremu*.  di- 
cit  pontifex  hanc  Oralionein  :  Domine  Deus  noslej\ 
perununi  et  rumdem  Spiritum  diridentt  unicuiqne  co- 
rum  quos  eUgisti  tirntias,  elc.  Kl  postrespnnsionem 
Amen  accipienspontifexmantile,  imponit  hiimerosi- 
nistroilliusquiordinalur.  Simililer  dateiet  aquama- 
nileiillcveroaccipiensJJliusinanuin  osculalur  «inittit 
aquam  in  manus  ejus,  etlavatur.  dicens,  O7otm9roc. 
rpli.  Et  sic  accepta  Denedictiooe  stat   ante  sacrai 


609 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


510 


fore<:,  etc.  Si  yero  plures  sunt  ordiuandi^oralioplu- 
raliler  efTerlur. 

Sequitur  ordo  in  diaconi  rrcalioDc.  Poslquam 
dixit  pontifex  haoc  exclainationcni :  El  eruiH  miseri- 
cordix  miiyni  HeiSalvatoris  nosin  Jesu  Chrtiticiim 
omntbus  vobis.  Egressi  duo  diaconi  sanduariuni,  ac- 
cipiunt  ordinandum  diaconum  stantem  iu  solea,  et 
inlroduount  eum  in  SiiDctiiariiim.  tcr  sanrtum  iiien- 
sam  circumeuntes.  illud  canentes  :  Sanriiwarfyres 
quib:ne  certastis.  Deinde  accedens  ad  pontificem, 
ter cruce  signatur  in  capite,  eumque  discingi  ju- 
bet,  et  toili  mantile.  Deinde  is  qui  ordinatiir  in  sa- 
cra  mensa  frontemsustentat,  etgenudextrumfloctit, 
et  cum  archidiaconusexclamayit/t//eN/^/7/<//.Y,ponti- 
fex  impositam  habens  manum  capiti  illius  qui  ordi- 
natur,  cxclamat  :  Divina  gratia  sefnperinfinnaru- 
rans,  imperlectapei^ficiens,  promovet  indiaconum 
hunc piissimumsubdiaronum.  Orrmusiqitui  prooo^ 
ul  veuial  supereuw  yralia  sanrtissiwiS/tirittfs.\*A  sta- 
tim  ter  caniiur  Kyrte  eleison,  tumabeisqui  sunt  in- 
tra  snnotuarium.tumab  cisquiforis  sunt,etpoDtitex 
signat  ler  caput  illius  signo  crucis,  et  iliacoDo  di- 
cente  IJominum  oremus,  pontifex  habens  umuum  im- 
positam  sic  precatur,  Domine  Deusnoster,  m  prsps- 
cientiaiuasancti  tuiSpiritus  auxiliuin  mittens,  etc. 
Dicto  AmeUy  archidiaconiis  tenui  voce,  ila  utaudire 
et  respondere  possint  pra^sentes  diaconi.  rcoilat  iiwc 
diaconica  :  In  pace  D**um  oremus  pro  suverna  pa- 

ce pro  servo  Dd  Uto,  qui  nunc  diaconus  pro- 

movetur,  el  pro  salute  illius  Deum  prerewur,  etc. 
PontirexhabeDsmanumiinpositamprecatursic:Deu5 
Salvalor  uoster,  qni  incorrupta  tua  voce  npnstolis  le 
gem  diaconatus 8  mxisti,  etc  Etdicto  Amen^  impo- 
nit  ordinato  orarium  circa  hiimerum  sinislrum  dicf*ns 
Diqnus :  et  juxta  consuetudinem  canitur  ter  Dignns 
ab  iis  qui  sunt  in  Sanctuario.  et  ter  a  cantorilius. 
IV^iDde  dat  ei  episcopus  flabcniiin.  dicens  similiter 
Diifuus.  Eteum  salutant  omnes  diaroni  ;  ille  vcro, 
tcceplo  flabello,  slat  a  lalere  dextro  sacra?  men- 
sff%  elc.  Kt  tempore  communionis.  is  qui  ordina- 
tus  estprior  communicat,  ct  di<'it  diaconica,  etc. 

Sequitur  ordo  in  presbjtcri  ordinatione.  Kxpleto 
hymno  cherubico,  522  ordinandusprcsbvter  in  so- 
lea  stat.  et  duo  exeuntcs  diuconi  accipiiint  ilUim  ex 
Qtro4|ue  latere,et  deducunt  eum  usque  ad  sacras por- 
tas;ibi  vero  dimittunt  illum  diaconi,  el  accipiuut 
duo  presbvteri  primus  el  secundus,  et  cirmmeunt 
sacram  mensam,  et  canunt  illud  iSancfi  mnrtyres, 
jui  fortiter decertaterunt.  Ubi  g.vros  compleverunt, 
inclmant  secoram  pontificestanteantesacram  men- 
stm  in  suothrono.  etisquiordinatur  osnilaturgcnu 
pnntincis  supra  humerale.  Deinde  pontiflce  sur^^en- 
te,  ei.  Mstitur  is  qui  ordinatur,  et  ter  signatur  \\h  eo 
in  capite,  et  fronlemadmovens  sacne  mensje  flectit 
Qtrumqucgenu.  Etdiaconoexclamanle.4^/e';u/^/r;/fi5, 
statim  exclamat  sacerdos  haben^  elium  dexterum 
manum  iliiuscapiti  impositam :  Divinayrntin  sempei' 
inlirmasanans,  et  imperfecta  perficiens,  prtnnoret 
iUum  piissimum  diacoiium  in  presbyterum.  Oremus 
igitur  proeo^  ut  veniat  inenm  grutiasanrtissimiSpi' 
ritus;eid[cMnU  K^rieeleisnn  tertii  qui^iint  intrasanc- 
tuarium.  similiteret  cantore^.  Rursusigilur  ter  eum 
si^nans,  et  manum  impositam  habens,  dicente<iiaco- 
Do :  Dominum  ore//i/4S,dicit  pontifex  hanc  Orntionem 
mjslice  :  0  Deus,  quiessine  prinri/n'o  et  fine.  elc. 
Dicto  Amen,  protopapatenui  voce,  itaul  audire  pos- 
sintet  respondere  pnesentes,  dicit  luTcdiaconica:/n 

pace  Dominum oremus pro  superna  pace pro  ser- 

vo  Dei  y.tqui  nunc  presbyler  ardinatur,  ef  sainte 
itliusDeumoremuSfelcVonWtcwevo  habeus  manum 
impositam  sic  orat :  0  Deusmagnx  potentixet  inves- 
iigabilis sapientix,  e\e.  Dicto  Afnen,  erig-t  illum.  el 
post^riorem  orarii  illius  partem  transferl  ad  anterio- 
rem  ex  parle  dextra,  dicens  Dignus:  deinde  induens 
eura  ph«enoIium  exclamat  rursus  Dignus.  Et  idem 
canuniiiqui  sunl  infra  sanctuarium,  et  psaltR^,  et 
tic  pontificem  etpresbjteros  salutat ;  et  abiens  stat 


A  inter  prcsbytoros  legens  contacium.  Et  diaconus 
stat  in  coiisueto  loco  dicens  :  Impleawns  Domino 
prerntioncin  nostraw.  Sacris  vero  perfeclis,  cum 
dicturus  est  pontifex  ut  flHnt  sumentibus,  ncre- 
denti  ordinato  pontifex  ei  sacrum  panem  porrigit, 
sicdicens :  Arrifie  hordepositnm.elserva  illud  nsque 
adprxsrntiam  DnmininostH  Jesn  f.'hrislit  quandoabs 
te  debet  Htndrepetere.  Accipiens  vero  osculatur  ma- 
num  pontiflcis  f^t  ad  locum  pnstitium  transit  :  et 
positis  supers  acram  mensam  manibus,  apudse  dicit 
DnminCt  miserere,  et  wiserere  mei  Deus,  Cum  vero 
pontifexdicturuscstSanr//2  sanrtis, ordiiiatus  rcddit 
sacruni  panem,  et  primus  inter  cseteros  presbvlnos 
de  mnnu  pontiflciscommunicnt,  etrecitatOrationem 
quic  post  ambonein  dici  solet. 

Tandem  scquitur  ordo  servandus  in  creatione 
episcopi.  Finito  trisagio.  ascendit  pontifex  ad  crepi- 
dinem  *\an*  cst  ante  sacrnm  mensam,  et  is  qui  ordi- 
nandus  est  cornm  eo  si.slitur  a  tribus  episcopis   ex 

D  parle  dcxtra.  Chartophvlax  uutem  ex  parte  siuistra 
dat  ei  chartam,  in  qua  h(j;c  scriptnsunt  (si  pntriar- 
cha ordinnlorest:6'////*/7/.7Zo el apurobatione  sacratis^ 
sitnorum  metropoLiiaruni  et  arrhiepfsrnporum,  et 
ephroporu?n  :  si  vero  mctropolila,  hii^c  Suffragioet  ap^ 
probationc  a  Deo  ditectoruw  episcoporum  et  piissimO' 
rum presbytorennn,  divina yratm,quxseniper  infirma 
satiat,  et  imperfartn  perficit ,  promovet  N.  a  Deo  di* 
lectissim um  pn^sbyterum ,  episropum  a  Deo  .salvatx 
urbis  N.  Precemur  igitur  pro  tllo,ut  veniat  in  illum 
gratia  sanrtissiwi  Spiritus.  Et  ii  qui  sunt  intra  san- 
ctuarium  clcxtra  ter  canuni  Kyneeteisnn.Dbi^  igi- 
tur  ejusmodi  chartn  arcliiepiscopo,  et  chartophylace 
vel  arcliidiaco  dicente  Attenttamus,  episcopus  lcgit 
litteras  audicntibiiscircumustnntibus,  atqueomnibus 
clamantil)us  Kyrieeleison.  ut  declarntumest.  Aperit 
EvangeliuMi  episcopus,  cl  imponit  capiti  et  cervini  il- 
lius  quiordinatur,  aliis  cpiscopis  simul  tangentil)us. 
Delnde  faciens  trcs  crucessuper  capiil  iilius,  et  ha- 

p  bcnsmanuinipsiimi)ositamsicorat:J/r/j//s/erC'Ar/A7e, 
Deus  noster.qui  nohis  per  ylnriosissimum  apos*olum 
tuum  Paulum graduuw  et  ordinum  s»  ritm  prwscri- 
psistif  etc,  Et  dicto  Awrn,  dicit  uniis  episroporum 
ordinantiuin  tenui  voce.  ita  ut  audintur  et  respon- 
deatur  a  congregatis  episcopis,  ha^c  dinconica  :  In 
pace  Dnminumdeorereww\nro  suprrnipace  523 

etsalute pro  servo  Dei  S -  .  qu\  nu7ic   prowo- 

veturepiscopusyt  prosatuteejns  Dominum  deprecewur, 
uthomiNHw  awatorDeus  iwmarutatnm  eietirrepre- 
hensibilem  preesulatuw  Inrgitur,  Dowinuw  deprece- 
ww\eic.  i^*ontifex  Iiabenp  sic  vertici  illius  qui  ordi- 
nnturmanuin  imp««sitam  sic  precnlur  :  Dnwine  Deus 
noster.qni.eo  qnod  huwann  nafura  dirinifatisessen- 
tiam  sn/ferrcnrqueatjua  pronidentin  simHiyiobiscum 
conditioni  nbnoxios  mayistrns  ronsfituisti,  elc.Diclo 
Aiiien,  tollil  Evnngeliuiiiet  poniLsupersacram  men- 
sain,  et  sic  imponil  ordinnto    humerale  dicens  Di- 

^  gr/j//s  ;simirilerctclcnisdicit.  Deindeluncordinatum 

"  salutat  ordinntor.  El,  factn  solita  acclamatione 
fausta,  ascendunl  simul  iii  suos  Ihronos;  primusque 
se»h'ns  is  qiii  ordinatus  est.dat  pacem  in  apostolum, 
idest  recilnta  leclionc  apostoli.dicil  !^nx  tibi :  pri- 
musqiie  inter  alios  flt  parliceps  corporis  et  sangui- 
nis  Domini.  et  ordinniiti  nliisqiie  pdrri^it.  Et  hiPC 
de  ordinationibiis  juxla  ritum  Orientia.is  Ecclesije, 
circa  quas  qutedain  ob<«crvnre  opern!  pretium  est. 
In  primis  igitur  hic  notandum  est  quid  sit  phiTuo- 
lium.  ♦«tvo/i;;,  seu  ys/ov/;;,  est  gcnus  pallii,  penula 


cellnm.  et  super  ipsnin  suum  pluenolium.  Auclor 
veteris  Et.ymoIogici  :  ♦«tvoAK;;  j^itw^  ot  oi  7:a/.«iot 
i^iirpi^fx'  TzoLoy.  t6  9»«iv«70«toAov.nl  est.  tunica.  Prisci 
verodixerc  ephesiridem,  ab  eoquod  tota  appareat. 
Recle  quidem,  qiiia  vestis  est  exterior,  sicut  ephe- 
stris.  Et  paulo  post,  yiXov^;,  xixmiw^  id  est,  tuni- 


Mi 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


81S 


cella.   Porro   patriachnj   pbaenolium   album    erat,  \ 
et    multis  sparsum   crucibus,   quod  proinde  dice- 
batiir  7ro).uTT«votov.  a  crurium  multitudme.  Consule 
Glossarium  Gni^cobarbarum  doctissimi  yiri  Joannis 
Meursii. 

2.  Nota  lectorcm  ordinari  per  manus  impositio- 
nem,  juxta  Constitutiones  apostolicas,  lib.  vni,  cap. 
22,  et  septimam  synodum,  cap.  14,  ubi  improbat 
synodus  pueros  tonsuratos  in  ecclesia  le^entes, 
p/jTTGj  uxf  'tTrtffxoTTOu  yjiOoBi^iw  XaSovra?,  id  est, 
qui  nonclum  manus  imposilionem  ab  episcopo  ac- 
ceperunt. 

3.  Notii  hypodiaconum  ctiam  ordinari  per  manus 
im[iositionem  ;  quod  videreestetiam  in  Constitutio- 
nibus  apostoHcis,  lib.  viii,  cap.  2i. 

4.iNolandumestsubdiaconum,  accepta  Benedictio- 
ne,  statim  anic  sacras  fores  stare,  quoniam  earum 
custodia  qute  olim  diaconis  apud  Graecos  committe- 
batur,  utnolum  cst  ex  sancto  Dionysio,  cap.  5eccl.  0 
Uierarchiae,  modo  creditur  subdiaconis,  quod  ctiam 
eetate  sancti  Maximi  usitatum  erat,  ut  ex  illius  ad 
sanctum  Dioiijsium  scholiis  manifestum  est  :  ZTjuct- 
(ti(ja.i^  oTt  0'  Acaxovot  tots  Ta;  dupa;  etyov,  vjv  ok  ot 
uTTor^taxovot.  Id  est :  Nota  tum  diaconos  lores  custo- 
dissc,  nunc  vero  id  subdiaconos  pra;stare.  Sacrfe  fo- 
reshicsunt  fores  cancellorum  sacrurii,  ut  colligere 
est  exordinatione  presbyteri. 

5.  Nota  diaconum  in  suaordinationegcnudoxtrum 
flectere,  juxta  sanctum  Dionysium,  cap.  5  eccl. 
Hierarchi<e,  sed  utrum  flecti  debo.-.t,  ibi  non  expri- 
mitur. 

6.  Notandum  diaconica  esse  quosdam  vcrsus, 
quos  preces  vocamus,  quse  a  diaconis  dccanlantur  ; 
qui  et  ctpY;v£xa,  id  cst,  paciflca  dicuntur.  Liturgia 
pra^sauctificatorum  :  Poslqunrti  dictum  est  illud^  ut 
et  ipsif  /cyovTat  xar  TauTa  Ta  (^taxovcxa,  ^yo^jv  ciOYjvixa, 

id  es\,dirunturef  hxc  diacnnira,  idesi, paci/ica.Pei' 
ciflca  autem  adiaconis  dici  solita  ualam  est  ex  sancti  q 
Joann.  Chrysostomi  liturgia.  Inira  in  ordinatione 
episcopi  dicuntur  diaconica  ab  episcopis,  quia  illa 
spectant  ad  ordinationem  episcopi. 

7.  Observandum  est  hanc  vocem,  dignu^,  eiieim 
proclamari  in  imperatoris  coronatione  apud  Codi- 
num,  in  lib.  dc  orflc.  Aulae. 

8.  Flabellumdiacono  porrigitur,quia  apudGraecos 
dum  sacra  mysteria  celebrantur,  diaconi  super  eis 
movent  flabclla  ex  plumisconcinnata,  in  symbolum 
sex  alnrum  sanctorum  seraphim.  Jobius,  lib  v,  cap. 
25;  524  ^dfi^^  insitpev  cum  corpus domitiirum  in 
sacra  fuetisn  prnpositwn  est,ideo  quiab  ntroque  litere 
sarris  operantihus  astatit,  pini^oii;  itTtow  TrcTrotutxsvas 
Tot;  Trpox3t|uisvot;  ^oixtoc^  sTrtxtvciv,  etc,  id  esl  super 
propnsi/a  iremenda  mystetia  movereflngella  expen- 
nis  itt  symbolum  sexalatorum.ne  sinatii  initintos  re- 
busvisisimtnornri, hi  Bibhothe^a PAo^»,7i.222).San- 
ctus  Germanus  Constantinop.,  in  Thooria  mystica  : 
PtTTi^c;  ct^  rjffov  ctort  twv  yjpoit^ia.  id  est,  flabella  n 
verosunt  in  typum  cherubim:etinfra:  Ta  di  pnziSiv, 
xat  ot  ^taxovor  stx^aivouo^i  Ta  clarrTCjouya  Xcoa^ta,  ctc, 
id  est,  flabella  veroet  diaconi  signiflcant  scx  alas 
gestantia  seraphim.et  mulli  oculorum  cherubim  effl- 
giem.  Joannes  Moschus,  capite  96,  agens  de  pueris 
pastoribus  vici  cujusdam,  qui  Thorax  dicitur,  circa 
partes  Apamese  in  secunda  Sjria,  divinorum  myste- 
rioruin  celebrationem  imitantibus  :  Assisluntque, 
unus  quidetn,  qui  fnngebaturofficio  presbytet^i.tne- 
dius ;  duo  veroalii  hincet  kinc  velutidincntii.Et  ille 
quidettisatictxoblationis  verbadicebat  folf^eroi^foii^io' 
'kiot.q  ijOOfjrtSov,  iUi  v**rn  /nsriolis,  tnnnuam  fld- 
beilisauratn  faciebtint .  El  supra.cap.  150.  agcns  de 
quodain  episcopo  celebrante  aivina  mysteria  coram 
sancto  Agapeto  Romano  pontifice  :  Itknj  t6v  «^raxovov 
Tov  x«T</ovTa  t6  pini^ioy,  etc,  id  est,  sed  diaconum 

auitenetflabcllumremovc  ab  allari.  Ubi  nota  hujus 
abclli  usum  aliquando  RomHS  fuisse.  Vita  sancti 
Epiphanii,  apud  Melaphrastem  :  ripcarov  ini/^tt  ru  c$ 
ttfiivTtpw    ^cRxdv^    rfi  ^tTriTT^piov  ii«DcporrouvTi  t6 


).ccTovpytx6v,  id  est,  primum  observat  a  sinistris  dia- 
conum.  qui  flabelluin  tenebat  liturgicum.  Meminit 
Chronicon  Alexandrinum,  oljmpiade,  351  :  Hacan" 
no.vietiseArtemisio,  qui  Homatiis  est  Maius^indiC' 
tione  1:2,  Sergio  patriarch.i  Constantinopolitano^ 
C(eptum  est  psalli,  posteaquam  sacra  mysleria  per- 
ceperanl,  cv  t&>  /Ac/.^ctv  tou^  x>i}ocxov;  CTrl  t6  otccuo^v* 
Xaxtov  aTTOxadto^Tavat  Ta  TifitajOtTrt^ta,  id  est,  CUtncle- 

rici  referrent  in  sacrarium  venerandaflabella.PrBL' 
xis  videturin  liturgia  sancti  Joannis  Chrvsostomi  : 
K«t  piTi^ei  C7ravfii>  r&iv  ayi<»v   pcTa  pntioioxf  cJ^t^fij;,  id 

est,  et  ventilat  (diaconus)  super  sancta  cum  flabello 
reverenter. 

9.  Videndum  est  ouid  sit  solea  in  ordinatione 
presbyteri  et  diaconi,  >j  (TGj/.ea,  6  W/ca;,  et  t6  Groj>.c6y, 
et  o-o/ctov,  nam  varie  scribitur  hoc  uomen,  a  non- 
Dullis  cxplicatur  eminentius  ecclesiae  pavimentum, 
a  quibusdam  chorus,  ab  aliis  solium.  Ego  voro  puto 
esse  pavimcntum  ecclesiae  quod  est  ante  fores  sa- 
crarii  inter  chorum  et  sacrarium  in  quo  cst  ai- 
tare. 

Qiiod  apparct  exhoc  Euchologii  loco,  ubi  duodia- 
coni  exountes,  de  sacrario  videlicet.  stantem  in 
solea  illum  qui  presbyler  est  ordinandus  deducunt 
usque  ad  sacras  portas,  et  inde  accipienles  eum  duo 
presbyteri  cum  eo  sacram  mensam  circumeunt.  El 
apud  Codinuiii,  libro  deOfficiis  aulse,  dicitur  impe- 
rator  desccndcre  de  ainbone,  ab  ea  parte  qufe  teudit 
ad  soleam  et  sanclum  altarc.  Estque  pavimcntum 
eminentius  ecclesiee,  eo  quod  elatum  sit,  et  pulchns 
lapidibus  ornatum  ;  quod  in  magna  Constantinopolis 
ecclosia  ex  l.-ipide  onychite  stratum  erat,  ut  ex  Ce- 
dreno  manifestum  est. 

10.  Videndum  cst  quid  sit  protopapa,  qui  juxta 
Codinum  est  ix^txo;,  xat  nofhzo^  to'J  j3iQuaTo;,  xai 
ycoGjv  Ta  (fcjTcia  tov  'Ao/tcofiw;,  id  est,  defensor 
et  primus  altaris,  et  seciindas  ab  summo  sacerdote 
obtincns.  Isque  est  EccIcJiiaj  protopapa.  Nam  impera- 
tor  suuin  etiam  habebat  protopapam,  ut  docet  Co- 
dinus,  lib.  de  Offlc.  Conslantinop.  :  'Eyct  uev  yio  6 
j3aTi/cO;  TTOfiJTOTraTra  ct?  t6v  x).i5pov  avTov.  "Eyci  ^i 
xai  ij  'ExxAWca.  Id  est,  habot  enim  imperator  cleri 
sui  protopapam,  habct  oliam  Ecclcsia.  Interdum  vero 
unus  protopapa  utrique  clero  pnesidebat,  ait  idem 
Codinus. 

ii.  Videndum  est  quid  est  contacium.  Arcudius 
contaciuiii  interprelatur  liturgiaiii  quam  recilat  re- 
cens  ordinatus,  cum  cseteris  qui  adsunt  presbyteris 
Sed  contacium  duo  signiflcut :  primo  tomum,  volu- 
men.  Manucl  Moschopulus,  de  Schcdis,  t6cao;,  t6 
xovTdxcov  unde  apud  (^odinum,  lib.  de  Offic  aulae.cum 
de  Hieromnemone  agit,  t6  xor.Tocxtov  Tf,q  ^ctpoTovix;, 
id  est,  volumen  in  quo  ordinationes  continentur.Se- 
cundo  est  quoddam  cantici  genus,  ut  planum  est  ex 
eodem  Codini  libro,  i{;dA>.ovTc;  lAtz  a-jzo  t6  xovTdxtov, 
'H  TzoLpHvjon  (T^Qucoov,  ctc,  Id  cst,  dciude  525  canco- 
tes  contacium,  virgo  hodie,  etc 

12.  Quod  spectat  ad  episcopi  ordinationera,  ejus 
qui  ordinatur  nullus  assignatur  situs,  an  videlicet 
sedere  aut  stare,  aut  genua  flectere  debeat.  Qui  saoe 
olim  utrumque  pedem  flectebat.  ut  planumestex 
sancto  Diouysio.  cap  5,  de  Hicrarc!iia  ecclesiastica ; 
et  ex  sancto  Gregorio  iNazianzeno,  in  Orationefuoe- 
brl  patris  sui,  cum  ait  in  ejus  baptisino  oinen  futu- 
r6B  lu  co  dignitatis  episcopalis  a  multis  observatuni 
fuisse,  eo  quod,  juxtaconsuetudinem  eorum  quiba* 
ptizantur,  minime  stcterit,  sed  genu  flexerit,  ut  usu 
venirc  solet  in  episcopis,  dum  ordinantur.  Sed  mos 
antiquus  mutat.us  est  ;  quod  eliam  observal  saoctus 
Maximus,  ad  hnec  sancti  Dionysii  verba,  au^u  tm 
7r6<^Cj  cum  ait,  vOv  ctcou;  c7rtTs).ctTai,  id  cst,  niinc  ali- 
ter  consecratur.  Ita(|ue  miror  cur  Petrus  Arcudius 
suiP  interpretationi  tiaec  addiderit»  ibi  froHte  incum' 
benssacrx  arx  uii*umque  genu  fleciit,  cuin  non  ex- 
stent  in  textu  Graeco  quem  profert,  nec  in  Gdilione 
veteri  Venetiarum,  qua  dos  usi  sumas,  non  repe- 
riantur. 


513 


tN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiG 


5ift 


13.  Disceodnm  cst  ex  Codino,  libro  cilato,  circa 
iniiiam,  quid  sil  chartophjlax  :  O  ^^apro^OXaS,  xoa- 
rw  T«  'Exx^QO-iaoTtxa  y^aprtact,  ^(xai<u^aTa,  elc.,  id 
est,  qui  tabulas  habet"  charlaceas  ad  jura  ecclc- 
siastica  pertiDenles,  judexestomnium  causarum  ec- 
clesiasticarum,  cognoscit  de  causis  nuptialibus,  et 
defensor  in  caeteris  clericorum  causis,  u;  ^cSia  t:^; 
Kp^iipio^  X'^P»  i^  ^s^  vcluti  manus  sunimi  saccr- 
dbtis  'dextera. 

14.  Quid  sit  fliiCAo^opiov,  scu  humerale,  videndum 
est,  quod  commuhe  estomnibus  episcopis  ornainen- 
tum  cujusvis  gradus  sint,  oblongis  sudariis  simile, 
quodin  patriarchis  et  archiepiscopisdesignat  slolam 
/laronis  circa  humerum  sinistrum  composilam  et 
jugura  mandatorum  Christi.  In  episcopis  vero  signi- 
Dcatovemperditam,  quam  Doniinus  super  humeros 
rcportavit ;  habetque  cruces,  quia  Chrilus  humeris 
suis  crucem  bajuiavit ;  el  qui  volunt  Christuin  imi- 
tari,  cruccm  humeris  suis  toilunt,  quod  cst  advcrsi- 
tatuiii  tolerantia.  Ita  docet  sanctus  Germanus  pa- 
triarcha  Conslantinopolitanus  in  Theoria  mjstica. 
Meininit  sanctus  isidorus  Pclusiota,  lib.  i,'  epist. 
136  :  T6  ^c  Tov  'RTrcTxoTTOu  fofiofopio^j  i$  cpia;  ov,  a^^* 
vj  Aivov.  Ti&v  Tov  TTooCaTOv  iopocj  (nQtAaivgi,  id  cst,  epi- 
scopi  humeraleex  lana,  non  ex  lino,  significat  pel- 
lemovis  errantis,  quam  Dominushunierissuis  sustu- 
hl.  Mentio  Gt  in  synodo  ad  quercum,  in  Bibliotheca 
Photii,  n.  59,  ubi  accusatur  sanctus  Joanncs  Chry- 
sostomus,  quod  trihus  diaconis  Acacio,  Kdaphio  et 
Joanni,  w;  t6  t^iio^opiov  «vtov  x^rj^ovTa^,  id  est,  tan- 
quam  ejus  humerale  furto  sustulcrint,  diem  dixerit. 

15  Observandum  est,  cum  signatur  ordinaudus 
episcopus,  olim  dici  solitum  :  Ifpayii^STKi  6  ^eiva  aTro 
npfrSifTtporj  ci^  'ETrtTXOTTov  i>  dvouaTi  UuTpoq  xat  YioO, 
xat  dcytov  nvriaaTo;.  Id  cs!  :  Signatur  N.  cx  presby- 
tero  inepiscopum.  in  nominc  Palris.ct  Filii,  et  Spi- 
ritus  sancti.  Similiter  in  prcsbjrteri  et  diaconi  ordi- 
natione,  ut  doret  sanctus  Maxiinus,  in  scholiis  ad 
cap.  5  sancti  Dionysii,  qufe  tamcn  verba  non  cxstant 
in  Euchologio,  qute  sanctus  Maximus  appcllat  aJajo- 
fiiCTtv,  qu»;  estveluti  qutedam  prsedicatio  exnomine. 
EJusmodi  autem  signationes  sumptse  sunt  ex  sancto 
Dionysio,  capite  citato. 

16.  Notanda  sunt  ha3C  verba,  ii  Osla  y^don;,  ctc. 
Usus  enim  eorum  satis  antiquus  esl,  si  quiaem  illo- 
mm  meminit  sanctus  Maximus  in  caput  cilatum 
sancti  Dionysii  :  Hxc  autem  recitatv-nem  vorat, 
quofnioin  ipsaordinationepronuntiat.Tb^j  /ciootovou- 
jtryov  ii  Gfta  x*,°'^  Troo^^gtpsrat  t6v<?j  ct;  Tovdi,  id  est, 
divinn  gralia  hunc quiordinatur promovei ad  hunc 
ordinein, 

17.  Notanda  sunt  hsec  verba,  pro  servo  Dei ; 
nam  olim  aliter  habebatur,  ut  constat  ex  eodem 
Maximoincaputcitatum.  Quxest  in  ordmationibus 
declnratio,  verbi  gratia  in  ordinaiione  eptscopi :  'iVcp 

Tov  otytov  TroTpo;  tov(?s.  'Etti  (Js  Trp.TSwTgpou,  'Vrrkp  to'J- 
^c  trocT^vTcpov.  *E7rt  6k  (ftaxovov,  'TTrkp   TOJii  «(fcX^ov 

vuuv,  Tov  ^taxovov.  Id  cst :  Pro  sancio  Patre  epi- 
scopo^. in  presbyten,  pro  presbyiero  N.  indiaconi, 
pt^  frntre  nostro  N.  diacono. 

18  Nota  salutationem,  cujus  hic  crebra  mentio 
est,  526  °^^  ^^^^  simplicem  salutationem,  sed 
eam  esse  qua^  cum  amplexu,  amicitia^  gratia,  Gat. 
Nam  ao^Trd^c^Oat.non  cst  simpHcitcr  salutarc,  sed 
eum  ainpiexu,  utto  rf,^  ^t>ta;  ^vcu^dat,  id  est,  pcr 
amicitiam  conjungi,  ait  eiymologicum  vetus.  Qiiare, 
Qt  inquit  sanctus  Dionysius,  cap.  5  eccl.  Hierar., 
QDde  bfec  est  emendicata  saiutatio,  ejusmodi  saluta- 
tione  significatur  sacra  communio,  amabilisque  Ise- 
litia  mentium  bene  inter  se  convenicntium. 

19.  Observandum  csl  nullas  esse  in  hoc  Eucholo- 
gio  uncliones  in  ordinationihus  episcopi  ct  presby- 
leri-quod  contigisse  quidein  arbilror,  quia  rerme  m 
omnihus  sequitur  sanctum  Dionysium,  quicapitc  to- 
tles  citato  nullam  in  his  ordinationibus  unctionis 
fccit  mcntionem,  qus  tamen  oliin  etiain  apud  Grse- 
cot  10  usu  foiise  Tidetur,  quia  supra  citati  aanctaa 


A  Gregorius  Nazianz<>nus  et  sanclus  Joannes  Chryso* 
stomus  iliius  memincre,  nisi  dicere  malis  eos  juxta 
mvslicum  sensuin  fuissclocutos. 

785.  Oratio  ad  ubbntem  faciendum.  In  benedi- 
ctione  abhatis  non  adhihetur  manus  impositio,  sed 
simplex  Oratio,  ut  docct  Ivo  Carnotensis,  episl.  57  : 
Quidergoesidisceptandum  in  lienediriione  abbatis, 
aquocunque  episcopo  enm  fuerii  consecutus,in  qm 
necflt  manus  impositto,  nec  ronsecratio,  sed  simplex 
Oratw,  etc.  Quod  ab  Ordine  Romano  non  dissidet, 
qui  tamen  additquosdam  csercmonias,  quas  ibidem 
vidcrc  est,  in  quo  tainen  consecratio  sumitur  latius 
pro  Bcnedictione.  lUi  in  Kcclesia  Latina  ;  secus  in 
Graeca.  hi  ea  enim  abbas  pcr  impositionem  manus 
episcopalis  creatur,  ut  apparct  ex  sprnodi  vii  can. 
14  :  Lectoris  autem  manuum  imfmttionem  iicei  in 
proprio  monasterioetiam  soii  unicuiquemonasterii 
prxfecto  facere,  «t  wjTfh  t«  r,yo\jpLsvrp  eniriOri  j^vpoQt' 
o-ia  Trapa 'ETTioaoTrou   7rp6;   7rpoc<?ptav    ^youpicvov,  etc, 

B  id  csl,s?  ipsi  prxfaioab  episvdpo  manus  esi  impo- 
sita,  ad  abbatis  prxsideniiam  seu  digniiatem, 
dummodoilluvt  presbyterum  esse  consiei, 

786.  Incipiuni  apologiae.  Apologia  hoc  loco  est 
excusalio.  et  purgatio,  qua  saccrdos  excusat  se,  eo 
quod  indignus  ad  tam  veneranda  et  tremenda  my- 
sleria  accedal.  GIossab  vctcrcs  niss.,  apoiogin,  vel 
apologesis,  excusatio.  llinc  apuiogeticus  seimo  excU' 
5a/U'i«.GIossai  veleres  Grfiecofatin*B,ot7ro>.oyta,excwsa- 
tio,  purgatio,  salisfactto.  Ubi  satisfactioest  excusa- 
tio,  ut  apud  sanctum  .\nibrosium,  serm.  46  :  Ergo 
Petrusprorupitadiacrymas,  nihii  voceprecaius.ln- 
venio  quod  flevertt ,  non  invenio  quid  dtxerii.Lacry' 
mas  ej us  legOjSatisfactionem  nonlego.Recie  sanePe^ 
trus  flevii,ettacuit,quia  quoddefleii  solet,non  solet 
excusari;  et  qund  detentlinon  polest,  abiui  potesi. 
Qu.ne  verba  satis  ostcndunt  satisfaclionem  sumi  pro 
excusatione.  Ibi  eniniconfcrtur  Adaniquise  excusa* 
vitcum  sancto  Petro  qui  non  se  excusavit,  sed   fle- 

Q  vit.  Et  vcrborum  /Troyoyoilaat.  Eoedcm  GIosssr  a7ro).o- 
youuat,  excuso  me.  Itaque  in  Codice  Kodradi  modo 
dicitur  apologia,  modo  excusatio.  Has  et  similes 
apoiogias  dicebat  sacerdos  in  ipsa  Missa  ante  OfT- 
torium  et  Consecrationcm,  rarius  post,  dum  chorus 
cantaret,  ut  videre  est  supra  in  Missa  Codicis  Ti- 
liani. 

In  Codicibus  cditis  et  Rodradi  reperiuntur  non- 
nullae  apoIogiaR.  sed  pauciores,  quam  in  hoc  Codice. 
Prior  Codicis  Hodradi  sub  hoc  titulo  :  UancOralio- 
nem  beatns  Ambrosius composuit ;  etanitquain  Mis- 
sam  celebraret,  veniat  pro  suis  peccaiis  posiulando 
canere  solebat,  hoc  modo,dicens  :  Ante  conspeclum 
dioinae  Mnjeslatis  tuae  reus  nssisto,  etc,.  ut  in  Codice 
Tiliano,  scd  in  quibusdam  variat ;  ubietiam  recita- 
tur  ante  Ofrcrtorium  ;  ct  ita  capiendus  est  titulus 
Hodradi,  ubidicitur  hanc  Orationcm  a  sancto  Am« 
hrosio  solitain  rccitari  antc  Missam.  Nam  Missa 
proprie  incipit  ab  Offertorio,  ut  clarum  est  ex  ipso 

Ij  sancto  .Ambrosio.  lib.  v,  epist.  33,  ad  Marct  llinam  : 
Sequentidie  (erat  autem  Dominica)  post  Leciiones  et 
traciatum,dimissis  catechumenis.Si/mbolum  aliqui- 
bus  competentibusin  baptisteriis  iradebnm  basiiicae. 
Hlic  nuntiatumesimihi compe)*toquod  ad  Porcianam 
basilicam  de  paiaiiodecanos  mtsisseni,el  velasus- 
penderent,popuii  partem  527  ^o  pergere\ego  tamen 
mansi  in  munere,Missam  facere  ccBpi.Dum  offero ra- 
plum  cognovia  populo  Castulum  quemdam,  quem 
preshytfrum  dicerentArinni.  Ubi  videsMissam  mcipi 
dimissis  catcchumenis  traditoqucefs  Symboio,  qui 
tamcn  tantuin  dimittebantur  dicto  Evangelio.  Com- 
petcntes  eniin  sunt  illi  catcchumeni  qui  baptismum 
petebant,  de  quibus  supra  actum  est. 

787.  /mpeUii  imnistrandi  officiffm,eic.  llxc  apo- 
lo^ia  in  .Missaa.Matth  Illyrico  edita  recitatur  a  pon« 
titlcecum  nonnuilis  aliis,  choro  Gradale,  Alleluia  et 
Sequentiam  canente,  ubi  legitur  impellii  me  pecca* 
iorem, 

788.  nosiia  saluiaria.  Locuscorruptus  ;  lege  utia 


8i5 


LN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTifi. 


Sl« 


Missa  Illvrici  inostiam  salu  arem  offtrre^  etclanis 
cst  sensus. 

789.  Perinsema.  Ila  in  Missa  IIlyrici,est  antipto- 
sis  :  nam  (iicenduni  erat  perismaie.  Quid  sit  peri- 
pseina  docet   llesychius  his  verbis,   xrjot-^iitxa,  nioi- 

id  est,  ejectainentum,  seu  purgatnentuin,  |)rclium 
rcdemptionis,  piaculum,  vel  id  qnodest  suh  vesti- 
giis  omnium,  quod  oinnium  pedibus  conculcatur. 
Glossie  veteres  mss.  biblioth.  Corb.  '.Peripsema,  li- 
matura  mcfalli,  et  purgamentadomi,  et  quisquiiix 
domuSy  et  rnsura  eujusque  rei.  Usurpatur  hic,  ut 
olim  a  sancto  Paulo  pro  re  vili  et  abjecta. 

790.  Ne  indignum,  hiMissa  lllyrici  legitur  ne  me 
indiqnum, 

791   Suspende  securim.  In  eadem  Missa  iegitur : 

Suspendeprecorintermitu  istorum,  et  omniumsan- 

ctorum  meritis  securutn  :sed  loge  secnrim  u  t  robique . 

79i.  Perspicue.  Lege  Propidum,  ut  in  Missa   II- 

lyrici. 

*  793.  Dum  confessor  in  cruce,  possessor. Esi  para- 
nomasia. 

794.  Ut  qnia.  In  Missa  Illyrici  logitur  at  quia. 

795.  Anieocniustuos,  /Jomine.eic  .Ilaec  apologia 
habetur  in  Missa  Codicis  I  iliani  ;  diciturque  ibi  a 
sacerdote  seu  pontifice,  linitu  Kvangelio,  duin  orna- 
tur  allare,  antequam  suscipiat  sacerdos  oblationes 
otrerentium.  Bis  eistat  in  Missa  Matthia»  Ill^rici  ;  et 
primo  recitatur  inter  Epistolam  et  Evangelium  cum 
quibusdam  aliis.  Secunducumfuerit  ornatum  altare, 
antequam  sacerdos  suscipiat  obiationos  offorentium. 
Habeturin  Codice  Kodradi  et  in  Editis. 

796.  Vix  audeo.  In  Missa  Illyrici  legitur  non 
audeo. 

797.  Tu  enim  scis,  Domine  omnia  quxaguntnrin 
nobis.  In  .Missa  Ulyrici  legitur  :  Tu  scis,  Domine, 
quae  agvntur  in  nobis. 

798.  hJrubescimus  confiteri,  elc.  Ita  Ovidius,  in 
epistolis  : 

Quftj  fecisse  jnvat,  facla  roferro  pudet, 

799.  Pernos.  Deest  in  Missa  Illyrici.  etin  Codice 
Tiliano. 

SOO.  Admittere.ln  Codice  Rodradilegiturflrrfm?7^i. 

801 .  Pojce  Domine,  confitentibus,  etc.  In  .Missis 
Tiliana  et  lllyrici  legitur  :  Sed  parce.  D>mine,ronfi- 
tentibuayignoscepeccantibnSynnserereterogantihus. 
In  prima  tainen  apiid  Illyricum  legit  ur.  co/2A6^e^//6«.s, 
loco  confitentibus,  et  nrecantibusy  pro  peccantibus, 

80i.  Infinnns  est,  In  Missis  Tiliana  et  lllyriciana 
hsec  adduntur  :  Kt  528  iW^^d  te  non  habent  pecca- 
tores  verba  sinecrtnnne. 

803.  Ut  qui  ex  nobis.  In  pnefatis  Missis  ita  legi- 
tur :  Visi  exnobis  indignis et  peccatoribus.  In  prima 
IJlvriciana  t6  et  pecratoribus  desideratur. 

604.  Per  te  nobui.  In  Missa  lllyrici  legitur,  ;oer^e- 
metipsum  veniam,  etc.  In  Codice  Tiliano.  per  te- 
metipstnn  nobis,  etc. 

805.  Per  Duminnm.  In  Missa  Illyrici  :  Quiviviset 
regnasy  etc.  In  Missa  Tiliana  :  qui  vivis  et  regnas 
Deus  nunc  et  semper.  et  in  siecnla  sseculorum. 

896.  Conscientia  quidem  trepidi,  elc.  In  Missall- 
lyrici  hsec  Oralio  recitatur,  cum  ornatum  est  altare, 
antequam  sacerdos  suscipiat  oblationes  ofTerentium. 
Non  cxstat  in  Missis  Tiliana  et  Katoldi  ahbatis,  nec 
in  Codice  Kodrudi,  nec  in  Kditis. 

807.  Sed  si  recedt.ttus.  In  MissaUyrici  legitur/a- 
men  si  recedimus^  qua)  quidem  lectio  prajslare  vi- 
detur. 

808.  Pro  qua  re  dignare  nos,  etc.  Missa  Illyrici 
Icgitur :  Proqua  repietatepaternnomnipotpns  Deus, 
atquf* plQcabili  vultu  cordts  nostriinteriorapurgfire 
digneris. 

809.  Etsi  nosreatn  peccatoru'n,eic.  In  Missa  Illy- 
rici  haec  itaconlracta  leguntur,  etcorrupta:  Preca- 
muretiam  [etsi  culpabtiessimusjnostrorumy  tamen 
Hbi  placita  mysteriaconsecrata.  Nam t6  nostrorum 


A  ibi  redundat,  et  t6  consecrata  non  ita  rccte  legitur, 
quia  duin  hiec  Oratio  recitatur  a  pontitlce,  nondum 
suntmyslena  consecrata.  sedconsecranda. 

810.  Ignosce,  Domine,  ignosre,  Id  Codicc  Tiliano 
haec  Oratio  recitatur  a  sacerdote  cum  altera  post 
Collectam.  us(]uoad  Evangeliumprout  ei  placucrit. 
In  Missa  Illyrici  recitatur,  d:im  populus  communi- 
chi:  Interim  tlum  communirant dicat ,  Ignosce,  Do- 
mine.  Porroinpraifatis  Missis  non  repetitur  roigno- 
sce,  Hcec  apologia  habetur  in  Codice  Hodradi. 

811.  Quoddnm  roga7*ecompeUor.\{a  inMissalllj- 
rici.  In  CodiceTiliano,  quod  te  rogare  compellor/ 

Hii.Etrumpudendorum  actuum.  In  Missa  Tiliana 
legitur  :  Ut  cum  pwlendorwn,  etc.  In  Missa  Illyrici, 
el  immundornm  actuum. 

813.  Non  kabeo  apud  te,  nec  verba  sine  criniine» 
In  r.odice  Tiliano  legitur,  nam  habeo  apud  te,  etc. 
In  Missa  Illyrici  deest  particula  nec. 

Si-i.  Et  cogitalionum,  In  Missa  Illyrici  legitur  tu 
B  cogitationum. 

8lo.  Per  Dominum  nostrum  Jesum.ln  Missa  Illyrici 
legitur  :  Salvatory  mi^erere  mei.  In  Missa  Tiliana  : 
Salimlormundi^  qui  invit  ;\ef^evivfs,  In  Codice  Ko- 
dnidl :  Salvator  mundi^  qui  cwn  Patre,  et  Spiritu 
sancto  vivts  et  regnasperomnia  sxcula  sxculorum. 
Amen. 

H\(i.  Rngo  te,  Deus  Sabaoth,  etc.  HfBC  apologia 
non  exslat  in  Missa  Illyrici.  neque  in  Kditis,  neque 
in  Cod.  Tiliano,  necin  aliis  Codicibus  nostris  manu- 
scriptis. 

817.  Uti.  Id  est.  ut. 

818.  .1  nte  aeternt  Re^fis  praesrntiam,  etc.  Neque  hcec 
apologia  exstat  in  Missa  Illyrici,  neque  aliis  Codi- 
cibus  supracitalis. 

819.  Livore  torquetur.  Id  cst.contabescit. 
529  ^^'^-  Eripxat  nos,  ctc.  H<ec  et  du»  sequcntes 

apologite  habentur  in  Kditis,  et  sub  eisdem  titulis. 
H«c  autem  prior  non  exstat  in  Missa  Illyrici.  nec  in 
Q  Cod.  Tiliano,  nec    in  aliis  Codicibus  nostris   manu- 
scriptis. 

821.  Mordaris  conscipntixstimutis,  etc.  Hflec  apo- 
logia  in  Missa  Illyrici  diciturtemporcGradalis,  .Kue- 
luise  et  Sequentioc.  Non  exstat  in  CoJice  Tiiiano, 
neque  in  aliis  Codicibus  noslris  manuscriptis. 

8:^:2.  TeDeum.  In  Missa  illyrici,  pra^tennisso  pro- 
nominc  te,  legitur  Domtnwn. 

8i3.  Peccatum  est.  In  eadem  Missa  legitur  deli' 
quimus. 

H'2i.  Comissum.  In  eadem  Missa  legitur  commi- 
simtis, 

846.  Rcsnlvere,  ac  indulgere  dignetur.  In  eadcm 
Missa  :  Solvere,  ac  f>ertionare  ditfnettir,  Post  quae  in 
eadem  Missa  hncc  sequuntur  :  Ut,  te,  Domine,  an- 
nuenie,  vaieamusqiixmalasunt  derlinare  et  qux  bo- 
nasunt  consequenter  explere.  Etquia  nosfecisti  ad 
tua  sarramenta  pertinere,  tuclementer  in  nobise*)- 
rummtmusoperarCy omnibusqne  errantibusindulge 
D  juxia  tnagnitudinem  pictatis  tux. 

826.  Indignum  me,  Domine,  etc.  Ilaec  Oratio  in 
Missa  lllyrici  recitatur  cum  quibusdam  aliis,  post- 
quam  inaltaripontifexConfessionemperfecit.  Habe- 
tur  etiam  in  Missa  Katoldi,  recitaturque  ibi  ut  pri* 
mum  pontifex  accessit  ad  altare. 

8:27.  Qtiid  ego  te  blandis.  Ita  in  Codice  Ratoldi.  In 
Missa  Illyrici  iogitur  :  Nam  quite  blandis. 

828.  fngeris.  In  Missa  lllyrici  et  in  Codlce  Ratoldi 
additur  Xijro. 

829 .  Sanitati  mece.  In  Missa Illyrici  additur  indesi- 
nenter 

8.30.  Rocedo.  In  Missa  Illyrici  additur  :  Quasidi^ 
gnumme  in  oculi^hntninumostendit ;  sed in  tuocon-' 
suectu,  quetn  occulta  nonfalltint,  div^rsis  sceleribus 
poLlutussordeo.  Sed  tuum  est,  Domine  Deus^  dare 
peccatonrorcompunctum.fontemquelacrymarumf 
quo  diqne  valeam  abtueremuttitudinem  icelerum, 

831 .  Nubem  eacitodelere.  [taiaCodicenostro  ms. 
sancti  Eligiii  sed  inter  t6  ea  apparent  vestigia  duo« 


517 


IN  S.  GREGORII  LIBIIUM  SACnAMENTORUM  NOTiE. 


518 


rmii.V«hfasoriiin  InE<litislegilur,n//6//m/*27or^e/«/'f.  A 
InMist»a  illjrrici,  njelius,  <?/i,//<  nitf/em,  citndnlfnAn 
Codicc  Ratoldi.  ea,  ut  nionn^  cifo  tieiere,  opliiuc. 

H'St.  Utquihancpalmam  fimiserinu  Inr.odice  Ma- 
tolHi  logitur,  et  Itccl  palmam  annserim.  Itain  Missa 
lllvrici,  in  quatainen  additur  t6  innocenlitr. 

kw.  Adceninm  saUemjierfineam.alr.  InCiod.  Ra- 
toldi  legitur  pervmiam.  In  Missa  lllMici  legitur: 
Saliem  pprconfp.ssidnem  cennnn  merearje  misernnte. 

^i"i.  Tif)i  enim  Deoest,  etc.In.Missalllyricilef^itur  ; 
Ut  tibi  sit  tfloria,  Inus,  et  k"nor,  cuncla  regrnti  in 
laernia  sx*  utnrum.  Amt  n. 

8. 'i.  Prtfjeftis  nttfns,  elc.  Hirc  apolo^'iacuni  niullis 
aliis  in  !ilissalllyrici  rccitatur  a  pontifice  >eu  sacer- 
dotc  tonaporc  Gradalis,  Alloluia'  et  Scquenliie,  lioc 
esl  inter  Kpistolani  ct  Kvangoliuin. 

8^ti>.  Quia  tibi.  In  Missalllyrici  pncponitur  copu- 
lativa  e/,  rcctius. 

8H7.  Gerimus,  In  Missa  Illyrici  lcgilur  tfcssimusj 
rectius.  B 

8^<8.  Sit  in  nobis,  Domine,  etc.  In  Missa  lUyrici 

hiec  aliter  leguntur  in  iiunc  nioduiii  iConrede,  ul  in 

Wibis  nontirti  sitttnitum  cnnfcssiosrdeetuimconiis. 

530  ^-'^*  Castos  eniin,  In  Missa  lllyrici  legitur, 

siqmdem  ca>tos, 

8iO.  Mundi.  llocvocabulumdeost  in  Missalllyrici. 
841.  Mores.  In  Missalllyrici  \c^\iur  suntmores. 
^\'i.Stdlicitudo  carnis.   in  Missa  Illyrici   legitur 
soH'citud'j  termia. 

8»3.  Dade  praeferitis  veniam,  ctc.  InMissa  lllyrici 
bac  in  hunc  moduiii  lejjuntur./i/  da  deprxfrritis  ma- 

iis  vcniamy  de pra^sentibus ementiationem,  defuluris 

cautelam^  qui  viviSy  ctc. 
K44.  Ita, uoniine. immemi  criminisrei.  Hjcc  apolo- 

gia  non  cst  in  Kditis,  neque  in  Missis  Illyric.  Ratoldi 

elTiliana,  ncque  in  Codice  Hatoldi. 
845.  iVec  sea  facie  tua.  Lege  now  afacie  lua. 
84(3.  Quodcunque.  Lepe/y/yoc/  quemquc. 
847.  Itein  alia  iu  /7'i6/i/(/^/o;ie.  lliec  anologiareci-  C 

tatura  poniilicc  seu  saccrdotc  in  Missa  lilyrici,  teni- 

pore  Gradalis,  Alleluiap  et  Sequenliie.   Nuper  cdita 

estjussuS.  I*.  N.  Lrbani  VIII  papa»,  sc<l  dimidiu  cir- 

cirter  parte  l>revior.  Nonexstat  m  Edilis  Sacramen- 

ttriis,  ncque  in  Cod.  Tiliano,  neque  in   aliis  Codici- 

bus  noslris  manucriplis. 
8»S,  Si  ante  orulos  tuos.  etc.  Ita  in   Missa  Illyrici. 

Iq  Edita  hflec  uliterfusius  lcguntur  in  hunc  inndum; 

Ante  ttcnhs  tuf)s,  Domine,  cuipas  nostras  ferimus  ; 

ttplagas  accepimus  conferimus  sipensamus  malum 

quod  feciniuSn  etc. 
^\Q.  Et  piagas,  suas  excipimus,  conferajnus.ln 

Nissa  lllyrici  legitur  :  Plagas.tjuas  vel  durissimas  in 

kac  vita  pati  ftossumus,  conferamus. 

850.  Quod  mcremur.ln  E«litah(pc  adduntur  :gra- 
Husest  quod  commisnnusjrvius  est  qundtoleramus. 

851.  Frangitur.  In  Edita   legitur  trritur. 

852.  Et  m  opere.  InMissalllyrici  lcgitur  e^ /a;;/e7} 
m  opere.  B 

8.^^.  Ao;i  cmendat.  Ila  in  Missa  Illyrici»  ct  lifpc 
phrasisnonseiuel  occurrit  in  rcguiasancti  Henedicti. 
lnEdita  lcgitur  non  seemendat. 

854.  Siexpectas.  Ita  in  Edita,  In  Missa  Illyricile- 
gitur  si  exspectamur, 

855.  /n  correptione,  Ita  Missa  Illyrici,  In  Eflila  lc- 
gilur  in  correctione . 

866.  Si  impresseius.  Ita  in  Missa  lllyrici.  In  Edita 
legit  uTsi  extenderis . 

857.  .Si  parcas.  In  Edita  legitur  si  peperceris.  In 
llis«a  Ulvrici  51  parcis. 

858.  te  provocamusAia  in  Missalllyric.ilnEdilis 
deest  pronoinen  te. 

8;>9.  .si  anffustite  veniunt,e\r..  Hain  Missalllyrici. 
In  Edita  heec  dcsunt,  usiiue  ab  h<-ec  verbii  :  habeSf 
Domine,  con/itentes  reos. 

860.  Son  timemus  observare.  Particula  no7i  videtur 
ndoDdare.  In  Missa  Illyricilegitarrao?}  timemus  ne- 
fiitert,  reetc. 


HtJl.  iVovinius.  In  .Missa  lllyrici  legitur,  vovimusj 
malc. 

8<ii.  Xfis  punins.  Ila  inMissa  illyrici.  In  Editalc- 
gitur  non  prrimas  ;  sed  lege  nus  piinias. 
8(W.  Rxiiikilo,  Ha»c  desunt  in  .Missa  Illyrici. 
804.  Qni  roqarcnt.  In.Missn  lllyrici  legitur  rMi  ro- 

^fl;e;;/,nonilarecte.  531  ^"  Edila,  quilerogarenty 
qu:p  in  tioc  vocahiilo  dfsinit. 

8(V5.  Tuo  supplires  ouxifio.  llft'c  usque  ad  illa 
verb/i,£';  igrjios,  /ifW////£'dcsi<icranturin  .Missalllyrici. 

8();'».  Quod  rngaris  /icr//)r;'e.  Idest,(|uod  rogatis  ut 
a  te  ac('i[)iaiit,  iieinpe  remissionem  peccatoruni. 

8G7.  l)r  tuajustiiiii  (juam  velicmenler  tiineut  ob 

{jeccatorum  gravitatem  ot  multidinem.  Aut  lu  ccrle 
egendum  de  siia  Justitia, 

S6H.Cunrta  regentium.  Lociis  corruptus  ;  lege 
cuncturum  gmtiinn.^  ut  in  Missa  lllyrici. 

8<iy.  Ignn^t^e,  DnminCy  etc.  Il.ec  npologia  eistat  in 
Missa  Illyrici,  recitaturquc  a  pontiliceseu  sacerdotc, 
cum  ornatum  fuerit  nltareantcquain  suscipiat  obla- 
tiones. 

870.  CommarufatfV  rnnsrientiae  snrdido.  In  .Missa 
lllyrici  legitur :  Quem mnrutatx  vitic  rtmsrienlix  tre- 
pidum.et  cri'iiinum  meorum  roi.fusinfecitcaptirum, 

871.  Qui  pro  me  iddinere  nihd  mereor.  InMissa  II- 
lyrici  legitur.  iQuipro nievemant obiinerenoyi vairo. 

*  87:2.vl;/////67;rts/;aw;;e;7/7;;.Ha?cvcrba  desiderantur 
in  Missa  lllyrici. 

87.L  Ltnnenta  viduarum.  In  Missalllyrici  additupTo 
desolatinncs   Errlesinrum . 

874.  Et  quvninm  in  ea:cm,  etc.  InMissalllyrici  le- 
gitur  :Sed  quoniam  meeadem  qux  populum  catena 
peccali  ctmstringit, 

875.  Communcs  lugeo  passiones.  In  Missa  Illyrici 
legitur  :  Iden  omneslugeo  //erss/ones. Sedpriorlectio 
pra^stare  vitletur. 

870  VtUum.  Id  est,  oratio  sacra  ct  divina. 

877.  Dens  ad  7Wrtmfl/?rc'/e;*/?,etc.Hft»capologiade- 
siiloratur  in  Missa  Illyrici,  et  in  (iod.  Tiliano  (jueni- 
admoduni  in  Editis  et  in  aiiis  Codicibus  nostris  ina- 
nuscriptis. 

878.  biniitte  Drus,  clc.  Ha>c  apologia  recitatur  in 
Missalllyrici  H  ponlitico  seu  saccnlolc,  inter  Episto- 
lamct  Evangelium,  id  est  temporctiradnlis,  Allcluiae 
Scquontift',  eique  hic  litulus  pnefigitur :  Oratio  et 
pastoris  diceiida  pro  se  ct  pro  subdilis. 

879.  Deus  In  Missa  Illyrici  legitur  Domine  Deus 
omnipnlens. 

88().  l^erenna.  Percnnare  hocloco  sumitur  active, 
id  est  pcrpetuare,  i<l  est  erficere  ut  aliquid  in  perpe- 
tuum  duret    Alcimi  Kpitapliium  : 

(Juom  ]>i<'ta.s,  (|ucni  larga  iidcs.qnciu  fama  pcrdinat. 
Allias  suinitur  inlransitive.  Terlulianus  lib.  de  He- 
surrectione  carnis  :  Sed  rt  dentes  nicorruptos  peren' 
nare.  Est  autem  liic  hypallago,  ^vo  perenna  prteco- 
nium  veritatis  in  ore  meo.  In  Missa  lllyrici  logilur 
yer  arma  sed  prior  lectio  pra»valet. 

881.  Justificcs.  In  Missa  lllyrici  legitur  sflnc///?ces, 
quod  perinde  est. 

88:i.  Hf^spif.is.  InMissa  Illyrici  legitur  to  esf  ;  sed 
prior  lectio  pra-s^are  videlur,  etenim  sequilur  ^6 
insfficis,  ut  sit  ciegans   paronomasia. 

88t^.  Siquanit  etc.  IiiMissa  Illyrici  legitur:.*?/^wa 
vifio  tepiditatis  mex  vel  incuria  contraxerunt  delic- 
ta,  propitiusadmittc;  sodrod// ;;;///«»,  mon«Iosum  est,et 
legondiim  omitie,  id  estdimilte,  utin  nostro  0)dicc. 
Nam  omitto  estdimitto,  ut  supra  notatum  cst  ;  vel 
legendum  est  amitle,  id  cst  amovc,  amanda,  ablcga, 
ut  apiid  Terentuin 

532  ^^*-  Velcognifo.  Lege  vel  cognosrente,  In 
Missa  lllyrici  legitur  vrl  strienie. 

SSri.  Ifjnnsre.  In  Missa  lllyricil»*gitur  :  Manu  misC' 
ricortlix  tux  nidc  erine. 

88t)  /i/  inrrepatio  ipsn.  In  Missa  Illyrici  voca- 
buln.c/  ipsa^  desiderantur. 

887.  Mortnles  Esl  soliecophanes,  In  Missa  lilyrici 
legiiur  morialibus. 


519 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTie. 


S20 


888.  Utrorwfnque.  Tum  corumqiiilius  ansam  prff-  A  faciaffts/jrevdofesaspersosaleaqnambnnedietam.fbe" 


buipoccali,  tum   eorum  duos  subjeci  pa>iiileuliiile- 
gibus. 
880.  ElquiAn  MissallJyrici  legitur  et  quia, 

890.  Flammescentes.  In  Missa  llijrnci  iegilur  flani' 
mescere, 

891.  Ut  et  discipintis,  eic.  In  Missalllyrici  legilur : 
Ut  ex  disciplina  nnstri  regiminis   captant  Lucnnn . 

80i.  /-a?^e///w/'.  In  Missalllyricilegitur  gaudenius. 

8^3.  Al/lue  nos^  Deus,  elc.  fn  Missa  lllyrioi  legilnr  : 
Abluenos,  omniyolens  Deus,  et  alietio  et  propj^^io 
deticto. 

894.  Orationes  ad  visUandum  infinnum.  Vi^ilalio 
seu  unctioinfirmorum,  quam  extremam  unclioncm 
dicunt,  ullimuui  Christian»  legis  siicramcntorum, 
cujusbcneficioauima  adversuscacodri^monisinsultus 
in  supremo  agone  oircuinyallatur,pi.'Ccata  dimittun- 
tur,  atque  intcrdum  sanitas  corpori  restituitur,  pro- 
mulgatur  a  sancto  Jacobo  {Kpist.  c.  v)  :  tnfirmatur 
quis  in  vobib,  mdunat  firesbyleros  Ecclesixetorent  B 
sufier  eunif  iinffcntes  eum  oteo  in  nomine  Domini^ 
etc.  Maiima  fuitolimChrislinniscura  visitandi  infir 
iiios,  quain  visitationem  poiiit  rertullianusinter  tres 
causas  procedcndi  mpublicuinjibroude  Cultufemi- 
narum  :  Vubisautnn  nulLa  procedendt  rausa  non  te- 
irica :  aut  imfjecUtus  atiquis  ex  fratribus  visitntur, 
aut  sacrificium  ujfrrturMUi  Deisernio  mmistratur ; 
nieminitque  lib.  ii  ad  Uxorem  :  Libere  api^er  visiialur^ 
eqens  susieniatur.De  bacunctionea^iturablnnocen- 
tio  1,  epist.  ad  Oecentium  t)ugubinum,ubinotat  hoc 
sacramentum  nonconferri  pcpniteutibus,  quia,  utillc 
docet,  Dulium  sacramentumdatur  pn>nilentibus.Sed 
postea  usus  mutatus  est^  ut  patet  cilvonis  (larnolen- 
sis,  epist.  :Jri7  :  Unctio  enini  infirmorum  publicae 
paeniientix  esf  sacramentvm.  (jure  tamcn  vcrbalvo 
protulit  e\  suit<>mporisconsuctudine.  ApudBurciiHr- 
dum,  lib.  xvni,  cap.  ^,  de  hoc  sacramento  agilur  ex 
decreto  Callixti  paptK.  Sed  cltatio  cocrupta  esl.Nam 


quenlcs  autem  Orationes  pro  exomsino  et  benedic- 
tiouesalis  et  aqujp  habenturetiam  in  Cod.  Hodradi 
secunda  parte.  In  quibus,  ut  bic,  uon  apponunlur 
solit;e  cruces.  Quod  iiiiror  ;  cst  enim  antiquus  £c- 
clcsi^f ,  mos  ut  aqua  signo  crucis  adhibito  benedica- 
tur,  utvidcre  est  apud  sanctum  EpiphMniuin,  lib.  i 
adversus  haTcses,  lom.  II  dc  Josepho  comite  :  Et 
cumpnrcepissef  affernaquam^ef  acrepissef  vasa  qure 
coram  omnibus  magna  coce,  oaviioTTavoo-J  vfovyioa. 
STriOsi;,  Tri  iyyjt  o  ta  tov  i^io\/  ooxtO/.ov  xoei  cnxaAsrae- 
psvo;  To  ovoua  'li;ToO,  id  cst,  vir  ilte suo  dtqito  ^iiina- 
cuLum  cruris  vasi  imposuissety  inroratu  no77iineJi'SH. 
Et  apud  Theodoretum,  lib.  v  Ilist.  eccl.,  cap.  21  : 
Hxc  ei  atiasimitin  locutus,  xai  £7ri0ii;Tovo-T«uoovT6y 
Tvrrov  Tr-i  '>?aTt,  id  est,  cuni  aquam  stgno  crucis  si- 
gnasset. 

898.  Denedirtio  uvx.  Vide  eaqua^supraobservata 
sunt. 

899.  Favw  Pro  fabx ;  sirpc  in  antiquioribus  Co- 
dicibus  mss.  scribitur  v  loco  b. 

9u().  lirnedictio  panis.  Do  pane  benedioto,  vide 
observationes  nostras  ad  Concordiam  regularuin, 
cap.  71,  §  1. 

901.  Ad  cap  llaturam.  Subaudi  inridmdam,  quod 
vocabuliim  iiabetur  in  (jrdine  Romano.  Ihec  auteui 
tonsura  non  estilla  clericalis  dc  qua  supraegimus  ; 
sed  puerorum,  cum  primum  (ondebantur  eorum  ca- 
pilli.  Nam  in  Sacramentariis  alise  exstant  Orationes 
ad  tonsuram  clericalem. 

90i2.  Omnipofens  sempiterne  Deus,  etc.  Ita  in  Co- 
dieibus  Kodradi  et  Hatoldi.  In  Ordine  Homano 
huic  Orationi  duie  alia'  pnemittuntur. 

\){)\\.  Atque  cuetestium  donorum  consorfium  esse 
prcerf^ptorum.  Ita  inCodicc  Uo«Iradi.  Primn  pai*(ele- 
geiidum  puto  iifircepturem.  In  Codice  Rat'>Idi,  el  in 
Or  ineRomanoIegitur  :AiqueadrceLcstiuindonorum 
pervtnire  consfirfwm. 


dccretum  istud  nonpulest  intelligi  de  Calixto  primo,  p      90i.  tjiatioadbarbas  fondeyidas,  .Nempe  in  prinia 

it      juvenihs  barb.p  tonsiune.  Ihec  eadcm   Oratio  exstal 


quia  ibi  mcntio  lil  Inuoceutii  primi.  quilonge  pos 
Callixtum  primum  floruit;  non  de  secundo  Callixlo, 
qui  centumcirciterannispostBurchardum  vixit;nam 
Burchardus  creatus  est  \ormaciensiscpiscopusanuo 
1008,  ut  docet  Sigebertus  in  Chron.,  at  (^allixtus 
sccundus  renuntiatus  cst  pontifcx  maximus  anno 
1120,utdocet  Anselmus  abbasiu  suppiemcnto  Sige- 
bcrii.  itaqueapudRuivhardumlocohorum  verborum, 
Exdecreio  CftLlixt  i  papae,]e^eud\im  esl.ex  Detiu ;  nam 
quoi  hiccitanturvidere  estin  Bedie  commcntario  ad 
epist.  sancti  Jacobi  upostoli. 

89o  Asperganieam.  (^um  priinumsacerdos  acce- 
dit  ad  visitandum  inflrmum,  aspergit  eum  ipsaniquc 
domum  aqua  benedirta,  ut  vidcre  est  inconcilioNan- 
neteusi,  can.  i:Cum  saceidos  axuUerit  aiiquem  in- 
firmari  in  sua  ptebe,  quam  citius  ad  eum  pergai  et 
ingressus  cubtcutum  aquani  benedictam  super  eum 
et  peromnecubiruLnnmspergfUM\.i\\i\n\}i\ii[c\\\!iTd\]Lm 


in  (^.odicibus  Rhemensi  etUatoldi,  et  in  Ordine  Ko- 
mano. 

905.  Oratio  adinfinnumunguendufn.UepcOraiio 
infra  repetitur  ;  nec  videtur  cssc  hic  proprius  illius 
locus. 

900.  Deus  qui  famuto  tuo  EzechiiP,  etc.  Haec  el 
sequentes  Orationcs  exslant  apud  Rurchardum  Iib. 
xviii,  sub  flnem.  post  collatam  unctionem.  In  cditis 
Sacramentariis  liabcntur  tantum  tres  priores. 

907.  Deus,  qui  per  afmtntuni  tuujn.  H;ec  Oralio 
534  babetur  in  Codioe  Rodradi. 

908.  ht  sic  fieclat  genu.  Itain  •  "odicibus  Rodradiet 
Tiliano.  in  Ord.  ms.  Cod.Corb.legitur:  Tuncsteiad 
dexieram sacerdotis,  ef  fleclet  gcnua  qui  est  fanguidus, 

909.  buminus  Locutns  est.  ]ta  in  Codice  Rodradi. 
In  Codice  Tiliano  qua^dam  alia  pra^ccdunt.  In  Cod. 
Rodradi  haecsequuntur :  ///r/)0//fi///  mfinussuperinlir' 


lib. XXIII. cap.  1.  (juodetiam  satis  clarum  est  ex  verbis  ^  mum  omnes  sticerd'Mes  ei  mimsfri eorum  V.  Deusdeo' 
Alcuini,  cap.de  iiifirmis;  ijuotiescunqueafiqutsinfu*'  ^  t7i//2,etc.  IhecmanuumimpositiovideturctiaminCod. 
matur,ingrediunturfrafresad  xyroium  cum  533  Tiliano :  Imponant  manussuperinfirmum  omnessa- 
aqua  benedtcia,el  cum  cc7'eis,sioe  incenso anieoteinn  cerdotfs,  jube^ite  vef  tantum  permittcfUe  episcopo, 
sa//c/(/?7/.Id  ctiam  clarum  est  cx  Codice  Ratoldi //i      quia  cammicus  sirdocetoi^do.yo\^h\cp\\iTOS9^desse 


p7'i77iis  facujnt  sfice)'dotes  aquain  benedictam.ei  spai^' 
gantea77i  cumAnfipho7iaei  07'attone superipsum  in- 
fi7'77iu7net  domum  ejus.Deinde  a  sace7'dote  lixc  O^^a- 
tio  iiicatu7".Do7nine  Deusyquiper  apostfdum  tuu7n  Lo- 
CM/(/s^.v,etc.  In  (Jodice  Ratoldi  suntaliaica^r^cmoniaB 
quas  infra  producemus. 

896.  Cu7n  AniipUona  et  07*atio7\ibus.  Nempe:  As- 
perges  me^  Do7nine.  hysstn^ft,  oic.  i,' .Exstwgaf  DeuSt 
etc.  Dcindc  d:cit  Orationem  Deus  qui  sace7'dofibus 
tuis  ianta7/t  gratia7ti.,  utesl  in  citato  concil  :et  apud 
Burchardum,  codem  cap.  Ubi,  ut  primuin  saccrdos 
ingreditur  a'groti  domum  dicere  debet.  :  Pax  huic 
do7nui  et  07nnibus  hafdfa7itibus  in  ea. 

897.  Exo7*cismus  salis.  Excrcizatur  sal  ut  aquao 
benedicl®  immisceatur,  nt  supra  notatnr :  Inprimis 


presbyterosinadminibtrationehujussacrameniijuxta 
sancium  Jacobum,  i7iducat  ji7'esbgferos  Ecctesia  \ 
quod  tamen  non  est  adeo  nccessarium.  cum  ab  unico 
saccrdote  hocsacramentum  conferri  possit,  cujusrei 
praxis  videtur  in  concilio  Nannetcnsi  supra  citalo, 
cap.  4.  apiid  Burchardum.  lib.  xviii.  in  Sucramenta- 
riis  cdiiis,  etin  (.^od.  Raloldi  infracitando,  quamvis 
Simeon  Thessalonicensis  huic  sententi;e  adversetur, 
quem  refutat  Petrus  Arcudius,  lib.  v  de  Extreina 
unclioiK'.  cap.  3 

910  Ad  Dotninion  cu77i  tribularer.  In  Codice  Ro- 
dradi  subjungitur :  Et  repeintu^;  ut  in  p7*istina.SeqM' 
tur  Oratih  Deus^  qui  fa/nulo  tuo  Ezechix^  ctc.        i 

91 1 .  Ei  sicperungat  infirmum  deoleosanetificaio* 
ci'uces  faciendo  in  coUo,  ingtature^  etc.  Ita  in Godic< 


SSl 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiB. 


SSS 


RoHradi  et  Tiliano.  —  Et  mpplicandc  dum  ungitur  A 
in/Snii/ix,  ftic4it  unus  hanc  Orationem,  Ila  in  Codice 
Rodradi.  Notandum  uiigente  sacerdote  formam  ab 
a]io  proferri ;  quod  fnvei  eorum  opinioni  qui  dicunt 
hunc  validum  csse  baptismum,  si  uno  vei*oa  profc- 
rcDtc  alter  merfj^at,  nut  aquam  infundat. 

9{2.  Innngo  te  de  oleo  mnclo,  etc.    Ita  in   Codice 

Rodradi.Olim  formahujussacramcnlifuitindicativa, 

ut  hic  apparet  (quamvis  hic  appclletur  Oratio.  sed 

improprie,  verectcnim  Oratio  non  est)  et  clare  con- 

stat  etiara  ex  Codicibus  mss.  Ratoldi,   et   Tiliano, 

monastcrii  sancti  Hemigii,  ct  Manuah'  excuso  Eccle- 

sia>  Sucssioncnsis,  qua;  indicativam  habent^  deprc- 

catoriam  ignorant.  ut  infra  videtur  ;  et  cx    forma 

Ambrosiana.quam  profertsanctusBonaventuraini, 

dist .  23,    quii*st.  4  :  Ungo  te  oleo  santificato   in  no- 

mitie  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  ut,  morc  mt- 

litin  uncti,  prn^paratus  ad  certamen,  aerias  possis  su- 

perare  potesitatix,  quae  etiam  hal)ctur  infra  in  Codici- 

bus  Katoldi  ct  Tihano  :  quam  Richardus  de  Media  R 

Villa  in  4.  dist.  23,  arl.  1,  quaest.  4^  non  improbat, 

scd  duntaxat  aitformam  deprecativnm  csseconve- 

nientiorem  nb  tcxtum  sancti  Jacobi  ;  nequc  cam 

rejicil  in  rosponsione  ad   secundum,  ut  ncc  Bona- 

ventura  rosponsione  ad  socundum.  cum  ait  :  Objici' 

tur  quod  non  est  eadem  forma.  Dicendttm  quoii    se- 

cundum  idquhd   est  necessarium  et   essentiale  sacra- 

wento,  eamdem  oportet  esse  ;  sed  forma  verbi  non  e$t 

necesscria  ratione  vocis  e.Tterioris,  sed  pront  cst    ex- 

prrwira  verbi  iNterioris.  QunreDuranduscadem  dis- 

tinctione,  qu.est.  3,  ulramquc  formain  defendit  pro- 

blematice.Nam  postquam  asseruitformam  dcpreca- 

tiviirn,   tandem  subjungil ;  Et  si  quis  vellet  tenere 

quod  forma  indicativa,  qun  dicitur   usus  fuisse  divus 

Ambrosius.  qui  fuit  de  primitivis    ductoribus,  posset 

rtsponderi  ad  rationes  alterius  partis.  Benlus  enim  Ja- 

f      tobus  lofiuens  de  Oratione  forte  non  intendit  de  forma 

[      tarramenti^  sed  de  supplicatioue,  qua:  fit  per  Oratio- 

wm  propcedrntem ,   aut   sequentem,   per  quam   apud  Q 

Drum  sublevatur  infirmus,  et  commendatur .  Eamdem 

fnruiani  probat  PaludanuSf  in  4,  dist.  23,  qua^st.  1  : 

Si  atiqucc  EcclesitT  habeanl  5o/am  formam  indicativi 

m(fdi,  sicut  Ambrosiana  saltcm  tempore  Ambrosii,  ut 

diritur^non  est  dicendum  quod  nihilsitactum.  Scd  et 

Aureolus.  in  4,dist.  23.  art.  1,  535  n^^^^^i^  ^^^ 

memin^rit  hujus  formae :  Inungo  te  oleo  sancto,  etc, 

dicil  posse  esse  indicativam  in  hunc  modum  :  Per 

istnm  sanrtam  unctionem  parcit  tiOiDom/nus,  ctc.  Sed 

deforma  est  dubinm  quare  sil  optativa.    liespondeo  : 

/n  qfuibus  iam  Ecclesiis  forma  tsta  est  indicaliva,  puta  : 

Per  istam  aanctam  unctionem  parcit  tibi  Dominus.  In 

aliis  est  imperativa.  Sed  verba  Jar.obi  videntnr  habere 

formam  optatfvam,  dirit  enim  :  Ki  oraliofidci  allevia- 
lit  in  iririum,  quasi  forma  sit  per  modum   Orationis 
optaticx.  Lieo  dicendum est  quol  forma  verborum  in- 
iifferenterpntest  esse  indic.it ivaet  optativa,  sicut  forma 
rerborum  bapHsmi.qux  est  apud  Latinos   indicativay 
$id  apudGrxcos  optaliva;  et  ideo  consuefudo  in  tali"  ^ 
hus  esl  fetcamia,  et  prccaret  graviter  qui  ronsuetudi- 
nem  immutaret    Haec  illc.  Acccdit  autoritas  libri  Sa- 
cramcutorum  editi  ex  bibliotheca  Vaticana.  in  quo 
ooicam  hanc   formam   repcrire  iicet :  Inungo  te  de 
oteosancto^  sicut  unxit  Samuel  David  in  regemet  pro- 
phetam.  Operare  creatura  olei  in  nomine  Dri  Patris 
mnifotentis,  ut  non  Lateal  hic  Spiritus  immundus  ne- 
qne  tn  memhris  tuis,  Ufque  in  medullis,  neque  in  ulla 
tomyagine  membrorum,  sei  in  lehahitet  virtus  Christi 
aHiSfimi  et  Spiritus  sa7tcti.  Per.  iNcque  hanc  formam 
reprobut  Facultas  Parisiensis  theologica,  ut  constat 
ex  tht^sibus  Ludovici  de  Machault   beccalaurei  Sor- 
bonici,  prioris  sancli  Petri  de  Abbatis  Villa,  agitatis 
13  Febr.,  anno  1636,  in  exterioribus  Sorbonse  scholis 
pro  majore  ordinaria,  prxside  S.  M.  N.  D.  Stephano 
ToDoeher,  doctore  Navarrico,  sancti  Eustachii  Fari- 
tiis  pastore.  dedicatis  eminentissimo   cardinali  de 
Ricbelieu,  daci  et  pari  Franciic  ;  inquarum  positiooe 
septima  luec  legere  cst  :  Etiam  unica  olei  unctione  in 

Patrol.  LXXVUI. 


neccessitate,  verbisque  indicative  prolatis  perfici  posse 
videtur ;  etex  Ihesibus  Dom.  Jacobi  Helyes  s^ipre,  ci* 
tatis,  inquibusdefenditurformamextrema;  unctionia 
esse  indicativam,  vel  deprecatoram.  Sic  enim  ait 
positione  octava  ;  E.xtremx  unctionis  sacramentum 
materiam  habet  sacram  unctionem  ;  formam  habet  vel 
indicativam,  veldeprecatoriam.  Quare  non  valet  res- 
ponsio  Petri  Ledesmic,  cap.  3,  de  forma  hujus  sa- 
cramenti,cumaithanc  formam  indicativam  essetan- 
tum  qnoddam  praeambulumadsacramentum  extrema 
unctionis.  Nam  citati  theologi^  cum  hsec  scripserunt, 
non  erant  adeostupidi  ut  ignorarent  si  prster  for- 
mam  indicativam  aliamhaberetdeprecatoriam  Am- 
brosiana  Ecclesia.  Frieterea  ut  nemo  dixerit,  cum 
quis  infundens  aquam  profert  hfiec  verba,  ego  tc  ba- 
ptizo.  ctc^  hanc  formam  esse  prtrambulam  ad  ba- 
plismi  sacramentum  ;  ita  absurdum  est  dicere,  cum 
ungitur  a^grotus  oleo  sanctiGcato,  et  profcruntur  hsec 
verba,  unao  te,  etc,  ejusmodi  formam  essc  quid 
prseambuTum  adextremam  unctionem.QuareDuran- 
dus,  supra  citata  qua^st.,  cum  profert  ritum  quarum- 
dam  Ecclesiarumquoi  utuntur  utraque  forma  indica- 
tivaetdoprecativa,  non  dixit  formam  indicativam 
esse  quid  pra^ambulum  ad  hoc  sacramentum.  Et 
postea  cuin  retulit  formam  Ecclesiae  Ambrosianae, 
eam  non  repudiavit.  Nequehaecdoctrinaadversatur 
concilio  Tridentino,  cum  ait,  sess  44,  cap.  1,  For^ 
mam  deinde  esse  Ula  verbaj  Per  istam  unctionem,  etc. 
Nam  concilium  deprecatoriam  non  ita  astruit,  ut 
rejiciat  indicativam,  quam  olim  in  usu  fuisse  luce 
mcridiana  clarius  est.  Ut  nec  ita  astruit  illa  verba, 
per  istam  unctionem,  ut  destruatformamGi*aecorum, 
quac  licet  deprecatoriasit,  ejusmodi  verbanon  tamcQ 
agnoscit.  Tandem,  anteciuam  hincmanum  referam, 
notandumcstapud.Burchardum,librocitato,nuIlam 
reperiri  formam.  Nam  responsioni  infirmiad  inter- 
rogationcs  sacerdotis  subjungit :  Postea  ungatur.  Post 
confessionem,  et  fidejn  readitam,  et  unctionem  dicatur 
Antipliona.  In  veritatet  ua  exaudi  me,  Domine.  Psal- 
mus  Domine  exaudi  orationem  meam  auribus  per- 
cipe.  Deinde  Kyrie  eleison  cum  Pater  nostcr  et  pre- 
ciouSj  elc. 

913.  Domine  Deus  Salvator  noster,  etc.  In  Codice 
Rodradi  haec  Oratio  in  duas  dividitur,  et  secunda 
536  ^^  his  vcrbis  incipit :  Sana  quoque,  quxsumus, 
omntum  medicator. 

di^.Propitietur  Dominus,  etc.  Ita  in  Codice  Ro- 
dradi. 

915.  Deinde  communicet  cum  corpore  et  sanguine 
Domini.  Ita  in  CodiceRodradi,  etRatoIdi,etTiiiano, 
et  sancti  Kemigii.  et  sanctiGcrmania  Fratis,  inqui- 
bus  datur  Eucharistia  post  ipsam  unctionem.  Quod 
valde  notandum  est  quia  olim    ungebatur  infirmus 
antquam    sumeret  viaticum  corporis   et  sanguinis 
Domini.  Id  viderc  est  in  decreto  Eusebii  papae  apud 
Burchardum,  lib.  xviii,  cap.  11,  et  Ivonem,  lib.  xv, 
cap.  35  :  Sacerdos  impleat  omnia  sicut   supra  circa 
asgrotumpcenitentemscriptumest,  id  est  Orationes  di- 
cat,  et  ungat  eum  oleo  sancto,  et  Eucharistiam  eidonet, 
Apparet  etiam  ex  Pcenitcntiali  Theodori  apud  Bur- 
chardum,  lib.  eodem,  cap.  14,   et  Ivonem,   lib.  xv, 
cap.  36  :  Et  ideo  secundum  canonicam  aucforitatem, 
ne  illis  janua  pietatis  ciausa  videatur^  Orationibus  et 
consolationtbus  sacracum  unctione  olei  animati,  secun- 
dum  stnttita  sanctorum  Patrum,  communione    viatici 
reficiantur.  Praxis  videturin  Vita  Caroli  Magni  ex 
Editione  Pithcei :  Oleo  autem  sanrto  inunctus    (Caro- 
lus  imperaior)  ab  episcopis,  et  viatico  sumpto,  et  om" 
nibus  suis  dispositis   commendans  Domino  spiritum 
suum.obiit  inpace,  In  Vita  sanctiOtthonis  archiepi* 
scopi  Bcbambergensis,  lib.  iii,  cap.  45  :  Interea  lan- 
guor  magis   magisque  spiritum  iuctantem    urgebat^ 
riteque  dispositis  omnibus  qwecunque  post  se  victurit 
prxstarepotuit,  supplici  et  ptira  confessione  prcemissa^ 
olea  ilta  et  piacida,  et  sacra  unctione  sacri  olei  deli' 
huta,  propitiabile  viaticHm  corpus   Domini  perccpit, 
Apud  ArnoldumLubeccDsem,  lib.  iiiHist.  Slavorumi 

17 


523 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENtORUM  NOTiG. 


B24 


cap.  3,  de  obitu  saDcti Ilenrici  episcopi  Lubccensis :  Sic 
confortatusin  Domino,  convocati»  /ratribus  dicebat  se 
jam  resolvi :  et  aecipienssancti olei unctionem  manus  ipse 
porriyebatfPedesextendebattCumpsallentibuspsallebat ; 
sutnptnque  vialicodominici corjtorisdixit  :0  Rex  glorix, 
veni  cum  pace.  H)t  apud  Theodoricnin  ]ib.  iv  Vit.e 
sanctsc  Elisabcth  uxoris  Ludovici  Lantgravii  Thurin- 
giip,  cap.  5,  ubi  agens  de  morteejusdpin  Landgravii 
sic  ait :  Videns  igitur  quod  sibi  martis  periculum 
immineret,  vocalo  patriarcha  Hierosolymitano,  ab  ipso 
tacrae  unctionts  sacramentum  accipit  ;  qui  ut  o/ficium 
solemne  hoc  perageret,  episcopum  de  sancta  Cruce 
cooperatorem  assumpsit.  Peracta  unctione,  sacrosancti 
corporis  Domini  nostri  Jesu  Christi  sibi  viaticum  tra» 
diderunt,  ouwl  cum  fide  catholic<i  et  sincera  devotione 
suscepit  (lienrirus  Canisius,  tom.  /T,  ant  lect.  ).  In 
Vita  sanctse  Adallicidislib.  i.  cap.  IG  :  Resumptis  ali- 
quanlulum  viribuscorporis,  munirise  rogavit  attentius 
mysteriis  ecclesiasticis.  Tunc  sacrt  olei  unctione perun- 
cta,  sacramentum  dominici  corporishumiliter  et  deco- 
tissime  adoramio  percepit  (Henricus  Canisius,  eod. 
/om. ).  Id  etiamvidcre  est  in  Vita  ^ancti  Hugonis 
abbatis  Cluniacensis,  apud  Surium»  ApriL  29,  ubi 
agitur  de  visionc  sancti  Godefredi  episcopi  Ambia- 
nensis  :  Rogarique  a  jratribus  ut  abhatem  Hugonem 
oIpo  sancto  inungeret  ;  et  episc  pali  redimitus  infula 
Missas  celebrans,  dommici  corporis  et  sanguinis  ei 
viaticum  ministraret.  Id  staluunt  Constitutiones  Ri- 
culphi  Suessionensis  episcopi : //e//i  Ofwrtet  ut  pres- 
byten  inlirmos  suos  per  confessionem  et  reconciliatiO' 
ncm  oleo  sancto  perungant,  et  tunc  eos  communicent, 
Hoc  eliam  oonstat  ex  Vita  sancti  Adalardi  abbatis 
Corbeiensis  apud eumdcm  Surium  Jan.  2,  qui,  sancta 
unctione  delibutus,  postridie  mane  sacro  viatico 
pastus  cst.  Forsitan  aliquis  obcx  interiectus  fucrat, 
quominus  illud  eodem  die  susciperet.  Nam  olim  tria 
sacramenta,  poenitentia.  unctio  suprema,  etEucha- 
ristia  infirmis  simul  conferebantur,  ut  clarum  estex 
Codicibus  inss.  nostris  supra  citatis. 

91G.  El  sicfaciant  iUi  parscptem  dies  si  necessitas 
fuerit  tam  de  commiunionc,  quam  de  alio  officio.  Ita 
m  Godicems.  monaslerii  sandi  Remigii.  Nota  curnm 
quum  sacerdotes  olim  ^'erebant  circa  innrmos.  Ubi 
t6  de  alioollicio  537  significatur  dc  unctione  quum 
Matthu^us  Galenusin  Promptunrio  thcologico,  cate- 
chcsi  i8i.  restringitad  partes  laboranles,  quia,  ut 
vull,  sacramenlum  nonrepctebatur.  Ad  hasc,  inquit, 
non  fiebat  illud  perfunctorie  e'.  properan'er  :sed  ubi 
aeger  non  convalescebat,  redibant  eodvm  sacerdotes  per 
septiduum  unijentes  ;  nonqufdem  sanamentum  toties 
rcpetentes,  sed  stalts  precibus  unctione  curantes  tabo- 
rantia  mcmbra,  prxbentesque  sauctatn  Eurharistiam. 
Ha»c  ille.  Verum  id  quod  ait  non  rcpeti  olim  solilum 
unctionis  exlrciiHe  sacramcntum,  ia  eodem  videlicet 
morbo,  non  vidctiir  probabile  quia  htec  verba,  quam 
de  alio  officio,  sunt  ceneralia,  nec  possunt  restrin^i 
ad  unctionem  memhrorum  affcctorum.  Et  quamvis 
hodie  in  eodemmorho  non  repetatiirhocsacramen- 
tum,  si  tamen  antiquus  valerct  usus,  id  non  esset 
absurdum,  quia,  noncessante  morho,  homineadhuc 
exislente  in  peccalis,  ob  peccata  saltcm  venialia  qua» 
nobisquotidieohrepunt,quia  S(*pties  in  die  cadit  ju- 
stus,}UTO  posset  hoc  sacramentum  s.Tpius  in  eodem 
morbo  repeti,  ipsis  causis  manentibus  ob  quas  hoc 
sacramentum  conferri  solet.  Pra»terea  si  unctio  illa 
partium  inorbidarum  non  esset  sacramentum,  non 
posset  conferrcsanitatem.acproinde  frustraadhibe- 
retur.  PraBterea  non  nliud  adliibebant  oleum  quam 
ab  episropo  sanctificatum. 

917,  Dcbent  etiam  saccrdotes  ctministri sanctie  Ec- 
elesifp,  ctc.  Ita  in  Codicihus  Rodradi  et  sancli  Remi- 
gii.  Nota  curam  et  studium  priscorum   sacerdotum 

erga  infirmos. 
yi8.  Chrisle  caelestis  medieina  Patris.  Ita  etiam  in 

Codice  Rodradi. 


A  919.  MuUi  enim  sacerdotum^  ctc.  Ita  in  Codice 
Rodradi.  ['articulae/z/m,  hoc  loco  sumitur  pro  par- 
ticulis  vero,  seu  autem.  Regula  .Magistri  ms.,cap.82  : 
Hoc-  enim  nesit  in  aliquo,  frequenter omnes scrufentur 
a  prxposilis.  In  libro  sexto  Halitgarii  supra,  sub  ini- 
tiiim  :  A^on  enim  omnesclerici  fiancsrripturam  usur- 
pare  ant  legere  debent.  Hicautem  describitur  alia  a 
superiori  ungendi  infirmi  ratio,  seuconsueludo  non- 
nullorum  preshyteroruin,  qui  ungebaot  infirmos  in 
quinque  sensibus. 

9i0.  Perunguent.  In  Codice  Rodradi,  jM^run^an/. 
Sed  legendum  puto  perungunt. 

921.  /n  naribus,  Lege  in  aunbus,  ut  in  Codicc  Ro- 
dradi.  Nam  postca  dixit :  In  narium  summitate  sive 
interius.  Tum  quia  nulla  mentio  fieret  unctionis  au- 
rium,  qua^tamen  necessaria  est;  nam  scripsit  supra 
perunguent  insuper  in  quinnue  sensus  corporis. 

922.  Dicentes,  In  nomine  Patris,  etc.  Ita  in  Codice 
Rodradi,  neque  ulla  mentio  habetur  vulgaris   istius 

B  forina' :  Per  istam  sanctam  unctionem,  etc. 

923.  Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  snbvenis  in 
periculis,  etc.  Ita  in  Codice  Rodradi.  Porro  ut  hujus 
extremm  unctionis  antiqua  ratio  clarius  innotescat, 
hic  subjicinm  tres  antiquos  hujus  sarramenti  ritus 
primiim  quidem  ex  Codice  Ratoldi  ;  nllorum  ex  Co- 
dice  Tiliano ;  tertium  ex  Codice  monasterii  sancti 
Rcmigii. 

€  Antiquus  extrema»  unrtionis  conferendas  ritus  ex 
Codice  ms.  Ratoldi  abbatis. 

n  Incipit  ordo  unctionisinfirmi  :  lUcdicat  sacerdos 
ad  in/irmum  :  Quid  me  adcocasti,  frater  f  Itte  ait :  Ct 
tuihi  unctionem  trados,  Dicit  sacerdas  ad  eum  :  Donet 
tibi  Dominus  noster  Jesus  Chritus  veram  facilemque 
unctionem ;  •  tam  si  te  respexerit  et  sanaverit  te  Deus, 
custodies  illam  ?  Respondet  Custodiam.  Tunc  sacerdos 
fariet  crucem  ex  cinere  cum  aqua  snper  uectns  ejus,  tt 
538  intpnnit  cilicium  desuper,  dicens  :  Si  quis  infirma' 

Q  tur , agat p(rnitentiam,  etiam  exneressUate.  quiamtseri- 
cors  estueus  ;  qma  misericordiaDei  nec  mensuras,  nec 
tempora  habet,  dicente  Dei  Spiritu  prophetam  [Leg.  wr 
prophetam]  :  Cum  conversus  ingemueris,  tunc  safnu 
eris  ;  et  alibi:  DiciniquHatestuas},rior,ntjustificeris. 
Ant.  Succurre,  Domine,  iiitirmo  huic,  et  medicaeum 
spiritali  mpdicaminc,  ut  in  pristina  sanitate  resUlu- 
tus,  gratiarumtit)i  referatacliones./*.sa/w  Domine.ne 
in  furore  tuo,  cum  Cloria.  \ntiph.  Quia  «pud  Deura 
misericordia.  et  copiosa  apiid  eum  redcmptio,  el 
mulliplex  Dei  misericordia,  ita  et  lapsis  subvenit 
humanis.  utnon  solum  per  baptismi  et  consumma- 
tionisgratiam,  sed  etiam  pcr  prpnitenliip  atque  un- 
clionis  mcdicinam  spes  vila»  reparetur  humanae.  Aw/. 
Corcontritumet  humiliatum  Deus  non spernit.  Psatm, 
Miscrcre  mei,  Deus,  totum  cum  Gloria,  et  repleatur 
[Forte  lcg.  reitetatur,  vcl  onnplratur]  Antipliona. 
Collectam  require.  Ant.  Opemferat  huicinfirnio  Deas 
super  lectum  doloris  ejus  ;  et  ipse  confirmeteum  et 

jx  vivificet.  Psalm.  Reatus  qui  intelligit,  Coiiectam  re- 
quire.  Ant.  Dominus  locutus  est  disripulis  suis  :  In 
noininemeodiemoniaejicient;  superiufirmos  manus 
vestras  imponite,  et  hene  habebunt.  Psalm.  Deas 
Deorum.  Ant  Salvum  facservumtuum,  Deus  meus, 
sperantem  in  te  ;  custodi  nnimam  ejus,  quia  in  tc 
speravit.  Psalm.  Inclina,  Domine.  Ant.  Cadent  ala- 
tere  tuo  mille  et  decem  millia  a  dextris  tuis,  tibi 
aulemnullum  appropinqual  malum.  Ps,i/m.  Qui  ha- 
bilat.  Ant.  Fropitietur  Dous  iniquitatibus  tuis,  et 
sanel  omnesa'gritudinestuas,etrenovetur  utaquils 
juventustua.P.<a///i.  Benedic.  1.  Ant.  Domine,  libera 
animam  meam  a  labiis  iniquis  et  a  lingua  dolosa. 
Psatm.  Ad  Dominum  cum  Iribiilarcr.  Oratio.  Omni- 
potensscmpilerneDeus.  qui  per  Jacobuin  apostoluin 
tuum  inlroducere  presb^teros  Bcclesiae,  et  ungeto 
oleo  iDfirmos  praescepistj^  prssla^  quaesumus,  ut  di- 
gneris  per  manus  nostras  iiunc  famulum  tuum  ill. 


Leg.  tamen,  ut  in  Ordine  Romano  ms.  Corb.  Apud  Burch.,  lib.  zvm,  cap.  4. 


8S5 


m  S.  GREGORII  UBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


Atia.  —  Ungo  aures  has  sacrali  olei  lii|uorc,  ut 
qui<lquid  delectatione  noxia  audilus  adniissuni  est 
mcdiciiia  spiritalis  evacuct.  Per  Dominuni  nostruni. 

*i  Alia.  —  Ungo  lias  naresdeoleo  sacrato,  utquid- 
quid  noxie  contractum  est  *  odoralus  superfluo  ista 
inundet  luedicatio.  l*erI)ominum  nostrum. 

«  Alia.  —  IJngo  lahia  ista  consecrati  olei  medica- 
nieuto,  ut  quidquid  otiosa  velcriminosa  poccasli  lo- 
culione,  divina  clemenlia  miserante,  expictur  hac 
unctionc.  Per. 

u  AUa.  —  Ungopectus  tuumdeoleosancto,  uthac 
onctione  prolectus  forliter  pneslare  valeasadversus  g 
fttliereas  calervas.  I*er  Oominum. 

"  Atia.  —  Ungo  has  scapulassive  mndium  scapu- 
Urum  dc  olo»)sacro,  ut.  ex  omni  parle  spiritali  pro- 
tecliunc  munitus,  jacula  diabolici  impctus  viriliter 
eontemuerc,  ac  procul  possis  cum  rohore  juvaminis 
repcllore.  Per  Doininum. 

«  Aifa.  —  Ungo  has  inanus  de  oleo  consecrato.,  ut 
quidquid  illicito  vel  noxio  opere  egcrunt  per  hanc 
unctionem  evacuetur.Per  Dominum. 

539  *Alia.  —  Un^^o  hos  pedesdeoleobencdicto, 
pt  quidquidsupeifluo  vel  noxioincessucommiscrunt, 
ista  deleat  perunctio.  PerDominum. 

••  .1////.  --  Ungo  leolco  sanctilicato  in  nomine  Pa- 
tris,  ei  Filii,  et  Spiritus  sancli,  ul,  morc  militis  uncti, 
pp.<»paratus  aii  luctum  [Ley.  luctam],  possis  aereas 
supcrare  catervas.  Per. 

■  -4////.  —  Un^jo  te  oleo  sanclincalo  in  nomine  Pa- 
tris,  et  Filii,  et  ^piritus  sancti,  sicut  unxit  Samuel 
navid  regein  et  pro[)helam.  ut  non  lateat  in  te  spiri-  r 
tusiinmundus.  ncquein  mpmhiis,  nequein  medullis, 
oequeinullacompa^inememhrorum.  Sedteinhabitet 
TiriusCliristi  altissimi  et  Spiritus  sancti,  (|uatenus  pcr 
hujus  opcrationeui  mysterii,  et  per  hanc  sacri  olci  un- 
c.ionein,a(qiienostramdcprecationem,virtutesanctaB 
Trinitalis  niedicatus  sive  lotus,  pristinam  et  ineliora- 
Um  recipere  merearissanitateiu.  Per  eum,  ejiisdem. 

•  Alia,  —  Uugo  te  de  oleosancto,  invocata  magna 
Creatoris  majestale,  quijussit  Samuelem  prophetain 
nngcre  David  regeni,  operare  crealuram  [Leg.  crea- 
tBraJ. 

•t  Aiia.  —  In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spirilus 
uncli,  sit  lihi  hiPC  unctio  oUi  sanctifirati  ail  purili- 
calion*;iii  luentis  el  corporis.  et  ad  muiiimen  et  de- 
leiisioneui  contra  jacula  immundorain  spirituum. 
Amen. 

H  Hie  communicet. —  Corpus  et  sanguis  Domini 
postriJesu  Christi  in  vitam  aftcrnam  te  perducat,  et 
io  Uie  Judicii  [elj  adsanctam  requiem  te   resuscitet.  ^ 

i;  Atia.  —  Unum  Deum  Patrem,  et  Filium,  et 
Spiritum  sanctum  unanimiterconfitentcs,  oramusut 
Tolanlas  ejus,  auxilianle  gratia,  pcrliciatur  [vilaj  in 
vobis.  Per. 

•  Alia.  —  Dominus  Jesus  Christus  apud  te  sit,  ut 
te  defendat ;  iutra  te  sit,  ut  te  reticiat ;  circa  te  sit,  ut 
te  con-^ervet ;  ante  te  sit,  ut  tc  de«iucat  ;  post  te  sit, 

unejustificet ;  super  lesit,  ut  le  tienedicat.  Ouicum. 
•tn/.  Virtutuujomniuml)eus,quial)lmiiianiscorpori- 
bu^iii(irinitates  expelie  [L<^|/.expellisj  miscrereservo 
tuu,  et  visit.a  in  salutari  tuo,  t-t  cirleslis  grutiit  trihue 
niciiiciuam.  pMilm  Beatus  qui  iulelii^Mi.  » 

Hactenus  Codex  Ratoldi  de  unclione  iutirmonim, 
circaquainhafcnolanda  veniunt.  i^\\\  illa  Oratione  : 
Omi!ijx>tenssempitei*neDeuSyhiB(^  verha,  ac  mirabititer 
tux  magnanvnitatis  virtutem,  rcdundare  videntur. 


infirmatur,  agatpoinitentiam,  etc,  ut  in  Codice  Ha- 
toldi,  nisi  quod  in  finc  horum  verborum  dicti  Ordi- 
nis  hsec  adduntur  :  Respondet  infirmus  Deogratias. 
In  hoc  Ordine  nulla;  sunt  unctionum  formulae,  uno 
aut  altero  folio  avulso.  4°  In  unclionc  tertia  ha;c  verba 

covvupisLSUTiljwxierontractutnestodoratussuperfiuo; 
sed  logendum  est,  ut  in  Codice  Tiliano,  noxio  con- 
tractuin  est  odoratu,  vel  superfluo.  5®  In  (juinta  un- 
clione  inale  \eg\[uv,forliterprxstaj*e;  legendumest, 
fortitcr  ccrtare,  utin  codem  Cod.  Tiliano.  Goln  sexta 
unc\.\oini,uh'i\cg\iuv,cumrobore  juvaminis  Jcgcndum 
est,  ut in  Cod  Tiliano,  cum  robore  supernijuvaminis. 
7oiNotanduiu  estoctavam  formulam,  540  Ungote 
oteosanctificato,  etc,  eamdemesse  cum  lormula  Am- 
brosiana.  8"  Observandum  est  hanc  nonain  formulam, 
Ungo  te  oleo  sanclificato,  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et 
Spiritus  sanrti,  sicut  unxit  Samuel  David,  etc ,  videri 
esse  ad  unctionem  omniuin  compagum  meinbroruin  ; 
nam  in  Codice  Tilianoin  formahujus  unctionis  luec 
verija  habentur,  quae  etiam  in  hac  formula  Codicis 
llatoldi  continentur  ;  Ut  non  lateathic  in  te  spiritus 
immundus,  ncque  im  membris.neque  in  medultis,  ne- 
que  in  utla  compagine  membrorum.  9*  In  decima 
rormula  post  hojc  verba,  operare  creatura,  videtur 
deesse  to  oldj  ut  habetur  in  Editis,  et  in  Codicibus 
sancti  Eligii  ctTiliano.  lOo  In  Oratione  communionis 
ad  illa  verba,  et  ad  sanctam  requiem,  particula  et  vi- 
detur  redundare,  qucmadinodum  in  sequenli  Ora- 
tione  ad  haic  verba,  perficiatur  vitain  vobis,  to  vita 
redundat. 

llisitaexpositis,  sequitursecundusritusconferendte 
unctionis  extremse  cx  Codicc  Tiliano. 

«  Ordo  ad  ungendum  infijinum. 

c  Antequam  ungatur  infirmus,  confiteatur  omni- 
modis  Deo  et  sacerdoti  suo  puriter  omnia  pcccata 
sua,  et  reconciliationem  ab  eo  percipiat  plenam,  ut 
ulceribus  vitiorum  per  confessionem  •  purtus  [Leg. 
pur^atusj,  adapertis  -dignus  proficiat  ei  unctioni  sni- 
rilalis  medendo  nequitiarum  putredinem  interius 
latitantem.  Ettuncinprimisfaciantsacerdotesaspcrgi 
salem  et  aquam  bcnedictara  ;  etaspergant  eam  cum 
Antiphona  Aspcrges  me,  Domine,  Miserere mriDcus. 
«  Domine  Deus,  qui  per  apostolum  tuuiu  locutus 
es :  Infirmntur  qui$  in  vobis,  etc 

((  Et  sic  flectat  genuasua,  qui  est  languidus,  etstet 
ad  dexteram  sacerdotis,  et  canteturhsec  Antiphona: 
Sana,  Doinine,  mfirmum  istum  cujus  ossa  contur- 
bata  sunt,  cic.  Domine,  neinfurore  luo  aryuasme. 

tt  Sequitur: 
c  Oremus  Dorainum  nostrum  Jesuin  Christum,  et 
cum  omni  supplicatione  rogemus,  etc. 

u  Dominus  iocutus  est  condiscipulis  suis,  In  nominc 
nicodtcmoniacjicite,  et  superinnrmosmanusvcstras 
imponite,  etbcnehabcbunt.  UeusDcorum:  Imponaiit 
manus  super  infirinum  omnes  sacerdotes,  jubente^ 
vel  tanfum permittente  episcopo,  quia  canonicm  sic 
docct  ordo.  Deus,  qui  non  vis  mortein  peccatorum, 
etc.  Ant.  Sucriirre  Deus  innrmo  isti,  et  medicare  ei 
spiritali  medicumine,  ut  in  pristinam  sanitatem 
rcstauratus,  gratiarum  tibi  referat  acliones.  Ad 
Dominumcum  tribularer.  c/miriloria.OremusDoini- 
num  nostrum  Jesuin  Christum  pro  fratronostro,  N., 
qucm  dure  al  pra^sens  malum  languoris  arfligit,  ut 
eum  Domini  pietas  coelestibus  digncturmediciniscu- 
rare,  utquideditvitani  detetsalutein.Per  Dominum. 


■  Lege  potius  piirtuj,  ut  apud  nostrum  Edm.  Mar-      oplime  \e^\iuv :  purius  adapertis,  diynius  proficiai  ei 
teDoe,  tom.  II  de  aoliq,  Eccles.  Ritib.,  p.  163.  Ibid.      unctiospiritalis,  medendo,  etc. 


537 


IN  S.  GREGORII  LlBROM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


t>28 


«  Deus,  qui  humano  generi  salulis  remediara  et 
vitsB  seternaB  munera  contulistl,  conserva  fainulo  tuo 
luarum  dona  virtutum,  et  concede  ut  medclam  luam 
non  solumincorporcsedeliamin  animasenliat.Per. 

9lEI  sic  perungant  singuLisacerdofesinfinnumde 
oUo  sanctificato,  cmcesfaciendo  in  coUo,  etyutlure, 
et  pectore,  et  inter  scapulas^  seu  in  toco  ubi  ilolorplus 
imminet,  et  in  quinquesemihuscorporis,  et  tn  super- 
ciiiisoculorum,  et  xn  nanbus  intus  et  fons,ettn  au- 
riumsummitateextcriusjsive  inteiius,  etxn  labnsex' 
tefnus,  et  manibusexteriusM  estdeforis,  utsiquinque 
sensibus  mentis  et  corporis  aliqua  maculainhsesijyme- 
dicina  spiritali  sanetur,  et  Dominimiseniordxaxm^ 
petretur.  Dum  iqitur sacerdos  xinguit  infirmum,  di- 
cat  hanc  Orationem  morosius  inungendo : 

tt  Adcsto,  Domine,  quaesumus,  humilitatis  nostraj 
obsequiis,  eisque  bcnignus  coopera,  etc. 
«  Vnctio  sacrati  otei  nd  caput, 

a  Ungocaputtuum  oleo  sancliflcato  in  nomine  Pa- 
tris  541  etFilii.elSpirilussancti,  utmoremihtis 
uncti  praeparatus  ad  luctam,  superare  possis  aerias 
catervas.  Per. 

tf  Ad  oculos, 

f  Ungo  oculos  luos,  etc,  »  ut  supra  in  Codice 
Ratoldi. 

<K  Adaures, 

«  Ungo  aures  has  sacrati  olei  liquore  in  nomine 
Patris,  etFilii,  et  Spiritus  sancti,  ut  quidquid  pec- 
catinocivo  audilu,  etc,  »  ut  supra. 

«  Adnares. 

«  Ungo  haa  nares  oleo  sancto  in  nomine  Patris, 
ct  Filii,  ct  Spiritus  sancU,  ut  quidquid  noxio  con- 
Iractum  cst  odoratu  ycI  superttuo,  ista  emaculct 
medicatio. 

t  Ad  labia. 

«  Ungo  labia  ista,  etc.  »  ut  supra  in  Codice  Ra- 
toldi ;  hic  Umen  legitur  expurgetur,  sroexpietur. 

t  Atia.  —  «  In  nomine  Patns,  et  Fihi,  etSpin- 
lus  sancti,  sit  tibi  h«c  unctio  olei  sanctiflcati  ad  pu- 
riflcationem  mentis  et  corporis,  et  ad  munimen,  et 
ad  defensionem  contra  jacula  inimicorum  spuita- 

lium.Per. 

^lngutture. 

«  Inungo  te  in  gutture  de  oleo  sancto  in  nomioe 
Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancli,  ut  non  lateat  spi- 
ritus  immundus,  neque  in  membris,  neque  in  me- 
dullis,  neque  in  ulla  compagine  membrorum  ;  sed 
habitet  in  tc  vlrtus  Christi  allissimi  et  Spintus  san- 
cti  quatenus  per  hujus  operationem  mysterii,  et 
per  hanc  sacrati  olei  unclionem,  at^ue  nostram  de- 
precationem,  virtutesanctae  TrinitaUs  medicatus  sivc 
fotus,  pristinam  et  melioratam  percipere  mereans 
sanitatem.  Per. 

«  Ad  pectus. 

«  Ungo  pectus  tuum,  etc,  »  ut  supra  in  Codice 
Ratoldi,  ubi  male  legiturpraps^are,pro  certare. 

«  Ungo  locum  cordis  oleo  divinitus  sanctiflcato, 
ccelesti  munere  nobis  attributo  in  nomine  sanct»  ct 
individuae  Trinitatis,  ut  ipsa  te  interius  exleriusque 
sanando  vivificet,  quae  universam  conditionem  suam, 
ne  pereat,  continet.  Pcr.  »  Ubi  to  conditionem  est 
Td  creaturam. 

«  Ad  scapulas. 

«  Ungo  has  scapulas  sive  medium  scapularum  de 
oleo  sacrato,  in  nomine  Palris,  etc,  »  ut  in  Codice 
Ratoldi,  in  quo  tamcn  deest  t6  supemi,  ante  roju- 

vaminis. 

«  Ad  manus. 
«  Ungo  has  manus  oleo  sacrato,  in  nomine  Patris, 
et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  etc,  »  ut  in  Codice  Ra- 

ioldi. 

«  Adpedet. 

«  Ungo  hoa  pedoB  de  olco  benedicto,  in  nomine 


A  Patris,  et  Filii,  et  Spirilus  sancti,  ctc,   »  ut   in  eo- 
dem  Codice. 


«  Ubi  plus  imminet. 

«  Ungo  te  de  oleo  sanclo,  in  Domine  Patris.  ol 
Filii,  el  Spirilus  sancli,  obsccrans  misericonliam 
ipsius  unius  Domini  noslri  Jo>u  Christi,  ul  fngalis 
omnibus  doloribus  vcl  incommoiiilalihus  corporis 
tui,  recuperetur  vilie  virtus  ct  sanitas,  quatenus  pcr 
hujus  operationein  mysterii,  et  pcr  hanc  sacruli  olci 
unctionem,  atque  noslram  deprecalionem,  virlute 
sanctT  Trinitatis  medicatus,  prislinaiii  ct  inagis 
robustam  recipcre  mercaris  sanitatcm.  IVr. 

«  Ad  omnes  compages  membrorum. 

0  Ungo  te  dc  oleo  sancto,  iuvocata  magni  Creato* 
ris  Majestale,  i]uijussit  per  Sainuclein  prophetain 
ungui  Uavid  regem.  Operare,  creatura  olei.  in  no- 
mine  Patris,  et  Kilii,  ct  Spiritus  sancti.  ut  non  latcat 
hic  spiritus  immundus,  542  nequc  in  membris, 
B  neque  in  mcduilis,  neque  in  ulla  compa^ine  meni- 
brorum  ;  scd  inliabitet  in  te  virtus  Chrisli  altissimi 
Filius,  et  sanctificatio  Spiritus  sancti.  » 

Sedhic  finis  corruptus  est,  et  legendum  virtusAU 
tissimi.Ftlius,  et  stanrfiftcntio  Sfiirtlus  sancti,  vel,ut 
supra,  etin  Codicc  Hatoldi,  virtus  Christi  AltUisimi 
et  Spiritus  sancti. 

«  iltm  alia  unctio, 

«  Inungo  te  in  nomine  Putris,  et  Filii,  ct  Spiritus 
sancti,  olco  sanclo  atquc  sacrato,  ut  virtute  Spiritus 
sancti  tribuat  tibi  lia.^c  sacra  unctio  sanitatcm  anitn» 
et  corporis,  in  rcmissioncm  omnium  peccatorum,  et 
vitam  fletcrnam. 

Impositio  manuum. 

ff  Deus  Salvator  nostcr,  qui  es  vcra  salus  ct  me- 

dicina,  et  a  quo  omnis  sanitas,  et  mcdicamentuin 

venit,  qui  apostoli  tui  voce  nos  instrui>,   ut  lansui- 

dos  olei  liquore  tangentes  tuie  postulemus  miscri- 

G  cordiam  pietatis,  etc 

«  Deinde  Oralionessubscriptx  pro  infirmis. 

«  Post  haec  communicet  eum  sacerdos  corpore  et 
sanguine  Domini;  et  sic  $eptcm  continuos  dies,  nisi 
necessitas  contigent,  tam  decommunione,  quamde 
atio  officio  seabstineat ;  etsuscitabit  eum  Dominusad 
salutem,  et  si  in  peccaiis  sit,  dimittentur  ei\  ut  apo- 
stotus  nit.  »  In  hacautem  rubrica  (^uaedam  videntor 
corrupta,  primo  in  illis  vcrbis,  et  sxc  septem,  Ic^d- 
dum,  ut  in  Codice  sancti  Eligii,  et  sicfaciant  i7/tw- 
ptem,  In  sequenti  membro  nullus  est  sensns,  ctia 
dicto,  Codice  hffic  verba,  nisi  nece$sitas  contigeritu 
abstineat  desideranlur.  Sed  legendum  puto :  et  tic 
faciant  Utiseptem  cuntinuosdies,  tamde  communim, 
quam  de  alio  officio  (nQmpeunciione)  nisi  neressitas 
contigerit,  ut  se  abstineat,  ncmpc  ab  hac  repetitiooe. 

«  Oratio  ad  perceptionem  Eucharistim. 

«  Corpus  et  sanguis  Domini  nostri  Jesu  Cbristi 
D  custodiat  animam  tuam  in  vitam  a;tcrnam.  Araen. 

«  Pai  et  communicatio  corporis  et  sanguinis  Do- 
mini  nostri  Jesu  Cbristi  custodiat  animam  tuam  ia 
vitam  fleternam. 

«  Po5/  assumptam  Eucharistiam. 

«  Domine  Jesu  Christe  ct  Salvator  nostcr,  exaudi 
nos  pro  fratre  nostro  N.,  te  rogantes,  ut  tua  saoctt 
Eucharistia  ei  sit  ad  tutelam  animne  et  corporis,  et 
ad  capessendam  vitam  fletcrnam,  qui  vivis. 

«  Absotutio  manuum. 

«  Debent  etiam  ex  ministris  sanctce  Dei  Ecclenx 
cum  summa  revef  entia  tnfirmis  decajitareperhin^pdvi 
dies  et  noctes  vespertinules  el  matutinaLes  taudti 
pteniter,  sicut  mos  est  in  Ecclesia,  » 

Usec  autem  yerbei  absotutiomanuumf  videntarre- 
dundare,  aut  lcgendum  ablutio  manuum, 
«  Oratio  super  infit^  um  antefaciendam  ahsoluliotuts, 

«  Domine  sancte  Pater,  univertitttis  actor^  [Ley. 


m 


W  S.  GRE60RII  UBRUM  SAGRAMENTORUM  NOTiB. 


530 


aoctor].  omnipotcns  ffilerne  Deus,  cui  cuncta  vivunt, 
qui  TiviGcas  niortuos,  et  vocasca  quae  non  sunl  tan- 
quaiii  ca  qu»e  sunt,  tuum  solilum  auillium,  qui  C8 
magnus  artifex,  pieexerce  in  hoc  tuo  plasmatc,  ro- 
gamus. 

t  Absolutio  cum  imposUione  manuum, 

A  Deus,  qui  peccatores  ct  scelerum  oncratos  et 
Tulneratos  sacerdotibus  tuis  se  ostenderc  jussisti, 
Deus,  ^ui  discipulis  tuis,  ut  bene  habeant,  manus 
super  jnflrmos  ponere  preecepisti,  etc.  Omnipotcns 
sempilcrne  Deus,  crimmum  absolutor,  et  indultor 
peccaminum,  qui  apobtolis  tuis  apostolorumquesuc- 
cessoribus  dixisti :  Sine  me  nihil  potcstis  facerc»  etc. 

543  **  Benedicliones  episcopales. 

a  Dominus  Jesus  Christus,  qui  dij^natus  est  disci- 
pnWssuis  iWcereiQuxcungue  ligaoentissuper  terram, 
trunt  ligata  et  in  rcplo ;  ei  quxcunqne  solveritissuper 
terrant ,erunt  soluta  etin  ralo,  de  guorum  numero, 
quamvis  indignum  et  peccatorum  vinculis  aslrictum 
me  cssc  sua  dignatione  voluit,  ipse  tc  largifluo  pie- 
tatis  dono  ac  mem  simul  parvitatis  ministcrio  ab- 
lolvere  dignelur  ab  oranibus  fragilitatis  tuo;  exces- 
sibus  interius  cxtcriusque  bumanitus  conlractis. 
ft.  Anicn. 

(t  Et  sicut  peccata  totius  mundi  sua  traditione 
atque  immaculati  sanguinis  eflusione  dignatus  est 
expurgarc  ;  ita  quoque  tuoruin  pcccaminum  macu- 
las  misericorditcr  ne  dcdignetur  emundare  ejusdcm 
tanguinis  interventionc,  qui  effusus  estin  remissio- 
Dem  peccatorum.  i^.  Amen. 

c  Devotiouem  quoque  tuam  deinceps  adjutorio 

gratiffi  SU2K  non  dedignctur  corroborare,   quatenus 

I      et  in  hoc  saeculo  subrepentium  iaqueos  delictoruin 

Taleas  evadere,  et  in  futuro  vitam  (eternam   Christi 

languine  comparatam  sine  flde  possidere.  I^.  Amen. 

a  Adjuvantc  eodem  Domino  nostro  Jesu  Christo, 
ui  noi  fecit  cum  non  essemus,  ct  redemit  cum  per- 
iti  essemus,  ad  laudem  et  gloriam   sui  nominis. 
Peromnia  sscula  saculorum.  I^.  Amen. 

c  Orationes  unde  supra , 

«  Deus  qui  mundum  in  pcccati  fovea  jacenteni 
misericorditererexisti,  Dcus,  qui  lcprosos  mundari 
pnerepisti,  etc. 

^ltem  alia.  —  «  Omnipotcns  sempiternc  Deus, 
coDditor  humani  gencris,  qui  ex  nibilo  creasti  cun- 
eta,el  hominem  ad  similitudiuem  tuam  formare 
dignatus  es,  etc. 

«  Alia,  — «  Deusqui  confltcntiumtibicordi  puri- 
ficas,  et  accusantes  conscientias  suas  ab  omni  vin- 
cqIo  iniquitatis  absolvis,  etc. 

tAlia.  — «  Dominesancte  Patcr  cGeliet  terrce,  pro- 
legefamulumtuum,etdimiitciHiomniapcccata,  etc. 

d  Atia.  —  «  Dominus  sit  tibi  adiutor  et  protector, 
et  peccatorum  tuorum  indultor.  Et  Deus  misericor- 
diic  et  pietatis  det  tibi  correctionem  tuorum  pec- 
caminuiii  ;  et  concedens  locum  pcenitentifle,  tribuat 
tibi  digne  mala  jactadcflcrc,  gaudiaque  vitoe  ceternffi 
feliciter  obtinerc.  Per. 

His  ita  expletis.sacerdotes  dicant  Orationes.Bene- 
diciiones  super  mfirmum,  unusquisque  suam,  Siau- 
tem  adsit  enisrovus  ipsius  officium  hoc  ent,  » 

Hactenus  Codex  Tilianus  de  visitatione  inflrmo- 
rum,  scu  exlrema  unclione.  Sequilur  terlius  ritus 
ex  Codice  ms.  monasterii  sancti  Remigii  Rhemis 
fundati,  qui  ita  incipit : 

«  Ordo  ad  ungendum  infirmum, 

«  Cum  ingrcditur  sacerdos  domum  innrmi,  facta 
aqiia  benedicta.  primo  dicendum  ab  introeuntibus 
Pax  huic  domni.  ter ;  et  aspcrgutur  aqua  benedicla, 
cnmodore  thymiamalis,  vcl  aUeriusinccnsi,  dicendo 
Antiph.  Benedic,  Domine,  domum  istam.  Psalm. 
Deas  misereatur  nostri.  Oratxo.  Benedic,  Domine 
Deus  omnipotens,  locum  istam,  ut  sit  habitantibus 
in  eo  sanitat  et  sanctitas  virtus  et  castitas,  victoria 


II 


^  et  sanctimonia,  etc.  A  tia  :  Exaudi  nos,  Domine  san- 
ctc,  Pater  oninipotens,  sempiterne  Deus,  et  mittere 
dignare  angelum  tuum  sancturo  de  coelis,  qui  cu- 
stodiat,  foveat,  etc.  Atia  :  Adesto,  Domine,  suppll- 
calionibus  nostris,  et  hanc  domum  serenis  oculia 
tuce  pietatis  illustra,  etc.  Atia  :  Adesto,  Domine, 
supplicationibus  nostris,  et  famulos  tuos  quos  vocati 
charitatis  visitamus  offlciis,  etc.  Atia  :  Praesta,  Do- 
mine,  nobis  famulis  tuis  per  hanc  creaturam  sacrsB 
aspersionis,  etc.  544^^^  •  i^^Audi  nos,  Domine 
sancte.  Pater  omnipotens,  xterne  Deus,  ut  si  qua 
sunt  adversa,  etc.  Exaudi  nos,  Pater  pomipotens, 
eeterne  Deus,  et  humilitatis  nostree  offlciis  gratium 
tuffivisitationisadmisce.  etc. 

iiOrationesadsupervenientesinfra  domum  dicen^ 
c[a?:DeushumiIiumvisitator,etc.Deus,quinobisfamu« 
lis  tuis  prffisentiffi  tuas  signa  manifestas.  etc.  Tum 
sacerdos  ad  infitynum  dicat :  Vocasti.  Infirmus  di' 
(:a/?Desidcravi  tccum  loqui,ut  mihi  poenitentiam ct  re- 

Q  missionem  peccatorum  tradas,  Sacerdos  dical :  Det 
tibi  Dorainus  Jesus  Christus  veniam  ;  tamen  si  Deus 
in  te  respexerit,  cusiod\esi\\a,mlInfirmusrespondet 
Cuslodio.  Deinde  sacei^dos audiat  confessionem efus, 
sicut  melius  inquirerepoterit  ,scriptis,aut  verbis,  Tuno 
facit  cracem  ex  cinere  superpectus  infirmi,et  imponit 
cUicium  supercaput  eJusPost  hxcsequuniur  paui' 
tetUialesPsatmiseptem,idest  Psalm .  Domine,ne  in  fu- 
rore  tuo.  Beati  quorum,  Domine,  ne  in  furore  tuo, 
duo,  Miserere  mei  Dues.  Domine,  exaudi.  De  profun- 
dis.  Domine.  exaudi.  Oratio:  Parce  Domine,  parce 
famulo  tuo  ill.  quem  redemisti,  Christe,  sanguine 
tuo,  ne  in  ffiternum  irascaris  ei,  qui  venturus  es  ju- 
dicare  vivos  et  mortuos,  et  sfficulum  per  ignem. 

«  Ineipit  titania. 

«  Kyrie  eleison,  ter. 

Christe  elelson,  ter, 

Sancta  Maria,  orapro  nobis. 
n  Sancta  ct  perpetua  Virgo,  succurre  in  angustiis 
constituto . 

Sancta  Maria,  Dei  genitrix.  ora  pro  famulo  tuo. 

SancteMichael,  ora  pro  illo. 

Sancte  Gabriel,  ora  pro  illo. 

Sancte  Raphael,  ora  pro  illo. 

Omnes  sancti  archangeli,  orate  pro  ilio. 

Omncs  sancti  patriarchffi,  orate. 

Omnes  sancti  propheta»,  orate. 

Sancte  Joannes,  ora. 

Sancte  Petre,  ora. 

Saecta  Paule,  ora. 

Sancte  Andrea,  ora. 

Sancte  Jacobe,  ora. 

Sancte  Joannes,  ora. 

Sancte  Thoma.  ora. 

Sancte  Jacobe.  ora. 

Sancte  Philippe,  oro. 

Sancte  Bartholomffiei  ora. 

Sancte  Matthsee,  ora. 

^  Sancte  Simon,  pra. 

^  Sancte  Thadec,  ora. 

Sancte  Marce,  ora, 

Sancte  Luca,  ora. 

Sancte  Barnaba,  ora. 

Sanctc  Timothce,  ora. 

Omnes  sancti  apostoli,  orate. 

Sancte  Stephane,  ora. 

Sancte  Clemens,  ora. 

Sancte  Dionjsi,  ora. 

Sancte  Rustice,  ora. 

Sancte  Eleutheri,  ora. 

Sancte  Maurici  cum  sociis  tuis,  ora. 

Sancte  Gereon,  ora. 

Sancte  Xyste,  ora. 

Sancte  Iiaurcnti,  ora. 

Sancte  Quintine,  ora, 

Sancte  Tiburti,  ora, 

Sancte  Valeriane,  ora. 


m 


IN  S.  GREGORIl  LlBllUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


m 


Sancte  Gervasi,  ora. 

Sanctc  Protasi,  ora. 

Sancte  Cirice,  ora. 

SancteSalvi,  ora. 

Sancle  Nazari,  ora. 

Sancte  Sebastiane,  ora. 

Sancte  Nicasi,  ora. 

fi45  Omnes  sancti  martyres,  ■  orate. 

ancte  Ililari,  ora. 

Sancte  Martine,  ora. 

Sancte  Sylvester,  ora. 

Sancte  Aiigustine,  ora. 

Sanclc  Uieronyme,  ora. 

Sancte  Remioi,  ora. 

Sancte  Medaiide,  ora. 

Sancte  Vedaste  ora. 

Sancte  Amande,  ora. 

Sancte  Eleqi,  ora. 

Sancte  Bavo,  ora. 

Sancte  Cassiane,  ora. 

Sancte  Benedicte,  ora. 

Sancte  Paiile,  ora. 

Sancte  Antoni,  ora. 

Sa  ncte  G  regori ,  ora . 

Sancte  Euscbi,  ora. 

Sancte  Ullane,  ora. 

Sancte  Achari,  ora. 

Sancle  Richari,  ora. 

Sancte  Goar.  ora. 

Sancte  Arseni,  ora. 

Sancte  Bertinc,  ora. 

Onines  sancti  confessorcs,  orale. 

Sancta  Fclicitas,  ora. 

Sancta  Perpetua,  ora. 

Sancta  Agatha,  ora. 

Sancta  Agnes,  ora. 

Sancta  Lucia,  ora. 

Sancta  Anastasia,  ora. 

Sancla  Tecla,  ora. 

Sancta  Savina,  ora. 

Sancta  Susanna,  ora. 

Sancta  Christina,  ora. 

Sancta  Justina,  ora. 

Sancta  Juliana,  ora. 

Sancta  Prjcxedis,  ora. 

Sancta  Prisca,  ora. 

Sancta  Columba,  ora. 

Sancta  Scliolastica,  ora. 

Sancta  Euffcnia,  ora. 

Sancla  Aldcgondis,  ora. 

Sancta  Gertrudis,  ora, 

Sancta  Eusebia,  ora. 

Sancta  Godoberta,  ora. 

Sancta  Amalberga,  ora. 

Sancta  Rade^undiSy  ora. 

Omnes  sancti  ab  initio  mundi  usque  ad  pra;sens, 

oratc  pro  nobis  et  pro  hoc  inOrmo. 
Propitius  esto,  parce  nobiset  isti,  Domine. 
Propitius  esto,  liberaeum,  Domine. 
Ab  omni  malo,  libera  eum,  Domine. 
Ab  hoste  malo,  libera  eum,  Domine. 
Ab  insidiis  diaboli,  libera  eum,  Dominc. 

A  cruciatu  ct  morte  perpetua,  libera  eum,  Domine. 
Ab  ira  trenienda,  liberacum.  Domine. 
A  cogitationc  imniunda,  iibera  eum,  Domine. 
Ab  omni  iniquitate,  libera  eum,  Domine. 

« In  litaniis  ad  ungendum  infirmum,  quse  leguntur 
in  Codice  Gemel.,  post  omnes  sanrtos  Martyres,  le- 
gitur  :  Sanrte  BenedicUe,  SanrteMartine^  Sanrte  Hila" 
ri,  Sanrte  Sylvester,  Sancte  Gregori^  Sancte  Augusti' 
ne,  Sanrte  Birine,  (is  fuit  episcopus  Dorceslrensis^, 
Sancte  Cutberte  (fuit  episropus  Lindisfaruensis), 
Sancte  Eudore,  Sancte  Remigi,  Sancie  Cotumbane, 
£x  loco  quem  in  hoc  sanctorum  ordine  sanctus   He- 

Dedictus  obtinet,  constat   Gemet.    Codicem  scriptum 

fuisse  pro  monasteriO|  ubi  regula  sancti  Benedicti 


A  Ab  immunditia  cordis  et  corporis,  libera  eum,  Do- 

mine. 
A  cunctis  erroribns,  libera  eum.  Domine. 
A  vinculis  diaboli,  libora  eiim,  Domine. 
A  potestale  tenebrarum,  libera  eum,  Domine. 
Per  annuntiationem  tuam,  iiberaeum,  Liomine. 
Per  advenlum  luum,  liberaeum,  Domine. 
Per  incarnationem  tuam,  libera  eum,  Domine. 
Per  nativitatem  tuam.  libera  eum,  Domine. 
54i,3Pcrcircumcisionemtuam,liberae'jm.  Domine. 
Per  apparitionem  luam,  libera  eum,  Domine. 
Per  passionem  tuam,  libera  eum,  Domine. 
Per  crucem  tuam,  libcracum,  Domine. 
Per  resurreclionem  tuam,  libera  eum,  Domine. 
Per  ascensionem  tiiam,  libera  eum,  Domine. 
Pcracivcnlum  sanctiSpii*ituslui  a  Patre,  liberaeum. 
Per  adventum  judicii  tui,  libera  eum.  iJomine. 
Perdoctrinain  tuam,  liberaeum.  Domine. 
Per  virtutem  tuam,  liberaeum,  Domine. 
g  Pcccatores,  te  rogainus,  audi  nos. 

Ut  paccm  perpetuam  ei  doncs,  te  rogamus,  audi  nos. 
Ul  compunctionem  cordis  ei  dones,  terogamus,audi 

nos. 
UtfontemIacrymarumeidoncs,terogamus,audinos. 
Ut  cogitationes  pravas  abeoauferredigneris,  te  rog. 
Ul  illicitas  voluptalesab  eo  abscidere  digneris,  te. 
Utspatium  pa*nitenlifp,  si  flcri  potest,  ei  dones,  le. 
Ut  gratiam  sancti  Spirilus  cordi  illius  infundere  di- 

gncris,  te  rogamus,  audi  nos. 
Ut  spem,  fidem  et  chariialem  ei  dones,  te  rogamus. 
Ut  murmurationem  et  impatienliam  ei  abscidas,  te. 
Ulgratiam  tuam  ei  conccdere  digneris.  te  rogamus. 
Utin  pnusenti  periculo  ci  succurrc  redigneris,  te. 
Ut  repellas  ab  eo  onmes  principes  lenebrarum,  tc, 
Ut  ad  gaudia  setcinm  cum  perduccredigneris,  tcrog. 
Utnos  cxaudire  digneris,  te  rogamus,  audi  nos. 
Fili  Dei,  te  rogamus,  audi  nos. 
AgneDci,  qui  tollis  peccata  mundi,  parce  nobis   el 

isti,  Domine. 
Agne  Dei.  qui  tollis  peccata  mundi,  miserere  nobis 

et  isli,  Doniine. 
Agne  Dei,  qui  tollis  peccata  mundi,  dimille   peccata 

ejus,  Domine. 
Christe,  audi  nos,/e7'.  K.yrieeIeison,  /er.Christe  clei- 

son,  ter.  Kyrie  eleison,  ter,  Pater  noster. 

«  Preces. 

«  Salvum  fac  servum  luum,  Deus  meus,  sperantera 

in  te. 
Dominus  conserveteum,  et  vivificet  eum,  etbeatum 

faciat  eum  in  terra,  et  non  tradat  eum  in  animam 

inimicorum  ejus. 
Dominus  opcm  ferat  illi  super  lcclum   doloris  ejus, 

universum  stratum    ejus  versavit  in  infirmitate 

ejus. 
r^  Perfice  grcssus  ilIius,Domine,  in  scmitis  tuis,  ut  non 

moveantur  vesligia  cjus. 
Aiigclis  tuis  manda  deillo,  ut  custodianteum  in  om- 

nibus  viis  ejus. 
Mitte  ei,  Douiine,   auxilium  de  sancto,  ct  de   Sion 

tuere  eum. 
Nihil  proficiat  inimicus  in  euin,  et  Filius  iniquilatis. 
Deliclajuventulis  cjus  cl  ignoraiitias  ejus  ne  memi* 
neris,  Domine,  sccundum    magnam  misericordiam 

tuam. 

observabatur.  Neque  tamcn  sancti  Benedicti  comme- 
morali«>,etiam  in  canorie  Missiv,  probat  libros  Suj^ra- 
mentorum  ubi  reperilur,  ad  Benediclinos  monaf^hns 
perlinuisse.  cu;n  in  vetu-lissimis  calhedralium  ec« 
clesiuriim  libris  eadtMn  eiiam  occurrat,  ut  in  canone 
Eccles*'»  Rlediolan.  ante  ann  dc.  descriplo  ;  imo 
eliam  in  edilo  Misi^ali  per  sttnctura  Caroium  refor- 
mato.  Con:>ule  Mabiilonium  in  prccf.  ad  Sacrament. 
Gallic,  num.  9. 


533 


IN  S.  GREGORII  LIBaOH  SACRAMENTORUM  NOTi£. 


834 


Esto  illi,  Domine,  lurrjs  fortiiudinis  a  facic  inimici. 
Averte  faciem  tuam,  Domine,   a  peccatis  illius,  et 

omnes  iniquitates  illius  dcle. 
Cor  mundum  crea  in  eo,  Deus,  et  Spiritum  rectum 

innovain  visceribus  ejus. 
Neprojiciascuin,  Doniiiie,  a    facie  tua,  et  Spiritum 

sanctum  tuum  ne  auferas  ab  eo. 
Redde  ei  loRtiliam  Salutaris,  etSpiritu  principali  con- 

firma  eum. 
Dies  super  dics  adjicias,  annos  ejus  usque  in  diem 

generationis  et  generationis. 
Permaneat  in  apteruum  in  conspectu  tuo^  misericor- 

diam  et  vcritatem  tuam  quau*imus. 
Converiere,  Domine,   usquequaque^  et  deprecabilis 

esto  super  servos  tuos. 
547  Domine,  ne  mcmineris  iniquitatum  nostrarum 

antiquarum,  cito  anticipet  nos  misericordia  tua, 

quia  paupercs,  etc. 
Adjuva  nos,  Deus,  Salutaris  noster,  propter  gloriam 

nominis  tui  libera  nos,  ethuncinfirmum,Domine. 
Propitius  esto  peccatis  nostris  et  iilius,   propter  no- 

raen  tuum. 
Exsurge,  Domine,  adjuva  nos  el  eum,  et  libera  nos 

et  euin  propter  nomen  tuum. 
Tunc  Psalmum  inclina,Domine,  tolum, 

«  Oralio, 

i  Omnipotens  et  misericors  Dens,  queesumus  im- 
mensam  pietatem  (uam,  ut  a  introitum  liumilitatis 
nostrsB  hunc  famulum  tuum  ili.  in  hoc  tabernaculo 
fessum  jacentem  salutifere  visitare  digneris,  ctc. 

«  Seqmtur  eonfessio  infirmi. 

0  Domine,  ministerChristi  Domininostri,  compre- 

iiendi  nulHus  valet  solertia,  quibus  ad  diebus  adoles- 

centiae  mcsa  vicibus  exsccrabilia   contraxi  opera  ex- 

cedunt  enim  plurahtatc  sui  numerorum  fincs,  quia  et 

comparalione  meorum    peccaminum  nullus  invcni- 

turiniquus.  Nullum  quippe  pnus   peccati  invcniri 

potest,  cui  me  non  subdiderim^  cujusque  facibus  et 

lori^non  sim  circumdatus.   Nunc  quoquc  dics  mcae 

re>olutionis  instant,   quibus  homincm  cxire   [Forle 

eiuere]  compelJor  ;  nunc  ultimum  vocationis  meae 

diem  ingemiscens  expavesco,    quia  quae  inale  carni 

consHutiens   perpetravi.  digna  ullione  puniri  perti- 

mesco,  el  nisi  Dei  cleinentia  tolcrer  [Lea,  tolerarcr], 

merito  me  jain  pro  mcis   scclcribus  uftrix  vindicta 

olcisceretur.  Idcirco    fcssis   artubus,  dissolutisque 

corporis  basibus.  omnia  visccrum  nieorum  valentia 

amissa,  \Letj.  omni],pielatis  tu^e  misericordiain  sin- 

gallu  inlerposito  imulorare  non  cesso,quatcnus  potes- 

tate  cnelitus  tibi  coliHta  vincula  meorum  piaculorum 

enodes,it  precum  tuarumstudiiscomniissameapies, 

Qtcuiii  reprobis  non  ducarad  tartara.    quin  potius 

tuo  interventu  cwlestia  merear  sublimari  ad  gaudi 

sempiterna. 

«  Absolulic. 

a  Si  prioci  pal  i  sententia  constat  quia  in  multis  otTcn- 
dimus  omnos,  undc  ingemiscimus,  ita  principali 
senlentia  consolamur,  quia  si  confiti^amur  peccata 
noslra.  fldclis  et  justus  est,  quin  Jesus  Christus 
condttor  et  Kedemplor,  ac  Salvator  nosler,  quem 
habeiuusadvocatuiiijustumapud  1'atrcm,  etcstpro- 
pilialio  pro  peccatis  nostris,  et  intcrpellat  pro  nobis 
ndcliter  conlitentibus,  et  dimiltit  nubis  pcccata  nos- 
tra,etetiiundatabomniiniquitnte.Quaproptcr,  frater 
noster.  conQdentitibi  peccatatua.  per  Kcclesiasticam 
apostolicffi  auctoritatispotestatcm,  quam  Dominus 
Do^ler  Jesus  Christus  tradidit  discipulis  et  apostolis 
suis  dicens  :  AccifHte  Spirifum  sitnrluni,  quorum 
reuiif^eritis  percata,  remiUinlur  eis ;  et  per  eosdem 
aposlolos  suos  ipsorum  successoribus^  qiiorum  vices 
licet  indgni  tenemus  :  etsi  non  iiierilo,tamen  nomi- 
ne  atque  officii  susceptione  eaindem  potestatem 
dunavii,  ct  in  se  credcnti  fidelilor  dixit  :  Ftat  tibi 
secundim  fidem  tuam  ;gratia  et  potenlia  sua  virtute 
sancii  SpintuSi  qQlestreiuissio  omnium  peccatorumi 


A  dimittat  tibi  omnia  peccata  tua  liberet  te  ab  omni 
malo,  conservct  te  in  omni  opere  bono,  et  perducat 
te  ad  vitam  a^tcrnam,  et  ad  sanctorum  consortium 
supcrnorum  civium.  Amcn. 

«  Exknrtatio  sacerdotis  ad   circumstantes^ 

«  Orenius  Dominumnostrum  Jesum  Christum,fra- 
tres  charissimi,  et  cumomnisupplicatione  rogemus, 
ut  hunc  famulum  suum  illum  per  angelos  sanctos 
suos  visilarCj  lietificare  et  confortare  dignetur.  qui 
vivit  et  re^nat.  Sequitur  Ant,  Succure,  Domine, 
infirmo  huic,  et  medica  cum  spirituali  medicamine, 
ut  in  pristina  sanitale  a  te  restitutus  gratiarum  tibi 
sanus  rcferatactionem.  Psa/m.  AdDominumcum  tri- 
bularer.  Orationes  :  Deus  qui  famulo  tuo  Ezechiae, 
etc  Alia  :  Omnipotens  mitissime  Deus,  respicc  pro- 
pitius  preces  nostras,  etc.  Alia:  Dcus  548Q"^^11^' 
minas  omnem  hominem  venientcm  in  hunc  mundum, 
etc.  Alia:  Respice,  Domine,  famulum  tuum  ill.  in 
infirmitate  corporissui  laborantcm,  cicAlia  :  Deus, 
"  qui  facturcetuse  pio  semper  dominaris  affectu,  etc. 
Alia  :  Deus,  qui  humano  generi  ctsalutisremcdium, 
et  vilte  seterna)  munera  centulisti,  etc.  Atia  :  Virtu- 
tum  coelestium  Deus,  qui  ab  humanis  corporibus 
omncm  languorem  et  omnem  infirmitat  empraecepti 
tui  potestate  depellis,  ctc.  Alia  :  Domine  sancte, 
Pater  omnipotens,  ajterne  Deus,  qui  fragilitatem 
conditionis  nostrseinfusa  virtutistnae  dignatione  con- 
firmas,  elc.  Ada :  Respicc,  Domine,  deccelo,  et  vide, 
et  visita  famulum  tuum  ill.,  etc.  Alia  :  Dimitte,  po- 
minc,  pcccata  nostra,  et  tribue  nobis  miscricordiam 
tuam,  ctc. 

«  His  ita  factis,  rnget  sacerdos  confessor  infirmi 
aiiossacerdotes,  ut  dicant  Orationes  quas  sunt  dere- 
conciliatione  pasnilentis  admortem. 

«  Deus  misericors  et  clemens,  qui  secundum 
multitudincm  miserationum  tuarumpeccatapcenitcn- 
tium  deles,  etc.  A/ta  :MajestatemtuamDonrme,sup- 
Q  plices  dcprccamur,  ut  famulo  luo  ill.  longo  squalorc 
pcenitenlnn  macerato,  etc.  Alia  :  Majestatcm  tuam, 
quiesumus  Domine  sanctc,  Pateromnipotens,flBterne 
Deus,  qui  non  mortem,  sed  peccatorum  scmper 
vitam  inquiris,  etc.  Tunc  Psalm.  Dominc,  quid  mul- 
tiplirati  sunt,  totus  cum  Glnria,  Pater noster et pre- 
ces.  Ulumina  faciemtuamsupcrservumtuumsalvura 
eum  fa*  inmisericordia  tua,  Domine.ne  confunda- 
mur,  quoniam  invocamus  te.  Oratio  :  i*rccamur, 
Domine,  clementiam  tuam,  ut  huic  famulo  tuo  ill. 
peccata  sua  ct  facinora  confitcnti  donare  veniam  et, 
prcTteritorum  crimiuumcuipasrelaxaredigneris,etc. 
.4^2/.  Justifit!cris,  Domiue,  Psalm.  Misererc  et  Deus, 
secundum  magnam  miscricordiam  tuam,  ei  sccun- 
dum  mulliludinem  miserationum  tuarum  deleini- 
quitates  ejus.  Amplius  lava  eum,  Domine  ab  iniqui- 
tate  sua.etapcccatoejus,  mundaeum.  Quoniam  ini- 
quitatcm  suam  ipse  agnoscit,  etpcccatum  suum  con- 
tra  eum  est  seraper.  Tibi  soli  peccavit,  et  malum  coram 
te  fecit,  ut  justificeris,Domme,  inscrmonibustuis,et 
vincas  cum  judicaris.  Ecce  enim  in  iniquitatibus 
conccptusest,  etin  peccatisconcepitillum  matersua. 
Ecce  enim  vcritatem  dilexisti ;  incerta  etocculta  sa- 
pientiai  tua*manifestasti  ei.  A^^pergcs  eum,  Doniine, 
hvssopo,  iit  mundetur  ;Iavabis  euin,  ut  super  nivem 
denlbetur.  Auditur  ejus  dabis  gaudium  et  laetitiam, 
utexsultentossaejushumiliata.  Averle  faciem  tuam 
a  peccatis  ejus,  etomnesiniquitatesejusdele.  Gloria 
Palri. 

«  Kyrie  eleison,  Pater  noster,  et  preces. 

€  Ut  quid,  Domine.  recessisti  longe?Despicisin 
opporlunitatibus,  in  tribulatione  ?  Respice  in  scrvos 
tuos  et  in  opera  tua,  ct  dirige  filios  eorum,  ct  sit 
splcndor  Doraini  Dei  nostri  supcr  nos,  et  reliq.  Ora- 
tio  :  Oremus  Dominum  Deumnostrum,  pro  fralre 
ill.  quem  duri  [Leg.  Burch.  dure]  ad prffisens  malum 
languoris  adulceral  [Leg.  Burg.  affligit].  etc.  item 
Aniiph.  CorcontritumethumiIiatum,Deus,nondes- 
picias,  Psalm.  Miserere  mei  Deus,  Gloria  patn.  Pa- 


mm 


m 


IN  8.  GREGORII  UBRUM  SACRAHENTORUM  NOTiE. 


ternoster,  etprecesiLiherei  eum  de  sanguinibus 
Dcus  Dcus  noster,  ut  exsuUent  linguse  noslrse  ex 
justitia  tua.  Benigne  fac,  homine,  in  bona  Toluntate 
tua  ut,  ffidiGcentur  muri  Jernsalem.  Oralio  :  Deirs 
qui  non  vis mortem  peccatoris, etc. ')ra/ioanf69e<am 
unguilur.  Deus,  ({ui  per  apostolum  tuum  locutus  cs, 
injirmatur  quis  in  volns,  etc. 

f  Tunc  Symbolumpalam  dicilurt  Aoc«tCredoin 
Deum  Patrem,  usgue  yitama^ternam,  Deinde  a  sacer- 
dote  dicatur  ad  infirmum  :  Credis,  frater,quod  dixi- 
mus  Sjmbolum.  Cum  responderii,  aut  nutu  significa- 
verit,  Credo,  unguatur  a  sacerdotCi  vel  piurimis  sa- 
cerdotibus  deoleo  samtifinato^facientibus  cruees  «m- 
gulis  in  dextro  temporeei  sinistro,noninfrontejnec 
in  verticc  dicendo  ; 

«  Ungo  caput  tuum  oleo  sanctificato,  in  nomine 
Patris,  et  Fiiii,  et  Spiritus  sancU,  ut,  more  mililis 
uncti,  praeparatus  ad  luctamen,  possis  aerias  supe- 
rarecaterTas.PereumdemDominum  nostrum  Jesum 
Christum,  qui  cum  Patre. 
^  549  ^^^*^  insuperciiiis  etsubciliis  juxtaangutos 

oculorum  dicendo : 

«  Ungo  oculos  tuos  de  oleo  sanctificato^  ut  quid- 
quid  illicito  visu  deliquisti,  perhujus  oleiunctionem 
expietur.  Per  eumdem  qui  cum  Patre. 

«  Itemauresintus  et  foris  in  summitate  crueissigna 

recipiant,  dicendo  : 

«  Ungo  has  aures  corporis  tui,ut  perhasfenestras 
recipias  auditum  gratiae  remissionis  Christi  in  vitam 
eeternam.  Per  eumdemqui  cum  Patre. 

c  Jtem  nares  in  summitate  et  subtus  unguantur  erucis 

modo, 

a  Ungo  has  nares  de  oleo  sacro  ut  quidc[uid  noxae 
ex  his  superfluo  contractum  est  adoratu,  ista  medi- 
catio  emaculet.  Per  eumdum  qui  cum  Patre. 

«  Item  labia,  dicendOy  et  exterius  crucem  super 
mentumy  et  guttur  faciendo, 

c  Ungo  labia  ista  consecrati  olei  medicamento,  ut 
quidquid  otiosa,  vel  etiam  criminosa  peccasti  locu- 
tione,  divina  clementia  miserante,  expurgetur  hac 
unctione.  Per  eumdem  aui  cum  Patre. 
(c  Item  super  humerosauos,  hoc  est  scapulas  non  in 
pectore,  nequeinter  scaputas, 

n  Ungo  nas  scapulas  de  oleo  sacrato,  ut,  ex  omni 
parte  spirituali  protectione  raunitus,  jacula  diabolici 
impetus  virilitcrcontemnere,  ac  procul  cum  robore 
superni  juvaminis  repellerepossis.  Pereumdem  qui 
cum  Patrc. 

<c  Item  super  manus,  et  si  presbyter  est,  non  infra ; 
sin  aliter,  et  infra,  etsuper  pedes,  et  sub  pLantis 
cruces    fiunt,    dicendo  : 

«  Ungo  has  manus  de  oleobenedicto,  ut  quidquid 
illicito  vel  noxio  opere  peregerunt,  per  hanc  unctio- 
nem  evacuetur.  Per  eumdem  qui  cum  Patrc. 

«  Item  super  pedes,  et  sub  plantis  cruces  fiunt, 
dicendo  : 

«  Ungo  et  hos  pedes  ex  oleo  consecrato,  ut  quid- 
quid  superfluo,  vel  nocivo  incessu  commiserunt 
8anctorumintercessionibusistaoboIeat[Le^.aboleat] 
unctio.  Per  eumdcm  Dominum  nostrum,  qui  cum 
Patre. 

c  Conclusio  unctionum, 

r^c  In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti, 
sit  Ubi  hsec  unctio  olei  sanctificati  ad  purificalionem 
mentis  et  corporis,  et  ad  mumimen  et  defensionem 
contra  jacula  immundorum  spirituum.  Amen. 

«  Tunc  Psalm.  Domine,  clamavi,  totus  Gloria. 
Kyrie  eleison.  Pater  noster»  Oratio.  Tunccaten  sa- 
eerdotes,  vel  taiciinvUentur,  Sacerdos  atius  dicat, 
aut  confessor :  Dominns  Tobiacum.  ^.  Oremus. 


A  «  Absolutfo  a  fratribus. 

«  Deus  qiii  peccalores  et  scelcrum  oncre  vu 
tos  sacerdotibus  tuisostendere  jussisti ;  qui  dis< 
tuis,  ut  bene  habercnt,  nianus  super  infirniosf 
praecppisli  :  qui  aposlolos  luos  pro  infirmis 
docuisti,  et  imposilioncm  manuum  sarerdotun 
inyocatione  sancti  nominis  tui  peccala  relaxa 
luisti  ;  exaudi  Orationes  nostras,  et  da  huic  fj 
tuo  iLl.  infirmitatis  noxa  doprchenso  per  hoc  si 
ministcrium,  quod  nosindi^nos  famulos  tuos 
docuisti,  rcmissionem  omnium  peccatorum  ;  < 
nus  per  hanc  sacrati  olei  unctionem,  ct  pcr  ma 
impositionem,  cunctafacinora  Spiritus  sancti 
relaxentur ;  fromenta  ctiam  meiiicin.-etua  eur 
nus  exteriusque  imbuant,  et  sanent,  ut  non  tj 
ei  noceat  conscientia  reatus  ad  pcenam,  quaii 
dulgentia,  SSO^^reconciliato  tuaepietalisac] 
sionis  ad  veniam.  Oui  vivis  etregnas. 

3  «  Binc  sequitur  unclio  alia. 

«  Oratio.  Per  istnm  unctionem  Dei,  et  per  i 
terium  nostrum,et  Dei  benedictionem,  mundei 
sanctificenturab  omnisordeetcontagionepecc 
put  tuum  et  sensus  tui.  visus,  auditus,  odt 
gustus  ettactus,utquidquid  in  humeris,  vel  in 
bus  autpedibus,  sive  totocorporc,  cogitatinne 
tione  etoperepcccRsti,  misericordia  salvatori: 
tri  expietur,  ut  idoneus  efficiaris  ad  invocj 
Dominum  et  benedicendum  atque  sanctificani 
sacrificandum  in  nomineejusdemDomininost 
Christi  ;  reddatque  tibi  Ifietiliam  Salutaris 
Spiritu  principali  confirmettc,  et  Spintuui  sa 
innovet  invisceribustuis.  et  ne  aufcrat  illunr 
sed  benedictio  Patris,  et  Filii,  etSpiritus  san^ 
sceuflat  super  te,  quajcopiose  super  caput  tui 
fluat,et  in  extrema  lotius  corporis  tui  des< 
interius  exteriusque  repleat,  atque  ciroumdel 
semper  tecum.  Amen. 

G  ^  Item  aliaabaliopresbytero  dicendi 

«  Unpro  te  oleo  sancto  invocata  maf,'ni  Ci 
Majestate,  qui  jussit  Samuelein  prophctam 
[Lc^.unguere]  David  in  regcm,operarecreati 
etc.  »,  utsupra,  in  Cod.  sancti  Eligii. 


« Item  alia. 

«  Ungo  te  de  oleo  sanctificalo,  in  nomine 
et  Filii  et  Spiritus  sancti,  etc,  o  ut  supra  e 
Tiliano. 

«  Uncto  infirmo  a  singulis  sinquLse  dici  ;l 
«  Oratio  uost  wictionem. 

«  Domine  Jesu  Christe,  qui  cs  salvatio 
demptio  nostra.  et  qui  es  vera  salus  et  ined 
quooinnis  sanitas,  et  medicamentum  vcnil, 

«  Sequitur reconcdiatiounle communionem 

-.  «  Deus  misericors,  Deiis  clemens.  qui  in 
^  tiam  tuam  nulla  temporum  lege  concludis, 
santi  misericordi.e  tum  januam  aperis,  pii; 
etiam  sub  ipso  vitse  hujus  termino  non  rep« 
spicepropitiussupcr  famulumtuum  ///.  remi 
sibi  omnium  peccatorum  tota  cordis  confess 
scentem.  Hcnova  in  eo,piissiine  F*ater.  quod 

?[uod  verbo,  quod  ipsadeniquecogitatione,  d 
raude  vitiatum  est,  et  unilati  corporis  I 
membrum  redemptionisannecte.  Misercrege 
miserere  lacrymarum,  et  non  habentem  ?\ 
nisi  in  tua  misericordia,  ad  sncramentumtuc 
ciliationis  admitlc,  quia  nullius  anim.e  in  l 
pore  constitut/e  difficilis  apud  te  aut  tarda 
est.  Fidelis  enim  es  in  verliis  tuis.  qiii  cor 
peccatorem  non  [Leg.  nonod]  longa  tempor 
tia  difTerendum,  sed  mox  ut  ingcmucrit  dix 
salvatum.  Per.  ALia  :  MajestatemtuamDom 
plices,  ut  supra.  A  tia :  MajVstatem  tuam,  qus 
Domine  sancte,  Pater,  ut  supra. 


137 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


838 


t  Tunc  auf^ratur  cilinum  quodsuper  caput  in/lrmi 
positutu  fuerat,  et  dicatur : 

«  Aii/.  Heu  nie  1  guia  incolaius  meus  prolongatus 
esl.  Pmhn.  Ad  Doiuinuin  cum  iribularer.  A«/  Unde 
yeniet  auxilium  milii. /'^a/m  Lcvavi  ocuios  meos. 
Ant.  In  domum  Domini  hcluntes  ibimus.  Psalm  Lse- 
tatus  sum  Ant,  Quiliabilas  in  coelo,  miscrere  nobis. 
Psalm.  Ad  le  ievavi  oculos.  Ant.  Benefac,  Domine, 
boDis  el  rectis  corde.  Psalm,  Qui  confidunt.  Tunc 
sacerdat  dicat  : 

d  Propitietur  Dominus  cunctis  iniquitatibus  tuis, 
etc,  M  ut  supra  in  Cod.  sancti  Eligii. 

«  Communicet  infirmum,  tunc  dicens  : 

«  Gorpus  Domini  nostri  Jesu  Cbristi  custodiatte 
io  Titani  fleternam 

<t  Sanguis  Domini  nostri  Jesu  Christi  redimat  te 
io  vitani  sternam. 

"  551  Fax  Domini  nostri  Jesu  Christi  ct  san- 
ctoruin  communio  sit  tecum  et  nobiscum  in  vitam 
sternaDQi.  Amen. 

c(  Oratio  tn  consummationem. 

9  Omnipotcns  sempiterne  Deus.  qui  subyenis  in 
periculis,  et  necessitatibus  succurrentibus,  etc,  »  ut 
m  Cod.  sancti   Eiigii. 

«  Et  septem  dies,  vel  multo  plures,  si  necessitas  fue- 
rit,  tam  ae  communione  quam  de  atio  of/icio  erga  in^r- 
mu/fi  fiat  ;  ul  sirut  apostolus  dicit,  ifno  per  eumSpirttus 
utHctus  ait  :  Si  in  pcccatis  fucrit,  dimittentur  ei.  De- 
lent  etiam  ex  ministvis  sanctcv  Ecclesia:  procurare  in 
[Leg.  M/]  canonicicursuscirca  eumdef^antentur,  id  est 
Matutinae,  Prtma,  Tertia,  Sexta,  Nona,  Vesperum, 
Comfiletorium.Quod  si  episcopus  adfuerit,  Benedictio- 
nm  dabit  ;  si  non,  singuli  sacerdotes  singulas  has 
Orationes  dicant : 

<  Dorainus  Jesus  Christusapudte  sit,  ut  te  defen- 
dat ;  intra  te  sit,  ut  te  conservet ;  ante  te  sil,  ut  tc 
deducat  ;  posttesit,  ut  te  justificet ;  superte  sit,  ut 
t^  beuedicat,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit 
etregnat  Dcus. 

<(  Benediciio. 

«  Benedicat  te  Deus  Patcr,  sanet  te  Dei  Filius, 
illuminet  te  Spiritus  sanctus,  etc 

«  Alia.  —  Benedicat  te  Deus  pater,  adjuvet  te 
Christus  Filius  Dei  ;corpus  tuum  in  suo  servitio  cu- 
stodiri  et  conservari   faciat,  etc. 

«  Atia.—  Benedicat  te  Deus  Fater,  qui  in  prin- 
cipio  cuncta  creavit  ;  benedicat  le  Deus  Filius,  qui 
de  supernis  sedibus  pro  nobis  Salvalor  descendit ; 
bcncdicat  Deus  Spiritus  sanctus,  qui  in  similitudine 
columbaein  flumiue  Jordanissuper  Christum  requie- 
Tit,  etc. 

u  Omnipotcns  Dominus  in  visitatione  suse  mise- 
ricordife  tibi  propitietur,  et  ab  infirmitatc  qua  deti- 
neris  relevando  tui  misereatur.  Amen.  Voluntatem 
tuam  in  suo  beneplacito  ampliflcare,  et  orahonibus 
acbenefactis  tuis  \Lt*g.  orationes  et  benefacla  tua] 
tesibimet  reconcilinndoacceptnre  dignetur.  Amen. 
Addat  etiam  utomnium  virtiitum  coilestium  etreli- 
qaorum  sanctorum  interccssionibus  inter  omncs 
seeculares  anxietatescustodiaris,  etoorum  participio, 
absolutuscarnali  carcere,  interponi  merearis.  Amen. 
Quod  ipse  prnestare  dignetur,  qui  propter  liberatio- 
nem  hominum  homo  di^natus  est  flcri  Deus,  et 
Dominus  nosler  Jesus  Christus,  qui  cum  Palre  et  Spi- 
ritu  sancto  vivit  et  rcgnat  per  immortalia  ssccula 
saeculorum.  Amen. 

«  Alia.  —  Benedicat  te  Dcus  Paler,  custodiat  te 
Jesus  Christus,illuminette  Spirilus  sanctus  omnibus 
diebus  vita»  tua».  Amcn.  Conlirmet  te  virtus  Christi, 
indulgeat  tibi  Dofninus  universa  delicta  tua.  Amen. 
Beata^  etgloriosoi  semperque  v  rginis  Dei  genitricis 
Mariae.  omniumque  simul  sanctorum,  quiesumus, 
iotercessio  gloriosa  te  protegat,  etad  yitamsternam 
perdacat.  Amen. 


B 


«  Missa  pro  infirmo. 

«  AnHphona  :  Virtutum  omnium  Deus,  qui  ab 
humanis  corporibus  infirmitatem  expellis,  miserere 
servo  tun,  et  visila  in  salutari  tuo,  etcoelestisgratioe 
tribuemedicinam.  Psalm.  Domine,  exaudi.  Item  Ant. 
JustuNcs,  Uomine.  Psaim.  Beali  immaculatiO/v;/io  : 
Omnipotens  sempiterne  Deus,  salus  aeterna  creden- 
tium,  exaudi  nos  profamulo  tuo  ill.  pro  quo  misori- 
cordiuB  tujD  iraploramus  auxilium,etc.,i  utinMissali 
Romano. 

«  Lectio  Epistolae  beati  Jacobi  apostoli.  Cum  enira 
tristatur  aliquis  vestrumjOretajquo  animoetpsallat, 
etc. 

a  Grnd.  Exsurge,  Domine,  succurre  huic  infirmo, 
et  medica  eum,  et  sana  ejus  languorcm.  t.  Adjutor 
in  opportunitatibus,  in triimlationc  opem  tiiam  tribue 
benignusinfirmo.  AII.  Mitteei,  Domine,  auxiliura  de 
sancto,  ct  deSion  $52  tuere  eum.  fr.  Auribua 
percipe.  AU.  De  prolundis,  etc 


«  Sequentia  sancti  Eoangeliifiecundum  Lucam. 

«  Inillotempore  rlntravitJesusCapharnaum.Cen- 
turionis  autem  cujusdam  servus  male  habens,   etc 

«  Offert.  Domine,  qui  pubiicani  pre(*ibus  et  Ora- 
tione  placatus  es,  quisocmm  Fclri  ex  febre  valida 
liberasli  ;  et  nohis  pro  infirmo  supplicantibus  cle- 
mcnti  miseratione  adcsto,    Dominc. 

«  Item  ol]ert  Domine,  mirifica  eum  secundum 
eloquium  tuum,  ut  sciat  testimonia  tua.  t.  i.  Fac 
cum  sorvo  tuo.  t.  2.  Da  illi  intellectum,  ut  discat 
mandatatua,  et  voluntariaoris  ejus  fac  illi  inbene* 
placito,  Domine. 

<  Sufier  oblata  :  Deus  cujus  nutibus  vitae  nostrae 
momcnla  decurrunt,  etc 

«  Prwfatio:  iEterne  Deus,  qui  famulum  tuumideo 

corporaliter  verberas,  ut  mente  proficiat,    potcnter 

ostendens  quod  sipietatis  tuffi  praDclarasalvatio,dum 

pnestas  ut  opereturnobis  etiam  ipsainflrmitassalu- 

G  tem   Per  Chrislum  Dominum  nostrum. 

«  Comm.  Succurre,  Domine,  inflrmo  huic,  et 
medica  eumspiritijali  medicamine,  ut,  in  pristina 
sanitatc  a  te  restitutus,  gratiarum  tibi  sanus  referat 
actionem. 

«  Item  comm.  Redime  eum,  Deus  Israei,  ex  omni- 
bus  iingustiis  suis. 

«  Ad  complendum  :  Deus  inflrmitatis  hamansQ 
singulare  preesidium^  etc 

«  Oratio  pro   reddita  sanitate. 

(t  Domine  sancte,  Pater  omnipotens.  ceterne  Deus, 
qui  Benedictionis  tua;  gratiam  oe^ris  infundendo 
corporibus  facturam  tuam  multiplici  pietate  guber- 
nas^  etc 

«  Missa  pro  infirmo,  qui  proximus  est  morti. 

^KAnt.  Circumdederuntmegemitus  mortis.  Psalm. 
Diligam  te,  Domine.  Omnipotens  sempiterne  Deus, 
D  conscrvator  animarum,  qui  quos  diligis  corripis  et 
recipis,  pie  nb  emendationem  coerces,  etc 

«  Lectio  Isaias  prophette  :  In  dicbusillislocutusest 
Iiaias  propheta^  dicens  :  Quacrite  Dominum,  dum 
inveniri  potest. 

«  Grad.  Misercre  mihi,Domine,quoniaminflrmus 
sum.  ij  (lonturbata  sunt. 

«  Ilem  Grad.  Adjutormeus  et  liberator  meus.  t. 
Confunduntur  et  revereantur,  etc. 

«  Sectmdum  Marcum.  In  illo  tempore,  respiciens 
Jesus  discipulos  suos  dixit :  llabete  fldein  Dei,   etc. 

«  Offert.  Miserere  mihi,  Doroine,  secundum  ma- 
gnani  misericordiam. 

M  Item  offert.  Exaudi,  Deus,  Orationem  meam,  et 
nc  despexcris,  etc 

«  Super  oblata.  Adesto,  Domine,  pro  tua  pietate 
supplicalionibus  nostris,  et  suscipe  Hostiam  auam 
tibi  ofTerimus  pro  famulo  tuo  (7/.  jacente  ingrabato, 
etc. 

«  Prafaiio  :  Yere  dignQm...,  ttterne  Deus»  ixn- 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiB. 


839 

plorantes  tuae  Majestatis  misericordiani,  ut  famulo 
tuo  tU.  veniara  suorum  largiri  digneris  peccatorum, 
quatenus,  ab  omnibus  inimici  vinculis  liberatus,  tuis 
toto  corde  inh^ereat  mandatis,  et  te  solum  semper 
tola  virtutediligat,  et  adtu.Tequandoquebeatitudinis 
Yisionem  perveniremereatur.  Per  Gliristum. 

«  Ad  Complendum  :  Gratias  agimus  mulliplicibus 
largitionibus  tuis,  ex  quibus  animas  in  te  speran- 
tium  satiare  consuesti^  etc. 

«  Item  /iat  reconciliatio, 
«  Deusmisericors,utsupra.  .4^  Majestatemtuam, 
etreliqua.  Tnnc  etiatn  Symbolum,  sicut   ante  prcedi' 
ctum  Bbt,  et  communio  corporis. 

<(  Item  abbreviatio, 

<t  Cum  vero  ingrnmri  cceperit,  ad  succurrendum^ 
factaaoua  benedicta,  dicatur  Oratio  hcBC  : 

«  553  Dominesancte,  Pateromnipotens.oeterne, 
Deus,  quies  via,  veritas,  et  vita,  exaudi  nos,  et 
conserva  famulum  tuum  ill.  hunc,  quem  vivificasti, 
et  redemisti  prctio  et  magno  munere  sanguiuis  Fiiii 
tui,  qui  tecum  vivit  et  regnat. 

«  Tunc   unguntur  oleo. 

«  Ungo  te  de  oleo  sanctificato,  ut  sal veris  eBlernali- 
ter  io  nomine  i^alris,  etFiliietSpiritussancti.Amen. 

«  Collecta. 

«  Concede,  Domine,  nobis  famulistuis,  utorantes 
cum  fiducia  dicere  mereamur  :  Fater  noster,  libera 
nos  ab  omni  malo,  custodi  nos  semper  in  bono,  qui 
regnasin  soicula  steculorum. 

«  Communicet  dicens : 

a  Corpus  et  sanguis  Domini  nostri  Jesus  Christi 
custodiatanimam  tuam  in  vitam  a*ternam.   Amen. 

«  Po$t  hasc  dicendum  est  : 

«  Agamus  Deo  nostro  omnipotcnti  gratias,  quod 
terreuie  nos  originis  atc^ue  naturae  sacramcnti  sui 
dono  in  C(£lestem  vivihcaverit  demorationem,  qui 
cura  Filio  etSpiritu  sancto  vivitet  regnat.  » 

Hac^tenus  Codt^x  ms.  monasterii  sancti  Remigii 
Rhemis  fundati  dc  visitatioue  infirmorum,  seu  cx- 
trema  unctione,circa  quempauculaqua*dam  notanda 
veniuiit. 

1.  iNotandacrux  cx  cinere  super  pectus,  quae  est 
juxta  quosdam  Ordines  e(  Sacramentarios  supra  ci- 
tatos. 

2.  Circa  litaniam  notandum  est  eam  essesatisan- 
tiquam,  si  cumhodiernis  couferatur:primamtamen, 
quamsupra  ex  libro  qui  inscribiturOrdo  Orationum 
transsumpsimiis,  esse  anliquiorem. 

3.  iNotanda  est  confessio  mfirmi,  quic  supra  trans- 
criptis  confessionibus  haud  absimilis  est^  qusB  ta- 
men  unica  non  crat  segroticonfessio,  scd  hancpraB- 
cedebatenucleatior,  quainumerum  pcccatorum  et  ne- 
cessarias  circumstantias  promeret,  ut  supraagendo 
de  pocnitentia  docuimus  ;  quodetiam  exeodem  Co- 
dice  sancti  Remigii  confirmatur  in  quo  paulo  ante 
litaniam  hii^c  reperire  e.^t :  Deiude  sacerdos  audiat 
confessionem  eju<,  sicut  melius  inquirere  poterit,  aut 
scriptis,  autvcrbis.  Quse  sane  vcrba  aliam  a  memo- 
rata  confcssionem  postulant,  ct  doctrinam  a  nobis 
supra  stabilitam  mirum  in  modum  illustrant. 

4.  Sequitur exhortalio sacerdotis  ad  circumstantes, 
IIi£C  exhortatio  alias  appellaturpr«Bfalio,  qua  movet 
sacerdos  asiantes  ad  Orationem,  de  qua  supra  egi- 
mus,  juxta  morem  veterem. 

5.  Notanda  est  fidei  professio,  quam  aeger  facere 
debcat  ante  unctionem,  quo;  exstat  apud  Burchar- 
dum,  lih.  xvni^  in  hunc  modum  Credts  in  Deum  Pa- 
trem^  etFilium.  et  Spirilum  sanctumf  Responsio  : 
Credo.  Credix  qund  isto!  tres personce  unus  Deussitf 
Respon.  Credo.  Credis  quodin  ipsa  ista  carne,  qiia 
nunc  eSj  resurgere  habes  in  die  judicx^  et  recipere  stve 
bonum,  sive  inalum  quod  gcssisti  f    Responsio  Credo, 

6.  Nota,  uoctionein  temporami  quse  in  nostris  aliis 


5&0 


A  Codicibusnonreperitur  ;  scd  cum  in  Sacramentarlis 
editis  el  in  CodiceTiliano  unctio  capitis  prsecipitur, 
puto  ungenda  cssetempora  :  prohibetur  ungj  fron- 
tem,  et  verticem  capitis,  quiafronlis  unctio  spectat 
ad  confirmationis  sacramentum,  unctio  verticis  ad 
c»?remonias  baptismi. 

7.  iNota  infirmum  ungi  amultissaccrdotibus,  quod 
videtur  eliam  inCodice  Tiliano  :  Et  sic  perungant 
sinquli  sacerdotes  infirmum  deoleo  sanctificato . 

i.  Nota  verba,  non  in  pectore.  Nam  in  Codicibus 
sancti  Eligii,  Ratoldi,  Rodradi,  et  Tiliano,  et  in  Ma- 
nuali  Suessionensi  un^^itur  pectus  ;  id  etiam  in  qui- 
busdam  Ecclesiis  neri  testatur  Joannes  Altenstaig 
infra  citandus.  Ita  etiam  faciunt  Grapci,  ut  iestatur 
Petrus  Arcudius,  lib.  v  de  Sacramentis,  cap.  7. 

9.  Notanda  sunt  hajcverba,  nequeinter  scapulas, 
Nam  aliterfit  in  Codicibus  Rodradi,  et  Tiliano,  cum 

dicitur  :  554  ^^^(''^^^^^^/'^'^^'  "^^  ^^'^^^^  ^^f^ 
pularum. 
B  1 0.  Et  hajc  verba :  Et  sipresbyter  est,  non  infra,  nam 
nou  cxstant  in  aliis  Codicibus  nostris  manuscriptis. 
11.  Notandum  est  hanc  formulam  :  Per  istam  un- 
ctionem,  etc,  desidcrati  in  aliis  Codicihus  nostris 
mss.,  et  dici  solitam  in  unotione  sacerdotis  ob  haM^ 
verba  :  Ad  inDocandum  Dwninnm.  et  bfinedicendum, 
atque  sanctificnndumet  sacrificandum  in  nomineejus- 
dem  Domini  nostri  Jesu  Christi, 

i^.  Nota  cnmmunionem  completa  unctione,  ut 
etiam  habeturinaliisCodicibusnostrismanuscnptis. 

13.  Nota  conlinuatiunem  unctioais  per  septem  et 
plures  dies,  quie  ctiam  exstat  in  Sacramentario 
sancti  Eligii  ;  simulque  recitationemofficiidivinico- 
ram  aegroto,  quae  ctiam  habetur  in  dicto  Sacramen- 
tario,  et  in  Codice  Ratoldi  abbatis. 

14.  Iliec  Oratio  :  Omnipotens  Dominus,  visitatione 
suae  misericordiae,  etc,  cum  subsequenti,  est  Bene- 
diclioepiscopaIis,qua3etiam  habetur  in  Codicesancti 
Eligii,  sed  sub  alia  verborum  formula.  Secundse  Be- 

Q  ne<iictionisdeest  conclusio. 

ir>.  In  missa  proinfirmo  nota  duas  Antiphonasscu 
Introitus  cum  duobus  Psalmis  duplcx  Gradale,  du- 

Slex  OfTertorium,  et  duplicem  Communionem,  ut  in 
lissa  pro  infinno  qui  proxiiiius   est  niorti  duplex 
Gradale,  et  duplex  OfTertorium  sine   Communione. 

16.  Nota  hnec  verba,  Hem  fiat  reconciliato,  clc., 
esse  breviorum  conferendse  unctionisextremse  ratio- 
nemintirmo,  qui  proximus  est  mortis. 

17.  Nota  ha^c  \crba,  itemabbreviatio,  eic.,Esienim 
breviuscula  conferendfe  unctionis  extremse  ratio, 
cum  videtur  infirmusitaa^rgravatus,  utjurc  timeatur 
ne  in  ipsius  sacramenti  codatione  expiret.  Unde 
adhibetur  unica  unctio.  quae  eorum  opinionem  qui 
dicuntin  ejustnodi  periculo  unicam  sufiicere  unctiO' 
nem  confirmat. 

18.  Nola  formulam,  Corpus  et  sanguis,  etc.  Quia 
ob  imminens  pcriculum  corpus  sanguini  intinctum 
aegrato  porrigebatur,   qua  de   re  infra.   Tamen  ia 

T\  concil.  Tolet.  xi  statuitur  ut  ii  quipraenimia  imbe- 
cillilatc  corpus  Christi  deglutire  non  valent,  solo 
sanguinis  haustu  sint  contenti. 

19.  Nota  nullamhic  esserenum  unctionem,  quem- 
admodum  ncc  in  Codice  Tiliano,  necin  aliis  Codici- 
bus  nostris  mss.  nequeapud  Gnecos,  neque  in  Ma- 
nuali  Suessionensi.  Illius  tamen  meminit  Richardus 
de  Meuia  Villa,  queest  supra  citata  et  Joannes  Al- 
tenstaig  Mindelhaimensis,  in  Vocabulario  theologiae, 
qui  etiam  meminit  unctionis  umbilici  :  Quidam,  in- 

3uit,  addunt  pectuset  renes,  etumbiiicum,  inquibusest 
clectatio  venereay  licel  non  oporteat.  In  Sacramenta- 
riis  editis  ex  Yaticano  ungitur  caput,  unctiones  alise 
sunt  indeterininataj.  Grajci  ungunt  frontem,  men- 
tum,  ambas  gcnas,  deinde  pcctus,tummanusjdque 
ex  utraque  parte,  postremo  pedes,  ut  testatur  Pe- 
trus  Arcudius^  lih.  v  de  Sacramentis,  cap.  7.  In  Co- 
dicibus  sancti  Elij^ii,  et  Rodradi,  in  acscriplioae 
primi  ritus,  angitur  inQrmus  in  collo,  ct  guttare, 
inter  scapulas^  et  in  pectore,  et  ubi  plui  dolor  iinmi* 


,'A 


Ul 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiE. 


5U 


net  :  in  secQDda  descriptione  unf;uiiturquinquc  scn- 
Bus.  Id  boc  (lodicesancti  Remigii  ungunturteinpora 
el  locus  supcr  mentum  pneler  alia  loca.  iNota  diver- 
sitatem. 

Ui'^  tandem  accedat  ratio  ungendi  infirmi  secun- 
dum  usum  insignis  Ecclesiat  Sucssionensis,  deprom- 
ptaexManuali  seu  Instructorio  vetcri  Curatorum 
ejusdem  Rcclesiie  tvpis  mandato  scu  imprcsso  octo- 
gmla  ab  bis  circiter  annis,  nam  in  ipso  libro  annus 
niinimc  aoDotatur  ;  quine  non  abhorrct  a  Codicihus 
Ratoldi  et  Tiliano.  Omissis  precibus  multis  quas 
propmittuntur  ba*c  suhjecta  duntuxat  exscripsi. 
•  Postea  ungaturinfinnus.  Pnmnni  ad  aurcmdex- 

teram  fac  crucem  ■{•  dic^ns  : 

fl  In  nomine  Patris,  et  Filii.  et  Spiritus  sancti,  sit 
tihi  ha^  unctiooleisanctificationisad  purincationem 
mentis  et  corporis  in  vitam  Fetern  m  Amen. 

»  555  InnomincPutris^etFiiii,  ct.Spiritussancti, 
accipe  sanilatem  in  nomine  Domini.  Amcn. 

«  Arf  aurem  sinistram. 

((  In  nominc  Patris,  et  Filii,  ct  Spiritus  sancti, 
UDgo  aurcs  tuas  sacrati  olei  liquore,  ut  quidquid  pec- 
cati  delectione  nocivi  auditus  admissum  cst,  medici- 
na  spiritalis  evacuct.  Per  Cbristum  Dominum  nos- 
tniffl.  Amen. 

«  Ad  oculos. 

ff  In  nomine  Patris.  et  Filii.  et  Spiritus  sancli, 
ungo  oculos  tuos  de  oleo  sanctificato,  ut  quidquid 
ilticito  visu  deliquisti,  bujus  olei  unctione  expietur. 
Per  Christum  Dumiuum  nostrum.  Amcn. 

d  Ad  narcs. 

«  In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti, 
ungo  has  nares  de  oleo  sacro,  ut  quidquid  noxa'  con- 
tractum  est  odoralu  supertluo.  ista  cvacuet  medica- 
lio.  Per  Christum  Dominum  nostrum.  Amcn. 

a  Ad  Labia. 

«  In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancli, 
QD^o  labia  ista  consecrati  olci  mcdicnmcnto,  ut  quid- 
quid  otiosa  «/<5  vel  ctiam  locutionecriminosa  jms  pec- 
casli.  divina  clcmenlia  miserante,  expurgetur  hac 
unclione.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum, 
quile,  etc.  Oremus. 

«  Orafio. 

A  Dominus  Jesus  Christus  apudt^  sit,  ut  tedefen- 
dat.  Respondeat.  Amcn.  In  le  sit  •{•,  ut  te  reticiat. 
Amen.  Circa  te  sit  7,  ut  te  conservet.  Amcn.  Post  te 
sit-,  ut  custodiat.  Ameu.  Super  te  sit  7.  ut  heue- 
dicat.  Amcn.  Qui  cum  Palre,  et  Splritu  sancto  vivit 
el  regnat  Deus.  Pcr  omnia  saicula  sicculorum.  .\men. 

•  Ad  pectus, 

"  In  nomine  Patris,  et  Fiiii,  et  Spiritus  sancli, 
ungo  p^ctus  tuum  dc  oleo  sancto,  ut  hac  unctione 
perunctus  ta  fortiter  certare  valeas  advorsus  aereas 
catervas.  Per  Ctiristum  Uominiim  nostrum.  Amen. 

«  Ad  sca/mtas. 

«  In  nomine  Palris,  et  Filii,  ct  Spiritus  sancti.  in 
uno  quoque  loco,  ungo  has  scapuias,  sive  medium 
scapularum  de  oleo  sacro,ut,ex  onmi  parlcspirilaii 
protectionc  munitus  /^i^  jaculadiabolici  iuipetus  viri- 
lilercuntemnerc  ac  procul  possiscum  rohoresuperni 
juvaminis  repeliere.  Per  (ihriitum  Dumiuum  uo- 
slrum.  Amen. 

«  Ad  manus, 

tf  In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti, 
UDj^o  bas  manus  de  oleo  consecrato^  ut  ({uidquid  dc 
ilii<*ito  vel  noxio  opere  percgerunt,  hac  unctione 
evacuetur.  PcrChristum  Doininuui  nostrum.  Amen. 

i(  Adpedes, 

t  In  nomine  Patris,  et  FiHi,  et  Spirilus  sancti,  ac- 


A  cipe  sanitafcm  in  nomincDomininostri  Jesu  Christi, 
surffi'  Plambula.  In  nominc  Domini,  uiigo  hos  pedes 
de  oleo  lienedido,  ut  quidquid  supcrfluo  vel  nocivo 
incessu  commiserunt  ista  aholeat  perunctio.  Per 
Christum  Dominum  nostrum.  Amen. 

«  A  lia  Oratio. 

«  Ungo  te  oleo  bencdiclo,  in  nomine  Patris,  et  Fi- 
lii,  et  Spiritus  sancti,  ut  hac  unctione  corrotioratus 
/a,  aereas  valeas  superarc  catervas.  Per  Cbristum 
Dominum  nostrum.  Amen. 

556^^  AHaOratio. 

«  rnxi  te  de  oleosanctificato.  sicut  unxit  Samucl 
David  in  regem  et  prophetam.  operante  [.4/.  opera- 
rej  creatura  olei,  in  nominc  Dei  Patris  omnipoten- 
tis,  utnon  lateat  Spiritusimmundus.  neque  in  mem- 
bris  tuis,  neque  in  medullis,  etc,  ut  in  aliis  Codici- 
hus  no:)tris  manuscriptis.  » 
B  Scquunturqua?dam  ali.-e  Orationcs,septem  Psalmi, 
Litania,  cum  multis  suffragiis,  quihus  ba»c  subjun- 
guntur  :  «  Postca  communiret  eum  his  verbiSf  si  com- 
municare  in/irmus  vutuerit  ;  sin  autem,  pra*lermissis 
his  ffuatuor  Orationibus,  qux  sequuntur,  dical  istas 
duas  :  Benedicat  te  Deus,  etc.  Propitietur  Dominus. 
CorpusDomininostri  Jesu  Cbristi  conservet  animain 
tuam  in  vitam  <eternam.  Amen,  etc.  » 

Hactcnus  ManualcEccIesifle  Suessionensis,  in^quo 
tamen  quid  sifrnificenl  illa»  parlicula*  sus,  et  /a,  litle- 
ris  rubris  exarata,  non  sutiscapio. 

9ii.  (Juxsumus,  omnipoteus  Deus,  ut  famulus  tuus 
ill.,  etc.  II^HC  .Missa  celebrata  estin  coronatione  Ca- 
roli  Calvi  imperatoris  ;  sed  singulis  bis  trihus  Ora- 
tionihus  singuhe  praemittuDtur  Orationes  de  sancto 
Gorgonio  martyrc,  quia  eodem  dic  nempe  v  Idus  Se- 
ptemhris,  Carolus  Calvus  Metis  coronatus  est,  ut  vi- 
dere  est  in  ejus  Capitulis. 
p  0±^>.  Omtitum.  IIa>c  vox  decst  in  Missa  citata. 
^  9iG.  Etilt.  Regi.ln  Missa  citata  legitur  :  ^/  Ca- 
rolo  regi  nostro.  qnia  in  ejus  coronatione  «licitur. 

0'27.  Et  peraffenduminjunctumOfficium.lla.  in  Co- 
dice  Hatoldi  abhatis.  In  Missa  citata  hffic  vocabula 
desiderantur. 

Ui28.  Oratio.  In  Missa  citata  ex  Capitulis  Caroli 
Calvi  leLMtur  Communio.  rectius,  ut  arhitror. 

9i9.  Via  sanctorum,  etc.  Ilaec  Oratio  in  quihus- 
dam  Ecclesiis  recitatur  post  Processionem  Domi- 
nice. 

930  hfi  intercetientes.  Uic  in  te  credenles,  ut  in 
quihusdam  lihris  editis. 

931.  Arma.  Idest,  ornamenta,  vestimenta. 

9:;2.  Secretarii.  Id  est,  sacrarii. 

933.  Alinister.  Per  Ministrum,  inteliigil  aliquem 
minorihus  ordinibus  initiatum. 

934.  Sandalia.  Ilorum  ine'i>init  .Mcuinus.  lih.  de 
OITiciis  divinis,  cap.de  vestimentis,  et  Leo  Ostiensis 
infra  cilandus. 

0  93i).  Sujier  /iM//ic?'fl/<?.  Meminit.  Alcuinuscap.  ci- 
talo.  (ineci  dicunl,  r>>uo5/6ptov,  de  quo  vide  superius 
aunotata.  Sed  hoc  humeraleut  ex  rationali,  quod  et 
infra  anuectitur,  non  est  simile  oinophorio. 

\)'M).  Albam  Talare  est  vestimenlum  lineum  quod 
poderis  dicitur.  Alcuinus,  cap.  citato.  Albic  mentio 
lil  iu  concilio  Carthav;.  iv,  cau.  4:  ^7  diaconus  tem- 
pore  oblationis  tantaniy  vel  lectionis,alba  utalur. 

937.  Deleuda  maliv.  Legenduni  videlur  :  Dele  inde 
mala*. 

9.)8.  Cintjulum.  Cinguli  meminit  Alcuinus  cap.  ci- 
tato. 

939.  Bnltheum.  Proprie  cingulum  est  militare,  de 
quo  Viirro,  iib.  iv  de  Lingua  Latiua,  et  sanctus  Isi- 
dorus,  lih.  xix  Ori^^inum  cap.  3  {. 

9i0!  Tunica.  557  Ouam  Alcuinus  et  Amalarius, 


•  Significant  procul  dubio,  quan Jo  ungitur  mascu-      Item  in  unctione  masculi,  legendum,  perunctus,  muni" 
lus,  le^eDdum  esse  otiosus ;  quaudo  femina,  otiosa.     tus ;  in  uactione  vero  femiu»,  peruncta,  munita. 


S43 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


544 


]ib  II,  cap  17,  dalmaticam  appellanl,  Missa  ab  lllj- 
rico  ptiila  palmaticam,  scd  lefrmdum  dalmalicam. 

9M.  Intintinnabulis.  Ad  similitudincm  sacerdolis 
Aaronici. 

94:2.  Mytice  Legc  Mirifice. 

913.  Manicw.  Sunt  cbirothecflp.  Nam  infra  in 
cadcm  Missn  Paschali  :  Et  exuat  manicas,  lavetque 
manus.  In  Missa  ab  lHyrico  cdita  legitur  Ad  in- 
duendas manus .  Meminit  Lco  Ostiensis,lib.  iiChron. 
Gasin.,  cap.  8!^. 

944.  Dctur  ri  annulus.  In  Missa  Illyrici,  Ad  an- 
nulum.  In  Codioe  Uatoldi,  quemadmodum  et  in  Sa- 
cramenlariis  elilis  iii  ordmatione  episcopi  datur  ei 
annulus.  Quod  eliam  videre  est  in  concilio  Tole- 
lano  IV.  can.  27 :  Si  episcopus  est,  orarium,  annulnmt 
et  haculum.  Mentio  fit  in  Vila  sancti  Birini  episcopi 
Dorcestrensis,  apud  Surium,  3  Decembris,  dc  ejus 
corporis  detectioiie  :  Inrentus  est  quoque  annulus, 
itemque  crux  plumbea.  Mirum  tamen  de  eo  silentium 
est  upud    Alcuinum,    Amalarium,    et   Rabanum   ; 

3uod  satis  indicat  diversum   olim  fuisse  ritum  pro 
iversitate  temporumetlocorum. 

945.  Casula.  l)e  casula  Ilugo  a  sancto  Victore, 
lib.  1  de  Sacramentis,  cap.  50  :  Casula  qux  planeta 
dicifur,  imnthus  indumentis  superponitur,  per  quam 
ckaritas  intelltqitur.quieomnibus  oirtutibus  eminentior 
videtur,  Hoec  super  dextrum  brachium  levatur,  utami- 
ci  in  Deo  amentur  ;  replicaturque  snper  sinistrum,  ut 
inimici  profiter  Deum  dUiyantu  '.  C.Ptera  vide  in  ob- 
servationibus  noslris  ad  i.oncordiam  rogularum. 

946.  Rationale.  Kst  ornamenlum  quoddam  pecto- 
rale,  ad  similitudinem  illius  quo  ulebantur  olim  le- 
galessacerdoles. 

947.  Manipulus.  Alias  mappula  apud  Alcuinum, 
et  [ihanon  apud  Rabanum.  Et  hirc  de  ornamentis 
ponliGcum,  qune  satis  accurate  hic  recensentur,  nul- 
fa  tamen  mitrm  facta  meutione  ;  cujusetiam  in  Sa- 
cramentariis  nostris  mss.,  in  Ordinibus  Romano, 
et  Tiliano,  in  ponliticali  ms.  quod  servatur  insacris- 
tia  eccles.  Rothom.  et  pulatur  esse  Rhomense,  Missa 
ab  lllyrico  editn,  apud  Alcuinum.  .\malarium,  Raba- 
Dum,  et  alios  antiquos  scriptores,  r|ui  de  Officiis  di- 
vinis  tractavere,  etornamenla  pontificaliarecensent, 
niirum  est  silentium  ;  ita  ut  existimem  vix  ante  an- 
oum  post  Christuiu  natum  millesimum  milrfe  usum 
in  Ecclesia  fuisse,  quem  postea  clare  videmus  apud 
Petrum  Damianl,  serm.  i  de  dedicatione  ;  sanctum 
Bernardum,  epist.  40;  Ilugonem  a  sanclo  Victore, 
lib.  I  de  Sacramentis,  cap.  55,  et  mullos  alios,  qui 
postea  floruerunt.  Ouare  non  assentior  iis  qui  dicunt 
mitro;  usum  ab  ipsis  fluiissc  apostolis,  et  antiquos 
episcopos  corona  usos  fuisse,  quodsuadcreconantur 
ex  epigrammate  77  Ennodii  de  vita  el  moribus  sanc- 
ii  Ambrosii : 

Serta  rcdiniitus  gcstabat  lucida  fronte, 
Distiiictiim  gcnunis  urc  parabat  opus. 

Ita  enim  Ingendum  est :  Qugd  sane  nemo  est  qui  non 
videal  mctaphorice  dici  de  pudore.  verecundia,  mo- 
destia.  gravitaie,  et  similibus  virtutibus,  qune  in  ore 
hujus  sanctissimi  pontificis  emicabant,  (^u^^que  inler 
concionandum  ob  divinam  viri  eloquentiam  maxime 
efl^ulgebant,  quod  salis  ex  liis  verbis, 
Distinctuui  gemmis  orc  pnrabat  opus, 

manifesium  est ;  qua;  etiam  patent  cx  supcriore  dis- 

iicho 

558  I^os^ida  rcginco,  cui  fulsit  murice  lingua, 
Voro  suopingons  gcrmina  qus  voluit. 

Nec  sanc  magnum  fuit  Ambrosio  laudis  argumcntum 

■  Vpierem  etiam  sancti  Gregorii  imaginem,  quam 
ex  Cod.  ms.  in  limiiie  sute  ediU  dpliueari  curavit 
Menardus,  hoc  revocavimus,  lum  ut  ea  quce  dicia 
sunt  ciaritalem  quoque  ex  ip£a  accipiant ;  tum  quia 


A  gemmatam  in  capite  gestare  coronam  ;  quod  cisi 
convenirepossit  aiiisMcdiolaniepiscopis,  quospostea 
laudai  Ennodius,  niliii  tamen  simile  illis  attribuit. 
Nec  obstant  illa  qu^*»  ex  Eusebio  producuntur,  lib. 
X  Hist.  eccl.,  cap.  4,  in  Oraiione  panegyrica  : 
Amici  Dei  et  sacerdotes,  qui  sacrosancto  podere  indu- 
mento  caiesti,  gforta  rorona,  divina  unclione  et  sancta 
sancti  Spiritusstola  circumvestiti.  Ei  in  Apologeiica 
sancli  Gregorii  Nazianzeni  :  Idcirco  me  pontificem 
ungis,  et  podere  cingis,  capitique  cidarim  imponis, 
atqne  spiritualis  holocaui^ti  altari  admoves.  Nam  isia 
commcmoraniur  ad  veteris  sacerdotii  simililudinem. 
Nec  nos  morantur  lamin^n  iIIdeaure(e,quasinfronle 
gestasse  feruni  sanctos  Joannem  ct  Jacobuni,  tum 
quia  non  sunt  coronfe,  nec  cidaris.  nec  milra  ;  tum 
quia,  ui  in  eis  incoepere,  sic  in  eis  desiere.  Ad  illud 
veroquod  objiciturexAmmiano  MarceIlino,Iib.  xxix, 
ubi  scribit  Firmumin  Africa  victum,  uisibi  quodam- 
modo  Theodosium  imperatorem  conciliarei,  signa 

B  militaria,  etcoronamsacerdotalemcum  ca^ieris  ma- 
nubiis.  qua;  regionem  iliam  depopulando  rapuerat, 
reslituisse,  ut  prfleceptum  est,  dico  locum  esse  de 
corona  sacerdotis  alicujus  cthnici  intclligendum, 
Dondum  omnino  tum  avulsa  gcntilitate.  Coronatos 
olim  sacerdotes  gentilium  in  sacris  fuisse  norunt 
omnes.  Id  planum  est  ex  TertuIIiano,  libro  de  Corona 
mililis  : //)$/p  denique  foreSy  et  ipsae  hostix,et  arx, 
i/tsi  ministri  et  sacerdotes  eorum  coronantur.  Et  lib. 
de  Spectaculis  :  An  Deo  plnvebit  auriga  ille  fot  ani- 
marum  inquiclator,  tot  /uriarum  minister,  tot  statua  • 
rum  velut  sacerdos  coronatus  ;  et  sancto  Cypriano,  in 
Orntionc  de  lapsis  :  Frons  cum  signo  Dei  pura,  diaboli 
coronam  ferre  non  potuit  ;ibi  enim  agitur  de  sacris 
idolorum.  Et  ex  concilio,  Eliberitano,  can.  55  : 
Sacerdotes  qui  tantum  saauficantium  coronam  portunt, 
nec  aacrificant.  nec  de  suis  sumptibtis  altquid  idolis 
prwstant,  pUicuit  post  biennium  accipere  communio- 
netn,  Olim  in  sacris  Cereris  hierophanies,  et  hiero- 

Q  phantides,  el  daduchus,  hoc  est  lampadem  gestans, 
alia^quesacriOculaf»  myrteacoronacingebantur.  uiex 
Istro  referi  scholiastes  Sophoclis  ad  OEdippum  Colo- 
nanim.  Irao  ipse  Tertullianus,  lib.  ciiato  Jc  Corona 
militis  negat  prorsus  apostolos,  evangelislas  et  epi- 
scopos  fuisse  coronatos,  quod  conlrarifle  scntenii» 
adversatur  :Non  deniquc,  inquW , patriarrhes,  levites, 
aut  sac^rdos,  aut  afxhon.  Quis  vel  postea  apostolus, 
aut  eviingelista,  auf  episcopus  invenitur  rorouutus  f 
Scilicei  tam  antiquus  doctor  ignorabai  iniditionem 
apostolicam  ?Itaque  frustra  ostendunt  quidam  non- 
nullorum  priscoruin  episcoporum  milras,  quia  illo- 
rum  fuisse  probari  non  potesi,  imo  in  quibusdam 
apparent  signa  prictentai  antiquitati  derogantia. 
Qudlis  autem  ruent  antiquorum  niitraaicdoceiauctor 
veteris  eiymologici :  Mtroai  xvjBtw;  oi  «tto  ^^oco^ciav  xai 

ucepeedv     ycvotzcvoi     (TTJyavot,     iv    xaTay^ov;<TJt    o«     r«; 

oTs^avo;  uiTjoa  AJycTat.  Id  est  :  Miirse  proprie  co- 
ronae  sunt  ex  fasciis  ei  orariis  compactse,  per  aba- 
f\  sionem  vero  omnis  coronaappcllatur  mitra.  Ubi  vox 
wyotwv  corrupla  est,  pro  qua  legendum  &>paotuv,  ut 
legitur  apud  Eustathium  in  Iliadcm  A.  <l>a(zryot  oTt 
utTpat  xuotoa;  ot  aTO  ^aTXfiv  xai  Gjpaoi<uv  CTcyovot, 
id  esi,  dlcentcs  mitras  esse  ex  fasciis,  ei  orariis 
compositas.  Oraria  autem  suni  textilia  qucedam 
oblonga.  N  ide  quam  disparcs  sunt  hodiernffi  mitrne 
pontificum. 

948.  Flamineato.  Id  est,  sacris  vestibus induio.  Ut  au- 
iemquiesupradictasuniclariorasint,  hicdamusvete- 
rem  imaginem  sancti  Remigii  •  ex  CodiceBhemensi. 

SSS^^^^-^^^^^^^^^^^s^c^^uscl^^^i^^orumipsumpoD- 

elegantior  sancti  doctoris  efligies  initio  primi  operum 
omDium  volumiuis  apposita,  hanc  in  limine  hujus 
iomi  prohibet  incidi,  utpote  minus  comptam,  solius* 
que  explicationis  gratia  depiciam. 


43  IN  S,  GRECORU  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOT*. 

P"~clx  PCJArrroc 


liliccinaiialliirCL^oni-omilnnliiini.ciqucissislRnliiim. 

930.  Elsi  niin  probiiler  ct  ilineoiinn.  Id  csl,  ctsi 
quiilam  non  ijlnl  prc»tivLi'i'i.  ncc  iliticoni. 

1)51.  AHUurnlf  rpit-uii I  /ricifiiit  imf//i^oiMm.  Nulnin 
iitisSlissis  niliil  iiicipi  acanlijrc,  nisi  ab  cpiscopo 
pnecipinlur. 

B.^ii.  Sii'eipe ronfrssioH^m  vtfivn,  eli-.  lln>c  Conrps- 
fioiiis  riiniiiila  liabclur  cliajn  iii  iinliiinissiuio  Coilice 
ms  bi]>liol.  Coi-I)..  qiii  iiLsrriliilur  f)i'</o  UratMium, 
in  Codice  TiliHnn,  cl  Mi^jsu  nb  llljrricu  cdilH.  In 
eadi'11)  .Missn  Illvi-icinllcni  lialiclnriii  linncimidnin: 
Contilfur  tibi  iifccala  ini-ii,  xltriie  Punlifej:,  et  lujai-lo- 
rum  mtiiiHi-r.  rt  reri  Inlitrmruli  Sarmlox,  clc.  Cujus 
initiunmotaniluin.  quiu  oliiiicjusiiiuiii  Conrcssiuiics 
ab  iiDi:  vcrbo,  t.~w^fn>r.  ilucebHnt  exorijium.  ct  ((ui 
l)oc  TocHliitliiin  |ii-oriTL'bHnl,  tumlcbnnt  |>oclus,  nl 
TiilLTC  ost  u|>u<isan<tluni  .AuKUslinuin,  sorm.  8,  de 
Tcrbi':  Duiiiini  seouniJuni  .MHtLliaruin  :  Si-culuii  nt 
rliam  iomik  tumiouii  pcelorit,  nuililo  irilifet  iinod 
Domiuu*  ail.'  Conlilcor  libi,  Piilor,  in  ipso  ifnoi  ; 
ifjntiif,  Confllenr,  peeluin  lufniliftif.  Tuwlere  aulem 
ptetiit  quid  exl,  niii inyiiere  qumi  latet  in  {leelori;  et 
nidei-ti  pulm  ofeuilum  cnstiijarr  pet-ciiiumf  Qwire 
hore  fri:ittii.  nm  nHia  auilixti*  i.onrilcor  tilii,  1'ater. 
Cuufiteor  aHili>'lii.  qui  confilelur  itanntleuilittit.  Ximc 
reroailrertite,  «i  i:<inlili!or  Cjhrnlainli^ril.  a  nun  eU 
liiuij-t  ouiue  iwcntnm.  .Vow  jfo'(>s  iiczcnl  irit.ieii  eliiim 
iauiln-om.  K.i  lon^'o  ciiiin  b^iliilu  tmulcmli  p-cloris 
cniii  iii  Ciinrossione  lioi:  vociibuliim  prorcrcbnnl.  ut 
priiiiuin  illuilauilicrunt,  sua  iiccliini  luluiicrunl.  Iluc 
BIic<'lnl  ilbiilcjusilcni  AuguiiinilrartaluilcDisciplina 
Cbiistiaun,  cap.  20  :  Erulii-teaiiiii*  taltem,  confitt- 
ntur.etpereatiiriilttniiamw.nonul^uperiieirata  uoHra 
jiatiinentum  solidemu*.  560  ^""^  7"'  '»»''■'  PfclHt 
rt  noncM-t-ii/tftir,  lotidat  peceala,  non  tollrt.  TunitamKS 
pectut,  et  radamui  not,  et  mrrigamur  a  n<Aii. 


A      t).').')    Psalmu».  Doinine,  prnbnsli  mc,  utsupra. 

'X>i.  Iiiteriin  iiu.'<iuit  iiseiiletur  oniHen  tibi  '■ircum- 
(fniox.  1n  Mi?sa  Tiliunn  ct  lll.vrici  osculalur  tanlum 
prcsli^teros  et  (liuciinos,  inUnliuc  Koinaiio  I.  prcs- 
byicn,  sive  iliuconi,  osculanlur  inanus  pontiiicis. 

i)aa.  Sini*tre.  Iil  csl,  a  sinislra. 

I)S(>.  Dertre.  Iil  csl.  u  ilcxteru. 

i£>7  EpittopM  titjuit  diffili  sui.  l.ncus  corruplus, 
et  nuitiluR.  lcgi'  :  hpitroim  iigno  iliqili  sui  aiiiiui-nte. 

fljil*.  IiiliiiHHiit  M(!. ctc.  ILvi-Apoingin  cistul  cliniii 
in  .Miiisn  a  Mnlhia  lilvrii-o  cilita.  ibii|uc  rccilutur  in 
altiiri  a  ponlilii^i^  post  (Innrcssioiicm. 

'X.i'.).  Et  tiinr  inciiiial.  Gloria  iii  e.reeliii.  Noln  incipi 

hvniuum  6'l'ii-i<i  ine.ecehit  u  ponlidce.  iilipiucKnnU- 

Vita  Cnroli  .Mngni,  aurlore 


...  ,  r  deliuiMrt    hiiuiniim   auiiflieuiu. 

Iiicin  viilcre  cst  in  prinio.  el  tcrlio  OrJiuc  Itoinano, 
I  qui  nifis  hoiiii- pcrsevcrnl. 

UliO.  Lcgiil  Hiiisloinin.  Olim  in  iiiiillis  Kcdchiis  lcc- 
tioni  Kpislolii'  propbclica  lcctio  pni'iijiltcl>ntui-,  ut 
viilci-c  cst  npuil  sanclum  lii-cpiriuni  Turoncnscm, 
lib.  I  Mirnculorum  oniicli  Miirlinl,  cnp.  S  :  Cui  rcle- 
brnnti  frstn  ilomimd  diei  ttta  eivl  row^ueludo,  ut 
veniem  liCtur  rum  litiro  niin  anlen  lei/ei^e  p^Xtumfel, 
qunni  (aii'(H»  iiuliiJMsinrt.  Fifluni  aiitem  i*t  nt  illa 
^Q\  Ihiuiaici .  pruiihetira  leet loue  jaiu  lerla,  ante 
allarium  ilaiite,  7111  liitinneia  Iwih  1'aiili  profer- 
rel.  elc.  Iluc  clinni  cliinini  cst  v\  furuplirasi  Gcor- 

f;iil'acli,rmcri4.  qui  cxponcns  boc  snncli  Dionvsii, 
licrurcb.  Kitclcs.  cap.  <),  ar/i.ifoiyw  Sii.zvv  k»k- 
yv'<:7i;.  id  est,  lcctio  Inbutaruiii  sunclnrum  Scrip- 
tuamm,  mc  scribil:  'V.\ii  i'  «<«  '■tiii  «naOnNvrMi 
{ro'JTOu;  yitf  'l.i'/u  ItiTO-jpyoii;)  Tw  61™«  -tpHfm,  tS» 
npvftiuiiiv,  To-j  iai»atii).ov,  To-i   Gilou    rjic/^ii.ivj  \ 


54? 


IN  S.  GREGORII  UBRDM  SACRAMENTORUM  NOT^. 


848 


«vocyvoxri;  yivsrai,  id  cst,  deindc  per  Joclores  (illos 
cniin  vocal  liiurgos.  id  os(  minislros)  divinnruin 
Scripturaruni,  prophetiaruin,  Aposloli,  cL  diviiii 
Evangelii  (it  leclio.  Kx  quihus  duol>us  locis  contir- 
inatur  id  quod  supra  dixinius  lecloruin  olim  partes 
fuis^c  lcgere  Epistolam  cl  lilvatigelium  in  Missa. 

9<il.  liesii,  IUpc  diex.  Uesponsoiiuni  lioc  loco  est 
Gradale.  Olim  Psalmus,  ut  clariim  esl.  cantabatur, 
ex  sanclo  Auguslino,  serm.  10,  de  verbis  Apostoli  ; 
Hoc  lie  aposolica  lectione  pevc-pijnus ;  detnde  cantn- 
vimus  Psalmum,  exliortantes  uos  invicem  una  uno  cor- 
dedirentes  :  Venite  adorcmus.et  prosternamurei,  et 
ileamus  coram  Domino  qui  fecit  nos,  etibi  pra^venia- 
mus  laciem  ejus  in  Confessione,  et  in  i  'salmis  jubile- 
mus  ei.  Post  hxc evangetica  lectio.  Sennone33,  de  Ver- 
bis  Domini  secundum  Lucam  ;  In  apostolica  tcctione 
gratias  aguntur  de  /idegentium  ;  in  l*saimo  diximus  : 
Dcus  virlulum  converte  nos  ;  ostende  faciem  tuam, 
etsalvi  crimus.  Serm.  7,  de  Verbis  Aposloli  :  Ajh) 
stolum  audivimus,  Psalmum  audirtmus,  Erange- 
lium  aulirimus  ;  consonanl  omnes  divinx  tc- 
ctiones*  Serm.  49,  de  Tempore  :  Audivimwi  aposto- 
licam  iectionem.  Kt  paiilo  post,  Audtmimum  Pinte- 
riora  dicentem,Tii)\  soli  \)ncca\'i,  Audistis  el  Evan- 
gelium  tstis  iectionihns  conrordare. 

9t)li.  Jube,  Domine,  benedevere.  Id  est,  vclis 
benedicere,  id  est,  benedic.  Nam  jubere  est  ali- 
quando  velle,  ut  notat  Nonius  Marcellus.  cap.  i. 
Quemadmodum  ad  nulUMi  episcopi,  scu  presbyteri 
celebrantis  legebatur  olim  Kvangelium,  sicut  liodie 
consuetudo  perseverat,  sic  olim  Epistola  nisi  ad 
episcopi  aut  presbyteri  Missam  facientis  nutum  non 
legebatur,  ut  patet  ex  lib.  i,  sancti  (iregorii  Turo- 
nensis,  dc  Miraculis  sancti  Martini,  cap.  5  ;  Cui 
cciebranti  fvsta  dominiri  diei  ista  erat  ronsuetudo,  ut 
veniens  lector  cum  tibro  non  antca  letfvre  prgesumvret 
quam  sanvtus  nutujussisset.  Vactum  autem  est  ut  illa 
Ihmiinica,  prophelira  iertione  j'un  lerta,  ante  nlta- 
rtiim  stante  gui  levtionem  beati  Pauli  profvrrel,  etc. 
Kl  paulo  post  ;  Escitatrrunt  f/irentes,  jam  hora  praH' 
leriitf  jubeal  Dominus  lentori  teclionem  legere, 

963.  Ad  nuntianti.  Lege./i^i  nuntmndum 

9l>4.  Maria  hlagdalvne.  Hic  mos  hodie  perse- 
verat,  ut  primo  die  faschm  legatur  Kvangelium 
secundum  Marcum  ;  olim  tamen,  id  esl  tempore 
sancti  Augustini^  saltem  in  Alrica,  primo  die  lege 
batur  Kvangelicum  secun<lum  MatthsBum,  altero  se- 
cundum  Marcum.  tertio  secundum  Joaimem  ;  et  tola 
illa  oclava,  ut  eliam  hodie  fit.  resurreclio  secun- 
dum  omnes  Kvangelistas  reciabatur.  Id  teslatur 
sanclus  Auguslinus,  serm.  lil,  de  Tempore:  lle- 
snrrvvtto  Domini  nosiri  Jvsu  (jhri.^ti,  vt  hodie  reiitalu 
est,  sed  de  ultvrn  libro  Evangelii^  qui  ,st  svvuntium 
Lucam,  Primo  ennn  ievta  vst  svvuiuhnn  Matlha'utn, 
hesterna  autvm  div  svfundum  Mairum,  hodie  se- 
cunduin  Lucam.  Sic  habvt  ordo  evangelisfarum, 
sicut  enim  jhissio  ipsius  ex  otnmbus  evangeiistis  coii- 
scriptaest,  sic  diesisti,  svptvtn  vvl  ovlodnraut  sp'itium^ 
vl  secundum  oiunes  cvange/ixtasresurrvciio  reviteltn\ 

9(>5.  Et  otnnes  post  illum.  Clerici  videlicet. 
Nota  hoc  loco  nullum  cantari  Symbolum,  cujus  in 
nostris  Sacramentariis,  tam  edilis.  quam  mss., 
nulla  fil  mentio^  neque  etiam  in  Online  Tiliano, 
quemadmodum  uec  apu'i  Alcuinum,  Amalarium, 
Kabanum.  qni  eniirlcatft  de  ordine  .MIssjh  snripse- 
runt,  neque  etiam  apud  lleniigium  Vntissiodoren- 
sem  ;  si(i  enim  ait  cap.  4,  de  celebrafione  .Missai  : 
Post  reritatum  Ecaugvlium  iterum  sacrrdos  populum 
salutnt.  Kuil  quidem  illiususiis  582  >»  Kccle^^ii^^aiiti- 
quorum  (Ir.Fcorum,  ut  constal  ex  saiiclo  l»ionvsio, 
cap.  3  IIierarchi«  ccclesiasticie,  cum  profcrens 
diversas  opiniones  circa  hvmnum.  qui  in  sacris 
mysteriis  cantatur,  sic  ait  :  T6v  vavov  ^i  to-Jtov, 
oi  uev  O|!xvo).07tav  xaAovfftv*  ot  ok  t6  ToijOTCgia;  ff^icjt^^o^.ov, 
oc^iAol,    &)(   otuat,    OftoTioov.    Ifpapytxijy    cv;^apt<7Tf'av, 

id  est,  hunc  autem  hjumum  alii  laudis  canticum, 
dlii  religionis  Symbolum,  aiii,  mea  quidem  sen- 


A  tentia.  divinius.  [licrarchicam  Kucharistiam.  At  in 
Kcclesia  Uomana  iilius  usus  non  fuit  antc  anniim 
Christi  loU,  teste  Jifrooue  Augien:»!,  cap.  :2  iihri 
deqiiihusdam  rebus  ad  Missnm  perliiientihiis  :  iVum 
si  idvo,  ut  s,Tpe  dictinn.  illum  augvticum  hyinnum 
prohihemur  in  festivis  divbus  canerv,  eo  quod  lioma- 
norum  pieslnjteri  tion  solvnt  eum  cantare,  possumus 
simili  tnodo  post  Evangvlium  Sijiuboium  retircrr  qinyi 
lloinani  usque  ad  h.rc  tempora  divx  mvtnoria^  Henrici 
imperatoris  nutlo  tnodo  cecinerunt.  Scd  ab  eodctn  in- 
lerrogaticiir  ita  agerent,  ine  comm  assistente,  audiri 
eos  hujusmofli  resjionstnn  reddere^  videlicetf  qufjd 
Iioinana  Ecvlvsia  noti  fuisset  aiiqnando  ulla  hxreseos 
f:ec('  infecta.  el  ideo  magishis  necessorium  e.w  illud 
Syinboium  sdepius  vantando  frequetitare,  qui  aliquando 
ulia  hseresi  iiotuvrunt  mavulari.  At  Dotninus  itnperat  >r 
non  antea  ilvsiit  quain  oinnium  consvnsu  id  dumino 
Benei/irto  apostolivvi  persuasit,  ut  ad  pubiicatn  Mis- 
sain  iliuddevantarent.  Wivv.  Uerno  pnetatus.  Nec  est 

3  qiiod  aliqui  respondeant  Bernonis  verba  esse  de 
Syinbolo  Constantinopolilano  vel  Nir;eno  intelli- 
genda.  Nam  sitiim  Homa;  fuissel  Sjmboli  a^icujus 
usus,  lenebatur  Uerno  dicere  de  quo  Symholo  im- 
perator  ponliiicem  Hjinanum  rogassel.  Nec  facit 
(iuod  opponuiit  ex  Kulino  in  exposiiione  Svmboli  : 
tn  Ecclvsia  tainrn  arbis  Homie  hoc  non  ilvprrhvn- 
ditur  factuin,  quod  etjo  proptvrei  essc  arbitrur  quoi 
neque  lurrvsis  utla  illic  sumpsit  exordium^  et  inos  ibi 
servatur  autiquus^  eos  qui  gratiam  baptisinatis  susre- 
pturi  sutit,  pubiive,  id  est  fuielium  popuio  audiente 
Sumboiutn  reddere.  Non  enim  ibi  agitur  de  recila- 
tione  Svmboli  in  .Missa,  sed  de  recilatione  Svniboli 
a  catechumenis  audiente  populo.  iihi  et  rationem 
reddil,  quare  Ecclcsia  Ilomana  Symbolo  aposlo- 
lorum  niiiil  addidcrit.  (^onfirmatur  nostra  sententia 
ex  Codicihus.  et  auctorihiis  iuitio  ritatis,  t>t  cx 
duobus  Orilinil)iisRomanis  a|)ud  Ilittrirpium,  nempe 
in  terlio  :  Finito  Evangelio  duit  ponti/vx  /*ax  tibi, 

Q  Dominus  vohi.scum,  et  cutn  Spiritu  tuo.  Kt  in  qiiarto  : 
Postquam  fniitum  fuerit  Eijangelium,  dicit  pontifex 
Par  tihi,  Dominus  vbbiscum.sequiturresiumsio,  Et 
cuin  Spirttu  tuo.  At  in  secundo  Ordine  apud  eum- 
dem,  dicitur  tantum  Symholum  cum  pontilcx  nou 
viilt  concionari.  (Juare  non  audiendum  essc  puto 
Walfridum.  qui,  cap.  ±2,  dc  Kebus  ecclesiasticis, 
scribit  usiim  r.anendiSymboliConstantinopolJtani  ia 
Missa  Komana  a  (d*fficis  manasse.  llispani  illud  in 
Missa  canlare  ccrperunt  in  concilio  Tolelano  iii, 
can.  2,  in  decretis  concilii,  sub  hecaredo  rege,  in 
quo(}othi  hfprcsim  Arianam  ejurarunt. 

9uG.  OfVinus.  Tunv  inripiai  Ojfertorium.  Ilic  in- 
vitat  Ponlil»*x  populum  ad  Oralionem,  qui  tamen 
non  dicit  (h-ationom,  qiiod  notat  Alcuinus  lib.  de 
Oftic.  eccl.,  cap.  de  iielehratione  Missh?  :  Et  in 
rilat  illutn  .serum  pariter  ai/  Orationem  dicens  Ove- 
iuus.  Sed  livvt  npud  nos  tunc  Collevta  inter  O/feren- 
dain     el     Evangrtiuin     non    i/ivatur,    apud    (Jr<ccos 

l>  tamcn  divifur.  Id  quod  dicit  Alcuinus  de  Grn?cis 
videtur  in  liturgia  sancti  Joannis  Chrysoslonii,  in 
qua  inter  Oirereinlam  et  Evangelium  dicuntur  plures 
Orationes  a  pontifice. 

9(17.  Eerra  tremuit.  Olim  ante  Ohlationem  in 
Afri»-a  ciineh.itur  Psalmus  ,•  quod  inrjiepil  Cartha- 
gine  tempore  samMi  Augustini,  ul  ipse  lestatur 
lib.  II  Kelractationnm,  cap.  11  :  Morem  qui  tunc 
ense  (ipud  ilarihaqiuctn  v<rperat,  ut  hgmni  ad  ni- 
tiredirercntur  de  1'salinorum  libiosive  ante  Obla- 
tiohvin,  etc. 

0d8.  Odatione  revepta.  0"ani  pro  sui  commu- 
nione  esl  consecraturus  sacerdns. 

563  ^"'«^-  ^^'^"*  <'"'"*  Pi*ocvssione.  Id  esl.  cum 
presbyleris,  diaconis,  subdiaconis  et  cajtcris  clcricis, 
qui  et  assistuntin  altari. 

070.  Manicas,  Id  est,  chirothccas. 

071.  Lavetque  manus.  Lcctionibus  peractis  el 
oblatione  facta,  facturus  ponlifex  diviDa  mysteria, 
larat  manus  ex  antiquo  morei  quem  Tldere  est  apud 


S49 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SABRAMENTORUM  NOTi*!. 


m 


FortuDatum.  In  Vita  sancti  Marcelli  episcopi  Pari-  A  locam  esse  intcilip^endum.  quod  probare  niiitur  his 
sitr^nsis  fAptid  Surium  KaL.  Novemh  )  :  Itaqurcinnsub'      paulo  post  soquentibus  veW*is  :  Cumque  imiverm  qux 

(ianinr  /jupiUis  ct  vnhtis  conlevanturj  (HiJi?lameiicjus 


diacotinii  mim^trrio  fuuyeretur^  indie  Epiphaniornm^ 
kaunens  aquam  'le  fluvio  Sequan,v,  dum  heato  PruUcn- 
tio  episcofto  manihuxablueudis  offcrreL  mutatis  demen- 
tis,  ViNi  sa;tor  inrentus  est  ;  quo  riso,  ohstupcfarlus 
panliffxjussjlexipso  urreo  in  calicem  sacrum  fuu- 
di,  unde  universus  popnlur,  Alissa  celehrata,  ad 
eomviunton.m  accepit.  Kl  infra  :  Itaque  cum  vir 
sanctissimus  quodam  vice  ex  officnsui  seroitute  aquam 
manibus  vencrahili  episcopo  porrexissct^  mox  iuda 
halsama  cuepcre  fragare.  Apud  Gra»cos  non  solus 
episcopus,  sed  etiam  circumslanles  altare  prcsbvleri 
manus  luvHut^  ut  liquel  ex  calech.  5,  inystagogica 
sancli  Cyrilli   ilicrosolymitaiii   episcopi  :  'EwoaxaTi 

Toivvv  Tov  otxxovov  Tov  vv^wrboit  ^idovzoL  T-w  iioet,  xat 
Toi;  xuxAoyyt  t6  6uTt«TT>;p/ov  tov  6gou  rrjOJT^uTSooi;. 
Idest:  Vidislis  igilur  diaconum  aquani  manibus 
lavandis  ponigentem  pontillci  el  circumnltarestun- 


opinioni  advcrsanlur. Nam  si  universa  (|ujp  danlur 
conlVruntur  viduis.  [lupiilis  ot  paupcribus,  qui  ficri 
potest  uL  oa  benedi<*anlur  in  usuin  (Milogiarum,  qutB 
per  tnlam  diircesim  omnibus  fidciibusdislriiiiii  ndtiB 
mittuntur  ?  IV.eteioa  vorba  ilia  dicuiitur  de  vidua 
illa  a  (^brislo  Iaudalu,qu:e  oliin  duo  minuia  iniserat 
in  gnzophylacium,  ul  patet  ex  antccedonlibus,  et 
etiain  bis  seqiienlibus,  dnt  illay  qunm  opnrlchal  ac- 
cipcrc.  Iiaqiio  in  suprn  cilato  Joco  saiicli  Cypriani 
apparot  oblatioduplex,  iina  consecrnnda  inVorpus 
Cbrisli,  altera  bonedicenda  ad  usus  pauperum,  ut 
indicnnt  isla,  quw  rorhonam  omntno  non  respicis. 
Quare  ut  domonslrct  am[)lius  divilis  nvariliam»  non 
tantum  oi  e.\[)robrat  ({uod  nibil  millat  in  corbonnm 
ad  usum  pau[)oriim,  scd  otiain  qund  de  oblatione 
pnupercs  comiiiunicot.   Kl   ila   eiiani    capionduscst 


tibus  presbyieris  ;  et  sancto  liionysio.  cap.  3  E«*clo.  B  lociis    sancli    Augustini,  serm.    215,  de  Tomuore  : 
Hierar.  :    Rat  vf^aaivfjv  tk;  yjipo^i  uo«Tt  tov  isp-xo/ryj      Ohlationes,  qnip    in  altario    consecrunlur,     offerte, 


X9ti  Toiv  itpituv,  Id  est^  postquam  pontifex  et  pros- 
brteri  manus  laverunt.  Id  aulem  tiobat  inSymxo- 
lum  puritatis  animsD  quse  tanla  myslcria  tractanda 
requiritur. 

9;  2.  Et  omnis  processio  offerat  sihi  ohlatwnem. 
Olim  in  .Missa  communicatiiri,  seu  clcrici.  seu 
laici,  ad  altarc  suam  Oblationem,  hoc  ost  |)ancm  et 
Tinom  ad  sui  communionem  otTerebnnt,  utclarum 
est  ex  concilio  Malisconensi  ii,  can  4  :  Proptcren 
dec^rnimus  ut  in  omnihus  Dominicis  dich'iSf  altaris 
ObkUio  ib  ownibus  viris  el  muiierihus  o/feralur,  ut 
per  has  immolationcs  peccatorum  suorum  fasribiis 
careant,  et  cum  Abcl  et  cwteris  juste  offerentihus  pro- 
mereantur  esse  consortes.  Kxjoan.  Diacono,  in  Vita 
sancti  Gregorii  pa|)<e,  lib.  ii.  cap.  41  :  Mntrona 
quxdam  divo  Gregorio  per  stationes  puhbrasMissarum 
solemna  celebranti  solilas  oblatioues  ohlulerat  ;  cui 


Eriihrscere  dchct  homo  idoneuSy  si  de  aticna  ohlatione 
comminiicnveiit.  Ilaec  doctrina  palol  etiam  ox  ca- 
nonc  G  concilii  Toiotnni  xvi,  ubi  damnans  eos  qui 
rotundamcrustulam  suiii|)tain  de  [^anibus  suis  usi- 
bus  prioparalis  cum  vino  ct  aqua  otTorebant  sic  sla- 
tuit  :  Unde  tcmerita  ishujus  aul  nesricitix  cupientes 
terniinum  poncre.  id  vnitatis  nostrtp  dclegit  con- 
veutus,  ut  non  aliter  panis  in  ullari  Domini  saccr- 
dotali  Uenef/ictione  sanrtificandus  proporiatur,  nisi 
integer  et  nitidus  qui  ex  studio  fuerit  iine/iaratus, 
neque  grandf  afiqnid.  scd  modica  tanium  ohlata, 
secundum  quod  ecdesiastica  consuetudo  retentat, 
Erat  autem  ille  panis  rotundus,  circularis  fornine, 
ut  clarum  est  ex  Epiplianio,  in  An«*orato,  circa 
mediuin  ;  T6  asv  yu.p  im  T-ooyyuAo^i;  id  est,  hoc 
enim  est  rotunda*  lorm.r,  inquit.  cum  ibi  de  pane 
qui  inahnri  sanclincaliir  agit  :  el  ex   Isone.   cap.  3 


jpostmysttria  traditurus  cum  diccret  :i\ov\tm\}omn\\  Q^  d^  Miraculis  sancti  Otbmari    :    Panis  rotulw,  quce 
Dostri  Jesu  Christi    conservet  aniinain  tuam,  lisciva      oblatae  dicuntur. 


subrisit,  Ille  vero  dexteramahcjusare  convertcns  par- 
tem  illam  liominici  corporis  super  altare  deposuit. 
Expletis  vero  Missarum  solemmis  coram  populo  in- 
qHtswit  qmmobrem  corpus  dominicum  sumptura  ri- 
dere  prcpsumpserit'  At  illa  diu  mussitans  tandem  pro- 
rupit^  quia  panem,  iuquiens,  quem  propriis  nianibus 
me  fecfsse  cognoceram,  tu  corpus  dominicum  perhi- 
6«^a5.  Id  etiam  notum  est  ex  sanclo  Gregorio  Tu- 
ronensi,  hbri  de  Gloria  confessorum,  cap.  65.  ubi 
refert,  quod  mulier  qua»dam  pro  defuncli  mariti  sui 
requie  semper  sextarium  gazcti  vint  i^raehuit  m  sa- 
trificium  basdicae  sanrtas  ;  sed  suhdiac^nus  hcquam 
reservans  gulfe  gazelum,  acetum  vchementissimum  of- 
ferebat  in  calice,  muUere  non  semper  ad  communi- 
candi  gratiam  accedente.  Tandem  revelata  subdia- 
cooi  Iraudc  a  viro  nocte  per  visum  mulierom  ad- 
nionente  :  Experrecta  admirans  visionem^  eanuiemque 


973.  Et  ad  ultimum  inrensum.  Subaudi  offe- 
ratur  a  pontiticc.  juxta  antiquum  morom,  cujus 
meminitsanctus  Hippolytus  in  libro  de  consuinma- 
tione  mundi,  et  de  Antichristo :  Uvj$oJ7i  oi  xal 
ixxA);o-tat  ttsvOo;  p-iyo^,  ^tozi  ovt«  Trooo-yopa,  ovt« 
6uutat4a  jxTs/stTat,  id  est,  lug^ebunt  etiam  Ecclesia? 
luctu  mafi^no,  quia  nocoblatio,nec  sultitus  fiat.  Et 
sanctus  Ephraem,  in  suo  testamentn  :  Oro  vos  qiioque, 
dileclissimi,  ne  cumaromatibus  me scpcliatis.  Et  paulo 
posl  ;  Date  paporationem  fumi  honi  odoris  in  domo  I)o- 
mini  ;  rne  Orntimihus  vestns  cooiitaniini  et  aromata 
Dco  offerte.  El  sanclus  Ambrnsius,  in  cap.  i  Lucie  ; 
Utinam  nohis  quoquf  adolcnlihiis  altarin,  el  sacrificium 
deffrentibus  assistat  angelus,  imo  i'ra*heatse  videndum, 

97-i.  Suscipe.  quiesunus,  Domine,  etc.  Videlur  Pri- 
masius,  in  cap.  4adHebr.,  adhancorationem  rrs|)i- 
cere,  cum  scribit  .*    Unde  sacerdotes    Ecclesiae  altari 


oblivioni  non  tradens,  ad   matutinum  secundum  con  i^  assislentes  dicunl  '.Suscipe^Domine^pi-ecespopuli  tui, 
suetudtnem   surrexil.   Quibus  expletis    celehrMisque      PerDominnmnostrumJesumChristumFiliumtuum. 


Missis,  accedii  ad  poculum  salutare,  quas  tam  fervens 
acetam  hausit,  ut  putaret  devtes  excuti.  Vides  ergo 
manifeste  vinum  in  sacrificium  oblatum  fuisscpro 
sancta  communionesanguinis  Christi.  Et  ita  capicn* 
dus  est  locus  sancti  Cypriani,  iib.  de  Operibus  et 
eleemosynis  ;  Locufdes  et  divts  es,  et  Dominicum 
celebrare  te  crediSf  quae  corbonarn  omnino  non  re- 
tpicis.  quae  Dominicum  sine  sacrificio  venis,  quas 
partem  de  sacrificio  quod  pauper  obtulit  sumis  ;  et 
ita  vulgo  oxplicatur  liic  locus.  Quare  non  asseii- 
tior  cuidam  viro  docto  qui  scripsit  iocum  hunc 
intidligeudum  esse  de  iis  quie  otTcrebantur  ad 
altare  in  usum  pauperuin.  et  eulogiarum  quo; 
mittebantur  Christianis  5^4  P^'*  diversas  pnraB- 
cias,  quas  accipiebaot  in  signum  communionis  in 
nna  eademque  iide   cum  suo  episcopo,  etita  hunc 


Oratio  autem  dicitur  ante  Praefalionem  ex  more  an- 
tiquo,  qucm  tan^it  sanctus  Augustinus.scrm  75.  de 
Diversis  :  Primo  inquit,  post  Orationem  admonemini 
sursum  habere  cor. 

975.  Diaronum.  — Idest,  diaconorum,  a  rcctodia- 
con,  in  dativo  plurali.  diacouibus. 

97i>.  Deus,  qui  non  morlem,ti\.c  K^^t  Apologia  quae 
in  Missa  a  Malthia  lllvrico  odita  dicitur  eliam 
hoc  locoaponiifice  :  Tunc  incipiat  Serrela  ;  quihus 
finilis,  et  t*r(vfalione  dicta,  quando  alii  sanctus. 
Sanctus,  Sanrtus  decanlant,  hnec  Oratio  cursim 
dicenda  est  a  sacerdotc  :  Domine  Dens,  qui  non  mor- 
tcmy  scd  pwnitent  am  desideras  peccalorum.cic. 

977.  Benedictio  carnis.  —  Habotur  in  Ordine  Ro- 

mano,  quam  in  codem  0rdine565P'^^^^^'^*  ^^"^ 
Benedictio.  In  codem   die  Pascha;,  in  Euchologio 


•  lo  vet.  Sacram.  Gallic.  legitur :  ^^/le^^/u)  ad  agnum  benedicendum  inPascha;  quam  sequiturBm^ 
dieiio  (mmi  ereatur»  pamorum,  fortasse  pro  omnis. 


551 


m  S.  GREGORir  LIBRUM  SACRAMENTORDM  NOTiE. 


552 


Grfficorum  exslal  etiam  Denediclio  carnis,  quam  se-  A 
quilur  Henedielio  casLM  el  ovoruin. 

978.  In  !c  pra'rai-e»s  qaod.  Legendum  videtur/Mi/c 
prxcave^n^  qnando. 

971).  Et prxceniat  sibi  Leg''ndnm  videtur  :Et  prx- 
ven.al  ibi,  neinno  ad  illa  vcrlia  :  Perqnem  oninia,  Do- 
mine,  semper  hona  crea;i,  elc,  ut  ex  sequentilius 
liquet. 

9S0  Sitblevans  caUcem  in  eons/iectu  Domini.  Juxta 
anliquum  morem  diaconiis  primarius,  seu  archidia- 
conus,  cum  dixerit  pontifex  lia?c  vorba,  per  ipsum, 
ct  cum  ipsoy  iovahat  caliccm,  et  tcncbal  eum  exal- 
tans  coram  pontifice,  ut  vidore  est  in  primo  Ordine 
Romano  :  Cumdixerit  Per  quom  haec  onmia.  ho- 
mine,  erigtt  sc  archidiaconiissolus;  etcum  dixerit  Por 
ipsum  et  cum  ipso,  lerat  cum  o/frrtorio  calirem  per 
aiisas,  et  tenrt  exaltansillum  jujtapontificem.  Ita  in 
3  et  iOnlinibus,  cum  dwerit  l*er  quem  onmia»  Do- 
mine,  sunjit  archidiuconus  solus;  cum  dixerit  Por 
ipsum  el  cum  ipso,  levat  arrhidiuconus  cum  offertorio  q 
c^licem  per  ansasj  etc.  Gjptera  vide  infra  in  nolis  ad 
ritum  colobrandie  Missx^JonnnisAbrincatensis.iNunc 
vcro  in  Kcclesia  Lalina  >imulat(|uo  panis  et  vinum 
consccratasunty  Icvantur  in  altum.  ut  a  populo  cir- 
cumaslante  adorenlur;  quouj  ritum  non  jtuto  adeo 
esso  antiquum,  cum  in  nostris  Sacramontariis  mss. 
et  excusis,  etapud  Pamelium,  nihil  simile  reporirc 
sit,  quomadmodum  nec  in  vetcribus  Ordinibus  Ko- 
manis,noc  afuid  Alcuinum,  Amalurium,  Walfridum, 
elHabanum,  quiordinem  \liss<e  enucleatc  persecuti 
suut ;  noque  apud  Micrologum,  qui  inoadem  male- 
ria  egregiam  operam  navavit,  quod  lucc  meridiana 
clarius  est  ex  cap.  15  lihri  quem  ille  scripsitde  ec- 
clesiasticis  ObscrvationihMs:  Deinde  fmnis  in  manus 
accipitut\  et  antequam  reponatur  in  altari,  benedici- 
tur  ;  item  et  calix  elevatus  ante  depositionem  benedi- 
cilur.  Nam  et  i/.se  hominus  in  Evamjclio  utrumque le- 
gitur  benedixisse,  ante.quam  dimitteret  e  manibus.  Xc- 
cepta  enim  in  manfbus  bfnedixit,  poslea  dis-  iputis  n 
dedit,  Item,  ubi  dicitur  :  /lostiam  furam,  Ilostiam 
sanctam,  Hiec  ille  ;  qui  sane  hunc  ritum,  si  ejus 
tempore  vi^uisset,  nunquam  pnetermisisset,  qui  po- 
stea  elevalionis  corporisqua^  fil  simul  cumcalice,an- 
tcquamOratioDominicarecitetur,  mentionem  facit  : 
Et  cumdkimusVer  omnia sa3cula  saeculorum, corj^us 
cumcalice  lcvamiLS.  Idcm  clarius  patohit  ex  cap.  23 
ejusdem  auctoris.  Kxcipienda  est  Missa  Mozaraba 
(sitamen  es  nihd  additum  fuerit)  in  qua  duplex  ha- 
betur  lloslioi  elevatio,  prima  statim  post  consecra- 
tionem,  altera  suhsequitur  hiec  verba  :  fidem  quam 
corde  credimus,  ore  dicamus.  Graici  et  caiteri  Orion- 
tales  attollimt  corpus  (^hristi  post  Orationem  Domi- 
nicam,  aliasquc  preces^  commimione  statim  suhse- 
cutura.  ut  moniiostum  est  ex  lilurgia  sancti  .lacohi: 
Diaconuscum  timore  Dei  :  Atiendamus,  6  itorj;  v-^^ijv 
t6  ^dioo-j  Asyet  xaO'  gauTov  'Ayti.  elc.  id  est,  sacerdos 
elevans  donum  dicit  apud  seSanctey  etc.  Et  ex  litur- 
gia  sancti  Joanis  Chrysoslomi  :  Cum  autem  diac(mns  j. 
videritsacerdotemextendentcjH  jnanuSy  et  tangentem 
sanctum  panem^  ttoo;  t6  -noLovat  rrrj  u]/w(tiv,  cxywvft, 
ripoc^^wuiv  xai  Upcv;,  Ta  ayty  Tot;  aytot;,  id  est,  ad 
faciendam  elevationem^  clamat  Attendamus  ;  et  sncer- 
dos,  Sanvta  sanctis.  Ihoc  euim  omnia  ibi  sequuntur 
Orationom  Domiuicam  et  nonnullas  preces  ex  sanc- 
io  AnastasioSinaita,  Orat  de  sanctaS,ynaxi,qui  post- 
quani  mentionem  fecit  Orationis  Dominic^K  suhjun- 
gilMxc  dicamus  (videliret  dimitte  nobis  debita.sicutet 
nos,  etc  ^  Ilasc  qwUidie  precemur,  dum  tremendiesyna- 
xi  assistimus  quod  cnynoscens  sacerdos  post  consecra' 
tionem  sacripcii  illius  incruenti,  ovv^ot  tov  aprov 
rfti  Cw-S;,  xat  Trao-tv  aJTOv  STrt^stxvvft.  EtTa  y&ivai  (?ta- 
xovo;,  xat  Asyst.  Upoa/^wuzv.  Id  est :  Et  panem  vitsB  in 
altum  elecat,  et  ipsum  omnibus  oitendit.  Deinde  excla' 
mat  diaconus,  et  dicit  Attendamus.  Quod  ex  sc(jucn- 
tibus  verhis  confirmatur  :  5Q6  '^'^*  indr/ti  6  tepjj? 
vJBibii,  x«(  >^f(,  ra  ayiot  tocc  aytot^.  Id  est  :  Dciode 
«tatlm  subjungit  sacerdos  etdicit :  Sancta  sanctis. 


Nam  hnec  verba  sanctus  Cyrillng  Ilicrosolymitanus, 
catech.  5  invslag.,  scribitexplela  Oratione  Dominira 
a  pontificeproferri :  Tum expleta orattone dicit  Amen, 
ohvynans  per  amen  {quod  significat  fiat)  totam  hanc 
qmim  a  Deo  didieimus  Orationemy  mra  TaJTa  y.iyst 
Upsv;-  T«  %yLQL  Tot;  aytot;,  id  cst,  sacerdos  pustea  di- 
cil :  Siincta  sanclis,  Idem  otiam  coiligore  licot  ex  his 
Gcorgii  Codini  verbis,  libro  do  ollioiis  aula)  Con- 
stantinopolitana- :  liursumqueaff  anabathruin  reniens 
sedet  imperator^  avto-Taasvo;  uovov  Iv  tj  tt,  avayvuTCi 
Tov  aytov  <7uu€oao'j,  xat  £v  tJ  tov  IIAPEl*  ilAIilX  O  EN 
TOI^  OVPANOIS  izpoTiMy^f,^  xat  ev  ttj  0-^w7ft  TOJ  ostjzo- 
Ttxov  xal  aytov  o"wua7o;,  Fsvouevy;;  6's  rf,^  v-pMOT^M;, 
etc.  Id  ost  :  E.rsuryens  solum  in  lectione  Symboli,  et 
in  Oralione  Duminica,  et  in  eleratione  dominici  et 
sancti  rorporis.  Farta  autem  elecatione,  si  aJ  com- 
inunionem  paratus  non  est  imperalor,  sedvt  in  thnmo 
8U0  usque  ati  finem  sancto'  liturgiip  ;  si  autem  paratus 
est,  adrocant  ipsum  diio  diaroni,  quos  ante  diceba- 
mus,  inijrediturque  cum  eis  in  altare  sanclum.  Ila- 
clenus  ilodinus,  ubinota  primo  hicelevationein  cor- 
poris  Chrisli  nominari  post  Oiationem  Dominicam  ; 
secundo  simui  atque  eifvatum  est  corpus  Christi, 
impenitorem  (si  ad  commiinionem  paratus  est)  a 
duobus  di.ioonis  accorsitum  in  altarc  snnctumad  sa- 
cram  commnnionom  in^rcdi.  Kamilem  consuetudi- 
nem  in  sua  liturgiaimitantur.Ktlii<ipe.s.  Siquidemsa- 
cordotcot  populomoxcommunicaturis(//Vic<^?nMji>i7 
Inspiciamus.  Saccrdos  :  Sanctum  date  sanclis.  Po- 
pulus  dicit  :  UnusPatersanctus,  unus  Filius  sanclus, 
unus  est  Spiritus  sanctus.  Sacerdns  dicit  :  Douiinas 
vobiscum.  Populus  :  Kt  cum  spiritu  tuo.  Siiccrdos 
elevans  Sacramentum  dicit  alta  voce  :  Dominc  Jesu 
Christo,  miserere  nostri.  Statimque  sacordos  et  po- 
pulus  communicant.  Dslqueuuica  in  illa  Missa  cor- 
puris  Christi  elovnlio,  quomadmodum  in  litur^iis  ci- 
tatis.  Id  ctiam  vidcre  est  in  Vita  sandi  Basilii  au- 
ctore  Amphilochio  :  Et  posf  finem  Orationum  exalta- 
vit  panem  jrrolixe  nrans  et  dicens :  Attende,  Domine 
Jesu  Christe,  dc  sancto  habitaculo  tuo,  etc,  ut  in 
liturgiis  ejusdcm  sancli  Basilii.  et  sancti  Chrvsosto- 
mi.  in  quibus  h.pc  Oratio  dioitur  paulo  antc  hnec 
verbo  Sanrta  sanctis,  post  Orationem  Dcminicam. 
Quidam  tamcn  duas  olim  fuisse  elevationes  exisli- 
mant.  prioremquiu  ctiam  fiebat  a  sacerdole  statim 
post  consccrationemjuxta  ritumhodiernuru ;  alteram 
do  qua  supr:L  dictum  est ;  idque  suaderc  conantur 
ex  his  sancti  Dionysii  vorbis,  cap.  3  ecclesiasl.  Hie- 
rarchise :  Kai  Ta;  tspa;  Osovpyta;  6  isoKpy^r,^  vuvi^tk;, 
tEOOVoyst  Ta  &£toTaTa,  xat  vro  oj/tv  ayet  Ta  vuvTc:zfv« 
TtaTCjv  tsowv  7TooyiiL'xi'jc»ij  ffvuooW./  zal  Ta;  (?wota;  t«v 
Ofovoyiwv  v7:oc/it;a;,  st;  xotv^ovtav    avTwv  tsoav  avTo;  tj 

ip/J-roLL.  1 1  est  :  Ubi  sacerdos  sacra  Dei  opera  ccci- 
riit  et  collaudavit,  consecrat  mystcria,  sub  aspectum 
quse  celehrata  ila  sunl,  ducit  pcr  saorosancta  pro- 
posita  symhola.  osteusisquc  divin.e  operationis  inu- 
ncribus  ad  divinam  eorum  communionem  tum  ipse- 
mct  acccdit.  Nam  illa  iutelli.t,'enda  sunt  de  illa  osteo- 
sione  qute,  ut  diximus,  fiobat  paulo  ante  corania- 
nionem,  ut  suis  verbis  sauctus  Dionvsius  innuit,  et 
optime  declarat  in  scholiis  sanctus  Maximus  :  Ksi 
\JK  d'itv.|  Ma).).ov  TOTJ  fioisvov  xs/.a).vrxLiiva  Ta  ©s?a  o<ioa 
fw;  xa^pov  T>:;  ayta;  psTa/ijy £'.);,  xat  tovto  dr,}oi  usr 
c).tya.  "11  Toyf  a/.pto's;,  oTt  xovyt^'.>v  6  izp^xTzyjr,^  tov 
aytov  aoTOv,  ioSLy.-j^j  ti^v  £v).oytav.  Afywv.  Ta  ayta  TOt; 
aytoi;  Id  cst  :  Etsub  aspectuin.  ]  Majjis  lunc  divina 
dfuia  manobant  oht/cta  usque  ad  tompus  sancla;  suin- 
plionis,  uli  puulo  post  declarat.  Certe  mnuifeslum 
est  quod  attollens  pontifex  sanctum  panem,  ostcn- 
debat  Ucnedictionom.  dicens  Sancta  sanctis.  Idque 
juxta  liturgias  sanctorum  Jacohi,  Basilii  et  Chrjso- 
stomi,  aliasque  Gra>corum  in  quibus  haec  stalira  post 
consecrationera  Hosti»  clcvatio  Don  reperitur  ;  etin 
textu  sancti  Dionjsii  objccto  est  uDica  elcvatio ;  qu» 
si  consecratioDera  sequitur,  id  fit  quia  sanclus  Uio* 
nysius  omlsit  ca  qu»  inter  coDsecraUonein  et  ela- 
tiooem  iDterjacent,  qu»  videre  est  ia  liturgiis,  el  in 


m  S.  GRfeGOhll  LIBRUM  SACRAMENTORUM  KOm 


881 


ribus  citaiis.  Saccrdos  aulcm  allollcns  Ilosliam  A 
37  cum  ea  in  acresignum  crucis  faciebat,  ut 
sanctijs  Germanus  patriarcha  Constantinopo- 
s  in  Theoria  mjstica  :  Elatio  autem  inaltum 
mdi  corporis  reprxsentat  crucis  etationem,  et 
n  in  ea,  et  ipsam  resurrectionem  :  T6  $'s  i^^rhfroLi 
fflc  Tov  aprov,  xat  tOttov  arroixtpoii  Tpt;  Trot^o-at  j'v  tw 
,rr«  ToO  TfjLiov  xat  ^taOTzoLoO  aorou,  tovto  atvtT- 
Id  est  :  Quod  autem  sacerdos  panem  attollit,  et 
n  erucis  ter  faeit  in  aere  cum  venerando  et  vivi- 
*  pane.  tioc  signifknt.  Exaltationis  Hostio;  in 
mentio  Qt  in  5  responsione  synodi  Constanti- 
itanae  sub  Nicolao  putriarcha/ 
.  Vet  nomina  vivorum.  Ut  in  Greecorum  litur- 
L  catcchcsi  sancti  Cjiili  supra  citatai  ubi  post 
zrationem  commemoratio  fit  vivorum  et  mor- 
m  simul. 

.  Dicat  diaconuSf  etc.  Diaconi  partcs  sunt  mo- 
)Opulum  ante  communionem,  ut  se  humiiiet, 
icLinct  ad  Henedictionem  episcopalem  perci-  j^ 
am,  ut  clarum  est  ex  homil  34  sancti  CiKsarii 
tensis :  Et  illud  smHtter  admoneo,  fratres  cha- 
II,  quotiescunque  diaconus  clamaverit  ut  vos  ad 
^ieiionem  inclinare  debeatis,  corporait  capita  fi- 
r  inclinetis.  Et  sub  nnem  ;  Et  quoiiescunque  dia- 
clamaverit,  ut  aul  in  Orattone  genua  flectere, 
enedictioni  tnclinare  capita  debeatis,  bedienter 
eliter  cum  vera  humilitate  faciatis.  In  Ordine 
mo  idfit  ab  archidiacono. 
».  HumHiate  vos  ad  Bentdictionem.  Ita  in  Or- 
Romano^  et  in  A  issa  Mozaraba.  Vide  supra 
ic  his  Benedictionibusepiscopalibusanobis  ob- 
ta  sunt.  Earum  usus  adhuc  viget  in  quibusdam 
siis. 

i  Benedicat  vos,  etc.  Hanc  Benediclionem  in- 
m  non  exscripsi,  quia  supra  habelur  in  solem- 
i  paschali  libri  Sacramentorum. 
i  Pax  D^imini  sit  semper  vobiscum.  Olim  hoc 
iicebatur,  pdx  vobisrum,  ui  liquet  ei  sancto  p 
stino,  senn.  de  diversis83  :  Ecce  ubi est peracta  ^ 
'ficatio,  dicimus  Oration.m  Dominicam,  quam 
^Mis  et  reddidistis.  Post  ipsam  dicitur  :  Pax  vo- 
m  ;  et  osculanlur  se  Christiani  in  osculo  sancto, 
l.  Interim  osculetur  Archidtaconum  et  casteros, 
n  communicaturus  pontifex  dat  pacis  osculum 
ritum  Ecclesiae  Romanae,  seu  Latinx,  si  Hi- 
im  exceperis  antiquiim,  de  (}uo  Innocentius 
l^  epist.  ad  Decentium  Eugubmum  episcopum 
1  modo  asseris  ante  confecta  mysteria  quosdam 
Is  imperare,  vel  sibi  inter  se  sacerdotes  tradere, 
)OSt  omnia  qux  aperire  non  debeo  pax  sit  neces^ 
indicenda,  per  quam  constet  populum  ad  omnia 
n  mysteriis  aguntur,  atque  m  Ecclesia  celebran- 
raebuisse  ronsensum,  et  finita  esse  pacis  osculo 
utratur.  Uinc  capiendus  est  Terlullianus,  lib. 
ationesubflnem  :  Aliajamconsuetudoinvaluit : 
inies  habila  Oratione  cum  fratribus  subtrahunt 
impacis.  quod  est  signaculum  Orationis.  Quem 
1  mire  illustrantverbalnnoccntiipapae.  Confir-  I^ 
r  auctoritate  sancti  Augustini,  sermone  83,  de 
-sis  :  Ecce  ubi  est  peracta  sanctificatio,  dicimus 
onem  Dominicam,  quam  accepistis  et  reddidistis. 
ipsam  dicitur  Pax  vobiscum,  et  osculantur  se 
\tiani  in  osculosanclo,  quod  est  signumpacis,  ctc. 
».  11  adversus  litteras  Petiliani,  cap.  2.3  :  Cui 
oseulum  mter  sacramenta  copulabatisy  in  cujus 
bus  Eucharistiam  ponebatis,  cui  vicissim  danti 
gebatis.  Alio  rilu  Graeci  utuntur  ;  nam  apud  eos 
laousabluta^  fucrint,  daturosculum  pacis  ante 
itionem.  etmysticas  preces.  et  consecrationem, 
irumest  exsancto  Cviillo  Uierosolvmitano,  ca- 
5  mjrstag.  EcTa  j3oa  6  ^taxovo;,  'AXAq/ou;  aTToXa- 
ouJ.iiAoyi  ao-Tra^caucOa.  Id  cst  :  Deinde  clamat 
•nus,  Invicem  atupeictimini,  invicem  oscule- 
ctc.  568  Explicalo  osculi  myterio  subjungit : 
a  clamai  saeeraos  Sursum  corda,  etc.  Ex^sancto 
fsio,   libro  de  coelesti  Uierarchia,  cap.  3,  x«l 

Patrou  LXXVIU 


aTTraTa^cveuv    aVA^Q^ou;   aTravrwv,  etc,  id  est  :  Et  cum 

seomnes  osculatifuerint,  mystica  sacrorum  volumi- 
num  recitatio  peragitur.  Ex  sancto  Justino  martyre. 
Apologia  2  pro  Christianis,  aAXigXou;  oikififiKTi  avoTra^ 
Co/ic9a,  id  est,  invicem  nos  osculamur.  Deinde  subjun- 
git  quomodo  offertur  pontifici  panis  et  poculum  aquee 
et  vini  ad  consecrationem.  Id  etiam  constat  cx  con- 
cilio  Laodiccno,  can.  19  :  Quod  oportet  seorsum  pri' 
mumpost  einscoporum  sermones  catechumenorum  Ora- 
tiouemperagi,  ;etpoitquamexien'tcatechumeni,  eorum 
qui  pcmitentiam  apunt  fieri  Orationem,  et  cum  iub  ma- 
num  aecesserint  (id  est,  cum  manus  eis  ab  episcopo 
fuerint  impositae)  et  secesserint,  fidelium  preces  sic 
fieri,  unam  quidem^  scilicet primam,  sHentio,  seeundam 
autemet  tertiamaltavoceimpleri,  ccTaovTw  r;gvctj9igvi}y 
^i^oo-Oac,  id  est  deinde,  pacem  dari,  Et  paulo  post, 
xa(  ov^rw  rhy  o^yiocv  itpoarQopKv  inirtktlcrQaty  id  est,  et 
sic  sanctam  oblationem  peragi.  Ex  sancto  Joanne 
Chrvsostomo,  homil.  18^  in  II  Epist.  i'auli  ad  Co- 
rinthios,  ubi,  enarratis  Orationibus  quffi  dicuntur 
pro  arreptitiis,  poenitentibus  et  aliis^  aui  non  com- 
municant  subiungit :  "Orav  ctpqvi];  notkc/  fAcraXauSa'- 
v8(v,  xal    ucraot^ovat  ^cij,   irocvrc;  6p.oi(a^  ao7ra(6pM0a. 

Id  cst :  Ad  haec  cum  pax  danda  yicissimque  acci- 
pienda  est,  omnes  seque  dos  invicem  osculamur. 
Tandem  addit  pontificcm  bene  precari  populo,  et 
populum  vicissim  pontifici,  cum  ei  respondet.  Et 
cum  Spiritu  tuo,  et  ponlifici  gratias  agenti  assen- 
tiri  populum  respondentem  digne  et  juste  fieri ;  et 
tum  demum  pontificem  ffratiarum  actionem,  id  est 
Prccfationem  auspicari.  Hucspectant  illa  Timothei 
patriarchae  Alexandrini,  responsionc  ad  interroga* 

tionem  8  :  *£v  ^c  r^  ova^opa  6  ^taxovo;  TrjOuT^ aivcc  np6 
ToH  aoitacFpLoiJ,  Ot  axo(vuyi;roc,  TttpinotTTicrcfxt.  Id   CSt  : 

In  oblatione  diaconus  ante  salutationem  clamat :  Qui 
non  communicatis  abite,  Ubi  nota,  cum  sacris  arcen- 
tur  catechumeni  ante  salutationem,  id  est  osculum 
pacis,  facilc  concludi  ejusmodi  salutationem  apud 
Graecos  fieri  ante  divinorum  mjsteriorum  consecra- 
tioncm  ;  nam  si  ea  peracta  fieret,  ut  apud  nos,  pos** 
sentexpelli  catechumeni  ante  salutationem^  qui  ta- 
men  mterfuisscnt  consecrationi  contra  Ecclesiae 
decreta.  Vult  ergo  Timotheus  expelli  catechumenos 
antesalutationem.quiaillacompletasequamprimum 
sacerdos  ad  mysterionini  sanctificationem  accingit 
ct  prseparat.  GrsBCorum  ritum  olim  secuta   est  anti- 

3ua  Hispaniffi  Ecclesia,  ut  clarum  est  ex  sancto  Isi* 
oro,  lib.  1  de  Offic.  eccl.,  cap.  15.  Ubi  quartam 
Orationem  scribit  dici  pro  osculo  pacis,  quam  se- 
quitur  quinta,  qua  ex  illius  textu  est  Oblatio  et 
Pracfatio. 

987.  Hxc  sacrosancta  commistio,  elc.  In  Missali 
Romano,  et  apud  Microlo^um,  cap.  23,  additur  et 
consecratio.  In  missa  Illyrici,  in  secunda  precatione 
legitur  :  Fiat  commistio  et  cansccraiio  corporis  ei  sau" 
guinis,  juxta  id  quod statuitur  can.  17  concilii  primi 
Arausicani  :  Et  calix  offerendus  est,  et  admisiione 
Eucharistix  est  consecrandus,  quod  de  quadam  ex- 
teriori  consccratione  intelliffcndum  est,  cum  antca 
consecratus  fuerit  per  verba  Christi.  Quare  hoc 
vocabulum,  consecratio,  non  significat  praecedcntem 
consecrationem  pcr  verba  Christi  factam,  ut  quidam 
maleexplicant.  U<bc  commistio  corporis  et  sanguinis 
liabetur  etiam  in  liturgia  sancti  Jacobi,  et  in  concilio 
Tol.  IV,  can.  17  :  conjuntionem  panis  et  calids,  elc. 

988.  Fiai  omnibus  sumentibus,  etc.  Aliter  in  Mis- 
sali  Romano. 

\iSQ.  Communicent  se.  T6  se  rcdundat. 

WO,  Eoque  communicato,  dicat  Orationes  has,  In 
Missali  Romano  hoe  duee  piiores  Orationes  prscmit- 
tuntur  communioni,  ctin  quibusdam  variant. 

991.  Et  episcopus  communicet  presbyteros,  etc. 
568^P^3^^Pusporrigitcommunionemjuxtamoreia 
antiquum,  ut  videre  est  apud  Tertullianum,  lib.  de 
Corona  militis  :  Eucharistix  sacramentum,  et  in  tem- 
pore  vieiui,  ei  in  omuibut  maHdaium  a  Domino  eiiam 
antelueani$  caiibuSf  neo  d%  a/ionfm  manu  qwxm  depra^* 


559 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


886 


sidentium  sumimus,  Quod  consueludo  non  fuituniver- 
salis,  si  qnidein  a^tate  sancli  Justini  marlyris,  qusB 
superior  est  Tertulliani,  diaconi  Gdclibus  corpus  et 
sanguincm  Domini  porrigebanl,  utconslat  ex  illius 
Apologia  2  pro  Ghristianis,  Ot  xaXovucvot  fxao*  i^uev 
(^eaxovoi  ^K^oa^i  sxaoru  r&y  TracovTuv  usTaAaCscv  UTzb 
Tov  sv;^aoe<rTiQ9ivTo;  aorou  xat  oevou  xaluoaTo;.  Idest: 
II  qui  apud  nos  diaconi  appellantur  omnibus  astan- 
tibus  panem  et  vinum  et  aquam  consecrata  porri- 
gunt.  De  porrectionc  calicis  a  diaconoinsigniscxstat 
locus  apud  sanctum  Cyprianum,  Epistola  de  lapsis  : 
Ubi  vero  solemnibus  aaimpletis  calicem  diaconus  of' 
ferre  prxsentibus  ca*pity  et  accipientibus  cxteris  locus 
ejus  advenitj  faciem  suam  jmrvuta  instinctu  divina 
Majestatis  atertereyOS  labiisobturantibus  premere^  ca* 
licem  recusare,  Perstitit  tamen  diaconus  et  reluctanti 
licet,  de  sacramento  calicis.  infudit.  Sedneque  id  pro- 
liibuit  conciliura  Nicicnum  i,  can.  i8,  sed  abrogat 
tantum  pravam  illam  consuetudinem  quornmdam  lo- 
corum  in  quibus  diaconi  presbyteris  Eucharistiam 
porribcgant,  cum  absurdum  sit  ut  hi  cjui  non  ofTe- 
runt  iis  quiofleruntEucharistiam  porrigant.  Incon- 
cil.  Carth.  iv.  can.  38^  prohibetur  diacono  Euchari- 
stiam  populo  erogare  prssente  presbytero^  nisi  ne- 
cessitate  id  facere  jubcatur. 

992.  Sicco  sacrificio.  Id  est,  corpore  Cliristi   sepa- 
ratim  a  sanguine  dato. 

993.  Misto  lamen  sacrificio.  Id  est^  corpore  Chrisii 
sanguini  ejus  immisto.  Etenim  nuondam  multis  in 
locis  mosinoleverat  ut  corpiisCnristi  in    sacro  san- 
guine  tincium  daretur,  quod  patetex  multisdecrctis 
diversis  temporibus  ad  nunc  morem  antiquandum 
factis,  Juliipapa"  I^  apud  Ivonem  Carnotensem^part. 
11  dccreti,  eap.  85  :  Itlud  quod  pro  comptemento  com- 
munionis  quidam  intinctam  tradunt  Euctiaristiam  po- 
pulis,  non  hoc  prolatum  ex  Evangclio  testimonium  re- 
peerrunt,  ubi  apostolis   corpus  et    aanguinem    suum 
Dominnscommendaoit,  Seorsum  enim  pnnis  et  calicis 
commendatio  commemoratur .  Concilii  Braearensis  ni 
can.  i  id  etiam  prohibctur,    quia^   ut  ibi   notatiir^ 
Christus  seorsum  corpus  et  sanguinem  suum    dedit 
apostolis  ;  et  concilii  ClaromontHni  ab  Urbano  II  ce- 
lebrati,  apud  Ordericum  Vitalem,  lib.  ix  Hist.  eccl., 
ad  annum  l09.'>,  cum   statuitur  ut  corpus  domini- 
cum  ct  sanguis  singulatim  sumatur,  in  hunc  modum : 
Corpus  dominicum  et  sanguis   dominicus  singulatim 
accipiatur.  Et  hic  canon,  prout  sic  ab  Orderico  re- 
fertur,  clarus  est,  nec  ullam  patitur  difficultatem. 
Sed  facessit  negotium  prout  refertur  a  (ioctissimo 
Baronio,  in  Ecci.  Annal.^  tom.  II,  ex  schedis  An- 
tonii  Augustini  episcopi  Tarraconensis,  hoc  modo  : 
iVe  quis  communicet  de  attari,  Jiisi  corpus  separatim, 
et  sanguinem  similiter  sumat,   nisi  per  tiecessttatem 
et  cautelam.  Quae  quidem  poslrema  verba,  nisi  per 
necessitatem  et  cautelam,  non  exstant  apud   Orderi- 
cum  Vitalcm,  quae  tamen  nihil  aliud  sonant   quam 
quod  species  commistte  simul  dari  possint,  si  inter- 
veniat  aliqua  neccssitas  aut  cautela  ;  qualis  est  cum 
populus  in  Missa  solcmni  communicat,  ne  pne  mul- 
titudine  sauguis   eifundatur^  ut  videreestin  untiquo 
ritu  Missae  cclebrandie  Joannis  Abrincatcnsis  episco- 
pi :  Excepio  populo,  quem  intincto  pane,  non  auctori- 
tatCy  sed  summa  necessitate  timoris  sanguinis  Christi 
effusionis,permittitur  communicare .  Qualis  estetiam 
in  eis  «egrotis  quos  vires  omnino  deficiunt,  qui  cor- 
pus  Domini  vix  proe  imbecillitate  sumere  possunt, 
nec  sacrum  calicem  sine  effusionis  periculo  ;  tunc 
ejusmodi  languentibus  juxta  concilii  mentem  cor- 
pus  Domini  in  sanguine  dominico  intinctum  in  co- 
chleari  dari  posset,  ut  facile  illud  sorbere  possent, 
utvidere  est  in  visitatione  infirmorum  Codicis  ms. 
monasterii  sancti   Rem.  Rhemis  fundati  ;  nam   ibi 
570  cu"^  P^^^  unctionem  communicat  infirmus, 
quem  vis  morbi  non  ad  lantam  virium  imbecillita- 
tem  adduxit,  dicitur  utraque  formula  :  Corpus  Do- 


A  mini  nostri  Jesu  Chrisli  custodiat  te  tn  viiam  atemam, 
Sanguinis  Domini  nostri  Jesu  Christi  redimat  te  in  ri- 
tam  d?/frnaf?i,,qu8edi$tinctam  sumptionemindicant: 
at  dum  communicat  infirmus^  qui  ingravari  ca^perit, 
udica  tantum  formula  recitalur  in  hunc  modum  : 
Corpus  et  sanguis  Domini  nostriJesu  Chrisli  custoduU 
animam  tuam  in  vitainxternam,  quia  corpus  Domini 
in  sacro  sanguine  tinctum  in  cocnleari  infirmo  por- 
rigitur. 

994.  Communio  :  Pascha  nostrum.  Psal.  Domine, 
probasti  me.eic.ln  hsLC  communione  sunt  Antipho- 
na  et  Psalmus  quae  canuntur.  Tempore  communio- 
nis  olim  cantabatur  Psalmus,  ut  clarum  est  cx  san- 
cto  Augustino,  lib.  ii  Rctractationum,  cap.  11  :  Ut 
hymni  ad  altare  dicerentur  de  fsatmorutn  libro,  site 
ante  Obtationem,  sive  cum  distribueretur  poputo  quod 
fuisset  obtatum,  etc.  Graeci^  clericis  communicatis, 
cum  referunt  muscaria.  seu  flabella,  discos,  calices, 
et  alia  vasa  sacra^qu:i-dum  psallere  coeperunt,  qui- 

B  bus  repositis,  cani  coeptus  est  ultimus  versus,  tov 
xoivuvexoO  deinde  Toojraoeov,  seu  versiculus,  7r>i;oei»- 
QiiTOi  t6  oToua  iiuw  aev£o-g(i>;,  xOpei,  etc.  :  id  est : 
Impleatur  6s  nostrum  laude,  Domine,  ut  psallamus 
gloriam  tuam,  quia  dignatus  es  nos  sanctorum  ray- 
steriorura  participes  fieri.  Serva  nos  in  sanctificatio- 
ne  tota  die  meditantes  Justitiam  tuam.  Alleluia, 
idque  olyrapiade  351,  luense  Maio,  indictione  12, 
auctore  Sergio  patriarcha  Constinopolitano,  ut  re- 
fert  Crhonicon  Alexandrinum.  Sed  hoc  non  appa- 
retin  hodiernis  Iitur^iis,nisiquod  troparium  impiea' 
tur  in  liturgia  sancti  Joannis  Chrysostomi  canitur, 
cum  deferuntur  sancta  inpropositiouem. 

995.  Ite  Missaest.  In  lilurgiisGrsecorum  sunt  ali» 
formulffi, //c  in  pace,  Procetamus  in  pace,  In  pacc 
Cliriati  enmus,  quiv  pronuntiantur  etiam  a  Diacono. 

^3iHj.  Placcat  tibi,sancta  Irinitas,  etc.  Haec  Oratio 
exstat  etiam  in  Missa  Codicisms.  Tiliani,  et  Missa 
Illyrici,  qua'  in  paucis  variant. 

C  997.  Itwipit  ordo  pontificis,  etc.  Hanc  secundam 
Missam  seu  potius  ordinein  Missae  adjecimus  ex  Cod. 
ms.  Tiliano  totiesanobis  supracitato.  Quamvis  su- 
perior  Missa  ex  CodiceRatoldi  abbalis  producta  vi- 
dcatur  antiquioi*,  quia  tamen  multa  sunt  in  ca  me- 
morabilia  et  scitu  digna^piaculumexistimavisi  eam 
pnptcrmitterem^  maxime  cum  sit  quam  simillima 
*  Missa  antiqua)  a  Matthia  lllyrico  vero  Luthcrans 
secta;  ex  Bibliotheca  Palatina  editse^  ut  ex  utriusque 
collatione  quam  in  his  observationibus  subjiciemus 
clarum  erit,  si  prius  quibusdam  objcctis  ab  lllvrico 
in  sua  pr.pfalione,  quibusMissam  Romanam  velficat, 
responderimus. 

Primo  ille  suie  Missae  anti(^uitatem  ad  tempora 
sancti  Gregorii  I  revocat,  diciique  illius  state,  vel 
aliquot  post  aunis  in  Ecclesia  fuisse  usitatam.  Quod 
mihi  sane  persuadere  non  possum,  tum  quia  multa 
sunt  iu  ea.  qua;  Jonge  posl  sanctum  Gregorium  in- 
stitutasunt.  qua^  non  exstant  in  Missa  superiori  ex 

D  Codice  Rntoldi,  qu;escripta  est  aliquot  annos  ante 
annum  986,  quae  tamen  reperire  esl  in  Alissa  Tiliaoi 
Codicis,  qui  multis  annis  post  Codicem  Ratoldi 
scriptus  est,  regnanle  videlicel  Henricoprimo  Fran- 
corum  rege,  quamvis  non  inficias  ierim  raulta  esse 
in  Missa  ab  lllyrico  edita  quae  redoleant  antiquita- 
tem.  Secundo,  ut  prsefcrat  Missam  ase  cditam  Missa 
Romanae,  dicit  ohm  unicam  fuisse  celebrandae  Mis- 
sae  rationem^  quemadraodum  apudGnecos,  etsuam 
ita  esse  compositam  ut  sit  pro  omni  necessitale.  nec 
olim  fuisso  Missas  de  sanctis  et  festis.  Sed  hujus 
sententia;  falsitatem  ex  ipsa  Missa  Illyriciana  con- 
vincere  licet,  in  qua  introitus,  Epistola,  Graduale, 
$71  B^Angelium,  OiTertorium,  Secreta,  Prsefatio, 
Comraunio,  el  Postcommunio,  non  speciatimetpar- 
ticulatim,  sed  tanlum  generatim  nominantur  sine 
ulia  specificatione  aut  assi^natione  alicujus  partica« 
laris  seu  Introitus,  seu  Eputolsy  et  aimiliumy  qaod 


«  De  hac  Misat  cousule  doctitsimum  HabUlonium,  Ub.  1  Litarg,  aaUio.|  eap,  8» 


587 


m  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENlTORUM  NOTiB. 


858 


conflrmani  haec  ejusdem  Mii^saR  verba :  Finita  nngc-  A 
lica  laude^  Mfssalem  dicai  Orationem  sacerdos  deinde, 
liciio  recitetur.  Ubi  Missalis  Oralio  nuila  essepolest, 
quam  quie  bymnum  angelicum  sequitur.  QunB  cum 
ita  siDt,   quare  nullus  introitus,  Kpistola,  Evange- 
iium,  eic,  particulariter  assignantur  ?  Quare  cum  tot 
Orationes,  seu  Apologi»  in  iJla  Missa   inlegrae  r^pe- 
riantur,  nulla  Oratio  Missalis,  nulla  Secreta,  Oratio 
post  communionem  ibi  doscripta  appareat?  Nulla  sa- 
Deborumreddi  potest  ratio^  quam  varietas  festorum, 
et  solemnitas  sanctorum^   quse   pro    sui  diversitate 
diversas    postulant  Orationes  Missales,    Hpistolas, 
Eran^elia,  Secretas,  et  similia  fcsto  aut  solcmnitati 
sancticoDvenientia,  quac  si  omnia  in   ordine  MissoB 
collocarentur,  multis  confusionum  labvrinthis  cele- 
brans  involveretur ;  qui  ut  vitcntur,  orrlo  Missse  quo- 
tidianus  seorsum   ponitur  (ut  videre  est  in  Missa 
lllyriciana,  cujus  titulus  est  hnjusmodi :  Incipit  oi^do 
taeramentorum,  et  flnis,  Explicit  ordo  de  ofj^cio  Mis- 
ue).  Ceetera  vero  pro  variclate  fcstorum  et  tempo-  B 
mm  pulchro  ordinc  disponuntur,  ut  usu  vcnire  solct 
ia  libris  Sacramentorum   et  Missalibus.  Quasi  vero 
apostoli,  ct  veteres  illi  pontiflces^  aui  nobis  sancti- 
monia  et  eruditione  prfleluierunt,  resta  Natalis  Do- 
mini.  Ep*phaniorum,  Pasch»?,  et  Pentecostes  cele- 
braverint,  prictermissa  commemoratione  tantorum 
benenciorum.  quse  nobis  DeiiS  optimus  maxiniusiilis 
diebus  impertivit,  cum  maximein  eorumrccordatio- 
nemetgratianimi  proptereainUeum  signiflcationem 
instituta  sint ;  non  secus  ac  olim  Deus  festa  Pascha?, 
Pentecostes,  Tabernaculorum  etsimiIiaJuda?is  obser- 
ure  pnecepit,  utprseclarenotatsanctuslsidorus  Polu- 
siola,  lib.n,epist.  H6:  )&f,  o7voaf?£[Porteleg.  a^voii^^f] 
rrc  6  9t6;  rat;  fopTai^xat  TraAai  xat  vjv  cyxseT£(fi;9'<  Tcliy 
tA^ytiiiw  Ta  uTrouviiuaTa,  tva  ot  Tfavijyvot^ovTe;,  ivau- 
Aftv  TTcv  TOVTijv  fiviiur/j   f^iTovTo;,    uii    ft;  /xj9jjv,  a)X  ft; 
tJ;^api(TTiav,  xai  T^v   apSTiQv   TorfTfOivTO.    Id  Cst  :    Illud 
lulein  ne  ignorcs,  Deum  beneflciorum  suorum  com- 
memorationem  festis  et  olim  et  nunc  astnnxisse  ut  n 
qui  festos  dies  celebrant  auribus  suis  memoriam  in- 
lODantem  habentes.nonad  temulentiam,  sed  ad  ^ra- 
tiarum  aclionem  se  convertant.  Antiqua  praxis  nota 
est  ex  sancto  Augustino,  prologo  in  I  Epist.  Joan. 
Ueminit  sanctitas  ve$tra  Evangelium  secundum  Joan- 
%em  ex  ordine  lectionum  nos  solere  tractare  ;  sed  qnia 
nune  interposita  est  solemnitas  sanctorum  dierum,  qui- 
iu»  certns  ex  Evangelio  lectwnes  oportet  in   Eccfesia 
recitari^  qux  ita  sunt  annua*,  ut  ahx  esse  non  possint, 
ordo  flle  quem  susceperamus  necessitate  paululum  in- 
termissus  est,   non  omissus,  Traclatu  9  m  Epistolam 
JoaDDis :  Intercesserunt  ut  intermitteremus  textum  hu- 
jw  epistotae  quxdamprodiebus  festis  solemnia  lectio- 
num,  quae  non  potuerunt,  nisi  legi,  et  ipsa  tractari.  Et 
senn.  144,  de  Tempore :  Resurrectio  Domini  nostri 
Jesu  Christi  hodie  recitata  est,  sed  de  altero  libro  Evan- 
ylit,  qui  vst  serundum  Lvcam  ;  primo  enim   lecta  est 
tetunaum   Matlhipum,  hesterna  autem  die  secundum 
MareuT/i,    hodie  secundum  Lucam.    Sic  habet  ordo  . 
etangeltsiarum ;  sicut  enim  passio  ipsius  ex  omnibus  " 
evangelistis  conscripta  est,  sic  dies  isti  septem  vel  octo 
durant  spaiium,  ut  secundum  omnes  evangelistas  re^ 
turreeiio  reeitetur.  Passio  autem,  quia  uno  die  legi- 
tur,  non  solet  legi,  ni$i  secundum  Matthceum .    Volue- 
ram  aliquando  ut  per  singulos  annos  secundum   omncs 
etangeltstas  etiam  passio  legeretur.   Factum  est  ;  non 
awdierunt  homines  quod  consueverunt,  et  turbati  sunt. 
Ei  Gennadio,  catalogo  de  illustribus  viris,  de  Mu- 
sso   Massiliensis  Ecclesix  presbytero  :   Comimuit 
Sacramentorum   egregium  et   non  parvum  volumen, 
per  membra  quidem  pro  opportunitate  officiorum  et 
temporum,  pro  tectionum  textu  Psalmorumque  serie 
et  decantatione  disrretum.  Ex  Sidonio,  lib.  iv,  573 
epist.  il,  de  Claudiano  Mamerti  episcopi  Viennensis 
Paire: 


Psalinorum  hic  modulater  et  phonascus 
Ante  altaria,  fratrc  gratulantc, 
Instructas  docuit  sonare  classes. 
Hic  solemnibu^  annuis  paravit 
Quffi  quo  tempore  lecta  convenirent. 

Et  ex  epistola  2  Vi^ilii  pap.T  :  Ordinem  quoque  pre- 
cum  in  celebritaie  Mtssarum  nullo  nos  tempore,  nuUa 
festivitate  significamus  habere  divisum,  seasemper  eo- 
dem  tenore  oblata  Deo  munera  consecrare.  Quoties 
vero  Paschalis  Domini,  vel  Pentecostes,  et  Epiphania, 
sanctorumque  Dei  fuerit  agenda  festivitas,  singula  ca- 
pitula  diebus  apta  conjungimiu,  quibtu  commemora- 
tionem  sanctae  solemnitatis,  aut  eorum  faciamus  quo- 
rum  natalitia  celebramus ;  cxtera  rero  ordine  consueto 
prosequimur.  Ubi  ordo  precum  est  ratio  cclebranda; 
Missaa,  non  canon  Missir,  ut  ex  cilato  textu  clarum  ; 
qui  canon  subsequenter  dicitur  ibidem  textus  cano- 
nica;  prccis.  Si  spectcmus  horas  canonicas/in  eis 
etiam  varietatem  pro  diversitate  solemnitatum  et 
festorum  videre  licet ;  nam  supradictus  Musajus,  ut 
refert  Gcnnadius :  Excerpsit  ex  sanotis  Scripturis  le- 
ctiones  totius  anni  festivis  aptas  dicbns,  respomoria, 
etiam  Psalmorum  capitula  temporiet  lectionibus  con- 
aruentia.  Id  manifestum  est  etiam  ex  regula  sancli 
Bencdicti,  cap.  44  :  /n  sanctorum  festivitcUibus,  vel 
omnibus  solemnitatibus,  sicut  diximus  Dominico  die, 
agendumest,  excepto  quod  Psaimi  aut  Anttphona,  ve] 
lectiones  ad  ipsum  diemperttnentes  dicantur, 

Nec  valet  quod  dicit  lilyricus  Grfficos  hodie  etiam 
habere  unicam  .Missof^  formam.  iNam  elsi  liturgise 
Grxcorum  quas  nunc  habemus  sint  veluti  qua^dam 
Missse  communes,  tamen  in  eorum  Euchologio  aliis- 
que  eornm  ritualibus  diversae  Missas  pro  festorum, 
solemnitatum  et  temporum  diversitate  reperiuntur .' 

Tandem  Codex  ms.  unde  suam  Missam  eiscripsil 
Illjricus,  non  est  adeo  antiquus,  siguidem  ter  in  ea 
repctitur  littera  N.,quaB  vulgo  ponitur  Joco  nominia 
proprii,  cum  ejusmodi  flgura  ccBperit  paulo  ante  an- 
num  post  Christum  natum  millesimum.Nam  in  anti- 
quioribus  Codicibus  mss.,prohac  litleraN.,  ponitur 
ha}c  nota  Ul.,  cum  transversa  linea,  ut  videre  est  in 
antiquissimis  nostris  libris  Sacramentorum  mss.  san- 
cti  Eligii,  Rhemensi  et  Hodradi,  quemadmodiim  ct 
in  formulis  Marculphi,  et  in  quibusdam  aliis  libris 
modo  excusis,  qui  ex  vetuslissimis  Codicibus  mss. 
excusi  sunt. 

Dicit  etam  Illj^ricus  ante  Caroli  Magni  «tatem 
Missas  pro  defunclis  in  usu  non  fuisse ;  sed  facile 
convincitur»  ex  concilii  Vasensisii,  can.  43,  in  quo 
conlrarium  apparet:  In omnibus Mississeu  Jlatutinis, 
seu  in  quadragesimalibus,  sive  in  itlis  qux  prodefunc^ 
ctorum  commemoratione  fiunt,  semper  Sanclus,  San- 
ctus,  Sanctus,  eo  ordine  quomodo  ad  Missas  publicas 
dicitur,  dici  debeat.  In  Conc.  Brac.  \,  can.  i^.Sed 
secundum  sextam  Priscilliani,  festicitatem  ipsius  diei 
(Ferijn  5  in  ccena  Domini)  ab  hora  tertia  per  Missas 
defunctorum,  soluto  jejunio,  colit,  anathema  sit.  Ibi 
enim  prohibetur  feria  5  in  coena  Domini,  hora  tertia 
solulo  jejunio  Missas  defunctorum  celebrare  ;  quod 
signum  est  iilo  die  post  nonam  non  soluto  jejunio 
potuisse  celebrari.  Et  in  conc.  Bracarensi  n,  can. 
10,  ubi  staluitur  ne  quis  Missas  mortuorum'etiam 
post  acceptum  merum  et  oblationem  audeat  conse- 
crare,  ut  a  jejunis  Missfls  celcbrentur. 

Necinterrogatio  sanctiBonifacii,quam  objicit  IIIv- 
ricus,  nostr»  sentcntioe  obesse  potest ;  nam  interro- 
gatio  sancti  Bonifacii  est  tantum  deoblationibus  pro 
defunctis  in  Missa,  non  deMissis  defunctorum,  qua- 
les  nunc  celebramus.  Quod  objicit  lllyncus,  de  com- 
munioneet  oblationibus,  non  facit^^suam  Missam 
573  aliis  antiquiorem,  cum  ista  etiam  habeantur 
in  Missa  Codicis  Tiiiani,  qui  scriptus  est  tcmpore 
Ilenrici  I,  Francorum  regis,  ut  dictum  est. 

998.  Quando  lavat  mantu.   Utec  lotio   manuum 


"  In  Tet.  Sacrani.  Gailic.  ex  Codice  Bobiensi  ante     functis,  ut  videre  est  Musei  Italici  tocno  I,  pag»  384 
^nos  mille  descripto  plures  exstant  Misss  pro  de-     et  sequeniibus. 


i 


559 


IN  S.  GREGORII  UBRDM  SACRAMENTORUM  NOTiG. 


560 


exstat  etiam  in  Missa  ab  Illjrico  edita  cum  eadem  A  Domine,  orania  peccata  mea  ;et  cceteri   dieant  Pax 
Ornlione:  Lnrgire  sensibtu  noatris,  etc.  ''* ' 

999.  Postea  se  incipit  sandalta,  etc.  In  Missa  Illj- 
rici  induitur  pontiiex  ornamcntis  pontincalibus  ;  sed 
induendi  ordo  diversus  est,  diversse  Orationes  ;  et 
plura  ornamenta  viderc  est  in  Missa  lllvrici,  qusB 
sunt  hujusmodi,  aiba,  cingulum,  priTCinctorium, 
stola,  subtile,  dalmatica,  casula,  mappula,  chirothe- 
cae,  annulus,  et  rationale. 

1000.  Deinde  cantet  cum  circumstantibus,  etc.  In 
Missa  Illyrici  habetur  :  Hos  Psalmos  interim  dum  pa- 
ratur  episCropuSy  circnmstantcs  clerici  cantent  :  Quam 
dilccta  tabernacula  ^  Bcncdixisti,  Domine,  terram 
tuam;  Inclina,  Domme,  aurem  tuam.  Loco  precum 
sequuntur  aliiquatuor  Psalmi. 

1001.  Oscuietur  duos  presbyteros,  ctc.  In  Missa 
Illyrici  :  Deindc  in  eoHem  hco  presbyterit  et  diaconis 
eum  d^ducentibus  prasbeat  osculum  pacis. 

1002.  Incipiens  per  se.  etc.  Ita  correxi.  In  Missa 

I  *      •        *         1        L.      M.  T*A      J  'j  J  f  j  * 


tibi. 

1011.  Pcrlecto  autem  Evangelio,  etc.  In  Missa  IJ- 
Ivrici  pauio  aliter  :  Tunc  allato  incenso  simulque 
Evavgelio  ad  snlutandum  dicant :  Per  istos  sermones 
Evangeiii  Domini,  etc.  Deinde  in  eadem  Missa  Sfqui- 
tur  :  Quando  incensum  offertur  dicant  singuli :  Diri- 

gatur  oralio  mea  sicut  incensum  in  conspectu  tuo, 
>omine.  Tunc  sacerdos  incipiat  Symbolum,  id  est, 
Credo  in  unum  Deum.  Illud  autem  Symbolum  est 
ConstantinopoUtanum,  quod  ibi  integrum  ponitur. 
In  eadem  Missa  ha^c  sequuntur  :  Finito  Symbolo 
apostolorum  dicit  sacerdos  :  Dominus  vobiscum. 
Deinde  lavat  manus,  hanc  Orationem  dicens  :  Largire 
scnsibus  nostris,  etc,  ut  supra  in  Missa  Tiliana. 

1012.  Cumautemomatum  fueritaltare,  etc.In  Missa 
Illvrici :  Cum  autem  ornatum  fuerit  altare,  antequam 
oblaliones  accipiat,  has  Orationes  humillime  ante  al- 
tare  se  flebiliter  accusans  dicat  :  Ante  oculos  tuos, 


Illyrici  sic  habetur  :  Et  dum  pervenit  ad  altare,  im-  B  Domine,  ctc.  Hanc  sequuntur  alioB  sex  Apologisrseu 


ponat  per  se  Antiphonam :  Introibo  ad  altare  Dei,  etc., 
cum  Psalmo  Judica  me,  Deus,  ctc,  et  sequuntur 
alioD  preces. 

1003.  Aufer  a  nobis,  etc.  In  Missa  Illvrici  haicOra- 
tio  prsecedit  Antiphonam  lutroibo  ad  altare  Dci. 
Post  t6  mentibus  lege  mereamur, 

1004.  Omnipotens  DeuSy  qui  me  veccatorenij  etc. 
In  Missa  Illyrici  liabetur  qunlem  hfec  Oratio,  sed  re- 
citatur  ad  osculum  altaris. 

1005.  Deinde  cum  osculabitur  Evangeliumf  etc.  In 
Missa  Illyrici  :  Tunc  salutat  Evangelium  dicens  :  Pax 
Christi,  etc 

1006.  Cofifessio  sacerdotis  ante  altare.  In  Missa  II- 
Ijrici  :  Post  Iubc  secrelo  dicat  hanc  Confessxonem  : 
Suscipe  Confcssioncm  meam,  unica  spes  salutis 
meffi,  etc  Deinde  senuuntur  decem  Orationes  seu 
Apologiae  in  cadem  Missa,  quarum  decima  est  hu- 
jusmodi :  Deus,  pi*opifius  esto  mihi  ^eccatori,  etc, 


orationes,  post  quas  in  eadem  Missa  IUyrici  sequi- 
tur  :  Tnnc  accedens  ad  altare,  et  oscuiando  itlud  dieat : 
Oro  te,  Domine,  omnipotens  Heus,  ut  per  merita 
sanctorum  tuorum  quorum  reliquia;  hic  continentur, 
eorum  intercessionibus  indulgere  digneris  mihi  om- 
nia  peccata  mea,  qui  vivis  et  regnas,  etc  Nota  hic 
ornari  altare  Evangelio  dicto,  id  est  sterni  liuteami- 
nibus,  et  pallis. 

I(il3.  Tunc  convertat  se,  etc  In  Missa  IUyrici  : 
Tunc  convertat  se  suscipere  oblationes  presbyterorum 
aliorumque, 

1014.  Et  dicat  unusquisque  hanc  Oraiionem.  Cura 
ofTert  suam  Oblationem,  ut  in  Missa  Illjrici :  Quando 
quis  oblationem  in  manum  episcopi,  vet  presbyteri 
olfert,  dicat :  Tibi  Domino  Creatori  meo,  etc,  in  fine 
additur,  vivorum  et  defunctorum  Tum  sequitur,  pro 
semetipso  et  cuncto  populo  Christiano,  Tibi  Uomino 
ofTero  ilostiam  placationis,  etc  Pro  rege  et  anttstite 


prout  habetur  in  hac  Missa  Tiliana,  m  qua  dicitur  n  nostro,  et procuncto  clerOt  et  pro  omni  populo  Chri- 


ante  altare  antequam  sacerdos  incipiat  Missam. 

1007.  Item  Oratio  interim,  etc  In  Missa  Illyrici  : 
Hcec  sequens  Oratio  dicatur  ab  episcopo  interini  donec 
hymnus  angelicus  liniatur.  Scd  habetur  alia  Oratio, 
scu  Apologia,  Deus  qui  juste  irasceris,  etc 

1008.  Post  Collectam  usque  ad  Evangelium.  In 
Missa  Illyrici  hsDC  habentur  :  Finita  angelica  faude, 
Missalem  Orationem  dicat  sacerdos  ;  deinde  lectio  re- 
citetur ;  et  inter  lectionem  et  Evangetium,  id  est  tem- 
pore  Gradalis  et  Alleluia,  et  sequentia,  dicat  episropus 
nas  Orationes,  Scd  alia;  sunl  Orationes,  et  numero 
sexdecim.  quarum  nonnullte  sunt  prolixfe  satis.  Ora- 
tio  vero  Missa;  Tilianie  :  Deus,  qui  de  indignis  dignos 
faciSf  ctc  In  Missa  lllyrici  recitatur  a  pontifice,  dum 
canitur  OfTertorium. 

1009.  Cum  incensum,  antcquam  legatur  Evan- 
ium,  etc  In  Missa  Illyrici  :  Cnm  incensnm  antequam 


stiano  :  Tibi  Domino  Creatori  meo  ofTerro  Hosliam 
placationis  et  laudis,  etc  Episcopus  vero  vel  pres- 
oyter  obiationes  accipiens  Jica/ .'Suscipe,  sancta  Tri- 
nitas,  hanc  Oblationcm,  quam  tibi  ofTert  famulus 
tuus  N.,  et  preesta  ut  in  conspectum  tuum  tibi  pla- 
ccns  ascendat,  qui  vivis,  etc  Post  acceptas  Obtatio- 
nes  a  clero,  vel  plebe.  accipint  diaconus  de  manu  sub- 
diaconi  oblatam,  ita  diccndo  :  Acceptum  sit  omn^po- 
tenti  Dco  et  omnibus  sanctis  ejus  sacrificium  tuum. 
Venxen^que  diaconus  ante  episcopum  offerens  dicat 
hoc  Offntorium  :  Suscipe,  Doujine,  sanctc  Pater 
hanc  Oblationem,  etc  Et  episcopus  ac  ipiens  Obtatio- 
nem  a  dmcono  dicat  :  Acceptabilis  sit  omnipoteoti 
Deo  oblata  tua.  Tunc  puro  corde  offerat  Domino 
oblatam  ita  dicens  :  Suscipc  sancte  Pater,  omnipo- 
tens,  seterne  Deus,  etc  Alia.  Suscipe,  clementissime 
Pater^  Hostias  placationis.  etc 
1015.  Accuset  se  prius  ftebtiter.  In  Missa  Illjrlci 


legatur  Evangeleum  inthuribulum  mittitur,  dicat  sa-  gupra  :  Se  fiebititer  accusans  dicat. 
cerdos  :  Odore  ccelestis  inspirationis  suae,  etc.  Ubi  ^  feyg  lulO.  Ante  conspectum  divime  Majestatis 
sequitur  Benedictioejusdem  :  In  nomincDomini  nostri  /u.T,  etc  Habetur  supra  in  Missa  Illyrici  quarla  inter 
Jesu  Cliristi  benedicatur  incensum  istud,  et  accepta-  Apologias  seu  Orationes,  quje  ibi  a  sacerdote  reci- 
bile  fiat  in  odorem  suavitatis.  tantur,  cum  ornatum  fuerit  altare,  antequam  obla- 

tiones  accipiat. 

1017.  Tunc  puro  corde  ojferat  Domino,  etc.  In 
Missa  Illvrici  sic  habctur  :  ista  Orationes,  cum  Obta- 
tiones  offeruntur  ad  allare,  dicendm  sunt ;  et  est  hcee 
nrima  quutidiana  generalis :  Suscipe,  sancta  Trinitas, 
iianc  Oblationem  quam  tibi  ofTero  in  memoriaro  in- 
carnationis,  nativitatis,  etc 

1018.  Susctpe,  sancta  Trinitas^  etc.  Hsec  Oblatio- 
nis  Oralio  quinta  est  in  Missa  ilijrici. 

1019.  Susc*pe,  sancta  Trinitas.  e\c,  Sccunda  bax 
Oblalionis  Oratioprima  est  in  Missa  Illjrici. 

lOiO.  Susripe,  sancta  Trinitas,  etc.  Terlia  hec 
Oblatiouis  Oratio  octava  est  Missae  lllyriciaiie. 

1021.  Anima.  In  Missa  Ulyrici  legitur  sa/iUe. 

1022.  Suscijfe,  saneta  Trmiias^  etc.  Qiurta  bm 


574  1010.  Deinde  tnclinanti  diacono  dicat  sacer- 
dos,  etc.  In  Missa  Illyrici  :  Deinde  inclinanti  diacono 
se  (adde,  ad)  Benedictionem  Dei  dicat  :  Benediclio 
Dci  Patris  omnipotcntis,  et  Filii,  etSpirilus  sancti^ 
descendat  super  te,  et  aperiat  Chrislus  Dominus  os 
tuum,  ad  dignc  idonceque  pronuntiandum  sanctum 
Evangclium  suum.  Dommus  Deussitin  ore  tuo.  etc. 
Scd  prior  Benedictio  dosiderutur  in  Codice  Tiliano. 
Sequitur  in    Missa  Illyrici  :  Diaconus  accipiendo  vel 
oscutando  Evangelium  dicat :  Da  mihi,  Domine,  scr- 
monem  reclum,  et  bencsonantem  in  os  mcum,  ut 
placeant   libl  verba  mea,  et  omnibus  audientibus 
propter  nomen  sanctum  tuum   in  vitam  {eternam^ 
Ameq.  Perlecto  autem  Evangelio  diaconus  dicat :  Per 
jsfos  sermoaes  sancti  Evangelii  tui  indulge  mihi, 


861 


IN  S.  6REG0R11  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE. 


m 


Oblationis  Oratio  decima  est  M iss%  Illyrici,  qum  ia- 
men  estpro  iinico  defunclo. 

1023.  Adjungi.  In  Missa  Illyriciana  legitur  coadu- 
nari.  TaQdcmin  Missalllyrici  post  quartain  Oblatio- 
nis  Orationom,  seu  ofrcrendam  sequitur  Apohgia 
tacerdotis  :  Suscipe  confessionem  mpam,  unica  spes 
saltttis  me^e,  etc  ,  ut  supra  in  >lissa  Tiliana.  Sequi- 
turin  eadem  Missalllyrici  :  Tunc  imponat  oblatam 
aliari^  et  dicat  :  Sanctiflca,  Domine,  hanc  Oblatio- 
nem,  ut  nobis  Unigeniti  Pilii  tui  Domini  nostri  Jesu 
Christi  corpus  (iat.  Deinde  diaconus  accipiat  asubdia- 
eono  JDinum  cum  aqua  in  calice  dic^ns  :  Deus  qui  hu- 
man»  substantife  dignitatem,  etc. 

iOtA,  Tunc  diaconm  calicem  offeral,  etc.  In  Missa 
IlWrici  :  Tunc  diaconus  offerat  ralicem  super  altare,  et 
epheopo  dicat :  Immola  Domino,  ctc 

1025.  EpiseopM  calicem  o/ferens  Domino  dicat  :  In 
Missa  inyrici :  Et  sacerdos  calicem  o/ferena  dicai  of- 
fertorium  istud  :  OfTcrimus  tibi,  Domme^  calicem  Sa- 
lataris,  ei  deprecamur  clementiam  tuam,  eic.*,  utin 
Missali  Romano. 

1026.  Domxne  Jesu  Christe,  etc.  In  Missa  Illjri- 
ciana  :  Domine  Jesu  Christe,  qui  in  cruce  passionis 
tuXj  eic.  In  qua  sequiiur  .*  posito  calice  super  altare 
dicai sacertlf)s  :  Oblatumtibi,  Domine,calieemsancti- 
fica,  ui  nobis  Unigeniii  tui  Domininostri  JesuChristi 
fiat  sanguis.  Qui  iecum,  etc. 

I0i7.  Admtscendum  vinum  cum  aqua.Deus  qui,  elc, 
lo  Missa  Illyrici :  Deinde  diaconus  accipiat  a  subdia- 
cono,  eic.  Deus  qui  humana}  substaniiiu,  ctc. 

lOiS.  Dignatus  es,  etc.  In  Missa  Illyrici  legitur  : 
Dignatits  esl  fieri  particeps  Jesus  Christus.  Porro  de 
misiione  aquae  cum  vinoconsecrando  supra  egimus. 
Grx<^],  insianle  communione^  insacrum  sangumem 
iquam  fervenieminfundunt.  ut  videre  csi  in  liiurgiis 
lanciorum  Basilii  ei  Chrysostomi,  tuin  quia  aqua 
calidaexiyii  e  latere  Christi,ium  quia  per  cjusmodi 
iqu<e  fervorcm  inlelligi  volunt  fervorem  sancii  Spi- 
ritas,ut  docentGermanus  Constantinopolitanus  pa- 
triarcha  in  Theoriamjstica,  ei  Theodorus  Balsamon 
ad  canonem  31  sexiie  synodi. 

I02'l  Tune  elevata  manu  benedicat  utrumque,  In 
576  Missa  Illjrici :  Tunc  beurdicat  ulrosjue  elecata 
Hfintt,  et  dicatj  Sed  habetur  alia  Bcnedictio  in  hunc 
modum  :  In  nomine  Pafris,  et  Filii,  etSpirilus  sancti 
sit  signatum,  ordinatam^  sanctificatum,  el  benedictnm 
kocuicrifiriumnovum.  Sequitur  ;  abjungat  supple 
sequentcm  benedictionem  :  Veni,  sanctificator  om- 
nipotenSf  xterne  Deus,  benedic  hoc  sacinficium  tibi 
prsBparatum.  Qui  viviset  regnasinsaeculasseculorum . 

1030.  Postea  incensum  accipiens  ponat  in  thuribu- 
/w»,  et  dicat  :  Per  intercessionem  sancti  Gabrielis 
archangeli,  etc.  In  Missa  Illyrici  :  Postea  accipiens 
episcopus  thiis  a  diacono,  ponat  in  thuribulum  dicens  : 
Per  iniercessionem  sancii  Gabrielis  archangeli,  ctc. 
lo  MissaliRomano  habetur  t6  Michaelis.  In  eadem 
Missa  Illyrici  sequiiur  :  Hasc  Oratiodicenda  est  dum, 
ineenso  misso  in  thuribulum,  ipsum  thuribulum  super 
panem  et  cilicem  circumducrtur.  Memores  samus, 
aeterne  Deus,  Paieromnipotens,  gloriosissimo;  pas- 
sionisFiIitiui,resurrectionis  etiam  ejus,  eiasccnsio^ 
Dis  eius  in  coelum,  eic. 

1031.  Tttfic^Kma/  incensum  super  sacrificium,  etc. 
In  Missa  Illjrriciproiime  facta  estmentio  thurificatio- 
nis  oblatorum  ;  tum  sequitur:  Circumiensautemalla' 
re  cum  incenso  episcopusautpresbgterdicat :  Incensum 
istud,  eic.Sequitur.  Dirigaturoraiiomea  sicui  incen- 
sum  in  conspectutuo,  Domine. 

1032.  Quando  odor  ejusdem  incensi,  etc.  In  Missa 
Illyrici  :  Quando  odor  incensi  porrigitur  sacerdoti,di 
ca}  unusquisque :  Asccndni  in  nobis,  eic. 

1033.  Tunc  sac-erdos  humillime  convertat  se,  etc. 
In  Missa  Illvrici  :  Tunc  sacerdos  humillime  se  conver- 
tat  ni  eircumstantes  dicens :  Orafepro  me,  fratres  ei 
sorores,  ut  meum  ac  vestruin  sacrificium  acceptum 
fiaiOeo  omnipotenii  anie  conspcctum  suum. 

1034.  Tunc  dicatur  a  singuliSf  Orent  pro  te^  eic.  In 


A  Missa  IIIjTici  Tunc  respondeaiur  a  sinpulis  :  Susci- 
piai  omnipotens  Deus  de  manibus  tuis  sacrificium, 
el  Orationes  tua?  ascendant  inmemoriam  ante  Domi- 
num,  ipsccjue  te  exaudiat,  qui  te  conslituii  interces- 
sorera  pro  peccatis  nostris.  Orcnt  pro  te  sancti  et 
electi  Dei,  ctc.  Immola  Domino  sacrificium  laudis  et 
redde  Altissimo  vota  tua.  Exaudiai  te  Dominus 
orantem,  misereniur  tui,  eic.  Tunc  conversus  sacer- 
dos  ad  altare  fundat  pro  semetipso  hanc  Orationem 
an/e  Scc7'c/a  :  DomineJesusChriste,  fides  ei  fiducia 
nostra,  etc.  Tiinc  incipiat  Serreta  ;  quibus  finitis  et 
Prxfatione  dicta,  quando  alii^  Sancius,  Sanctus, 
Sanctus,  deeantant,  hasc  Oratio  cursim  dicenda  est 
a  sacerdote  :  Dominc  Deus,  qui  non  mortem^  sed 
pcenitentiam  desideras  peccatorum.  eic,  ui  supra 
m  Apologiis.  Hac  Oratione  finila  antequam  sacra- 
mcnta  incipiantur,  iterum  se  commendet  Domino  di- 
cens  :  Facturus  memoriam  salutaris  Hostia;  ioiius 
mundi.HicTo  Secreta,  in  plurali,  esi   Oratio  quam 

B  vulgo  SeoY^am  vocamus,  oVim  Super  oblatttt  ex  quo 
vocabuloetiam  colliffitur  non  adeo  esse  aniiquum 
Codiccm  ms.  unde  hanc  MisssD  ordincm  exscripsit 
Illyricus. 

1035.  Postquam  sacerdos  Te  igxiur  incipit,  diaconi 
et  subdiaconiy  etc.  In  Missa  lilyrici  :  Deinde  cum 
summa  reverentia  incipiat,  Te  igitur  et  ministri  staU' 
tes  in  gradibus  cantent  istos  Psalmos,  usque  dum  Tb 
iGiTi'R  ftniatur.  Exaudiat  ie  Dominus,  eic.  Deinde 
j[^refres  :SaIvumfac  servum  tuum^  elc.  Oratio  pro 
sarerdote  :  Gaudeai,  quaesumus,  Domme,  famulus 
iuus.  Alia  communis  :  Precibus  nostris,  qusesumus, 
Domine.  etc.  Sequiiur,  infra  actionem  :  In  primis 
unacum  famulotuo papa  nostro  N.  etc.  Memenio, 
Doininc,  famulorumfamularum^ue  iuarum,  cuncio- 
ruiuscilicetconsanguinitaie  mihimet,etc.  577  Hanc 
igiiur  oblationem  numilitatis  mctie  ci  devotionis, 
(^uam  iibi  ofifero  pro  peccaiis  meis,  etc.  Quam  Obla- 
tioncm    tu,    Deus,    m    omnihus,    qut^esumus,  Do- 

Q  mine,  eic.  fstud  praefer  in  eodem  canone,  quando 
concilium,  vel  consilium  aliquod  agitur,  postquam 
dixeris  ^Eterno  Domino  vivo  etvero.  Ilancigitur  Obla- 
iionem.  quam  libi  otlerimus,  pro  hujus  ne^oiii  qua- 
litate,  de  quoin  priesenti  disputationis  actionc  ven- 
iilatur^  ctc.  Communicantes  etmemoriamveneran- 
ies.  Pro  semetipst  :  Memenio  mei,  Domiue,  et 
miserere  mei  ;  mulli  enim  et  mali  suni  languores 
mei,  elc.  Nobis  quoque  peccatoribus.  Pro  salute  vivo^ 
rumet  mortuomm  :  Mcmento  eiiam,  Domine,  fa- 
mulorum  famularumque  tuaruin,  eic.  Hic  recites 
nomina  quorum  velis.  Istis  et  omnibus  in  fide  caiho- 
lica  qiiiescentibus  locum  pacis  ei  quietis  indulgeas 
deprccamur.  I^erChristum  Dominiim  nostrum.  No- 
bis  quoquepeccaioribus.  Memento  eiiam,  Domine, 
famulorum  famularumquetuarum  N.,  qui  nos  prsB- 
cesseruni  cum  signo  fidei,  etc.  Nobis  quoque  pec- 
catoribus.  Hic  ordo  Missae  IIljrician«e,  in  quibus 
rociiaiio  nominis  papse  notandaesi,  quemadmodum 

D  etiam  exstaiin  omnibus  Sacramentariisnostrisiam 
mss.  quam  excusis,  juxta  decrctum  concilii  Vasen- 
sis  11,  can.  A:Et  hoc  nobis  visum  justumest,  ut  nomen 
Domini  papx,  (juicunque  Sedi  apostolicae  prxfuerit  in 
noslris  Ec^lesiis  recitetur. 

t036.  Explcta  Serreta.  Per  secreiam  hoc  loco  in- 
iclligiiur  Oraliomystica  Te  igitur,  etc.  Ita  loquiiup 
ordo  Missaelltyricianae.eopp/^/aSerr^/a.  Quee  quidem 
Oratio  cum  veVbis  consecratoriisolim  in  quibusdam 
locis  altaet  clara  voce  prorercbatur.uttestaiur  Joan- 
nes  Moschns,  cap.  396  Praii  spiritalis  :  'Enti^ii  ^i  h 
Tiari  TOTTOi;  ix^ojvstv  pisy«X«u;  tMavt^  oi  Trptv^xtrtcroi, 
vjf.iOri7CK,'j  zd  nKt^ict.  t>;v  cv^^iqv  tjj;  avia;  avayopa; 
cx;xav9«vovTa.  Id  est :  Quoniam  in  quibusdam  locis 
claravoce  pronuntiare  solent  Orationem  oblaiionis 
presbytcri,  factem  esi  ui  eam  pueri  didicerint.  Id 
patci  ctiam  ox  liturgiis  sanciorum  Jacobi  ei  Marci, 
sanctorum  Bnsilii  ct  Joannis  Chrysostomi,  in  quibus 
verba  consecraioria  claia  voce  pronuntianiur,  ct  in 
his  chorus,  in  illis  populus  respondet^lmeri.Qaod 


563 


IN  S.  GREGORU  LIBRUM  SACRAMEiNTORUH  l\OTJE. 


864 


etiam  flebat  olim  id  Ecclesia  Ambrosiana,  siquidcra  A 
ejusdem  responsionis  Amen  ad  verba  consccratorm 
meminitsanclusAmbrosius  libri  De  bisqui  mystcriis 
initiantur  cap.  9  :  Ante  Benedictionem  vcrborum 
ecplestium  alia  species  nominatur,  post  consecrationem 
corpus  Christi  stgnificatur,  Ipse  dicil  sanguinem  siiumy 
Ante  consecrationem  aliud  dicitur,post  consecrationem 
sanguis  nuncupatur ,  Et  tudicis  Amen,  hoc  est  verum 
esty  etc. 

1037.  Oratione  Dominica,  elc.  In  Missa  Illprrici :  Et 
Oratione  Dominica,  cum  dixerit  Pax  Domini  sit  sem- 
per  Tobiscum,  misceatur  corpus  dominico  sanguini,et 
dicatur  .-Ilaec  sacrosancta  commistio  corporis  etsan- 
guinis,  etc.  Sequitur  :  Fiat  commistio  et  consecratio 
corporis  et  sanguinis  Domini  nostri  Jesu  Ghristi 
omnibus  accipientibus  nobis  in  vitam  seter- 
nam. 

1038.  Poslquam  autem  henedictio  episcopalis  ex- 
pleta  est,  etc.  In  Missa  Illyriciana  :  Non  vnttat  epi- 
scopus  in  calicejn  partem  oblatx,  ut  presbyteri  solent ;  B 
iea  exspectet  donec  finita  Benedictione  episcovus  com- 
municare  debeat  ;  et  tuncaccipiensparlem,quamantea 
fregerat  tenensque  super  calicem  immittat  diccns  : 
Sacri  Sanguinis  commistio,  etc.  Scquitur  Oratio  : 
Concede,  DomineJesu  Christe»  ut  sicut  hsec  sacra- 
inenta  corporis  et  sanguinis  tui  fidelibus  tuis  ad  re- 
mediura  contulisti,  etc.  Post  hatc  dicta  osculetur  alta- 
redicens:  Domine  Jesu  Christe.,  quidixisti  apostolis 
tuis  pacem  relinquo  vobis,  etc.  Demde  convertnt  se 
ad  circumstantes,  pacemque  ferat  dicendo  :  Uabete 
vinculum  pacis  ct  charitatis,  utaptisitissacrosanctis 
mysteriis.  Et  ipsiinvicem  se  pacificando  dicant  :  Pax 
Christi  et  Ecclesine  abundet  in  Cordibus  nostris. 

1039.  Quando  Corpus  Domini  in  manusaccipit,  etc. 
In  578  Missa  Illyrici  :  Quando  corpusdominicum  in 
manus  accipit^  dicat  Panem  coelestem,  etc. 

1040.  Percepiio  corporis  tui^  etc.  In  Missa  Illvrici 
sequitur  Oratio  :  Perceptio  corporis  tui,Domine  Jesu 
Christe,  etc.  Alia  :  Fiat  mihi,  obsecro,  hoc  sacra-  q 
mentum  tuum  Cum  corpu^sumilur  :  Corpus  Domini 
nostriJesu  Christi  sit  mihi  remedium  sempiternum 
in  vitam   aeternam. 

1041.  Quando  calicem  accipit,  etc.  In  Missa  Illjrici: 
Quando  calicem  in  manus  accipitsacerdos  dicat :  Quid 
reti*ibuam  Domino,  eicSequitur  OratiOf  communica- 
tio  et  confirmatio  corporis,   etc, 

1042.  Domine  Jesu  Christe,  etc.  In  Missa  Illyrici ; 
Post  perceptam  communionem  :  Domioe,  Jesu  Christe, 
Fili  l)ei  vivi,  etc^  ut  in  Missali  Romano^  uno  aut  al- 
iero  vocabulo  mutato.  Alia  :  Corpus  tuum,  Domine, 
quodaccepi,  etcaiix  quem  potavi,  adhaereantin  vis- 
ceribus  meis  ;  et  prmsta  ut  nulla  ibiremaneat  peccati 
macula,ubi  tua  sancta  introieruntsacramenta.  Deinde 
presbyteris  et  diaconihuscorpusinmamisaccipientibuSi 
el  communicanlibus  dicitur  singulis  :  Pax  tecum.  ^. 
Etcum  spirito  tuo.  A/ta  ;  Verbum  caro  factum  est, 
et  habitavit  in  nobis.  Calicem  vero  cum  sacrosancta 
communionedando,  u/iicti/^ue e//c(z^:Perce[)tioCorporis  j) 
et  Sanguinis  Domini  nostri  Jesu  Christi  sanclificet 
corpus  et  animam  tuam  in  vitam  seternam.  Amen. 

Inhis  autem,  primo  nota  dari  corpus  dominicum 
resbyterisetdiaconiscommunicaturisin  manus.Jux- 
amorem  Ecclesitie  antiquum^quem  videre  est  in  Or- 
dine  Romano,  in  ordine  processionis,  quando  cpis- 
copus  festivis  diebus  Missam  celebrare  voluerit  : 
Presbyteri  vero,  et  diaconi  oseulando  episcopum  corpus 
Christi  ab  eomanibusaccipianty  in  sinistra  parte  al» 
taris  communicaturi.  Subdicuxmiveroosculando  manum 
episcopi,  ore  accipiant  corpus  Christi  ab  eo,  Sed 
ptiscis  Ecclesiae  temporibus  omnes  fideles  corpus 
Christi  acceptum  manu  oriinferebant^  ut  clarumest 
ex  Eusebio,  lib.  vii  Hist.  eccl.  cap.  8  :  Ka£  rpecTrcbi^ 
Taj9«aT«vT«,  xat  xct/9ac    cc;  w7roJo;j;5v  t^^  oy^a;  Tpoyig^ 

TrjsoTc^voyTa^  id  est,  qui  mens»  astitisset,  et  manusad 
susceptionem  sacri  alimenti  porrexisset^sancto  Gjrriilo 


l 


Hicrosolymitano  moxcitando  ;  sancto  Basilio,  epist. 
280,  ad  tn^sariampatriciam.xatya/)  xatcvTj  txxAi;7ta 
0  tsOcO;  iKt^i^'<i(Ti  7'iiv  aspi^a,  xai  xaTC;^it  avTJijv  Otto^c- 
^oucvo;  usTa  fJouTta;  ocTrao'!;?  xai  oOtw  jrpoToiyti  t« 
oTouaTt  T^  ioifx.  yjipi.  Id  est  :  Nam  et  in  ipsa  eccle- 
sia  sacerdos  partlculam  tradit,  et  illam  apprehendit 
qui  percipit,  cum  omni  libcra  potcstate,  ct  sic  mana 
8ua  eam  ori  ingerit.  Ex  sancto  Augustino,  lib.  u 
adversus  lilteras  Petiliani.  cap.  23  iCuipacis  oscu- 
lum  inler  saeramenta  coputabatis,  in  cujus  manibus 
Eucharistiam  ponebatis,  qui  vicissim  danti  porrigeba- 
/{>.ExCodinoJibro  de  Orficiis  Constantinopoli  :'0  ^c 

TT aTO tscjo y )};  ^ucTa  xovjtayfiorxi  tou  Ttutov  o^uuaro;,  SiiufTi 
T(v>  jSas-tAst  st;  X^tpa;  asoiSoL  tou  <^S77ro7txou  a^uuaTO^. 

Id  est  :  Patriarcha  postquam  communicavit,  dat 
impcratori  in  manus  particulam  dominici  corporis. 
Morlum  accipiendi  tradit  sanctus  Cyriltus  Hieroso- 
lymitanus,  catechesi  5  mystagogica  :  Accedens  autem 
ad  communionem  non  expai^sis  manuum  volis  accede, 
neque  cum  disjuncti^  digitts  :  uXkk  tiqv  oLpKrrgpuv  6o6vov 
Trot-^Ta;  Tfl  (^cfta  w;  ucXaovotj  jSaTtysa  vTro^c^^caOat  xat 
xoi/.ava;  Tijv  TraAauTjv  os^^ov  to  0'liua    tou   Xoittov,   id 

est  :  Scd  sinistram  veluti  sedem  quamdani  subjicias 
doxtersB,  quse  Reg'm  susceptura  est,  et  concava 
manu  suscipe  corpus  Christi.  Mulieres  non  nuda 
manu,  sed  supposito  linteo  accipiebant.  Snnctus 
Augustinus,  serni.  25  :  Omnes  mulieres  exhibeni  ni- 
tida  linteamina,  ubi  corpus  Christi  accipiant,  Quod 
quidem  corpus  Christi,  aut  slatim  ori  inferebant ; 
aut  domum,  ibi  communicaturi,  deferebant,  ot  pla- 
num  estcx  Tcrlulliano,  lib.  de  Oratione  sub  finem 
Accepto  corpore  Domini  etreservato,  utrumque  salvum 
est  et  participatio  sacrificii  et  exsecutiooffirxi.  Sanctus 
Basilius^epist.  citata,  dicit  moremcommunicandi  in 
suis  tpdibus  viguisse  tantum  tempore  579  P®^^<^U" 
tionis  paganicae  ;  ct  sua  oetateusitatum  Fuisse  in  mo- 
nastens,  et  Alexandri^e.  et  in  ALgjpio.  Qui  mos 
tamen  persevcrabat  Seleucini'  circaannum  Christi550, 
ut  constat  ex  Joanne  Moscho,  cap.  79  Limonarii, 
ubi  nnrratur  de  quodam  servo  qui  feria5  in  Coena 
Domini,  cum  sumptam  Eucharistiam  in  occlesia  in 
armario  domus  h^Ti  sui  inclusisset,  ea  visa  est  in 
viridanles  spicas  commutata.Rom^  etiam  usitatus 
erat  sancti  Hieronimi  tempore.ut  palam  est  ex  ejos 
Apologia  ad  Pammachium  :  ScioRomx  hancessecon- 
suetudinem,  ut  fidetes  semper  Cliristi  corpus  accipiant 
quod  nec  reprehendo,  nec  proboy  unus(fuisque  entm  in 
suo  sensu  aibundet ;  sed  ipsorum  consctentiam  eonvenio 
quieodem  diepostcoitum  communicant,et  juxta  Per- 
sium,  sat.  2 : 

....  Nocteni  flumine  purgant. 

Quare  admaUyres  ire  non  audent  f  quare  non  ingrt' 
diuntur  ecclestas  f  an  alius  in  publico,  atius  in  ifomo 
Christus  est  fquod  in  ccctesia  non  licet,  nec  domi  ticet* 
Nihil  Deo  clausum  est,  et  tenebrx  quoque  lucent  apud 
eum.  Et  sanc  fuit  hsc  Romanorum  consuetudo,  ut 
nocturno  concubitu  seu  illicito*  polluti,  crastinadie 
ecclesiam  non  adirent,  eo  quod  eos  divina  maneret 
ultio,  ut  videre  est  apud  sanctum  Gregorium,  lib.  i 
Dialog.,  cap.  10. 

Notandumsecundo  in  hac  Illyrici  Missa  non  dari 
tantum  sanguinem  presbjteris  et  diaconis,  sed  cor- 
pori  Christi  commistum. 

1043.  Cooperante  Sanctorum.  Locus  corruptus,  le^ 
Cooperante  Spiritu   sancto. 

104i.  Domine  sancte  Pater,  etc.  In  Missa  Illyrici  su- 
pra  :  Alia  ad  utrumque  :  Dominesancte,  Pater  omni- 
potens^  cetcrne  Dcus,  da  mihi  corpus  et  sanguincm 
Filii  tuiita  sumere,  etc.  '  um  sanguis  sumitur  :  San- 
guisDomini  nostriJesu  Christicustodiatmc  in  vilam 
aeternam. 

1045.  Deinde  cum  cceperit  communicare  clerumet 
pojntlum,  dicat  singuUs:  Perceptio^  elc.  In  Missa  lll^. 
rici :  Poputo  communicMdo  dtcat  :  Corpus  et  sanguif 


■  LegeDdum  etiam  iieito,  utp&lit  ez  duplici  Hieronymi  et  Gregoril  testimonioi 


565 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiE 


866 


DomininostrLJesTi  rbristi  prosit  tibi  in  remissioneni 
omniiim  peccatonim,  et  in  vitani  seternam.  Amen. 
Detnde  dum  eomtnuuicant  dicat  :  Ignosce,  Doniine, 
quod  rogare  compellor,  etc.  Hapc  Apologia  babetur 
supra  inter  alias  Apolosias  Codicis  sancti  Eliffii, 
quam  turo  rccitat  sareraos  dum  clerus  ct  populus 
comrouDicant,  id  est  comedunt  id  quod  sibi  a  sacer- 
dote  in  os  immissum  est.  Non  enim  potuisset  sacer- 
dos  hanc  Orationem  seu  Apologiam  recitare,  simul- 
flue  singulis  dicere^  Corpusel  sanguis,  etc.  Sequitur 
Poii perceptameommunionem  :  Quod  orc  sumpsimus, 
mente  capiamus,  etc.  fn  Missali  Romano  diciturptfra 
wtente,  etc.  In  Missa  Illyrici  sequitur  Oratio  :  Obse- 
cro  te.  piissime  omnium  auxiliator,  etc.  Alia  :  Con- 
servent  nos,  Domine,  munera  tua,  et  aefernam  vilam 
tribuant  nobis.  Per.  il/ta  :Custodi  intra  nos,  Do- 
mine,  glori»  tun;  munus,  ut  adversus  omnia  prsB- 
sentis  et  futurisnculimala,  Eucbaristi»,  quam  per- 
cepimas,  yiribusetvirtutemuniamur.Oui  vivis,i4//a : 
Pnesta,  Domine  Jesu  Christe,  Fili  Dei  vivi,  ut  qui 
corpus  et  sanguinem  proprium,  pro  nobis  indignis 
dalum  edimus  etbibimus.  fiat  nobis  ad  salulem,  et 
ad  rederoptionis  remedium  sempiternum  omnium 
criminuro  nostrorum.  Per. 

4046.  Perceptio  corporis  Domini,  etc,  Formula  est 
dandffi  communionis,  quae  varia  fuit  pro  ratione 
temporum.  Tempore  sancti  Gregorii  I,  h/eceratusi- 
tala,  Corpus  Domini  nostri  Jesu  Christi  conservet  ani- 
mam  tuam,  ut  videre  est  apud  Joannem  Diaconum, 
lih.  11  de  Vita  sanctiGregorii.  cap.  41.  Cui  post  my- 
tterin  traditurus  cum  dieeret  :  Corpus  Domini  nostri 
Jesu  Christi  eonservet  animamtuam.  Apud  Alcuinum, 
cap  de  ^abbato  sancto^  baec  reperitur  :  Corpus  Do- 
mini  nosiri  Jesu  Christi  custodiat  te  58Q  ^^  vitam 
etemam,  amen,  ut  in  Codice ms.  monasteni sancti  Re- 
migii.  in  Ordine  de  visitationc  infirmorum.  In  Codice 
Ratoldi.  ubi  airiturde  visitatione  infirmorum  hanc 
reperire  est  :  Corpus  et  sanguis  Domini  nostri  Jesu 
Chrtsti  fn  vitam  mternam  te  perducat,  et  indiejudtcii 
nd  sanetam  requiem  te  resuscitet.  In  Codice  Tiliano 
io  ordine  de  vi^itatione  infirmornm  hapc  habelur  : 
Corpus  et  sanguis  Domininostri  Jesn  Christi  custodiat 
animam  tuam  in  vitam xternam,  amen.  Quneestnostra 
vnlgaris.  si  dempscris  ro  et  Mnguis.  Alia  fuit 
olim  in  Gallia  tempore  Roberti  regis,  videlicet  : 
Corpus  Domini  nosfri  Jesu  Christi  sit  tihisalus  animx 
Hcorporis,  ut  manifestum  est  ex  Helgaldo  in  ejus 
Vita  :  Praesuli  euidam  de  Domino  non  bene  sentientx  et 
quaerentipro  quibu-^dam  causvi probationem  in  corpore 
Domini  nostn  JesuChrisii,  indigne  tuiit  rexamator  bo- 
nitatis,  Cum  sit  ttb*  lumen  scientife.  et  luceat  in  te  lu- 
mtn  sapientiae,  miror  qua  ratione  quiesieiis,  pro  tttis 
nequissimts  imperiis,  et  pro  infestato  Dei  odio  quod  erga 
Deiservos  hnbes,  examinalionem  in  corporeet  sanguine 
Ihmini  ;  eteum  hoc  sit  quod  a  danle  sacerdote  dicitur, 
Corpus  Domini  nostri  Jesu  Christi  sit  tibi  salus  ani- 
mae  et  corporis,  cur  tu  temerario  ore  et  polluto  dtcas  : 
8i  dignus  es,  accipe. 

Sed  apud  antiquos  Patres  non  erant  usitatse  ejus- 
modi  formuhe  ;  sed  sacerdos  porriv^cns  Eucharistiam 
d-cebat,  Cor/ms  Christi,  et  accipiens  respondebat 
Amen,  utclarum  est  ex  sancto  Ambrosio.  lib.  vi  de 
Sacramentis.  cap.  5  ;  Ergo  non  otiose  cum  aec.ipis, 
tu  diris  Amen.  UicU  tibi  saeerdos,  Corpus  Chrisii  ;  et 
tu  dieis  Amen,  hoc  est,  verum.  Qnod  con/itetur  lingua, 
teneataffeeius.  Exsancto  Augustino,  serm.  ad  infan- 
tes,  dc  Sarram.  :  Vos  eslis  corpusChristi  etmembra, 
mtfsterium  vestrum  in  mensa  Domini  positum  est,  my- 
steriwnt  Domini  acripitis,  s\d  id  quod  estis  Amen  res- 
pondetis,  et  respondendo  subscribitis.  Audis  ergo  ^  or- 
put  Ckristi,  etrespondes  Amen.  Ex  lib.  viii  Constitu- 
lionuro  apostolicarum,  cap.  13.  Atque  episcopus 
tribuai  oblationem,  dieens :  IwaaXptTTov,  x«i  6  Jfvoai- 
vo;  >.r/fT«.  «;xiQv,  id  est,  Corpvs  Christi,  et  acciptens 
dicat  Amen,  Diaeonta  vero  retineat  caliem,  et  tribuat 
dieens  :  Atua  Xoiazoii  iror^ptov  ^taii^,  6  6i  tt^vojv  Xr/iro), 

ofi^Vy  idest,  Samgm»  Clwisti  poculum  salutis,  et  &i- 


A  bensdirat  Amen.  ExCyrillo  Hierosoljmitano,  catech. 

5  mvstag.  :  Kat  xoe^dva;  ttqv  Tra^daijv  9i/pit  ro  cfuuk 

XpiTToj,  iitaiyoiv  afxfrj^  id  est :  Et  concava  mahu 
siiscipc  corpus  Christi,  suhjungens  Amen.  Id  etiam 
videre  estin  epistola  Cornelii  papne  ad  Fabium  epi- 
scopum  Antiochenum  pontificem,  de  Novato  schis- 
matico,  apud  Euseliium,  lib.  villisteccl.,  cap.  35. 
Elemin  Novatum,  ut  ihinarratur^  cumsuis  Euchari- 
stiam  porrigeret,  ab  eis  per  sacramentum  exigere 
solcbat  quod  nunquam  ab  se  deficerent,  neque  ad 
partes  Cornelii  transirent :  Kal  ovtI  tov  it;rstv  >aa- 
SdvovTa  Tov  apTov  ixsivov,  t6  'Aa^v.  Oux  frt  ov^^r*)  Trpo^ 
Ko/)vT;>tov,  \iyu,  id  cst :  Etquiillum  panem  accipit^ 
pro  Amen,  quod  dicere  debet,  hoc  dicit,  Non  dcin- 
ceps  ad  Cornelium  revertar. 

1047.  Finita  Missa,  etc.  In  Missa  Illyrici  :  Post" 
quam  diaconus  dtxit  Ite  Missa  est,  veniat  sacerdosante 
altare,  et  eo  osculando  dicat :  Placeat  tibi,  sancta 
Trinitas,  etc,  ubi  habetur  etiam  sit  tibi  ylocens,  pro 

B  tibisit  acceptabile. 

1048.  Alia  Oratio  :  Meritis,  etc.  In  Missa  Illyrici : 
Finita  Missa  accedat  ad  altare,  dicens  :  Meritis  et 
intercessionibus  beata;  Marise  semper  virginis,  et 
istorum,atque  omnium  sanctorum  miscreatur  nostri 
omnipotens  Deus,  qui  vivit  etrcgnat. 

1049.  Expletis  omnibtis,  episcopus,  etc.  In  Missa 
lllyrici  :  Expletis  omnibus,  episcopus  de  altari  ad  sa- 
ci^arium  rediens  cum  diaconibus,  et  cxteris  quibus  vo- 
luerit,  cantet  hymnum  trium  piierorum  :  Benedicite, 
omnia  opera.  Laudate  Dominum,  omnes  gentes. 
Laudate  Dominum  in  sanctis  ejus. 

1050.  Postea  preces  :  Confiteantur,  etc.  In  5^1 
Missa  lllyrici,  e/ preces  :  Confiteantur  tibi,  Domine, 
omnia  opcratua.  Exsullabuntjusti  in  ^loria.  Exsul- 
tentjusti.  Nos  nobis,  Domine,  non  nobis.  Sacerdotes 
tui  induantur  justitia.  Non  intres  in  judicium  cum 
servis  tuis.  Domine,  Domine  Deus  virtutum,  etc. 

p      1045.    Deinde  Oratio,     qui  tribus    pueris,    etc. 

^  In  Illjrici,  sequitur  oratio  :  Deus,  guem  omnia 
opera  benedicunt,  etc.  Alia  :  Deus,  qui  tribus  pueria 
miligasti  flammas  ignium.  concede  propitius  perin- 
tercessionem  eorum,  et  merita  omnium  sanctorum 
tuorum.  ut  nos  famulos  tuos  non  exurat  flamma  vi- 
tiorum  atque  tormentorum.  Per.  Alia  :  Actiones  no- 
stras,  quaesumus,  Domine,  aspirando  praeveni,  etc. 
Et  liaecquffi  notanda  erant  de  Missa  Tiliana.  deque 
illius  collatione  cum  Missa  Illjrici :  ex  qua  patet,  si 

^1^^^^  Apologias  exceperis  et  paucos  quosdam  ritus, 
[issam  Tilianam  Illyricianft)  Missae  esse  quam  simil- 
limam. 

1052.  Maurilio  venerabili,  etc.  Sanctus  Maurilius 
Rothomagensis  archiepiscopus  Rhemis  ortus  est, 
Leodii  operam  litteris  navavit.  Florentise  in  Italia 
Deo  bub  regulasancti  Benedicti  militavit,  et  invidia 
quoruindum  monachorum,  qui  ejus  sanctimoniam 
eequo  animo  ferre  non  poterant,  in  Normaniam,  ut 

|v  eorum  indias  fugeret»  secessit,  ubi  a  mooachis  Fisca- 
nensibus  in  fratrem  receptus  est,  et  tandem  archi- 
episcopusRothomagensisordinatusest,obiitqueanno 
Christi  1067.  De  eo  agunt  Guillelmus  Gemmeticen- 
sis^  lib.  vii  Hist.  Norm.,  cap.  26  et  36.  Ordericus 
Vitalis,  lib.  iv  et  v  Hist.  eccl.,  et  Guillelmus  Mal- 
mesburicnsis,  lib.  v  de  Gestis  Regum  Anglige. 

1053.  Joannes  Abrincatensis  Hic  Joannes  Abrinca* 
tensis  episcopus^  postea  Rothoma^ensis,  filius  fuit 
RaduIphicomitisBajocensiumfratrisuteriniRichardi 
Scnioris  ducis  Normanorum  :  Vir  ingentiitate  pluri' 
mum  conspicuus,  sapientia  spirttuali  feliciler  imbutus, 
prudentia  sxculari summe praeditus,  inquit  Guillelmus 
Gcmmeticensis.  Primo  fuit  cpiscopus  Abrincatensis ; 
deinde.  defuncto  sancto  Maurilio,  archiepiscopus 
Rothomagensis«  cum  sedem  Abrincatenscm  rexisset 
septcm  annis,  et  tribus  mensibus.  Prspfuit  concilio 
Rothomagensi,  quod  .anno  Domini  1072  in  eadem 
urbe  cclehravit ;  obiit  anno  Domini  1079.  De  eoagunt 
Guillclmus  Gemmeticensis,  lib.  yii^  cap.  38  et  44^ 


867 


IN  S.  GRECORII  LIBRUM  SACRAHENTORUM  NOTiG. 


Hisl.  Norm.,  et   Ordericus  Vitalis,  lib.  iii,  iv  et  v,  A      iO&l,Item  Ora^on^ /fnifa.  Ita  in  aliis  0 


Hist.  eccl . 

i054.  Investiarto,  Vestiarium  locus  est  vcstimen- 
tis  recondeDdis  idoneus.  Sed  proprie  in  quo  custo- 
diuntur  regii  seu  imperatoris  vcstimenta.  Manuel 
Moschopulus,  lib.  de  schedis  :  ^corta  Tropa  'Puuacoi; 
T«  (uarea*  cS  o-ji  t6  jSto^Tcaptov  xvo^cd^,  cv  w  ra  ^aaruixu 
(v^uuoTa  ^u^affo-ovTat,  id  est :  Vestes  apud  Romanos 
sunt  indumenta,  ex  qua  vestiarium  proprie.  in  quo 
regm  vestes  servantur.  At  hoc  loco  vestiarium  est 
sacrarium  seu  secretarium,  inquonon  solum  vasa 
sacra,  sed  etiam  sacrae  EcclesiaB  vestesreconduntur, 
Ita  in  restitutione  Ebbonis  arcbiepiscopi  Rhemensis : 
Ductus  est  etiam  sxpe  dictus  Ebbo  episcopus  in  vestia- 
riumet  indutus  episeopalibusvestimentu  ;  simititer  et 
alii  episcopi  processerunt  cum  eo  ad  celebrationem 
Missse.  Quemadmodum  olim  in  vestiario  non  solum 
imperatorisvestes,  sed  etiamvasa  aureaetargenlea, 
qusB  dabantur  in  Missis,  custodiebantur,  ut  clarum 
est  ex  Codino,  lib.  de  OfGciis  aulae. 

1055.  Diaconum  et  subdiaconum  osculetur  sacerdos, 
Idem  videre  est  supra  in  Missis  Tiliana  et  IUjrici. 

4056.  Surgens.  Nempe  sacerdos 

1067.  Sacerdoti  medtum  altaris  deosculanti,  Oscu- 
lum  altaris  videtur  in  MissalUvrici. 

1058.  Sessio  episcopi  juxta  decreta  Urbani  papse, 
etc.  Vide  supra,  in  Observationibus. 

582  1059.  Ceroferariiveroy  etc.  Exhoc  colligitur 
alios  praesto  fuisse  ceroferarios,  quia  in  Processione 
episcopiad  altareunusduntaxatpraeibatceroferarius. 

1060.  Sicqut  praecedentibus  ceroferario,  etc.  Hic 
unicus  exstat  ceroferarius  qui  prseat  Evangelio,  ta- 
menpaulo  post  dicitur  :  Canaelabra  exstinguantur , 
Quare  aut  legendum  est  ro  ceroferariis,  autro  cande- 
labrum  exstinauatur,  Ex  antiquo  Eccleiiffi  instituto 
accenduntur  lumlnaria  ad  lectioncm  Evangelii  in 
Missa.  Idque  testatur  de  Orientali  Ecclesia  sanctus 
Hieronjmus,  lib.  ii  contra  Vigilantium  :  Nam  et  abs 


ut  supra  notatumest  inMissa  Ratoldi  hisv 
ipsum  et  cnm  tpxo/elc.  a  PontiGce  pronunti 

1068.  Vterque  calicem  levent,  Levatur  c 
cerdoteet  diaconosimul  etdeponitur.  Verui 
lus  calix,  sedetiam  Hostia,  in  patena  calici 
sita  videlicet  ut  planum  est  ex  Ivone  Ca 
epist.  citata  :  Cum  autem  panis  et  calix  adh 
cono  elevatur,  exaltatio  Christi  corporis  in  c 
memoratur.  I£t  infra  :  At  cum  cooperante  dia 
lixdeponitur,  et  Uostia  tn  suo  loru  reponitur 
Missa  Hatoldi,  et  Ordinibus  Hom.  supra  cit 
exaltatio  Gt  asolo  diacono,  seu  archidiaco 
Ordine  secundo  levatur  a  pontiGce  ct  diacc 

i069.  Per  Diaconum  Joseph  exprimitur,  > 
583  i^&  breviter  exprimit  Ivo  Carnotensi 
supra  citata  :  Hoc  commemoratur  quod  Jose 
codemus,  accepta  licentia  a  Pilato,  corpus  C 
cruce  deposuerunt,  et  venerabiliter  sepulturi 
B  runt. 

1070.  Officium  consecrationis  perficiat,  i 
tio  hoc  loco  non  sumitur  pro  consecratior 
rum  (hoc  est  panis  et  vini) ;  jam  emm  cc 
sunt,  sed  pro  ipso  mysterio  liturgico,  quod 
dum  est  per  confractionem,  commistionen: 
munionem ;  ita  sumitur  vocabulum  paulo 
petilum. 

1071.  Quimantili  indutus  tenuerat.  Locu 
tus  :  deessc  videtur  ro  patenam,  ut  ex  se( 
manifestum  est. 

107i.  Fiat  commistio,  Deest  t6  consecrai 
Missis  Ratoldi,  et  Tiliana. 

1073.  Viaticum.  Pro  apgrotis  periclitantil 
sequentibus  clarum  est:  Tertiam  quae  remt 
tari  vocat  sancta  Ecclesia  viaticum  morienti 

{(flA.Juxta  definitionem  concilii  Toletani. 
esse  lapsum  memoriaB  ;  nam  id  in  aliquocc 
letano  me  legissc  nunquam  memini.  Proli 


que  martyrum  reliquiis  per  totas  Orientis    Ecclesias,  G  stat  in  concilio  Bracarensi  ui.  ut  supra  nol 


quando  legendum  est  Evangelium^  aceenduntur  lumi- 
naria,  jam  sote  rutilante,  non  utique  ad  fugandas  te- 
nebraSySedad  signum  txtitix  demonstrandum.  Hujus 
ritus  meminit  Alcuinus,  de  divinis  Officiis,  cap.  Quid 
signiGcent  vestimenta. 

1061.  Offerenda,  Est  illa  Antiphona  quam  vulgo 
Offertorium  dicimus.  Ita  sumit  Alcuinuscap.  citato. 

1062.  Versus  se(fuatur.  Suprain  MissaproinGrmo, 
post  visitalionem  mfirmorum  Codicisms.  monasterii 
lancti  Remigii,  duo  Versus  seciuuntur  Offertorium. 
Quo  spectat  illud  Alcuini  Hb.de  divinisOfficiis.cap. 
de  Celebratione  Missae  :  Sequitur  deinde  O/ferenda, 
qusB  inde  hoc  nomen  accipii,  quod  tune  populus  sua 
munera  offerat,  Sequunturrersusavertendo  dicti,quod 
in  Offerenda  revertantur,  dum  repetitur  Offerenda. 

1063.  iloMa  mistavino  populus  adunatur  Christo, 
Ex  sancto  Cypriano,  epist.  63  :  Quando  autem  in  ca- 
liee  vino  aqua  miscetur,  Christo  populus  adunatur ;  et 
eredentium  plebs  ei  in  quem  credxdit  eopulatur  et  con-  d 
jungitur, 

i06i,  Sacerdos  Oblationem  ita  componat,  etc.  Ita 
Ivo  Carnotensis,  epist.  233  :  Hostia  quoque  qucejuxta 
ealicem  consignatur  sic  debel  esse  posita,  ut  sua  et  cali- 
eis  positione  dextrum  Christi  latus  reprxsentet,  de  quo 
manavit  sanguis  redemptionis^  et  aqua  baptismaiis. 

1065.  Tunc  coram  altan  inclinatus  sacerdos  solus, 
etc.  Dicendounamex  Apologiis.  In  Missa  Illyrici  ha- 
heturh8ecApoIogia,8euOratio  :  DomineJesuChriste, 
fides  et  fiducia  nostra,  etc.  Sed  dicitur  a  saccrdote 
postquam  populum  de  Oratione  monuit. 

1066.  Oolata  quatuor  partes  calicis  tangaty  etc. 
Ivo  Carnotensis,  epist.  citata  :  Cum  vero  cum  Hostia 
jam  consecrata  intra  vel  supra  calicem  signum  crueis 
imprimitura  tatere  calieisorientali  usque  ad  occidenta- 
lem,  et  a  septentrionali  usque  od  australem,  hoc  figu- 
rari  intetligimus,  fuod  ante  pasjionem  Dominus  disci' 
pulis  suis  prsedixU  :  Cum  exaltatus  fuero  a  lerra, 
omnia  tranam  ad  me  ipsum. 


1075  Excepto  populo,  quem  inttncto  juim 
intelligitur  in  Missa  solemni^quae  olimillis 
bus  fere  unicacelebrabatur,  et  tum  proptci 
dinem  populicommunicantiscumpericulu 
sanguis  Cliristi  effunderetur^  corpus  sangu 
ctum,  non  separatumasanguine  dabatur. 
necessitate  Geri^  non  auctoritatc.  quianull 
concilium  id  pcrmiserat  tali  occurrcnte  nc 
Et  concilium  Claromontanum,  quod  juxta 
Antonii  Augustini  hoc  permitlcre  videtur. 
celebratum  erat,  quia  hic  Joanncs  Abrinca 
scopus  obiit  anno  Christi  1079,  et  concili 
montanum  celebratum  csl  anno  Christi  1( 

\OtiQ.  Postremovero  particulam,  qux  in 
mansit,  etc.  Sensusest  ut,  populocommui 
cerdos  particulam  quam  in  calicem  miseni 
non  tamen  integram,  ut  reliqunnipartem  d 
subdiaconus  inter  se  divicicntes  sumant. 

iOn.  Ad  regemconsecrandum.  sive  ad 
dum,  Ea  fuitantiqua  pietas  imperatorum 
Chrislianoruni,  ut  imperium  seu  regnum 
auspicato  faccrent,  cuni  se  a  sacrispontiGc 
etsolemni  ritu  palam  in  ecclesia  benedicie 
Voluerunt.  Primus  ex  impcratoribus  qui  si 
lemniritu  a  ponliliceinauguratusest,  tuitT 
Juniorimperatorum^^.onstantinopolitanoru 
acsanctissimus,  qui  a  ProcIopatrinrchaCoi 
politano  coronatus  est,  ut  tcstulur  T 
ecIoga2,  subGnemiliTE^^SsUCiTroTou  «vtov  n 
id  est,  coronatus  ab  illo  patriarcha,Nam  s 
fietatem  nihil  simile  de  imperaloribus  (Uiri 
gitur,  ut  arbilror.  Justinus  minorcoronal 
Eutjchio  paliiarcha,  ut  scribit  Theophane 
anno  ab  incarnationcDoiuini5o8.  Deliaccc 
scribit  Corippus«  lib.  ii  deejusdem  Justiui 

Postquam  cuncta  videl  rilu  perfecta  pr 
PontiGcum  summus  plenaque  astale  vc 
Astantem  benedizit  eum,  coslique  pote 


909 


m  S.  GRE60RII  UBRDM  SACRAHENTORDM  NOTie. 


870 


Exorans  Dominum»  sacro  diadomate  jussit 
Augustuiii  saiicire  ca|)ut,  suaimoque  coroDam 
ImpoDons  capili  feliciler.... 

Qui  t<inien  antea  prisco  rituinclypeosublevatusfue- 
rat,  584  u^  canit  supra  eodem  libro  Corippus : 

Quatuor  ingontcm  clypci.s  snblimior  orbem 
Altolluiit  lccti  juvenes,  inanibus(]ue  lcvatus 
Ipsc  inini<<troruin  supra  steiit  ut  sua  reclus 
Littera.  qu«  signo  stabiii  non  llcctilur   unquam, 
I^ouiinibus  sacr.ita  tribus,  qui  viribus  aequis 
Imperium  rexere  suum.... 

Ubi  per  litteram  inlelligit  J,  quflR  est  prima  nominis 
Justini  Jittera,  estque  nommibus  sacrata  Iribus, 
Derope  Justioo  majori,  Justiniano  et  Justino  ininori. 
Et  hsc  de  Justini  minoris  coronatione.  Post  eum 
Tiberius  imperator  fuit  etiam  coronatus  abEutychio 
patriarcha,  ut  docet  supra  citatus  Theophanes, 
ub.  XVII,  anno  Incarnationis  Domini  57i.  Sic  Mauri- 
cius  imperator,  et  uxor  ejus  Augusta,  die  nuptiarum 


A  ejusdom  Caroli  Capitulis,  sub  Gnem.  sed  sub  alia 
formuia.  Idemconsonsusrepcriturapud  Petrum  Ua- 
miani,  serm.  1  de  dediralione  :  Priu$  autem  quam 
imperatorm  cidtibus  veMiatur,requiritur  super  eo  cleri 
voluntas  et  populi, 

1082.  A(iant  Deogratias.  Ita  Hinrmarus  sub  finem 
allocutionis  ad  popuium  in  secunda  coronatione  Ca- 
roii  CaJvi  in  ejusdem  (iapitulis,  cap.  35.  Non  inron' 
gruum  videtur  istis  venerabihbns  episcopis^  si  vestrce 
eommunitati  placet,  ut  in  obedientia  regni,  unde  vos 
atl  illum  sponte  convfn-stn^sacerdotali  ministerio  ante 
hoc  altare  coronetury  et  sacra  uncfione  Deo  consecre- 
tur.  Quod  si  vobts  pincet,  propriis  vocibus  eonsnnate . 
Et  in  koc  clamantibus  omnibus,  dixit  idem  eptseopus: 
Agamus  ergo  unanimiter  Deo  gratias,  decantanies  Te 
Deum  lau^iamus. 

1083.  Decantantes  Te  Deum  laudamus.  Nola  morem 
decantandi  hymni  TeDeum  laudamm  in  publicisgra- 
tiarum  actionibus.  In  coronatione  Caroli  Calvi  supra 


coronati  sunt  a  Joanne  patriarcha  Constantinopoli   B  citata  :  Agamus  ergo  unanimiter  Deo  gratias,  deean' 


tano,  ut  scribit  Theophylactus  Simocatta,  iib.  i  Hist. 
cap.  iO  :  Kfti  i^TQL  xal  rde;  xopu^de;  ruv  pafrCiiwt  toI; 
rt^cevots  xotOi^tprjvi^  id  est ':  Capitibusque  Regis  et 
Reginse  coronas  imponit.  Heraclius  imperator  coro- 
natus  est  a  Sergio  patriarcha  in  oratono  sancli  Sle- 
pbani  in  palatio  sito.  Coronata  est  eodem  die  t!udo- 
cia  sponsa  ejus  in  Auffustam,  et  accepit  uterque  a 
Sergio  patriarcha  nuptiarum  coronas ;  et  uno  eodcin- 

?ae  die  imperatorsimuiet  sponsusostenditur,  inquit 
heophanes,  lib.  xviii,  anno  ab  Incarnatione  L)o- 
mini  tK)*^,  et  infra.  Tertio  anno  imperii  Ileraclii  co- 
ronata  est  Epiphania  fiiia  Heraclii  a  Sergio  patriar- 
cha  in  oratorio  palatii.  Eodem  vero  anno  pnma  in- 
diclione  coronatus  est  Heraclius  juniorfilius  Heraclii, 

Jui  et  Constantinus,  a  pnedicto  patriarcha  ;  et  sic 
einceps  alii  multi,  quos  iinitati  sunt  Christiani  re- 
ges ;  sed  maximebVancorum  rcges,  primusque  eorum 
CIodoTffius,  ut  cJarum  est  ei  testamento  sancti  He- 


tantes  Te  Denrn  laudamus.  In  Vita  Ludovici  pii,  cum 
receptus  est  Stephanus  papa  Rhemis  ab  eodem  Lu- 
dovico  imporatore  :  Ultimus  imperalor  milliario  pro^ 
cessit  a  monasttrio  sancli  eonfessoris  Hemigii,  et  tan- 
quam  Petri  vicnrium  honeHissime  suscepit,  descenden- 
temque  ex  eqm  excepit,  et  in  eeclesiam  intrantem  manu 
propna  sustentavit,  prfpcinentibus  pro  tanta  exsulta- 
tione  variis  Rcelesiceordinibus,  Teueumluudamus.Ei 
in  restitutione  Ebbonis  archiepiscopi  Rhemensis  : 
His  ita  pernctis,  iterum  reboantibus  signis,  et  vocife- 
rante  omni  Ecclesia,  Te  Deum  laudnmus,  du^tus  est 
s(Bpe  dictus  Ebbo  episcopus  in  vestiarium.  Olim  loco 
hujushymni  in  gratiarumactionibuscanebatur  hym- 
nusGloria  inexceisis  Deo.  Sanctus  Joan.  Chrysosto- 
mus,  homil.  3  in  cap.  i  ad  Coloss. :  Aia  toOto  cO^a- 
ptiTToCvTe?  Xiyniivj,  A65«  «v  v^(/£oToi;  6i«i>,  xal  sttI  yi^s 
leoiQyi},  cv  ovOocuTrot;  sj^oxca.  Victor  Uticensis  sub 
finem  lib.  ni,  m  passionc  sanctorum  Martyrum,  qui 


migii,  apud  Flodoardum,  lib.  i  Hist.  Ecclcsitfc  Rhe-  (;  Carthagine  sub  Hunnerico   rege  passi  sunt  vi  nonas 
•_    —    jo     »„_  .» .„_:_    ^_:_.     -»ft   -__:i_.-»      JuUi  i  Proce'/<?6fln/  itnqne  cum  fiducia  ad  supplicium 

qunsi  ad  epulas  concurrentes  voee  p^r  amhitus  platea- 
rum  Domino  decatitantes :  Gloria  in  exeelsis  Deo,  et 
in  terra  i  ax  hominibus  bonae  vuluntatis.  Gregorius 
Turonensis.  lib.  i  de  Gloria  Mart^rum,  cap.  o3,  de 
Inventione  corporis  sancli  Mnllosi  mnrtyris:  At  ille 
cum  fodisset  quasi  septem  pedes,  attigit  nares  ejus  odor 
immensi  aromntis,  et  ait  :  Credo  in  Christo,  quod  os- 
tendit  mihi  martyrem  suum  quando  me  hcec  suavitas 
circumdedit.  Et  fodiens  reperit  cormis  iUcesumy  et 
emittens  voee  magna  Gloria  in  excelsis  Deo,  omnem 
cferum  pariter  psallere  fecit .  Dictoque  hymno,  cornus 
sanctum  in  basilicam  tramtuht  Anastasius  Bibliotne- 
carius,  in  Leone  HL  agens  de  occursu  ejusdem  pon- 
tificis  et  Caroli  Magni  :  Et  pariter  se  amplectentes 
eum  lacrymis  se  osculati  sunt.  Et  fjrxdicto  ponti/ice 
Gloria  in  excelsis  Deo  inchoante,  et  cuncto  efero  sus- 
eipiente,  Oratio  super  cunrto  populo  data  est,  Alcui- 
D  nus,  epist.  71,  ad  fratres  in  provincia  Gothorum  : 
Et  cantate  Deo  vestro  m  coneordia  iiaeis,  et  unanmi- 
tate  Chantatis  perpetua:  eanitcum  laudis,etcum  mili- 
tia  cwlesti  laudate  Deum,  et  dicite  :  Gloria  tn  excelsis 
DeOy  et  in  terra  pax  homtnibus  bonx  voluntatis. 
Huic  hyiiino  successit  hymnus  Te  Deum  laudamus, 
ut  notum  est  ex  auctoribus  supra  citatis  :  qui  tamen 
in  quibusdam  Gallise  locis  videtur  fui^se  usitatus  in 
solemni  gratiarum  actione  tempore  Pipini  ducis,  aui 
postea  Francorum  rex  creatus  fuit ;  nam  in  transla- 
tione  corporis  sancti  Gcrmani  Parisiorum  pontificis, 
quffi  sub  hujus  Pipini  ducatu  contigit,  hic  hymnus  in 
gratiarum  actionem  solemniter  est  decantatus,  ut 
palam  est  ex  narratione  hujus  translationis  quam 
profert  Surius.  Julii  23,  si  tamen  auctor  hujus  nar- 
rationis  in  omnibussapit.  Hoc  institutum  vulgo  rc- 
ftrurad  sanclos  Ambrosium  et  Augustinum  qui  in 
ejusdem  sancti  Augustini  baptismo  hunc  hymnum  ex 
tempore  ediderint  et  decantaverint,  proferturc^ue 
hujus  opioionit  aueior  586  ^  «mrtor  «anctof  Daciui 


DieDsis,  cap.  18.  Ivo  i^rnotensis,  epist.  79.  scribit 
[K>st  Clodovsum  nepotes  ejus  Charibertum  et  Gum- 
tramnum  ab  episcopis  suarum  provinciarumsacratos 
fuisse . 

1078.  A  vobis  perdonari  petimus,  etc.  Ita  in  Ordine 
ms.  sancti  Germani  a  Pratis  prope  Lutetiam  Parisio- 
ram  ;  habeturque  in  coronalione  Ludovici  secundi 
iater  capitula  («aroliCalvL  sed  fusius.  Ita  etiam  in 
coronatione  Uenrici  IV,  dicti  Magni,  Francorum  re- 
gis«  descripta  a  reverentissimo  Nicolao  Thuano  epi- 
scopo  Carnotensi,  qui  eumdem  Henricum  Carnoti  in 
regem  unxit.  Perdonari  estconcedi.  Cum  autem  hic 
dicimus  coronationem  Henrici  IV  descriptam  fuisse  a 
NicoIaoThuano  episcopo  Carnotensi,  non  intclligi- 
mus  formulas.  Orationes  consecrationis,  et  similia 
foisse  ab  eo  composita,  uuas  ille  sumpsit  ex  antiquo 
aliauo  Codice  ms.,  scd  ab  eo  compositum  fuisse  li- 
betlam  omnes  ritus  qui  in  coronatione  pra^fati  regis 
observati  sunt  continentem. 

1079.  Per  rectum.  Rectum  est  rectitudo  regni, 
quie  habeturinfra  in  fine  consecrationis. 

1080.  Responsio  regis  :  Promitto  vobis  et  perdono, 
etc.  Ita  in  Ordine  ms.  monasterii  sancti  Germani  a 
Hratis,  et  in  prsfata  coronatione  Henrici  IV.  In  co- 
ronstione  Ludovici  secundL  quam  inter  capitula  Ca- 
roli  Calvi  imperatoris  reperirp  est,  fusior  habetur. 
In  Ordine  Romano  rex  facit  fidei  professionem  ;  si- 
militer  imperator  Constantinopolitanus,  apud  Codi- 
DQm.  in  libro  deofBciis  aulup  Constantinopoiitance. 

108 L  Deinde  attoquantur  duo  episcopi  populum  in 
tctksia,  inquirenteSf  etc.  Uanc  locutionem  episcopo- 
nnn  td  populum  in  ecclesia,  qui  de  ejus  consensu 
querunt,  videre  est  in  Ordinibus  Rom.  et  sancti 
Cennani  a  Pratis^  in  consecratione  secunda  Caroli 
^vi,  quae  Metis  celebrata  est,  ct  in  coronatione 
Henrici  0,  et  Henrici  IV,  regum  Francorum.  5|B5 
H*c  allocutio  episcoporum  ad  populum  exstat  etiain 
jDeoronatione  uermilradis  conjugis  Caroli  GalTi  in 


K7i 


IN  S.  GREGORII  UBRUM  SACRAHENTORDH  NOTiG. 


871 


episcopus  Medjolanensis,  in  Chronico,  qui  floruit 
tempore  Jusiiniani  imperatoris,  cujus-iue  memiDit 
sanctus  Gregorius.  lib.  ni  hial.,  cap.  \.  Sed  quid- 
quid  sit  de  veritate  hujus  historiaB,  cerium  est  hoc 
Chronicon  non  esse  hujus  Dacii,  quia  prohari  non 
potest  ullum  Chronicon  ab  eo  scripium  fuisse,  ne- 
dumcitatum;  tum  quia  non  redolet  stylum  tempo- 
rum  illoram,  tumquiafalsumestquodibicontinetur, 

auod  sancius  Augustinus^udtVnxsfrnctum  Ambrosium 
t  tncarnatione  ad  populum  traetantem  et  prcedican- 
tem,  tremens  ac  pallens,  omnibus  qui  aderant  vtdrnti- 
bus,  obrigueritf  ac  etiam  finita  monitione,  quam  ad 
populum  beatus  Ambrosius  populo  ministrabat,  primus 
aaeum  Augustintu  pervenerit,  etc.  Adversatur  enim 
sancti  Augustini  et  Possidii  scriptis,  nec  potuit  in 
mentem  viri  alicujus  eruditi  ac  sapientis  viri,  qualis 
fuit  hic  Dacius,  vcnire.  Quare  ante  sanctum  Bene- 
dictum,  el  Teridium  sancii  Ca^sarii  Arelaiensis  epi- 
scopi  discipulum,  qui  dehoc  hjrmno  in  suis  regulis 
locuti  Bunt,  nulius  veterum  illius  menlionem  fecit. 
1084  Incocatio  suner  regem,  Te  invocamus,  Domi- 
ne,  eic.  In  coronatione  Caroli  Calvi  qute  Metis  facta 
est  ante  altare  sancii  Stephani.  septem  episcopi  sin- 
guli  singulas  Benedictiones,  seu  mvocationes  super 
regem  funduntante  ipsam  unciione*m.  In  Ordine  Bo- 
mano,  cum  ordinaiurimperator,tresfundunturOra 
tiones,  prima  ab  episcopo  Albanensi,  secunda  ab 
episcopo  Portuensi,  tertia  abepiscopo  Osiiensi,  dum 
ei  brachium  sinistrum  ungit.  atque  inter  scapulas. 
In  coronatione  imperaiorisConsiantinopolitaniapud 
Georgium  Codinum,  libro  dc  Officiis  aul8e,soius  pa 
triarcha  Consianiinopoliianus  preces  ante  unciionem 
legit  pariim  clara  partim  submissa  voce.  Hhpc  autem 
invocaiio  super  regem  cxstat  in  officio  ad  ducem 
consiiiuendum,  quod  vir  dociissimus  Andreas  Du- 
ch^ne  ad  calcem  Normannicorum  edidit. 

1085.  Ut  summi  regiminis  solium,  In  officio  ad 
constituendum  ducem  legiiur,  ut  suum  dueatus  so- 
lium,  legendum  putarem,  summi,  pro  suum, 

1086.  Detu,  quiftopulis  tuis,  eic.  Ha^coraiio  exstat 
in  coronatione  t.udovici  II,  et  Caroli  Calvi,  una  aut 
altera  linea  quam  hic  contractior.  Cxstat  eiiam  in 
praedicio  officio. 

1067.  Ipsius  temporibus.  In  dicio  officio  deesi  ro 
temporibus,  male. 

1088  Seipsum  sedulas  discat,  Id  est,  quamvis  in 
altissima  poiestati.NarcecolIocatus.  tamen  memor  sit 
conditionis  humanae,  quantis  adversis  obnoiia  sit 
regia  sublimiias.  Esi  enim  regni  Trpo^^oTrov  4^v«  id  est» 
facies  biunda.  juxia  Euripidem,  in  Ione,ei  Senecam, 
in  OEdipo,  quse  regem  facile  decipiat,  qui  se  bene 
non  noverit. 

1089  Consecratioregis,  omnipotens  sempiteme  Deus. 
HeecOratio  exsiat  in  consecratione  Henrici  IV,  Fran- 
corum  regis,  ei  in  coronatione  Ludovici  II,  sed 
multo  contraciior,  inscribiiurque  .^acri  olei  Infusio. 
Recie  quidem.  nam  heec  oratio  diciiur  quaodo  rex 
inungitur.  Habetur  etiam  in  Ordine  Homano,  usque 
ad  hspc  verba.  virtutibus,  nec  non  quibus,  quibusdam 
Tocabulis  subinde  muiatis.  Exstat  etiam  in  Pontifi- 
cali  Romano.  sed  multoconiractior  ;  ne^ue  recitaiur 
ibiinolei  infusione^  nequeetiamin  OrdmeRomano. 

1090.  In  regnum  N.Albiofiis  tottus.  Etpaulo  post: 
Et  totius  A  Ibwnis  EccleKiam  deinceps  cum  plebibus 
iibi  annexis  ila  enutriat  et  doceat,  etc.  Quae  quidem 
yerba  saiis  manifostant  aliquem  Francorum  regem 
id  iemporis  in  Anglorum  regem  unctum  fuisse ;  quod 
tanrien  est  difficile  sciiu,  cum  nihil  tale  in  hisioricis 
antiquis  cum  Francorum,  tum  Anglorum  rcpereris. 

Rer  quos  huic  difficultaii  lucem  afi^rre  quis  possit. 
emmi  autem  dubium  est  quin  Albion,  cujus  hic 

•  Forte  consecratio  haec  in  Ludovici  IV,  cogno- 
mento  Ultramarini,  filii  Caroli  Simpliciis.  inaueura- 
tione  fuit  adhibiia,  qui  cum  ob  Ogivam  matrem,  ex 
AnglifiB  reprum  stirpe  esset  oriundus,  in  appm  hijyus 
nig^i  yocMiuspoimi  aimul  unyi  in  regem  Ad^iI»  et 


A  mentio  est,  sit  Britannia  major.  Idtestantar  veteres 
omnes  587  receniioresque  Geograpbi  Quod  spe- 
ciai  adlormulam  consccraiionis,  credibileest  primo 
eum  qui  sub  hac  formula  fuit  inauf(uralus  prins 
fuisseregni  Francorum  honore  decoratum,  bis  verbis: 
E(  totius  Albionis  Ecclesiam  deinceps  cum  plebibus 
sihi  annexis  tta  enutriat  ac  doceat,  mun'at  et  instruat, 
contra  omnes  visibiles  et  invisibiles  hostes  idem  poten- 
ter  regaliteraue  tux  virtutis  regimine  amministret, 
ut  regale  solium,  videlicet  Franeorum  sceptra,  non 
deserat ;  sed  ad  pristtnx  fidei  pacfsque  eonrordiam 
eorum  animos  te  opitulante  reformet.  Quis  fuerit 
autem  ex  regibus  Francorum  sub  hac  formula  in 
regem  Anglorum  uncius,  dicere  obscunim  est. 
■  Ex  hoc  iamen  apparet  anticjuum  jus  re^ibus  Fran- 
corum  in  regnum  Angliie  fuisse.  Quod  etiam  videtur 
in  coronaiione  Henrici  IV,  Francorum  regis.  Nam 
in  supra  citaia  formula  haec  videre  est :  Ut  rtgak 
solium,   videlicet  Saxonum,   Mereiorum,    Nordanim- 

B  brorum,  sceptra  uon  deserat,  eic.  Confirmaiur  ex 
Ordine  ms.  monasierii  sancti  Germani  a  Pratis,  in 
coronaiionc  regis  Francorum,  in  quo  haec  eadem 
verba  repmre  est.  Saxones  autem  Anglos  appellari, 
Mercios  vero  et  Nordanimbros  esse  populos  Anglie 
lippis  et  tonsoribus  notum  est.  In  eadera  consecra- 
tione  litiera  N.  videtur  transposita,  et  referenda  in 
hunc  modum  ad  hsec  verba,  hunc  famulum  tuum  N., 
ut  ponalur  proprii  nominis  loco,  ut  iisu  veniresolet. 

1091 .  Ut  rfgale  solium,  vtdelieet  Francorum  seep- 
tra,  nondeserat,  Il;ec  verba,  ut  jam  supra  notatum 
esi,  supponunt  eum  qui  sub  hac  formula  in  regem 
Albionis  ungiiur  in  regem  Francorum  fuisse  prius 
evectum. 

1092.  Hie  ungatur  oleo.  Hoc  vocabulum,  t6  o/eo, 
non  de  simplici  ac  vulgari  oleo,  sed  de  sacro.  (fuod 
episcopali  Bcnediciione  consecraium  sii,  intelligen- 
dum  est,  quo  olim  reges  ungi  solebant.  Uniie  in 
coronaiione  Ludovici  II,  supra  citaia,  huic  Oraiioni 

Q  seu  consecrationi  haec  verba  prsfigimtur  :  saeri  oUi 
Inftisio.  Idem  vidcre  est  in  Ordine  Romano.  in  ordi- 
natione  tum  regis,  ium  imperaioris,  et  apud  Petrum 
Damiani,  serm  1  de  Ecclesise  dedicatione  :  Et  tunc 
exuitur  vntimenlis  suis,  et  aleo  saneti/icationis  asper- 
gitur,  ut  typieo  rore  perjusus  roelestis  unguenti  pleni- 
tudine  giorietur.  Nam  oleum  sanciificationis  juxti 
idiotismum  Hebraicum  est  oleum  sanctificalum. 
Unde  optime  ab  Eginhardo,  in  Annalibus,  ad  annum 
7oO,  haec  unctio  sacra  dicitur :  Hoe  anno  seeundnm 
Itomani  pontifieis  sanctionem  Pipinus  rex  Francorum 
appellatus  est,  et  ad  hujus  dignitatem  honoris  unctu$ 
saera  uncttone  manu  sanctae  memorix  Bonifaeiiepi- 
scopi  et  martyris.  Imoei  chrismatesacro  unctos  fuisse 
reges  Francorum  certum  est,  ut  habetur  in  tesii- 
menio  sancii  Remigii  apud  Flodoardum  Hb.  r  Hist. 
Rhemensis  Ecclesiae,  cap.  ^8  :  Generi  tantummodo 
regio,  quod  ad  honorem  saneto!  Ecclesim  et  defensio- 
nem  paujterum  una  cum  fratribus  meis,  et  episeopis 

D  omnious  Germanix,  Gallia,  atque  Neustriof^  in  regia 
majestatis  culmen  perpetuo  regruiturum  slatuens  elegi, 
baptizavi,  a  sacro  fonte  nttscept,  donoque  uuiiformis 
Spiritus  consiamvif  et  per  ejtutdem  sacri  ehrtstuatis 
unclionem  ordinatoin  regempareens  statuo,  etc.  Idem 
videre  estin  epistola  synodi  apud  Carisiacum  mista 
ad  Ludovicum  Germaniae  regem,  cap.  15  :  Maxinte 
autem  nobis  neeesse  loqui  eum  ilUs  arehiepiseopis  et 
episcopist  qui  consen.^iu  et  voluntate  regni  istius  dom- 
num  nostrum  (Carolum  Calvum)  fraJtrem  vestnm  ua- 
xei^unt  in  regem  sacro  chrismale,  iradittone  divina.  In 
lihello  proclamationis  Domini  Caroli  regis  adversus 
Wenilonem  archiepiscopum  Senonensem  :  Sed  et 
post  hoe  eleetione  itia  aliorumque  episcoporum,  ei  c«- 

Franciae.  Quibus  non  placebit  conjectura  hiee,  me* 
liorem  suopeditent ;  doceaotque  qms  ex  Galiiie  rejp* 
buB  ante  mortem  Ratoldi  abbatis,  qai  ann.  966  obiit^ 
potinri  jure  in  regem  Angll»  ungi  et  conBecrari 
potuerit. 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOTiS. 


874 


m  fideltum  regni  voiuntnte,  consensu,  et  acrla-  A 
1«  rum  arrhieptscopis,  588  ^^  episcopis  Wenilo 
yesisua  apad  Aur*'linais  rivitaieni  in  hasihca 
•  cruris  m"  se.  w>dum  trnditionem  ecclexiast iram 
ronserravit,  et  in  regni  regimine  rtirismate  sa- 
tcRjrt/.  In  epistola  ArtholdiKhomorum  archic- 
i  acl  sjnodiim  Kngilenheimensem.apad  Flodo- 
I,  lib.  IV  Hist  eccl  Rhem  ,  cap.  35  :  Postquam 
ieum  regem,  favente  Hugone,  runctisque  regni 
nbus,  berbergam  quoque  reginam  befiedixeram, 

0  perfuderam  chrismale.  Ei  in  secunda  corona- 
^aroli  Galvi,  cum  Metis  coronatus  est  in  regno 
*i\,  anno  Domini  869,  ad  ista  verba,  coronet  te 
us,  inunxit  eum  Hincmarus  dechrismaie,  El  ita 
dus  esl  locus  cujusdam  anonymi  de  unctione 
latis  iuter  opera  sancti  Cypriani  ;  Nec  tamen 
ilms  his  qufe  ritu  antiquo  moleverant,  cum  in 
Christiano  circumcisio  oidtretur  dajnnahilis^  et 
rii  idoljlatri«%mpu'arentur;unctionis  mysterium 

Christiana  contijnpsit  ;  sed  ra^teris  generab  B 
'um  contensu  damnatis,  non  solum  in  regibus  et 
itibus  unciionis  honor permansit ,  sed  in  omnem 
m  cathoiicurn  effusa  est  hujus  gratix  plenitudo, 

1  hoc  sermone  a^itur  de  unctione  clirismatis, 
Tdotes,  id  est  cpiscopi,  in  sua  ordinatione,  et 

plebs  catholica  in  confirmatione,  chrismatc 
iDtur.  Quamobrem  sacrura  oleum  e  coelo  mis- 
nde  in  regem  unctus  est  Clodevsus.  primus 
eges  Francorum  Cbristianus,  et  niulti  succes- 

ejus,  chrisma  appellatur.  Ita  in  capitulis 
ari  archiepi:icopi  Rhemensis  in  secunda  coro- 
e  (^aroli  Calvi :  In  vigilia  Paschte,  in  Rhemensi 
H)li,  baptizatijet  ca?litus sumpto  chnsmale,  unde 
habemus,  perunrti,  et  inregem  san-ati,  Ita  ap- 
ii  Guillelmus  Brito,  lib.  i  Philippidos,agen8de 
pi  Augusli  coratiune : 

nquc  dies  aderat  cunctis  optatn,  Novembris 
m  caput  est  iDeiisis,  qua  cunctis  sanctifjciita 
ndudum  sanctis,  nunc  loiigc  sunctior  czstat,         C 
qiia  sceptrifero  fulsit  n>diiiiilus  honoro 
.gnHniiniis  sacro  rcx  dHibutus  olivo; 
o  Deus  an^eiiris  manibus,  virtute  parato 
rina,  nostris  concessit  regibus  uti, 
sacrentur  eo  soli  specialiler  illi, 
i  8ucces8ive  Francoruni  scoptrii  capessunt. 
^ior  ut  vere  rex  noster  rege  sit  omni, 
em  sacraro  suis  Rhemonim  melropolilcs 
m  compra?>ulibus  h  ibot  illo  chrismate  sacro, 
c  ad  opu>  soluiii  quod  cwlini  fnndit  oliva. 
c,  et  non  nlio  periundit  menibra  liquoro 
roiid»  nostro  Guillelmus  prffi»ul  in  urbo 
emensi,  Patrurn  servato  more  suorum, 
.po3iiiti|ue  sacro  Ciipiti  diailema  verendum, 
nveniente  simnl  clcri  popurniuu  favore, 
m  speciale  decus  Christi  dignutio  pra^stat 
ibis.  Franrorum  qui  congaudcmus  honori. 
;  regem  nostnim  sil)i  Rex  ccBlestis  amicat, 
;  superexaltat  terrsB  pm>  rcgibijs  illum, 
lem  facit  ut  solum  sacra  consecret  unctio  cceli, 
kguine  cum  reliqui  s<icrentur  materiali. 

cratione  Kenricill,  regis  Francorum,  misce- 
~  lif^uor  ille  ccelestis  ab  angelo  quondam 
Hemigio  delatus,  sacro  chrismati.  Henri- 
,  rex  Francorum,  Carnoli  unctus  est  alio  li- 
coelesti,  qui  quondam  sancto  MartinoTuronum 
po  ab  angelo  coelitus  allatusest,  cum  a  Nicolao 
.0  Carnotensi  episcopo  consecrante  liquor  ille 
ischrismati  sacro  admistusfuisset,  uthabctur 
ius  citata  illius  coronationo.  Fuit  mos  ctiara 
ipud  Gnecos  ut  imperatorcs  Conslantinopoli- 
oDsimplici  olcoconsecrarentur,  scd  unguento 
)stchnsma  sacrum,  ut  ei  Geor^io  Codino  mox 
o  patebit.  Vuigo  rcges  non  chrismatc,sed  oleo 
iDtur,  ut  videre  est  cap.  Cum  venisset,  de  sacra 
De.  Hodie  imperator  oleo  cxorcizato,  rexvero 
itechumeDorum  iDuoguntur,  ut  cst  iu  PoDtiG- 
lomano. 

I.  Cujut  saeratittima  unctio  super  caput  ejusde- 
ixluM  Terbis  patet  caput  esse  partem  illain 


quae  inungi  dcbeat.  Olimimperatori  CoDstaDtiDopo- 
iitanoinejiisconsecratirnecaputungebaturinmodum 
crucis,  ut  testatur  Codinus,  lib.  de  officiisaulffi  CoD- 
stantinop.  :  'O  ^i  narpiao/ij;  Xi^'"  orauooft^w;  tijv 
xtya^v  rov  j3a7c/<<u( 7fo  uvpw,  id  est :  Patiiarcha  ud- 
gitad  formam  cnicis  impcratorem  divino  ungueDto. 
iDteroa  palriarcha  hanc  profertoyco;.  id  est  sanctus, 
quamfertio  repetunttamhiquisuntinamboDe,  quani 
csetera  roultitudo.  Id  secunda  coronatione  Caroli 
Calviquae  Metis  celehrata  esl,  inunctus  fuit  ille  ad 
dextram  auriculam,  etin  fronte  usque  ad  sinistram 
auriculam.  et  in  capite,  ut  habetur  m  Capitulis  cjus- 
dem  Caroli  in  hunc  modum  :  Ad  ista  veroaf  coronet 
tc  Dominus,  inunxit  eum  ffincmarus  archiepiscopui 
dechrismate  ad  dextram  anriciilam,  et  infronte  usque 
ad  sinistram  auriculam,  et  in  capite.  In  Ordine  Ronia 
no  unguDtur  pectus,  scapulse,  brachiorum  iutcrDodia, 
etmaous.  In  con8ccrationere||[umFrancorumadduD- 
turaliaD  duoe  unctiones.in  vertice,et  inter  scapulas,ut 
videre  est  in  consecrationihus  Henrici  II  et  Henrici 
IV.  Constantinus  Manasses,  in  Chronica  Sjnopsi, 
scribit  Caroium  Magnum  unctum  fuisse  a  Leone  III 
a  vertice  ad  pedes  usque  : 

Ov  juiidv  «)^Ad  ^^pij^ducvo;  xolL  vouot;  'lou^atwv, 
Kaxxc^aAi^C  \^ix?^  tto^wv  ikoLita  Tovrov  XP^^* 

Id  est :  Verum.  usus  Judsorum  legibus,  a  capite  us- 
que  ad  pedes  oleounxiteum.  Idem  tcstatur  Theopha- 
nes,  in  Chronico  :  "Earrf  cv  aurov  iu;  jBao-i^a  *P«- 
uatuv  cv  t6  va6  tov  oyiov  otTroTToov  n^ppou,  yptira? 
cAar6>  aTTO  xiyoiifi^  ira^  Tro^euv,  id  CSt    :    Coronavit  cum 

Id  regem  Komanorum,  un^ens  eum  oloo,  a  capite 
usque  ad  pedes.  Sed  in  Ordine  Roraano  imperator 
Romanorum  ungitur  in  brachio  dextro.  et  inter  sca- 
pulas  duntaxat.  Similis  cst  principis  unctio  cap.  Ctfm 
venisset,  de  sacra  unctione  :  Sed  ubi  Jesus  Nazarewa 
(Inquit  ibidem  Innocentius)  111  quem  unxitDeus  Spirt- 
^tt  sancto,  sicut  tn  Actibus  apostolorum  legitur,  unrtui 
estoled  pietatis  prx  consoriibus  suis,  qui  secundum 
Apostolumest  caput  Ecrlesix,  qum  est  eorpus  ipsius, 
prineipis  unctio  a  capite  ad  brachium  est  translata,  ut 
princeps  ex  tunc  non  ungatur  in  capite,  sed  in  brachio 
sive  humero  vel  armo,  in  quibus  priiicipatus  congrue 
designatur.  etc.  i4d  quod  etiam  signi/irandum  Samuel 
fecit  poni  armum  ante  Saul ;  ruidedit  loeum  in  cnpite 
ante  eos  qui  fuerant  invifati,  In  capite  vero  pontificis 
sacramentalis  est  delibutioeonservata.  quiaiersonam 
capitis  in  pontificaliofficio  reprsesentet.  Differt  autem 
inter  pontificts  et  prinetpis  unettonem,  quia  capuJt  jion^ 
tificis  ekrismateconsecratur,  brachium  vero  prtnctpts 
oleo  delinitur,  ut  ostendatur  quanta  sit  differentia  in- 
ter  auctoritatem  pontifieis  et  principis.  Hisc  ille  ubi 
notandasunt  qusede  humeroseu  armo  dixit.  Nam 
eliam  pars  illa  victimap  apud  ethnicos  honorabilior 
visa  est,  et  qus  maxime  regem  decebat.  Quare  olira 
Eteocles  et  Polynices,  cum  sacrificarent.  OEdippo 
patri  armum  victimae  tanquam  regi  et  prsstaDliori 
miltere  solebant ;  qui  nescioquocasucumeialiquan- 
do  coxam  victimse^non  armum.590  misissent.ille, 
sc  ab  eis  sperni  ratus,  supra  modum  excandescens 
diris  eos  dcvovit  ut  refert  scholiastes  Sophoclis  ip 
dsdippum  ColoDfleum,  ex  auctore  circularis  Thebai- 
dos : 

*Io^>ov  fli);  cv6i7TC,  ;^duac  ^dXcv   %liti  rc  ^uOov, 
*Auol  cyol»,  Trac^c;  tLt  ovci^£Covrc(  circfA^ffOv, 
EitxTO  Arl  BaTtAvt,  xai  aAXot(  *A0avdTOi9C 
Xcp^tv  UTTO  oOi^iiXaiv  xaTaSigucvat  aZ^o;  tIo'u. 

Id  est,  Ut  cognovit  missam  sibi  esse  coxam.iD  ter- 
ram  jecit,etdixit :  Ucimisero  mihi  !  pueri  me  sper- 
DeDteshocmihimiseruDt.  Precaius  estregem  Jovem, 
ct  cffiteros  deos  immortales,utniutuis  iuterfecti  gla- 
diis  iD  orcum  descenderent.  In  Pontificali  Romano 
sic  etiam  ungitur  imperator,  sed  in  modum  crucis  ; 
rex  vero  inter  commissuras  nianus  ct  cubiti,  et  inter 
scapulasetiam  iu  modum  crucis-  Gx  quibus  clarum 
eii  Doa  foiMc  semper  euiodm  ritum. 


875 


IN  S.  GREGORII  LIBRUH  SACRAHENTORUM  NOtiG. 


576 


4094.  Deu8  eleetorum  fortftudo,  et  humtlium  eehi-  \  ronatione  Ludovicill  elHearici  IV,  regum    Franco- 
j.    .i-    ii..^/A-.i: *..*:..    i: —  f..  .:»u      ruiD .  Exslal  eliaiii  io  consecratinDeCaroIi  Calvi.  86(1 

contractior.  Coronft'imposilionismcmiDil  CetrusDa- 
minni  seim.cilato  :  Ponitur  el  coronaaureasuperca- 
put  ejus,  expressa  $ig)w  sanctitati»,  gloria  honoris,  ei 
opus /br/t<a<iiutsMctropolilaDi<%stimpoDerecorooam 
ut  videre  est  in  Ordine  ct  Pontificali  Romano.  Sic  a 
Rhcmeosi  mctropolitano  Guiilelmo  imponitur  coro- 
nacapiti  Pliilippi  Augustiregis  Francorum,  ut  docet 
Guilielmus  Brito,  loco  supra  citato  : 

Hoc  vi  non  alio  perfudil  membra  licfuorc 
Car()li(li«  noRtro  Guillelinus  pncsul  in  urbe 
Rhomensi.  patnim  servato  moro  suorum, 
Imposuit  sacro  capili  diadema   verendum. 

A  papa  Lcone  III  Romse  imposita  est  corooa  CaroH 
Magno  cum  imperator  crcatus  est,  ut  lestalurTheo- 
phancs  in  Chronico  :  'Eorr^cv  a-JTov  it;  pavikia  'P»- 
uaifii)v  ev  t<u  vaoi  toi>  oyiou  Ilrrpou,  id  est  :  Co- 
B  ronaviteumio  regem  Romanorum,iD  tempiosancti 
Petri  apostoli.  Et  pauJo  post,  xai  7ripc6a'/.wv  Jda^tAix^v 
MHruxKl  (TTs^o;,  id  cst  :  Cum  posuisset  eiregiam 
vestem  et  coronam.  Idem  testaturCoostaDtinusMa- 
nasses  in  Chronico  : 

Kai  vrifo^  TriptTiOuatv,  w;  oi  'Pwaaiwv  vouoi 
Eumque  coroua  cingil  moreRomano.  At  vero  in  co- 
ronationc  imperatoris  Constantinopolitani  olim,  si 
Dovi  rcgis  seu  imperatoris  pater  adesset,  ipse  pater 
ct  Patriarcha  ei  stcmma  imponebant ;  quod  si  pater 
abessct,  solus  patriarcha,  ut  testatur   Codious,  lib. 

de  Officiis  aulflp,  li  oilv  o);  Trpofiro^cv,  TrapiOTiv  o 
fiafftArJ?  xat  Karrip  rrvTov,  aJTo;  ti  xai  6  nKTptapyq; 
AaSovTi;  t6  ortuua,  ijrtTtOiaflrt  Tip  /.ttfcUft  ro'j    viou  pa- 

<7tAi&i(.  etc.  M' est :  Si  igitur,  utdiximus  adest  impe- 
ratoret  patcr  ojus.  ipse  et  patriarcha  accipieotes 
stemma  imponunt  capiti  novi  imperatoris,  ct  pro- 
nunliatpatriarcha  hanc  vocem  Dignus,  Quod  si  non 
est  Pater  ipsius,  hoc  faciat  solus  patriarcha.  Quem- 


tudo,  etc.  Hit*c  Oratio  cxstat  in  coronatione  Juitith 
filiiL'(^iroli  Calvi.quie  nupsit  Edelulpho  Anglorum 
regi.  Hnbctur  ibi  iostar  pnofationis.  et  lantum  us- 
que  ad  h<pc  verha :  Ilaque,  qHaesumus,  omnipotens  Pater, 
per  huius  rreaturae  pinguedinem.  Caitera  dissimilia 
sunt.  Habetur  etiam  m  coronatione  Henrici  IV,Fran- 
corum  regis. 

4092.  Eumque  insimilitudine  columbx,  etc.  Insu- 
pra  memorata  coronatione  Judith  hficc  leviter,  ut 
subjecto  congruant.  immutatasuntin  hunc  modum: 
Utper  hujus  crealurae  pinguedinemcolumbx  pac€,sim' 
plicitate  ac  pudicitia,  decoram  efficias. 

1096.  Teadjuvante,  etc.  Lege,  ut  in  coronatione 
Heorici  IV^  tuamque  Benedictionem,  te  adjuvante,  to- 
ti  plebi. 

1097.  Deus  Dei  FiliusJesus  Christus,  etc.  HaecOra- 
tio  esitat  io  coronatione  Henrici  IV.  desideralur  io 
officio  ad  constitueodum  ducem,  et  in  Ordine  Ro- 
mano. 

1098.  Hicdetur  annulus.  Heec  annuli  traditio  ex- 
stat  in  coronationc  Henrici  Ilct  Hcnrici  IV,  rcgum 
Francorum.  atqucetiamin  Ordine  Homano,  sed  post 
gladii  accinctionem. 

1099.  Acciite  annulum,  etc.  Ha^c  formula  exstat  in 
offi(*io  ad  ducem  constituendum,  ci  in  coronatione 
Hcnrici  IV,  Francorum  regis.  Alia  exstat  io  Ordine 
Romano. 

UOO.  Perseverabilitati,  Ita  in  officio  ad  constituen- 
dum    ducem. 

1101.  Oratiopost  annulum.  Exstatin  officio  ad 
constituendum  ducem.  Desideratur  in  Ordioe  Ro- 
mano. 

1102.  Hiccingatur  glcuiius  ab  archiepiscopo.  Ac- 
cinctio  gladii  exslat  in  Ordine  Uomano,  io  corona- 
tionellenrici  H  ct  llpnrici  IV,  regum  Francorum, 
etinofficio  adduccm  constituendum  ;  videturque 
in  Vita  Ludovici    Pii,  cum  in  regnum  restituilur  io 


Ecclcsia  saocli  Dionysii  :  Sed  Dominica    qux  in  cra-  (^  admodum  autem  priusio   uoguenti  applicatione  vo- 


stinum  advenit,  in  erclesia  savcti  Dionyw,  eftiscopali 
ministerio  voluii  reconctliari,et  permanuseinscofforum 
armis  accingi  consensit.  Paivus  Damiani,  serm.supra 
citato,  accinctionis  gladii  nulla  mentione  facta.  ait : 
Praeleriuret  gladius  in  ocnlis  ejus.ut  cogno^icat  quia 
vindex  esi  irae  Dei  in  hoc  ipsumconsi itutus. Quodcon, 
venit  coronationibus  Ili-nrici  Ilet  Heorici  IV,  io  qui- 
bus  etiamgladius  ante  illos  pr^pfertur. 

1103.  Accipe  gladium,  etc.  In  Ordine  Romano  ex- 
stat  alia  formula.  In  officioadconstituendumducem 
Codicis  nosti*i  formulie  haec  prtemittuntur  :  N.  Con- 
fortare  et  esto  vir,  et  observa  custodias  Domini  Dei 
tui,  etc. 

591  ^^^-  Oratio  post  glaiium,  Exstat  in  officio 
ad  ducem  constitucndum.  Abcst  abOrdine  Romano. 

1105.  Christianissimo  regi  nostro ,  Christianissimi 
appeliatio  regum  Francorum  est  propria,  et sane  ao- 
tiquissima.Itaappellatur  Pipinusrex  Francorum  ab 


cem  Sanctus  excipiebant,  sic  ctiam  haoc  voccm  Di- 
gnus  qui  in sacro  suggesto  sunt  et  reliqua  populi  mul- 
titufioacclamant  tcrtio.  Ha.'c  ille^quidsitautemslem- 
nia,  docet  idem  Codinus,  supra.  eodem  libro  :  Aii  oi 
Vtv&jfl-xitvoTiOTrio  xaAiirat  vvv  oTtuaa,  'k>voaa(tTO  TraAox 


^ia^U^a,  OKip  ix  Toii  xaTa  ^ixpov  autt^6ficv  iyiviTO  oiw 
oparoLL  Tov  7ic,5Xipov,  xai  ovouoii^trai  0'Tt/jiu.a.  Id  esl : 
Nosse  autem' oportct  quod  nunc  appellatur  stemma, 
id  olim  oominatum  csse  diadema.Idautemerat  tex- 
tile  purpurcum  cum  lapillis  et  mar^aritispositum  ad 
imperatoris  frontcm  et  pone  revmctum  cerebrum 
versus  ;  quamobrem  dicitur  diadema  quod  ex  eo 
paulatim  mutatum  effectum  quale  videtur  hodie,  et 
noroinatur  stemma.  Kx  quibus  posteriorihus  verbis 
intelligi  daturstemma  non  ominoesse  quod  diade- 
AnastasioBibliothecario.  in  Stephaoo  HI  Quo  perac^  q  ma.sed  aliquidinimutatum  fuisse.  lo  hoc extu  ^AoTttv 
to,  et  eo  tn  venerabili  monasterio  jam  fato  Chri- *  interpresrcddidit  textile  aureum,  cgo  vero  lextile 
stianissimo  Pipino  coniungenie,  Domno  annuente,  purpureum.  Nam  blataseu  blatta  est  purpureusco- 
postaliquos  dies  idem  christirnissimusPipinusrexctb  .  for.  Glossae  veteres  mss.  bibl.  Corbeieosis,  Blata, 
eodem  sanctissimo papa  Christi  gratia  cum  duobus  /S-  g  puroura  ;  hinc  blateacamisia  linea.  Sidoniuz^carm.y  : 

'"  •-o.__i.        iir  fontus  Castorea,  blattam  Tyrus,  Bera  Coriuthus 

Et  carm.   xi  : 

Tantus  honor,  gcniusque  comis,  collata  rubori 
Pallida  blatta   latet. 

Unde  apud  oumdem  In  carmine  epist.  uUimie,  lib,ix 
dlcitur  blattifer  senaius.  Est  geous  exquisiUssime 
purpurflB. 

bed,  ut  redeamusuode  digressi  somus,  in  secun* 
da  corooatiooe  Caroli  Calvi,  q[o»  Hetis  celebrata  est 
io  regoo  Lotarii,  corooacapitiejusab  epitcopis  im" 
uosita  est,  ut  habetor  io  ejus  Capitulis :  Ad  isia  ver- 
ba,  corooette  Domious.fiiuf ninf  Hlt  epi$eopi  eortmam 
in  eapite.  In  coronatiooe  Henrici  IV.  qun  facU  esi 
Carnoti,  corona  imposita  est  illi  a  Nicolao  Thaano 


liis  suis  reges  uncti  sunt  Francorum.  InStephano  IV, 
cum  a^it  de  Carolo  et  Carlomanno  :  Dirigentes  scili' 
cet  ipst  Christianissimi  reges  duodecim  episeopos  ex  eis- 
dem  Francorum  regionibus  Idem  videre  cst  in  capi- 
tulis  Caroli  Calvi,cap.  35,  g3  :  Ut  exejus  ore  audui' 
musquod  ailhristianissimo  rege  (ideli  et  unanimi  in 
servitio  illius  populo  unicuique  in  suo  ordine  convenit 
atidiVtf.  Inepistola  Carlomanni  apud  palatium  Ver- 
ois  :  Prsectpue  illa  qum  contra  maium  rapiwB  et  df- 
prxdationis  a  sanctis  Patribus  sunt  promulgata,  et  a 
Christianissimis  reg*bus  auctoritate  confirmata, 

1106.  HtccoronWur.  (Nulla  est  impositio  coronea 
in  officio  ad  coostituendum  docem. 

i\01,  Coronet  te  Deuscoronagloriaf  etc.  Hsc  for- 
laaJa  aon  $jmUX  ia  OrcUna  Romano.  Hal>etur  in  co- 


»77 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  NOT^. 


S78 


eiusdemciTilatis  episcopo,  qui  univorsum  celebrila  A 
tis  hujus  rilum  perfecit  defectu  arcliiepiscopi,  seu 
metropolitani,  i^enonoDsitunc  sede  vncante,  etsi  Re- 
ginaldus  de  Beaune  archiepiscopus  Bituricensis  ad 
sedem  Senonensem  a  roge  nominatus  hanc  conse- 
cralionem  ad  se  spectare  centendcret  ;  scd  quianon- 
dum  a  Papa  confirmatus  fuerat,  episcopocedere  coa- 
ctus  est.  ^ecrex  poterat  hujus  rei  gratia  se  Uiienios 
coDferre^  urbe  tunc  afactiosis  occupata. 

i  108.  Accipe  sceptrum  re^i(P  majestatis,  ctc.  Ilsec 
formala  habetur  in  coronationc  Ludovici  II  et  in  co- 
ronalione  Henrici  iV,  Francorum  regis.  Sed  in  Pon- 
tificali  et  Ordine  Romano  non  exstat,  sed  snquens  : 
Accipe  virgam  virtutis,  etc,  ut  in  Codicc  Ratoidi  ad 
porrectionem  virgae. 

1409.  Aeeipe  virgam  virtutis^  etc.  Ilaec  formula  ex- 
stat  in  coronatione  llenrici  IV  toties  memorata.  In 
Ordiac  Romano  pronuntiatur  adtraditionemsceptri 
et  baculi.  Notandumesthictraditioncm  virgaBascep-  ^ 
Iri  porrectione  distinffui,  quod  etiam  in  corouutione  ** 
Henrici  II  et  Henrici  IV  videre  est,  etin  coronatione 
Ludovici  regis  filii  Phiiippi  i,  «ipud  Aimoini  conti- 
Duatorem,  lib.  v,cap.  5  :  Qui  in  die  inoentionissancii 
protomartyris  sacratissimx  unctionisliquoredelibutum 
regem,  Missas  gratiarum  agens,  abjectoque  secularis 
mtlitix  ijladio,  ecclesiasticn  ad  vmdictam  walefacto- 
Tumeum  aceingens  diadmate  regniy  gratanter  corona" 
«7,  necnon  et  seeptrum  et  virgam,  et  per  hxc  Kcclesta^ 
rumet  pauperum  defensionem,et  qwpeunque  regn*  insi- 
Mia,  apprwantecieroetpopulOt  devotissimeconlradidit- 
uaecautemvirga  cstquam  vocamusmanumjustitia^; 
et  ila  a|ipeIlator  in  coronalionc  llenrici  II  ct  Ilen- 
rici  IV,  eique  palma  manus  prsefixa  est,  quod  innuere 
videnturh<ecverbahujus  formulae  :  Erranti  viamdo- 
ee,  lapsisque  manum  porrige.  At  in  coronatione  Caro- 
liCalvi  non  traditurei  virga,sedpaliiiacum  sceplro, 
Dt  iDejusdemCaroIiCapilulis  habetur :  Ad  ista  vei^ba, 
Det  libi  Dommus  velle,  dcderunt  illi  palmam  elscei)' 
trum.  lo  sigDiim  videlicct  victoriae  persevcrantis  quo  ^ 
perveniat  adpalmamglorinp  sempiternx,  quodsigui- 
ncatur  in  formulaejusmoditraditionis  :  Dettibi  Do- 
minus  velle  et  posse  quxprxcipit,  et  in  regni  regimine, 
secundum  voluntalem  suam,  proficiens,  cum  paima 
perseverantis  vietorisead  palmam  pervenias  gloriassem- 
pternae.gratiaDomininostriJesu  C/iri^/i\593  9^'  ^\' 
tit.  Nam  palmamanusnonestvictoritpperscverantis 
symbolum,  sed  palma  arbor,  ut  omnibus  notum  est. 
Alius  superest  ritus  qui  non  exstatinhoc  Codice  Ra- 
toldi,  per  quem  rex,  sive  imperator,  suis  vestibus 
exutus,  regia  purpuraa  Pontificeinduilur,  ut  notum 
est  ex  Theopiiane  m  Chromco,  ubi  Hgit  de  Caroii 
NsgDi  coronatione  in  imperatorem  a  Leone  III  : 
lu  irfotoa^uv  j3ag-i>(X]Qv  itrOTiTu,  id  est :  Ct  cum  in- 
duit  eumvesteregia  ;  et  PetroDamiani,serm.supra 
eitato  :  Induituraenique  purptira,  quodestregix  ma- 
jeslaiis  ifuigne. 

iiiO,  Extendat  omnipotens  Deus^  etc.  IlaRC  bene- 
dictio  exstat  in  Ordine  ms.  monasterii  sancti  Ger-  B 
mani  a  Pratis  in  coronatione  Henrici  IV,  et  in  co- 
ronatione  Caroli  Calvi,  quie  facta  est  Mctis  ;  sed  ei 
interjioiturhocmembrum  :  Coronet  te  Dominus  co- 
Tonaaloriae,  etc,  adquodinungiturab  archiepiscopo 
Hincmaro,  et  in  fine  Benedictionis  adjicitur  hoc 
membrum  ;  Clerum  ac  poputum  quem  sua  voluit  opi- 
tulatione  tux  subdei-e  ditioni,  etc.  Exstat  aha  Bene- 
dictio  in  Ordine  Romano.  Primus  hic  articulus  ex- 
stai  in  Benedictione  coronationis  Ludovici  II,  cujus 
est  hoc  initium.  Dominus  Deus  ofnnipotens,  paucis 
verbis  immutatis,  juxta  supra  cilatain  Benedictio* 
oem,  qujBexstatin  coronatione  <:aroJi  Calvi. 

4lti  Ae  beati  petri  apostolorttm  princifiis.  Hirc 
verba  desunt  in  coronationibus  supra  cilatis  Caroli 
Galvi,  et  Ludovica  II. 

4112.  Sanelique  GregoriiAieiin  Ordinesupracitato 
monasterii  sancti  GermaDi  a  Pratis.  Desunt  in  coro- 
^ationibus  supramemoratii .  In  coronationeHenrid 


IV,  loco  istorum  verborum,  legitur :  Sancti  Dionysii, 
bcati  Mariim  et  Rpmigii. 

1113.  Angelorum  apostolici.  Lcge  Anglorum  apo- 
stolif  quia  sanctus  Gregorius  papa  est  Anglorum 
appellulus  apostolicus,  quibus  ini>it  fidei  prtedica- 
tores  Augustinum,  et  quosdam  ulios  sui  monastcrii 
monachos. 

1114.  Ei  tribuat  tibi  gratiam,  etc.  In  coronationi- 
bus  CaroJi  Calvi  ct  Ludovici  II  hic  arliculus  incipita 
superioribus  vcrbis :  fndulgeat  tibi  Dominus  omnia 
mala  quae  gessisti. 

11 15.  /nimicos  tucs  ad  pacis  charitattsque  benigni- 
tatem  convertat.  Ila  in  Renedictionibus  supramomo- 
ratis.  1q  officio  ad  ducem  constitueudum  corrupte 
legilur  :  Inimicos  tuos  charitatisaue  benignitatem  con- 
vertat.  Ubi  htec  Benedictio  ab  noc  articulo  initium 
ducit.  hocque  articulo  ct  duobus  postremis  conten- 
ta  cst. 

1116.  Denedic,  Domine,  elc.  Ihnc  Benedictio  ex- 
stat  in  Ordioe  ms.  monasterii  sancti  Germani  a 
Pratis.  Habetur  etiam  in  coronalione  Ilenrici  IV, 
Francorum  regis.  sed  prolixior  in  coroniitionc  Ju- 
dilh  Anglorum  reginse  filiteCaroli  Calvi.  Prior  arti- 
culus  Bcnedictionishujuspriuius  cst  iri  Renedictione 
cjusdem  reginiBin  hunc  modum  :  Benedic,  Domine, 
famulam  tuam,  qui  regna  regum  a  sceculo  moderaris, 
Amen, 

1117.  Hunc  praesvl^m  principem.  In  coronatione 
Henrici  IV,  loco  istorum  verborum,  lcgitur  regem 
nostrum. 

11 18.  Sta  et  retine  amodo,  etc.  Ihec  regni  status 
desi^natio  exstat  m  Codice  ms.  supra  citato  mona- 
stcrii  sancti  Germani  a  Pratis.  etin  coronatione 
Henrici  IV,sed  paulo  brevior  in  Ponlificali  Romano, 
quibusdam  verbis  mutatis,  pronuntiaturque  cum 
rexin  solio  collocatur.  Iixstatque  etiam  in  Ordine 
Romano.  in  quo  ante  haec  verba,  in  hoc  regni  solio, 
hflpc  habentur  :  In  hoc  ioco  Dominus  metropoiitanus 
sedere  eum  faciat  super  sedem  suam  dicendo  :  In  hoe 
regni  solio,  etc. 

1119.  Amodo.  Addc  t6  locum,  uthabeturinOrdinc 
Romano. 

594  11*0.  Suggestione.  Lege  successione  ut,  in 
Ordine  Romano. 

{i'ii .  Rectittido  regis,  etc.Hjpc  verba  titulo  carent, 
qusenihilaliudsuntquamsunimacorumquiearege  in 
rectaregniadministrationepraestand.isunt.Exstuntin 
Ordine  ms.  monasterii  sancti  Germani a Pratis :  desunt 
in  coronationellcnrici  IV.  Habentur  in  officio  ad 
ducem  constitucndum,  scd  sub  forma  juramenti  in 
hunc  modum  :  Hsec  tria  popuio  Christiano,  et  mihi 
subdito,  in  Christi  nominejuro.  In  primis^  tit  Ecclesise 
Dei,  et  omni  populo  Christiano  veram  pacem  meo  ar- 
bitrio  omnnitempore  scrvabo.  Aiituif  ut  rapacitates  et 
omnes  iniquitates  omnibus  grndibus  interdicam.  Ter^ 
tium,  ut  xn  ojnmbusjudiciis  aequitatem  et  misericor- 
diam  pr(tcipiam,  ui  mihi  el  vobis  indulgeat  miseri* 
cordiam  clemens  et  misericors  Deus,  qtiivtvit  et  regnat, 
ubi  rout  ad  quodhbet  juramentum  proparticula quod 
usurpatur. 

1 122.  Et  tunc  osculetur  omnem  clerum  popuiumque, 
Datur  osculum  pacis  adimitationcm  Samuelis,  qui 
Saulem  a  se  unctum  osculatus  est  lib.  i  Regum,  cap. 
X.  Illudque  videtur  in  Ordine  Romano  :  Postque  aet 
eioscula  pacis,  nempe  metropolitanus,  ut  illichaoetur^ 
nulla  mentione  facta  cleri  et  populi.  In  coronatione 
Henrici  IV  rex  osculaturtantum  pontificemet  parcs 
FrancijB.  Ordo  ms.  monasterii  sancli  Gcrmani  a 
Pratis  cumRatoldi  Codice  convonit. 

1128  El  dtcal  unusquisque  :  Mvat  rex  !  Ita  habetur 
in  Ordinems.  monasterii  sancti  Germani  aPratisad 
priscorum  imitationem.Si  quidcm  in  sublimationeSa- 
iomonis.ad  regnumJndffiorumacclamatumcst  Vivat 
rex Sulomon  /  lib.iiiRegum,c.i.Siuiilem  acclamatio- 
nem  videre  estin  coronalione  Justini  minoris,  apud 
Corippum,  lib.  n,  dc  Laudibus  illius,  nt  primum  co^ 
ronatus  est  apatriarcha  Constantinop, 


t(70 


IN  S.  GREGOHll  LIBRUM  SACltAMENTORUM  NOfifi. 


m 


'-     Intonuit  pafnim  siibitus  fragor,  inde  clientum 
Claniorcs  crescunt,  cldmoribus  assonat  asquor. 
LiMudibns  innumehs  regnantum  iiomina  tollunt. 
Justino  vitaiii  tor  cenluin    vocibus  optant. 
Augustae  totidem  Sophiae  pli  b8  alui  reclamat» 
Mille  canunt  laudes  vocum  discrimine  mille. 
Justinum  Sophiamque  parus  duo  lumina  mundi 
Esse  ferunl  :  R<-gnate  parcs  in  scBCula,  dicunt : 
Felices  annos  dominis  felicibus  or<mt. 
Insonuitvox  illadiu,  tandemquc  quicvit. 

Idem  observare  est  in  coronatione  Philippi  Augusti 
Francorum  re^is  apud  Rigorduin  inejus  Vita  :  Cum 
omnibMS  archtepiscopiSj  episeofiis,  caeterisque  reani 
principibus,  ct  univerxo  clero,  et  populo  clafnanttbus 
Vivat  rex  !vivatrex  !  Similes  acclainationes  eislant 
in  coronatione  lleDrici  II  ct  ilenrici  IV,  rcgum 
Francorum. 

1424.  uffertrex admanum  archiepfscofi  Oblationem. 
PaQemetviuum,adcominuDicanaumvidelicet.  Idem 
est  in  Ordinems.  moDastorii  sancti  GermaniaPratis 

ii 2t).  Et  sic  referant  Deogratias.  Ita  in  toties  ci- 
tato  Ordioe  ms.,raoDasterii  saDCti  GerroaDia  Pratis. 
caDCDdo  videlicet  hymnum  Te  Deum  laudamus,  ut 
io  Ordioc  Romano. 

1126.  Item  ad  reginam  benedicendam.  In  eodem 
Codice  Ratoldi  abbatis  regis  coroalioDoem  eicipit 
regiDOB  BcDedictio 

1127.  Adesto,  Domine,  supplicationibus  nostris, 
etc.  llapc  Oratio  exstat  io  coroDatioDe  Claudiae  re- 
giDa;  595  PraDcioiprima^coDJugisKraDcisci  primi. 

1128.  Tunc  debel  cafiut  ejusungi  ileo.  Hxc  capitis 
uDctio  iD  regiDffi  corouatioDC  exstat  io  OrdiDC  ms. 
moDasterii  saDctiGermaDi  a  Pratis,  iD  coroDatioDe 
praedicUe  regiD^e  Ciaudiae,  in  coronatioDC  i^leoDoris 
secuDdiB  uxoris  dicti  FraDcisci  I,  et  iD  coronatioDe 
CalhariDae  Mediccss  coDJugis  HcDrici  II  At  iD  Ponti- 
ficali  HomaDO  dod  uDgitur  regiDa;  caput,  sed  bra- 
chium  deiterum  iatcrmaDUS  coromissuram,  et  bra- 
chii  iuterDodium,  ut  supra  de  UDctioDc  rcgum  ex 
eodem  PoDtificali  observatum  est. 

iii9,  Ut  qu8e  per-  manus  nostrximpositionemhodie 
regiria  instituitur.  Hoeceadem  verba  cxslant  in  su- 
pra  citato  Ordioe  ms.  saocti  Germaoi  a  Pratis  ;  ct 
crcdibileest  haoc  impositiooemmaDusneri  solilam 
unc(iooe  complela,  cum  hiec  Oratio  recitaretur  ; 
Omniitotens  sempiterne  Deus,  afftuentem  Spirilum 
suprafamutam  tuam,  etc  , quod  saoe  valde  ootaodum 
est,  quia  io  regum  ordioatiooe  oihil  simile  supra 
scriptum  est.  Id  taraeo  fuit  olim  observatum  io  coro- 
nationeAidiaoiregisUiberniSfUttcstaturAdaraaoiius 
in  Vita  saocti  CoiumbflB  abbatis,  lib.  ii  :  Sanctus 
verbo  obsecutus  Domini  a>i  Jovam  transmigravit  insu- 
lam,  ibidem  kidannm  lisdem  adventantem  diebus  in 
regem  sicut  jussus  fua-atordinavit;  etinterordinatio- 
nis  verba  de  flliis  et  nepottbus,  pronepotibusqne  ejuSf 
futura  proi  lietizavit,  xmponensque  manum  super  caput 
ejus  ordinafis  benedixit. 

il30.  Tunc  debet  et  annulusmittidiqi*o.  Immissio 
aoouli  io  digitum  habetur  io  corooatiooe  prtedicta- 
rum  regioarum.  Sed  de  ea  oihil  reperire  cst  in  Or- 
dioe  et  Pootificali  Romaoo. 

i\^{ .  Et  barbaras  gentes  virtute  tibi  proBntita  ad 
agnitionem  veri/atis  advocare.  Htieceadcm  verba  ex- 
stant  io  corooatiooe  prijpfatffi  Claudias  regioai  Frao- 
cite  :  quibus  sigDificator  has  esse  rcgioae  partes  con- 
Tersioois  iondelium  curara  gerere,  dura  earum  viri 
pro  patrifle  salute  militaot.  Pieoa  suot  Historise  h.c- 
clesiasticff'  mooumeota  piarura  regioarum  quae  pro 
fideChristiaoapropagaoda  oon  mediocriter  labora- 
runt. 

1132.  Tunc  debet  imponi  corona  incapite,  Sequitur 
coron.e  impositio,  qufle  in  Pontificali  Romano  a  me- 
tropolitanoiraponiturseoreginaeseuiraperatori.Oiim 
Constantinopolitaote  imperatricis  capiti  a  viro  suo 
imperatore  stcmma  de  manu  patriarcbae  acceptum 
prius  ab  eo  benediclona  imponebatur,  ut  refert  Co- 
dinus,  lib.  de  Olttciis  palatii  Gonstantinopolitani  : 


A  ^ouSavfi  dtTro  r^^  roiJ  TcaTotdpyjarj  x^^^^^i  "^^  vrifiaa. 
VjAoyr,9'tv  irpoTCoov  nup*  ocurou.  xai  iniriiiivt  rf  TUffiki 
Tt^  cfltvToy  Tvvaixoc  Id  est  :  Descendens  itaque  de 
suggesto  sacro  imperatoret  vir  ejus,  accipit  de  ma- 
nu  pHtriarchaestemma  prius  ab  eo  benedictum,  et 
impooit  capiti  uxoris  suie. 

il^VS.  Accipe  coronam  ///orta?.  In  Ordine  et  Ponti- 
ficali  Romaoo  ad  coronffi  impositionem  aliae  sunt 
formuJ».  Jn  Capitulis  Caroli  Calvi  Juditb  ejusdem 
Caroli  filia,  uxor  Adelulphi  Aoglorum  regis.  sub  hoc 
verborum  forraula  corooatur  :  Gloria  et  honore  co- 
ronet  te  Dominus,  et  ponat  snper  caput  tuum  coronam 
de  spiritali  lapide  pretiosOf  utquidquidin  futgore  auri 
et  in  vario  nilore  gemmarum  significatur,  hoc  in  tuis 
moribus  et  actibus  semperreful^eat.  Quodipse  pvxsta-e 
dignetury  cui  est  honoret  glorta  in  saecula  steculorum. 
iDPootificali  Roraaoo  sceptrum  rcgio^p  Iraditur  Sed 
hsecsceptri  traditio,  oec^ue  hic^  oeque  io  Ordioe  Ro- 
raaoo  et  saocti  Germaoi  repcrilur. 

B  1134.  kctio  nuptialis.  Idest,  celebritas  nuptiamm, 
quae  fit  ioter  Missarum  solemoia,  ex  more  veteri, 
quem  etiam  videreest  apud  596  TertuIIianum,lib. 
II,  ad  Uxorcm,sub  finem  :  Unde  sufficiamus  ad  enar- 
randam  lelicitntem  hujus  matrimonii,  quod  Ecclesia 
conciliatj  confirmat  oblatio,  et  obsignat  Benedictio, 
angeli  renuntinnt,  Pafer  rato  habet. 

1-35.  Hanc  Oblationem  Famularum  tuarum.  Lege 
famulae  luae,  ill . 

1136.  Genei-atio  ad  Ecclesiae,  etc.  Legeodum  puto 
regeneratio^  qu»  fit  per  baptisraura  videlicet  ad  aa- 
gm(*otum  Ecclesitt!,  ut  ad  oroatum  muodi  geoeratio 
oaturalis. 

1137.  Ob/atam.  Hoc  vocabulum  corruptum  est,  et 
seosum  perturbat :  lege  ad  laetam. 

1138.  Infra  Actio  aa\ii,  vei  annualem  nuptiarum, 
Itacorrexicum  io  dicto  Codice  Rhcmensi  ms.  lega- 
tur,  Infra  xxx,  etc.  Nota  devotiooem  niajorumy  qui 
tricesimum  et  aooiversarium  matrimooiidiem  cele- 

C  brabaotoblatioDesacrinciiiocrucoti,etparticipatiooe 
ejusdem  sacri  mjslerii. 

1139.  Et  dicis  orationem  Dominicam^  etc.  Hspc 
spoosffi  Beoedictio  fit  post  Oratiooem  Domioicam. 
etomoia  aliaioterMissarumsoIemDiaolimbeoedice- 
baotur.  et  clarum  est  ex  oostris  Sacramcntariis.  Ta- 
mco  Judith  filia  t^laroli  (ialvi  oubeos  Edclulpho  An> 
glorum  rpgi,  aute  Prapfatiooem  beoedicitur. 

lliO  Eam  benedicis.  Noo  est  oovellce  institutionis 
Beoedictio  njatrirnonii  io  Ecclesia,sed  aotiqusepror- 
sus,  clarum  est  ex  loco  Tertulliaoi  supra  citato  : 
Quod  Ecclesia  eonciliat,  confii^mat  oblatio^  et    eonsi- 

?nat  Benedictio.  Ex  epist.  Sotheris  papae,  cap.  5  : 
it  sponsus  el  sponsa  cum  precibus  et  obtationibus  a 
sacerdote  benedirantur.  Ex  epist.  Hormisdffi  papae, 
cap.  6  :  Ut  nuHus  fidebs  cujusque  conditionis  sit,  oc- 
culte  nuptias  facial,  sed  Benedictione  a  saeerdote  or- 
cepta,  publice  nubat  in  Domiiio.  Lx  coocilio  Valeotino, 
apud  Uurcliardum,  lib.  ix,  cap  5  :  Sponsut  etsponsa 
D  cum  benedicendi  sunt  a  sacerdote,  a  parentibus  vel  a 
paranymphis  in  ccclesia  sacerdoti  offerantur  ;  et  cum 
Benedtctmnem  acceperint,  eadem  nocte  pro  reverentia 
ipsius  benedictionis,  in  virginitate  permaneant,  Ex 
Uitario  diacooo,  iocap.  ivEDpist.  1  ad  Timotheum  ; 
Homini  enim  unam  uxorem  decrevit  Deus,  cum  qua 
benedicatur  ;  nemo  enim  cum  secunda  benedicitur.  Ex 
saocto  Isidoro  lib.  ii  de  eccles.  Offic,  cap.  19: 
I^am  quod  in  ipsa  conjunctione  amnubii  a  sacerdote 
denedicuntur,  hnc  a  Deo  in  ipsa  prima  conjunctione 
nominis  factum.  Joaooes  patriarcbaConstantiQopoIi- 
tanus,  rogatus  ab  imperatore  Mauricio,  ejus  bene- 
dixit  ouptias  in  palatio,  ut  testatur  Theophjlactus 
Simocata,  lib.  i  Uist.  Mauricianfle,  cap.  10  'O  (7c 
cfjBtuc  70  paatktxov  sBtpthttijn  poxihifioi^  r^  ntpi  ri 
Oiiov  txiTfia,  xcu  Tuv  ;^ccpaiv  twv  ^ttviiiw  Aoacyoc, 
9vvi37rrcy  aAA«).otK  cvxtocc  tc  itpovfBiyyfiavi  rov  tov 
auToxf ecTopo;  xorcu^idfAVov^  fdpjtn,  Id  esi  :  llle  impe- 
raioris  Toluntatem  offidose  complexus  ost»  fusis  ad 
Deum  predbus,  et  acceptas  imperatorii  et  impera- 


881 


IN  S.  GREGORll  LIBRUM  SACRAMENTORUM  HOTM. 


m 


tricis  manus  ioTicem  copulavit,  et  deprecatoriis 
▼erbis  imperatoris  nuptias  benedixit.  Idem  videre 
est  lib.  Yii  CapituL  Caroliet  Ludovici  imp.,  tit.  363: 
El  8U0  tempore$acerdotaliter,  ut  mo$  est,  eumprecibus 
etoblationtbusasacerdote  benedicatur.  fcit  in  Capitu- 
lis  Caroli  CaJTi,  ubi  sunt  Bcnedictiones  nuptiales. 
Judith  filisB  Caroli  Calvi  et  Hermintrudis  reginse. 

1 141.  Ueut,  (fui  mundi  creseentis,  etc.  Haec  oratio  ex- 
stat  in  BenedicUone  nuptiali  praefatse  Judith,  sed 
proJixior. 

1142.  Et  iuper  hane  famulam  tuam  illam,  In  prse- 
fata  oratione  legitur :  Et  kuic  fumulo  tuo,  et  huie 
famuke  tux. 

1143.  SanctitcUem  ut  tua.  Locus  corruptus.  Lege, 
ut  in  prsedicta  Oratione,  sanctitatemutua, 

597  ^  ^^^'  Inslttuto.  Lege,  Institutor. 

i  i  45.  Inter  soeeulum,  Lege  hUer  se  swculum, 

1146.  Ut  quia  longe  estt  etc.  Haec  sunt  corruptissi- 
sima,  et  sic  castiganda  :  Ut  quia  longe  est  infirmius 
ijuod  homini  simile  quam  quoa  tibi  Deo  feceras,  addi- 
tur  fortior  sexus  tVi/irmtort^  ut  unum  ejjkeres  ex  duo- 
bus. 

tl47.  Mista.  Lege  Mistum. 

1148.  IT/ iR  oriortf.  Deest  ro  locum.  Leffe  igitur 
ui  in  prioris  toeum.  rauoe  yko  9ta^0)(fii  «voTxatac 
tjpinTf'cu  fdpuvxa'  id  est:  Nuptiie  enim  successionis 
Decessariw  sunt  inventa  remedia,  inquit  Lucianusin 
Amoribus. 

i  149.  Data  sint  legis  instituta  ventura,  Lege  :  Data 
wnt  legis  instituta  venturo: ;  \d  est,  legis  novoe,  qum 
connubii  Tincula  ad  perfectiorem  statum  adduxit. 

1150.  Sanetorum  pignorum  diligata.  Locus  cor- 
ruptus ;  legendum  arbitror  :  Et  ad  sanctofum  pigno- 
rum  edueationem  diligentem  se  esse  ligatam,  ut  tota 
hec  periodus  sic  cohwreat :  Memineritque.  Domine^ 
nom  tanium  ad  ticentiam  conjugalem,  sed  ad  observan- 
iiam  fidei,  et  adsanctorum  pignorum  educationem  di- 
ligentem  se  esse  ligatam 

1151.  Fidelistt  casta  nubat,  ctc.  Hsc  verba  usque 
ad  fidem  exstant  in  Ordine  Romano,  et  in  Benedic- 
tione  Hermintrudis  regin»,  etin  supra  citatis  Caroli 
Calvi  Capitulis. 

1152.  Sit  atfiabHis  ut  Rachel  viro  suo,  etc.  Haec 
SQDt  ad  similitudincm  seniorum  iilorum,  qui  bene 
precati  sunt  Ruth  Moabitidse,  cum  nuberet  liooz 
proaTO  Davidis,  ut  babetur  Ruth  cap.  it. 

1153.  Nihilex  hac.  In  Ordine  Romano,  et  in  Re- 
Dediciione  Hermintrudis  reginffi  legitur  :  Nihil  in  ea 
u  aeiibus  suis. 

tl54.  Subdotus  ille,  Hsec  Tocabula  desiderantur 
io  Drdine  Romano,  et  in  Benedictione  Ucrmintrudis 
reginae. 

1155.  Mandatisque.  Ita  in  Ordine  Romano  parti- 
cola  que  desideratur  in  Benedictionc  Uermintrudis 
reginiB. 

1 156.  Ffmflfiaraim.  Hoc  Tocabulum  videtur  redun- 
dare.  necjue  exstat  in  Ordine  Romano,  et  Bcnedictio- 
oe  Hermmtmdis  reginae.  Aut  certe  iegendum  :  Ha- 
mm  feminarum  moao,  vel  more,  vel  tnstar,  nempe 
RacheJis,  Rebeccse,  et  Saree. 

1157.  Serviens  Deo  vero  devota.  Haec  verba  de- 
niDt  in  pnsdictis  Benedictionibus  Ordinis  Rom.  et 
Hermintrudifl. 


A  11«^.  Muniaiiinfirmitatem  suam  robore  disciplinae, 
Heec  verba  iri  diclis  Beucdictionihus  postponuntur 
his  vcrbis  :  Ubi  tlioro  juncta  rontactus  iilicitos  fugiat. 

1156.  Verecunda»  Lcge  V ertcund. a,  ui  inprasf&iis 
Benediclionibus. 

\  160.  Sit  fecunda  sobolem.  Legc,  598  ^<^  fecunda 
tn  5o6o/e,  ut  in  Ordine  Romano.  In  beneaictione 
Uermintrudis  reginse  haec  verba  desunt. 

1161.  St^  probata  et  innocens.  Uubc  etiam  desunt 
in  BenedicUone  Hermintrudis  reginae. 

116:2.  Conjunctionis.  Lege  ti(  eonjunctionem. 

1163.  Benedictiones.  Legeti/  Benedictiones. 

1164.  Plurimiomnes.  Lege  plurimorum  ;  t6  omnes 
redundat. 

ii&^.  Omnipotens.  Hoc  vocabulum  videtur  redun- 
dare. 

1 166.  Ut  sanciitatem  Patrem.  Lege  ui  te  sanclitatum 
Patrem. 

1167.  Ut  quod  non  ministrentur  officio.  Locus  cor- 
B  ruptus.  Legendum  videtur:  Ut  quod  nostro  non  mi- 

nistraturoffieio,  tua  Beuedictione  potius  impteatur,  Et 
haec  de  nuptiis  earumqueritibuspauca  quidem,  nam 
pluraaliarefertsanctuslsidoruSthb.iideeccies.Oliic., 
cap.  19,ac  primodeveloquosponssinnuptiis  velan- 
tur :  Qmd ve^-o,  inquit,  cedem  feminae^ dum maritaniur, 
velanturf  scilicet  ut  noverint  per  hsec  se  viris  suis  esse 
subjectas,  et  humiles.  Ei  infca  :  Hinc  etiam  et  nuptx 
diciae  eo  auodvultussuos  velent ;  obnubere  enimoperire 
dicttur,  Unde  et  nubes  dictde^  eo  quod  aethera  obtegant, 
Idem  patet  ex  sancto  Ambrosio,  in  exhortatione  ad 
Virgiiies  :  Nubes  itaque  suniy  et  graves  nubes  qux 
nupserint.  Nam  a  nttbibus  verbum  nubeniium  tractum 
aroitror,  Denique  operiuntur  ut  nubes,  cum  aecepe- 
rint  nupturae  velamina.  Qui  mos  fuit  priscorum   Ro- 
manorum,  ut  clarum  est  ex   Festo  :  Quia  ftammeo 
caput  nubentis  obvolvaturf  quod  antiqui  obnubere  voca- 
runt.  £t  infra  :  Obnubit,  caput  operit ;  unde  nuptiae 
dictae  a  capitis  operttione.  Oui  mos  cumcivilis  sit, 
p  ct  nun  superstitiosus,  facile  traductus  est  ad  Chris- 
^  stianos.  Secundo  sanctus   Isidorus  scribit  nubentes 
post  Benedictionem  vittscolore  candidoct  purpureo 
mista;  vinculo  copulari,  rationemqueprofert  inhunc 
modum  :  Quod  autem  nubentts  post  Benedictionem, 
vittae  invicem  vineuio  coyulantur,videlicei  ne  compagem 
conjugatis  unitatts  disrumpant.  At  vero  quod  eadem 
vitta  canduio  purpureoque  colore  permiscetur  :  candor 
quippe  ad  munditiam  viiae,  purpura  ad  sanguinis  po- 
stentatem  adhibetur,  ut  hoc  signo  continentix  tex  te- 
nenda  ab  utriusque  ad  tempus  admoneatur,  et  post  hcec 
ad  reddendum  debitum  non  negetur,  Quod  enim  dicit 
Apostolus  conjugatis,  abstiuete   vos  ad  tempus,   ut 
vacetis  Orationi,  hoc  lile  caudor  vittae  ivsinuat ;  quod 
vero  subjungit,  et  iterum  revertimini  in  idipsum,  hoc 
jaurpureus  color  ille  demonstrat,  Tenio  agit  de  annu- 
lo,  qui  a  sponso  sponsip.  datur  ;rationemaue  subjun- 
git  :  Hoc  /If  nimirum  vct  propter  mutuae  fiaei  stgnum, 
propter  id  magis,  ut  eodem  pignore  ei>rum  corda  jun- 
gantur.  Hicrilus   videtur  m  uuptiis  Judith  Caroli 
^  Calvi  OliHP,  in  ejusdem  Caroli  Capitulis  :  Accipe  an- 
nutum  fidei  et  diiectionissignum,  atque  conjugalis  con- 
junctionis  vinculum,  ut  non  uparet  homo,  quos  con» 
jungtt  Deus.  Qui  sane  est  antiquissimus  in  Ecclesia, 
nam  iilius  meminit  Tertullianus  lib.  de  Idoloiatria  : 
Neque  annulus,  aut  eonjunciio  maritalis  d&  alicujus 
idoii  honore  descendit. 


Kim 


SCnOUA    IX   B.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMEXTORUM 

A  F.  ANGELO  ROCCA,  CAMERTE,  SACRARII  APOSTOLICI  PR.^FECTO  CONSCRIPTA. 


599  ^^  ^^^^^  nomine  et  auctore.  A 

Antcquam  scliolia  in  Gregorii  Magni  Sacramenio- 
rum  librumaggrediamur,(iuopolissiniuiuscitu(ligna 
\identiir.  atqiie  illud  in  primis,  cur  sciJicet  iiujusge 
ncris  Codex,  prcces  et   Orationes  completens  liber 
Sacramentorum,  Yei  potius  Sacramentarium,   sive 
Sacramenlarius  libcr  nuncupetur.  Olim  namque,  ut 
Pamclius  testa*ur,sacramcnta  Yocitabantur  non  so- 
lum  MisssesacriQcium,  verum  etiam  Missarum  Ora- 
tiones,  qure    Eucliaristin^   sacramentum  in  primis 
circumspiciuni,  quapque  Collectae  item  dicuntur  ob 
rationcs  suo  loco  assignandas.   Ilinc  Codex,   qucm 
pree  maiiibus  liabemus,  liber  Sacramontorum,    vel 
potius,  ci  rectius  foriasse,  salvo  meliori  judicio,  Sa 
crameniarius  inscribi  solel,  ut  viderc  esi  apud  vete- 
res  ei  probaiissimos  caiholicie  Ecclt^siie  sci*iptores  : 
e  quorum  numcro  suni  Albinus    Flaccus   Alcuinus, 
de  ecclcsiasiicis   Ofliciis,  cap.  de  Quadragesima  in 
Sabbaio  ante  l^almas,  ei  feria  scxia  in  1'arasceve  ;  ^ 
AmalariiiS  Fortunatus,  lib.  i,  in  sccunda  prsefalione,  " 
non  semel  ;  ei  cap.  f ,  9,  12,  23,  ei  lib.  iii,  cap.   40, 
ci  lib.  IV,  cap.  23,  30.  42.  Micrologus,  cap     13,  24, 
25,31,42.49,   55.  Ili  omoes   dictis   in  locis   non 
]ibriSacranicniorum,scdSacramentariivocesemper 
usisunt.  Ex  receniioribus  autem  scriptoribus,  item- 
que  probaiissimis.J.  Franciscumde  PavinisinCano- 
nizatione  sancti  Bonaventur^e,   ante  art.  i,  part.  i, 
iom.  Vll  ;  J.  StcpiianumDuranium,  lib.ii  de  Kiiibus 
ecclesiaslicis,  cap.  17,  nuiii.  8  ;  Ctusarcm  Baronium 
S.  R.  E.  cardinaJem,  m  Marlyrolo^io,  die  18  Janua- 
rii,  ei  Jacobum  Famelium,  in  pr«Blatione  ad   Micro- 
logum,  Sacramcntarii  nomiue  usos   fuissc  inveni. 
Nain  tametsi  Pamelius  in  secundo  tomo  Liturgicon, 
in  prolegom.,  debcati  (  regorii  SacrHmcntorum  Co- 
dice,  reciius  Sacramentorum  librum,  quam  Sacra- 
mcniarium  inscribi  affirmat  :  in  loco  iamen  ciiato 
dictum  librumSacramentarium  absolutenuncupavii. 
Ouamvis  itaque  solus  Walafridus  Strabo  huic  scri- 
bendi  modo  suis  in  scriptis  adversari  videaiur,  ei  ^ 
cxemplaria  mss.,  quse  a  librariorum  arbitrio   ple- 
rumque  pendcni,  Walfrido  favcrc  videantur,  tamen 
adambiguitatemsaitem  vitandam,  Sacramentarium, 
quam  librnm  Sacramentorum  rcctius  inscribi  deberc 
videlur.  Si  enim   hujus  gcneris  opus,  a  beaio   Gre- 
gorio  conscriptum,  lit)erSacrainenlorum  inscribatur, 
sepltrm  Sacramenta  Kcclesia;  in  co  comprehendi  fa- 
cile  quis  illico  suspicabiiur.  Si  autcm    Sacramenta- 
rium,  vei  Sacramentarius   nuncupeiur,  non  sacra- 
menia,  sed  sacramontalia.  qua;  circa    Eucharisiise 
sacramcntum  vcrsantur,  in  co  conlineri  quisque  po- 
icriinon  ab  re  judicare.   Utcunque  autein  sii,  opus 
de  quo   loquimur  liber  Sacramentorum  inscriptum 
Don  inconsultorelicium  esi,  ob  Codices  mss.  Vati- 
canos,  qui  Sacramentorum  libri  nomine  praenoian- 
tur,  ci  prnscrtim  illc,  caHeris  insignior,  quein  im- 
pressimus. 

600  Reliquum  esi  ui  sccundo  loco  a  nobis  pro- 
posiium  cxpliccrous  :  nam  hujus  generis  Codicem  D 
opus  Gelasii  papse  nomine  nrius  ediium  invcnio  ; 
deinde  a  Gregorio  Magno  rclormalum.  et  nonnullis 
rebus  aba.iis  poslreinoauctum,  ut  WuIafridusStra- 
bo,  in  lib.  de  Rebus  ecclesiasti  >is,  cap.  22,  tesiatur 
in  hanc  vcrborum  fornmm  :  Gelnsins  papa  tam  ase 
quam  ab  alii^  compositas  pteces  liicitur  orilmasse,  et 
GaHiarum  Ecclestae  euts  Orafionibus  utehantur,  quae  et 
adhuca  mnltis  liabentur,  Et  quia  tam  incertis  nucto- 
rtbus  multa  videbanlur^  inserla,  et  sensus  inte^ritalem 
non  habentta,  curavit  bealusGregorius  ratwnabiiia 
quaque  coadunare,  et  $eclu$is  iis  quae  vel  nimia,  vel 


inconcinna  videbantur,  composnit  librum  qui  dicitur 
Sarramentorum,  sirut  ex  lilulo  ejus  manifestissime  fie- 
claratur.  Inquosi  aliqna  invemuntur  ad  huncscnsum 
claudicantia,  non  ab  illo  inserta,  sed  ab  aliis  minus  di- 
ligentibus  poslea  credenda  sunt  superaddila.  Hapc  Wa- 
lafridus,  cujus  vcrba  ad  verbum  hoc  loco  rccitavi- 
mus,  ne  ipsa  amplius  ianquam  scholiis  hiscc  pro 
(^uibusdam  locisdilucidandis  frequentcr  descrvien- 
iia  repetamus.  De  hac  item  re  luculentissimum  ex- 
stai  testimonium  Joannis  Diaconi,  in  Vita  ipsius 
Grcgorii  Magni,  lib.  ii,  cap.  i7,  in  quo  aii  hunc  in 
modum  :  Sed  et  Gelasianum  Codic-emde  Missarum  so- 
lemniis  mulla  sublrahens,  paucn  concertens,  nonnulla 
adjiciens^  pro  exponendis  evangelicis  lectiowbus^  in 
unius  libri  volumtne  coarctavi t,  llxc  de  liliri  Sacra- 
mentorum  nomine  ei  auclore,  pro  solulionc  duiiita- 
tionum  qua>  aiicui  scse  offerre  posscni. 

SCHOLIA. 

'  Col.  1.  //ew  d/ci7iir  Gloria  in  excelsis  Deo,  Si 
episcoptu  luerit,  etc.  Alii  Codices  habeni  adfuerit. 
Sed  prior  lectio  vidctur  magis  congruerc  verbis  sub- 
sequeniibus,  aua;  suni  :A  Presbyteris  autem  minime 
dicUur  tiisi  soto  in  Pascha.  iNunc  auiem  alius  yigei 
usus. 

Ibidem  legitur  :  Deinde  sequitur  Apostoltis.  Alii 
Codices  mss.  habeni  :  Deinde  legitur  Epistola,  Haec 
autem  Icctio  esi  prioris  declurativa,  ipsaiii  einen- 
dans. 

Col.  2.  In  prima  canonis  parte,  quaB  incipit  hisce 
verbis :  Te  igilur,  aliquoi  consignationes  crucis,  qusB 
nuncfluni  in  ipso  cauone,  inler  illa  verba:  lixc  do- 
«a,  haec  niunera,  hxc  sancta  sacrificia  iUioata,  ei  in- 
teralia  illa:  Benedictam,  ascriptam,  rcUam,  etc,  at- 
(jue  aliis  in  locis,  non  cxstant,  negligentia  foriasse 
hbrariorum  prirtermiss.p.  Ha?  nainque  crucis  con- 
signationes  omnes  aniiquiP  sunt,  ei  mysicriorura 
plcn^p,  qua;  dietisin  locis  et  alibi  dcsideraniur,  quia 
non  solum  anie  consccrationem  ad  sanctificaDduro 
oblata  ;  sed  eiiam  posi  consecrationem  ad  Christi 
Salvatorispassionem  ac  morlein  repra^seniandam 
ioties  in  canone  rcpetuniur,  ut  aperte  docent  san- 
cius  Augustinus,  lib.  de  Spiritu  sancto  ;  Micrologus, 
de  eccl.  Ohser.,  cap.  15  ;  901  Amalar.  Forlun., 
lib.  III  de  eccl.  Offlr..,  c.  2*  ;  Ivo  Carnoien.  serm., 
dc  Convcnieniia  veter.  et  nov.  sacriflcii ;  sanctas 
Thom.,  m  part.,  q.  83,  art.  5;sanctus  Bonaveutura, 
in  Exposit.  Missaj;  Gubriel  Bicl,  in  CanMissa;.  Guil- 
Ic'inusDurandus,  lib.  iv  de  divin.  Oflic  ,  in  Expo- 
sii  Can.  ;i5lcplianus  Durantus,  de  Hitibus  ecclea., 
et  alii  permulli.  Hic  iamcn  consignationes  suis  ia 
locis  rcposiljE  non  suni,  ut  texius,  proui  jacet,  lide- 
liter  osiendatur,  apertissimis  mendis,  et  innumeris 
quidcm,iumadponctuationem,eiadorihographiam, 
ium  eiiam  ad  voces  ipsas  pcrtineniibus,  cxccptis  quas 
sinc  ulla  hflesiiaiione  corrigi  debebant. 

Col.  6.  Legitur  in  Codicibus  mss.  Valicanis  7Vi- 
thcei,  pro  Thaddaei.  Hanc  enim  vocem  Taihteus  per 
apliiercsim  fl^uram  originem  a  fontc  Hebraico  tra- 
hcre  suspicari  possumus,  hoc  esi  ab  eo  nomioc 
quod  csi  Mattalhias.  id  esi  Uonatus  a  Domino,  vel 
Donum  Domini ;  Iia;c  namque  vox,  qu»e  componitur 
e\Matlhat,  quodcsidonum,  vel  donans,ci/a,  Deus, 
▼el  Dominus,  quasi  Donum  Dei  velDominiinterprc- 
tatur.  Eamdeiu  signiflcaiionem  habct  Maiiliias  per 
figuram  s^ncopen,  syllaba  media  detracta,  necnoa 
Malthieus,  id  cst  Donatus.  Grreci  cniin  ca  in  at  di- 
phlhongumconvertunt,  dum  aliquid  ab  aliis  lioguis 
tran&ferunt  in  suam ;  eamautem  Grfficoruiu  diphthon* 
gum  Latini  pera^pronuntiaresoient.  Quare  ni  noa* 


fi^vocaiur  lector  ad  numeros  ia  textu  crassiori  ch&racltre  expressos.  Eoit, 


IN  S.  6REG0RII  LIBRUH  SAGRAiMENTORUM  SCHOLIA. 


m 


necis  in  formaDdisYOcibusmutuaDtosaeii, 
diphihoDgum  ae  diceoies,  Maithseus.  Hinc 
per  aphacr»'sim,  qiiasi  MattathiBus,  vel  Mai- 
kat  sjllaba  deirncta,  rormatur.  Cum  tox 
,ath3eusia.m  belle  ad  Hebraicam  vocem  acce- 
;  dictioaem,  dod  iliam,  retineDdam  esse 
de  eiiam  quod  Pameliusin  SacrameDtorum 
>,  quem  subGre^oriiMagninomineimpres- 
Tocem,  Thathan,  hoc  loco  invenit,  et  reli- 
in  margine,  Tatdari,  apposuit  cum  asieris- 
[«us  autem^  Laudans,sive  Confitens,  Latine 

Qui  pridie  quam  pateretur.  Hoc  in  loco 
itur  duee  parliculie,  qu»  in  Missali  nuncex- 
d  ea  non  inconsultorelictae  videntur.  Legi- 
Elevatis,  sine  coniunctione  el ;  ita  etiam 
^sque  particula  enclyiica  isiB,,que. 
Super  diptycha.  Mendose  le^ebatur  Djpti- 
fchum  enim  sive  iij:r\j'/^o'j,  diptychon  Grae- 
lalum  Latine  dicitur,  a  ^t;,,  6«,  et  Trrj;. 
ij  plica.  Zh^/ycy^K^nautemproduabuslabu- 
m  una  vivorum,  altera  veromortuorum  no- 
iinebat.quje  in  Missa  publicerecitabantur, 
tur  loco.Vivorum  enim  nomina  in  illa  Ca- 
rte  quae  inci^ii  Mefnento,  Domine,  post  iila 
imulorumtfamularumquetuarumM^tde' 
n  autem  post  illa  verba,  Qui  nos  praecesse- 
i  signo  fidei,  et  dormiunt  in  somno  pacis, 
iar.  De  more  hoc  in  Ecclesia  sancta  peran- 
c  csi  de  commemoratione  tam  vivorum 
unciorum  in  Missae  sacrificio,  quorum  no- 
uibulis  conscripta  erant,mentioncmfaciunt 
papa  scribcns  ad  Anastasium  Auguslum,ut 
yei  in.  II  tomo  Concil.,  longe  post  medium 
;  Innocentius  primus,  cpist.  ad  Deceniium 
im  episcopum  ;  idque  legitur  de  consecra- 
L  l,cap.  73  ;  sancius  Cyprianus,  epist. 
1,  ubi  offerri  uomen,  et  epist  66,  nomi- 
.cerdotum  prece  pro  tabularum  recitatione 
QCtusP.  Augustinus,  ad  clerum  Hipponen., 
r.  et  habetur  2,  q.  1,  c.  12,  Nomen,  eiii, 
O^Quidobestt  Gregorius  item  in  Registro, 
ist.  37,  et  alii  permulti.  Non  desunt  etiam 
•tjchis  expresse  seribant.  Dionysius  cnim 
la,  lib.  de  eccl.  Ilierarchia,  cap.  3,  expres- 
mcntionem  desacrarumiabularum  mystica 
e.  Nam  quamvis  in  Latino  textu  legaiur 
anctorum  recitatio,  nulla  penitus  de  sacris 
3Dlione  facta,  Grseca  iamcn  littera  habet 
;(ii>v,hoc  esUsacrarum  labularum,  id  quodab 
I  fuit  praetermissum,  velob  carentiam  hu- 
Trru/oiiv,  in  cjus  exemplari,  aut  quia  de 
D  tantum  recitatione  m  Miss^e  sacrificio 
a  Dionysium  loqui  putavit,  ut  Pamelius 
Innocentiusiiem  ad  Arcadiumimp.,  G02 
Dudoxia  imperatrix  ad  eumdem  Innocen 
itionem  dc  diptychis  expressam  faciunt. 
D  litteras  vidcre  est  apud  Gregoriuiii  Ale- 
rchiepisc,  in  Vita  Chrysoslomi,  ut  refert 
irantus.  Vigilius  quoque  papa  diptychomm 
ndamnationc  Theodori  episcopi  Caesarese 
:ieB,  utlegitur  II  tom.  Concil.^  inter  decreta 
papae.  Fit  ctiain  mentio  de  iisdem  diptychis 
eodorum,  in  Historia  eccl.  quam  vocant 
im,  lib.  X,  c.  25,  in  quo  de  Ghrjrsostomo  le- 
ergo  pontifex  Joannis  Magm  vocabulum 
irii  ^mrJxoi^ primus  inseruit .  Alcuinusin- 
Ceieb.  Missue,  longe  post  medium,  dipty- 
nemiuit  bis  verbis  :  Pust  ergo  ilta  verba, 
citur  in  somnopacis,  ususfuit  antiouorum, 
im  usque  hodie  Ihmana  agit  Ecclesia,  ut 
citarentur  exdiptychi^ijidest  tnbulis,nomi' 
ctorumAdem  fere  lcgiturapud  Fiorum  Ma« 
xposit  Mijsse.Fitetiam  meniio  de  sacris  di- 
I  liturgia  sancli  Marci,  nccnon  in  Synodica 
hiepiscopi  Constantinopolitani  adDomnam 
nAntiocDenumepist.,  aaie  med.,  quae  ex- 

Patrol,  LXXVUI. 


A  staliDlI  tom.  CoDcil.,  act.  i4coDciliiChalcedoncn- 
sis.  In  quinta  item  synodo  generali,  Constantinopol . 
11,  tom.  li  Concil.,  concess.  vel  coll.  1.  in  litteris 
Justiniani  imp.  ad  synodum  scripiis,  de  Theodoro, 

aui  .Mopsuesiise  episcopus  fuit,  legitur  hunc  in  mo- 
um:  Deletum  est  nomen  ejusasacris  diptychis  Eccle- 
siae  cujus  fuit  episcopus,  Et  infra:  Bortamur  autem 
etiam  ttlud  disceptare,quod  vaneproferturab  eisqui 
dicunt  non  oporterepost  mortem  hmreticos  anathemor 
tiza}H\et  sequi in  hoc  doctrinam sanctorum  Patrum 
qui  non  sotum  viventes  hxreticos  condemnaverunt, 
sed  et  post  mortem,utpote  in  sua  impieiatemorluoSf 
anathematizaverunt,sicuteosqui  injuste  condemna' 
tisunt.Quodfactumestin  Joanne  (scilicet  Chrysos- 
tomo  it  in  Flaviano  religwsx  memorim  episeopis 
Constantinopotitanis.  Haecfereomnia  in  decreto  Gra- 
iiani  24,q.2,c.6,quod mcipii 5ane;iro/eWtir  a  ^tii^ui- 
dam,  qu%  dicunt  oportere,  etc.  Quse  quidem  senten- 
tia  a  Justiniani  litteris  desumpta,  eumdem  sensum 

B  habet  cum  eo  qui  in  iisdem  liiteris  exstat;sed  insul- 
sa  videiur  et  mutila,  verbis  et  quibusdam  acompila- 
iorc  demptis,  ^uibusdamvero  rautatis.  Nam  dictio 
illa  sane,  loco  illius  adverbii  vane  posita,  negatione 
ablaia,non  significat  bene etsapienter, \iiG\ossB,hunc 
locum  interpretatur,  sed  solum  affirmantis  est  vox  ; 
nisi  dicatur  Sane  bene  profertur, eie,,vel  Vane  satis 
profertur  a  quibusdam,quidicunt  non  oportere,  etc, 
negationein  suum  locum  reposita.  Seddc  his  hacte- 
nus,  ut  ad  diptycha,  uude,  occasione  suadenie,  di- 
gressi  sumns,  reveriamur.  Hic  sane  de  diptychis  lo- 
cus  in  dccreto  Gratiani  depravatus  olim  exstabat, 
sed  Homse  superioribus  annis  ex  dicio  concilio  fuit 
emendaius  ;  nam  prius^  ^ro  diptychis,  dicticiSflege" 
batur.  Hinc  glossa  diciiODem  illam,  dicticis  cor- 
ruptam  expIicaDs,ait  dicticas  esse  tabulasaflfteo,  di' 
eis,  DUDCupatas,  atque  huDc  io  modum  textui  meo- 
doso  mcDaose  glossa  re^poDdebai.  Hujusce  namque 
versus  aucior,  voce  falsa  pro  vera  uteDS,  mediamque 

Q  syllabam  produceus,  dixit : 

Glerice,  dicticam  lateri  ne  deoipseris  unquam 

Versum  hanc  depravaium,  quem  glossa  Martiali  as- 
cribit  in  Martiali  reperire  non  potui,  atque  hunc  in 
modum  restituendum  ccnseo : 

Glerice,  diptychium  lateri  ne  dempseris  unquam. 

Versus  enim  a  glossa  citatus  iextui  nunc  eraendato 
non  respondet  ;sed  hoc  modo  resiitutusrectam  ety- 
inologiam,genuinumsensum  et  syliabarum  quanii- 
taiem  conservat^nam  vox  diptycha,ye\  diptychium^ 
cum  pty,  syllaba  correpta,  ut  initio  hujusce  scholii 
explicatum  est,  aliam  habet  etjmologiam,  acompli- 
catione  duarum  scilicettabularumdictam.  Diptycha 
enim.  ut  omnes  interpretantur,  eranitabulsB  ex  qua- 
vis  materia  confect8e:sive  chart»,  vel  columnae,  in 
quibus  imaginesPatrum  insuocaialogoponebanlur. 
Et  quia  diptychum  Greece,  duplicatum  Latineinter- 
r\  pretatur,  ut  dicium  esi,  duplices  illae  tabulae  eccle- 
siaslicse,  COS^Iua'*^™  unavivorum,  alteradefunc- 
torum  erat,  hanc  fortassc  vocem  sortit»  sibi  sunt, 
translalo  vocabuloaduplicibus  ostreorumtestisquas 
beaius  Ambrosius,  lib.  v  Hexameron,  c.  8,  tomo 
I,  diptychum,  satisebelle  appellat^  quia  duplices  illse 
tabulae  instar  forsitantestarum  ostreorum  erant  ita 
complicats,  ut  una  super  alteram  contracta  claude- 
rentur.  Hacitaque,  utreor,  translatiooelitterseaf^uo- 
vis  principe  emissae,  et  signis  obsignatae,  a  duplica- 
tis  tabellis,  Brissonioteste,  diplomata  dicta  credun- 
tur,  quales  sunt  eliam  litierue  patcnies,  sive  bulln 
pontificiae,  easque  litteras  complicaias,  sive  duplica- 
ias,  et  ligno  irajecto  obsignates  fuisse  dicunt;  quod 
enim  Grssci  ^(ttXovv  dicunt,  Latini  duplum  vocaot. 
Hinc  duplicatffi  iabellae,  diplomata  et  atptycha  nun- 
cupantur  Hac  item  ratione  pugitlares,  sive  pugilla- 
ria,  idesltabellse  cereie,  lignae,  vel  alterius  mate- 
riae,  in  qaibus  siylo  scribiiur,  Tariis  nomioibos  apud 
Teteres  Tocitabantur.  Alioe  enin^  qainUipIices,  leX 

1» 


587 


IN  S.  GREGORn  LIBRUM  SAGRAMENTORUM  SCHOLIA. 


888 


pentaplycha,  TrsvTaTrru/a  ;  aliac  triplices,  vel  iripty- 
cha,  Tot7rru;^a;  aliiB  daplices,  vel  diplycha;  Jt7rTv;^a, 
dicebaotur.  Uuarcsicul  a  buelonio  ih  AuKUsto  di- 
plomata,  vel  diptycha,  dupiices  tabeJiae  dicta;  sunt; 
lia  diplychum  ab  Ausonio  bipateos  pugillar  nuncu- 
patum  iuil.  In  Godice  autem  Th.,  ut  doctissimus 
refcrt  Brissonius,  in  lib..  iv  de  verborum  siguilica- 
tiooe,  duplices  ieAyeW^diptychaim^oraiovMin  nomi- 
nantur  ;  quse  etiam  diptychia  non  msulse  dici  possc 
autumo,  auctoritatc  sancti  Patris  Augustini  persua- 
sus  ;ipseeniminlib.  XV  contra Faustum ManichaBum, 
c.  1,  suh  persona  Fausti,  ctc.,iu  responsione  contra 
cumdem,  duas  tabulas  illasMojsislapldcas(quarum 
una  complcclilur  tria  prijccepta  ad  Ueum  pertiuea- 
tia,  septem  vcroad  proj.imynn) dipti^chiuin  laptdeum 
non  semel  appellavit.  Duplices  igitur  tabul<e  illte 
ecclesiasticee,  quarum  una  vivorum,  alteravero  dc- 
functorum  nomiuain  Miss<esacriGcio  recitauda  con- 
tinebat,  diptycha  iiirQ  suo  diccbantur,  non  diptycia 
ut  mcndosc  ob  incuriam  libariorum  in  eicmplari  le- 
gitur  Vaticano.  Nccsilcntio  proitereundum  videtur 
quod  frequenter  sese  ofTerl  in  hoc  Sacramentorum 
libro  de  locis  in  quibus  vivorum  ac  defunctorum,  si- 
ve  etiam  sanctorumnominasuntrecitanda.  Ubienim 
aliquorum  memoria  nominatim  Geri  solet,  in  vetus- 
tiori  Vaticano  Codice  non  invenitur  litlera  N.,nomi- 
nisexprimcndi  signum,  sed  hfe  lillerie  lLL.,qu£e  ad 
Codicis  autiquitaiem  repriesenteudam  relicta^  sunt. 
CoL  4.  Partc  illa,  quui  inci^ii Nobiaquoque  pecca- 
toribus^  legitur  Agathe  ct  Agnc  in  sexlo  casu,(irac(B 
declinationis  forma  retcnta,  pro  Agatha,  et  Agnele, 
ut  Agalhe^  es,  et  Agne,  es,  in  quod  aqudmultos  La- 
tinos  erat  in  usu,  etprsesertim  apud  sanctum  Am- 
brosium,  et  quidcm  frequenter.  iiuuc  Prudentius, 
in  Peristeph.,  utitur  deciinatione  Graecahunc  in  mo- 
dum  : 

Agncs  scpulcnim  est  Romulca  in  domo 
Fortis  puelliu,  martyris  inclytoj. 

Hoc  enlm  in  loco  ponilur  Agnes  pro  Agnetis  ;  non- 
nuUi  tamen  Codiccs  habent  Agnis  sepulcrum  ;  sed 
Agni,  Agnis,  est  declinalio  omuino  Crieca,  littera 
u,  per  t,  non  per  c  prolata,  ui  ypnuLUKTixxi,  i5«;'P»;To- 
ptx;^,  nc,  quas  voces  Latini,  in  suam  vertcntes  lin- 
guam,dicunt  grammatice^  cs  :  rhetorice,  es,  ctc.  A- 
gathe  igitur  pro  Agatha,  ct  Agne  pro  Agnete  ponun- 
tur.  Id  quoque  videreest,  etcopiosiusinfesliscarum- 
dem  sanctarum . 

CuL  3.  In  eodem  sacramentario  sunt  qui  legunt 
Agna,  Agnu;,  ut  habelur  in  Pamelii  adnolatiouibus. 

CoL  8.  In  prwfatione  Codex  unus  ms.  habet  :  Per 
hunc  in  ijivisibiliujn  amore  rapiamur,Sed  tres  Mss. 
concordantcum  AlissaliHomano,  in  quo  legilur  I*er 
hunc  in  incisibHium  atnorem  rafjiamur.  Quam  sane 
lcctiouem,  vciuti  magis  congruam  quam  |jriorcm,in 
hoc  Saci*ameutorum  libru  reponcndaiu   csse  ceusui. 

Cul.  8.  In  Oratioue  Laryire,qua!sumus,  legebalur 
fideispeiet  securitatts  auymcntum,  idque  tanlumin 
uuo  Codice  ms.  At  ca^teri  habent  fidei,$pei  et  chari- 
tatis  augmentum;scd  quiaprior  lectio  de  mcndo  sus- 
pecta  esl,  secundam  rctinendam  cssc  Judicavi. 

f^QJ^Col.  G.  In  sccrctalegebatur  :  Suscipe,  Do- 
mine,  etc.  Ut  quod  illos  passto  gloriosos,  nos  devo- 
tio  reddat  innocuos.  In  prima  clausula  desideratur 
vcrbum /ec27,  quod,  nclocutio  mutila  relinqueretur, 
rcposui  ;  cum  praesertim  in  Missali  legatur  efficit.ei 
iu  Famelii  adnotatiouibus/eci^  quod  eliam  in  alio 
Ms.   iuvenitur. 

CoL  21,  23,  ii,  25^  viderc  est  Mi^^sam  sanclarum 
virginum  et  martyrum  Agnes  et  Agathes,  quarum 
nomina  morc  Cnfco  deciiuata  apcrte  cernuutur,  ut 
superiuscopiose  ostensum  cst  initio  hujus  col. 

CoL  -&.  Post  Orationes  ad  CompIeniJum,  quee 
Duuc  iu  Missah  dicitur  Postcommunio,  poniturOra- 
tio  qu»  in  Codice  Vaticano  a  nobis  impreaso  ad 


A  Collectam  inscriptarepcritur  Est  autem  instar  Ora- 
tionisquae  superpopnlum  dici  solet  ,  el  nuncupatur 
Coiiccta  eo  quod,  utaitsanctus  Bonavcntura  in  Ex- 
posit.  Missce.cap.  :2,  tom.  VII,  omnes  asiantes  51is- 
ste  se  debeant  devotecolligore,  etcun)  sacerdote  fide- 
liter  orare ;  vel.  ul  aliqui  dicuut,  quia  .Vlissarum 
Orationes,  collecto  populo,  cclebrari  solcnt.  Quae 
sane  sententiamihi  non  arridet,  propterea  quod  om- 
nia  qua3  in  Missa  dicuntur  Collectae  hac  rationc  dici 
posscnt.  Quarecum  Walafrido  Strabone,  c.  22  :  Col- 
lectas  nuncupari  dicemusy  quia  necessutHas  Oratio- 
num  petitionescompondiosa  breoitatecoUigimus,  .sioe 
concludimus.  \e\qmsLsacerdos,  qui  legatione  fungi- 
tur  pro  vopuload  Dominum,  omnium  petifionesiit 
Orationibus  colligil,  atque  concludit,  ut  cap.  3  de 
cccIcs.Observationilmssentit  Micrologus,  qui  ihidcm 
quoinam  magis  propria;  uuncupenlur  Colledin  docet 
hisce  verbis  :  IIUjp  tamen  specialius  Col/ictas  uocari 
videntur,qu3S  apud  Romanos  superCollectam  popu- 

B  Lifiunt,  dum  coUigitur,ut procedat  de  una  ecclesia 
in  aliam  ad  stationem  /aciendam,  ut  in  capitc  jpju- 
nii  iUa  Orat  10, Concede  nobis,Dominc,apu(/  sanctam 
Anastasiam  supra  CoLlecla  Populi  dicitur,  quista- 
tioneinapudsauctnmSabinam  celebraturusest.  Uaec 
Micrologus.DictaOratioreperiturhodieiuMihsalipost 
Cinerum  Uencdictioncm  ac  datiouem  anteMissaui. 
Antiquitus  cnim  iu  feria  4  Cinerum  colligebatur 
populus  apud  sanctam  Anastasiam,  ubi  dicta  Oratio 
rccitabatur,  dciudc  a  sanctam  Sabinampro  statiooe 
cclchranda  procedcbalur ;  sicut  iu  dic  Assumutionis 
beata;  Mario*  semper  Virginis  legebatur  lia^cOratio, 
Venerandanobis,  Dominc,  instaliouequa  cum  ima- 
gine  Christi,  ut  legiturin  Ordine  Komano.  pag  8i, 
procedcbatur  a  Sancta  Mariaminore  (quaeet  in  foro 
Boario  ad  Arcum  Vespasiani,  nunc  ecclesia  sanctsa 
Marite  nova;  nuncupata)  ad  sanctum  Adrianum,  ubi 
Gebatstatio  ;  Missavcro  ad  sanctam  Mariam  Majo- 
rem  ;  et  in  die  Nativitatis  ejusdem  recitabatur  Ora- 

Q  iio  Suppticationem  strvorum,  etc,  quando  litaniaa 
sancloAiirianoad  sanctam  Alariam  exibatjuxta  bea- 
tiOregorii  pap»  Magnicousuetudinem,utHadulphus 
Tungrensis  ait  de  Canonumobservantia,  propos.  13, 
et  fubius  propos.  23,  ubi  de  his  tribus  Collcctis  ac 
stationibus  loquitur. 

Co/.  29.  lu  die  Febr.  "H,  in  qua  celebrari  solct 
Cathedra  saucti  Petri  in  Antichia,  legitur  titulus 
Missae  huncin  modmn.Cathedrasancti  Petriin  Ro- 
ma*.  Locum  vitio  librariorum  mendosum  csse  reor, 
cum  liomano  pro  Antiorhia  pouatur.  De  Calhedra 
Anlioclicna.  qui»^  dic  "li  Febr.  celebratur,  mcntio- 
nem  facit  Ordo  Romanus,  pag.  24.  Antiphonarius 
beati  Gregorii.>licndogus,  cap.48.  et  Ivo  CarnotCDsis 
cpi^copus.CathcdraKonianaquaisub  die  18  Januarii 
nunc  ceiebratur,uecin  Antiphonariisncoin  Lectioua- 
riis,ncc  in  Sacramcntariis  tam  mss  quam  impressis 
invcnitur.necdeea  apud  vetcresHcriptorcsdeRitibus 
eccie^iasticis  Gt  ulla  mentio.proptcrca  quod  divinum 

r\  dc  Cathodra  iiomana  oiiicium  institulumfuilaPau- 
IV,  per  buliam  sub  dic  18  Januarii  1557,  Romce,  fui 
Idus  Jan.,  auno  sui  poniiticatus  3.  Hinc  in  Lrevia- 
riis  autiquis  ante  Pauli  IV  pontiftc&tum  impressis 
Cathcdi*a  Romana,  quse  sub  die  13  Januariicelebra- 
tur,  non  rcj)eritur,  quod  sciam  ;  cxstat  tamen  in 
Mai*tyro]ogiis,  qua^  dc  hac  Cathedra  luculentissimum 
reddunt  testimonium.  Non  desunt  hac  ctiam  de  re 
alia  testimonia^  ct  quidem  permulta,  quae  Cipsar 
BaroniusS.  H.  E.  card.,  vir  sane  eruditissimus,  ct 
in  historiisccclesiasticis  miriflre  versatus,in  sua  no- 
tatione  ^05^^  Martyrologium  Romanum  sub  die 
i8  Januurii  copiose  atque  iusigniter  rcccnsct.  In  Gal- 
lia  tamen  etUispauiae  partibus,  antePauIi  iv  decre- 
tum  ha^c  Komanae  (^athedrse  festivitas  colcbatur,  ut 
in  ipsamet  bulla  40  enarratur. 

be  Missa  Catliedra,  quw  in  Codicibus  ross.  Vati- 
cauis  sub  die  2i  Februarii  exstat,  card.  Baronius 


'  ndeHugoaem  Jtfenardum  in  notis.  179  et  180, 


8d9 


IN  S.  GllEGORII  LIBRUM  SACUAMENTORUM  SCHOLIA. 


590 


meDtioDcro  facit,  eamquc  siib  die  48  Janiiari  in  ca- 
dvni  notationo  in  Martyrologiuin  KomHnuin  citnt 
tanquani  (lalheJrfiR  Honiana;  Missnm,  propterea 
quod  Coliccta  quff^  habetur  in  alia  ^lissa  ojiisdcm 
diei  ad  ij^tliedram  iteni  Romanam  pertinere  vidctur. 
Calhedra  tamen  Antiochona  in  iusif^uiori  ms.  Sacra- 
mentario  sub  dic  i:2  Fcbruarii  cxslulnomiuc  (lathc- 
dneRoman»;  cujus  Missee  Fraelalionem  idcm  card. 
Baronius  fcre  ad  verbum  rccitat,  hacdictione  •mun- 
dasii  pro  funffasti)  excepta.  Lcgitur  cnim  in  cxcm- 
plaribus  mss.  Vaticanis  in  hanc  verborum  formam  ; 
Quam  {srilicet  Ecclesinm)  in  patriarrkis  futidnsfi, 
in  prophetis prxpnrastif  in  npostoUs  cojididistijCic. 

Cot-  1339.*  In  Oratiouc,  qune  incipit  Omnipolens 
iempitet^e  Deus,  cic,  inulta  dcsuni  qu:r  in  alio 
exeniplari  repcriunlur,  ul  vidcrc  cstapud  (^ard.  Ba- 
ronium,  tom.  I  Annal.  cccl.,  pag.  358,  D.  Ut  autein 
id  planum  fiat,  Oratiuncm  ipsam  hoc  loco  apponere 
visum  fuil.  In  excmplari  Vaticano  ita  jaccl : 

Oinnipotens  sempxterne  Deus,   gui  inrffabili  sa- 
cramento  apostoto  tuo  Pctro  principatum  in  Ro 
mam  noniinis  arce  pnsuisti,  prxsta  ut  quod  in  nr- 
bem  teiTarum  ejus  prxdicatmne  inchoavit,  Chns- 
tianx  devotinnis  sequntur  uyiiversitas,   Per,  elc. 

llaec  ex  Codicc  ins.  Vaticano. 

Baronius  ita  legit : 

Otnnipotens  sempiterne  Deus,  qui  innffubiU  sacra- 
menlo  npnstoln  tuo  Petro  principatum  Homue  urbis 
tribuisti,  unde  se  evangelica  ventasper  tota  mundi 
regna  diffunderet,  praesta,  quxsumus,  ut  quod  in 
orbem  ierrarum  ejus  prxdicatione  emanavit,  um- 
versitas  Christiana  devotione  sequatur. 

Hsec  ex  Baronio,  ciui  in  primo  Annal.  tomo,  et  in 
MartTrolo^iopreces  hasce  in  antiquis  sancla;  Roma- 
Ds  Ecclesife  nitualibus  libris,  sive  Rrcviariis,  se  in- 
▼enisse  testatur. 

Col.  29.  InprimaOratione  MissaeinCathedrasancti 
Petri  :  Animns  ligandi  ntque  solvendi  pontificium 
tradidisti.lliFC  in  illuslriori  valicano  Codice  ms  cxs- 
lant,  sed  id  aliis  Mss.  ejusdom  bibliothec(R,alque  in 
(lodice  Liturgicon  impresso  a  Pamelio,  htec  dictio, 
.4/iiiiiaf,desideratur  ;  quamvis  sine  ipsa  particula 
quiT  in  Missali  Romano  reperitur  lcctio  eumdem 
etiam  sensum  habere  queat. 

Ibidem  hac  in  Missa  scse  considcrandum  ofTcrt 
cur  in  Qne  post  Orationcm  ad  Complendum,  quss 
DUDc  Poslcommunio  in  Missali  Romano  dicitur,  ad- 
datur('ollectasuperpopulum,  qut^  nunc  non  nisi 
in  fcriis  tantum  Quadragesimfe  usque  ad  quartam 
feriam  majoris  hcbdomadoD  inclusivc  dici  solet,  ut 
io  Missali  videre  est.  De  hocritu  Micrologusde  pccle- 
siasticis  ObscrvationibuSyC.Sl  ,rationemreddit^diccns: 
Oratio  post  cnmmuninncm  pro  sntis  cnmwuniranti- 
bus  soUt  orare.  Pnpulusautemetsi  quotidie,in  Qua^ 
iragesiuia  conveniat.  nnn  tamen  quotidie,  ut  de- 
beret,communicat,  Neergii  populus  ita  Oraiinneut 
enmmunione  cartiret,adjectaest  Oratiosuperpopu- 
lum,in  qua  non  de  communicatione»  sed  pro  poputi 
prolecuone  specialiter  oratur.  In  Dominicis  tamen 
diebu*  non  dicitur,quia  genuflexio  vitatur,qus  huic 
Orationiapoputo  antiquitus  persolo?butur;velpotius 
ideo,quia  omnisjuxta  attcstationem  sancti  Ambro- 
siifin  Dominicis  diebus  communicare  ileberent.gni' 
busei  Oratio  posi  communionem  pro  Benediciione 
suffirereposset.  Ilaec  Micrologus,  cjui  tacihe  itom  ob- 
jectioui  intra  respondct  :  cur  scilicetin  Dominicisac 
fostis  diebus  in  quibusgenuflexio  admilti  non  solct 
Oralio  super  populum  fucrit  adjccla  (utvidcrc  est  in 
hoc  Sacrumentorum  libro). deinde  consuetulo  hmc 
postremo  inoleverit,  sicut  Missale  Komauum  id  aper- 

tedemonstrat.MicrologusitaqueQOG^^^i'^^^'^^"'^^' 
duTD;  BeitisstmiquoquePntresnostri.AmbrosiusUtb. 

▼  De  Saeram.,cap,  i,etde  Consecr.  d.  2,  cap  50,  et 

Augusiinus,serm.  28.  deVerbis  Dnmtni,  tom.  \ad 

qitotuiianam  nos  hortajiturcommunionem.Sed  quia 


A  hncmodonecabomnibus  presbyteris  in  Quadragesi' 
ma,  nedum  n  laicis  f>bservaiur,€ongrue  adjecta  esi. 
Oratio  super  populum,  ut  vel  eo  tempore  uitimaBe- 
nedirtione  populus  noncareretfdum  tamen  commu- 
nicare  non  soleret.  llinc  quoque  et  ilLa  consuetudo 
apwimodemos.quapnon  fuxt  apudantiquosanolevisse 
videtur^utetin  aliistemporibus,  etiampresbyteri post 
finem  Missx  benedicant.nepopulum  ita  Benedictione 
utrommunione  privatum  discedere  permittant.  Htec 
deOratione  quac  ad  Complendum  inscribitur^quiaMis- 
saestcoinplcta.EademveroappellaturPostcommunio 
quia  post  cominunionem  pro  solis  communicantibus 
dici  solct,  sicutsolicommunicantes  divinis  mjsteriis 
antiquitus  interosscsolebant;calcchuineni  vero  et  poe- 
nitenles,  ut  qui  nondum  ad  communicandum  sc  pa- 
ravcrunt.  ante  Oblationcm  exire  jubebantur,  eodem 
Microlo^o  testc  in  loco  cilato. 

Col.  .'iOHoc  loco  exstat  MissabeatiOregorii  papne. 
Unde  apertc  dignoscitur  multa,  ut  inpni^latione  dic- 

B  tumesl,  post  tempora  (iregorii  Magni  huic  Sacra- 
mentorum  libro  adjecta  fuisse.  De  hac  Missa  idem 
fere  dixit  Grimoldus  in  prsefatione  in  suum  Sacra- 
mentorum    librum. 

Col,  39.  In  pra^fatione  Codex  Valicanus  habct  :Ft« 
des  additur.  Sed  in  Codicca  Pamelio  legilur  :  Fides 
alitur.  At  quoniam  hanc  lcctionem  congrucntiorem 
csse  ratio  doct,  hanc  rctincndain  ceusui.  Lcgitur 
cnim  ibi:  In  q uo  (sciWcei  Christo)  jeiunantium/ides 
aliiur,spes  pmvehitur,  charitas  roboratur  ;  Jesum 
Christum  Dominum  nostrum.  Qusein  Codibus  Vati- 
canis  non  exstant,  reddunt  taraen  lectionem  clario- 
rcm,  et  verbis  qucesequuntur  congruentiorem.Prior 
autcm  lectio  non  improbatur,  pr.Tscrtim  cum  videa- 
tur  coosona  iis  quoe  habentunnEvangelio  iDomine, 
adnuqe  nobis  fidem. 

Co/.  51.  Sabba/o  in  xii  lect.  mensis  primijiocesi, 
Mariii.  Unumquoque  Sabhatura  Quatuor  temporum 
in  hoc  Sacrnmentorum  libro  inscribitur,  Sabbatum 

Q  duodenim  tectionum.  sive  m  duoderim  lcctinnibus, 
auiain  singulo  quoquc  Sabbato  Quatuor  temporum 
duodeciralcclioncsScriptunesacrse  legi  solebant^sicut 
in  Sabbato  sanclo  majoris  hebdomada;  nunc  fieri 
solet,  si  uumerus  lcctionuin  observctur  ;  nam  tunc 
temporis  sex  tnntumlectiones  le^ebantur  ;  sed  ill» 
sex  diccbnntur  duodecim,  quia  illo;  scx  Latinc  ct 
Graece  in  Romana  Ecclesia  aduodecim  Icctoribus  le- 
gebantur,  propterraliones  quns  assignat  Alcuinus, 
cnp.  in  Sabbato.  Deduodccim  Icct.  Amalarius,  lib.u, 
cap.  i  ;  Berno,  de  Missa;  cap.  7  ;  ct  Micrologus,  cap. 
28.  Nunc  aulem  duodccim  lectioncs  Latina*  lcgun- 
tur  in  Sabbato  sancto  Poschatis  ;  in  cTteris  vero 
Sabbntis  Quatuor  temporum  scx  tantum  item  La- 
tina?  Icgi  solent. 

Col.  51  (^odcx  unus  Vaticanus  habet :  NoUroque 
omniumDomino;ti\\u^^uiem:.^ostrorumque  Dnmino; 
sed  quia  utraque  lectio  bonuin  reddit  scnsum,  prio- 
rcra  reliquimus. 

jv  6*ol.  57.Super  Sccretam.  Hac  in  Oratione  sunt 
duae  lectioncs,  quarum  una  est :  Qux  temporali  nos 
consolatione  Ixtificeni.ut  promissa  certius  nondeS" 
peremus  asterna.  \\\cra.  esUQuo!  tempnralem  conso- 
lationemsignificent.i^oiyiccs^ds\\sMni\  hinc  priorcm 
leclionem  tanquam  clariorem,  raagisque  congruam 
retinendam  ccnsui. 

CuL  58.  In  ultima  CoIIccta  ad  Complendum  duoe 
sunt  Iccliones,  qiiarum  una  cst:  Nuliis  infiriontnr 
a(iversis..K\{crii  cs\'Nuitis  affiriantur  advertis.VAra' 
que  bonum  rcdiit  sensum,  scd  priorem.  quaun  illiis- 
triori  ms.  Vaticnno  exslat,  rctincridani  existimavi» 
Co/.  6:2.  Ilac  dic.  qu?e  et  feria  i  majoris  hehdoma- 
dfle,ponuntur  Oralioncsproquocunque  s>tatu,  endem- 
que  leguntur  in  fcria  5,  in  Cii»tens  nutem  Coilicibus 
nonnisi  in  feriaG.  Uc  hac  re  nihilccrti  habetur,  scd 
conjicerc  possuraus  bis  iu  majori  licbdomada 
proomDium  statu  oraodi  ritum  fuisse  in  Ecclesia 


Edit.  GuM.  Hm  autem  deaideraDtur  ia  noslra. 


591 


IN  8.  OREGORII  UBRDM  SAGRAMENTOaDM  SCHOLIA. 


5M 


sancta  aDtiquiorein,cuni  in  sextatantum  feria  hujus 
gencris  Orationes  recitentur. 

607  ^o^*  6^-  Prcefatio  quamyisyariislectionibus 
non  careat  juxta  varios  Godices  mss.,  eastamen 
tanquam  parvimomenti  hocloco  apponerenon  libuit. 
Unam  autem  vocum  varietatem  ponendam  censui, 
quffi  estde  Judaproditore,  et  novissimaChristiccena, 
huncin  modum  juxta  Codices  Vaticanos  :  Palitur 
milis  Dominus  immitem  Judam,  etsmtinet  plus 
crudelem  convtvam.Codei  autem  a  Pamelio  impres- 
sus  habet :  Pascit  igiturmitis  Dominus  immitem  Ju- 
dam^  etc.  Utraque  lectio  bona  est,   licet  hsec  lectio 

grobabilior  videatur,  cum  de  coena,  vel  de  conviyio 
ac  in  Preefationesermo  sit,  ut  inibi  videre  est;prio- 
rem  tamen  lectionem,  tanquam  magis  communem 
ac  receptam,  retinuimus,  ne  temere  uat  mutatiOyne- 
cessitate  id  non  postulante. 

/6ieif.  Ayerbo  relaxavit  exclusive,  usquead  finem 
Prffifationis,  multa  cx  iis  non  reperientur  inaliisCo- 
dicibus,  majori  ac  celebriori  Vaticano  excepto. 

CoL  67.  Inoratione  pro  benedictione  olei,ultima 
dictio  videtur  muiWenunde  unxisti  sacerdotes,regeSj 
prophetas  etmartyres,chrisma  perfectum  tuumyDo- 
mine.a  te  benedictum,  etc.  Haecin  Vaticano  Codice. 
Codex  autem  a  Pamelioimpressusita  \e^\i\Unde  un- 
xisti  sacerdotes,  reges,prophetaSy  martyres^chnsma 
perfectum  tuum,Domine,et  a  te  benedictum,pe7*ma- 
nens  in  visceribus  nostris,in  nomine  Domini  nostri 
Jesu  Christi.  Quse  etiamlectiovidetur  truncaetmu- 
tila,  cum  desit  aliquod  verbum  ad  finem. 

Col.  69.  Feria6  majoris  hebdomade,  in  prima 
et  secunda  rubrica  sunt  nonnullfie  voces  adeo  obscu- 
rae  ob  scriptionem  ipsam,  sensumque  earum,  ut  si 
quae  ex  hiis  compendiariae  (quas  breviaturas  Itaiice 
Yocitamus)  dissolvantur,  sive  explicentur^  nihil  cer- 
ti,  quod  congruentem  reddat  lectionem,  elicitur. 
Notee  autem  abbreviatae  sunt  hae  :Sacrdmrio,et  Pbrd- 
rum,  quae  si  pro  Sacramentario,  et  Presbylerorum 
sumantur,  quid  in  loco  sibi  velint,  non  satis 
constat ;  praesertim  vero  pro  Sacramentario  ;  nisi 
hic  aliud  compendiosum  citetur  Sacramentarium, 
unde  hocdescnptum  sit,  et  presbyterorum  ecclesias 
pro  ecclesiis  non  cathedralibus  accipiantur,  ut  vide- 
re  est  in  Ordine  llomano  adofficium  Parasceves.Quod 
si  hoc  modo  accipiendum  erit,  interpunctura  aliter 
facienda  videtur,  ut  suo  loco  videre  est. 

Col.  69.  Posito  ante  eam,  id  est  crucem,  oratorio, 
etc.  Oratorium  hoc  in  loco  pro  quanam  resumatur, 
nihii  adhuc  invenire  libuit ;  quod  si  pro  oratorio  in- 
telligatur,  nec  sic  quidem  ad  rem  racere  yidetur. 
Oratorium  namqueestlocus  in  quooratur;  id  autem 
antccruceni  locari  non  solet  in  die  Parasceves,  dum 
crux  adoralur.  Alcuinus,  tractans  ritum  adorationis 
in  die  Parasceves,  recitat  eadcm  verba  quae  lcgunlur 
in Sacramentario ;  sed  pro  oratorio,  orario  legit. 
Idem  legilur  in  Ordine  Romano,  dum  ritus  adoran- 
doicrucis  in  die  Parasceves  enarratur.  Orarium  au- 
tem,  ab  orando  dsctuui,  pro  stola  quam  oratores,id 
est,  praedicatores  ad  coilum  gestant,  sumi  so]et,ut 
ait  Alcuinus,  Rabaraus  et  Beda.  Quae  sane  res  huic 
loco  non  congruit,  nisi  oratorium  eliam  ab  orando 
dictumsumaturpro  aulffio,  auttapete  ante  crucem 
strato^  supcr  quo,  genibus  flexis,  oratur,  et  crux 
dcnique  adoratur. 

CoL.  111.  Oratio  qu6e  dicitur  Secreta  in  festo  bca- 
li  Leonis  mutata  est,quiaubi  olim  in  Sacramentario 
antiquo  legcbaturiA^mKe  nobis,  Domine,  ut  animx 
famuli  tuiLeonis  hxc  prosit  Oblatio,  etc.,hodie  le- 
gilur  in  Missali  ;  Ut  intercessione  beaii  Leonis  hxc 
nobis  prosit  oblatio  ;  quee  sane  Secreta  hodie  in 
Missa  sancti  Gregorii  papte  legitur.  Heec  autem  mu- 
tatio  facta  videtur,  ad  clariorem  expressionem  et 
intelli^enliam  rei,  cum  sancti  nostris  Orationibus 
non  mdigeant,  sed  nos  potius^  eorum  interces- 
sionibus  opus  habeamus  ;  imo  qui  pro  sanctis  ora- 
ret,  eis  injuriam  faceret,  ut  Augustinus  et  alii  doc- 


A  tores  affirmant.  Auguslinus,  serm.   17,,  de  Verbis 
Apoitoli,  t.   X. 

De  hac  mutationefit  mentio  in Decretalibusjib.iu, 
tit.  41^deCelebratione  Missarum,cap.6,CttmA/(ir/^, 
gTertioIoco,  ubi  iDnocontiusill,  respondens  archie- 
piscopo  Lutfdunensi  de  hujusmodi  mutaiione  oiim 
facta,  ait:  608  Undequoa  in  plerisque  Oraiioni' 
bus  continetur,  prosil  oeLproficiat  hutc  sancio,  vel 
iiti,  taLis  Oblaiio  ad  gloriam  et  honorem,  itn  debet 
intelligi,ut  ad  lioc  prosit,  quod  magis  a  fidelibus 
gLorificetur  in  terris.  Licel  pLerique  reputent  non 
indignum  sanctorum  gLoriam  usque  ad  judicium 
gugmentari^et  ideo  EccLesiam  iuterim  sane  posse  aug. 
mentumeorum  glorificationisoptare.  Haec  Innocen- 
tius.  Quare  satis  constat  hanc  Orationem,dequa  nunc 
agitur,  non  esse  immutandam,tum  quia  sensu  bono 
non  caret,tum  maxime  quod  ex  hacre  huius  exem- 
plaris  antiquitas  comprobatur,  cum  ante  Innocentii 
tempora,qui  circaann.  1208Yixit,haec  lectio  quamin 

B  hocSacramentario  reperimus  legeretur.  Hujus  autem 
nodi  solutio  quamvis  mihi  perspecta  esset,  ubi  pri- 
mum  difficultas  mihi  sese  obtulit,  ut  meis  olim  col- 
legis  in  tjpographia  Vaticana  degentibus  reipsa  os- 
tendi,  locum  tamen  Canonis  quo  solutio  mirum  in 
modum  illuslratur  Franciscus  Tolelus  S.  K.  E. 
cardinalis,  vir  undequaque  doctus,  mihi  in  memo- 
riam  revocavit. 

CoL.  422.  De  Vigilia  Assumptionis  beatae  Maris, 
in  prima  Oratione,qufle  ad  DeumChristum  de  beata 
Maria  virgine  directa  esl,  legitur  hunc  in  modum  : 
Da,  quxsumus,  ut  sua  nos  delensione(boaia.  scilicet 
Virgo)  JHCundos  faciat  su»  interesse  festivitati.  F^- 
ciat,'\giiur,nonfacias,sai\yo  tamen  meliori  judcio,  le« 
gendum   videtur. 

CoL.  138.  Natale  omnium  Sanctorum  in  Oratione 
prima  \egiiuTmuLliplicatisin(ercessionibus.Hoc  loco 
licet  inMissaliRomanoIegatur,  intercessoribus, ^rior 
tamen  lectio  non  est   contemnenda. 

Q  CoL.  139.  Sanctorum  quatuor  Coronatorum  Missa 
exstat,  ut  in  Hubrica  legitur,  in  qua  etiam  redditur 
ratio  curde  quinque  sanctis  mentio  fiatin  OratioDe, 
CLnudto  \ide\icei, Nicost7*atOySymphonano,  Castorio 
aiq\ie  SimpLicio,  In  titulo  autem  de  quatuor  tantum 
Severoyide\iceifSeoeria7io,Victorino,  et  Carpophnro 
Ad  hanc  rem  comprobandam  facit  titulus  Ecclesiae, 

3U(B  nomine  sanctorum  quatuor  Jtomte  Tocitatur,  et 
ic  SNovemb.sanctorumquatuorCornatorum  festus 
dies  agitur.Hubrica  Sacramentariisic  jacet:Vfia/iior 
Coronatorum  nomina  hxcsunt',Severus£everianus, 
Victorinus  et  Carpophot*us;  quorum  dies  natalis  per 
incuriam  negLeclus  minime  reperiri  poterat  ^tdeo 
staluLum  est  ut  in  eorum  eccLena  horum  qutnque 
sanctorum,qui  in  yissa  reeitantur^natalis  celebre- 
tur,ut  cum  istis  quoqueeorummemnriapariterfiai. 
Hocin  Rubricahabetursermo  de  ignoratione  diei  na- 
talis  quatuor  Coronatorum;sedin  Breyario  Romano, 
de  nominum  corumdem  sanctorum  i^noralione  in 
D  hanc  legitur  verborum  forman :  Exstat  m  Urbe  ecclC' 
sia  sanctorum  Quatuor  CoronaLorum,  quorum  diu 
ignota  nnmina  divinitus  postea  patefacta  sunt,  ubi 
non  solum  iLLorum  quatuor.sed  eiiam  quinque  mar' 
tyrum  corpora  honorifice  sepulta  sunt,et  eorum  fes- 
txvitas  VI  Idus  Novembris  celebraiur  eodem  dt«.  De 
quatuor  Coronatis,  etquinque  aliis,  Beda,  Usuardus, 
Ado,  Surius,  Baronius,  et  alii  loquuntur,affirmantes 
quatuor  Coronatorum  nomina  diu  incognita  fuisse, 
ob  idque  statutum  utaniiiversaria  dies  ipsorum  una 
cum  quinque  illis  sub  nomine  Qualuor  Coronalomm 
recoletur.  Surius,  ex  Martyrologio  Adonis,  de  Qua- 
tuor  Coronatisait  hunc  in  modum:5et;ei'ii5,  Seoefia- 
nuSjCat^ophorianus  ei  Viciortnus,sepulti  suni  mil- 
tario  ab  urbe iertiOfin  Arenario,iuxta  corpora sane- 
torum  martyrum,  Ctaudii,  i^icrostati^  S^mpko- 
riani,  Castorii  ei  Simpiicii.  Paui  sunt  auiem  vildus 
Novembtis^posi  duos  tamen  annos  passtonU  honm 
quinquemariypim.Cumautem  naminaminUne  repe- 
rirentur^staiuU  beatus  Meiekiade»  epucofHi^ni  anm- 


m 


IN  S.  6REG0RII  UBRDH  SAGRAMENTORUM  SCHOUA. 


691 


vertaria  Quatuor  Corwalorvm  dies  $ub  nominibus 
tanctorum  guinque  martyrum  recolereiur.  Intercur- 
rentibus  tamen  annis,  euidam  sancto  viro  etitim  no- 
mina  eorum revplatasunt.  Festtoitas  rero, uffuerat 
statuta,  ctlebris  in  nliorum  martyrumfestivitateper' 
mansii^  ac  locus  Quatuor  Coronatorum  nomine  m- 
signis,  HecSarius.  QuataorCoronatiseccIesiamerexit 
Honoriu8papa,eamqae,Baronioteste,re8tituit,dicto- 
romqae  Moctorumomnium  quossuperius  nominavi- 
mus  corpora  Leo  IV  invenit ;  et  sicut  609  ^abula 
item  lapideaad  aitaremajusejusdem  ecclcsiae  afflxa 
docet»  inibi  ea  condens  collocavit. 

Col.  t26.  In  illa  sacri  Canonis  parte,  qutc  incipit 
Communieantes,  etcommuniter  inscribitur  Infraactio- 
afMt  hoc  inloco  tituluse8t,/ft/r(ii4c/toneni,quamvi8 
eaim  ad  col .  247  {Edit,  Vatic.)  Infra  A ctionem semper 
legatur,  ab  hoc  tamen  loco  ad  finem  usque  Sacra* 
mentani  titulus  sive  rubrica  est  Intra  Actionem^  et 
reetius  quidem ;  sacer  enim  Canon,  qui  a  quibus- 
dam  in  quinque  partes,  ab  aliis  in  quindecim  dividi 
lolet,  incipit  a  verbis  illis  :  7>  igitur,  ciementissime 
Pater,  etc,  et  flnero  habet  ad  eum  usque  locum  : 
Memento  etiam,  Domine.  Vel  secundum  alios  usoue 
•d  illad  :  Oremus,  prseceplis  salutaribusmoniti.\e\ 
lecundum  alios  et  melius  ad  illa  usque  verba  :  Lt- 
beranos,  qusesumus,  Domin^.Etquatuorsibisortitur 
nomina,  Biele  teste,  lect.  45,  in  Can.  Nissfe,  quia 
Bon  solum  diciturCanon,  id  est  reffula  ad  venerabi- 
iis  Eacharistifle  consecrationem  ordinata,  vel,  ut  ait 
Walafridus  Strabo.  cap.  Si,  et  Micrologus,  cap.  i2, 

Jpia  in  eo  esl  legitima  et  regularis  sacramenti  con- 
ectio ;  sed  etiam  secretum  appellatur,  quoniam,  ut 
ait  Biel.  significat  sacratissima  fidei  mjsteria,  et  sa- 
cratissimie  ibi  flont  operationes  omni  creato  intelle- 
ctuiincompreliensibiles,  etqaiaCanonsecretodicitur. 
Appcllatur  etiamsacriflcium,  quia  offerlur  Deo  Patri 
sumroum  sacrificium,  Unigenitus  scilicel  Filius  sub 
specie  sacramcntalioccultus.  Dicitur  denique  Actio, 
qaia,  ut  ait  Walafridus,  in  ea  conffciuntur  dominica 
lacramenta,  vel  quia  gratiarum  actionem  continet ; 
nam  totum  fere  Missse  sacrum  est  gratiarum  actio, 
Dt  ex  Irenaeo  lib.  jv,  c.  34,  colligi  potest.  Vel,  ut 
iit  Biely  dicitur  Actio,  quia  in  ipsa  sacratissimum 
Chriaii  mysterium  peragitur,  quo  ipse  suam  ob  im- 
mensam  cbantatem  carnem  suam  m  cibum,  suum- 
qne  sanguinem  in  potum  sub  velamine  specierum 

Smia  el  vini  spirituali  refectione  fldelibu^  elargitur. 
aoniam  vero  haec  nonnisi  misericordia  et  libera  Dci 
Tolnniate  fiunt,  baec  pars  recte  dicitur  Actio,  qua- 

*  Quia  Orationes  iliflB  in  nostra  Ediliooe  deside- 
nntur,  eas  hoc  loco  addendas  duximus. 

Missa  communis  saneti  Augustini. 

Omnipotens  seropiteme  Deus,  qui  vivorum  simul 
dominana  et  mortuorum,  omniumque  misereris,  quos 
tuos  flde  et  opere  futuros  esse  praBDoscis,  te  suppli- 
dter  ezoramufi,  ut  pro  quibus  elTundere  preces  de- 
erevimus,  quosque  vei  prsesens  esculum  adhuc  in 
earne  retinet,  vel  fulurum  iam  ezutos  corpore  sus- 
eepit,  intercedentibus  omnibus  sanclis  tuis,  pietatis 
tuc  ciemeotJa  delictonim  suorum  veoiam  consequan- 
tur.  PerDominum. 

Posteommunio .  —  Purificent  nos,  qusesumus,  om- 
Dipotens  et  misericors  Deus,  sacramenta  qus  sum- 
psimuSy  et  prsesta  ul  hoc  tuum  sacrameotum  non  sit 
Dobis  reatus  ad  poenaro,  sed  intercessio  salutaris  ad 
veniam,  sil  abolitio  scelerum,  sit  forlitudo  fragilium 
sit  contra  muodi  pericula  firmamentum,  sil  vivorum 
atque  moriuorum  remissio  omnium  delictorum.  Per. 
Dominum  nostrum. 

b  Omittitur  quoque  hesc  Missa  in  uostra   EditioDe, 

Jiiam  idcirco  hic  damus. 
^UM  pro  defunclis  desvlerantibus  posnitentiam,  et 

minime  eonsequentibus. 

Si  quis  poenitentiam    petens,  dum  sacerdos  venit, 

fuerit  orOeio  liojuae  privatus,  constitutum  est  ut  si 

idoaaa  iMtimonia  hoc  dizeriot,  ei  ipse  per  motus 

aUqooa  Hiitlbeit,  lacerdoi  impieat  omnia  circa  pce- 


A  tenus  contra  factionem,  utait  Biel,  distinguitur.  Yel 
dicitur  Actio,  eodein  Bieie  teste,  quia  ibi  agitur  no- 
slra  causa  coram  summo  Judice,  Christo  Deo,  per 
sacerdotera,  tanquam  per  nunlium  intermedium 
intcr  ipsum  et  sponsam,  Christum,  scilicet,  atque 
Ecciesiam.  Cum  igitur  Canon  dicatur  Actio,  quod 
intrar.anoocmexstatrectius/n/ra  quam  Infra  Actuh 
nem  dicendum  videtur.  Kgo  itaque,  ab  hujusce  Sa- 
cramentarii  medio  ad   flnem  usque,  titumm  hunc 

ilntra  aciionem)  sicuti  scriptum  inveni,  relinquen- 
lum  censui. 

■  Exstat  heati  Augustini  communis  Missa,  quae  in 
singulis  Quadragesimae  diebus  hodie  recitatur ;  et  in 
Oratione  illaquse  modo  Postcommunio,  modo  autem 
Ad  Com{)lendum  nuncupatur,  guia  ea  Oratio  est  ad 
flnem  Missse  praeter  alias  lectiones  varias,  legilur 
AboLitio  sceterumnproquoAblutiosceierum  nuncle- 
gilur  in  Missali.  In  tine  autem  legitur  :  Sit  vivorum 
atquemortuonim  remissio  omnium  Q\Qdelictorump 
B  sine  dictione  fidelium,  qux  in  Missali  habetur. 

b  Missapro  defunclisdesiderantibuspcenitentiam, 
etminimeconsequentibus;  hic  tilulus  iis  qui  sacram 
theologiam  non  norunt  scrupulum  aliquem  injicere 
potest.  Hoc  enim  loco  non  est  sermo  de  iis  qui  abs- 

3ue  poenitentiee  virtute  vei  sine  charitate  ex  ea  vita 
ecesserunt^etOrationum,  sivesuffragiorum  capaces 
nonsunt,  etiamquiaEccIesia  pro  hisnonintenditora- 
rc,  sicut  neque  pro  iisqui  in  hseresi  vel  in  excommu- 
nicatione  obierunt ;  sed  de  iis  qui  in  mortis  articulo 
desideraverunt  ac  pelierunt  sacramentum  et  nonnisi 
in  voto  consequi  potuerunt,  ut  rubrica  necnon  Ora- 
tiones  hujusce  Missae  omnes  pr»  se  ferunt.  Neque 
hoc  in  loco  sermo  est  de  pcenitentitie  venia  per  veram 
contritionem  impetranda,  sicut  legitur  in  cap.  xir 
Epist.  ad  Hebra;os,  de  Esau,  qui,  teste  Apostolo,  peB- 
mtentiee  locum  non  invenit,  quamvis  cum  lacrymis 
inquisisset  eam;  necnon  de  Antiocho,in  Machab.  ix, 
qui  quidem,  ut  Scriptura  narrat,  scelestus Dominum 
Q  orabat^  misericordiamab  eo  nonconsecutut*us.  In  his 
enim  duobus  locis  non  habelur  sermo  de  vera  con- 
tritione,  quee  oritur  ex  amore  justitiae ;  sed  de  ea 
quse  nascKur  ex  mcerore  damni  temporalis  :  nam 
Deus  neminem  repellit,  si  recta  intentione  conver- 
taturadeum:  Quis  enim,  ut  in  cap.  xx  Ecclesiast. 
le^itur,  Deum  invocavit,et  despexit  eum  ?  Titulusergo 
Misss  inlelligendus  est  eo  modo  quem  initio  hujusce 
scholii  explicavimus. 

c  In  Pra;fatione  ad  ezorcismum  ad  aquam  bene- 
dicendam  mult»  lcctionum  varietates  inveniuntur  in 
nitentem,  ut  mos  est. 

iid  Afisiam.  ^  Omnipotens  et  misericors  Deus,  in 
cujus  potestate  conditio  humana  consistit,  animam 
famuli  tui  ///.  ab  omnibus  absolve  peccatis,  ut  pce- 
nilentiae  fructum,  quam  voluntas  ejus  optavit,  prse- 
veotu  mortis  non  perdat.  Per  Domiuum  nostrum. 

Secreta.  —  Salisfaciat  tibi,   Domioe,  qusesumus, 

pro  aoima  famuli  tui  ///.  sacriGcii   prsesentis  Oblatio, 

D  et  peccatorum    veniam  quam  qusesivit  inveniat,  et 

quod  oflQcio  linguae  implere  non   potuit,  desiderat» 

pcenitentiae  compensatione  percipiat.  Per  Dominum. 

Intra  Actionem.  —  Uanc  igitur  Oblationem,  ouam 
tibi  ofTerimus  pro  anima  famuli  tui  ///.,  cujus  depo- 
sitionis  diem  ///.  celebramus,  ausesumus,  Domioe, 
ut  placatus  accipias,  et  inefTabili  pietate  concedas, 
ut  quod  ezsequi  prseventus  conditione  mortali  mini- 
steno  linguae  non  potuit,  mereatur  indulgentia  sem- 
piterna.  Diesque  nostros,  etc. 

Ad  Complendum.  —  Deus  a  quo  speratur  humani 
corporis  omne  quod  bonum  est,  tribue  per  hsec  san- 
cta,  qussumus,  ut  sicut  aoims  famuli  tui  ///.  poeni- 
tentia  velle  donasti,  sic  indulgentiam  tribuas  mise- 
ratus  optatam.  Per  Dominum. 

c  Hanc  Prsefationem  non  continet  Codez  sancti 
Eligii,  quem  post  Meoardum  edidimus.  Videri  autem 
polest  in  Edit.  GuBsanvilli,  col.  1551  et  seq.  Ez  hac 
etiam  PraBfat.  desumuntur  quae  in  duabua  subBequen- 
tibus  notis  iiiustrat  Aogelus  Rocca. 


S03 


IN  S.  GREGORII  LIBKUM  SACRABi£NTOnUM  SCHOUA. 


S96 


mss.  ei  impressis  Codicibus,  scd  eas  brevitatis  caa-  A 
sa  practermittemus;  tria  tamen  in  medium  consiHc- 
randa  prolerenles.  Primum  est:  Ipsale  cognovit  al- 
tissimaSalus,et  Respecto?  perpetuus,adquerti  /tumi- 
les  rogamuSt  ut  exaudias,  etc.  Estlociitionimis  dura, 
ac  tricis  non  carens,  si  verborumcoustructioperpen- 
datur  ;  scrmo  enim  est  ad  aquam«  ct  paucis  hisce 
verbis  absque  ullo  medio  ilt  transitus  ad  Deum  sub 
sccundapersona.  Quod  sane  non  nisinimium  licen- 
ter  stare  potest.  Codcx  autem  impressus,  liber  scili- 
cet  Saccraotalis  sancts  Homanae  apostolico;  Kcclesiie 
inscriplus,  ct  auctoritate  Leonis,  liabct  :  Te  igtlur 
otnnipotens  Deus,  altissima  Salus  etRcspectorperpe- 
tuus,  humiliter  rogamus,  utexaudias,  etc.  Quaesane 
lectio,  (][uamvis  bona  et  accommoda  sit  atque  pcrspi- 
cua,  priorem  tamen  leciionem  relinqucre  visum 
fuit,  ne  iantaQeret  mutatio. 

Ibidem  dicens  :  Qui  ie  arcanis  et  limpidis,  veloci- 
bus  ventis  pluere  prxcepit,  etc.  Hcec  ilem  locutiosa- 
tis  obscura^  non  solum  in  Cod.  Vaiicano  mss.,  sed  ^ 
etiam  in  impresso  libroSacerdotali,  quem  supracita- 
vimus,  reperitur,  dictione ///iipt(/ts  exccpta. 

lb\d.  Expellas  otnnem  umbram,  omnemSafanam, 
et  omnes  machinationes  spirituutnimttiundorum,  sive 
Bithonatum,  siveerraniium  ex  invocationemagiccBar' 
iiSy  etc.  Haec  autem  locutio  est  ad  aquam  directapro 
expellendis  do^monibus,  corumque  machinationibus 
vertendis,  sed  (511  particula  Bithonatum  nihil  pro- 
fecto  si^niftcativum  sonare  potest ;  nisi  voxcorrupla 
esse  dicatur,  duabus  parlicuIisGrsecisconstans,  hoc 
csi,  Biathanaton,  \e\  Biathanatorum ;  nam  Biatha- 
natoSf  vel  Biathanatiis  cst«  qui  violenta  occubuit 
morte,  dictus a  ^ia,  qufle cst  violentia,  ct  BccjaTo^,  mors. 
Hunc  locum  cum  aliis  Sacramentariis  Vaticanis  mss. 
conferre  non  potui,  cum  hffic  Prcefatio,  ad  exorcis- 
mum  pertinens,  in  iis  non  exstet.  Vidi  tamen  ipsum 
in  Sacerdotali  superius  citalo  ad  scholium  pag.   243 

IEdtt.  Votic),  ubi,  loco  dictionis  Bithonatum^  inveni  q 
iiotanatorum  sine  aspiratione  ;  sed  quia  etjmologia 
hujusce  dictionis  sensui  exorcismi  contra  spiritus 
immundos  et  contra  invocationem  magics  artis  sa- 
tisfacere  non  videbatur  (ei  etiam  aspiratione  addita) 
ob  temporis  inter  imprimcndum  angustiam,  relicta 
fuiiyox Bithonatum,  hoc  loco maturiorem  postulante 
considerationem ;  quia  etsi  mea  de  vocc  Btathanato- 
rum  conjectura  ost  rationi  consentanea,  et  ccrtitu- 
dini,  ut  sic  dixcrim,  proxima,  eam  tamen  absque 
alicujusscriptorisautexemplaris  auctoritate  diclo  in 
loco  apponere  ausus  n(»n  fui,  praesertim  vcro  ob  fre- 
qucntem  scriptorum  usum,  qui  voccm  Biothanaln- 
rum  pro  iisqui  violenter  occubuerunt,  contra  vocis 
eijrmologiam,  frequentcr  usurparunt :  Biothatiatu^ 
enim  a  pio;  quee  esi  vita,  et  Gscvocto^,  mors,  diciua, 
mortalem  sonat  vitam.  In  passione  sancti  AndrcsB 
apostoli,  apud  Surium,  die  BO  Novembris,  tomo  VI^ 
a  presb^teris  el  diaconibus  Ecclesiarum  Achaiae  cons- 
cripta,  mvenio  iEecam  proconsutem,  qui  sanctum  r\ 
Andrcam  cruci  aftigi  mandavit,  ex  hoc  decreto  a  dae- 
mone  statim  arreptum,  et  in  medio  foro  civitatis  vo- 
lutatum  expirasse.  Hinc  Stratocles,  Mgene  frater,  ad 
Christum  conversus.  jussitservis  suis t</ m/er  fiio^/ia- 
natos  sepelirent  eum.Ufec  ex  Surio  in  fme  dictippas- 
sionis.  Cassianus  itcm.  in  coll.  2,  c.  5,  demorte  He- 
ronis  senis  usus  est  hac  dictione  Biothanatos,  pro  iis 
qui  violenta  occubuernnt  morte.  Hic  enim  Hero 
quioquaginta  annorum  spatio  in  eremo  singulari 
conlinentiae  rigore  commoratus,  diatyolica  tandem 
illusione  deceptus,  in  puteum  sese  praecipitem  dedit; 
indcque  illeesus  a  fratribus  cxtractus,  sed  pene  ex- 
sanguis,  ac  deinde  in  suse  deceptionis  obstinatione 
persevcrans,  tcrtia  die  obiit.  Hinc  Cassianus  de  Hc- 
rone  ait :  Vix  a  presbytero  abbate  Paphnutio  potuit 
obtineri  ut  non  {inter  Biothanaios  reputaitis)  etinm 
memoria  et  Oblntione  pausantium  iudicaretur  in- 
dignus,  Lampridius,  in  Heliogabafo  imp.,  adole- 
Bcente  impunssimoi  qui  a  scurris  anno  fletatis  sqib 


i6occisus  fuit,  hunc  inmodumdeGOScribit.  EiprfB- 
dictum  eidem  erat  a  sncetuiotibus  Syrits  Bittfhatta' 
tutti  se  futurum.  Hac  denique  voce  in  eumdein  itcm 
scnsum  usurpata  Julius  Firmicus  suis  ad  rcs  Aslro- 
logicaspcrtinentibus  usus  est,  ut  quidem  frequenlis- 
simc.  E;;o  ituque  cum  hac  in  re  pcrpU^xus  forem, 
numscilicetvox/^io//if7nato7*tiin,  vel  Biathatintoium 
dictum  in  locum  reponenda  esspt^  pertrartans  Tertul- 
liani  IibrumdeAninia(sedaIiud  agens),  incidi  in  cap. 
33,  non  procul  a  libri  iine,  in  quo  disccptaturan  de- 
morenturhic  anima*  post  morlem.  vel  ab  inferiscom- 
meent  ;et  prfpsertim  in  eum  dcvenilocum,  inquode 
magica  invocatione,  necnon  de  exorcismorum  anti- 
quitate  disputatur ;  bisque  dicto  in  loco  de  violenta 
morte  prou^eptis  menlionem  facil :  quosnon  J[^tf>/Aa- 
natos,  nec  Biathanatos,  sed  Biceothattatos  dictos, 
hoc  est  violcntcr  mortuos,  a  ^iai&i;,  adverbio  Graeco, 
quod  est  violcnter,  appellat  m  hanc  verborum  for- 
mam :  Itaque itivocaniur  quidem  Abnri  et  Biceotha' 
nnlisub  illo  fideiaryumenio,  quod credtbile videntur 
ens  potissitttutn  atwiias  ad  vim  et  itijuriarii  facerequat 
per  vimet  injuriamswvus  et  itnmnturus  finis  extor- 
sity  quasi  ad  vicem  offensse  dcemones  operatttur  sub 
obientu  earum^  etc.  Ha*c  Terlullianus.  Tertulliana 
itaquc  lectio  cum  propria  et  genuina  osse  videatur, 
ipsamvocemB;Vf(7/Aaraa/orii//?,diclisomnibusinIocis 
restituendam  esscreor ;  vel  Biathanorum^ui  meafert 
opinio.  Siautem  vox  /?fo//i///m/orMmreponendacensea- 
tur,  hanc  per  Gguram  syncopam,  ac  diphtongo  de- 
tracta,  scnptam  et  pronuntiatam  essc  dicas  oportet. 

Col.  233.  In  exorcismo  snlis,  ui  videre  est  in  titulo, 
et  in  exorcismo  ipso,  flt  mentio  de  vetusta  spargendi 
salis  consuetudine  ad  qua;que  noxia  effuganda. 

^\%Col.  234.  loter  alias  novarum  frugum  Bene- 
dictioncs  cxstatBenerlictio  uviievel  fabee,  et  vetusto 
morescriptum  reperitur^ai'a. pro /a6a.  Veteresenim 
illi,  beati  scilicet  Gregorii  sxculo,  v  pro  6,  et  b  pro  t;, 
ad  arbitrium  uti  solebant ;  modo  usum  Gra^corum, 
sed  inepte  quidcm,  modo  Gothorum  et  Langobardo- 
rum  ceeterarumque  nalionum  exterarum  scribendi 
pronuntiandique  formamac  barbariem  imitantcs,ut 
eruditi  viri  et  pcrmullisaneaffirmant.  hujus  generis 
in  Lalina  linguajacturamfatentes.  Scribebantautem 
contra  veneranda;  antiquitatisusum  lavor  profabor, 
veneficium  pro beneftrimn,  vonutn pro  botiuiK,ei hWb. 
id  gcnus  pcrmulta;ita  etiam  fuyre  pro  bibere,  et 
bifiere  pro  vwere,  necnon  bifa  pro  i'i7a.  Qui  profecto 
scribendi  prouuntiflindiquc  modus  in  Hispania,  pra;- 
serlim  vero  in  Provincia  Castelli,  vi  alihi  apud  mul- 
tos  in  hanc  usque  diem  rcmansit.  De  aliquot  exemplis 
suporiori  loco  appositis  Uiculentissimum  exstat  testi- 
moniumper  tabulnm  illam  lapideam  satis  grandem, 
Homae  in  Xislo,  sive  in  porticu  sanctiPetriad  pnrie- 
tem  ecclesiae  affixam,  et  ad  calcem  scholiorum  ap- 
positam.  in  qua  recensentur  multa  oli veta  qua? beatus 
Gregorius  sanctis  aposlolis,  et  ad  eorumdem  snncto- 
rum  apostolorum  luminnria  concinnanda  dicavit, 
inqua  scilicet  tabula  oltbetum  pro  olivetum.  ei  sem- 
per  quidem,  necnon;)ar6a  pro  parvpn.  et  silftuta  pro 
sylvufa^  ei  uveribvs  pro  vberibtiSy  et  devttoretn  pro 
debitorcm,  usurpantur,  Hinc  nos  ad  Codicis  Vaticani 
vetustatem  comprobandam,  voeem  fa vx  pro  fabee, 
retinendam  censuimus.  Id  quod  ctiam  a  Pameliu 
factum  essc  constat.  cum  hanc  eamdem  leclionem 
retinuerit,  et  in  margine  scriptum  rcliqueritdicens: 
Alore  veierum  ccnseo /ara?,  pro  fnbw,  leqi. 

Hujus  autem  gencris  srribendi  pronuntiandique 
usus  varius  ortum  fortasse  hahuit  a  vario  usu  scri- 
bendi  pronuntiandique  secundam  alphabeti  Grieci 
litteram.  ifi)las  enim  Latinorum  illa  graecisans,  hoc 
est  Grspcorum  lingunm  inlitari  afTectans,  multas  vo- 
ces  a  fonte  Grceco  originem  tralienies  Grxcis  litteris 
scribcre  solebat,  et  frequenter  quidera  hunc  in  mo- 
dum  :  HIC  XPC,  IHZ  XPS ;  Latinas  item  nonnullas  ad 
imitationem  Grflecorum  pronuniiarc  studebant,  ut 
patet  per  exempla  SQperias  assignatai  in  qaibm 


597 


IN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAMENTORUM  SCHOLIA. 


898 


ulcbantur  liltera  b  pro  v,  et  v  pro  b.  Horc  aulem  va- 
rielas  tlebatob  \arias  opiniones.  sicut  dictiim  est, 
delittera6e//i,Gr9ecialphabelisccunda.  Veterescnim 
Latini,  sicut  ad  banc  usque  diem  multi,  opinanlur 
^secundamalphabetiGra^ci  litteramvim  ac  naturam 
habere  quam  liltera  v  apud  Latinos,  eamque  per  t; 
cxprimebant.  Yocitabantquc  vifa,  rationeforsan  du- 
cti,  qui>d  Gneci  scriptores  cum  scribunt  nonnulla 
Latinorum  nomina^ut  Valenusei  Virgilius,  modo  3, 
modo  ov  uti  solent,  ul  B«Af|!>(o^,  el  O-jedJpio^,  ct  Bto* 
yiXtoc,  Ovioyt7to;.  Quod  faciunt  necccssitate  com- 
pulsi,  nuliam  habentes  littcram,  ul  rccte  ait  Adol- 
phus  Mekcrchus,  vir  quidcm  eruditus,  qufn  nostram 
consonantem  reddat ;  cum  v  \ocalis  et  v  consonans 
apud  nos  unum  nomen  et  uoam  habeant  figuram. 
Ob  id  Ftolomieus  in  omnibus  nominibus  apud  La- 
linos  ab  v  incipientibus,  ut  Verona,  Ovijpova,  Vicen- 
tia.  oOixfvTta,  vcl  OJxma,  et  id  genus  alia,  per  0-3, 
qood  sooanti)  Lafinum.nonper^scribit.  Suidasitem 
quando  v  pronuntiare  studet.  non  per  6,  sed  per  ov 
id  facity  ut  OvaAi;;,  Valens  Romanorum  imperalor, 
et  O02>.tvT(y(ay6;,  Valcnlinianus  Romanoruiii  itcm 
ioiperator  ,  necnon  Ovaoo?,  Varus,  Laodiccnsis  so- 
phista  ;  atque  hunc  scmper  in  modum  alia  id  genus 
numina  ab  eo  scribuntur.  Eodem  quoque  modo 
interjectio  dolentis  Y;a?,  scripta  reperitur  apud  Mat- 
Ihfeum  xvin,  dicentem  :  Ovat  r&  av9pw77u  fxctvo),  ^t 
o-j  t6  vmdy^oilvj  ipx^ottf  hoc  est,  Vae  homini  illi,  per 
quem  scandalum  venit. 

Idera  alibi  apud  eumdem,  ct  apud  alios  cyangcji- 
stas  non  semel,  et  aliis  locis  Novi  Testamenti.  Ilinc 
Donnulli  Latinorum,  sed  perpauci,reclinssenticntes 
existimaverunt  b  Graecum  eamdcm  habere  vim  et 
pronuntiationemqoam  b  Latinumet^^/rA  Ilebraicum 
habent  ;  etGreece  Btra,,  bila,  vel  Latine  6e/^,juxta 
Hebraicam  fere  pronuntiationcm,  betli  quam  sibi 
Gmcusab  Iiebra;onon  mutavit.  non  vita,  diccndum 
reipsa  demonstrant.  Quo  (513  ^^  genere  sunt  Ju- 
venalis,  satyra  iA  et  Martialis,  lib.  v  Epigram.  Qui- 
bus  in  locis  beta  pro  vita  scriptum  rcliqucrunt.  Idem 
sensit  Plautus,  qui  in  Pseudolo  interjectionem  ad- 
mirantis  Sa^ac,  proquu  Latini/>a/)a?Gra>cam  retinuit 
Hicens  BabXj  nnnc  mihi  demum  animus  in  tuto  est 
lo^o,  Et  in  .\sin..  proeo  r^uod  Latini  dicunt,  incedit, 
Tel  vadit,  usurpavit  hanc  vocem  badizat,  dicent  : 
l^mam  Hercle  jam  dekovdeoj  totiutimin  badizas, 
Quod  aulem  AGra^cuni  habeateumdemsonumquem 
babet  b  Latinum,  nonsolura  de  verbo6r7f/tvO.  verum 
eliam  ex  ipso  ovium  balatu,  luce  clarius  dignosci 
posse  testantur  eruditi  viri,  Jonnnes  scilicet  Gbckus 
Aaglus.  et  Adolphus  Mekerchus  Brugensis  in  com- 
Dientario  de  vera  ac  recta  lingn%  Gra^cn?  pronuntia- 
tione.duinEustathii  in  Honiorumopinioncm  Oatini 
referunt  dicentis  b  vocis  aut  soni  ovium  imitativum 
el  signiticativum  csse,  citantque  exeodem  Eustathio 
hunc  ejusdem  Cratini  versum,  et  ioterprctantur. 

'O^*  Till^ioq   wTTrtp  TrpoSarov  ^q    ^fi   Xcyuv  paiii^u, 


hoc  est, 

Hic  fatuus,  tanquam  ovis,  bc  be  sonaos  badizat. 

Inditum  est  enim  ovibus  a  natura,  ut  belatum  suura 
(quem  Latini,  e\n  a  vertenles,  bnlatum  vocant)  non 
per  hunc  sonum.  ve,  ve,  sed  per  illum  be,  be,  labris 
per  spiritus  impetum  reclusis  orcque  nperto  expri- 
mant,  ct  6Latinum  optime  omnium  declarent.  Hinc 
Pierius  Valerianus,  xlvi  Hieroglyphicorum  libro, 
cip.delitterisseptera,  6Latinura  per  piciam  pccudem 
repnrscntari  posse  ait.  Eodem  modo  voccsilla^quas 
Latini  a  Gra^cis  sibi  mutuarunt  scribuntur  ac  pro- 

■  Seilicet  in  Editione  Gussanvil.  Hujusmodi  Bene- 
dictionps  p'uriraa8  legimus,  tum  in  Editis.  tum  eliam 
in  variis  Mss.,  sed  eas  non  admittit  nosler  Codex 
EligiaraiJS,  quod  ajus  antiquitatis  est  argumentum. 

^  Nimirum  ejusdem  Edit.  Gussanv.   Oratio  vero 


A  nuntianturper6^Lntinum,ut6r^cAfwrw,6«/net<»i,6oo' 
bos,  bar/arus,  baptizo,  et  ali<c  id  gonus  innumersB' 
non  vrnchium,  valneum,roo,  vns,  varrarus,  necvap' 
tizo.  Ex  quibus  omnibus  liquido  constat  cur  b  prof* 
et  v  pro  b  apud  veteres  reperiantur. 

*  Co^.  1554  etsequenti.  Multarum  rerum  Benedic- 
tiones  vidcre  est,  quae  nunc  in  usu  frequcnti  non 
sunt.  Sed  pag.  4558  exstant  in  lardario,  et  in  cam- 
wi(zfa  Benedictiones.Lardariumautem,utaiunt,voxcst 
desumpta  a  Gallisquircmipsam  lardier  vocitarc  so- 
lcni.Caminata  vero  procamino  ab  iisdem  usurpatur 
Gallis,  qui  hunc  in  modum  scribunl  cheminie^  aspi- 
rationem  haudquaquam  pronuntiantes. 

y  CoL  1559.  Exstat  hujus  generis  nota  -r  quam 
olim  liherarii  pro  cs^  usurpabant,  ct  frcqucntissime 
quidem,  ut  in  ('odicibus  ms.  quingenlis  abhinc  annis 
videre  cst.  Vidi  olim  ego  hanc  nolam  in  multis  Co- 
dicibus  munuscriptis  ahtiquis  ;  sed  postremo  in  bi- 
^  bliothoca  Vaticana,  in  qua  exstat  liber  antiquissimus 
"  notarum  Ciccronisgrararaaticiac  ScnecflB  inscriptus. 
In  hocenimlibro  inter  plurima  divcrsarum  notarum 
genera  reperitur  nota  ipsade  qua  nunc  habeturscr- 
mo.  ad  varias  substantivi  verbi  voces  conscribendas, 
modocum  unotantum  punctosuperscripto,modocum 
uno  tantum  superscripto,  vel  ad  lincse  finera  appo- 
sito^cxcogitata.  Hocscribendi  genus  pcrnotas,  quas 
dicunt  per  ipsas,  vel  per  litteras  comrautatas,  seu 
per  situm  litterarum  immutatum,  hoc  est,  a  post 
6,  ctc,  tam  apud  Ciceronem,  Scnecam,  quam  etiara 
apud  alios,  sivehodic  multis  modisGerisoIct,  inven- 
tum  fuit,  ut  res  conscripts.  si  littorae  ad  absentes 
misso.'  intercipercntur.  ab  aliis  non  intelligantur. 
(^ompcndioso  autcm  scribendi  gencrc  tam  notarii,  a 
notis  ipsis  nuncupati,  quam  amanuenscs  ac  librarii 
velociter  scribcndi  causa  utcbantur.  Hanc  scribcndi 
velocitatcm  de  notario,  vel  amanuense  ac  librario, 
qui  calamo  verba  dictantis  excipiebant,  aperte  indi- 
cat  carraen  illud  Martialis  dicentis : 

n 

614i>  ^ondiim  linguasuum,  deztra  peregit  opus. 

Quamvis  autem  hoc  in  loco  hujusmodi  signum  dicti 
yerbi  intellectum  habere  non  queat,  illud  tamen 
ipsum  rclictum  cst  adCodicis  itemantiquitatemcom- 
probandam,  nisi  dicamus  notam  banc  additamenti 
essesignum ; quae  enim  per notam  hancfad vcrborum 
usque  formasti,  exclusive,  Icguntur  in  cteteris  Codi- 
cibus  ins.  et  impressis  non  reperiuntur.  Hoc  item 
signura  ad  hancrem  preestandam  in  usu  olim  fuisse 
beatus  Hieronvmustestatur.  scribensad  Paulam,  et 
Euslochium,  etSuniam,  et  Fretellam  ;  et  hujusge- 
ncris  signum  obelus  ab  eo  nuncupatur  ;  qute  sane 
virgula  a  Latinis  veru  vocitatur,  quo  ostenditur  ju- 
gulandum  esse  et  confodicndum  quod  in  authcnticis 
libris  non  invenitur. 

Ibidem  in  Oratione  admodum  prolixa  variae  sunt 
Icctiones,  qufle  brevitatis  causa  praemittuntur.  Ulud 
tamen  subticendum  non  est,  urgueo  pro,  urgeo^  et 
D  contremesco pro  contremisco  olim  dici  solitum ;  utnon 
scmcl  dicta  in  Orationc,  et  alibi  unguo  pro  ungo 
scriptumreperimus,acretinuimuseamrlemobcausam 
assignatam.  Dc  primo  cxstat  Parmse  inscriptio  mar- 
mori  incisa,  in  qua  legitur,  urguente  fato.  Et  Caper 
grammalicus  auctor  satis  antiquus,  de  Auct.  Latm. 
verb.,  tinguere,  non/iwg^^e.dicendumaffirmat,  quo- 
niam  est  verbura  tinguo,  uis  ;  et  ut  ipse  ait  dc  usu 
loquendi  sua  ipsius  ffitate,  et  a  Yerbounguo  unguen- 
tum^  ete/iY^^ff/mrarm^derivariaffirmat.  Unguentarius 
autem  a  verbo  ungo,  ungiSy  ut  Icgitur  in  lapideisin- 
scriptionibus.  Idcra  dicil  Conradus,  de  Lingua  lat. 
De  secundo  autera,  hoc  cst  de  littera  e  pro  t  multa 

ubi  hoc  exstat,  est  secunda  super  diemoniacum.  Et 
Deiis  conHilor  et  defensor  generis  humani,  qui  ho- 
minem  ad  ima^inem  et  similitudinem  tuam  f  mani- 
bus  tuis  saoctis  et  proprio  tusD  divinitatis  ore  for* 
masti.  ^ 


"^!" 


599 


tN  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAHENTORUH  SCHOLIA. 


600 


exstant  exemplaex  lapidibus,  utyidcreest  in  ortho- 
graphia  Aldina.  Antiquitusenim^e/ieprostn^,  eisebi 
pro  sibit  et  pertenet  psrtinet,  et  alia  id  genus  innu- 
mera  dicebantur. 

Col.  1563.  In  Oratione  super  feminas  multa  de- 
suntquae  in  Ms.  bibliothecse  Montis  Regalis  Panhor- 
mi,  et  in  Sacerdotali  Romano  impresso,  legunlur. 
In  Codice  Vaticano  hnc  ita  jacent :  Deus  Abraham, 
Dtus  Isaac,  Deus  Jacob,  qui  tribus  Israel  monuisti, 
et  Susannam  de  falso  crmine  liberasti,  etc.  In  Co- 
diceMontis  Regalis  :  DeusAbraham,  eiCyDeus,  qui 
tribuspueris IsraeldeJEgyptiacaservitute  libeiasti, 
perMoysemfamulumtuum  de  custodiamandatorum 
tuorum  in  deserto  monuisti,et  Susannam  defalsocri- 
mine  liberasti,  etc.  In  Codice  Montis  Regalis^  dictio 
{pueris)  yacat.  cum/ndKsaccusandicasumesse  satis 
constet,  e(  dictio  {pueris)  cum  verbo  monuisti  slare 
non  possit.  In  Sacerdotali  autem  Komano  recentcr 
impresso  haec  Oratio  in  ordine  baptizandi  legitur 
hunc in modum : Deus  Abraham, etc,  Deus, qui tribus 
Israelde^gyptiacaservituteliberastL  etper  Moysem 
famulnm  tuumdecustodia  mandatorum  tuorum  in 
deserto  monuisti,  etSusannam  defaiso  criminelibe- 
rasti,  te  supplices  exoramus,  ut,  etc.  Heec  Oratio 
quamvis  integra  et  perspicua  sit,  lectionem  tamen 
Yalicanam,  etsi  mutilam,  retinuimus,  ne  tanla  fieret 
rautatio  in  Godice  qui  in  Ecclesia  publicoB  lectioni 
deservire  non  potest. 

i>  Col.  i562.  Quem  adfontem  bapiismatis  donum 
vocare  dignatus  est.  Hic  locus  in  Codicems.  Vaticano 
deprayatus  Tidetur,  et  ex  Sacerdotali  Romano  im- 
presso  correctus  est  huncin  modum  :  Quemadfon- 
tem  baptismatis  dono  suae  gratix  vocare  dignatus  est 
(scilicet  Christus)  quse  sanc  correctio  a  Codice  Pa- 
melii  non  est  aliena. 

CoZ.  4564. Inrubricaexstatxoxista  excarpsatnm  ; 
quse  quid  sibi  velit,  sciri  haud  potuit,  sed  yox  cor- 
rupta  vitio  scriptoris  judicatur.  Verba  enim  rubrice 
sunt  haec  :  Et  reliqua  sicut  in  illo  superiori  ordine 
excarspatum  est,  etc.  Scd  videturprobabiliter  legen- 
dum,  pTo{excaiT)satum)fi\f^ennaratum,  sive exa- 
ratum  ;  hoc  enim  pacto  ipsa  locutio  sensu  non  caret 
congruenti.  Nel  fortasse.et  quidem  melius,^a:orri2a- 
tum  legendum  est ;  ibi  namque  de  exorcizandi  modo 
agitur ;  nos  autem  mendosum  reiiquimus  locum, 
certam  conjecturam  non  habentes.  De  hac  igitur  re 
judicent  eruditiores.  Vel  charaxatum  legi  debet,  a 
verbo  charaxo,  idestscribo  dictum,quo  ususestbea- 
tus  Gregorius  etiam  in  Regist.,  lib.  v,  epist.  40. 
Charaxo  autem  voce  character  dicitur,  ut  Hugui- 
tioni  et  Papiensi  placet.  Hinccharacatus  eichaf^axa' 
tus,  a  Groco  xooaS  et  xapKTT(u,  id  est,  'sculpo,  fingo. 

Col.  i568.  Aascendo,  legitur  cum  d,  moreveterum 
Latinorum,  sicut  etiam  adscisco,  ne  secunda  littera 
pnepositionis  ad  omnino  pereat,  qu»  in  composi- 
tione  vel  rcmanet,  ut  adficio,  vel  immutatur  ut  affi" 
cio,  affluo,  et  similia.  Pameliusautemlegit  duplicii, 
Assensio,  ei  Assensa  Domini,  ei  hoc  modo  dins  con 
versum  videtur. 

CoL  201 .  c  Tropceum  crucis,  pro  Trophceum  eru- 
cis,  aspiratione  prsBtermissa,  reiicta  est.  Vcteres 
enim  Latini,  Greecos,  qui  TooTraiov  dicunt,  imitantes, 
sinc  aspiratione  scribebant.  Hi  namque,  testc  Cice- 
rone  in  lib.  de  Oratore,  longe  post  medium,  aspira- 
tione  nonnisi  in  vocaIiutebantur,dicente8,  Iriumpus 
et  tropceum,  ei  id  genus  alia,  ut  in  antiquis  inscri- 

gtionibus  videre  est.Idprffisertimlegebatur  in  veteri 
aseobelisciqui  nunc  ad  sancti  Joannis  Lateranensis 
cernitur,  sed  modo  bas  silla,  quam  ego  vidi,  non exstat 
Col.  228.  Incipiunt  Apologix.  Suntnonnullffi  Ora- 
tiones  in  dicta  pagina  el  sequenti,  qua)  nomine  Apo- 

•  Hec  vide  in  Edit.  Gussanv.,  loco  assignato. 

l>  H»c  require  loco  indicato  in  Edit.  Gussanv., 
necnon  verba  excarpsatum^  et  adscendo,  de  quibus 
sunt  dus  nots  sequentes. 

'In  Dostra  Editione  iegitur  trophaum. 


A  logiae  inscriptce  reperiuntur  in  God.  ms.  Valicano, 
^  sed  incasterisCodiubusmss.  Apologiie  nomennec 
hic  nec  alibi  prffifixum  invenitur.  Quamvis  autem 
Apologia;  vis  non  nisi  in  defensioEC  vel  cxcusatione 
consistat,  hoc  tamen  loco  Orationes  ipsa,  ut  re(»r, 
nomine  Apologice  solam  peccatoris  coniprehHndunt 
accusationem,  quae  apud  Doum  vim  excusationis 
habet.  Quienimapud  divinamMajestatemsese  accu- 
sat,  suas  culpas  detcgendo,  hic  secundum  Augusti- 
num  proaccusalioneexcusationem,  sive  impunita* 
tem,  mereturJustiOcati  nomenrecipiens,cum  juslus. 
ut  Sapiens  ait,  prior  sit  accusator  sui,  exemplo  illiui 
publicani  cvangelici,  qui  post  accusationem  rediit 
justiGcatusindomumsuam,juxta  illud  Proverb.  xvni 
et  Matth.  ix  :  Qui  se  accusat,  cum  peccaveritjustus 
est.  Etlsa.  xliii  :  Dic  tu  priusiniquitatestuasutjus- 
tificeiis.  Huc  spectare  videtur  liber  sancti  Ambrosii 
de  Apologia  David.qus  estaccusatio  peccantis  David 
coram  Deo,  et  accusatio  contra  detractores . 

B  Ibidem  legitur  peripsima,  pro  peripsema,  elnegle' 
gentia,  pro  negUgentia,  moreantiquorum.  Peripsema 
enim  apud  Graecos  est  purgamentum  ferri  vel  pomi, 
et  quidquid  dcqualibetmateria,  ut  purgata  redJatur, 
abjicitur.  Uunc  sensum  habent  verba  boati  Hauli  I 
Cor.iv  :  Tanguampurgamentahujusmundifactisu- 
mus  omnium  per  ipsema  usgueadhuc.  XnWqmiussin'' 
tem  dicebatur  Peripsema,  moreGrscorum,  auiscri- 
bunt  irsoi^nfA»,  quamvis  apud  Latinos  ita  v  GrsBCum 
in  e  longuni  converti  soleat.  Negtegentia,pronegli' 
aentia,  apud  etiam  veteres  Latinos  dicebatur,  ut  ex 
lapidibus  et  libris  mss.  videre  est. 

e  Col.  4572  In  Missa  pro  febritante  Gt  mentio  de 
sancto  Si^ismundo  martjre  Burgundiae  rege,  j>er 
quem  febricitantibus  sanilatemredditam  fuisae  Sige- 
bertusGemblacensis  monachus  iu  Chronicis  testatur. 
De  hoc  Heda,  Usuardus,  Ado,  Gregorius  Turonensis, 
et  Baroniusscribunt.  In  prima  hujus  Missae  Oratione 
legitur :  Typusquartanus.etguoidianus,Bro qModam 

Q  utconjecturarcrt.terminofebris.ausquadam  forms, 
seu  regula,  sibi  quasid,|(  preiixa,hominemcorri- 
pit,  aut  termino,  sive  ordinp  quodam,  qui  typus 
nuncupatur.  NamGalenus,  de  typo,  cap.  I.  loqueos, 
ait :  Typus  est  ordo  intenswnum  ac  remissionum' 
Vel  sic :  Typusest  ordinaia  intensionum  remissionum 
que  tedditio.  Vel :  Typus  est  nffectus  cuiacressioet 
remissioordinequodamaccidit.  Galenus,  in  iib.  def. 
med.Hinctypicae  febres  sunt  in  quibus  accessio  et 
remissio  statis  vicibus  accedunt ;  atque  hic  erraticie 
plane  contrarisesunt.  quae  necslatum  tempu8,neque 
uliumordinem  accessionum  etremissionumservant, 
sicut  suntiil»  quae  oriunturex  atra  bili,  quae  in<}ui- 
busdam  partibus  movetur  ;  in  quibusdam  vero  im- 
mota  manet ;  in  aliis  putrescit,  aut  fervere  incipit, 
auctore  Galeno,  lib.  ii  Prognost.,  com.  29,  ex  quo 
biec  decerpsi  ad  verbum.  ut  hic  Sacramentarii  locus 
explicaretur. 
Col.  1578.  In  prima  Oratione  legitur  :  UtpOs  no- 

D  stris precibus  clemens  ac  propitius  aspiras,  sicut et  il- 
limisericordiam  /ar/yums.  Textus  Vaticanus sic  jacet, 
et  fortasse  mendanoncaret,  nisilegatur  aspiras  pro 
aspiranSfSicuielegas  proetegans,  eimesa  promensa, 
non  sine  ratione,  ut  in  iapidibus  legitur  antiauis; 
vel  aspires  legendum  est.  Sed  quomodocunque  lega- 
tur,  constructio  verborum  non  satis  perspicua  vide- 
tur. 

Ibidem.  Oratio  quae  dicitur  Ad  Complendum  est 
omnino  mutila,  et  Fcnsus  con^ruere  non  videtur, 
nec  aliud  exemplar  baberi  potuit  pro  hac  re  diluci- 
danda,  id  ({uod  aliis  item  in  rebus  nobis  evcnit.  Multa 
enim  hoeineiemplariquodimpressimus  reperiuntur 
quae  in  Codicibus  tam    mss.  quam  impressis  noo 

d  Secus  in  nostris  Codicibus,  ubi  sic  legitur.  Vide 
loco  indicato  et  consule  notas  Menardi. 

•  Hasc  adhuc  require  io  Editione  GussanT.  aut 
Valicana.  Eadem  dicta  iDtellige  de  tribus  notis  ioiime- 
diate  aequentibus. 


eOl  VARIiC  BENEDICTIONES.  60S 

exstant ;  prasertiin  vero  a  col.  i573ad  finem  usque  A  *  Ibtdem,  hymnosbeati  Gregorii  in  tomoVimpri- 

nllii)  penitus  in  caeteris  cxemplaribusinvenitur,  mendos  curavil.  ut  ne  quid  in  Vaticana  Editione  ez 

CoL  1580.  Iq  Missa  pro  papa  fil  mentio  de   beato  operibus  ejusdem  sancti  desideraretur.  Quamvis  au- 

Silvestro,  el  Orationes  sunl  illie  qufp  in  Missa   pro  tem  Clicthovaeus   in   suo  Elucidatorio  ecclesiastico 

papa  reeitantur.  ac  tempore  beati  Silvcstri  videntur  qualuor  tantum  bcato  Gregorio  ascribat.   hoc  est, 

Qsurpat»!  cum  ejusnominesint  insignit®  ;  nisi  dica-  Primodierum  ownium,  Nocte  surgentes,  Ecee  jam 

mus  hoc  factum  esse  a  librario,  vel  a  quopiam  alio,  nortiSf  eiLutisCreatoroptime  ;  octotamensubejus- 

ad  majestatem  pontificam  insinuandam,  qute  vires  dem  sancti  nomine  hac  in  editione  impressi  sunt, 

soastempore  beati  SiWestri  suscepit.  quia  alii  aliter  de  hac  re  senserunt. 

«  Edit.  scilicet  Vaticans.  Innostra  autemillos  reperies  inappendice  ad  Antiphooarium. 

MONITUM. 

In  nonnnllis  libri  Sacramentorum  mss.  Codicibus,  attexitur  sancti  Gregorii  Benedictionale,  scu  solemnium 
ib  episcopis  dicendarum  Benedictionum  ordo  et  series  :  quod  de  supra  laudatoCsesareaebibliothecasCodice 
maxime  testaturLambecius,  loco  jamcitato.his  verbis:  In  eodernvenerandx  vetmtaiis  Codicepost  jam  me- 
moralumlibrumSacrnmentorum  exstat  etiam  ejusdem  sancti  GregofHiMagniBenedicWonsAe.swesyntagmasO' 
limniumsacrarumbenedic/tonnminsanctaEcclesiacatholicaantemtlleetsexagintaannosusitatarumiquod 
ftfoniam  tamin  Antuefyiensiquam  in  liomanaopej-umsanctiGregoriiMagni  Editionedesideratur,  operx 
pretium  me  facturum  arbdror,  si  integrum  xllud  hic  mseruero  :  ne  lam  rarum  et  fructuosum  primiiivx 
EceUitM  Chrixtianse  monumentum  diuiius  lateat. 

Ineditum  hocopusculum  rebatur  Lambecius,  cum  de  ipso  evulgando  cogitavit.  Verumerrorem  suumpos- 
teaeorrexit,  viso  libro  Sacramentorum  cura  nostri  Meoardi  edito,  in  quoscilicet  iilae  Benedictiones,  saltem 
plurimae  sparsim  suis  locis  occurrunt  ;  hinc  nobissatis  visum  est,  locoappendicis,  subjicerereliquas  in  Rdi- 
tione  Menardi  et  nostra  omissas.  Atquia  ampiiorem  hujusmodi  Benedictionum  segetem  nobis  suppeditayit 
Codex  sancti  Hieoderici  prope  Rhemos,  quem  aiunt  ante  annos  ferme  nongentosscriptum,  non  absreesse 
censuiinus  eas  mantissx  loco  adjicere.  {^Videnostram  Prasf   ad  lib.  Sacrament.) 

Porro  de  Benedictionibus,  earumque  in  Mississolemnibus  usu,  loge  notam  centesimam  nostri  Menardi  in 

librum  Sacramentorum,et  Jacobi  Pamelii  prolegomena  in  secundura  tomum  XAiMTgxf^on.  Hic Benedictionum 

episcopaliumper  anni circulum  ]ibeilum,(^uas  a  Grimaldo  abbatecollectas  putat^  eodemtomoedidit,anostris 

penesemper  discrepantes.  In  Missali  Gothico  JosephiThomasiiprius,  deinde  nostriMabilloniiopera  vulgato, 

snnt  Beoedictiones  m  singulis  fere  solemnitatibus,  verum  prorsus  diversm   Liber  Sacramentorum   Ratoldi, 

saBcalo  decimo  descriptus,  plures  continet  Benedictiones  quam  alii,  <fuia  reretitinrest,  inquit  Menardus  in 

pnKfatione ;  cui  minime  tamen  concedimus  maiorem  numerum  Benedictionum  minoris  antiquitatis  argumen- 

tam  esse;  alioqoin  dicendum  foretMissale  Gotnicum,  tam  venerandnp  antiquitatis,  et  Theodericensem  Codi- 

oem  recentioris  setatis  notampra^ferre.  In  nonnullissane  vetustislibri  Sacramentorum  Codicibus  desideran- 

tor  Benedictiones,  ut  in  Cndice  Regin»  Sueciae^  in  Calensi,  Gemet..  Theoderic  ,  etc.  sttpe  in  notis  ad  li- 

bram  Sacramentorum  laudatis.  At  cur  desint  non  alia  est  ratioquam  quia  in  alioseorsim  volumine  contine- 

bantur,  quod,  ubiopuserat^  episcopo  legendum  porrigebat  archidiaconus.  Id  ex  Mss.  Theodericensibus  con- 

ttal ;  in  neutro  enim  reperiuntur  bujusmodi  Benedictiones  episcopales :  at  in  Codice  separato  notatoa  tergo 

Gl  exhibentur.  In  Codice  Gemet.  nongentorum  circiter  annorum,  qui  omnia  ab  episcopo  recitanda  (unde 

Pontificalis dicitur)  comprehendit,  exhibentur  cliam  Benedictiones  in  lib.  Sacram.  sparsflp,  ac  longe  plures 

(joamquje  inVulgatis  leguntur.  De  eo  snepe  infra.  Porronon  agimus  hocloco  de  Benedictionibus  aquce,  ferri 

elc.,  quibusolimmos  erat  explorareinnocentiameorum,quibusobjiciebantur  crimina  ;  qu8B  tumin  Pontifi- 

eali  laudato,  tum  in  aliis  plurima  continentur  ;  legique  possunt  lio.  iii  de  Antiq.  Eccles.  ritibus  cap.  7,  au- 

ctore  nostroD.  £d.  Martene.  Cceteraquis  ad  hoc  arffumentum  pertinent,  le^e  in  amplissima  Menardi  nota 

centesima,  ubi  pro  suo  more  cumulatissime  ac  eruditissimeea  de  re  disserit. 


BENEDIGTIONES 

Quce  in  libro  Sacramentorum  desiderantur. 

Ez  Benedictionali  a  LAMBBcio  edito. 

•  Benediciio  in  Annuntialione sanctx  Marix.      B  nummum.Amen.EjusdemsancliSpiritusillustratigra- 

Dominus  Jesus  Christus,   qui  in  saeculorum  fine  tia,  vegetaticlementia.taliterflagitiarelinquatis,  at- 

processit  clVirgine,  cor  vestrum  virginilatis  incor-  quepiangatispr8Pterita,devitctispriPsentia,etdignius 

nipts  corona  clarificet.  Amen.  etiam  consummetursacratissim»  Quadra^esimse  ab- 

Et  qui  annuiitiantc!  angelo  Virginis  ingressus  est  stinenlia  ventura.  Amen.  Quatenus  peragentes  com- 

ulerum,  ejus  vos  ministeriiet  instruat  et  munial  sa-  petenter  ipsom  tempus  Quadragesimale.  purificatis 

cramento.  Amen.  Quique  hodie  Virginis  Conceptio-  mentibus  ab  omni  vitiorum  labe.  mereamini  mundi 

oem  devotissime  cel^^bratis,  ad  Nativitatem  noslri  venire  ad  ceiebrandum  festum  paschale.  Amen. 

Redemptoris  exsultantibus  animis  et  mundo  corde  Benedictw  sanctse  Euchaiistim. 

perTei.iat«.  Amcn.  Quod  ipse  pneslare  dignetur,  elc.  ,  omnipoleDs  Deus.  opifex  lotius  fabric»  mundi. 

Beneaxctto  m  Septuagesima.  qui  jn  prlacipio  condidit  omnia  opera  sua  perfectio- 

^  Deua  oronipotens,   qui  unicuique  nostrum    ita  ne  senarii  numeri,  dignetur  vobis    per  inefTabilcm 

currere  nt  comprehendamus  jussit  per  Ajpostolum  gratiam  suam  largiri,  ut  omni  vitaB  vestrae  tempore 

soum,infundatcordibusvestrisParacietumSpiritum,  continua  sus  Benedictionis  mereamini  protectione 

gao  et  felicissimum  valeatis  consummarecursum,  et  muniri.  Amcn.  Concedatque  vobisilla  opera  persex 

m  ejus  vinea  licet  diversis  vocationibus  laborantes,  dierum  curricula  patrare,  per  quse  in  septimo  tan- 

promissflB  tamen  ab  eo  merccdis  mereamini  recipere  tam  et  talem  gratiam  ejus  valeali^  impetrare,  nt  et 

a  Adoat  bsBC  Bened.  a  Ms.  Theod.  et  ab  Ed.  Pamel.      pfures  alias  continet  de  SeptuagtBsima. 
k  lUee  quoque  daiideralar  in  laudato  Codice,  qui         '  Nec  ista  Benedictio  haoetur  in  Theod. 


803 


SUPPLEMENTUM  AD  S.  GREGORII  UBRUM  SAGRAMENTORUH. 


604 


ipsius  possiti«(  lauHibus  dclectabiliter  vacare,  et  sine 
crimine  sincerissiina  dovotinne  sacrosnnrlo  corpori 
et  san^iiini  Doinini  ail  remedinm  cominuni<*ai-e. 
Amcn  Qnq  spirifHli  alimonia  recreati.  ejus  optabili 
custodia  tnl.'iti,  pcrpetualiter  placeatis  eiab  omni 
opere  serviii  penitus  iibcrati,  et  ab  univcrso  fa- 
cinore  pariter  mundati,  Amen.  Quod  ipse  praeslare 
dignetur,  etc. 

Benedictio  de  Resurrectione, 

•  Benedicat  vos  omnipotcns  Deus,  qui  vos  gratuita 
roiseratione  creavit,  etin  Resurreclioneunigeniti  sni 
spemvobis  resurgendi  concessit.  Amen.  Kesuscitet 
vos  de  vitiorum  sepulcris,  quieum  rcsuscitavit  a 
mortuis.  Amen.  Ut  cum  eo  sine  fine  feliciter  vivatis, 
quem  resurrexissc  a  mortuis  verciatercrcditis.  Amen. 
Quod  ipse  pnestare  dignetur.  etc. 

Atia.  —  Deus.  qui  per  Resiirrectionem  Unigoniti 
sui  vobis  contulit  et  bonum  Kedemptionis,  et  decus 
adoptionis,  sua;  vobis  conferat  pnpmia  Bonedictionis. 
Amen.  Iilt  quo  rcdiinonle  percopistis  donum  perpe- 
ium  libertatis,  eolar^iente  consortesQ22  ctllciainini 
flBterna»  hwredilatis.  Amon.  Et  ciii  consurrexistis  in 
baplismate  credendo.  adjungi  inereamini  in  ciBlesti 
re^ione  bene  vivendo.  Ainen  Quod  ipse  prtestare,  etc. 

Benedictio  in  Nativiiate  sancti  Joannis  Baptisttf, 

Benedicat  vos  omnipotcns  •  >eus,  qui  Unigenti  Fi- 
lii  sui  pcr  bpatum  Joanncm  tandem  nostri  misertus 
nuntiavitio  tcrris  adventum.  Amcn.  [pse  Spiritus 
sanctusqui  eum  replevit  clausum  in  utero  matris,  et 
patris  lingiiam  solvit  a  vinculo,  faciat  vos  sua  Bene- 
dictione  replcri^  et  spiritalibus  donis  abundanter 
exuberare.  Ainen.  A^cendat  vox  deprecantis  Prne- 
cursoris  ad  aures  clementissimi  Patris,  qui  mundi 
Redemplorein  ante  novit  connteri  quam  nasci,  qui- 

?[ue  auctorem  lavacri  sacris  manibus  suis  linxit  in 
onte,  maculas  delictorum  vestrorum  clementersua 
intercessione  expurget,  atquecopiis  virtutum  fccun- 
det.  Amen.  Quod  ipse  praestarc  dignetiir,  etc. 

Benedictioin  AssumptionesancKB  Marix, 

Deus.  quibeatissimam  virginem  Mariam  Domini 
nostri  Jesu  Cbristi  gloriosissimam  genitriccm  lio- 
dierna  die  ad  ccelos  voluit  cvocare,  et  super  choros 
angelorum  sublimiler  exaltare.  suae  vos  Benedictio- 
nis  gratia  per  interccssionem  ejus  et  morita  digne- 
tur  taliter  rtitarc,  qualilcr  a  vitiis  ad  virtutes  merea- 
minitransmigrare.  Amen.  Concedatque  vobis  ex  hoc 
Siieculo  sic  fide  vipere.  spe  gaiidere,  et  charitatc  pol- 
lere,  castitatisjugiter  eminentia  fulgerc.  el  humili- 
f  alis  etiam  excellenlia  spIendiTC,  auo  ipsi  per  omnia 
bonis  oprribus  adornati  valeatis  placcre.  Amen.  Fa- 
citatque  vos  omnia  prffitorita  flagitia  et  facinora  ita 
die  noctuqu*^  gemitil)us  ctfletibus  expiare,  pnfsentia 
et  futura  tam  salul>riter  evitare  qiiatenus  cum  ipsa 
possitis  ffiternaliter  in  coelestibus  emicare.  Amen. 
Quod  ipse  pra^stare,  etc. 

Item  alia,  de  Adventu, 

Benedicat  vos  inefTabilis  gratia  et  pietas  Dei  vivi, 
ct  annuat  vobisperadmirabiiem  et  SMlutaremadven- 
tum  Filii  sui,  ne sub  dominatione  peccati  remaneatis, 
quod  absit,  captivi.  Amen.  Ab  omni  vos  miseria  tam 
potenter  liberare,  et  in  sua  misericordia  tam  cl(*men- 
ter  dignetur  perseveranterque  confirmare,ut  sibi  vos 
faciat  in  pr^f^senti  saeculo  taliter  dcserviro,  quaiiter 
ad  eum  in  futuro  gaudentes  mereamini  pcrvenire. 
Amen.  Quique  pronobis  eumdeni  Unigenituni  suum 
in  Adventu  primo  voluit  incarnari,  ipse  vosin  sccun- 
do  faciat  ab  injustorum  consortio  separari,  et  justo- 
nim  commercio  secum  perenniter  niansuros  aggre- 
gari.  Amen.  Quod  ipse  prsestare,  dignetur,  ctc. 

a  Idem  r^e  hac  dicendum. 

b  Est  in  Codice  Gemet.  secundo  loco. 

*  In  Codice  Geniet.  notantur  Benedictiones  pro 
Binguhs  feriiB.  Pro  hmZ  OmnipoUns  Deus  sua  voi  cl. 


B 


A  Item  alia.  —  Bcnedicat  vobis  Deus  oranipoteos, 
i^aier  Oomini  nostri  Jesu  (]hristi.  Salvatoris  atque 
Rcdemptorisiiiundi,  et  ilavos  bt^ncdiceodojustificet 
atquc  sanctificet  illust  ratione  primi  .Ad /entus  ej  usdem 
unigeniti  sui,  nc  in  sccundo  corain  ipso  appareatis 
immundi  Amen.  Fundetvosejus  gratia  tam  firmiter 
in  humilitate  vera,  et  solidet  tam  stabiliteriachari- 
tate  sincera,  quo  taliter  vobis  displiceant  ea  quae 
sunt  mundi,  et  placcant  jogiter  ea  qu;e  sunt  Dei,  ut 
inQ23  c^l^s^i  beatitudine  pariter  cum  sanctis  co- 
luereatis.  Araen.  Quique  pro  salute  servorum  eum- 
dem  Filium  suum  tantum  voluit  humiliari,  ut  intra 
matcrnum  uterum  naturae  nostrsein  unitatem  pcrso- 
nae  copulando  dignaretur  uniri,  intra  vos  in  hocpri- 
mo  advcntu  splendorc  su.t  visitationis  atquc  inhabi- 
tationis  facint  illustrari  quatenus  in  secundo  merea- 
mini  cuin  ipso  perpetira  gloriari.  Amen.  Quod  ipse 
prsestare  dignetur^  etc. 

Benedictio  in  nativitatp  unius  apostoli. 

b  Deus,  qui  vosinapostolicistribuitconsisterc  fuo- 
damcnlis,  bencdicerc  vos  «lignetur  beati  apo^toli  sui 
N.  intercedentibus  intTitis.  Amrn.  Defendatque  vos 
a  cundis  adversis,  apostolicis  prssidiis,  qui  vos 
eorum  voiuitornari  et  muniri  exemplis  et  documen- 
tis.  Aiiien.  Quo  per  eorum  intercessioncm  pervenia- 
tis  ad  aeternse  patricB  hsereditatem,  per  quorum  do- 
ctrinam  tenelis  fidei  integritatem.  Amen.  Quodipse 
praestare  dignctur,  etc. 

In  anmvef\iajio  dedicationis  ecclesise  Benedictio. 

leus  omnipotens,  cjui  hoc  sanctum  templum  suo 
gloriosissimo  nomini  m  honore  beati  iVapostoIi  sui 
voluit  dedicari.  ipse  vos  precibuset  merilis  illius  Be- 
nedictione  sua  justificari  et  illustratione  visitationis 
atque  inhabitationis  siiae  faciat  sanctificari.  Amen. 
Quatenusqui  fuistis  aliquandusicut  elctieteri,  domi- 
cilia  hostis  anliqui,  et  sub  ejus  dominalionc  captivi, 
mfTcamini  singuli  ^ratissima  ficri  lempla  Dfi  vivi, 
G  pcrejus  gratiam  efTccti  de  servis  fiiii  adoptivi.  Amen. 
Quodipse  pr<estare  dignetur,  etc. 

In  anniversario  consecrationis  episcopi. 

Omnipotens  Deus.  qui  me,  quamvis  indignumf 
per  imniensam  sus  piptatisafnuentiam,innumcriim 
autistitum,  ad  ministrandum  altari  suo  laudis  hoslias 
inimolando  dignatusest  deputare,  atquetam  ad  cce- 
lcstis  mensffi  sacramenta  quam  etiam  ad  perennis 
vitiH  alimonta  populo  suo  eroganda  destinare,  ipse 
Bcnedictionis  copiadignetur  locupletare.  et  sanctifi- 
cando  gratia  sancti  Spiritus  corda  vestra  misericor- 
diter  vegct.ire.  Ainon.  I)ip:nctur  etiam  vos  ab  oinni 
moda  ne<]iiitia  clcmcnter  cxpiare,  et  in  suae  pietatis 
exccllentia  potenter  confirmarc.  Amen.  Conoedat 
quoque  vobisde  malis  ab  hona.  et  de  bonis  ad  mc- 
Iiora  quotidie  profi<'iendo  transmigare,  et  post  hu- 
justerminuiavitH)ad  selernorum  gaudia  proemiorum 
feliciter  transmigrare.  Amen.  Quod  ipse  praestare 
D  dignetur,  etc. 

Benedictio  *  quotidianis  diehus. 

Benedicat  vobis  Dominus^  et  custodiat  vos,  Amen. 
Illuminet  facicm  suam  supervos,  et  miscreatur  ve- 
stri  Amen.Convertat  vultum  suum  ad  vos,  et  donet 
vobispacem.  Amen.  Quod  ipse  pra?stare  dignetur, 
etc. 

Item  alia.  —  Omnipotens  Deus  sua  vos  clementia 
benedicat,  et  sensum  in  vobis  sapientise  salutaris 
infundal.  Amen.Calholicae  fideivosdociimcntisenu- 
triat,  et  in  sanctis  operibus  perseverabiles  reddat. 
Amen.  Gressus  vestros  ab  errore  convertat,  et  viam 
vobis  pacis  et  charitatis  ostendat.  Amen.  Quod  ipse 
preestare  dignetur,  etc. 

ut  infra.  Inclinet  pro  feria  3,  Devoiumem  pro  feria  4, 
Ctmcedatf  vel  Det  vvbis  omnipotens  Deus  pro  feria  5. 
Pro  feria  6  duffiassignantur  qnae  non  tunl  cdits.  Qu» 
pro  Sabbato  ponitur  non  eUam  in  Editis. 


608 


AUiB  SENEDIGTIONES 


60« 


Alia,  —  iDclinet  Doniinas  aurem  suara  ad  preces 
Testrtf)  humilitatis,  et  det  graliaiu  vobis  suae  Hene- 
diclionis,  el  pr»mium  sempiterntp  salutis.  Amen. 
Semper  et  ubique  Dominum  propilium  hnbeatis.  ct 
in  ejus  laudibus  exsultetis.  Amen.  Omnium  pecca- 
torum  TCbtrorum  vincula  solvat.  et  adgloriam  sem- 
piternam  pervenirc  vos  faciat.  Amen.  Quod  ipse 
pne<tare  dignetur.  etc. 

624  '^^'A-  —  MultiplicetinvobisDominuscopiam 
sun^  beuedictionis,  et  confirmet  vos  in  spe  regni  cce- 
lestis.  Amen.  Actusvestroscorrigat,  vitamfmt^ndet, 
raores  componat,  et  vosa<icielt*slis  Paradi?i  ho^redi- 
tatem  perducat.  Amen.  Talique  intentione  repleri 
valeatis,  qua  ei  in  perpetuum  placeatis.  Amen.  Quod 
ipse  prsestare  dignetar,  etc. 

Alia.  —  Dcvotione  vestram  Dominus  dignanter 
iDtendat,  et  suaa  vobis  benedictionis  dona  conredat. 
Araen.  Talique  vos  in  praesenti  sseculo  subsidio  mu- 
niat,  ut  Paradisi  vos  in  futuro  habilatores  efOciat. 
Amen.  Sicque  corda  vesfrasanctiticando  benedicat, 
et  benedicendo  sanctiflcet,  ut  vobiscum,  imo  in  vo- 
bis  euni  jugiter  habitare  delectet.  Amen.  Quod  ipse 
prKstare  dienetur,  etc 

Alia.  —  OmBipotens  Deus  det  vobis  prratiam  suae 
benedictionis,  et  repleat  vos  spiritu  veritatis  et  pacis. 
Amen.  Quatenus  sic  pcr  viam  salutis  devota  mcnte 
curratis,  ut  subrepentium  delictorum  laqueos  salu- 
briter  evadalis.  Amen.  Sicque  efficiamini  in  ejus 
supplicatione  devoli,  et  in  mutua  diiectione  sinceri, 
utadcceleste  regnum  pervenire  possitissecuri.  Amen. 
Quod  ipse  praestare  dignetur,  etc. 

Alia.  — Concedat  vobis  omnipotens  Deus  munus 
suae  benedictionis,  qui  veslree  cst  conscius  inflrmita- 
tis.  Amen.  Et  qui  vobis  tribuit  supplicandi  afTeclum, 
tribuat  consoJationis  auxiiium.  Amen.  Ut  ab  eo  et 
prKsenlis  et   futuroe  vit»  subsidium  capiatis,  cujus 


A  vos  bonitate  creatos  esse  creditis.  Amcn.  Quod  ipse 
pnrslarc  dignctur,  etc. 

liefn  nlia.  —  Omnipotens  Deus,  dextraj  sun;  per- 
petuo  vos  circumdct  auxijio,  et  bencdictionum  sua- 
rum  replcat  dono.  Amen.  Ab  omni  vos  pravitate 
defendat,  et  donis  ccplestibus  exubcrare  concedat. 
Amcn.  Quo,  corpore  mundali  ac  mente,  talein  ei 
exhibeatisservilutem,  pcr  quam  suam  consequi  va- 
leatis  propitiationcm.  Amen.  Quod  ipse  prsestare, 
etc. 

Ilem  alia.  —  Purificet  omnipotens  Deus  vestro- 
rum  cordium  arcana,  el  bcnedictionis  suis  vobis  tri- 
buat  incrementa.  Amen.  Ab  omnibus  vitas  priesentis 
periculis  exuamini,  et  virtutumspiritaliumomamen- 
tis  induamini.  Amen.  Quo  illius  adjutorio  fulti  sicei 
servialis  in  terris,  ut  ei  conjungi  valeatis  in  Cijelis. 
Amen.  Quod  ipse  prsstarc  dignetur,  etc. 

Uem  alia.  —  Oranipotens  Deus  universa  a  vobis 
adversa  excludat,  et  suae  super  vos  benedictionis 
j^  dona  propitiatus  infundat.  Araen.Cordavestra  effi- 
ciat  sacris  intenta  doctrinis,  quo  possint  repleri  be- 
neflriis  sempilernis.  Amen.  Quntenus  et  exequenda 
iotelligentes,  el  intellecta  exequentes.  et  inter  ad- 
versa  niundi  inveniaraini  indemnes,  et  beatorum  ^pi- 
rituum  erficiamini  coheeredes.  Amen.  Quod  ipse  prae- 
stare  dignetur,  etc. 

Ilemalia.  —  Oranipotens  Deus  dies  vestros  in  sua 
pace  disponat,  et  sugb  vobis  bcncHictionis  dona  con- 
ccdat.  Amen.  Ab  omnibus  vos  perturbationibus  li- 
beret,  et  mentes  vestras  in  suse  pacis  tranauillitate 
consolidet.  Amen.  Quatenus  fidei,  spei  et  cnaritatis 
gemmis  adornati,  et  prsescntem  vitam  transigatis 
niaRsi,  et  ad  aetcrnam  perveniatis  securi.  Amen. 

Quod  ipse  praestarc  dignetur.  cujus  regnum  et  ira- 
periura  sine  fine  perraanent  in  sfficula  sseculorura. 
Araen. 


ALIDD  BENEDICTIONDM  EPISCOPALUIM  SDPPLEHIENTDN. 

Ex  Codice  pervetusto  sancli  Theodorici  prope  Rhemos. 


Benedictio  de  sancUssima  Trinitate. 

▼idua  Ueitas,  Patris  et  Filii  et  Spirilus  sancti ;  et  tri- 
biat  vobis  reraissioneraomniumpeccatorum.  Amen. 
Concedat  vobissanitatem  mentis  et  corporis.  et  libc- 
ret  vos  ab  adversitatibus  cunctis.  Amen.  Quatcnus  a 
CQDctis  vitiis  emundati,  ipsiusque  protectione  mu- 
Diti,  ad  coelestem  gloriam  pervenire  merenmur. 
imen.  Quod  ipsc  praestarc  dignetur.  cujus  refrnura 
et  imperium  sme  fine  prrmanet  in  stecula  sneculo- 
nim.  Amen.  Benedictio  Dei  Patris.  qui  est  trinus  in 
personis,  unus  ouoquc  in  essentia  deitatis  repleat. 

bem  aha.  —  Deus  corda  no^tra  repleat .-  acreo  fidei 
documentis,  et  informetnosad  vitam  aeternBe  salu- 
tis  Amen.  Quique  se  in  Patre,  et  Patrcm  in  seesse 
praedixit,  digiietur  nobis  largiri  dona  qure  se  diligen- 
libus  repromisit.  Amen.  Quatenus  cooperante  Spiri- 
lus  saocti  gratia,  ita  mereamur  trinae  Majestatis  ex- 
sequi  dicta,  quo  ad  percipienda  aeternitatis  praemia 
potentife  ejus  merearaur  benedici  dextera.  Araen. 
Qaod  ipse  praestare  dignelur,  etc. 

Benedictio  in  vigilia  Natalis  Domini. 

Omnipotens  Deus,  etc,  ut  in  Edit. 

Benedictio  de  Natali  Domini  in  nocte. 

Deus  qui  ideo  apparuit  in  carne,  ut  clectos  suos 
ascriberet  in  letemitate,  sua  vos  sanctificans  Bene- 
dictiooc,  nomina  vestra  scribat  in  libro  vilw.  Amen. 

*  In  Edit.  Pamel.^  tomo  II,  p.  508  et  seq.,  mult» 
kguotur  Benedietiones  de  sanctissima  Trinitate,  in- 
ter  qoas  baec  non  rwperitur. 

^  lo  Pontiflc.  Qemel.  legitur  Benediei.  in  gatli 


Quique  ex  Maria  virgine  nasci  di^natus  est  in  civi- 
tate  Bethlehera,  vos  faciat  pervenire  post  raorteii  in 
ccelestem  Jeru^^alem.  Amen.  Ut  ibi  gioriam  Deo  in 
excelsis  cum  angelis  decanletis,  et  ccelesti  pace  to- 
tius  bonae  voluntatis  perfrui  valeatis.  Araen.  Quod 
ipse  pra^stare  dignetur,  etc. 

Item  alia  Benedictio.  —  Infans  et  Deus  Christus, 
cujus  prtesepia  rairati  sunt  pastores,  in  hac  die  nati- 
vitatis  sua^,  claritate  Benedictionis  vcstras  repleat 
raentes.  Amen.  Quique  pro  vobis  Deum  et  hominem 
hodie  creditis  natum,  ipsius  semper  sentiatis  salu- 
tare  pransidiura.  Araen.  Quatenus  exemplo  beats 
Marifle  virginis  omnia  verba  et  mandata  Christi  in 
corde  conservetis,  •  t  eum  laudando  et  glorificando. 
sicut  boni  pastoresexsultetis.  Amen.Quod  ipseprse- 
stare,  etc. 

Benedictioprimomane. 

^  Populum  tuura,  quaesuraus,  Doraine,  pio  favore 
Q  prosequere,  pro  quo  dignatus  cs  in  boc  sacratissirao 
die  tuam  raundo  prsesentiara  exhibere.  Araen.  A 
cunctis  eum  adversitatibus  paterna  pietate  custodi, 
pro  quo  in  mundo  hoc  temporc  dignatus  es  ex  Vir- 
^ine  nasci.  Araen.  Uttc  Rederaptorura  siium  semper 
intelligat,  et  tuam  veraciter  gratiam  coinprehendat. 
Araen.  Quod  ipse  praestare  dignetur,  etc. 

Alia  Benedictio.  —  626  ^  Deus,  qui  non  solum 
tfcnus  humanura  condere,  sed  etiain  lc  nascentc  yo- 
Juisti  hominem  de  lerris  ad  astra  transire,  respice 
preces  supplicum,  qui  te  posl  longas  tenebras  hodie 

cantu  :  Populum,  etc. 

c  Ezstat  in  Pontif.  Gemet.  cum  alia  vulgata  pro 
die  Natalis  D.  Benedicat  vos  amnipotens  Ikus, 


607 


SDPPLEHENTnM  AD  8.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAHENTORUH 


e08 


natum  Iiimen  agnoscunt.  Amen.  Complectere  hunc  A 
populum  in  tlcclesiip  sinu,  qni  nobis  processisli  Ma- 
riffi  de  thalamo.  Amen.  Sit  heBc  plebs  tuis  pneceptis 
obedienter  Rmabilis.  sicutest  parlus  Virginis  in  ori- 
^ine  singularis;  ut  cum  dies  tui  fulgoris  efTulserit^ 
mvenias  in  illis  quod  recoodas  in  horreo,  pro  qui- 
bus  dij^natus  es  in  carnc  yenire  de  ccelo.  Amen. 
Quod  ipse  praestare^  etc. 

Postea  sequitur :  Benediciio  indienatalisBowinu 
Benedicat  Yobis  omnipotens  Deus,  utramque,  etc, 
ut  in  Edit. 

Benedictio  in  Natali  sancti  Stephani  martyris. 

Deus  qui  beatum,  etc.»  ut  in  Editts.  et  in  Gemet, 
aliisgue  manuscriptis. 

Aiia,  —  Aperi,  qusesnmus,  Domine,  coelos  tuos, 
aperi  oculos  nostros,  inde  nobis  tua  dona  descen- 
dant,  hinc  tecorda  nostra  respiciant.  Amen.  Pateat 
nobis  sedes  tua  in  accipiendis  beneficiis  (jufle  preca- 


mur.  Pateat  tibi  mens  nostra  in  reddendis  servitiis 


B 


quae  jubemur.  Amen.  Habeatsanctumtuum  Stepha- 
num  pius  iste  populus  patronum,  quem  etiani  ille 
habuit  impius  advocatum.  Amen.  Accedat  ad  te  vox 
illa  intercedens  pro  populo,  qu6e  orabat  pro  inimicis 
in  ipso  martvrio,  utse  obtinente,  et  te  remunerante, 
perveniat  illuc  plebs  ac^uisita  per  gratiam,  ubi  te 
coelis  apertis  ipse  vidit  m  gloria.  Amen.  Quod  ipse 
praestare^  etc. 

Benedictioin  Nntalisancti  Joannis  evangelistof. 

Omnipotens  Deus  dignetur^  elc,  ut  in  Editis.  et  in 
Cod,  Getnet,  aliisgue  manuscHptis. 

ALia.  —  Deus,  qui  tuos  apostolos  pretiosa  genlium 
lumina  preeparasti,  qui  Jacobum  etJoannem  adillu- 
strandas  animas,  inter  vasa  Ecclesife.  candelabra  fi- 
dei  prtetulisti,  fac  plcbem  tuam  imitari  quod  unus 
exorando  formavit.  alter  evan^elizando  eructavit. 
Amen.  Fructificet  in  populo  quod  seminavit  iste 
verbo.  plantavit  ille  martyrio.  Amen  Ut  eorura  in- 
terventu,  haec  turba  illius  reficiatur  dulcedine,  super  G 
cujus  pectus  charus  Joanncs  accubuit  prae  amore. 
Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur,  etc 

Benedictio  inNatali  /nnocentum 

Omnipotens  Deus,  pro  cujus  Unigeniti  veneranda 
infantia  innocentom,  etc ,  ut  m  Edit..  consenlientibus 
Manuscriptis  Gemet.  et  aliis. 

Alia  Benedcitio,  —  Concede,  quaesomus,  Domine, 
plebi  tuae  innocentum  gratiam,  qui  tibi  consecrasti 
primitiasmartyrumabinnocenliaparvulorum.  Amen. 
697  ^ervtftur  hic  populus  purgatus  baptismate, 
qui  tibi  placitam  fecisti  innocentiam  in  cruore. 
Amen.  Ut  illuc  soo  interventu  grei  accedat  post  la- 
Tacrum,  ubi  felicea  parvuii,  perfusi  rore  aanguinia, 
glorianturin  perpetuum.  Amen.  Quod  ipse  pne- 
stare,  etc. 

Dominica  i  post  Natalem  Domini,  Benedietio. 

*  Deus,  qui  Uni^enitum  suum  misit,  ut  mundum 
salvaret,  etc,  ut  tn  Editis.  D 

Benedictio  in  vigiiia  octavce  Domini. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  per  incarnatum 
Yerbum  unigenitum  tuum  dedistilumen  in  seeculum, 
ejus  misericordiam  suppliciter  exoramus,  ut  qui  ex 
gentibus  sanctam  Ecclesiam  fecundavit  in  grege,  ab 
omni  eam  ^entilitatis  errore  absolvai.  Amen.  Et  qui 
in  sequenti  die  ut  legis  tolleret  jugom,  per  legem 
estcarnaliter  circumcisus,  hujus  populi  spiritaiiter 
dignetur  circumcidere  corda,  atque  omnia  amputare 
radicitus  vitia  ut  sobrietatis  studiom  et  non  ebrie- 
tatissectenturincommodum.  Amen.  Sintsemper  tua 
omnes  prolectione  salvati,  ut  dum  camalem  deside- 
rant  circumcisionem,  tua  sint  firmati  Beoedictione, 
ot  callidi  serpentis  venena  poasint  evadere,  et  ad  »• 

•  In  Gemet.  :  Deus  gui  Unigenihm  suum  misit  in 
mundum,  ut  eum  satvarett  etc. 

b  Inschbitur  in  Gemet.  In  Domin.  3  seilioet  post 
Epiphaaiam,  Ei  guas  supra  assigoatur  pro  Dom.  3 


ternam  beatitudinem  te  praevio  felicifer  valeant  per- 
venire.  Amen.  Quod  ipse  praesiare  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  octava  Nataiis  Domini. 

Omnipotens  Deus,  etc,  ut  in  Editis. 

In  Dominica  2  post  Natatem  Domini. 

Deus,  qui  Filii  sui  temporalem  pudicitiam  fecit 
esse  mirabilem,  S|)iritu  prudentiae  corda.vestra  illo- 
strare  ac  docere  dignetur.  Amen.  Quique  illum  pa- 
rentibus  temporaliter  subdi  voluit,  ipse  vos  humili- 
tatis  et  pietatis  muneribus  miseratus  informet. 
Amen.  Et  qui  eum  sapientia,  aetate  et  gratia  profi- 
cere  voluit,  spiritulium  vobis  profectuom  incre- 
menta  propitius  largiatur.  Amen.  Quod  ipse  pne- 
stare  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  Theophania. 

Deus,  lumen,  etc,  ut  m  Edit. 

Benedictio  Dominicx^post  Natalem  Domini 

Deus,  qui  sua  mirabili  potestate  aquam  Tertit  in 
vinum,  vos  a  vetustate  subtractos  m  beatff  Tite 
transferat  novitatera.  Amen.  Et  qui  nuptiis  interesse 
voluit,  ut  earum  sua  praesentia  comprobarel  bonum, 
ipse  vobis  castilatis  et  sobrietatis  perpetuiB  conferat 
oonum.  Araen.  Ipse  vobis  sanctarum  inteHigentiam 
Scripturarum  tribuat  spirilualem,  qui  aqoas  in  vina 
vertendo  hoc  ipsum  voluit  designare.  Amen.  Qood 
ipse  praestare,  etc 

Benedictio  in  Octava  EpiphaniiB. 

Deus,  qui  pnesentcm  diem  ita  dignatos  es  eligere, 
et  ut  eligeres  toi  miraculis  demonstrare,  in  quo  te  ad 
adorandum  stella  nova  magos  perduxit,  et  Jordanis 
tuo  baptismo  sanctificari  meruit ;  necnon  ei  aqoe 
pallor  m  CanaGalile»  vina  produxit ;  esio,  (^nesa- 
mus,  tuae  familiaeipse  lux  itineris,  qui  stella  mdice 
clarificatus  es  rex  salutis.  Amen.  Da  plebi  tuas  Re- 
demploris  sui  plenum  cognoscere  fulgorem,  ot  per 
ejus  mcrementa  ad  perpetuam  claritatem  perveniat 
Amen.  Da  plebi  tuae  Redemptoris  sui  plenom  cogno- 
scere  fuigorem.  ut  pcr  ejus  incrementa  adperpetuam 
claritalem  perveniat.  Amen.  Converte  ad  te  que- 
rendum  corda  fidelium.  ut,  joncta  cum  angelis  in 
exceisis,  tibi  Deo  cantetgloriam  plebs  devota.  Amen. 
Et  qui  dignatus  es  hodie  a  Jordanis  fonte,  fons  aqoe 
vivae,  descendere,  et  tuo  baptismate  sanctificare, 
tribuepopulis  tuis  perpetua  pace  gaudere,  et  828 
splendore  grati»  tuse  cor  eorum  semper  accendere. 
Amen.  Quod  ipse  prestare,  etc 

Benedictio  Dominicce  4  post  Natalem  Domini. 

^  Omnipotens  Deus  vos  ab  omniom  peccatoram 
macoHs  emundet.  Qui  leprosum  supphcem  iacto 
proprio  dif^natus  est  emundare,  ipse  cordium  vestro- 
rum  hospitium  dignetur  misericorditer  iniroire. 
Amen.  Siceiue  vos  fidei  suae  plenitudine  informei,  oi 
cum  sanctis  suis  in  coelorum  regno  accombere  cob- 
cedat.  Amen  Quod  ipse  praestare,  etc 

Benedicixo  in  Purificatione  sanctce  Mana* 

Omnipotens  Deus,  qui,  etc,  ut  in  Editu. 

Benedictio  Dominicas  3  post  Natalem  Domini. 

c  Tentationum  omnium  a  vobis  Dominos  pericola 
removeat,  et  perturbationum  procellas  miseratui 
excludat.  Amen.  Tentatoris  fraudes  atque  molimina 
dissolvat,  et  vos  adversus  eum  caotos  atque  invinci- 
biles  faciat.  Amen.  Continuse  pacis  vobis  munera 
tribuat,  et  vos  in  portu  tranquiilitatis  ac  secoritaiis 
propitiatus  constituat.  Amen.  Quod  ipse  pnestare 
dignetur,  etc 

Benedictio  Dominicx  6  post  NataUm  Damini. 

^  Deus,  qui  bonum  semen  in  sua  Ecdeaia  sereie 

post  Natale  D.  esi  pro  Dom.  2  post  Epiphan. 

e  Assignaiur  in  Gemai.  pro  Dom.  4  posi  E|Mph.  ti 
seaueiis  pro  Dom .  5. 

^  In  Gemei.9  ^t  banmm 


60» 


ALliB  BENEDIGTIONES. 


6i0 


consaeTit^  in  Tobis  illud  conservare  atque  multipli- 
care  nunquam  desistat.  Amen.  Zizaniorum  sup^rse- 
minalorera  a  vobis  procul  repellat.  et  sui  verbi  pa- 
bulo  vos  indesinenter  reOcial.  Amen.  Quo  cum  dies 
judicii  adveneril^  a  reprobis  separali,  ad  denteram 
ludicis  sistamini,  et  in  bcaUssimo  ipsius  regno  col- 
locemini.  Amen.  Quod  ipse  praestare,etc. 

Benedieiio  Dominica  Ip  ,$t  ^cUalem  Domini, 
•  Deus,  qui  mare  suis  pedibus  fecit  csse  calcabile, 
vobis  quidquid  est  noxium  ipse  substernat.  Amen. 
Gontrarios  immundorum  spirituum  motus  compe- 
•cat,  et  vos  in  suapace  confirmet.  Amen.  Crucis  sua 
navim  inter  mundi  lluctusgubernet,et  in  liltusbeals 
perennitatis  perducat.  Amen.  Quod  ipse  prsestare, 
etc. 

Benediclio  in  Septuagenma. 

Omnipotens  Deus  ita  studium  vestri  cursus  diri- 
gere  dignetur,  etc,  ut  in  Edit,  Con$entienlibus Ma» 
nuseriptiM  Gemet,  et  niiis. 

ALia  Benedictio.  —  Respice,  Domine,  de  ccelo,  et 
videet  visita  vineam  istam,  quam  plantavit  dextera 
toa :  spirituales  exhibeant  fructus,  et  coelestes  dili- 
gant  actus,  et  sine  vilio  in  hoc  saeculo  tran>igant 
vitam,  ut  possint  promereri  perpetuam.  Amen.  Fra- 
gilem  tolida,  contritum  reieva.  invalidum  robora, 
vaiidumque  contirma  ;  pietatealleva,  charitate  aedi- 
fica,  castitate  munda,  sapientia  illumina,  misericor- 
dU  terTa.  Amen.  Froficiant  huic  prsecepto  fidei  vi- 
gilantia,  amoris  tui  perseverantia,  morum  tempe- 
rantia,  misericordie  providentia,  actuumdisciplina; 
at  post  concessam  miserationis  indulgentiam,  non 
tbjicias  eos  promissionis  tu»  munificentia,  sed  per- 
dncasadTeniam,  quos  hic  sibi  adoptasli  pergratiam. 
Amen.  Quod  ipse  prsstare,  etc. 

In  Benedictio  in  Sexagenma, 

Det  Tobis  Dominus  nosse  mysterium  regai  Dei,  ut 
in  Ediiis, 

Alia  Benedictio.  —  Aspiciat  in  vos  Rector  eeter- 
DQS,  atque  conservet  in  vobis  gratiam  quam  profu- 
dit.  Amen.  Mentem  regat^  vias  dirigat^  cogitationes 
lanctasinferveat,  actus  prob  't,  opera  629  confir- 
met,  prseteritaindulgeatypriBsentia  emendet,  futura 
noderetur.  Amen.  bit  manus  Domini  auxiliatrix 
festri,  et  brachium  sanctum  illius  opiluletur  vobis. 
Amen.  Quod  ipse  prsBstare,  etc. 

Renedictio  in  Quinquageiima, 

Omnipotens  Deus  sua  vos  Benedictione  confirmet, 
etimminenti  quadragesimali  ^  abstinentiae  aptoseffi- 
dat.  Ameo,etc..,  ut  \n  Edit, 

Alia  Aeyie/^ic^to.— Benedic,Domine,hunc  populum 
toum»  fructibus  bonis.et  operibusbenedictis.  Amen. 
Fac,  eum  tali  sobole  germmare,  ut  in  paradisi  tui 
permaneat  dignitate.  .^men  Plantaeum  msinu  ma 
tris  BcclesiaB  radicibus  firmis,  quo  possit  paiatia  re- 
gni  introirc  coelestis.  .Amen.  Quod  ipse  prestare,  etc. 

Benedictio  in  capite  jejunii,  —  Benedicat  vos  i  lo- 
mious  Jesiis  Christus,qui  se  a  vobis  voluit  beuedici. 
Amen.  Et  qui  hocquadragenariocircuIo,cujushodie 
inchoatisexordium,  suo  dedicavit  jejunio,  vestrum 
luscipi^t  jeJunium,omnique  vosrepleat  bono.Amen. 
Del  Tobis  fidemintegram  et  abstinentiam  tamsalu- 
Inm^  Qt  nec  caro  escis  devicta  luxuriet,  nec  mens 
ilHicta  degeneret.  Amen.  Sed  ilasit  vobis  sanetifica- 
tom  in  divino  timorejeiunium.utvitiispariteratque 
corporibos  abstinentiae  frena  imponatis,et  toti  [ftirte 
tBiijsempcr  ab  infestationibus  mimici  maneatis  il- 

»  Exstat  in  Gemet.  pro  Dom.  6  post.  Epiph. 

k  In  G^^met.,  abstinentia, 
Habetur  in  Gemet.,  prsmittiturque  :  Incipit  qua- 
liler  SHSciperedebeantpcenitentesepiseopi  et  preshyteri, 
Ubi  sine  observatione  non  prseiereundum  quod  legitur. 
Sicui  saenficium  ofenre  non  debent,  nisi  episcopi  et 
presbyi^rif  fuibu»  cUmesregni  caflestistradiise  suntysic 
nec  judieia  uia  alii  usurfore  debeni,Si  auiem  neoessi' 


A  IflBsi ;  et  pax  jugiter  quieta  permaneat  in  habitaculis 
vestris.  Ainen.  Quod  ipse  praestart^  etc. 

Benedictioinfrahebdomadam.—^  Hespicc,  Pastor 
bone.  super  hunc  jjregem,  et  tribue  ut  qui  terrenis 
abstinent  cibis,  spiritunlibus  pascanturalimoniis;  et 
quem  divinis  rcficere  tribuis  sacramentis,  abomni- 
bus  propitius  absolve  peccatis.  Amen.  Da  cis  sic  in 
diebus  jejuniorum  suam  componere  vitam,  ut  non 
inveuiantur  yoluntates  eorum  a  tua  voluntate  dissi- 
railes,  sed  sint  scmper  in  omnibus  tuis  praeceptis 
obtemperantes.  Amen.  Et  itaomnombanc  familiam 
tua  Benedictioncsanctificata,  ut  eorumjejuniaoculis 
tu<B  pietatis  sint  semper  accepta,  el  ad  desideratum 
sanctffi  Hesurrectionis  tuee  diem  cosmundo  corde  et 
corpore  pro  tua  pietate  jubeas  prsesentari.  Amen. 
Quod  ipse  prsestare,  etc. 

Benedictio  Dominicx  2  in  Quadragesima, 

Omnipotens    Deus,  jejunii   cjptorarumque,   etc. 

g  InEdu. GussanviU.absolvituradhoecverbaBenignus 

auditum.  Amen.  Omissio  estexaliis  Excusis  et  manu 

exaratis  snpplenda ;  ubique  enim  legitur  :  Quatenus 

mentes  nostrae,  etc,  ut  in  iibro  Sacram. 

Benedictio  infrahebdomadam.  —  Deus,  qui  escus- 
tos  animarum  etcorporum,  dignare  hanc  familiam 
tuani  brnchio  tuae  defensionis  protcgere,  ut  nullis 
inimicorum  anliquorum  hosiium  insidiiscorpora  no- 
stra  patiaris  illudi,  sed  semper  cum  Domino  nostro 
Jesu  Christo  Filio  tuo  maneamus  illresi.  Amen.  Da 
huic  familiae  tuae  fidei  calorem.  continenti^erigorem, 
fraternitatis  amorem,  abstinentix  virtutcm.  Amen. 
Et  sic  quidquid  dicto,  facto^  vel  cogitationibus  pec* 
caverunt,  pietas  ac  benignitas  clcmentin  ac  miseri- 
cordiae  tufle  resolvere  ac  indulgere  dignetur.  Amen. 
Quod  ipse  praestare,  etc. 

Benedictio  Dominicx  in  3  Quadragesima, 

Omnipotens  Deus,  jejuniorum,  etc,  ut  in  Edilis. 

p     630  A^ifi;  -^Omnipotens  Deus  det  vobiscopiam 

G  SU8B  Benedictionis.  et  conferat   in   vobis  prftmium 

sempiternae  salutis.  Amen.  Sic(|ue  quadragesimalis 

observantiic  inchoata  jejunia  sibi  reddat  pTacabilia, 

ut  ab  eo  immarcescibiiia  valeatis  percipere  dona  re- 

promissa.  Amen.  Concedatque  hoc  sacrae  Trinitatis 

atque  individus  unitatis  clementia,cujus  regnum  et 

imperium  sine  fine  permanet  in  ssecula  saeculorum. 

.  Amen. 

Benedictio  Dominicx  4  in  Quadragesima. 

Deus  qui  vos  ad  pnesentium,  etc.  ut  in  Editis. 

Atia  Benediciio  tnfra  hebdomadam.  —  Benedicat 
vos  omnipotens  Deus,  et  ad  omnem  rectam  obser- 
vantiaeplenitudinemtotiushonestatisinstituat.Amen. 
Sit  in  vobis  castitatis  studium,  modestia  morum, 
innocentis  vitse  sinceritas.  fidei  integrilas,  concordiae 
charilas^  continentiHe  virtus,  benignitas  affectus.  Ad 
te  oculos  tendant,  de  te  ccelestia  suinant,  utte  votis 
exp(*taut  se  claris  actibus  ornent.  Amen.  Ut  conse- 
D  quenter  cum  sanctis  pnemia  hornin  et  multorum 
probitate  consecuti,  referamus  iJeo  gratias,  et  prse- 
aentium  bonorum  largitori.  Amen.  Quod  jpse  prae- 
stare,  ctc 

Benedictio* in  aurium  apertione.  —  Adesto,  omni- 
potens  Deus,  huic  populo  tuo  verbis  hodie  mysticis 
mformato,  ul  fialillis  illuminatiomentis,  et  rcpara- 
tio  cordis.  Amen.  Proficiat  in  eis  illapsa  Benedictio 
tua  pleniusad  salutem,  qui  in  hac  die  de  sacris  tuis 
cordis  et  corporis  susceperunt  inaures.  Amen.  Sis 
illis  protector  et  Dominus  in  seternum,   sicut  fuisti 

tas  evenerit,  et  presbyter  non  fuerit  prxaens^  diaconus 
suscipiat  pcsnitentem  ad  sanctam  communionem.  Post 
huc  communitorium  subjiciuntur  Orationes  et  Psalmi 
super  poeniteates  dicendi,  et  postea  cinerum  Bene- 
dictio. 

^  De  hoc  antiquo  ritu  vide  notas  ad  iib.  Sacrament» 
coi.  366et  881. 


611 


8UPPLEMENTUM  AD  S.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM. 


612 


Isracliticis,  prnBmonenleMo^irse,  insabsidio,  cLEgyp-  A 
tiis  in  citcnninio,  ut  non  pVemerentur  oneroso  ser- 
vitio.  Amen.  Et  ne  ulterius  ^raventur  molc  pecca- 
minum,  (iiguarc  circa  cos  divuium  impertiri  prfipsi- 
dium,  uttihi  famulari  valeant  in  stcrnum.  Amcn. 
Quod  ipse  priestarc,  etc. 

Benedictio  Dominicae  5  in  Quadf*agesima, 

Accendat  in  vobis,  etc,  ut  in  Editis. 

Benedirtio  infra  heOdomadam.  —  Benedicat  vos 
omnipotens  Dcus,  et  mentes  vcstras  ad  boiii  actus 
intelligentiam  benignusinstitutorerudiat^  ct  pneslet 
vobis  velle  quHC  praicopit ;  inspiret  quas  dilij^it^  et 
trilmatquod  oportet ;  atque  omui  vos  bono  spiritua- 
lium  muncrum  cum  pr<rsentiumreruin  subministra- 
tionc  locupletet.  Amen.  Et  vos  in  fide  tirmct,  et  in 
tentatione  adjuvet,  in  conversatione  castigel,in  vir- 
tutc  muitiplicet,  in  intirmitate  relevct,  in  anxictate 
leetiflcet.  Amen.  In  prosperitate  praeparet,  in  iniqui- 
tate  emendet,  in  tranquillitate  sublimet;  infundat  ^ 
gratiam.  indulgeat  otTcnsam,  ingerat  disciplinam. 
Amen.  Quod  ipse  pra^stare,  etc. 

Benedictio  in  die  sancto  Paschx, 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  etc.,  ut  in  Editis. 

BenedictioferiCB  2. 

Deas,  qui  pro  vobis  suscepit  injuriam,  etc  ,  ut  in 
Editts, 

Benedictio  ferineS, 

Deus,  qui  vos  lavit  aqua  sui  lateris,  etc,  ut  in 
Edit, 

Benedictio  ferice  4. 

Dominus  Deus  noster  vos  perducat,  etc.,  ut  in 
Edit. 

631  Benedictiofericeo, 

Omnipotentis  Dei  et  Domini  nostri  Benedictioni- 
bus,  etc,  ut  in  Edilis. 

Benedictio  fetise  6.  ^ 

•  Bcnedicat  vobis  de  coelis  omnipotens  Deus^  etc, 
ut  in  Editis. 

Benedictio  in  Sabbalo  in  Albis. 

t>  Deus,  qui,  peracto  senario  numero,  die  sacro 
Sabbati  ab  omnibusoperibus  quievisti,  volens  ut  in 
hominc  condito  ubi  requicsccrcs  tibi  domicilium 
prtcpararcs,  exaudi  preces  supplicum  ad  dona  tuae 
ciemcntiai  ildeliter  occurrentium.  Amen.  Praepara 
sensus  eorum  ad  te  suscipiendum,  ut  ipsi  tibi  pro- 
prie  mcreantur  efQci  tempium.  Amen.  Etitaprfiesen- 
tes  famuios  in  hac  vita  prolc^as,  ut  in  seternam  re- 
quiem  tecum  dominator  admittas.  Amen.  Quod  ipse 
praestare,  etc 

Benedictio  DominicsB  in  octava  Paschce. 

Deus,  cujus  Unigcnitus,  ctc,  ut  in  Edit. 
Atia  Benedictio.  —  Ueus,  qui  per  Resurrectionem 
Unigeniti,  etc,  ut  inEdit.  D 

Benedictio  Dominicoe  1  post  Pascha. 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus  c^m  vos  gratuita 
miseratione  creavit,  etc,  ut  in  Editis. 

Benedictio  dejejunio.  --  Omnipotens  Deas,  devo- 
tionem,  etc.  ut  m  EdUis, 

Item  aiia  Uenedictio.  —  Respice,  Domine,  super 
hanc  fainiliam  tuam  subjectam  tibi,  Benedictionum 
tuarum  dona  poscentcm  ;  rcge  eam  de  superioribus 
tuis,  ct  ubertatem  fruguin  ei  iargire.  Amen.  Lii>era 
cam  a  diebus  malis,  et  a  perturbutione  bellorum,  et 
da  eitempora  tranquilla  atque  pacitica,  ut  tecustode 
pervigiii  ac  Pastore  teterno.  et  in  pnesenti  tempore 
coDsistat  secura,  et  ad  ceterna  gaudia  perveuiat. 

*  In  Gemet.,  Benedicai  vos  Deui  de  coelis  omnipo- 
tenSf  etc. 

b  in  Edit.   lib.    Sacramentorum   nuUa  asngnatur 
Z^aoadjctio.  Qu»  iegitur  in  God.  Gemet.  pro  hujus 
dieJ  otBcio,  pronua  &  liac  disorepat. 


Amcn.Et<iui  quondam  misericors  misortus  esiurbai; 
tc<:um  triduo  pcrmanonti,  simili  nunc  di^tiatione 
huic  miserere  plebi.  tibi  jejuniis  et  hjmnis  innixius 
supplicanii.  Amcn.  Quod  ip  e  preestarc^  etc 

Benedirtio   Diminicse  2  post  Pascha. 

Dcus,  qui  dignatione  misericordia*,  majcstate 
potcnti,  ut  succurrercs  homini,  terras  coelitus  visi- 
tasti,  ct  in  carne  sustinenspoenam  patibuli.rumpens 
legem  Tartari^  ad  coelosabinreris  ascendisti^praesta 
familioe  tuae  ita  hanc  vitam  transigere.  ut  in  illam 
perpetuam  te  duccntc  possint  intrare.  Amcn.  Tan- 
tum  habeant  fervorem  catholicaB  lidei,  ut  sancti  ad- 
vcntus  tui  sint  exspectatione  securi.  Amcn.  Rt  qui- 
cunqucmerucrunt  hi^  pnrgnri  unda  baptissimi,  prap- 
scntari  valcantlibi  pio  judici  candidati.  Amen.  Quod 
ipsc  prijestarc,  etc. 

Benedictio  Dominicae  ^post  Pascha. 

Omnipotens  Dcus,  qui  de  diversis  floribus  tuara 
scmpcr  cxornas  E';clesiam,da  plcbitum  ad  coRlestem 
gloriam  et  immortalitatis  honorcm  reaatae  dignum 
mentis  re^cnerationis  sua;  ornatum.  Amen.  Gustodi 
eam  a  diri  serpcntis  incursu  pietate  solita,  ut  tuo 
famuiatui  scmp^r  possit  esse  continua.  Amen.  Quo 
etin  praesenti  saeculo  sic  te  opitulante  suam  vitam 
dirigcre  et  tuam  misericordiam  valcat  exorare,utad 
seternagaudia  sinc  fme  mansura,  te  Pastore  ac  duce 
possit  ieliciter  pcrvenire.  Amcn.  Quod  ipse  praesta- 
re,  etc 

632  BenedictioDominicxk  post  Pascha. 

Benedic,  quaesumu8,Domine,  universam  familiam 
tuam  ad  gaudiapcrpctuaercsurrectionis  feliciter  evo- 
catam.  Amcn.  Rectissimumcatholicffi  fidei  tramitem 
teneant,  et  in  una  Trinitatis  proffssione  consistent. 
Amen.  Nulla  eos  a  rectitudine  ecclesiastici  dogmatis 
pravae  assertionisimpietas  deviet,et  ne  sub  prfietcxta 
nominis  Christiani  veritatis  prsesidio  nndet,  scd  in 
eadem  unitatis  fide  manentes  eftici  mereantur  regoi 
ccelestis  haercdcs.  Amen.  Quod  ipsc  prtpstare,  etc. 

Benedictio  indie  Ascensionis, 

Benedicat  vobis  Deus,  etc.  ut  in  Editis 

Benedictio  Dominirx  pnst   Ascensionem  Domini. 

Bencdictionum  suanim  supervos  Domiiiusimbrem 
intundat.  ctc.  ut  in  Excmis,  pro  Dominica  1  post 
Ascens.  Dom. 

Alta  Benedzc/io.— Dcus,quiTartarafregisti  resur- 

gcns,  aperuisti  coelos  ascendens,  ut  popuH  illuc  per 
dcm  ascendercnt  ubi  te  apostoli  intrare  ^  Yiderunt, 
respice  ascendens  ccelum  propter  quos  dignatus  es 
dcscendere  ininfcrnum.  Amen.  Sit  eisquod  te  exal- 
tasti  protectio,  quibus  fuitunicum  quod  te  humilias* 
ti  remcdium,  Amen.  Ut  in  die  judicii  non  sint  siniv- 
tri  numero,  qui  te  sedcre  ad  Patris  dexteram  confi- 
tentur  in  cQeIo..\men.  Quod  ^psc  pru?stare,  etc. 

Benedictio  in  Pentecoste. 

Deus,  qui  hodierna  die,  etc,  ut  in  Editis, 
Benedictio  in  hebdomada  Pentecostes.  — Omnipo- 
tens  Deus.  qui  quinquagesimum  diem  faturse  remis^ 
sionis  munere  n^urasti ;  quod  gratia  Spiritus  sancii 
inebriati  apostoli  mente  una  locuti  sunt  ore  diverso. 
respice  hanc  Ecclesiamquamex  gentibus  congregari 
linguarum  varietate  signasti.  Amen.  Da  consolatio- 
nem  inter  pressuras  s^pculi,  qui  nobis  ffH|ualem  tibi 
ipsi  consolatorem  Spiritum  misisti.  Amen.Et  lepro- 
pinanle  sitipse  nunc  plebishiijuscustodia,  qui  dedit 
discipulis  tuuc  doctrinam.  Amcn.  Quod  ipse  praesta- 
rc,    etc 

Benedictio  in  xu  lectionibus,  meme  guarto. 

Benedicat  vobis  omnipotens  Deas  qui  cuocta  ex 

c  Pro  Dominicis  post  Pascha  Godez  Gemot.  exbir 
bet  Benedictiones  omnino  diverBas  ab  iat»  et  a  Vul- 
gafiS. 

Hoc  6st|  ia  Sahbaio  zn  lectionan. 


«IS 


ALIiB  BENEDIGTIONES. 


6i4 


nWxWo CTe^^ii, uiin  libro  Slacrnm.anohis  edifn,  pro  V  strala  Amcn.  Auxiliotuo  momentis  omnibus  visi- 


Sabhato  in  xii  lect.,  menseX,  In  Gemet,  eadem  assi- 
gmtur  pro  totn  hebdo.nada. 

Benedictio  Octavae  Pcntecostes. 

Omnipotens  Trinitas,  unus  et  verus  Dcus,  elc,  ut 
in  Editis. 

Atia  Benedirtio.'^  Domine  Jesu  Christe^  qui  dis- 
cipulis  tuis  sanctunridcdisti  Spiritum,  Ecclesi»  tute 
catholicsedonalargire^  utquicunquesunt  ex  aqua  et 
Spiritu  sancto  renati,  semper  sint  ejus  protcctione 
muniti.  Amen.  Redundet  in  cis  charitas  difTusa  per 
Spjrilum  sanctum,quHP  operiat  ac  superet  omnem 
multiludiitem  peccatorum.  Amen.  Et  requiescat  in 
islis  propitius,  qui  «^uundam  rcquievit  in  apostolis 
gloriosus.  Amen.  Qiiodipse  pr*stare,  etc. 

Benediclio  Dominicw  i  p'tst   octauas  Pentecostes, 


tentup.  ut  superatisinimiooruiii  viribus,  roborentur. 
Amen.  Quod  ipse  priwsiare,  etc. 

Benedictio  Duuiinirx  V)  pust  l^entecosten, 

Deus  qui  est  vita   morlalium,  salusque  peccato- 
rum,  clc,  ut  tu  EUit,  Uom.  11  posi  i*ent. 

Benediciio  Dominicx  41  post  i  entecosten, 

Tribuat  vobis  Dominus  charilatie  donum,  indul- 
gentim  fructum,  et  vitffi  eeterotjB  coosortium.  Amen. 
Absterg&t  a  vobis  omnes  maculas  peccatorum,  nt 
eum  vigilanler  mereamini  agnoscerc,  lideiiter  co- 
lere,  et  desiiierabiiiler  cvspeclare  .\m  «n.  liluminet 
jjraliam  suam  super  vos,  et  misereatur  vestri,  sicut 
iJluminavit  Mojsen  et  (ilios  Israel.  iii  culuinna  ignis 
etnubis.  Donet  vobis  gratio;  perpeiu.-e  donum,  et 
conferatgaudium  angelorum.  Ameo.  Quod  ipsepr»- 
stare,  etc. 


Benedic,  Domine,  istam  omncin   familiam,   qufe 
gratiarn  Benedictionis  tu.e  desiderat  invenire ;  pro-      ^ak   d.  «^•.-     n  .a       *    t>     - 

priam  inanum  e  coelis  emilte,  ct  capita  singulorum  B  634  Benedictio  Domtnicas    [2  post  Pentecosten. 

continge.  Amen.  Descendat  super  hos  omnes  gratia  ^"  — •=  j  •»-— :        i i»-»     -^     _ 

Benedictionis  tune.  sicut  633  dcsccndit  ros  super 
faciem  tcrra;.  Amen.  Ma  lus  tu.e  scntiant  tactum, 
Spiritus  sancti  percipiantgaudium,  ut  benedicti  per- 
roaneantinueternum.  Ameu.Quodipse  priestare,  ctc. 

Benedictio  Dominicx  ipost  Pentecosten, 


Propiti'tur Dominus  cunctis ini^^uitatibus   vestris, 
eic,  uiin  Edit.  Dominicas  Spost.  Pentec, 

Bemdictio  Dominicae  3  poU  Pentecosten, 

Benedicat  vobis  Dominus  noster  orisalloquio,  etc, 
ut  m  Dominica  4  post  Pentec, 

Benediciio  Dominicse  4  fmt  Pentecosien, 

Einunilet  Dominus  conscicntias   vostras,    etc,   ut 
in  Dommica  5  posl  Pentec, 

Benedictio  Dominirx^post  Pentecosten, 


Agnoscat  in  vobis  Dominus  proprium   signum  et  G  ^"  ^^"^'  ^^  ^.^^^  ^^''^^^^ 


Gratiifi  suaedouo  vos  Dominus  locupletet^  ct  cce- 
lesti  Benedictiouecustodiat,  (ftc,  ui  in  Edit.  lib.  6*a- 
cramenl.f  ubi  tamen,  constnl lente  Cod,  Gemet.,  /e- 
gUur  :  gratia  sua  vos  Dominus  lucupielet. 

Benedictio  Dominicae  13  post  t*entecosten» 

Bcnedicat  vobis  Domiuus,  c(£lorum  rector  et 
conditor,  et  det  vobis  tranquillitatcm  temporum, 
salubritatemcorporuiii.  salutemque  unimarum.  A- 
men.  Tribuatqu(>vobisfrugalitaLis  gaudium,  ffiterni- 
tatisprdbmiuiii,  lumeu  clarissimum  sciiipiternum. 
Amen.  Et  concedat  vobis  suie  pielatis  auiilium  ut 
cum  cogitatione  mens  videal,  lingua  voce  proferat, 
actio  facti  non  dcfcndat.  Amen.  Quod  ipse  prae- 
stare,  ete. 

Benedictio  Dominicae  14  post  Pentecosten. 

Bencdictio  vos  Domini  comitetur,  etc,  ut  in  Edi^ 


saie  vobis  misericordiae  conferat  donum.  Amen. 
Belia  coiuprimat,  famem  auferat,  panem  tribuatini- 
mici  iusidias  longe  repellat.  Ameu.  Moerentium  ge- 
mitus  videat  ;  vocem  vcstri  doloris  cxaudiat,  et  la- 
crymas  ab  omne  facie  tcrgat.  Amcn.  iEternam  vobis 
dilectionem  indulgcat,  etperfectam  charitaiem  con- 
cedat.  Amen.  Quod  ipse  praestare,  etc 

Benrdictio  Dominirae  6p  ^st  Pentecosten, 

Amoveat  vobis    Dominus  totius  maculas  simul- 
lalis,  elc.,  ut  in  Dom,  7  post  Peniec. 

Benedictio  Dominicae  7  posi  Pentecosten, 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  et  pcr  abundan- 
tiaiii  Diisericordi»  sum  cor  vestrum  corroboret. 
Araen,  Mentem  sanctiticet,  vitam  amplinoet,  casti- 
moniam  decoret,  alque  sensus  vestros  in  boiiis  opc 


Benedictio  Dominicx  15  pnsi  Pentecosten, 

Benedic,  Domine,  hanc  plebem  tuam,  atque  hos 
omnes  concordes,  quictos,  paciticos,  et  sospites 
serva.  Amen.  Tribue  eis  ut  secteniur  non  interitum 
sed  vitam,  non  carnem  sed  spiritum,  non  tempora* 
iia,  sed  icterna.  Amen.  Ut  operibus  suis  non  solum 
absoluti,  verum  etiam  justificati,  digni  sint  vitain 
et  gloriam  promereri.  Amen.  Quod  ipse  prsBsta- 
re,  etc 

Benedictio  Dominicae  10  post  Pentecosten. 

Omnipotens  Deus  peccatorum  vestrorum  maculas 
purget,  etc,  ut  in  EUit.  Dom.  17  post  Pentec. 

Benediciio  Dominicae  17  posi  Pentecosten. 

Benedic,  Domine,  populum  tuum,  et  devotum  re- 
spicc,  humilitatem  vide,   gemitus   suscipe,  doleutes 

Amen.  frostratuin 


nbus  seiiiper  fedificet ;  prospera  tribuat,  paccm  con-      ^terna  pietale  jube  consSiari . 

cedat,  salulemconlerdi  qu.etem  nutriat.charjtatem  ^  alleva,  dispersumcongrega^adunatumque  conserva, 

anial,  el  ab  omnibus  diabohcis  et  humanis   tnsidiis  ^  csurientem  ciba.  sitientem  pota,   omnesque  simui 

8Qa  semper  vos  prolectione  ct  virtute   defendat.  r 

Amen,  Et  ita  devotinnem  vestram  placatus   sempcr 

sascipiat,  ut  quacque  ab  eo  postulaveritis  clementer 


concedat.  Auferat  mala  omnia  (|U9e  gessistis,  et  tri- 
boatgraliam  quamsemper  rogatis.  Amen .  Quod  ipse 
pnestarc,  etc. 

Bcnedictio  Dominicae  S  post  Pentecosien. 

Santiflcct  vos   Domiui  gratia,  etc,  ui  in  Edii, 
Dom.  9  poii  Pentec, 

Benedictio  Dominirae  9  pnsi  Pentecoslen . 

Popuii  tui  Domine,  postulationes  exaudi.  et  in 
calamitatibus  constitutis  velociter  subveni.  Amen. 
De  sna  fac  liberalione  gaiidere,  quos  cernis  sub 
pondere  nimiuin  laborare.  Exultent  et  Isetentur  in 
te,  dom  86  Tidcrint  salvari  per  te.  Amen.  Mitte  eis, 
Domine,  defensioois  tna  semper  arma  invictrida 
\f9rt€  Tietricia],  q^dboa  fadftot  oniTersa  bella  pro- 


cceiestibus  douis  irriga.  Dele  iii  eis  omnem  peccati 
maculam,  ut,  te  gubernante,  ad  ^loriam  perveniant 
scmpiternam.  Amen.  Humiliata  tibi  omnium  capita 
dextenK  tuse  Benedictionc  sanctilica,  ac  bL^nedicendo 
peccata  reiaxa.  Sauctifiue  Spiritus  efiTunde  ciiari« 
smata.  Ut  sine  ulla  offeusione  Alajcstatis  tua)  pru;- 
ceptaadimpleant,  et  ad  vitam  ceternam,  te  auxi- 
liaute,  perveuiant.  Amou.  Quod  ipse  proislare,  etc. 

Benedictio  Sabbati  in   xii  leciionibus,  mense  7  et 

feria  4. 

Dcus,  fons  indulgenti<-e,  suscipiat  propitius  litatio- 
nem  abstiueuti]»  vestriC  Atrjen  im^ie.itcurda  vestra 
suorum  delectatiouibus  hostiarum,etdet  vobis  posse 
suis  parere  prwceptis.  Aiiien.  Ut  quod  non  potestis 
carnali  ex  iuflrmitate  perOcere,  ipsius  grati»  uber- 
tate  mereamini  adimpiere.  Amen.  Quod  ipse  pra-i 
•tarei  etc. 


615 


SUPPLBMBNTUM  AD  S.  GREGORII  LIBRUM  SACRAHENTORUM. 


616 


Benediclio  Dominicx  18  po$t  Pentecosten. 

Benedicat  vos  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi^  et 
respectu  misericordise  cceleslis  prote^at  vos  sub 
umbra  firlutis.  Amen.  Detque  vol>is  animarum  com- 
punctionem,  immacuiatam  fidcm,  conscientice  puri- 
tatem.  Amen.  Seusus  vcslros  dirigat,  corda  compun- 
gat,  \D  prosperis  assistal,  io  adversis  manum  porri- 
gat,  in  laboribus  solatium  ferat.  Amen.  Virtutum 
suoruiii  merita  multiplicet,  recta  consilia  advocet. 
terrenarum  rerum  a  vobis  pondera  auferat.  Amcn . 
Repleat  corda  vestra  spiritualibus  donis,  et  abun- 
dare  faciat  semper  perfecta;  gratiae  incrementis. 
Amen.  Quod  ipse  priestare,  etc. 

Renedictio  Dominicx  idpostPentecosten. 

Deusinvisibilis,  inflestimabilis,  infinite,  perennis, 
immense,  auctor  noster,  redemptor  noster,  et  prin- 
cipii  in  natura  alienus  et  termini,  tu  celebrcm  po- 
puii  hujus  conventum  tanquam  proprii  sanguinis 
pignus  illustra.  Amen.  639  ^^g^  scusus  canos  vi- 
duarum,  soliicitudines  virgmum,  vota  nuptiarum. 
desideria  pupillorum,  necessittes  puerorum,  lapsus 
infantium  parvulorum.  Amen.  Quoniain  tu  es  bouo- 
rum  sensuum  requies,  felicium  juvenum  custos,san- 
ctarum  virginum  sponsus,  fidclium  viduarum  defen- 
sor,  honestorum  conjiigum  fides,  pupillorum  labo- 
rantium  pater,  puerorum  proficicntium  doctor,  in- 
fantium  et  susceptDr  pariterctnutritor.  Amen,  In  te 
senectaaetas  initiet,adulta  corroboret,  longieva  con- 
summet.  Per  te  gaudeat  intcffritas  non  corrumpi  ; 
pertesciat  castitas  reparari^  fides  pura  non  destrui, 
vita  displicens  emendari,  misericordia  fieri,  conti- 
nentia  servari,  innocentia  non  evinci  Amen.  Quod 
ipse  preestare,  etc. 

Benediclio  Dominicx  20  post  Pentecoslen . 

Benedicat  vos  Trinitatis  divinae  .Majestas,  et  una 
deitas,  Fater  et  Filius  et  Spiriiussanctus  ;  talf'sque 
inveniat  dies  examinationis,  quales  emisit  fons  rc- 
generationis.  Amen.  Benedicat  vos  Dominus,  qui 
auctor  est  omnium,et  conditorsempiternus.  Corpus 
vestrum  servet  immaculatum,  et  animas  vestras 
misericorditer  tueatur  Amen,  Sicque  vos  ab  omni 
crimine  peccatorum  reddat  innoxios,  ut  in  vobis 
maneat  Spiritus  sanctus,  et  securi  prsBstolemini  ad- 
ventum  ejus.  Amen.  lile  vobis  benedicat  de  coelis 
qui  vos  sacrosancto  sanguine  redimere  dignatus  est 
in  terris.  Amen.  Benedictio  Uei  Fatris,  etc. 

Benediclio  Dominicas  21  post  Pentecosten. 

DomineJesu  Christe,  Pastor  bone,  aui  animam 
tuam  pro  ovibus  posuisti,  sanguinistui  defendecom- 
mercium,  gregem  tuuin  propitius  visitare  dignare, 
esurientem  pasce,  sitientem  pota,  quod  perierat  re- 
quire,  quod  errat  converte,  contritum  colliga,  in- 
validum  confinna,  validumquo  conserva.  Amen. 
Fac  C03  antc  couspectum  tuuiu  cum  justitia  vivere, 
etcum  misericordia,  si  s*^.  custodierint,  judicari. 
Tribue  eis  in  fide  credulitatem,  in  iabore  virtutem, 
in  affectu  devotionem.  in  actu  prosperitatem,  in 
▼ictu  abundantiam.  in  pace  iivtitiam,  in  conversa- 
iione  gratiam  in  luctatione  victoriam.  Amen.  Utin 
beneplacito  conspectui  tuo  tramite  gradientes,  et 
pnesens  tempus  cum  feiicitate  percurrant,  et  ven- 
turum  cum  hilaritate  suscipiant.  Amcn.  Quod  ipse 
praBstare,  ctc. 

Benedictio  Dominicae  22  post  Pentecosten. 

Benediclionis  Domini  vos  gratia  semper  prote- 
gat,  etc,  utin  Edit.  Dominica  23  posi  Pentec. 

Benedictio  Dominicx  23  post  Penterosten. 

Omnipotens  Dominus  adaperiat  vos  vestrum  in 
lege  sua^  elc,,  ut  in  Edif.  Domi.  24  post  Pentec, 
in  Gemet.  est  pro  Dom.  23. 

Benedictio  Dominicm  24  post  Penieiosten. 

Atpiciat  et  benedicat  tos  DomiQas,  ez  omoi  parte 
fwMUii  m  aBtemai,  et  det  Tobis  &Dgelam  lucii. 


A  ct  conservet  in  vobis  gratiamquam  profudit.  Amen. 
Mcntem  regat,  vias  dirigat,  cogitationes  sanctas 
instruat,  actus  pra-beat  Irorte  probeat].  opera  con- 
firniet,  preeterita  indulfreat.  prapsentia  emeodet, 
futura  modcretur.  Amen.  Sit  manus  Domini  auxi- 
liatrix  vestri.  et  brachium  sanctum  illius  opituletur» 
yobis  ;  fiat  misericordia  ejus  super  vos,  et  pietas 
illius  subsequatur  vobis.  Amen.  Quod  ipse  prae- 
stare,  etc. 

Benediciio  Dominica  25  posi  Pentecosten. 

Benedicat  vos  et  sanctificet  Dominus  ex  Sion,  qui 
fecit  coelum  et  terram  in  sapientia,  sua  Benedictione 
aeterna,  qua  benedixit  omnes  sanctos  patres  et  pa- 
triarchas  nostros  Abraham,  Isaac  etJacob.  Amen. 
Multiplicet  in  vobis  gratiam  spiritualem,  sicut  multi- 
plicavit  semen  eorum  tanquam  stelias  cceli  et  velut 
arenam  qusest  in  littore  maris.  Amen.  Ipse  vospro- 
tegat  atque  defcndat  omnibus  diebus  vit«  vestras,  et 
B  perducat  in  rcgnum  glori»  suse.  Amen.  Quod  ipse 
pnnstare,  etc. 

636  Benediciio  Dominicx  26  post   Pentecosten. 

Populi  tui,  Deus  institutor  et  rector,  peccata 
quil)us  impugnatur  expelle.  Custodi  illum  perpetua 
tuitione,  atque  ab  omni  adversitate  defende.  Amen. 
Visitaeum  interventusanctorum  omnium,  sicutMoj- 
sen  in  rubo,  Josu«)  inagro,  Samuelem  in  templo, 
ataue  illa  cumsapientia  perfunde^  auam  beatus  Da- 
vid  rex  in  Psaiterio,  Salomon  in  filio,  te  largiente 
perccpit  a  coeio.  Amcn.  Et  ita  postremo  paterna 
pietnte  conserva,  ut  auif^que  prava  sunt  respuens, 
sancta  conversatione  urmetur^  et  a  peccatis  liber, 
nullis  adversitatibus  atteratur.  Amen.  Quod  ipse 
prtestare,  etc. 

Benediciio  Dominicx  27  post  Pentecosten. 

Beiiedicat  vos  Deus  Pater,  qui  in  principio  cuncta 
creavilex  nihilo.  Amen.  Beiiedicat  vos  Dei  Filius, 
^  qui  a  supcrna  sede  descendit  humillimus.  Ameo. 
Benedicat  vos  Spiritus  sanctus  qui  in  similitadioe 
columbse  Jordanis  in  flumine  requievit  in  Christo, 
ipseque  in  Trinitate  sanctificet,  qucm  omnes  gen- 
tes  venlurum  exspectant.  Amen.  Quod  ipse  prs- 
slare^  etc. 

Benedictio  Dominicx  28  post  Pentecosten. 

Qusesumus.  Domine,  supcr  populum  tuum  bene- 
dictio  copiosa  descendat.  Amen.  Induigentia  veniut, 
consolatio  tribuatur.  Amen.  Pides  sancta  succrescat, 
redemptio  sempiterna  firmetur.  Amcn.  Quod  ipse 
prflestare,  etc. 

Benedictio  Dominicx^  ante  Natatem  Domini. 

Conccdat  vobis  Dominus  priBmium  sincerissima} 
charitatis^  etc. ,  ut  in  E'iiiis. 

Benedictfo  Dominirx  4  post  Natalem  Domini. 

Omnipotcns  Deus^  cujus  Unigeniti  adventum,  etc. 
D  ut  in  Edii . 

Alia  Benedictio.  —  Aperi,  Domine,  januascoeli,  et 
visita  plebem  tuam  in  pace.  Emitte  Spiritum  tuum 
de  alto,  et  irriga  tcrram,  et  gcrminet  spiritualem 
fructum.  Amen.  Sanctifica  pleoem  tuam,  Domine, 
qui  datus  es  nobis  ex  Virgine,  et  benedic  heredita- 
tem  tuam  in  pacc.  Amen.  lYsBsta  eis  semper  tem- 
pora  salutis,  quteantetuum  adventum  pr«djxit  san- 
tus  propheta  Joannes,  ut  hic  fideliter  accipiant 
et  in  futuro  cum  sanctis  et  olectis  tuis  vitam  et 
rci^num  consequantur  ffitcrnum.  Amen.  Quod  ipse 
pnestare,  etc. 

Benediciio  Dominicx^  anie  Naialem  Domini. 

Deus,  cuius  adventus  Incarnationis,  etc,  ui  in 
Edii>s. 

AUa  Benediciio.  —  Domioos  Jesus  Christas,  qui 
•acratissimo  adventu  suo  subvenire  diffoatus  est 
mundoy  animas  vestras  corporaqae  poriBcetadeli- 
€to.  Amen.  Det  Tobif  legis  fOtt  prawepU  Tirtate 
Sptritas  iuicU  appnhoBder^  atjpoiittis  «dTaiiMiiii 


617 


AL1i£  BENED1GT10N£S. 


618 


ejiis  interriii  prastolari.  Ainen.Sicque  vos  ab  omni 
reata  immanes  efficiat,  ut  cum  adYenerit.    non  in 
terrore  diacntiat,  sed  in  gloria  remunerandos  assu- 
mat.  Amen.  Quod  ipse  praestare,  etc. 

Benedietio  Dominiea  2  ante  Nataletn  Domini, 

Omnipotens  Deus  vos  placito  vultu  respiciat^  etc. 
Hiin  Eaitit. 

Alia  Benedietio,  —  Kxcita,  Domine^  polentiam 
luam,  et  veni  ad  salvationem  popuJi  tui^  quem  ac- 
quisisti  sanguine  tuo,  ne  in  ejus  perditione  saavus 
ille  exsultet  humani  generis  inimicus,  quem  adven- 
tus  tui  potentia  dudumliberasti  per  gratiam.  Amen. 
Sit  fortitudo  dexteree  tuae,  ad  protectionem  hujus 
familiie  tuae,  per  (|uamdignatus  es  hoc  tempore  car- 
nem  induere  virginalem.  Amen.  Etdum  inGrmita- 
tem  nostram  tua  clcmentia  non  ignorat,  ita  omnem 
hanc  Ecelesiam  tuam  637  ^^®  divinitatis  clypeo 
prote^e,  ut  de  suaevi  ilnus  antiqui  hostis  tentatione 
nos  Jiberes,  et  gentium  feritatem  ita  mitiges,  ut 
nihil  eorum  jacula  tuorum  possint  gcnerare  dispen- 
dia.  Amen.  Sed  tu,  Paslor  bonc,  qui  tcmetipsum 
nostri  causa  dedisti  pro  prelio,  ila  sanguiDis  tui  de- 
fende  commercium,  ut  ct  hictesemper  scntiant  prae- 
vium,  et  in  sBterna  beatitudine  tc  remuneranteme- 
reanlur  accipere  proemium.  Ameo.Tuergo  eos,  omni- 
potens  DomineJesuChriste,BenediclioDum  roreper- 
funde,utetinpr«senti  vitapositi,de  omnibusinimicis 
te  habeant  ereptorem,  ethicetin  aeternum  semper 
sentiantproteclorem.  Amen.  Quodipsepra^stare,  etc. 

Benedietio  Dominiex  i  ante  Natalem  Domini. 

Deus  qui  vos  etpriorisadventus.  etc. ^ti<  m  Editis, 

AliaBenedietio.  —  Deus,  qui  per  tuum  angelum 
nuntiasti  Christum  venturum  in  saeculo,  praesta, 
(faaesumas,  ut  nunc  venienti  occurrere  populus  rae- 
reator  cumgaudio.  Amen.  Dirigat  veslra  corda  per 
lempora  qui  dixitLux  fial,  ante  stecula.  Amen.  Tri- 
buatque  ille  vobisveniampeccatorum,  qui  pro  salute 
humana  fudit  in  cruce  sangninem  proprium.  Amcn. 
Dle  vos  benedicat  de  ccelis  qui  per  crucem  passionis 
roienosredimerevenitin  terris.  Amen.  Benedictio 
Dei  Patris. 

viu  Kal.  Febr,   Conversiosancti  Pauli, 

Deus,  quigratia  sua  Paulum,  etc,  utin  Editis, 
BenMetio  in  Purifieatione  sanetx  Marix, 

Omnipotens  Deus  qui,  etc^  ul  in  Editis. 
■  Benedictio  in  Natalisanctx  Agathx. 

Sanctifica,  Domine,  Ecclesiam  tuani,  qui  beatam 
Agathen  virginem  et  martyrem  acquisisti  fide,  hono- 
rasti  pudore,gIorilicasticertamine.  Amen.  Repieatur 
hicpopulusillospiritu  qui  martyri  tuteadfuit  Aga- 
thfi,  cum  eam  iffnis  torreret^  et  cum  uDguIa  raderet, 
com  aculeus  infligeret  cum  mamillam  torqueret. 
Amen.  Ut  dum  se  sibi  pro  tuo  amore  abnegat,  tua 
coUocet  in  dextera,  cujus  estelectione  vocatain  glo- 
liam.  Amen.  Quod  ipse  prsestare,  etc 
b  Benedielio  in  Cathedra  saneti  Petri  viii  Kal .  Martii. 

Deusqui  beatum  Patrum  aposlolum  tuumilared- 
didisAi  pnecipuum,  ut  sortiretur  inter  ipsosfidei 
principes  principatum,etacceptapotestate  concessus 
in  s8eculo,ccBli  fieret  janitor,  mquosvultintromittat 
ciTesin  regno,  respice  plcbem  tuam  pietate  solita, 
qui  sacro  sancto  apostologressum  firmasti  per  lubri- 
ca,et  culpasabluisti  per  iamenta .  Amen.Optineatapud 
tepro  corrigendis  delictis,qui  claudo  fuit  medelapro 
dirigendis  vestigiis.  Amen.  Et  ipso  interveniente  et 
remuaeraate,illucgrex  sibi  commissus  introducatur 
venia,  quo  pastoridemquejanitor  tecum  reraunera- 
tntexsaltat  in  gloria.Amen.  Quodipscpreestare,  ctc. 

*  &8tat  in  CodiceGemet.,  ubi  immediate  subjici- 
tur  benedictio  in  natali  sancti  Vedasti. 

k  Habetur  in  eodem  Gemet.  Cod. 

e  BadiB  mX  qo«  in  Godice  Gemrt.  aBBignatar  jpro 
bgloMUicti  Veaastt,  motato  tantum  sancli  nomine. 


A  Benedictio  in  natali  sancti  Matthiae  aposioli  vi  Kal. 

Martii. 

Deus,  qui  vos  in  apostolicis  consistere  fun- 
damentis.,  ttMnj^dtfM.  Abest  a  Gemet. 

Benedictio  in  Inventione  sanctx  crucis. 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  qui  per  unigeniti, 
ctc,  ut  in  Editis. 

Benedictio  in  nativitate  sancti  Medardi. 

Deus  c  fundator  fidei,  indultor  sacerdotii^  congre* 
gatioplebis,  638  sanctificatio  confessoris^quibea- 
tum  Medardum  adhocarmasti  virtuteuttibimilitaret 
in  fidc,  concede  huic  familisB  pro  se  huncintercesso- 
rem  queni  dedisli  ponUficem.  Amen.  Sit  apud  te 
nunc  pro  nobis  assiduus  intercessor,  qui  contra  hae- 
relicos  pro  te  exstitit  tuncassertor.  Amen.  Ut  te  re- 
trlbuentc  populo  crescat  innumero,  quod  sacerdos 
sudavit  in  fide.  Ainen.  Quod  ipse  praestare^  etc. 

B     ^  Benediclio  in  viyilia  sancli  Joannis  Baptistm. 

Deus,  qui  beatum  Joannem  Baptistam  magnum 
nunliasi  perangeium^  maximum  declerasti  per  Ver- 
bum^quiciaususin  uleroreddiditobsequiumDominOj 
malrcm  replevit  gaudio,  patris  linguam  solvit  a  vin- 
culo,  cerue  placato  vultu  irequentantem  hodie  popu- 
lum  ad  tanti  preeconis  occursuin.  Amen.  Ascendat 
vox  illius  ad  aures  Altissimi^qui  maternis  visceribus 
ante  mundi  Dominum  novit  confiteri  quam  nasci. 
Amen.  Ut  eo  intercedente  purgetur  hsc  plebs  a  cri- 
mine,  cujus  auctorem  lavacri  sacradextera  tinxit  in 
fonte.  Amen.  Quod  ipse  proestare^  etc. 

Benedictio  in  natali  apostolorum  Petri  et  Pauti, 

Benedicat  vos^  etc,  ut  inEdit. 

Item  alia  Betiedictio.^  Dcus,  qui  in  membrisEc- 
clesise  velutgeminatura  lumeo^  quo  caveaDtur  tene- 
br»,  feci.sti  Petri  lacryraas,  Pauli  litteras  coruscare, 
coDcede  huie  familiaetuiefclicia  doDa  suis  iudefessis 
C  pctitioDibus  obtiuere.  Araco.  Atqueeara  desupernis 
sedibus  placatus  inspice,  qui  ccelos  fecisti  aperire 
Petro  in  clave,  Pctro  in  do:.'malc.  Amen.  Ut  prsB- 
viantibus  ducibus  illuc  grex  possit  accedere,  quo 
perveDerint  ipsi  pariter^  tam  ifle  pastorper  suspen- 
dium,  quam  iste  doctor  per  gladium.  Amen.  Quod 
ipse  praestare,  etc. 

Benedictio  in  natali  Laurentii  Martyris, 

«  Corroboragregemtuum,  turris  fortitudunis,  qui 
beatura  Laurcutium  prius  ornasti  pectore,  post  ser- 
mone^antedecorasti  progessionegoam  funere.Amen. 
Infunde  circurastantibus  credulitatis  spiritum,  qui 
confidenti  aderas,ne  facerent  plagse  trepidum.  poena 
fessura,  flarama  devictum  Amcn.  Ut  ipso  interve* 
nieute,  ac  te  remunerante.  illaluce  plebs  radiet,  qua 
lcvita  fulsit  iocarcere^  illa  fidemicetqua  coelis  victor 
martjrr  intravit  hodierna die.  Amen.Quod  ipse  prae- 
starc^  etc 


D  Benediciio  in  Assumpiione  sanctx  Marix. 

Deus.qui  beatsB  Mariffi  virginis  partu  ffenushuma- 
num  dignatus  est  redimere,etc.,  ut  inlib.  Saer. 

Benedictio  innatali  sancti  Bartholomxi. 

'  Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  in  apostolicis  tribuisti 
consistere  iundamentis,qu8esumas  utbeatusBartho- 
lomaeus  pro  nobis  imploret  apostolus,  ut  a  nostris 
reatibus  absolnti,  acunctis  etiam  periculis  exuamur. 
Amen.  Infunde  sensibus  nostris  apostolica  retinere 
dogmata,  quibus  te  contemplemur  mente  serena. 
Amen.  Concede  propitius  circumstanti  plebi  ut  in 
illo  tremendo  discussionis  temporeeorumdefeDsetur 

'  Le^itur  in  Codice  Gemet. 
e  Alia  in  Codice  Gemet.  assignatur,  scilicet :  San- 
etaeTrinitatis  suoer  vos  Benedwio  deseendat,  etc. 
'  Fxatat  m  Goaiee  Gemet. 


to 


619 


SUPPLEMENTUM  AD  8.  GREGORII  LIBRUM  SAGRAMENTORUM 


OiO 


praesldio quorum  est  edocta  preBcepto.  Amen.Quod  A  auxilianle,  attingere  prmmia  leternflB  vit«B.  Amen. 


ipse  prsBstare,  etc. 
Benedictio  in  DecoUatione  sancii  Joanni$  Bapt%st«. 

Deus,(]ui  nos  beatiJoannis  Baptist»  concedit,  ctc, 
ut  in  Edit, 

Item  alia,  —  Re^e,  Domine,  corda  plebis  tu» 
per  arma  justitiae,  vitae  attentae  diligens,  fugiat  la- 
scivia  [Forte  aBternaB  diligens,  fugiat  lasciviani]  car- 
nisiniquae.  A^mcn.  639  Ablue  culpas  ejus  oblentu 
Baptistfle  tui^  qui  pro  te  interemptusinergastulo,te- 
cum  exsultat  in  regno.  Amen.  Sitque  apud  te  inter- 
cessor  pro  populo,  quem  exeequasti  Elise  merilis, 
quem  preefecisti  inter  cunctos  sobolis  munditialis. 
Amen.  Inspicepius  arbiter  ad  dcsideria  plebis  vultu 
potiusremissoris  quam  judicis.  Amcn.  Exi^at  ate 
munera  indulgenti(B,quidevote  populispnenitentiam 

f^raedicavit,  ut  illo  postulante^  el  te  imperliente,  coe- 
estis  aulae  paiatia  mereanturintroire.  Amen.  Ouod 
ipse  prseslare,  etc. 

Benedictio  in  natali  sanclae  Mariae, 

Deus,  *  qui,  cum  te  non  capiant  coeli,  dignatut  es 
in  templo  uteri  virginalis  inciudi,  ut  mater  integra 
haberet  et  fructum  de  Spiritu^  et  incorruptionem  de 

Sartu,  da  huic  plebi  angelum  custodem,  qui  filium 
[ariee  flde  concipiente  prapdixit,  Amen.  Sanctificet 
gregem  tuum  illa  Benedictio  quaesinesemine  huma- 
no  Kedemptorem  virginis  formavit  in  utero.  Amen; 
Ut  te  protegente  exultet  Ecclesia  de  congregato  po- 
pulo,  sicut  Maria  meruit  ijloriam  de  fructu  sacrato. 
Amen.  Et  qui  hac  die  nativitatem  sacratissimte  vir- 
ginis  tuas  genitricisAMariaB  celebramus  devoti,quam 
super  choros  virginum  paradisi  scdibus  collocasti, 
ejusdem  nos  sufTragiis,past  abjectam  carnis  sarci- 
nam,  ad  aeterna  jubeas  regna  perduci.  Amen.  Quod 
ipse  preestare,  etc. 

Benedictio  inExaltatione  sanctxerucis. 


Postremo  tu  sis  eis  lux,  tu  salus,  tu  pius  semper  io 
omni  adversitate  protector  esse  dignare  :  etadhnc 
omnia  impetranda  beatusMichael  archangelu8,cujui 
frequentamussolcmnia,tibi,Domine.precatoraccedat 
msfficula.  Amcn.  Quod  ipse  praestare  dignelur,  etc. 

640  Benedtctio  in  natali  sanctorum  Remigii,    Ger^ 
wam\  Vedasti  et  Bavonis. 

c  Deus,  qui  beatos  confessores  tuos  Remigium, 
Germanum,Vedastum  atque  Bavonem  clarificastisic 
merito,  ut  multa  per  miracula  vivantin  gloria,  an- 
nue  propitius  circumstanti  familiee,  utsentia  tua  be- 
neficia,  quie  colil  hodie  sanctorum  pontiOcuni  fesla. 
Amen.InflueSpiritumsanctum  pectoribus  supplicnm! 
quos  felicium  exemplis  cdoces,  quos  con^ssorum 
preBsidiis  munerarisiut  qui  in  beatorum  confessorum 
tuorum  yirtutibus  poiles,  potestate  prflecellis,  omni- 
bus  hostibus  prostratis  populum  tuum  ab  incursu  Sa- 
g  tanip  salvarc  digneris.  Amen.Klcornm  intercessione 
hapc  plebs  consequatur  veniam,  qui  te  remunerante 
pervenerunt  ad  gloriam  sempiternam.  Amen,  Quod 
ipse  prsBstare,  etc. 

Benedictio  in  nativitate  omnium  sanctomm. 

Sanctorum  omnium  suorum  meritis,  etc,  ut  in 
Edit.Abest  aGemet.y  uhi  tres  hae  die  Benedictionfs 
prorsus  diversx  ah  Ercusis,  ct  a  sequenti  Coffice 
Theod.  assiynantur. 

Alia  lienediclio.  —  Respice,  qua^sumus,  Domine, 
de  altithrono  magnitutinis  turc,  qui  vulncre  proprio 
passionis  congregasli  Ecclesiam  deredomptis.Amen. 
Protege  eam  sul>  tui  nominis  gubcrnaculo,  utpossis 


beatflB  vitai  nieritis  acquirere  populum.Amen.  Dila 
tetur  cruce  tua.  ut  coram  te  pulrhcrrima  niteat  ac 
pripclara.  Amcn.  Kt  qu»  deiiodierna  omnium  san- 
ctorum  tuoruiu  solcumitate  persultal,  ub  hujus  sie- 
culi  tcslamenlis  impressa  non  obruat.Amen.  Proista 
ergo,  Domine,  ut  omues  hiqui  sub  oris  nostri  bene- 
^  Deus,  qui  redemisti  genus  humanum  per  beatfle  C  dictionc  curvantur,   te   protegcnle  a  malis  oinnibus 


crucispatibulum,  ut  quodprius  erat  scelestis  ad  pce- 
nam,  sit  conversis  reaemptisad  vitam  concedepiebi 
tuae  ejus  salvari  praesidio,  cujus  est  armata  vexillo 
Amen.  Sit  et  crux  fldei  fundamentum,  spei  sufTra- 
gium,  in  adversis  defensio,inprospcrisjuvamentum. 
Amen.  Perseveretque  in  hostc  victoria.  iu  civitatc 
concordia,  in  campo  cuslodia,  in  domo  fultura,  ut 
ffregem  in  futuro  conservet  incolumcm,  quie  nobis 
Agno  vincente  versa  est  in  salutem.  Amen.  Quod 
ipse  prsestare,  elc. 

Benedietio  in  natali  sanctorum  Cornelii  el  Cypriani. 
Exaudi,  Dominc,  preces  supplicum,  remuneratio 
ffentium,  recuperatioconfitentium.  Amen.  Sint  huic 
lamilift*.  tUiodonasalutisacquircrCitun^Majestati  vota 
vocis  offerre.  Amcn.  Ut  interccssionc  bcatorumCor- 
nelii  cK^.ypriani  martyruiu  illuc  plf^bs  occurrat  de- 
vota  per  veniam,  quo  iidem  martyres  meruerunt  ac- 
cedere  pertormcnta,Amen.  Uuodipscpnestare,  etc. 

Benedictio  in  dedicatione  hasilicx   sancti  Michaelis .  ^ 

Deus,  qui  ad  salutem  vestram  angelorum  suorum 
uti  ministerio,  etc,  ut  in  Editis. 

Alia  Benedietio.  —  Adesto  plebi  tuae,  misericors 
Deus,  adhodiernam  solemnitatem  devotissime  con- 
fluenti ;  et  ut  gratiaetufle  beneficia  potiora  percipiat, 
beati  Michaslis  archangeli,  cujus  solemnia  celebran- 
tur»  fac  supplicem  deprecationibussublevari.  Amen. 
Abomnieos  labe  pcccatorum  defensa,  et  ad  tua 
aeterna  deduc  promissa.  Amen.  Ainove  ab  eis  pesti- 
fera  serpcnUs  blandimenta,  et  insere  semper  cordi- 
bus  eorum  prscepti  tui  salubria  mandata.  Amen. 
Actus  eorum  in  tua  dirige  voluntate,  quo  possint,  te 

*  Assigottur  qu6que  Benedictio   pro  hac  soiemni- 

tate  in  Pontificali  Uemet. ,  sad  alia,  qu6B  f ic  incipit : 

OmnipotensDeui,qui  ver  incamatumrerbum  unige^ 

fri/um,  etc  Additur  et  altera  :  Omnipotens  Deus,  sua 

iw  difn^ur  protedione  bened. 


liberentur.  Amon.  Sint  in  tuis  pra?ceplis  strenui,  in 
adversis  fortissinii,  in  prospcris  moderati,  ut  sancto- 
rum  omniuni  quoruni  hodic  solemnia  fe.sta  celebra- 
mus  effecti  parlicipes,  gloriam  consequantur  regni 
ciulestis  hoftredes.  Ainen.  Quod  ipsc  prffistare  digne- 
tur,  ctc. 

Benedictio  in  natali  sanrti  Martini. 

p  Omnipotens  Deus,  qui  beatum  Martinum  pra^su- 
lem  tuum  ita  praedestinasti.utgratiae  tuae  perenniter 
juberes  astringi,  erigc  vota  populi,  qui  prastitisti 
gloriosa  merita  tuo  confessori.  Ainen.  Proficiat  hii 
ad  fructum  quidquid  in  sacerdotcproiaude  tui  nomi- 
nis  amplectnntur,  et  htoc  plebs  ejusintercessionc 
consequaturveniam,  qui,  te  remunerante,  felici  ser^ 
vitio  pervenit  ad  gloriam.  Ainen.  Sit  ipse  confetior 
hujus  populi  assiduus  custos,  qui  te  vocante  hodie 
pcnetravit  cirlos.  Amen.  Quod  ipsc  pra^stare,  elc. 
Benedictio  in  natalisancti  Andreae  apostoli, 

«  Deus,  qui  Ecclesiam  tuam  in  aposlolids  tribuisti 
consistere  fundamentis^quaesumus  utbeatus  Andreas 
pro  nobis  imploret  apostolus,  ut  a  nostris  reatibus 
absoluti,  a  cunctis  etiam  periculis  exuamur.  Amen. 
Infundesensibus  nostris  apostolica  dogmata,  quibus 
te  contempleraur  menle  serena.  Amen.Concede  pro- 
pitius  circumstanti  plebi  ut  in  illo  tremendo  discus- 
sionis  tempore  eorum  defenaelur  prftsidio  quorum 
estsecuta  praeceptum.Amen.Quodipse  prjeslarcttc. 
Benedictio  in  natatisancti  Eligii. 

Dcus,  qui  beatissimum   Eligium   prffisuleni  tuum 
tanta  familiaritate  tibi  junxisti,  ut  etiam  cum  adhuc 

<  Legitur  eadem  in  Gemet. 
e  Habetur  in  Gemet.  iisdem  verbiB. 
'  ExBtat  \fi  Gemat.  God.,  pauois  inuniitatig.    ' 
•  In  PonUficali  Gemei.  azitat  ■lia  B«A«^o.  tim 
pro  vigilia,  quam  pro  die  natoli  BanotfAndraii. 


AUM  BEtraDIGTIONES 


m 


tbitaret  in  terris,  jam  tunc  corde  toiat  A 
dis,  retpice  TOta  priesentis  familifB,  qo« 
tanti  patroni  solemnia  G41   ceiebrare. 

Siare  ejus  intercessione  super  eam  illas  pe- 
andere.  qaat  eligis  libenter  implere. 
festivitatem  hanc  venisse  in  terris  sentiat, 
ire  votisin  coilis  exoptat.  Amen.  Quod  ipse 
iignetur,  etc. 

nedictio  in  nativiiale  sancli  Xicasii. 

ui  triumphant  ibus  per  te  martyribus  regiam 
ulvi  potenti  dexlera  pandis,  quique  pro  ta 
is  sic  decoquis  in  corporeis  ffirumnis,  ut  ve- 
I  rutilans  excipias  in  supernis,  exaudi  vota 
populi,  qui  sancto  martyri  tuo  Nicasio  in 
tTictoriam  pr<rstitisti.  Amen.  Sitplenahuie 
»  ejus  triumpho  ;  obtineat  ipsius  passio  ve- 
delicto,  et  efTundc  super  eos  spiritualinm 
itom^  nt  nihil  in  eos  inimicus  aut  violentia 
aut  fraude  decipiat.  Amen.  Et  obtinente  B 
;ato  martyre  tuo  Nicaslo,  jnijus  hodie  pas- 
ta  celebramus,  per  bonse  conversationis 
tionem  ad  tuain  mercamurpertingere  gra- 
en.  Quod  ipse  praeslare,  etc. 

■ctio  in  nativittUc  mncii  TJu)mx  apualoli. 

i  Deusomniuiugratiaruin,  respiccredignare 
unc  poualum  tuuni,  qui  in  honore  tuo  divi- 
nlur  officiis ;  etmndquidsanrloapostolotuo 
lodierno  die  profuit  ad  bcatitudinem,  pro- 
rclesite  ad  excmplum.  Amen.  ITt  ipao  inter- 
it  in  eis  fidcs  recta.  iinitabilis  forma.casta 

hospitalis  charilas,  spiritualis  prudentia^ 
ntia,  mens  humilis,  vila  ««ublimis.  Amen. 
ite  tremendum  judicii  diem  in  conspectu 
rint,  non  damnandam  sed  mitem  ex  ore  tno 
tMolutionis  sententiam.    Amen.  Quod  ipse 

etc. 

edictio  iu  nativitiUe  uniut  confestoriH,  G 

}tens  Deus  det  vobis,  clc.  ut  in  Editis. 
Beuediclio  in  dedicatione  ecclesix. 

;at  et  custodiat  vos  omnipotens  Dominua, 
le  tianc  sui  muncris  priesentia  illiistrare, 
1  Editin. 

nedictio,  —  Deus,  qui  super  mysticam  pe- 
stolicFP  potestatis,  ledificateD  prineipalitar 
tiMB  portas  inferi  nunquam  pnievaJituras 
lisisti,  cunclos  ub  eadeni  rcinove  placatus 
il  quod  adversus  cnm  prresumptio  falsitatis 
tpiritus  vcritatiscvincat.  Amen.  Dirige  eam 
ione  coplcsti,  ut  quffi  ante  mundi  princi- 
.ua  sempcr  est  pi  rpsentia  prsparata,  usqnc 
udinem  gloriae  [iromisste,  te  moderante, 
.  Amen.  Domum  hanc,  quresumus,  propi- 
are  ineredi,  et  in  tuorum  cordibus  fidelium 
n  tibi  construc  mansionem,  ut  plebs  hffic 
cto  in  terra  vultu  Bcnedictionis  Xvlbs  postu-  D 
[),  QDtemum  atc  pereipiat  prsEjmiura.  Amen. 
)omine,  ul  ha^c  basilica,  cujus  hodie  initia- 
Boia,  aut  ciijus  dedicationem  colknus,  vel 
|il0  ad  ejus  convenit  solcmnia,  quaa  tua 
ine  subsistit,  tua  sempcr  liat  habitatione 
,  Amen.  Quod  ipse  pr<jestare,  etc. 

Uio  in  anHitersariuMiemiionis  eoclesiof. 

c,  Domine,  hanc  familiam  tuam  prctiosi 
(  elTusione  rcdemptam.etbaptismatesacro- 
inatam.  Amen.  Daei,  Domine,  hoc  munus 
«,  ut  te  amct,  te  diligat,  tc  sequatur.  Amen. 
pual,  bona  sectetur,  cupiat  scmpiterna,  ter- 
piciat,  caduca  contemnat,  coelestia  concu- 
men.  Etdum  ad  hanc  diem  dedicationis 
iiiiu  in  tuo  aancto  iromine  devotis  mentibaa 
viTt.  %i  locam  hatfitatiopis  ^lorias  tats,  te 
te,  permiat.  Ainen.  Quod  ipse  prm^Mft, 


649*  Benedictio  in  quoiidianui  diebus. 

Det  vobis  Dominus  munus  aua;  b«nedictioois,  et 
repleat  voa,  etc.,  ut  in  mperiari  app&ndice,  ubif  pro 
Det  vobis  Dominua  munus,  etc.,  tiffstur :  Omnipoteoa 
Dominua  detvobis  gratiam,  etc. 

Alia.  ^  Omnipotens  Deus  emlesU  vos  protectione 
circumdet,  et  sas  benedictionts  dono  locupletet. 
Amen .  i2oncedatf(ae  vobis,  ut  qui  in  sola  spe  gratin 
cceiealia  innitimini,0QeJesti  etiam  protectione  munia- 
mini.  Amen.  Quatenus  et  in  pneseoti  ssculo  morta- 
lis  vitffi  solatia  capiatis^  et  sempiterna  gaudia  com' 
prehendere  valeatis.  Amen.  Quodipse  pra^stare,  eto. 

i4/fVi.  —  Qmnipotens  Deus  dexteras  suee,  etc.  ul 
in  appendice. 

AJia.  —  Purificet  omnipotens  Deus,  etc.«  ut  in 
dicta  appendice. 

Alia.  —  Omnipotens  Deus  universa^  etc.,  ut  tn 
piuef,  append, 

Atia,  —  Omnipotens  Deus  dies  Testros,  etc,  ihid. 

Bemdietio  super  regem. 

Benedicat  tibi  Dominus,  et  custodiat  le ;  et  sicut 
te  Toiuit  super  populum  suumconstituereregem^ita 
et  in  prmsenti  sseeulo  felicem*  et  letem»  felieitatis 
tribuat  esseconsortetn.  Anien.  Clenim  ac  populum 
qnem  sua  foluit  opitulatione  ettaa  sanctione  congre- 
gari,  sua  dispensatione,  et  toa  admlnistratioDe,  per 
diutuma  tempora  faciat  feliciter  guberaari.  Amen. 
Ouatenus  divinis  monilis  parentes,  adversitatibus 
omnibus  carentes,  bonis  omoitMts  exuberantes,  tuo 
ministerio  felici  amore  obsciiuenles,  ct  in  pnesentt 
saecalo  pacis  tranquillitate  fruantur,  et  tecum  a^ter- 
norum  civium  consortio  potiri  mercnntur.  Amen. 
Quod  ipse  prffistare,  etc. 

Bemdictio  in  quacunque  trikuiatiaue, 

Dena  moBstomm  solatlum,  tribulatoram  refagium» 
sao  V08  brachio  foveat,  et  ab  imminentibns  penculis 
illa^os  miseratus  efficiat.  Amen.  Dextene  suffi  vos 
omnipotentis  clypeo  muniat,  et  muro  inexpugnabili 
su»  fortitndinis  abinstanti  tribulationc  circumtegat. 
Amcn.  Iram  sua;  animadversionia  a  vobls  propitia- 
tus  avcHat,  et  portum  vobis  salutis  indulgcnsin  suus 
vos  protectioois  interritoa  sacorilaie  constituat. 
Amen.  Quod  ipae  prffistare,  ctc. 

Alia  benedictio^  —  Populi  tiii,  Deus,  instilutor  el 
rector,  peccataqulbusimpugnaturcxpelle,  ut  sempcr 
tibi  placitus,et  tuo  minimine  sit  securus.  Amen.  ua 
plebi  tu»  piffi  semper  devotionis  afTectum^  ut^  quae- 
que  prava  sunt  re^puens,  sancla  conversatlone  fir- 
metur,  et,  a  peceatia  Hbera»  nullis  adversitatibus  at- 
teralur.  Amen.  Succurre,  Domine,  quiesumus,  po- 
pulo  supplicanti,  ct  opemtuam  tribuebcnignusinllr- 
mis,  ut  smcera  mente  tibi  devotus  et  prffisentis  vita; 
remediis  gaudeat  etfuturffi.  Amcn.  Qaod  ipse  prffi- 
stare,  ete. 

Benedictio  in  dpdicaiionc  baplisterii, 

Dens,  qni  sacri  baptianaatis  dono  idelivni  fieotora 
spa  animaa,  fide  flrmas,  charitate  corroboraa,  4e  in 
hac  bapUaterii  dotto  eujas  initiamus  solemnia«  fusis 
precibua  deprecamur,  ut  gratiam  quam  huic  populo 
tribuisti  per  lavacram,  conserves  usque  sempiter- 
num.  Aroen.  Kt  quos  nndis  salataribua  irrigasti  per 
gratiam,  aanciorura  eoptibus  adjunge  per  miaericor- 
diaitt ;  atque  omnes  quos  ab  aqua  refectionis  eduxisti 
innocuos,  per  iafuaionem  partcleti  apiritus,  sanctis 
tuisjube  fieri  eoaiternos.  Auien.  Hecordare,  G4S 
cxaudi  preces,  vota  perfice  famulantium,  et  in  iiuro 
vitffi  scribe  nomina  te  auacrentium,  ut  omni  conse- 
cratione  prffisentiam  altaiis,  quam  populi  tenipliquc 
ac  baptisterii  non  vox  aut  liogua  mortaiis,  scd  virlus 
tua  operetur,  cui  servimus.  Amen.  Quod  ipse  prs- 
stjare,  etc. 


P^us,  quij  post  illum  gloriosc  ^arreetionis  ascen- 
saixi;  nunqaam  te  deesse  tuis  etlhoribus  Qr<mlaUL 


m 


SUPPLEMBNTDM  AD  S.  GREG<AII  LI6RDM  SACRAMENTORUM. 


largirc  nohis  sacerdoUbus  iuis,  vel  huie  saccrdoli, 
illam  gratiam  (raa  simus  perfecti,  vel  qua  sit  perfec- 
tus,  rcgimine  ferventes,  cel  fervens.  iii  charilatc. 
Amen.  Indulge  horum,  ire/hujus,obtcntu  popuiisTC- 
niam,  qui  justos  efficeris  [Forte  efficis]  ad  coronam. 
Krudi  eos,  vel  eum,sanctisdo^matibus,  etmultipiica 
in  operibus  eonim,  vel  ejus,  juslitioe  fructus.  Amen. 
Ul  pastoris  cura  muniti,  vel  munitus,  evadant,  vef 
evadat,  supplieiaTartarorum,  adipisci  mereantur,  vei 
mereatur,  regni  gloriam  sempiterni.  Amen.  Quod 
ipsc  prsstare,  etc. 

Benedirtioeum$a%ciamoniali$  vir^  benedicitur,  ft  cnm 
in  monoiieno  pueliarum  Mistta  celebratur. 

Rffunde,  Oomine,  cceiestem  Benediclionem  (uani 
super  hunc  populum  tibi  prostratum,  vcl  supcr  hanc 
virgineatn  turmam,  quie  se humiliat  sub  dextera  tua  ; 
protegceasproteclionedivina,  utfugiantuniversa  de- 
Jicta,  ct  tua  semper  studeant  adimplere  prcecepta. 
Amen.  Sciant  sibi  bona  desideria  pneparata,  ut  cce- 
leste  regnum  sancto  conquirant  loco ;  parcant  scniper 
divinis  prseceptis,  et  te  adjuvante  viucant  incendia 
carnis.  Amen.  Omnem  libidinem  pravoB  voluptatis 
supercnt  amore  honest»  charitatis.  Hatieant  in  sc 
semper  oleum  sanctitatis,  ut  iKtentui*  in  adventu 
sponsi  cum  lampadibus  suis.  Amen.  Gestent  in  ma- 
nibus  suis  faculas  sacras,  ut  cum  sapientibus  virgi- 
nibus  duce  Christo  inlroire  cum  eo  mereantur  ad 
nuptias.  Amen.  Quod  ipse  pncstare,  etc. 

Benedictio  iuper  aneUlat  Dei, 

Domine  Deus  fleterne,  qui  utrumque  sexuni  de  in- 
teritu  perpetuae  mortis  per  Jesum  Christum  Filium 
tuum  de  Mariasemper  virginenatum  miscricorditar 
redemisti,  has  famulastuastibi  devotis  mcntibusser- 
vientes  omni  Benedictione  coelcsti  benedicere  digne- 
ris.  Amen.  Ut  in  te  integram  fldem  habeant,  et  in 
pniiceptis  legis  tus  semper  perseverent,  terreaa  et 
(ransitoria  despiciant,  intema  et  invisibilia  intenta 
meditatione  perquirant.  Amen.  Atque  in  numero 
sanctarum  virginum  permaneant,  ut  cu^iesti  sponso 
cum  lampadibus  inexstinguibilibus  fiduciaHtar  occur- 
rere  valeant.  Amen.  Quod  ipse  priestare,  etc. 

Benediciiopro  iter  agentibut, 

Dirigat  iter  vestrum  Dominus  in  beneplacito  suo, 
vobisque  inseparabiliter  benignissimus  custos  inhse- 
reat.  Amen.  Ducem  vobis  archangelum  Raphaelem 
adhibeat,  et  omnem  a  vobis  incommoditatem  contra- 
rietatemque  propitiatus  amovcat.  Amen.  Desiderio- 
rum  vestrorum  pia  vota  clementer  impleat,  ut  et  hic 
bona  consequi,  et  ad  eeternam  l>eatitudinem  perye* 
nire  feliciter  mereamini.  Amen.  Quod  ipse  preestare^ 
etc, 

Alia  Benedietio.  —  Prosperum  iter  faciat  vobis 
Deus  salutarium  nostrorum,  perducatque  in  vias  di- 
rectas  per  ardua  montium,  convexa  vallium,  plana 
camporum,  vada  fluminum,  secreta  silvarum  ;  pro- 
tegatquevosauxiiium  Domini,  utnihilfobisprsevaleat 
scandalum  inimici.  Amen.  Per  diem  vos  saiutaris 
Domini  umbra  circumtegat;  per  noctemamicaquies 
ipsisgratiam  reiatura  confoveat  ;  deducatque  vos 
mirabiliter  dextera  Domini,  et  prebeatante  faciem 
vestram  dtvinffi  pacis  angelum  comitem.  Amen.  Ab- 
sit  a  vobis  in  via  diabolus,  causa  dispeaidii,  ruina 
peccati,  casus  incommodi,  sors  periculi;  solusque 
Trinitatis  indi? iduie  G4^  ^^"*  ^^  auxiiium  vestrum 
atque  praBsidium  educi  curam  habeat  et  reduci. 
Amen.  Quod  ipsepnestare,  ctc. 

Alia  Benedictio.  —  Deus,  qui  dili|[entibus  te  omnia 
cooperaris  in  bonum,  et  a  servientibus  libi  nulla  es 
regionelon^nquus,  effundesuper  hancfamilramtuse 
BenedictionU  gratiam,et  dirigefamnium  tuum  NAn 
tua  voluntate  pergentem.  Amen.  Prmta  ergo,  Do- 
mine,  ut  h»c  piebs  te  tempar  merMtur  haberepro« 
Uctarem,  nt  prsfatus  famulus^uus  in  hao  vita  posi- 
UiB  Jua4uibu§  eoiaifem.  imen.  Ut  tam  ^r«<fieta  ^abs 


614 

A  quam  qui  hoc  iter  carpunt,  tuo  uterque  auxilio  prse* 
venti,  |)er  justitia»  scmitasgradiantur,  sine offensione 
delicti.  Amen.  Quod  ipse  praestare,  etc. 

Aiia  Benedictio.  —  Benedicat  tos,  I>ominus,  ma- 
nere  sute  divinitatis,  ut  progrediamini  prospere  ad 
actus  firmissimae  securitatis.  Amen.Itervestnimins- 
piciat,  subsequens  praecedat,  gressus  dirigat,  et  ad 
justa;  dispensationis  loca  sine  ofifensione  perdncat. 
Amen.Quntenus  cjus  gloriam  in  saxsuli  hujusitinere 
fideliter  veneremini,  ct  ad  paradisi  patriam  redeun- 

tesinchorisangclicissinefineiaetemini.  Amen.  Quod 
ipse  praestare,  ctc. 

Benedietio  in  tempore  belli, 

Populi  tui,  quaesunius,  omnipotens  Deus,  propi- 
liare  peccatis,  et  totiu:»  hostilitatis  a  nobis  terrores 
averte,  ut  Christiani  nominis  secura  libertas  in  tua 
devotionc  scmpcr  exsullol,  cl  tibi  subdito  famuiato 
deserviat.  .Amen.  Elidcomnium  adversariorum  no- 
g  strorum  superbiam,  et  virtulc  dt^xtcrae  tua'  prosteme 
hostium  contumaciain.  Amcn.  Fidclem  liunc  popu* 
lum  potentiu>  tuae  muniat  invicta  defensio,  ut  pio 
seiuper  tibi  devotus  affeclu,  et  ab  iijfostis  iiberetur 
iniinicis,  et  in  tuajugitergrulia  pcrseveret.  Amcn. 
Quod  ipsc  pricstarc,  ctc. 

Benedictio  ad  piuviam  postuinndam. 

Inclioa,  qusesumus  Dominc,  aurcs  piclatis  tus  ad 
populi  tui  preces,  etfaciem  totiusterroe  largis  imbri- 
bus  irrigare  dignare.  Amen.  Tribue  auras  salul^res, 
atque  ipgris  reslitue  pristinam  sanitatein,  ut  anims 
quse  promissiones  tuassitiunt  de  tuasenjpercViaritate 
abundantius  repIeantur.Amen.Danobis,  quaisumas, 
pluviam  salutarem,  etaridam  faciem  ternu  fluentis 
c(jelestibus  dignanterinfunde.Amen.  Quodipsepne- 
stare,  etc. 

Benedietio  ad  terenitatem  poetuiandam. 

Magnificentiam  tuam,  Domine,  suppliciler  implo- 
C  ramus,  ut  qui  imminentibus  pluviarum  pericnlis  po- 
pulum  tuumterruisti  potenter^  eumdem  sub  tui  oris 
Benedictione  prostratum  consolari  jubeas,  screnitate 
concessa  temporum.  Amen.  Ut  humanaruin  rerum 
prosperitate  percepta,  terrenis  consolationibus  gra- 
tulemur.  Amen.  Neque  gaudia  quierere  cessemas 
superna,  sed  et  quidquid  la^titiae  temporalis  fasce 
impeditur,  eruditione  potius  sempitema  pellatur. 
Amen.  Quod  ipse  praestarc,  etc. 

Benedietio  tempore^  quod  absit,  mortalitaiii, 

Deus  qui  non  mortem  sed  poenitentiam  aemper  de- 
sideras  peccatorum,  populum  tuum  sab  potentia 
manus  tue  prostratum  ad  te  converte  propitius,  et 
ab  imminente  morte  defende  placatus.  Amen.  Ut 
dum  tibi  devotus  exstiterit,  iracundiae  ab  eo  flagella 
amoveas,  atque  a  mortifero  vastatore  defendas. 
Amen.  Praestare,  ergo,  Domine,  sicut  sanctns  Mi« 
chael  archangelus  in  conspectu  tuogloriosusassistit, 
I)  ita  et  ibi  pro  populo  tuo  exorare  dignetur,  ut  ubiqus 
gratiam  tuam  semper  pnesentem  habere  mereator. 
Amen.  Quod  ipse  pra.'stare,  etc. 

Benedictio  cum  Oblatio  voiivi  offeriur, 

Misericordia  divina,  paterna  pietas,  immeBSt  ma* 
jestas,  te  suuplices  deprecamur,  uttua  sit  BeBedictio 
super  famulos  tuos,  qui  tibi  cerviccs  suas  humiliant, 
et  dona  eis  largam  648  Benedictionis  tuce  petitio- 
nem  quam  sibi  devota  mente  deposcuut.  Amen.  Da 
et  famulo  tuopro  quo  tibi  votiva  sacrificia  offcrimus, 
mentem  tuis  conspectibus  puram,  eharitatem  ptrfec- 
tam,  continentiam  luundissimam,  tribuasqueei,  Do- 
mine,  nariter  cum  liisomnibus  criminuin  remissio- 
nem,  fructuum  ubertaKem,  fraternam  charitatem. 
Amen.  Adde  eis,  Domine,  in  opere  Tirtutem,  in  ac- 
tibus  sinceritatem,  in  moribusdiscipiinam  ;atqaeita 
•08  patema  cuttodi  pietata,  at  nanqoam  ullmas 
noxia  ulla  conentor  adnAtori.  Abmi.  Qvod  Ipte 
pnettara^  ek. 


w 


MUR  «EN^DICnONES. 


M6 


Bmedictfo  naoi  fructui  eumsaerat  [Forte  sacratur].  A  num  conscrvet.  Amen.  Inimicos  tuos  confasione  in- 


Tibi,  pii»sime  Deus,  supplices  fundimus  preces, 
ut  familiaintuam  sub  potentia  dextera;  tuoi  prostra- 
tam  benedicondo  sanclifices.  Aracn.  Fidem  in  eis, 
pacem  et  humilitatem  imperticndo  multiplica,  ut 
clementioi  tu(c  dono  custodientes  qu»  prtecipis,  me* 
reantor  obtinere  qu»  promittis.  Amen.  Ac  per  illu- 
strationem  Qnicl  Filii  tui  Domini  nostri  Jesu  Ghristi. 
et  SpiritQS  sancti  Benedictionem  sanctifica,  ut,  de- 
palsia  at(jue  abjectis  velosti  hostis  insidiis,  salubri  - 
terexhujQsdiei  anniversaria  solemnitatedeuniver 
sis  terne  edendis  germinibus  primitiastibi  offerentcs 
sumant,  atque  in  tuo  sancto  nomine  cuncta  deinceps 
edant.  Amen.  Quod  ipse  praestarc,  etc. 

Benedietio  cum  navi  ascenditur , 

Hic  populustuus,  Domine,  tuoffubernelur  auxiiio^ 
et  tus  Blajestatis  protegatur  bracuio ;  hon  pela^  fa- 
rentis  unda  turbetur,  nec  a  tempestads  facie  terrea* 
tar.  Amcn.  Navirasalutis  eis  constitue,  ut  cor  eorum  B 
impieatur  fidei  salularisaugmento  ;  catholicoe  fldel 
anchoram  tcncaut,  ul  undns  s.-cculi  sa^vientis  sccuri 
perlranscnnt.  Auicn.Mcrcimonia  divina^conversatio- 
nis  perngiint,  et  fidcm  prumissioois  suai  semper 
adimpleant ;  nianum  eorum  reple  muneribus  tuis,  ut 
locumhabeantinsanctorumconversationibus.Amen, 
Quod  ipsc  pnristare,  etc. 

Benedictioin  Missa  sacerdotidefnncti. 

Deus,  qui  es  conBtentium  te  largus  remunerator^ 
et  piapropitiatiodefunctorum,  cxaudi  supplicos  fa- 
nuli»  tu.n*  preces,  et  pnBsta  ut  famulus  tnus  N,  epi- 
Kopas,  qui  nomini  tuo  ministerium  fideics  dcpcndit, 
perpetuasanctorumtuorum  societatelcetetur.  Amen. 
Ac  sicut  beati  A'.  sedem  vicario  est  secutus  officio, 
ita,  toa  gratia  largicnte.  perpetuam  dignitatis  glori» 

percipiat  portionem.  Amen.   Hic  quoque  populus,      ,^.„.„„  ,^„  .^^  »v» —«-...**•««  «w«v.«^  .-—.««^ ,^- 

qai  tibi  fidelibus  pro  eo  insisUt  excubiis,  benediclio-      p^Ta  ut"curus,"«iw  q^^^ 

Dis  tusB  largiUte  perfusus,  gratiam  quam  exposcit  t,  ^^  frontes,  sacrosancto  chrismate  dclinivimus,  et 

abandantem  reportet.  Amen.  Quodipsc  praestare,  etc. 

*  Benedictio  regatis  quando  elevattir  in  regem . 


duat,  et  super  te  Christi  sanctificatio  floreat.  Amen. 
Ut  qui  tibi  Iribuit  in  terris  imperium.  ipse  in  ccelis 
conferat  meritum  angelorum.  Amen.  Quod  ipsc 
praestare,  etc. 

Benedictio  pro  iter  agentibu$. 

Benignissimus  custos  vobis  inseparabiliter  inhie* 
reat,  et  iter  vestrum  beneplacilo  suo  misericorditer 
diri^at.  Amen.  Ducem  vobisarchangelum  Baphaelem 
adhibal,  etc,  ut  supra. 

Benedictio  post  ccmam . 

Immittat  in  vobis  Dominus  quietem  tancti  soporis 
et  utoculi  pupillam  voscustodiatalis  suae  protectio- 
nis.  Amen.  Quatenus  in  corpore  dormiatis  sic  quie- 
scentes  came,  ut  cordibus  et  mentibus  Deo  digne 
vigilare  possitis.  Amen.  Et  cum  vobis  adfuerit  hora 
de  somno  surgere,  divina  possitis  vos  virtute  proe- 
ciogere. Amen .  Quod  ipse  praestare,  etc. 

Oralio  ad  infanies  consignandos. 

Omnipotens  sempiterne  Deus,  qui  regenerare  di- 
gnatus  es  hunc  famulum  tuum,  seu  hos  famulos  tuos, 
et  has  famulas  tuas,  ex  aquaet  Spiritu  sancto,  qui- 
que  dedisti  ei,  sive  eis,  remissionem  omnium  pecca- 
torum  ;  emitte  in  eum,  sive  in  eos  et  in  eas,  septi- 
formem  Spiritum  tuum  sanctum  Paracletnm  de  ccelis, 
Spiritum  sapientiae  et  intellectns,  Spiritum  consilii 
et  forfitudinis^Spiritum  scientiae  et  pietatis;  adimple 
eum,  sive  eos,  aut  eas,  spiritu  timoris  toi,  et  consi- 
gna  eum,  sive  eos,  atit  eas,  signo  crucis  Cliristi  in 
vitam  propitiatus  seternam.  Per  eumdem,  etc.  In 
unitate  ejusdem,  etc.  Consigno  et  confirmo  te  signo 
crocis,  in  nomine  Patris,et  Filii,  et  Spiritus  sancti. 
Pax  tecuro.  l^.  Etcum  Spiritntuo.  Deusqui  aposto- 
lis  tuis  sanctum  dedisti  Spiritum,  et,  per  eos  eorum- 
que  sQccessores,  cseteris  fldelibus  tradendum  esse 
volaisti,  respice  ad  humilitatis  nostrse  famulatum,et 


Prospicc,  omnipotens  Deus,  serenis  obtutibushunc 
rioriosum  regem  N,,  elsicut  benedixisti  Abraham, 
uaac  et  Jacob,  sic  illum  largis  Benedictionibus  spi- 
ritaalis  gratiaecumomni  plenitudine  tua  potentia  ir- 
rigare  aU^ue  perfundere  digneris,  ut  tribuas  ei  de 
rore  coeli  ct  de  pinauedine  tcrrae  abundantiam  fru- 
menti,  et  vini,  et  oTei,  ct  omnium  frugum  opulen- 
tiam,  exlargitatcdivinimuneris,Iongapcr  tempora. 
Amen.  Ut  illo  regnante  sit  sanitas  corporumin  pa- 
tria,  el  sil  in  regno  paxinviolata,eldignitas  gloriosa, 
regalis  palatii  maximo  spicudorc  regiae  potestatis 
oealis  omnium  luce  clnrissima  coruscare  atque 
splendcsc^  re  quasi  splcndidissiina  fulgora  maxirao 
lamine  vidcantur  perfusa  ;  ettribuasci,  omnipotens 
Dens,  ut  sit  furtissimus  protector  patriae,  et  conso- 
lator  Ecclcsiarum  atque  ccjenobiorum  sanctorum,  D 
maxiiua  cum  pietate  regalis  muniHcentiw  ,  sit  etiam 
fortissimus  regoitriumphator  hostium,adopprimen- 
dat  rebelles  el  pa^anas  oranium  nationes.  Amen. 
Sitque  inimicis  suis  satis  terribilis,  proxima  fortitu- 
dine  regalis  potentiae,  optimatibus  quoque,  atque 
pneccllenlibus  proceribus  ac  fidelibus  sui  regni  sit 
^ilS  munificas  et  aniabilis  et  pius,  et  ab  omnibus 
timeatar  atque  diligatur.  Reges  quoque  de  lumhis 
ejua  per  successionestemporum  futurorum  egredian- 
tnr  regnum  recere  Francorum,  et,  post  gloriosa 
tempora  atque  lelicia  prsescntis  vitae,  gaudia  sempi- 
tema  habere  mereatur  in  beatitudine  perpetua. 
Amen.  Qnod  ipse  prestare,  etc. 

liemalia  Bemdietio  regalis .  —  DeusPater  glorite 
rit  adjotor  tnut,  et  omnipotens  benedicat  tibi.  Amen. 
Precea  tnas  in  cunrtis  exaudiat,  ct  vitam  tuam  longi- 
tadiBcdierQni  adimpleat.  Amen.  Thronnm  regni  tui 
jngiter  firmet,et  gentem  populumque  tuum  in  eeter- 


signo  crocis  confirmavimus,  sive  consignavimui 
ejus,  «tvf  eorum,  aut  earom,  mentemSpiritussanctus 
adveniens  templum  gloriae  su»  dignanter  inhabitando 
perficiat,  qui  vivit  et  regnat  in  unitate  ejusdem,  etc. 
Aiia  Benedictio.  —  Benedicat  tibi,  vel  vobis,  omni- 
potens  Deus,  ^ui  cuncta  ex  nihilo  creavit ;  et  Ubi,  vel 
vobis,  in  baptismate  per  Spiritum  sanctum  remissio- 
nem  peccatorum  tribuat.  Amen.  Quique  eumdem 
Spiritam  in  igneis  linguis  discipulis  suis  dedit,  cor 
(uum,  vel  corda  vestra,  ipsius  iflustratione  irradiet^ 
atque  in  sui  amorem  juj^ter  accendat.  Amcn.  Qua- 
tenus  ejus  dono  a  vitiis  omnibos  emundatus,  rel 
emundati,  ipsiusque  opitulatione  ab  omnibus  adver- 
sitatibus  defensus,  vel  defensi,  templum  ejus  effici- 
merearis.  vel  mereamini.  Amen.  Quod  ipse  praestare, 
etc.  Benedictio  Dei  Patris. 

Benedietio  in  natali  beati  Thcoderici  abbaiis. 

Deus,  qui  ad  celebrandam  annuam  [Supfdendum 
solemnitatem]  sancti  confessoris  tui  Theoderici  hunc 
populum  aggregasti,  eius  suffragantibus  meritis 
647  ftb  omnibus  nos  aosolve  peccatis.  Amen.  Vir- 
tutum  germine  ita  excrescant  utin  bonis  operibus 
perseverabiles  inveniri  mereantur.  Ameo.  Quatenus 
bona  cuncta  exsec|uendo,  cum  sanctorum  collegio, 
sternaB  beati  ludinis  praemia  feliciter  valean  t  consequi 
coronam.  Amen.  Quodipse  prsestare,  etc. 

Alia  Benedictio,  —  Deus,  qui  ad  exorationem 
Moysi  famuli  tui  peccanti  populo  pepercisti,  ita  in- 
tercedente  confessore  tuo  Tneoderico,  cujus  hodie 
celebramus  gesta  [Forte  festa],  nostra  al>solve  pec 
cata.  Amen.  Respice,  quaesumus,  hanc  familiam 
tuam,  serenitatis  tuae  oculis^  et  largis  eam  Benedi- 
ctionibus  perfunde.  Amen.  Dirige  gressus  illius  in 
viam  salutis  aBternae,  quatenus  sacraroenta  fideisin- 
cera  prosequatur  servitute.  Amen.  Quod  ipse  prsB- 
ttare,  etc. 


Id  Gemet.  plurime  reperiuotur  super  regem,  ab  hla  omnino  diyefsae» 


617 


SUPLEMENTUM  AD  S.  GRBGORlI  LlBRtJM  SACRAMENTORUM. 


«fS 


BemdicHo  im  ordintaiem  papm. 

Omnipotens  Deut^  qui  in  populo  suo  ministerio 
utitur  sacerdotum.  conferat  yobis  susb  propitiationis 
et  Bencdictionisdonura.  Amen.  Quiqueroe  indignum 
nullis  existcntibus  848  roeritis,  sed  gratuita  sua 
pietate  huic  EcclesiiB  prsctse  Toluit,  suuragiis  san- 
ctorum  suorum  me  ab  omnibus  TincuHs  pecoatorum 
absoWat,  sancUsque  sois  altaribus  strenuum  di- 
gnumque  ministrum  efficiat.  Amen.  Quatenus  per 
exempla  sanctorum  sacerdotam  qui  in  hac  sede  et 
in  hoc  ministerio  ei  placuerunt  gradientes,  gregem« 
quecommissum  secundum  suam  voluntatem,  eo  opi- 
tulante,  regentes,    ab  nronium  pastorum  Pastore 


Ghristo  Domino  prfleniia  sauetis  promissa  una  cum 
subditis  percipere  et  in  electomm  numero  merean- 
tur  adjungt.  Amen.  Qnod  ipse  prfcstarc,  etc. 

Benedictio  pro  defuncto  dieenda. 

Dominus  Jesus  Ghristus,  qui  se  a  peccatoribus  ezo- 
rari  prsBcepit,  ipse  quid  rogetur  inspiret,  et  in  hac 
speoiali  Oblatione  famulum  suum  ab  mferorum  cru- 
ciatibusiibereU  Amen.  lllum  paradisiamoenitatecon- 
foYeat,  ?os  morum  probitate  componat.  Amen.  llli 
postfunera  carnis,  det  loca  beatitudinis,  vobis  in 
longinquitate  peregrinationis  indulgentiam  tribuat 
criminis.  Amen.  Quod  ipse  prcBslare  dignetur»  etc. 


BENEDICTIONALE 

SANCFO  GREGOBIO  HAGNO  VlNDiCATUU 

A  KoUario^  in  suis  Vtfidobonensibtu;  Analectis  \ 


Benediciio  in  mgilia  Natalis  Domini.  B 

Omnipotens  Deus,  qui  incarnatione  Unigeniti  sui 
mundi  tenebras  effugavit,  ctejusgloriosa  NatiYilate 
hancsacratissimam  noctem  irradiavit,  effuget  a  vobls 
tenebras  vitiorum,  et  irradiet  corda  vestra  luce  vir- 
tutum.  Amen.  Quique  ejus  sacratissimae  Nativitatis 
gaudium  magnum  pastoribus  ab  angelis  voiuit  nun- 
tiari,  ipse  super  nos  Benedictionis  sus  gratissimum 
imbrem  infundat,  atque  ipso  pastore  vos  ad  (eterno- 
rum  gaudiorum  pascuaieterna  perducat.  Amen.  Et 
qui  per  ejus  Incarnationem  terrcna  coelestibus  socia- 
vit,  mterneB  pacis  etbonce  voluntatis  vos  nectare  re- 
pleat,  etcoelestis  militiss  consortes  efficiat.  Amen. 
Quoi  ipse  prwstare  dignctur,  cujusregnum  etimpe- 
rium  sine  Qnepermanet  in  scecula  sasculorum.  Amen. 
Bonedictio  Dei  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti,  et  pax 
Domini  sit  semper  vobiscum. 

Benedietio  in  die  Natalin  Domim\ 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  vestramque  ad  C 
supema  excitetintenlionem,  qui  hancsacratissimatn 
dicni  Nativitate  Filii  suifecitessesolemnem.  Amen. 
Bt  qui  eum  qui  panis  csl  angelorum  in  praesepi  Ec- 
clesiae  cibiim  fecit  esse  fldelium  animalium,  ipscvos 
et  in  pr»escnti  sseculo  degustnre  facfat  letcrnorum 
dulcedincro  gaudiorum,  et  in  futuro  pcrducat  ad  sa- 
tictatcmaetcrnorumpraemiorum.  Amen.  Quique  ejus 
infantiam  vilibus  voiuit  indui  pannis,  ipsa  vos  cce- 
lestium  vestimentorum  induat  ornamcntis.  Amen. 
Quod  ipse  prmstare  dignctur,  etc. 

Benedietio  in  nativitate  sa>icli  Stepluini  marlyrtf  • 

Dous  qui  Beatum  Stephanum  prolomartyremcoro- 
navit,  et  confcssione  fidei,  ct  agonc  mnrtjrii,  men- 
tes  vcstras  circumdet,  ct  prmsenti  sieculo  coronajus- 
titiae  et  in  futuro  perducat  vos  ad  coronam  gloriie. 
Amcn.  llliusoblcntutribuat  vol)is  Dei  et proximi  cha- 
ritate  scmper  exuberarc,  qui  hanc  studuit  ctiam  intef 
lapidantiumimpetusobtinere.Amcn.Quocjusetexem-  d 
plo  roborati,  ctlntcrcessione  muniti;ab  eo,  quemille 
a  dextris  Dei  vidi  t  ^tantcm,  merealur  hencdici.  Amen. 
Quod  ipse  pra.'stare  dignctur,  qui  cum,  etc. 

In  nativitate  sancli  Joavnis  evangelittx , 

Omnipotens  Deus  dignetur  vobis  per  inlercessio* 
nein  heati  Joannis  apostoli et  evangelista*  benedicere, 
qui  per  eum  arcana  verbi  sui  voluit  i^cclesuB  reve- 
lare.Ainen.GoncedatnobisutquodilleSpiritussancti 
inuuereafflatusvestrisauribus  infudit,  ejusdem  Spiri* 
lus  dono  capere  mente  valeatis.  Amen.  Quoejusdo- 
cumentn  dediviniiatenostriRcdemptoris  edocti^  et 
amando  quod  tradiditet  prfledicaado  quod  docuit.  et 

*Uonsule  moDitum  editoris  huic  tomo  prtsAzum.  EEdit. 


exsequendo  quod  jussit,  ad  dona  pervenire  merea- 
mini  ({uae  idcm  Jesus  Christus  Dominus  nostcr  re- 
promisit.  Amen.  Quod  ipse  prsstarc  dignctur,  clc. 

Benediciio  in  nativilate  Mnciontm  Innocentum . 

Omnipotens  Deus,  pro  cujus  Unigeniti  veneranda 
infanlia,  infantum  innoceutum  catervas  Herodis  fu- 
nesti  peremits8Bvitia,  susp  vobis  Benedictionis  tribual 
donagratissima.  Amen.  Et  qui  eis  concessit  ul  uni- 
cum  Filium  ejus  Dominum  nostrum  non  loquendo 
sedmoriendo  confltcrentur,  concedat  vobis,  ut  fidcm 
veram,  (;^uam  lingua  vestia  fatctur,  etiaiu  mores 
probi  et  vita  inculpabilis  fateautur .  Amen.  Quiciuc  eos 
primitivumfructuiMsnnctH^sussuscepit  Ecclesia;,cum 
iructu  bonorum  opcrum  vos  faciatperveniresd  gandia 
a)terns  patriae.  Ainen.  Quodipsc  praastare,  ntiupra. 

Benedietio  inoctava  D,  JY. 

Omnipotens  Deus,  cujus  Unigenitus  hodierna  die, 
ne  legem  sulveret,  quam  adiinpierc  venerat^corpora- 
lem  susccpit  circumcisionem^spiritalicircumcisione 
mentes  vestras  ab  omnibus  vitiorum  incentivis  ex- 
purget,etsuaminvo8infundatDenedtctionem.  Amcn. 
Et  qui  legem  per  Movsen  dedit,  nt  Nfediatorem  no- 
strum  Benedictionem  daret,  exuatvos  mortiflcationc 
vitiorum,  ct  faclat  persevernre  in  nnvitate  virlutum. 
Amen.  Quo  sic  in  scnarii  numerii  porfectionein  hoc 
sseculo  vivatis.et  in  septenariointcr  bcatorum  spiri- 
tuumagmina  requicscatis,  qnatcnusin  octavaresar- 
rectione  renovatl.  Jubilfri  remissione  ditati,  ad  ^u- 
dia  sine  flne  mansura  perveniatis.  Amen.  Quod  ip9e 
priestare  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  Theophania. 

Deus  lumcn  verum,  qui  Unigenitum  suum  bo- 
diema  die  slella  duce  gentibus  voluit  revelare,  sua 
vosdigneturbenedictioneditare.Amcn.Quodexcmplo 
magorum  mystica  Domlno  Jesu  Christo  munera  of- 
ferentes  spreto  antiquo  hostc,  spretisque  contagii.s 
vitiorom,  ad  feternam  patriam  rcdire  valeatis  per 
viam  virtutom.  Amen.  Detquc  vobisverammentiom 
innocentiam,  qui  super  Unigenitum  suuiu  spiritum 
sanctum  demonstrari  voluit  per  columbam.  eaqae 
virtute  mentes  vestrflc  exerccantur  ad  intelligenda 
dlvinte  legis  Arcana,  qua  in  CanaGalilea*  Ijmphaest 
in  vinum  conversa.  Amen.  Quod  ipse  proesiare 
dlgnetur.  etc. 

Benedictio  in  pHrificatione  eanctx  Marix. 

Omnipotens  Dcus,qui  Unigenitum  suuin  liodierna 
diein  assompta  carne  in  templo  voloit  prseseDtari, 
Benedidionis  su»  vos  munere  fultos,  bonii  operibm 
fadat  eioniari.  Amen.  Bt  qui  eum,  at  legein  adim* 


619 


ALIUD   BENEDIGTIONALE. 


610 


pleret,  minislrum  voluH  effici  legis,  menles  vestras  A  ejusproccdit,  spirilatem  sumentes  alimoniam,   pep 

_._.-,.-.  ......        ,  . jejuniorum  observationem   ct  cffiterorum  bonorum 

operum  exinhitionem  pcrcipere  mereamini  immar- 
cescibilcniglorite  coronara.  Amen.  Quod  ipse  pr8»> 
stare  degnelur,  etc. 

Hebdomadu  ueundm  in  Quadrageiima  Benedictio, 

Omnipotens  Deus,  jejunii  cflBterarumque  viriutum 
dedicator  atque  amalor,  sua  vos  benedictione  sancti- 
ficet.  Amen.  Accendat  in  vobis  piic  devotionis  affe- 
cium  et  prflebeat  supplicantibus  suum  benignum  au« 
ditum.  Amen.  Quatenus  mentes  vestne  sinceris 
purgalu)  jejuniis  bonorum  omnium  exuberent  in- 
cremcnlis.  Ainen.  Quod  ipse  pncstarc,  etc. 

Dominicx  iii  in  Quadragesima  Benedictio, 

Oiunipotcns  Dcus  jejuniorum  vcstrorum  victimas 
clemcnter  accipint,  ct  sua  vos  bcnediclione  dignos 
efficiat.  Amen.  Mentes  vestras  ita  parcimoniee  bono 
contra  vitia  muniat,  praeccptorum  suorum  doctrinis 


mstruat  legis  suic  spiritalibus  documentis.  Anien 
Quo  ei  et  pro  turturibuscastitatis  scu  charitalismu- 
nera  olTerre  valeatis.  et  pro  pullis  coluiiibRrum  Spi- 
ritus  sancli  donis  exubcrctis.  Anien.  Quod  ipsc  prses- 
tarc  dignctiir.  etc. 

Bctu^dictio  in  annuiUiadoite  sonrlfV  Mariir, 

Dominus  Jcsul  Christus,  qui  in  stcrulorum  finc 
processil  ex  Virgine,  cor  vestrum  virginitntis  incor* 
rupta*  corona  clariflcct.  Ei  qui  annuntiante  an^^elo 
Virginis  ingrcssus  cst  utcrum,  ejus  vos  ininistcni  et 
instruat  ct  miiniat  sncramcnto.  Amen.  Ouiquc  hodic 
Virginisconccptionem  devotissimc  celehratis,  ad  Na- 
tivitatem  nostri  Redemptoris  exultantibus  animis  ct 
mundo  rordc  perveniatis.  Amcn.  Quod  ipsc  proesta- 
redignetur,  qiii  rum.  ctc. 

BeneiHctiv  in  Sepluayesinia. 

Deus  omnipolens,  qui  uuicuique  nostrum  i(a  rur- 


rero  ut  oinprcheiidaniusjussitper  Apostohim  suum,  B  crudiat,  charitalis  dono  repleat,  ut  vos  in  omnibus 


infun'iat  cordihus  veslris  Paraclelum  Spirituin.  quo 
et  felicissinmni  valeatis  consummnre  cursum,  ct  in 
ejus  vinea,  licct  divcrsis  vocationihus  lahorantcs, 
pruniiss»>  tamen  ab  eo  mercedis mcreaminireciperc 
nammum.  Amcn.  Rjusdcm  sancti  Spiritus  iliustrati 
gratia.  vcgctati  clemcntia.  talitcr  fla^itia  rclinqua- 
lis,  stque  plangal's  prjiMcrita,  dcvitetis  prepsentia, 
cavcatis  futura,  quahter  di^nc  a  vohis  observanda 
bic  inclioctur,  ctdlgnius  ctiam  consummetur  sacra- 
tissima^quadragosimfc  ubstinenlia  vcntura.  Amen. 
Qaatenus  peragentes  competenteripsum  tcmpus  qua- 
(Iragcsiiiiale,  puriticatis  mentihus  ah  otnni  vitiorum 
labe,  mereamini  mundi  veniro  ad  celehrandum  so- 
kmailer  festum  paschale.  Amen. 

Benefliclio  gaiirosnnrta*   Kuchnvistiip, 

Omnipotcns  Deus,  opifcx  lotius  fabrii*»  mundi, 
qui  in  principio  condidit  omnia  opera  siia  pcrfectione 


sihi  placere  concedat.  Amen.  Quatenus  pnesentis 
quadragesimae  diebus  devotissime  celebratis,  ad  pa- 
schalia  fcsta  purificatis  cordibus  accedere  valeatit. 
Amen.  Quod  ipse  prttstare  dignetur,  etc. 

Dominicx  iv  m  Qnadrageftima  Benedietio , 

Dcus,  qui  vos  ad  preesentiam  quadragesimalium 
dierum  mcdictatem  dignatus  est  perducere,  ipse  vos 
sua  niiseratione  dignctur  bencdicerc.  Amen.  Absti- 
nentiam  vestram  proiteritam  acceptet,  futuram  ita 
sihi  placitam  rcduet^  ut  sicut  ab  illicitis  cibis,  ita 
vos  eliamavitiisomnibusabstinereconcedat.  Amen. 
Quo  de  pra^tcritis  et  dc  futuris  spiritalium  charisraa- 
tum  frugibus  ei  grates  persolventes,  adsancturo  pa- 
scha  pervenire  possitis  mdemnes.  Amen.  Quod  ipse 
pr<i'stare  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  Dominiea  r  in  Quadragesima, 


...      .  ..-.«..-..,  Acccndat  in  vobis  Dominus  vim  sui  amoris,  et  per 

scnarn  numen.  di^-nclur  vobis  iTcr  inefrahilem  gra-  ^  jejuniorum  obscrvantiam  infundat  vobisdonum  suse 
lam  suam  largiri  ut  nmni  vila«  vestrn^  tempore  con-  ^  Benedictionis.  Amen.   Sic  ei 


linua  su.T  Denedictionis  meronmini  protectionc  mu- 
niri.  .Amen.  Conccdatquc  vohis  illa  opora  per  sex 
dierum  curricula  patrare,  per  nuiv  in  septimo  tan- 
tam  ct  talcm  gratinm  cjus  vnloalis  impelrnre,  ut 
et  ipsis  possitis  laudihus  doleclahilitcr  varnre.  et 
sine  crimine  sincerissima  devotionc  sacrosnncto 
cv^kfporisct  sanguini  dominico  ad  remedium  commu- 
nicare.  .\men.  Quo  spiritali  alimonia  rccrcati,  cjus 
optflbili  custodia  tutnti.  perpctualiler  placcatis  ei, 
nb  omni  opere  srrvili  pfnitus  lihernti  ct  nhnnivcrso 
facinorc  pariter  niundati.  .\men.  Quod  ipse  preestarc 
(lignetur.  ctc. 

Benedirtio  in  Qnadraijesimu. 

Bencdicat  vos  divina  pietns  et  ejus  ietcrna  Ma- 
jeslas,  qui  per  IcMislatorem  Moysen  famulum  suum 
praiccpil  Juduicie  plehi  ut  anno  juhiheo  icrne  foret 

remissio.  et  scrvoriimeliam  iihertas.  Amen  Liheret      ncrationis  prcemia,  ipsius  fulti  munimine,  veniatis. 
T08ajugodiaboirvi.8ervitut,s  et  superaddens  vo- D  Amen.  Quod  ipse  pra?stare  dignetur,  etc 

bis  vi^orem  pristma*  saluLis,  cuundat  super  vos  cle-  ,,        .i;_  n t:^4:^j.  n-....- 

incnter  spirituiii  servitutis.  Amcn.  Quo  talcs  egrcdi 


parcimonisB  victimas 
oITeratis,  ut  contriti  ei  cordis  et  bumiliati  sacrificio 
placcatis.  Amen.  Quatcnus  Oratio  vestra  jejunii  et 
cleemosynas  alis  suhvecla  ita  ad  aures  vestri  condilo- 
ris  asirendat,  ut  vos  aeternan  beatitudinis  hffiredes,  et 
supernorum  civium  consortes  efficias.  Amcn.  Quod 
ipse  prtestarc,  etc. 

Benedictio  in  Ramis  Paimarum, 

Hencdicat  vobis  omnipotens  Deus,  cui  et  jcjunio- 
rum  maceratione,  et  pra^sentium  dierum  ohserva- 
tionc  placere  studeatis.  Amen.  Goncedat  vobis,  ut 
sicutei  cum  ramis  palmarum  cteteranimvc  frondium 
prmsentare  studuistis,  ita  cum  palma  victoris  et 
tructu  bonorum  opcrum  ei  post  obitum  apparcre 
valeatis.  Amen.  Quic[ue  Unigeniti  Filii  ejus  passio- 
nem  puro  corde  creditis,  mentedevota  vei^raristu- 
detis,  ad  Resurrectionis  ejus  festa  et  vestra;  remu- 


ntoreamiiii  de  corporeab  omni  scolerum  contagione 
purgati,  quales  per  T^hristi  roseum  cruorem  redi- 
mendo  fuistis  misorirordilcr  expiati.  Amen.  Quod 
ipse  praestare  dignetur,  ctc. 

Benedielio  initio  Qnadragesinur. 

fienedicat  vobisomiiipotens  Deus,  qui  quadrage- 
oarium  numerumin  Muysi  el  Iteliui,  necnoii  el  .Me- 
diatoris  nohtri  jejunio  con.secravil,  concediitque  vo- 
bii  ita  translKcre  propsontis  vila*  disptuisalionem, 
ut.  accepto  a  Patri-familias  remunerationisdeiiario, 
pf^rvcniatis  ad  per.Tiitorum  omiiiuui  remissioucui,  et 
ad  gloriosam  cum  ^unciis  omnihus  rcburrectionem. 
Amen.  Detquc  vobis  spiritualium  virlutum  iuviclri- 
cia  arma^  quibus  exemplo  Domiiii  devincerc  valealis 
antii^ui  hostis  sagacissima  tentamenta.  Amen.  Quo 
non  u  lolo  ptne,  sed  in  omni  verbo^  quod  de  ore 


Ilem  alia  BenedicUod»  Passione. 

Omnipotens  Deus,  qui  Unigeniti  sui  passione  tri- 
huit  vohis  humilitatis  exempTum,concedat  vobis  per 
eamdem  humilltatem  percipere  suu3  Hencdictionis 
inciTahile  donum.  Amen.  Quatenus  ipsius  resur- 
rectionis  pcrcipiatis  consortia,  cujus  patientiie  vene- 
ramini  documenta.  Amen.  Quo  ab  eo  scmpiternaB 
vitfF!  munus  percipiatis,  pcr  cujus  temporalem  mor- 
tem  aUernam  vos  evadere  creditis.  Amen. 

Denedirtio  inCa^na  Domini. 

Kencdicat  vos  Deus,  qui  per  unigeniti  Filiisuipas- 
sionem  vetus  Pascba  in  novum  voluit  converti,  con- 
cedalquo  vobis  ut,  expurgato  veteris  fermenti  conta- 
gio,  nova  in  vohis  perseveret  conspersio.  Amen.  Et 
qui  ad  celebrandam  Redemptoris  nostri  coenam 
mente  devota  eonvenistis,  Kternarum  daplum  vo- 
biscom  epalas  reportetis.  Ipsios  qooque  opitulante 


631 


SUPLBMBNTUM  AD  S.  GREGORII  UBRUM  SACRAMENTORUM. 


clementia  mundemini  a8ordibu8peccatorum,qiiiad 
insinuandum  humilitatis  eiemplum  pede8  Yoluit  la- 
yare  discipulorum.  Amen.  Quod  ipse  prflestare  di- 
gnetur,  etc. 

Benedictio  in  Sabhato  sancto. 

Dens  qu!  de  Ecclesise  suffi  intemerato  utero  nevos 
popnlos  producens,  ea  in  yir^nitate  manente  nova 
lemper  prole  foecundat,  Odei»  spei  et  charitatis  yos 
munere  repleat,  ct  sus  in  yos  Benedictionis  dona 
infundat.  Amen.  Kt  qui  hanc  sacratissimam  noctem 
Redemptoris  nostri  Resurrectione  voluit  illustrare, 
mentes  vestras  peccatorum  tenebris  mundatas  virtu- 
tum  copiis  faciat  coruscare.  Amen.  Qui  eorum,  qui 
modo  renati  sunt,  innocentiam  imitari  ccrtetis,  et 
vascula  mentium  vestrarum  exemplo  praesentium  lu- 
minum  illustretis,  ut  cum  bonorum  operum  lampa- 
dibus  ad  hujus  sponsi  thalamum,  cujus  Resurrectio- 
nem  celebratis,  cum  prudcntibus  vir^inibus  intrare 
possitis.  Amen.  Quod  ipse  preestare  dignetur^  etc. 

Benedictio  in  die  eancto  Pascha. 

Benedicatvos  omnipotens  Deus  hodierna  interve' 
niente  paschaii  solemnitate,  et  ab  omni  miseratus 
dignetur  defendere  pravitate.  Amen.  Et  qui  ad  aeter- 
nam  vitam  in  Unigeniti  sui  Resurrectione  vos  repa- 
rat^  in  ipsius  adventu  immortalitatis  vos  gauaiis 
vestiat.  Amen.  Et  qui,  expletis  jejuniorum,  sive 
passionis  dominicae,  diebus,  paschalis  fcsti  gaudia 
celebratis,  ad  ea  festa,  quffi  non  sunt  annua,  sed 
continua,  ipso  opitulante  exsultantibus  animis  venia- 
tis.  Amen.  Quoa  ipse  praestare  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  octava  Pa&chsB. 

Dcus,  cujus  Uniffcnitus  hodierna  die  discipulis 
suis  januis  clausis  aignatus  cst  apparere,  suee  vos 
Benedictionis  dono  locupletare  et  coelestis  vobis  rc- 
gni  januas  dignctur  aperire.  Amen.  Et,  qui  ab  eorum 
pectoribus  attactu  sui  corporis  vulnus  amputavit 
dubietatis,  concedat  ut  per  ffdem  qua  eum  resur- 
rexissc  creditis  omnium  delictorum  maculis  careatis,  ^ 
Amen.  Et,  qui  eum  cum  ThomaDeum  et  Dominum 
creditis,  et  cernitis,  vocibus  invocatis,  ab  eo  et  in 
hoc  sseculo  a  malis  omnibus  tueri  et  in  futuro  san- 
ctorum  csetibus  adscisci  valeatis.  Amen.  Quod  ipse 
pnettare  dignetur,  etc. 

Benedictio  de  Resurrectione, 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  qui  vos  gratuita 
miaeratione  creavit,  et  in  resurrectione  Unigeniti  sui, 
•pem  Tobis  resurgendi  concessit.  Amen.  Resuscitet 
▼os  de  vitiorum  sepulcris,  qui  eum  resuscitavit  a 
mortuis.  Amen.  Ut  cum  eo  sme  fine  feliciter  vivatis, 

Xiem  resurrexisse  a  mortuis  veraciter  credatis. 
men.  Quod  ipse  praestare  Jignetur. 
Alia,  —  Deus,  qui  per  Resurrectionem  Unigeniti 
sui  vobis  contulit  et  bonum  Redemptionis,  et  decus 
adoptionis,  su«  vobis  conferat  praemia  Benedictio- 
nis.  Amen.  Et,  ^uo  redimente  percepistis  donum 
perpetuae  libertatis.co  iargiente  consortes  efficiamini  D 
fleternfle  haercditatis.  Amen.  Et  cui  consurrexistis  in 
baptismate  credendo,  adjungi  mereamini  in  ccelesti 
regione  bene  vivendo.  Amen.  Quod  ipse  praestare 
dignetur^  etc. 

Benedictio  de  Jejunio. 

Omnipotens  Deus  devotionem  vestram  dignanter 
intendat,  et  su»  vobis  Benedictionis  dona  concedat. 
Amen.  Indulgeat  vobis  mala  omnia  quee  gessistis,  et 
tribuat  vobis  veniam.quam  ab  codeposcilis.  Amen. 
Sicque  jejunii  vestri  et  precum  vota  suspiciat,  ut  a 
▼obis  adversa  omnia,  quae  peccatorum  retributione 
meremini,  avertat,  et  donum  in  vos  spiritus  Paracleti 
infundat.  Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetar,  elc. 

Benedictio  in  die  Aecensionis  Domini. 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  cujus  Unig^enitus 
hodiema  die  coeloram  alla  p«netravit»  et  ? obis,  ubi 
ille  eat,  asoendendi  aditnm  patefecit.  Amen.  Gonce- 


A  dat  propitius  ut,  sicnt  post  resurrectionem  i 
discipuhs  visus  est  manifestus,  ita  vobis  in  judi 
veniens  videatur  placatus.  Amen.  Et,  qui  euni 
sedere  Patri  in  sua  majcstate  creditis,  nobi 
manere  usque  in  finem  saBcuIi  secundum  suam 
missionem  sentiatis.  Amen.  Quod  ipse  prflssta 
gnetur,  etc. 

Benedictio  in  vigilia  Penteeostes, 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  ob  cujus  Par; 
Spiritus  advenlum  mentes  vestrasjejunii  observ 
prffiparatis^  et  prsosentem  diem  solemnibus  lan 
nonoratis.  Amen.  Instar  modo  renalorum  infai 
talem  innocentiam  habeatis,  uttemplum  sanctil 
tus  ipso  tribuente  esse  possitis.  Amen.  Atquc 
sanctus  Spiritus  ita  vos  hodie  sua  habitatione  d 
efBciat.  ut  cras  se  vestris  mentibus  vobiscmn  j 
tim  habitaturus  infundat,  et  peracto  pra^sentn 
curriculo  vos  ad  ccelcstia  regna  peraucat.  A 
|.  Quod  ipse  prselarc  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  Pentecoste. 

Deus,  qui  hodierna  dic  discipulorum  mente 
ritus  Paracleti  infusione  dignalus  est  iilustran 
ciat,  Yos  sua  Benedictione  replcri  etejusdcm  sp 
donis  cxuberare.  Amen.  llle  ignis,  qui  super 
pulos  apparuit,  peccator^im  vestrorum  sordes  c 
get  et  sui  luminis  infusione  corda  vestra  perli] 
Amen.  Quique  dignatus  est  diversitatem  iingu 
in  unius  fidei  confessione  adunare  in  eaden 
faciat  constantia  fidei  perseverare  et  per  hanc 
ad  speciem  pervenire.  Amcn.  Quod  ipse  pn 
dignetur,etc. 

Benedictio  in  nativitale  saneti  Joannis  Baptu 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus  beati  Joann 
ptist(e  intercessione,  cujus  hodierna  die  nal 
celebratis,  coocedatque,  ut  cujus  solemnia  c 
patrocinia  sentiatis.  Amen. 

Illius  obtentu  ah»  omnibus  adversis  tueamii 
bonisomnibus  perfruamini,  qui  adventum  R( 
ptoris  mundi  nec  dum  natus  cognovit,  malris  s 
tatem  nasccndo  abstulil,  patris  linguam  natv 
solvit.  Amen.  Quatenus  ipsius  A^ni,  quem  ille 
ostendit,  cujus  immolatione  estis  redempti,  it 
tutum  lanis  vestiri,  et  innocentiam  valeatis  in 
ut  ei  in  aeterns  patriae  felicitate  possitis  ad; 
Amen.  Quod  ipse  praestare  di^netur,  etc. 

Alia.  —  Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  qu 
geniti  Filii  sui  per  beatum  Joannem  tandem  : 
misertus  nuntiavit  in  terris  adventum.  Amen. 
Spiritus  sanctus,  qui  eum  replevit  clausum  in 
matris,  et  patris  linguam  solyita  vinculo,  faciat  v 
Benedictione  repleri  utspiritalibus  donis  abunc 
exuberare.  Amen.  Ascendatvox  deprecantis  pi 
soris  ad  aures  clementissimi  Patris.  qui  muni 
demptorem  ante  novit  confiteri,  qnam  nasci,  q 
actorem  lavacri  sacris  manibus  suis  tinxit  in 
maculas  delictorum  vestrorum  clementer  sua 
cessione  expurget,  atque  copiis  virtutum  feci 
Amen.  Quod  ipse  pra;stare  dignetur,  etc. 

Benedictioin  festivitate  sanctx  Crucis, 

Benedicat  vos  omnipotens  Deus,  qui  per  i 
niti  sui  Jesu  Ghristi  Domini  nostri  paasionei 
crucis  patibulum,  genus  redemit  humanum.  A 
Concedatque  vobis  ut  cum  omnibus  sanctis  q 
ejusdem  crucis  longitudo,  latitudo,  sublimitas< 
fundum,  mente  devota  comprehendere  po 
Amen.  Quatenus  vosmetipsos  abnegando,cruci 
gestando,  ita  in  pnesentis  viUne  stadio  Redemp 
nostrum  possitis  sequi,  ut  ei  inter  choros  a 
rum  post  obitum  mereamini  adscissi,  Amen. 
ipse  prHostare  dignetur,  etc. 

Benedietio  in  nativitate  apostolcrum  Petri  ei  l 

Benedicat  vos  omnipotens  Deui  qui  vos  bea 
tri  saluberrima  confessione  in  eccJesiasticfle 
fundavit  soliditate.  Amen.  Et  quos  beati  Pau 


•33 


AUUD  BBNBDIGTIONALB 


•M 


ctissima  instraxitpredicatioDe,  sua  tueatur  gratis- 
lima  defensione.  Amen.  Quatenus  Petrus  clavc, 
Paulus  sermone,  utrique  intercessione  ad  illam  vos 
certent  patriam  introducere,  ad  quam  illi,  alter  cru- 
ee,  alter  gladio,  hodierna  die  roeruerunt  pervenire. 
Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur,  etc. 

Binedictio  in  A$iwnpii(me  tancix  Mariae, 
Deus,  qui  beatissimam  virginem  Mariam  Domini 
nostri  Jesu  Chrisli  gloriosissimam  Genitricem  ho- 
diema  die  ad  coelos  voluit  evocare,  et  super  choros 
angelorumsuhlimiterexaltarc  suaR  vos  Benedictio- 
nis  gratia  per  intercessioneni  cjuset  merila  digne- 
tur  taliter  ditarc,  qualilcr  a  vitiis  ad  virtutes  me- 
reamini  transmigrare.  Amen.  Concedatque  vobis  in 
hoc  saeculo,  sic  fide  vigcre,  spe  gauderc^et  charitate 
po]lere,castitatisiugiter  eminentia  fulgere  et  humi- 
litatis  etiam  exceflentiasplendere.auoipsi  per  omnia 
bonis  operibus  adornati  valeatis  i>lacerc.  Amen.Pa- 
ciatque  vos  omnia  prapterita  flagitia  et  facinora  ita 
die  noctuque  gemitibus  et  fletibus  expiare,  prff9cn- 
tia  et  futuratam  salubriter  cvitare,  quatenus  cuni 
ipta  possitis  oeternalitcr  in  coelcstibus  emicarc. 
.\nieD.  Quod  ipsc  praestare  dignctur,  etc. 

Deuedidio  in  fesio  sancii  Joannis  de  Martyno, 

Deus,  qui  vos  beati  Joannis  Baptist^c  concessi^ 
soJeiunia  frequentare,  tribuat  vobis  et  eadem  de' 
Totis  mentibns  celebrare,  et  suee  Benedictionis  dooa 
percipere.  Amen.  H)t  qui  pro  legis  ejusprieconio  car- 
ceralibus  est  rctrusus  in  tenebris,  intercessione  sua 
i  tenebr^sorum  operum  vos  iiberct  incentivis. 
Amen.  Et  qui  pro  veritate,  qu»  Deus  est,  caput  non 
estcunctalus  amittere,  suo  inierventu  ad  caput  ves- 
tmm,  quodestChristus  vos  faciat  pervenire.  Amen. 
Quod  ipae  pnestare  dignetur,  etc. 

Benedictio  in  nativitaie  saHcias  Marix, 

Deus  qui  pcr  beatae  Mariae  virginis  partuin  genus 
humanum  dignatus  est  redimere,  sua  vos  dignetur 
Benedictione  Jocuplctare.  Amen.  Ejusque  semper.et 
abique  pntrocinia  sentiatis,  ex  cujus  intemerato 
utero  auctorcm  vitM  susciperemeruistis.  Amen.   El 

3ui  ad  ejui  celcbrandam  navitatem  hodierna  die 
evoUs  mentibus  convenistis,  spiritualium  gaudio- 
ram,  et  eeternorum  prsemiorum  vobiai>um  munera 
reportetis.  Amen.  Quod  ipse  praestare dignetur,  etc, 
tl  iupra. 

Benediciio  de  cuiventu  Domini. 

OmnipotensDeus.cujusUnigeniti  adventum  etprae* 
teritum  creditis,  et  futurum  exspectatis,ejusdem  ad* 
Tentua  vos  ilJustratione  sanctificet,  et  sua  Bene~ 
dictione  locuplelet.  Amen.  In  praescnti  vitae  stadio 
Tos  abomni  adversitate  defendat,  et  se  vobis  in  ju- 
dicio  placabilem  oslendat.  Amen.  Quo,  a  cunclis 
peccatorum  contagiis  liberali,  illius  tremendi  exa- 
minis  diem  exspectetis  interriti,  cujus  sanguine  estis 
redempli.  Amen .  Quod  ipse  praestarc  dignetur,  etc. 

liemalia.  —  Omnipotens  Dcus  vos  placito  vullu 
retpiciat,  et  in  vos  suae  Benedictionis  donum  infun- 
dat.  Amen.  Et  qui  hos  dies  Incarnatione  Unigenitii 
sai  fecit  solemnes,  a  cunctis  praesentiset  futurae  vitae 
adTersitatibos  vos  reddet  iodemnes.  Amen.  Ut  qui 
deAdventu  Redemptoris  nostri  secundum  carnem 
devota  menteleBtamini,in  secundo,cumin  Majeslate 
sua  veDcrit,  prasmiis  aBternaB  vitae  ditemini.  Amen. 
Qood  ipse  praestare  dignetur,  etc. 

Item  aUa,  —  Benedicat  vos  ineffabilis  ffratia  et 
pietas  Dei  vivi,  et  annuatvobis  per  admirabilem  et 
salutarem  Adventum  Filii  sui  ne  sub  dominatione 
peccati  remaneatis,  quod  absit,  captivi.  Amen.  Ab 
omni  vos  miseria  tampotenter  liberare  et  in  sua  mi- 
sericordia  tam  clementer  dignetur  perseveranterque 
confirmare,  nt  sibi  vos  faciat  in  pnescnti  saeculo  ta- 
liter  deservire,  qualiter  adeiimin  futuro  gaudentes 
mereamini  pervenire.  Amen.  Quique  pro  vobis  eum- 
dem  Lni^enitumsuuminAdventuprimo  voluit  in- 
camari,  ipse  v os  in  tecundo  faciat  ab  injostorum 


A  coosortio  separari  et  jostorum  commerclo  secum 
perenniter  mansuros  aggregari.  Amen.  Qood  ipse 
praestare  dignetur,  etc. 

liem  alia.  —  Benedicat  vobis  Deus  omnipotens, 
PaterDomini  nostri  Jesu  Christi,  Salvatoris  atqoe 
Redemptoris  mundi,et  ita  vos  benedicendo  justificet 
atque  sanctificet  iilostratione  primi  Adventus  ejus- 
dem  Unigeniti  sui,  ne  in  secundo  coram  ipso  appa- 
reatis  immundi.  Amen.  Fundet  vos  ejus  gratia  tam 
firmiter  in  humilitate  vera,  et  solidet  tam  stabiliter 
in  charitate  sincera,qoo  taliter  vobis  displeceant  ea- 
qu%  sunt  mundietplaceantjugitereaquae  sunt  Dei, 
ut  in  coelesti  beatitudine  pariter  cum  sanctis  cohae- 
reatis.  Amen.  Quiquepro  salute  servorum  eumdem 
Filium  suum  tantum  voIuithumiliari,ut  intramater- 
num  uterum  natur»nosli*ae  in  unitatem  personeQCo- 
pulando  dignaretur  uniri,  intra  vos  in  hoc  primo 
Advcntu  splendore  suie  visitationis  atque  inhabita- 
tionis  faciat  illustrari,  quatenus  in  secundo  merea- 

B  mini  cum  ipso  pcrpclini  gloriari.  Amen.  Qood  ipse 
praestarc  dignetur,  qui  cum  Patre,  etc. 

Benediciio  in  nativitate  uniui  apostoli, 

Deus,  qoi  vos  in  apostolicis  tribuit  consistere  fon- 
daroentis,  benedicere  vos  dignetur,  beati  apostoli  sui 
N.  intercedentibus  meritis.  Amen.  Defendatque  vos  a 
cunctis  adversis  apostolicis  prssidiis,  qui  vos  eorum 
voluitomari  ctmQniriexempIisetdocuroentis.Amen. 
Quo  per  eorum  interccssionem  perveniatis  ad  eeter- 
na>  patriae  heereditatem,  per  quorum  doctrinam  te- 
netis  fidei  intcgritatem.  Amen.  Quod  ipse  prteatare 
dignctur,  qui  cnm  Palrc,  etc. 

Benedictio  in  nativiiate  unins  mariyris. 

Bcati  martyris  sui  N.  interccssione  vos  Dominus 
bf  ttedicat,  et  ab  omni  malo  defendat.  Amen.  Exten- 
dant  in  vos  dexteram  suee  propitationis,  qui  eum 
iuscepit  per  supplicia  passionis.  Amen.  Quo  ejiis  in 
eoelo  mereamini  habere  consortium,  cujns  devotis 
C  mentibus  in  terra  celebratis  triumphum.  Amen.  Quod 
ipsc  prffistare  dignetur,  etc. 

Benediciio  in  naiivitaie  plurimorum  mariyrum. 

Benedicat  vos  Dominus  beatorum  martyrum  suo- 
rum  NN.  suffragiis,  et  liberet  ab  adversitatibus  cun- 
ctis.  Amen.  Commendet  vos  eorum  intercessio  glo- 
riosa,  ouorum  in  conspectu  ejus  est  mors  pretiosa. 
Amen.Ut,  sicut  illi  per  diversa^enera  tormentorum 
ccrlestis  rcgni  suntsorlitihsereditateni,ita  vos  eoruni 
mereamini  consortiuni  perhonorumopcruiu  exhibi- 
tionein.  Amen.  Quod  ipse  praestare  dignetur,  etc. 

In  festo  unius  confessoris. 

Omnipotens  Deus  det  vobis  copiam  Benedictionis, 
ui  beatumN.  sibi  ascivitvirtute  confessionis.  Amen. 
t  qui  illum  fecit  coruscare  miraculis,  vos  exornet 
bonorum  operum  incremehtis.  Amen.  Quo  ejus  ex- 
emplis  eruoiti,  et  intercessiooe  muniti,  cujus  de^o- 
sitionis  diein  celebratis^  illipossitis  in  coelesti  regio- 
0  neadjungi.  Amen.  Quod  ipse  prsstare  dignetur, 
cujus,  etc. 

Benedictio  in  naiivitate  plunmorum  confessorum. 

Sanctorum  confessorum  suorum  NN.  meritis  vos 
Dominus  faciat  benedici,  et  contra  adversa  omnia 
eorum  intercessione  muniri.  Amen.  Eorum  vos  effi- 
ciat  suffragio  felices,  quorum  festivitatis  diem  cele- 
bratis  ovantes.  Amen.Quoeorumimitantesexempla, 
adccelestia  pervenire  possitis  promissa.  Amen.  Quod 
ipse  pra^stare  dignetur,  cujus  regnum,  etc. 

Benedictio  in  nativHaie  unius  virginis. 

Benedicat  vos  Dominus,  qui  beatSB  virgini  N.  con- 
cessit  et  decorem  virginitatis,  et  gloriam  passionis. 
Amen.  Et  cujus  opitulatione  illa  meruit  et  sexusfra- 
gilitatem,  at  persequentium  rabiem  devincere,  vos 
possitis  el  vestrorum  corporum  illecebras  et  antiqui 
nostis  machinamenta  superare.  Amen.  Quo,  sicut 
illa  sexu  fragiJi  virilenisaest  certamen  adire^  etpost 
certamen  de  hostibus  triumphare,  ita  vos  in  tiac 


% 


«35 


SUPPLEMRNTUM  AD  S.  GREGORII  LIBROM  SAGRAMENTORUM. 


63« 


mortalitate  Tirenles  rnlon»i«rt  nntiqniini  hostcm  de-  A 
Tincepe  et  «dregna  oo»lcslin  pervenire.  Aincn.  QuolI 
ipse  pnt»slnre  tliL^neliir,  ctr 

hi  willvititle  phtrhnantin  virginum. 

Oiiini|)()teus  Doniinus  iDtercedeDlibus  snnclis  rir- 
ginibus  suis  vos  dignelur  benedicere,  qui  nntiquo 
hoste  non  soluin  per  viros,  veruin  ctinni  pcr  feiiiinn^ 
voluil  Iriunipbnre.  Anicn.  Kt  qui  illisToluitcentesiini 
fruclus  donum  deci>ro  virginitalis  et  a^nne  innrtTrii 
confcrro,  vosdignelnret  vitioruin  sqiiiiloribus  cxpur- 
gnre,  et  virtutum  lamp.idibusexornare.  Aiuen.  (jua- 
tenus  virlutnmoleo  ita  pe(*lorum  veatrorum  lainpa- 
des  possint  repleri,  uteum  eis  cteleslis  sponsi  tbala- 
liium  valeatis  in^Tcdi.  Amcn.  Quod  ipso  pra^stare 
diguetur,  ete. 

In  annit^eyMrio  (Micn*ionin  eceleniw  Bent^dictio. 

Deus  omnipotens,  rjni  lioc  snnctnm  tem))him  suo 
gloriosissimo  nomini  in  lionore  bcati  \.  npo-lolisui 
Toluil  dedirnri.  ipse  vos  prccibiis  el  moritis  illiiis  B 
IJenedictione  sna  instifirnri  ot  illnstratione  visitntio- 
nis,atqueinbnbilntionissua>rncia(  snnrtincnri.Aincii. 
Qualenus  qui  fuistis  aliqunndo  sicut  et  ra*teri,domi- 
cilia  bostis  nnti<iui.  et  sub  e|usdomiiiM'i')ne  caplivi, 
mereamini  singuli  KrAtissima  (ieri  teiniilu  Dei  vivi. 
per  ejus  gratiam  etrocli  de  servis  tilii  a-ioptivi.Amen. 
riODcedalque  vobis  ut  qui  a')iiiversariam  dedicationis 
bujus  tabernaculi  sni  celebratisfeslivitatem.  ad  con- 
tinuam  ca^lestis  teiiipli  porvcniatis  nlacrilcr  cum 
sanctisangelis  ceiebruturi  percnniler  solcmniialein. 
Amen.  Qnod  ipse  pra-sture  dignetur.  ett\ 

In  unniverMrio  conHerrationia  episcopi. 

Oinnipotcns  Deus.  (|ui  in<',  quamvis  indignum,  per 
iiiiinensAm  sna^  pietatis  aniuciitinm,  inlra  numeffum 
anti«ilitum,ad  mmislrandum  altari snojaudis Uostias 
immolando,  dignatus  est  depulare,  atqiie  tam  ad 
ccblestis  mensa;  sacramenta  <|uaui  etiam  ad  peicnnis 
vitHf^  alimenlu  populo  suo  ero^'aiidj  deslinure,  ipse  ^ 
Bencdictionis  copia  dii^iiclnr  locuplelare,  et  sancti  ^ 
ficandogratia  sancti  Spirilusi^ordu  vcslra  miseiicor- 
diter  vegetnre.  Amen.  Di.Lrneti  r  eliani  vos  al)  oiiini- 
moda  nequitia  clementer  expiarc,  et  in  sufr  piolatis 
excellcntin  polentcr  connrniare.  Amrn.  Concedat 
quoque  Tobis  de  malis  ad  bona  ot  dc  bonis  ad  me- 
liora  quolidie  proficien  !o  trnnsmigrare.  cl  post  bu- 
jus  terminum  vitn»  ad  nptcrnorum  gandia  prfcmio- 
rnm  felicitcr  transmigrarc.  .Amen.  Qnod  ipse  praes- 
tarc  dignetur,  ctc. 

Benedictio  qiiotitfiaiiia  (tichus. 

I3enedical  vobis  Dominiis,  ct  cnstodial  vos.  Amen. 
llluminct  fuciemsunmsnpervos,  etmiseivatur  veslri. 
Araen.  (!onvertnt  vultnin  sniim  art  vos  cl  donct  vobis 
pacem.  Amcn.  Quod  ipse  pnestare  dignotnr,  etc 

Item  alia.  —  Omnipotcns  Dcus  sua  vos  clementia 
benedicat,  et  sensum  in  vobis  sapicnii.T  salnlnrisin- 
fandat.  Amen.  r.ntbolicM'  fidei  vos  ilocnmentis  cnu- 
Iriat.ct  in  sanctis  operibus  persevernbiles  i*cddat.  f) 
Amen.  Gressns  vestros  ab  errore  convorlat,  ct  vinm 
vobia  pacis  etcbnritntis  ostendat.  Anien.  (juod  ipse 
proistare  dignetur,  cujus,  etc. 

Alia.  —  inclinet  Doniinus  uuremsunm  ad  preccs 
Tcstrie  bumilitatis,  et  det  grntinm  vobissuje  benedi- 
ctionis,  etpnemiumscmpilcrna'8u]ulis.  Anien.  Sein- 
peret  ubique  Dominum  propitiuiii  babeatis,  et  in 
ejus  laudjbuscxsultetis.  Amen.  Omniutn  peccatorum 
vestrornni  vincula  solvat.  et  a<l  gloriam  scmpiler- 
nam  pervenire  vos  faciat.  Amen.  Quod  ipse  pr«cslare 
dignetur,  cujus.  etc. 

Alia.  —  Multiplicet  in  vobis  Dominus  copiam  suo,' 


Benedictionis,  et  confirinetTOs  inspe  regoi  coelcstis. 
Amon.  Aclns  vestros  corri^^at,  Titam  emcndet.morcs 
componat,  et  tos  ad  cmleslis  pnradisi  hneredilatem 
pcrducat.  Amcn.  Talique  intentione  replcri  Taleatis, 
qnn  ei  in  perpetunm  plnceatis.  Amcn.  Qnod  ipse  pra- 
starc  dignetnr,  q^ui  cum,  etc. 

Mia.  —  DcTotionem  vostram  Dominus  dignantt*r 
intendat.  et  sua*  volds  benedictionis  dona  concedat. 
.\men.  Talique  vos  in  pnrsenti  sajculo  subsidio  mu- 
niat,  nt  puradisi  vos  in  fulnro  habitatorcs  efficiat. 
Amcn.  Sicqnc  corda  vestra  sanctificandobenedicaf. 
et  bencdicendo.sanctiflccl,  ut  vobiscnin,  imo  iu  vobis 
euni  ju^iter  babiturc  delectet.  Amen.  Quodipse  prae- 
stni'0  ilj^^nelnr,  etc. 

Alia.  -  Omnipotens  Deus  det  vobis  grntiam  sune 
Pcnedictionis.etrepleat  tos  spirituTcritatisetpacis. 
Amen  Qnatenus  sic  per  viam  salutis  dcvota  mente 
curratis,  ut  subrepentium  deiictorum  larjneos  salu- 
lirjter  cva«latis.  Amcn.  Sicque  efficiamini  in  ejus 
supplicaiionc  'levoti,  cl  in  inutua  dilpclione  sin«'eri, 
ntadcclestciegnumpcrvenirepOBsitissccuri.  Amen. 
Qnod  ipse  piwcstare  dignclnr.  cujus  impcrium,  etc. 

.\fia.  —  Concedat  vobis  omnipotcns  Dcus,  munus 
sn;e  Benedictionis,  qui  vestrn»  est  conscius  infirmita 
lis.  Amen.  Kt  qui  vobis  tribuil  supj)licandi  afrectnin, 
tribuut  cuiisolationi^  auxilium.  Anien.  t.-t  ab  eo  ct 
pncscntis  cl  futune  vita*  subsidiuui  capiitis,  cujus 
vos  lionitule  ureatos  osse  creditis.  Ameu.  Quod  ipse 


pra'sturc  dignetur,  etc. 
.4/111.  —  Omnipotens  \U 


poiens  !  -ens  cadesti  vos  urolectione 
circumdel.  et  suae  Hencdiotionis  dono  locupletet. 
Amen.  Concedatque  vobis  ut  qui  in  sola  spe  gratix 
cadestis  inuiltMnini,  ccblesti  eliuui  prolectione  mu- 
niaiiiini.  .\meii.  Quutenusct  in  pruisenti  su;culo  mor- 
talis  viljK  solalia  ca^)iatis,  et  sempilcrna  gautlia 
coinprcbcndcre  vnleatis.  ;\mcn.  Quod  ipse  praestare 
dijmetnr.  elc. 

Ilnn  alia.  —  Omnipotcns  Deus  dexterx*  suae  per- 
petiio  vos  ciicumdet  auxilio.  et  Benediclionum  sua- 
rnin  rcpleal  dono.  Amcn.  .\b  omni  vos  pravitate  de- 
f*'ndat.  et  donis  cceleslibus  exuborare  concedat. 
Ani^n.  Qiio  corpore  mundati  acmenle.  talcm  ei  ex- 
bit)ealis  servilntcm,  per  quam  suam  consequi  Ta- 
lealis  propitiationem.  Amen.  Quod  ipse  prustare 
dipnctnr,  etc. 

/Irm  alia  firuedictio.  —  Pnrifi(?et  omni[)olpn«  Deus 
v(?strornin  cordium  arcuna.el  Benedictionis  sua^vo- 
bis  trihiiat  iii«Tcmcnla.  Ainen.  A  te  omnibus  vihc 
prjes-ulis  pcri«'nlisexnnnilni,  ct  virtutnmspiritaliiini 
ornaincnlis  indnnmini.  Amcn.  O»'^  illins  ndjulorlo 
fulti,  sic  ci  scrvintis  in  tcrris.  ul  ei  conjungi  Tnleatis 
in  c(i»  is.  Amcn. 

Ittnn  aba.  —  Omnipotcns  iJeus  uniTcrsa  a  Tobis 
ndversa  excludat,  ct  sua»  supcr  vos  Bcnedictionisdu- 
nnpropitiatn^infnndat.  Aincn.  Corda  vestra  efflclaf 
sacris  inlenta  doctrinis.  qno  possint  rcpleri  bencfi- 
ciis  scmpiternis.  ;\men.  Qnatcnns  et  oxscqnenda  in- 
tclligentcs,  et  intcllccta  exscfiuentcs,  ct  inter  advcr- 
sa  niundi  invcniamini  indcmncs,  ct  bcalorimi  spiri- 
tuum  crficianiini  colia»rcdes.  :\men.  Quod  ipsc  prces- 
tnrc  difrnetnr.  ;\mcn. 

Item  alia.  —  Oinnipotcns  Deus  dies  veslros  in  sua 
pace  disponat.  ct  siki^  vobis  Bcnedictionis  dona  con- 
cedat.  ;\inen.  Ab  omnibn«5  vospcrlnrhationibiis  libe- 
rct.  cl  mentcs  Tcstrasinsna^pacis  tranquillitntecon- 
.«^olidct.  Aincn.  Quntcnus  spci,  lldei  ot  charitatis 
ffcnimis  adornati.  et  prnpscnlem  vitam  translgatis 
ilhesi  ct  ad  fpternam  pervenintis  secnri.  Amen  Quod 
ipse  propslare  dignclur,  eujns  regnum  ct  imperium 
sine  nne  perinanel  in  sapcula  s(rcuIorum.  Amcn. 


AD   ANTIPHONARirM   S.    GREGORII    PRyEFATIO. 

S^9  Quo<l  deSacrnmenlorum  libro  jamdiximut,  ipsiusvidelicet  collectorem  ot  corrcclorem  potius  san- 
ctnm  iTregorium  exstitisse  quam  auctorcm,  idquoque  de  iibro  Auliphonarioqiii  noinencjuspra^fortestinlcl- 
ligendum.  Quod  significare  yidetur  Joannes  Diaconus^  cum  lib.  n  ^itie  sanrti  (ire^orii,  cap.  i\,cn\  tituius 
esl :  Xntipkotiarium  eentonizans,  cantomm  conitituii  »cholam,9Lii:  Morfsiapientisshnt  Salomouis,  profHer  mu- 
ticx  eompunetionem  dulcedinis,  Antiphonarium  fentonem  e^niomm  stMdiosissimnx  nimis  utiliter  ctin.  i'avit, 
Qun  de  schola  cantorum  ab  eodem  sanctissimo  pontiflce  instituta,  de  Icctulo  in  quo  recubans  iiioiinlnlia- 
tar,  deflagelio  quo  pueris  minabalur^  et  de  autbentico  ejusdem  Antiphonario  Itomw  magna  vencrutionc 
assenratis,  refert  Joannes  Diaconus,  ibidem  legi  posstint. 

Cum  eentonem  vocat  Aotiphooarium  (ircgorianffi  Vitfl;  scriplor,  cumdcinquc  simnl  compilatum  asserit, 
satisinnuit  non  unum  ipsiusesse  parcntem,  scd  plurimorum  qui  priecessernnt,  fortassc  Itoinunorum  ['on- 
lificuro,partim  csscfelum.Nimirum  lon^eantiauiornostro  Gregorioest  ecclo8iaslicu8cantus;iuio  pcneuroi- 
publicas  ChristianflD  cxordio  receptum  illum  aocucrunt  Socrates  lib.  vi,  cap.  8,  etalii.  Qna  do  re  consu- 
lendi  sunt  aui  de  divinis  offSciis  olim  scripR<^runt,  Isidorus,  Hb.  deccclcsinst.  onic  :  Hnbanus,  lib.  n  dc 
Institutione  clericorum,  et  alii  ;  nostrtvero  mlate  cardinalis  Bona.  lib.  de  divina  Psalmodia.  ac  Joan.  Ma- 
billonium,  in  disquisitione  de  cursu  Gallicaiio,  g  1. 

Quaedam  in  ficelesia  canebantur  olim  ullernis  vicibus,  ut  etiam  modo  fll ;  uiia  verosimul  et  adunatis 
choris.  Primum  canendi  modiim  vetcres  uppellarunt  «vTi^^&ivov  OuvAj^iav,  altcrum  o-Oa^&>vov.  Prioris  niodi 
meiuiDit  Socratei  loco  laudato;  utriusqueuutem  sanctus  GregonusNazianzennsin  caLrmlnc  iambicodcVir- 
tuie,  sub  finem  (a^.  Hinc  AntiphonaB  nomen  ad  Latinos  dcrivatum,  et  ex  Antiphona  dictus  libcr  Antiphona- 
rias.  Eunidem  etiam  appeilatum  OfDcialem  observat  ex  Agobardo  noster  llugo  Mcnardus  in  nota  o37  ad 
librum  Sacramentoruin. 

Porro  quamvia  Antiphonarius  Romanus,  seu  Gregorianus,  non  solum  Antiplionam,  sed  etiam  r}ua;runquc 
io  Missa  cliorus  canit  complectatur,  nomcn  tamen  hocsortitus  est  ab  AnliphonaqunR  prfpcinitur,  qunm 
nunc  iDtroitum  appellamus,  quia  ad  Introitum  praemittitur.  In  ipsolibri  Sacramentorumliminc  :  Injfviuns 
adluiroiium  Xutipkona  qualis  fuerit.  statulis  temporibus.  Csetera  fere  pristinum  nomen  retinuerunt,  si  (xra- 
dnale  oxcijiiamus,  quod  olim  diccbalur  Rcspousorium.  Quauquam  etiam  Gradale  vocarcluraliquundo,  ut  ox 
initio  libn  sacramentorum  liquet  Pof lnioc/um  dicitur  Oratio,  deinde  sequitur  .Kftoslolus,  ilem  Gradule,  Tlinc 
tb  ipno  Antipbonarium  Gradualem  appellatum  observamus  apud  Micrologum,  ul  ex  notis  ad  fcslum  sancli 
i^tuli,  el  ad  ofDcium  sancti  Apollinaris  constat. 

iDsUtutam  a  nostro  Gregorio  cantandi  methoduoa  perOccidenlcm  propagarunt  sanctissinii  Pntris  alumni, 
maxime  qui  Auguslino  nergenti  in  firiiannium  comi  es  sese  adjunxcrant,  ut  docet  Joanncs  Diaconus,  lil).  li, 
eap.  8.  I>c  Angclis  qiiiacm  luculcntum  habomus  VHnerabilis  Dcdae  testimonium,  lib.  V  hist.,  can.  21.  Dc 
Acca  episcopo  :  Cantorein  ^ua^u^e^/rtfyittm,  inquil,  nomiiMMabau,  quia  successoribus  discipuhrumoeatijfapx 
Gre^rii  in  Cautia  fueratcaniandi  sonos  edocttis,  ad  se  suosque  instilumdos  accersiit.  Ncc  minus  pcrspicue 
idem  elicitur  ex  suuclo  Wilfrido  itiboracensi  episcopo,  qui  apud  Eddium  cjus  Vitoe  snriptoromQSP  ^l^fi"- 
tar  :  Quod  post  obitum  primorum  procerum  a  sancio  Gi^egorio  directorum;^  docuisset  totam  UUraHmbrensium 
mniem  quomodo,  juxta  usum  primitivx  Ecclesix.  cons4}no  vocis  modutamiuc,  binis  astantibus  choriSy  persuHare 
Kespomsoriis,  Antiphonisque  nciprocis  {Aet.  SS,  Ord.S.  Denedici,,  sec,  iv,  part.  i). 

Corru|ilum  lapsu  temporis  apud  Anglos,  Gallos,  aliosque  Occidcntalea  populos  ccclesiasticuni  canluni  re- 
itituit  Joannes  quidam  l^omanus  cantor,  qui  socutus  fuerat  Theodorom  il  Vitalinno  Pnpn  in  Brilnnninin 
missum,  ct  Doroborniensi,  ai.  Cantuariensi,  lCccIesiae  totius  AngliiP  melropolitanop  pnrposituni  iJoan, 
IHae.,  //6.S,  eap.  8).  Ilincdum  Romanarum  Antiphonarum  usum  ex  Romann  Kcclosin  in  Gallicanam  invo- 
ctum  esse  perPipinum  legimus  (X/a6<7/.  de  Cursu  GaU.tpag.  «398),  cui  scilicot  Taulus  papa  kitdithonnh  et 
lUspoHsaleex  urbe  direxii,  idfortasse  potius  de  iilius usus  restitutioue  intclli^onduiu  quani  dcprimn  insstilu- 
tione.  (Juanquam  oon  difliteamur  piurimas  in  (iailiis  Ecclcsias  suos  vetcrcs  usus  usquc  nd  Caroli  Mn^ni 
lempora  retioulsae. 

Hic  imperator,  dissonantia  Romani  cl  Gallicani  oantus  RoDiflB  ofTcnsus  altcrcantibus  inviconi  Homanis 
et  Gallis,  vitoauthentico  Gregorii  Antiphonario,  ita  litem  compnsuit,  ut  Romnnam  cantaudi  niclhuduin 
GaJlican»  ionge aoteponendam censeret.  Ideoquc  duos  tuoruin  i..uu^ltios  clei'icos  Adriauo  tuncepiscojio  dv- 
reliquii  ;  quibusUimdem  satis  eleganter  ins'ructtft  Metensem  meiropo-im  ad  sunvilalvm  moditlationis ]  ristnioP  re- 
wavii,  eipcrillum  totam  Galliam  xuam  correxii^  inquit  Joannesniaconus,  lib.  ii.cnp.  9, 

MeteDsis  Antiplionarii  fama  us^ue  ad  sancti  Bernardi  tenipora  viguit,  utliquol  ex  tractatu  cjusdein,  de 
canta  seu  correctione  Antiphonarii,  tomo  II,  opusculo  xuii  pag.  693,  novissiinic  Editionis.  Cum  enim  prio- 
rei  Palrcs  Cistcrcicuaes  niuil  anliquius  haberent  quam  iu  diviuis  laudibus  id  cantuie,  quod  ningis  authon- 
ticom  ioveoiretur,  miserunt  qui  llctensis  Ecclosifle  Antiphonarium  ^nam  id  Gregorianum  cssc  dicobalur) 
triaacribereot  et  afferrent,  ut  rcfert  sanctus  Bernardus.  Verum  illum  Codicom  cantu  et  littera  depra- 
vatum  ac  incompositum  probarunt. 

Romunum  hunc  (iregorianuniuue  Antiphonarium  jam  a  Pamelioeditum  tomo  nLilurgicun,  ct  VnticanoR 
postca  operum  sancti  Gregorii  Eclitioni  inscrlum,  atque  in  Gussanvillieana  rocusum,  donuo  rocciisuinius  ad 
L^odices  mss.  duos  Theodcricenses  in  quibus  compendiose  simul  cum  libro  SHcramcntoruni  continolur.  nd 
Codicem  S'allis  Clnne,  ac  praescrtim  ad  exemplnr  Compendiense  sancli  Cornelii  mire  dopictuin  ot  liltoris 
purpureis  ac  aureis,  regia  munincentia  ornatum.  In  eo  autem  multa  occiirrunt  notis  musicis  supor.^eriiitis 
adcantum  comparata.  In  titulo  legitur  :  Gregorius  prmul  meriiis  ei  nomine  dignus^  summum  cunsfenilcus  ho- 
«orrm,  renocavit  monimenta  Patrum  priorum,  etcomposuii  hunc  tibeUum,  musivm  artis^scholsc  canlinum  pov 
antii circulum .  Incipit  /)ominica,prima  de  Adventu  Domini.  .Ktntem  insignis  illius  Codicis.  tuni  ex  scripturn, 
tain  ex  prosa  quadam  de  beata  Mnria,  quam  exhibuimus  in  appendicc,  explornre  licet.  Scriptnra  suno  nono 


aaUCU  urirjjurii  Aiiiiuiiuiiaiiu  ui^cic  supuisvuciuuB,  «|Uia  piODiauuuviu  c&uuibiasiuii  i  ctKi     ^iu90(«iitaiii^> 

atlexendam  judieavimus,  ex  qua  multa  scitu  digna  haurire  poterunt,  qui  copia  et  varietate  delectnntur. 
(a)  Vide  in  prsfatioae  P.  Gu88aavili»i  quamhuic  subjecimui. 


t^m^'^/^ 


PETRl    GUSSANVILL^l    PR^FATIO 

651  JoaDnesDiacoDustreeentisferepostsanclum  Gregoriumannisscribensjib.  m 
huncquemedimusAnUphoQariumsanctoGregoriotribuit,  cujusCodicem,anautogi*apl 
Komie  in  Lateranensi  patriarchio  reperiri  tcstatur.  Sii  penes  eum  cjusque  sequaces  fl( 
clumare,  quainvis  ista  asserlio  nonnuUis  posse  videatur  nubeculis  obscurari.  Aliud  p< 
cere  ;  aliud  ordinare,  distiagaere,  recenscre,  quibusdam  de  novo  addiUs.  Picrique  Ai 
multa  hinc  inde  mendicata  non  cessant  obtrudere,  nihil  pensi  habentes  vocem  ambigu 
Yarios  separare,  qui  sub  istius  vocis  corlicc  lateules  incpte  confunduntur.  Itaque  pauc 
de  usu  vocis,  annotabo.  Voxest  origine  Grieca  av7£f>a>vo(,  contrasooans,  avrt^&>yi(»,  c 
poeta,  ode  I  : 

K.«y«k»  ucv  ^^ov  aCfXou; 
'HpotxAcovc*  lifpin  ^9 
'£pwTa;  «vTC^Mvce. 

Id  est  : 

Ego  labores  canebam  Herculis  ;  lyra  autem  contrasonabat  amorcs. 

Apud  ecclesiasticos  Auctores  Gnecos  ac  LaUnos  non  idem  semper  fuit  istius  vocis 
9wjilv  erat  Psalmos  aut  prophetias  aut  H^^mnos  alternis  vicibus  canerc,  et  quasi  chori 
Sic  apud  Isai  ,  cap.  VI :  C/<ima6ari/ angehat^er  a(i/i//6rum.  Sic  Psal.  lxvii,  18,  pro  • 
miUialastantium  \HZ)Ij*chinan,^abbi  Salomon  et  Eugubinusinterprctantur  a//(;r/ian/ti«m 

2U8B  significattVerartf,  duolieare,  quasi  nngcIialternisDeumcanUbus  laudent.Sic  nostr 
icos  et  Hymnos  quoscunque  nostris  insertos  Breviariis,  Prosas  Missalibus,  eliamnum 
lone,  apud  Kusebium,  Hist.  lib.  u,  cap.  17  ;  Nicephorum,  lib.  n,  cap.  15,  uni  ex  onirii 
U^ue,  alii  circa  finem  accinebant.  Sedpraestat  legere  ipsum  Philonem,  lib.  de  Viia  roi 
triparUta,  lib.  x,  cap.  9,  Nicephoro  lib.  xui,  cap  8,  hunc  alternandi  morcm  ab  a 
Ignatius.  Theodoretum.  HisL  lib.  ii  cap.  24,  nonsatisexpenderunt  quide  An(iph> 
nonexscribo,  scilicetconciliandoB  forent  historim,  ul  quidpiam  certi  asseratur.  Equid 
noB  verba  fuisse  qu<'B  canebantur,  sed  modum  ipsum  canendi  sive  Psalmos,  sive  proj 
sivc  Responsoria,  aut  quid  simile.  Apud  Sozomenum,  lib.  viii  cap.  8:RaTa  rw  «vi 
Antiphonorum  ad  instar  psallebant,  De  Arianis  loquitur,  quorum  fraudes  sanctus  Joann 
denti  imitatione  dissipavit.  Haimo,  ad  Psalm.  vii,  notat  exdiversisquandoquc  Psalmis 
nas  conjugi.  Joannes  Cassianus,  de  .^nliphonis  apud  monachos  agcns  lib.  ii  InsUt.,  vc 
agnoscitetquasi  damnal ;  c.  *^,  recipit ;  c.  8,  de  Matutinis  res  erat.  Concil.  Turonens 
de  AnUphonis  qusedam  sancit  subobscuriora  nobis.  Et  c.  23,  de  Ambrosianis  Hymnis. 
Retract.  lib  n,  cap.  iljiquet  tuncmorcm  Carthagine  cceplum  dicendiad  altare  Hym 
bro.  sive  anteOblaUonem,  sivecum  Oblata  populo  distribuerentur.  Epist.  etiam  119,  a 
de  ll.vmnis  etPsalmis  cancndis  agitur.  Legimus  etiam,  Retract.  cap.  49,  Psalmuin  ot 
viro  facta  adversus  DouaUstas.  Quid  autem  intersit  inter  Psalmos,  Hjpopsalmata,  H 
Tractus,  OfTertorium,  Graduale,  Introitus,  Ephymnia,  Typica,  Troparia,  necnon  AnU| 
quam  hucusque  aperte  dixerit ;  at  multi  confuderunt  |)erperam.  In  Sabffi  tvpico  obser 
ter  Antiphonaac  Typica.  ldem0BS  ^^^*^  exhibet  sanctiJoannis  Chrysostomi  liturgia,  t 
^tiyitt  To  TroeuTov  avrevwvov,  i^  Ta  TUTrtxo,  ci  kvri  xvpcaxq,  etc.  Occurrunt  in  Missa  Mosart 
pne-sanctincatorum  1,  2,  3,AnUphonumsancti  Germani  Const.  patr.  In  rerum  cccl.  Th( 
AnUphoni :  et  paulo  ante  ait  Antiphonaesse  prophetarum  prfledictiones,  etc.  Scilicet  d 
mum  ex  sacris  Scripturis.  Ita  Laodic,  c.  ult.  ;  Bracar.  i,  c.  30.  At  concil.  Tolet.  iv  Pa 
▼ere  stataant  de  Hjmnis ;  et  multa  lum  in  isto  canone,  tum  in  42,  13,  i4,  15,  reperii 
agimaspertinenUa,  simodoveteremniorcm  non  ex  nostro  metiamur ;  nam  Antipnon^ 
niscanuntur  ut  anUquilus.  Faciunt  uleri^ue  sanctum  Ambrosium  primum  interLatinc 
torem  ;  non  repugno,  explicent  modo  pnusquid  per  An<(pAo)ta  intelligant,  an  Hjmno! 
mina,  de  quibus  testatur  epist.  32.  Equidem  laudes  de  qmbusTolet.  iv,  c.  ii,  ct  llym 
doretus,  in  Publio,  c.  5  Hist,  sanctornm  Patrum,  Psalmos  etHymnos  de  quibusTertu 
lib.  II,  cap.  6  et  9,  Psalmodiam  de  qua  sanctus  Basilius,  epist.  63,  ad  Neoceesar. ,  inter 
al  ternus  erat  cantut.  Idipsum  dicerem  de  loco  sanctt  Gaudentii  tract.  4,  de  lect.  Ei 
sanctus  Paulus,  ad  Ephes.  v  et  Coloss.  iii  habet  de  Hymnis  et  canUcis  spiritualibus.  I 
Uonibus,  Gapitellis.  etc,  legcndus  can.30concil.  Agath.,  ann.  506,  sancto  Gregorioi 
Antiphonarium  nonerat  tunc  temporis  recens  inventum  ;  ({ninimojam  tum  abutebanti 
migenium  institutum  non  semper  habita  cantus  altemi  raUone,  de  <}ua  Augustini 
Psal.  Lxxxvii,  necnon  historice  sanctus  Gregorius  Nazianxen.,  de  Nazareeis  loquens  in 
Yirlute,  paulo  ante  Anem  : 

'Op&^  ayjBiiirvov^  iroo;  Bcov  ^a^fAw^icc 
'Avopwv,  ^vaexwv,  ovo-cft»^  acXijtucvwv, 
Oiftiv  9*  oTuv  Tc  xai  ovov  9cou^ftiv, 
Xv/x^Mvov  avTi^uvov  iyyikw  erraTiv' 
Aco^oi^v  avft)  rc  xal  xorrw  rcTay/ACvi}v 
Stiaq  vcAVM^ov  «Sia;  xai  ^vo^cotK. 

Noctune  cemis  utcanat  laudes  Deo. 

Noturs  uterquo  sexus  oblitus  sugd  ? 

Quot,  quamque  sancli  ?  cernis  angelicum  chorum, 

Qui  nunc  simul  vicibus  alternis  canit, 

ParUmdeorsuni  positus,  et  partim  supra, 

Sino  fine  sumiui  concinens  laiides  Patris  ? 

Quem  locum  forlnssis  iion  vidt^Ml  (l.issianuf,  de  quo  veliin  admonitos  ejusqui  auctoril 
volunt  serius  in  monasteriis  luissc  receptum. 


m 


m 


Ea* 


m 


SANCn  GREGORU   KAGNZ 


ROMANI  PONTinCIS 


LIBEB  ANTIPHONABIUS. 

ORDINATUS  PER  CIRCCLUM  ANNt. 

GS3  *  Dominiea  prima  Advenlui  Domini.        A  Vers.  l.Benedixi8tiyDoiniDe,terramtuam,aTerti8ti 


AntiphoDa.  Ad  te,  DomiDe,  leyayi  animam  meam  ; 
Deasmeiu,  in  tocoDjHdo»  nonerubescam^nequeir- 
rideat  me  inimious  meus.  Etenim  universi,  qui  te 
exipectant  non  confundentur.  Pialmus.  Yias  tuas, 
DominOtdemonstra  mihi,et  semilas  tuas  edoce  me. 
Bespamiorium.  Univerti  qui  te  exspectantnon  con- 
lundentar.  Venus,  Yias  tuas,  Domine,  notas  fac 
mthi,  et  semitastuasedoceme.ii/te/tita.  Ostendeno> 
his»  I>omine,  misericordiamjtuam,  etsalutaretuum 
da  oobis.  Offertorium.  Ad  te,  Domine,  levavi  ani- 
mam  :  Dens  meus,  in  te  confido,  non  erubescam. 
Nequeirrideantmeinimicimei,  etenim  universiqui 
te  ezspectantnonconfundentur.  VersA.  Dirige  me 
loTerilatetua,  et  dooe  me^quia  tnes  Deus  salutaris 


capti  vitatem  Jacob,remisisti  iniquitatem  plebis  tu«. 
Vers.Z,  Misericordiaetverilas  obviaverantsibi;ve- 
ritasde  terra  ortaest,  et  justitia  de  ccelo  prospexit. 
Ad  Com.  Jerusalem,  surge,et  sta  in  exceiso,  et  vide 
juounditatem  qu»  veniet  tibi  aDeo  tao.  Psal.  Qui 
regis  Israel. 

/n  natali  sanetx  Lucise. 
Antiph.  Dilexisti  justitiam,  etodistiiniquitatem; 
propterea  unxit  teDens,  Deus  tuus,oleo  betitittpr» 
consorlibus  tuis.  PsaL  Eruetavitcor  meum  verbum 
bonum,  iicoegooperamearegi.  Resp.  Dilexistiju- 
stitiam,  et  odisti  ioiquitatem.  Fers. Proptereaunxit 
te  Deus,  Deus  tuus,  oleo  laelitiae  prse  consortibus 
tuis.  A^.  Diffusa  est  gratiain  labiis  tuis,  propterea 


iDeiis,ettesustinuitotadie.  Vers.  2.  Respice  in  me^  »  benedixit  te  Deus  in  ffiternum.  0/f.  Oflferentur  regi 


itmiaerere  mei,  Domine,oustodianimam  meam,  et 
eripe  me ;  non  confundar,  quoniam  invocavi  te.  Ad 
(kmmunionem.  Dominus  dabitbeDigoitatem^et  terra 
nostra  dabit  fiructum  suum.  PsaUnus.  Benedixisti, 
Domiae. 

Dominiea  secunda  de  Adventu. 
Ani^fh,  Pdpulus  Sion,  ecce  Dominus  veniet  ad  sal- 
nuidme  geotes,  et  auditam  faciet  Dominus  gloriam 
voeis  snse  in  Istitia  cordis  vestri.  Psal.  Qui  regis 
Imel  intende,  qui  deducis  f  elut  ovem  Joseph.  Resp. 
Bx  Son  speeies  decoris  ejus,  Deus  mauifestus  ve- 
niet.  Vers.  Gongregateiliisanctosejus,  qui  ordina- 
veruntteatamentuni  ejussupersacrificia.  ^JHAll. 
Letatuasumin  hisquae  dictasuntmihi,  indomum 
Domini  ibimas.  Kers.  l.Slantes  erant  pedes  oostri, 


virgines^  proximffi  ejus  offerentur  tibi  in  laetitia  et 
exsult atione,adducentur  ^  in  templum  regi  Domino. 
Vers.  4.  Eructavit  cor  meum.  c  Vers.  2.  ^  Specie 
tua.  Ad  Com.  ®  Diffasa  est  gratia  inlabiistuis.  PsaL 
utsupra. 

t  Dominica  tertia. 
Antiph.  GaudeteinDomino  semper  ;iterumdico. 

gaudete^  modestia  vestranotasit  omnibusQBB  bo* 
minibus.  Dominusprope  est^nihil  solliciti  sitis,  sed 

in  omni  orationepetitionesvestreinnotescantapud 

Deum.  Psal.  f  Benedixisti,  Domine,  terram  tuam  : 

avertisii  captivitatem  Jacob.  Resp.  Qui  sedes,  Do- 

mine,  super  cherubim,  excita  potentiam  tuam,  et 

veni.  Kers.  Quiregis  Israel.intende^qui  deducisfe- 

lut  ovem  Joseph,  A//.  Excita,  Domine,  potentiam 


in  atriis  tuis  Jerusalem.  Vers.  i  Rex  noster  adve-  ^  tuam,  et  veni,  utsaivos  faciasnos.  0/f.  Beoedixisti, 
niet  Christus,  quem  Joannes prsdicavit agnum  esse  Domine.lerram  tuam,avertisti  captivitatem  ^ plebis 
Tsnturum.  Qjf.  Deus,  tu  conversus  vivificabisnosyet  tucB.Vers.i.Operuisti  omnia  peccataeorummitigasti 
plebs  tua  letabitur  in  te.  Ostende  nobis,  Domine,  omnemiramtuam.iF#ri.2.08tendenobis,Domine, 
misericordiam  tuam,  et  salutare  tuum  da  nobis     misericordiamtuam,et8alularetuumdanobis.Cow. 


•  In  ms.  Cnipend.  additur  :  Staiio  ad  sandum  An- 
ireom  ad  frtfsepe.  Ita  etism  in  Codice    dc  annorum 
bibliotbec»  Aogelic»,  nisi  quod  pro  adprxs.,  legitur 
fost  prsBseps.  Ad  quem  locum  Angelus  Rocca  camers 
olim  e|Hseopu8  l^astensis,  ex  Au^slinianorum  fa- 
ioilia  factos,  et  preSectus  apostolici  sacrarii,  ejusdem 
bibliotbecsB  parens,  biec  annotavit :  He  diiigenter  tfi- 
tpecia  an*  loOi  hmc  xdicula  sancto  Andrea  ap.  otim 
Hcaia^  hodie  inlra  ecclesice  sancti  Anionii  atrium^ 
propesanciM  Marix  majoris  basilicam  profanata  cemi-- 
tur;  etin  hominumusum  conversa,  Simulobserfst  vir 
aotiquitatis  prmertim  socr»  studiosissimus  absidem 
iilamsedieulsB  aoliqae,  io  qua  imagines  opera  musivo  ^ 
(riim  facta  cemehantur,  fuisse  quoque  proianatam. 
Tempore  Angeli  Bocc»  semidirutas  et  collapsss  vise- 
bantur  iUm  imagiDes  ;jam  vero,  ioquit  MahiUoniiis, 


itineris  Italici  psg.  63,  nihil  penitus  seperest  ex  ilio 
musivo. 

b  Compend.,  in  tetnploRegis. 

c  In  eodem  Cod.  completur  hic  versus  cum  se- 
quenti  :  Lingua  m.  et  resumitur  adducentur. 

<t  Pro  hoc  versu  assignatur  in  Compend. :  Difusa 
est  graiia...propterea  bened.  te  Deus  in  xier. 

«  Post  hanc  Communionem  in  Cod.  Comp.  sequi- 
tur  :  Ps.  Eructavit^  etc.  ;  et  All.  Versus  :  Specie  tua. 

t  Subjicitur  in  Comp.  :  Ad  sancium  Petrum,  sub* 
auditur  siaiio. 

s  Psot  hunc  versum  in  Gompend.  legitur  iitteris 
aureis,AJS,  qusefortassesignificant,  aiiier  ;  tum  sub* 
ditur  Ostende  nobis,  etc.  Hesp.  Quisedes. 

^  Gompend.,  Plebi  tuss 

i  In  laudato  Codice  additurf«mmfftt,etc. 


ww 


613 


SANCtt  GRBeemn  itAeift 


«ii 


Dicite :  Pusiilaai968t  coii{orl|mrt(pi>  etn^ile  |in9>^9 
eccc  Deus  noster  veufet,  etsaiTftbilnos.  PmI.  Bsae* 

(lixisli.Domiae,  ut  supra, 

^  Feria  quarla. 

Antiph.  Roratc.f9li,(|e|iif4f,etnn)|i8pUiiniji|r 
stura  ;  aperiaturt€fra,etgtffliBel8Blratorevi,P|ii^ 
Ccsli  enarrant  gloriam  Dei,  et  opera  manuum  ejus 
annuutiatfirmamentum,  c  /ies|^.Tol)it0por|a9pri|i- 
cipcsvcHlras,  et  elcvamini.portaj  asternales,  el5n- 
troibitHes  gloris.  Vers,  Quifl  ascendetin  roontem 
Domini,  aut  quis  stabitin  looo  sancto  ejii8?innocenf 
manibus,  etmnndocorde.  Resp.  PropeestDomious 
omnibuft  inyocaalibus  eum,  omnibus  qui  invocant 
eum  in  veritale.  Vers,  Laudem  Dominiloqueturos 
menm,  et  benedioat  omnis  oaro  nominisanotoejua 
O/f.  Confortamini,  et  jam  noiite  timere  ;  ecceenim 
Deusnoster  retribuetjudioiiim,ipseYeniet,  et  salvos 
nos  faoiet.  Vers,  i,Tunc  aporienturoculiciecorum, 
ei  aurcs  surdonim  audient ;  tuno  asoendetdaudus 
sionlrcrvus,  etclaraeritlingua  mutorum.  Ver$.  2. 
Aiidite  itaque,  «i  domusJacob,  num  pusillum  vobis 
certamon  prsstare  hominibus,  qjioniam  Dominus 
pnestat  eertamen ;  propterea  dabil  Dominus  vobis 
signum.  Ecoe  virgo  in  utero*  concipiet,  etpariet  (i- 
lium,  et  vocabitur  nomen  eju4  Emmanuel. '  [Of, 
Ave,  Maria,  gratiaplena,Dominustecuni,  benedict^ 
tu  in  mulierihns.  Ven,  i,  Quomodo  fiet  in  me  boc? 
Vert.  2.  Ideoque  quod  nascetur  ex  te  sanctum,  vo- 
eabiturfilius  Dei.]  Com.  Eoce  virgo  ooocipiet,  et 
parict  niiuni,  et  vocabilur  nomen  ejus  Emmanue) 
^Psal.  C(£li  enar.  Be$p.  laiole  posuit. 

Feria  sexta. 

Antiph.  Prope  eatu,  Uon^ine,  et  omnes  vi»  tuie 
veritas  ;  iaitio  eognovi  do  testimoniia  tuis,  quia  ia 
ffiternum  tu  es.  P$al.  Deati  immacuiati  ia  via,  qui 
aaibulant  in  lege  Domini.  i  Resp.  Gstende  nobis, 
Domine,  misericordiam  tuam>  et  salulare  tuum  da 
nobis.  Ven.Beuedixisti,  Domiae,  terram  tuam:aver- 
tisU  captivitatemJacob.  ^Of.  Deustu  conversusvi- 
vificabis  nos,  et  plebs  tua  l8e.tabiturin  te.  Com.  Ecce 
Dominus  veniet»  etomnessancti  ejus  6S0  cum  ^» 
et  erit  in  die  illa  lux  magna. '  P$nL  ftieati  immaou* 
lati.  Jiesp.  Tu  mandaati. 

A  Compend.,  Pusillanimis. 

i>  Ibid.  annotatur  :  Ad  sttncUtm  Mari^  ad  pr$h 
sepe. 

"  [n  Compend.,  AR.  in  sole  posuit^  etc. 

'  Ibidcm,  Domus  David. 

^  lb'\d. fAccipiet. 

'  Quae  inter  unicos  comprehenduntur  a  Ms.  ab- 
Bunt.  Apud  Pamdlium  lcKitur  hoc  duplex  Oflertorium. 

K  In  Editis  Pamel.  et  aliis,  Ps.  ut  supra.EnjAtm  su- 
perius  annotata  leguntur  in  flne  Missee,  tum  natalis 
sanctee  Lucfce,  tum  Dominicfle  tertin ;  optimo  qui- 
dem  seosu  ;  hoo  enim  signiQcat  inter  commaniean- 
dum  canlari  solere  Psalmuni  intM;rum  de  quo  Anti- 
phona  desumpta  est.  At  inferla4  nasc  AntiplioDa  ad 
Communionem  ex  Evangelio  desninitnr ;  ^roindeque 
per  errorem  in  £d.  irre|>sit,  contra  Hie,,  $#em,  Ps. 
ut  supra. 


A  ^  SaUMQ  m  ui  leQli<mibu$. 

Antiph.  Veni,  etostende  nobtsflaeiem  tuam,  Do- 
mine  quj  sedes  super  cherubim,  et  salvi  erimns. 
Psat.  Qui  regis  Israel,  intende,  qui  deducis  velut 
ovem  Joseph.  »  Rcsp.  A  summo  coeio  egressio  ejus 
^tfcc||rsuj|ejusu^ei|#9Mii9uq|ejus.  K^rs.  Coeli 
enarrant  gloriam  Dei,etoperaTnfiBUumejusannun- 
tiatfirmamentum.ites/).  Insoleposuit  tabernaculum 
•juSyet  ipse  tamiuam  epoems  procedens  de  thalamo 
suo.  Vers.  A  summocceloegressioejus,  ctoccursus 
ejus,  usque  adsummum  ejus.  Resp.  DomiiiaDeus 
virtutum,  converte  nos,  et  ostende  faciemtuani,  et 
salvierimus.  Vers.  Excita,  Domine,  potentiam  tuam, 
et  veni,  ut  salvos  facias  nos.  Besp.  Ezeita,  Domine, 
potentiam  tuam,et  veni^utsalvosfaciasnos.  Fers.Qoi 
B  regis  Israel,intende,qui  deducis  velutovem  Joseph ; 
qui  sedes  supercherubim,appareeoram  Bphrain, 
Benjamin  et  Manassem. 

^Hymnmtriumpuerorum.BeQedicins  es,  DomiQe 
Deus  patrum  nostrarum;Et  laudabills.  etgloriosus 
in  sa^cula. 

Et  benedictum  oomen  gloi^ifletu^e,  quod  oil  san* 
ctum  ;  Etlaudabijis  et  gloriosus  in  sa^cula. 

Denedioius  es  in  templo  eancto  glorie  tiue ;  Et 
laudabilis  et  gloriosus  in  siecnia. 

Benedictuses  «uper  thronnra  saacti  regni  tni ;  Et 
laudabilis  et  gloriosue  in  ssoula. 

BenedictusessupersedemsaoetamOettalia  Im: 
Et  laudabiliis  et  glorioeus  in  tSMuia. 
Q     Benediclus  es  super  sceptrum  divinitatis  luai;  Bl 
laudabils  et  gloriosue  in  «secnla. 

Benedietus  es  qui  sedes  superehembim,  ialaeas 
abyssos  ;  Et  laudabiliset  glorioeufl  in  flnovla. 

Benedictusesqui  ambtilas  super  peonM  TeBle- 
rum  ;  Et  landabilis  et  gloriosofl  ia  flneula. 

Benedicant  te  omnes  aogeli  et  flaneti  tui  ;•!  lau- 
dent  te  et  glorificent  in  sftcnla. 

Gloria  Patri,  et  Filio,  et  Spiritui  flanclo  ; 

Et  laus,  et  honor,  et  potestas^  et  imperinm. 

Sicuterat  in  principio,  et  nunc  et  semper,  etin 
sfficulasaeculorum.  Amen. 

Et  laus,  et  honor,  et  potestas,  et  imperinm. 

Traetus.  Qui  regisl8rael,intende,qai  deducisve- 

D     >^  In  ms.  Statio  ad  sanctos  Apostolos. 

■ibid.  Additar  vers.  2.  Miserioordim  M  w^ia/L 

i  la  Valgatis  a  Pamelio  et  aliis,  Ps.mi  t«^m.  Qmi 
ex  Ms.  emeadavimus.  Vide  supra  motam  «l 

^  In  Ms.,  Ad  $ancium  Peirum.  Quid  vei^  flUiaifiest 
in  m  lectionibus,  repete  ex  Hbro  Sacram.  io^Sbiialo 
mensis  i,  eeu  quatuor  temp.  QuadraifeainuB,  opU  ki. 

•  Additur  ia  Ms. :  AR.  Emita.  Semper  aliquicl  M- 
jnaraodi  interseritur  ia  ms.  Gomp  lator  Psalmun 
qoi  subjioitur  AatipboasB  quam  appellamu  lutrGiitua, 
M  Heeponsorium  quod  modo  Gradualis  nomiAe  magis 
notnei.  Olim  eliam  hoe  npmioe  aUqoando  deaigBaluia 
fclflfle  patet  in  libre  SaoFam.  ia  ipao  ht%  osoi^io 
MiMb  seqmtm  Apoit^hm.  liem  GtmdtUe.  Vade  nch 
tam  IS  ad  lib.  Saenm. 

e  Dflfllderatm^  Mfaimm  hio  in  Me, 


UBSR  ANTlt>aQNAIIIU8. 


iu 


i  Joseph.  Ver$.  Qui  sedes  super cherubim  ff  A 
oraai  Ephrainii  Beiijamia  elMaQassie.  Vers* 
[)omiue,  poteatiam  tuam,  et  veai,  ut  salvos 
M.O/y .  Exsulla  satis,  filia  SioQf  prsdica,  iilia 
IB,  ecce  Rex  tuus  venit  libi  sanclus  et  salva- 
r.  Loquetur  pacem  gealibus,  et  poteslasejus 
iique  ad  mare,  oiailumiaeusqueadteniii* 
•  (erraa.  Ver$,  Quia  ecce  venio,  et  habilabo 

0  tui,  dicit  Domiuus  omoipoiens,  etcoafu- 

1  te  ia  iiladie  omaesgeute»,  6B7  ^^  eruut 
lebem.  Com.  Exsultavit  ut  gigas  ad  currea- 
m,  a  summo  coelo  egressio  ejus,  et  occursus 
[ue  ad  summum  ejus.Pjta/.  Gceli  enarrant. 

fc  Dominica  vacat, 

iDlonostri,  Domine,  in  beneplacito  populi 
ita  nos  in  salutari  tuo,  ad  videndum  in  bo-  B 
ectorum  tuorum,  in  lcetitia  gentis  tuee,  ut 
1  cum  hojrcdilHte  tua.  c  Psal.  Peccavimus 
Iribus  nostris,  injusle  egimus,  iniquitatem 
.  Resp,  Prope  est  Dominus.  Vers.  Veni,  Do- 
noli  tardare  ;  relaxa  facinora  plebis  tuae. 
,  Maria,  gralia  plena,  Dorainus  lecum.  IJe- 
Lu  in  mnlicribus,  et  benedictus  fructus  ven- 
Vers.  i.  Quomodo  in  rae  fiet  hoc,  quae  vi- 
1  cognosco?Spirilus  Domini  supervenielin 
•ius  Allissimiobumbrabittibi.  Km.  2.Ideo- 
►dnasceturexte  sanctum,  vocabitur  Fiiius 
71.  Ecce  virgo  concipiet  et  pariet  filium,  et 
jr  nomen  ejus  Emmanuel. 
d  Vigilia  yativiiaUs  Domini. 

h .  liodie  scietis  quia  veniet  Dominus,  et  sal-  ^ 
»s,  etmane  videbitis  gloriam  ejus.  Psal. 
est  terra  et  plenitudo  eju:»,  orbis  terrarum 
rsi  quihabiiantia  eo.  Resp.  Hodie  scietts 
aiet  Dominus,  etsalvabit  vos,  el  mane  vide- 
riam  ejus.  "VVrs.  Qui  regis  Israel  intende, 
uois  velut  ovem  Joseph,  qui  sedes  super 
n,  appare  coram  Kphrairo,  BenjaminetMa- 
\i  in  •  Dominica  evenerit  ipsa  vifft7ia,  Alleluia 
ntu  Domini,  quale  volueris,  dic ;  sin  autrm, 
/a/Mr.O^<?rt.ToIliteporlas  principes  vesiras, 
mini,  portni  aeternales,  et  introiltit  Rex  glo- 
-f.  4.  Domini  est  terra  et  plenitudoejus,  or- 
irum  et  universi  qui  habitantin  co.  K^*5.9. 
)er  maria  fundavit  eum»  et  super  flumina 
Lviieum.  Com.  Revelabitur  gloria  Domini,ct  D 
omnis  caro  saluiare  Dei  nostri.  Psal.  Do- 
t  terra,  »t  supra. 

et  supra,  in  Ms.,    apparens,  Infra,    ms.    h- 

i  h«c  inscriptio    significet,  disce   ex  nola  a 
inicam  2  Quadrages.  lib.  Sacram.  col.  43. 
is.   Ps,  Confitemini.  AR.  Quis  loqueiur.  T\i 
U  D.ifLaiidem  Domini  loq.  Alleluia.  Veni 
, . .  rela.vay  . 

ilur  in  Ms.  Val.  Cl.  horx  nonx,  m  CkjiBp. 
nai  ei  nolatur  Statio  ad  sanclayn  AJariam. 
rubrica,  ut  aiuni,  non  Ie;^Mlur  in  Tlieodoric. 
mpend.  parumper  varial.  Theodoric.  Godi- 
s  nic  laudamus,  suni  illi  Mss.  libri  Sacran^ea- 
tpios  supra  saepe  laudavimus  ;  nam  in  mar* 


f  /n  media  nocte  Nativitatit  Domini, 

Antiph.  Dominus  dixitad  me  :  Filiusmeus  estu, 
ego  hodie  genui  ie.Psal.  Quare  fremuerunt  gentes, 
et  populi  medilali  sunt  inania  ?  Hesp.  Tecum  prin- 
cipium  in  die  virtutis  tutB  in  splendoribus  sanclo- 
rum,  ex  ntero  ante  luciferura  gcnui  te.  Vers.  Dixit 
Dominus  Domino  meo  :  Sede  a  dextris  meis,  donec 
ponam  inimicos  tuos  scahcllum  pedum  tuorum.A/^ 
Domiuusdixit  adme:  Filiiis  nicus  cs  tu,  ego  hodie 
genui  te.  O/ferl,  l^a^teutur  cojli,  et  exultet  lcrra 
ante  faciem  Uoiuiui,  quoniam  venit.  Vers.  1.  Can- 
tate  Domiuo  canticum  novum,  i  bencdicite  nomen 
ejus,  bene  nuntiatc  de  dic  in  dicm  salutare|ejus. 
Ker5.2.tiConfcssioetpulcliritudoineoaspectuejus« 
fortitudo  et  maguificentia  in  sanctiticatioae  ejus* 
Com. In  splendoribus  sanctoruuiex  utero  aote  luci- 
ferum  genui  ie.Psai  Dixit  Domiaus  Domiao  meo. 
6 58 ^ ^issa in pjimo  maneNativitatis DominU 
Antiph,  Lux  fulgebit  hodie  super  aos,quia  natus 
est  nobis  Domiuus,  ct  vocabitur  Admirabilis,  DeuS| 
Princeps  pacis^  Pater  iuturi  saculi,  cuju^  regui  aon 
erit  riah.Psal,  Domiaus  regnavit,decorem  iadutus 
est,  indutus  est  Dominus  forlitudinem,  et  presciuxit 
se  virtute.  i2e5/7.  Benedictusquivenitin  nomineDo- 
mini,  Deus  Dominus,  et  iiiuxit  nobis.  Vers,  A  Do- 
mino  fact^iu  est  islud,  ct  est  mirabile  in  ocullsno- 
stris.  A II,  Dominus  regnavit,  decorem,  eto.  Og,  Deus 
enimflrmavitorbem  terrie,  qui  nou  commovebitur 
parata  sedcs  tua^  Deus,  ex  tunc,  a  s(bcu1o  tu  es. 
Vers.  l.Domiuus  reguavit,  decorem.  Vers.  2.Mira* 
bilis  in  altisDominu.^i.  Com,  Exsulta,  Sion,  lauda  fil- 
liaJerusalem  ;  ecce  rex  tuus  venit  justus,etsalva* 
tor  mundi.  Psal.  ut  supra, 

^  Indie  Natalis  Domini, 

Antiph,  Puer  natusesi  nobis,  et  filius  datusest 
nobis,  c^jusimperiumsuperhumeruai  ejus  ;  et  vo» 
cabitur  nomea  ejus  magai  consiiii  Angelus.  P$mL 
Cantate  Dominocaatioum  novum,  quiamirabiliaie* 
cit.  Resp,  Videruni  omnes  fines  terriB  salutara  Dei 
nostri.  Jubiiate  Deo  omnist6rra,oantateeiexsultate 
et psallite.  7^7*5. Notum fecitDominus salutare suum ; 
nnteconspectumgentiumrevelaviijustitiani  suam. 
All.  Dies  sanctiflcatus  illuxit  nobis ;  venile,  gentes, 
etadorate  Dominum,  quiahodiedescendit  lux  ma- 
gnasuperterram.O^.  Tui  suni  cGeli,ettua  estterra, 
orbemterrroetplenituclinemejustufundasti.  >  Vers.i. 
Magnus  ei  meiuendus  super  omnes  qui  in  circuitu 
ejus  suni,  Domine  Deus  virtutum,quis  similistibi? 

gine  pxhibent  qu<T  ad  Antiphonarium  spectant,  sed 
summatim. 

Mn  Val.  Cl.  :  In  vigilia  primogalli  cantu  :'\n 
Compend.  slatio  assigQatur  ad  saoctum  Mar.  ad  prx* 
sepe, 

*  Conipend.  :  Cantale  Domino,  ojnnis  terra* 

^  Ibid.  Vers.  i.  Cantate  Dom.  Benei,  nom.  ejus» 
bene  nuntiaie  etc. 

^  Compend.  et  Val.  Gl.,  mane  prima,  In  CompsDd. 
statio  adsanctam  Anastasiam. 

^  In  Comp.  stati^  a^sanctum  Peirum. 

^  Pauca   discrepaot  u  communi  lectioDe  iilorum 

versuuniy  in  QmPi 


■i 


647 


SANCn  GRBCNMUI  MAGNl 


548 


Potens  en,  Domioe,  et  veritas  tua  in  circuitu  tuo  ;  A  monium  perhibnitdehi8,etioimut  quiavenimest 


tu  dominaris  •  poteslsti  maris,  motum  autem  flu- 
ctuum  ejus  tu  miUgas.  Ver$.  3.  Miserioordiaet  veri- 
tas,  prscedent  aote  faciem  tuam,  beati  populi  qui 
sciunt  jubilationem.  Vern,  3.  Tu  humiliasti  sicut 
vuineratum  superbum,  invirtulebrachii  tui  disper- 
sisti  omnes  ioimicos  tuo8.(^am.  Viderunt  omnes  ftnes 
ternesalutare  Dei  nostri.  Psa/.Gantate  Domino,  ut 
sapra. 

^  Die  sancii  Siepfuuii, 

Afi^t/^A.Etenimsederuntprincipes,  et  adversum 
meloquebantur,etiniquipersecutisunt  me ;  adjuva 
me,  Domine  Deus  meus,  quiaservus  tuus  exerceba- 
tur  in  tuis  justificationibus.  P$aL  Beati  immaculati 


testimonium  ejus,  Of.  Justns '  Qt  palma  florebit ; 
Bicut  cedruB  qun  in  Libano  est  muitiplioabitur.  Ver$. 
1.  Bonumest  conftteri  Domino,  et  psallere  nomini 
tno^  AUissime.  Fers.  2.  Ad  annuntiandam  aiane 
miBerioordiam  tuam,  et  veritatem  tuam  per  noctem* 
Ver$,  3.  Plantati  in  domo  Domini,  in  atriis  domns 
Dei  nostri  florebunt.  Com,  Eziit  sermo  inter  fratres 
quoddiscipulusiilenon  moritur,  et  noa  dizitJe- 
sus  :  Non  moritor,  sed  sic  eom  volo  manere  donec 
veniam.  P$aL  Bonum  est,  tU  $upra. 

$ln  natali  Innocentium. 


i>  Gloria  in  excelsis  Deo  non  canitur,  neque^  AUe- 
luia,  hcd  qua$i  prx  tri$titia^  die$  illa  deducUur. 
in  via,  qui  ambulant  in   lege  Domini.  Re$p.  Sede-         Aw/ipA.  Ex  ore  infanlium,  Deus,  et  *  lactentium 
runt  principes,  ct  adversum  me  loquebantur,  et  **  pcrfecisU  laudem  propter  inimicos  tuosi,  utdestruas 


iniqui  persecuti  sunt  me.  Viprs.Adjuva  me,Domine 
Dens  meus,proptermisericordiamtuam.A//.,Video 
coslos  apertos,  et  Jesum  stantem  a  dextris  virtutis 
Dei.  O^.In  virtutetua,Domine,  Istabiturjustus,  et 
snper  salutare  tuumexsultabitvehementer;  deeide- 
rium  anim»  ejus  tribuistiei,  Ver$.  i.  Vitam  petiit  a 
te,  et  tribuisti  ei  longitudinem  dierum  in  ssBCuIum 
saeculi.  Ver$.  2.  Magna  est  gloria  ejusin  salutari 
tuo,  gloriam  et  magnnm  decorem  impones  super 
cum.  Com.  Video  ccelos  apertos,  et  659  ^esum 
Btanlemadextris  virtntis  Dei.DomineDeus,  accipe 
spiritum  meum,  et  ne  statuas  illis  hoc  peccatum» 
quia  nesciunt  quid  faciunl.  Psa/. Beati,  ut  $upra. 

Sancti  Joanni$in  Mis$a  prima, 


perfecisti  laudem  propter 
inimicum  et  ultorem.  P$aL  Domine  Dominus  noster, 
quam  admirale  est  nomen  tuum  in  universa  terra. 
Re$p.  Anima  nostrasicut  passer  erepta  est  de  laqueo 
venanlium.  Ver$.  Laqueus  contritus  est,  et  noslibe* 
rati  sumus ;  adjutorium  nostrum  in  nomine  Domioi, 
qui  fecit  coalum  et  terram.  Off.  Anima  nostra  sicat 
passer  erepta  est  de  laqueo  venantium.  Ver$.  i.Nisi 
quia  Dominus  erat  in  nobis,  dicat  nunc  tsrael  iNisi 
quia  Dominuseratinnobis.  Cum  exsurgerent  homi- 
nes  in  nos,  forte  vivos  deglutissentnos  ;  cum  irasce* 
retur  furor  eorum  in  nos,  forsitan  velut  aquaabsor 
buissent  nos.  Ver$.  t.  Vorrentem  pertransiit  aniroa 
nostra ;  forsitan  pertransisset  anima  nostra  aquam 
intolerabilem.  Benedictus  Dominus,  qui  nondedit 


Antiph.  Ego  autem  sicutolivacfructiferain  domo  G  nos  in  captionem  dentibua  eorum.  660  C<^-  ^o^ 


Dei.Psa/.  Quidgloriarisinmaiilia,  quipotens  es  in 
iniquitate  JRe$p,  Justus  ut  palma  florubit,  sicut  ce- 
drusLibani  multiplicabitur  indomo  Domini.<i  Vers. 
Bonum  est  confiteri  Domino,  et  psallere  nomini  tuo, 
Altissime.  Of.  Gloria  et  honore  coronasti  eum,  et 
constituisti  eum  superopera  manuumtuarum,Do- 
mine.  Ver$.  1.  Domine  Dominus  noster.  Ver$.  2. 
•  Quid  est  homo?Com.Magnaestgloria  ejusin  sa- 
lutari  ino.  P$aL  Domine,  in  virtute. 

In  $ecunda, 

i4n/tpA.InmedioBocIesiffi  aparuitosejus,  et  im- 
plevit  eum  Dominus  spiritusapienti»  et  intellectus  • 
sIoIamgIori8einduiteum.Psa/.Bonum  est  confiteri 
Domino.etpsallere  nomini  tuo,  Altissime,  Re$p. 
Exiit  sermo  inter  fratres,  quod  discipulus  ille  non 
moritur.  Ver$.  Sic  eum  volo  manere  donec  veniam, 
tu  me  sequere.  Alt.  Hic  est  discipulus  ille,  qui  testi- 


in  Rama  audita  est,  ploratus  et  uiulatus.  Rachal 
pIoransftliosBuoB,  noluit  consolari,  qnia  non  suot. 
P$at.  Domine  Dominus  noster. 

Natale  $ancti  ^  SUve$tri, 

Aniipk.  Saoerdotes  tui,  Domine,  induant  jnsti- 
tiam,  etsancti  tui  exBuitent.  Propter  David  servuin 
tuum,  non  avertas  faciemGhriBtitui. Pso/.  Memen- 
to,  Domine,  David,  et  onmis  mansuetudinis  ejos. 
Re$p,  Ecce  sacerdos  magnus,  qui  in  diebus  snis  pla- 
cuit  Deo,  et  inventus  est  justus.  Ver^.  Non  est  in- 
ventus  similis  illi,  qui  conservaret  legem  Bxcelsi 
Alt.  Inveni  David  servum  meum,  oleo  sancto  mea 
unxi  eum.  Of»  Inveni  David  servum  meum,  et  io 
oieo  meo  sancto  unxi  eum  ;  manus  enim  mea  auxi- 
liabitur  ei,  et  brachium  meum  >  confortabit  eum. 
Ver$.  i .  Potens  es,  Domine,  et  veritas  tua  in  ci^ 
cnitu  tno.  «  Ver$.  2.  Veritas  mea  et  misericordia 


•  MsB.  poiestates. 

^  Val.  Gi.,  proiomart.  Stepham. 

c  Gompend.  :  Fruetifieain  in  domo  Dominit  spera' 
vi. . .  ct  exspect,  n.  t.  qaoniam  honum  estinconspectu 
sanctorum  tuorum, 

^  Gompend. :  Vers.  4.  Ad  annuntiandum,  etc. 

«  Gompend.  :  Quid  e$t  homo  quia  vi$,  emrn,  aut,  elc. 
Vi$itaseum  flHiculo,  etc,  et  reBumiturex  altero  ver* 
su.  et  constituieli  eum,  etc. 

'  Multa  boc  loeo  complevimasez  Mb.  in  Vulgatis 
oroissa. 

•  Hoc  offieium  et  superius  expltoitar  ab  Alouioo, 


pag.  70,  ubi  nominatim  Antiphonarium    eitat  Pawl. 

n  Hoc  nominatim  citator  ex  Antiphonario  per 
Amalarium,  1. 1,  c.  ult.,  et  Microlog.,  c.  36. 

>  Gompend.,  taclantium. 

^  Festi  sancti  Silvestri  mentionem  &cit  nominatim 
Micrologus,  cap.  34.  Pamil. 

t  Compeod.,  Confortavii. 

■  Ibid.  additur :  Tu  dixi$H  :  PlMiit  o^/iiiortaBi  la- 
perpoteniem^  et  exaltavi  electmm  deplebamea.  Ven. 
2.  Et  ponam  in  smcutum  $sec.  $€dem  ^ue^  ei  ihronus 
t^ue  rieui  die$  emti. 


UBER  ANTIPHONARIUS.  650 

eam  ipso.et  ia  nomine  meo  exaltabitur  cornu  A  bumetSabadonaadducent;etadorabunteumomnes 


Cotn,  Beatus  servus^quem  cum  venerit  Douii- 
invenerit  vigilantem.  Amen  (iico  vobis^super 
a  booa  sua  constituet  eum.  «  Ps,  ut  supra. 

^  De  sancta  Maria  in  octava  Domini. 
Hph,  Vultum  tuumdeprecabuntur  omaesdivi- 
ebts  ;  adducentur  regi  virginespost  eam^pro- 
I  ejus  adducentur  tibi  in  laetitia  et  exsultatione. 
Eructavitcor  meumverbumbonum,  dico  ego 
I  mea  regi.  Resp.  DifTusaestgratiainlabiistuis, 
erea  unxit  teDeus,  Deustuus^oleolsetitise  pree 
»rtibustuis.  Vers,  Propterveritatemetmansue- 
em  et  justitiam,  et  deducette  mirabiliterdex- 
ua.  AIL  Post  partum  virgo.  Off,  0£ferentur 
rirgines.  Psal.  Eructavit  cor  meum.  Vers,  Dif- 


reges  terr8e,omnesgenles8ervientei,  F«r«.  l.Deus, 
j  udicium  tuum  Regi  da,et  j  ustitiam  tu  am  filio  Regis : 
judicarepopulumtuumin  justitia,  et  pauperes  tuos 
injudicio.  Vers.2.  Orietur  in  diebusejusjustitia,  et 
abundantia  paoi8,donecextollaturluna  :etdomina- 
bitur a  mari  usque  ad  mare.  Vers,  Suscipiant  montes 
pacem  populo  tuo,  et  collesjustitiam.Com.  Vidimus 
stellam  ejus  in  Oriente,etvenimuscum  muneribus 
adorare  Dominum.  Psal.  Deus,  judiciumtuumregi 
da,  ut  supra. 

Dominicapost^  Epiphaniam, 
Aniiph-  In  excelsothrono vidisedere  virum,qaem 
adorat  muUitudo  angellorum  psallentium  in  unum 
ecce  cujus  imperii  nomen  est  in  eeternum.  Psal. 


)8tgratia.  Co/n.SimileestregnumcsBlorumho-  3  Jubilate  Deo,  omnisterra,  psaimum  dicite  nomini 


iegotiatori,qu8erenti  bonas  margaritas;  inventa 
•retiosa  margarita,  deJitomniasua,etcompa- 
eam.  Psal,  Eructavit,  tUsupra. 

Dominica  post  natale  Domini, 
Hph.  Dum  medium  silentium  tenerentomnia, 
K  in  suo  cursu  medium  iter  haberet,omnipo- 
ermo  tuus,  Domine,  de  coelisaregalibassedi- 
enit.  Psai.  Dominus regnavit,  decorem  indutus 
dutus  est  Dominus  fortitudinem,et  prflecinxit 
ute.i2e5/9.Speciosusforma  prsefiliis  hominum, 
aest  gratia  in  labiis  tuis,  proplereabeaedixit 
js  in  sBternum.  Vers.  Eructavitcormeumver- 
bonum,  dico  ego  operamea  regi;lingua  mea 
lus  scribfip  velociter  scribentis.  Ali.  Dominus 
vit,  decorem.  O^.  Deus  enim  firmavit  orbem 
.  Com,  ToUe  puerum  et  matrem  ejus,  et  vade 
ram  Juda,  defuncti  suntenim  qui  quaerebant 
im  pueri.rsa^.  ut  supra, 

c    Vigilia  Epiphanix, 

tpi^.  Dominus  dixit  adme  :  Filius  meus  es  tu, 

odie  genui  te.Psa/.  Quarefremuerumgentes. 

Resp.  Tecum  principiumiudievirtutistuaein 

ioribus8anctorum,exuteroante]uciferuntge- 

• 

mphania  Domini,  In  die  sancto  ad  Missam» 
iph.  Ecce  advenit  dominator  Dominus,  et  re- 
in  manu  eius,et  potestas,et  imperium.PsaZ. 
judicium  tuum  regida,etjustitiamtuamfilio 
Resp.  Omnes  de  Saba  venient,  aurum  et  thus 
ntes,  et  laudem  Domino  annuntiantes.  Vers, 


ejus,  date  gloriam  laudi  ejus.  Psal,  Benedictus  Do- 
minusDeus  Israel^quiafecitmirabilia  magnasolus 
a  sfiBculo  Vers,  Suscipiant  montes  pacem  popu]o,et 
coUes  justitiam.  ilZ/.  Jubilate  Deo  omnis  terra,  ser- 
viteDominoinifletitia.  Off'.  JubilateDeoomnisterra, 
servite  Domioo  in  laetitia.  Intrate  inconspectu  ejus, 
in  exsultatione,  quia  Dominus  ipse  est  Deus.  Vers.l 
Ipse  fecit  nos,  et  non  ipsi  nos.  Yers.  2.  Laudate 
nomenejus,quoniamsu8visestDominus.Com.  Fili» 
quid  fecisti  nobis  sic  ?  ego   et  pater  tuus  dolentea 

quaerebamuste.  Etquidestquod  mequffirebatis?an 
nesciebatis,  quia  in  his  quaepatris  meisuntoportet 
meesse  t  PsaL  JubilateDeo.omnisterra,  psalmum 
dicite  nomini  ejus,  date  gloriam  laudi  ejus,  u$ 
supr, 

1  Oetava  Epiphanim  ut  in  die. 

Natalis  sanctiFelicis  g  m  Pincis. 

Antiph,Os  justi  meditabitur  sapientiam,et]ingua 
ejus  loquetur  judicium;]exDei  ejusincorde  ipsius 
PsaL  Noli  ffimuiari  in  malignantibus  ;  ne  zeiaveris 
facienteminiquitatem./)e5p.JuravitDominus,etnon 
pcenitebit  eum  :  Tu  es  sacerdos  in  seternum  secun- 
dumordinemMelchisedech.  rers.DixitQQS  Dominus 
Domino  meo  :  Sede  a  dextris  meis  AU.  Justus  noQ 
conturbabitur.  Off,  Gloria  et  honore  coronasti  eum, 
et  constituisti  eum  super  opera  manuum  tuarum, 
Domine.  Comm.  Posuii^ti,  Domine,  in  capite  ejus 
coronam  de  lapide  pretioso.  Psalm,  xx. 

Dominicasecundapost  Epiphaniam 


Antiph,  Omnis  terra  adoret  te  Deus,etpsallattibi, 
etilluminare  Jerusalem,  quia  gloria  Domini  D  psalmum  dicat  nominituo,Altissime.Psa/.Jubilate 
te  ortaest.A//.VidimusstellamejusinOriente  Deo,  omnis  terra,  psalmumdicite  nominiejus,date 
imuscum  muneribus  adorareDominum.O/f-  gloriam  laudi  ejus.  Resp.  Misit  Dominus  verbum 
Tarsis  et  insulfle  munera  offerent,  reges  Ara-      suum,  et  sanavit  eos,  eteripuiteos  de  interitu 


almus,  etc,  deest  in  Ms. 
ithenticum  esse  hoc  offlcium,  et  Graduali  ii- 
j  Anliphonario  saneli  Grefs^orii  contineri,  te- 
Micrologas,  c.  39.  Gonsenlit  etiain  exemplar 
|ue.  PAMBL.  Non  ita  consentiunt  Mss.  nostri. 
ip.  quidern  legitur  :  KaL  Jan.  natale  sanctce 
i3e  martyris  et  virginis.  Anliph.  VuUum  tuum. 
odericensibus  vero  Kalendis  Januarii  octa- 
.  Sed  in  Val.  CI.  KaL  Januarii  octava  Domini 
id  sanctam  Mariam  ad  Martyres  Ant,  Puer  na^ 

Patrol,  LXXVUI^ 


tus  est,  etc,  ut  in  offic.  Nat  Domini. 

c  NoD  est  in  Gomp.  nec  in  Val.  Gl.  Notatur  in  Tbeo- 
deric,  sed  assignatur  Missa  Dum  medium  silentiumy 
ut  supra  in  Dominica. 

d  Abest  a  nostris  Mss.  in  die  saneto.  Statio  in 
Compend.  et  Theoderic.  est  ad  sanctum  Petrum. 

«  AUter,  post  Teophaniam,  ut  legitur  in  Val.   Gl. 

£^Non  inscribitur  in  Mss.  Gompend.  et  Val.  cL 

ff  Deest  tn  PiWsin  Ms.  Gompead.  et  Val,  Cl ; 
saneti  Feliciis  presbyteri  et  conf. 

2i 


681 


SANCn  GREGORO  MAGNI 


m 


eorum  Ver$,  CoDfiteantur  DomiQo  iDisericordiffi 
ejus,  et  rairabiiia  ejus  filiishominum.  A/^.Laudale 
Dominum,  omnesaDgeliejus.  Laudaleeumomnes 
virtutes  ejus.  0/f.  Jubiiata  Deo,  uuiversa  terra, 
psalmum  dicite  uomiDi  ejus.  Venile  et  audite,  et 
narrabo  vobis,  •  omaes  qui  timetis  Oeum,  quanta 
fecilDominus  animaBmeaB.  Vers.  l.Reddam  tibi  vota 
mea,  qusB  distiuxeruDt  labiamea.  Vers.  2.  Locutum 
estosmeumintribulationemea.liauJocaustamedul- 
lata  ofTeram  tibi.  Com.  Dicit  Domiuus  :  Implete 
bydrias  aqua,  et  ferte  architriclino;  cum  gustassct 
architriclinus  aquam  vinum  factam,  dixit  sponso ; 
Servastibonum  vinum  usque  adhuc.  Uoc  signum 
fecit  Jesus  primum  coram  discipuhs  suis.  Psal.  ut 
supra. 

b  Natalis  sancti  Marcelli. 

Antiph.  Statuit  eiDominus  testamentumpacis^et 
principem fecit  eum,  utsitiihsacerdotii  dignitasin 
eeternum.  P«a/.  Misericordias  Dominiin  eBternum. 
oantabo.  Resp.  Inveui  David  servum  meum,  etc. 
Vers.  Nihii  proficiet  iniraicus  ineo,  et  fihusiniqui- 
tatis  <:  non  apponet  Docere  ei.  AU.  Inveni  David 
servum  meum  Ojf.  Veritas  mea,  et  misericordia, 
mea  oumipso,  etin  nomioe  meoexaltabiturcornu 
ejus.  Vers.  i.  Fosui  adjutormmmeumsupra  poten* 
tem,  et  exaltavi  electumde  plebemea;  manusenim 
mea  auxiliabiturei,etbrachium  meum  confortabit 
eum.  Fer5. 2.  <i  Misericordia  mea  Com.  Domine, 
quinque  taienta  tradidisti  mihi,  ecce  alia  quioque 
superlucratus  sum.  Euge,  serve  boueetfidelisquia 
io  pauca  fuistl  fidelis,  supramuitateconstiluam,  « 
dicit  Dominus.  Fsal.  Misericordias  Domini,  ut 
supra. 

^  Natalis  sanctx  Priscm. 

Antiph.  Loquebardeitestimoniis  tuis  io  conspectu 
regum,  et  non  oonfundebar,  et  meditabar  in  man- 
datis  tui8,queB  dilexi  nimis.Psa/.  Beatiimmaculati 
in  via,  qui  ambulant  in  lege  Domini.  Resp.  Specie 
tua  et  pulchritudine  tua  iDtende,prospereproce(ie, 
et  regna.  Vers.Propterea  unxit  te  Deus,  Deus  tuus 
oleo Iffitilise  pr»  consortibus  tuis.  All.  Diffusa  est 
gratia  in  labiis  tuis,  propterea  beuedixit  663  ^^ 
Deus  in  (eteruum  Off.  FilisB  regum  in  houore  luo 
Vers.  4.  Eructavitcormeiim  verbum  bouum.  Vipri. 
Specie  tua  Com.  Feci  judicium  et  justitiam.  Pta/. 
ut  supra. 

•  Compend. :  Vobis  omnihus ..,.  allel.  allel. 

b  In  Mss. :  xvii  Kal  Febr,,   sancti  Marrelli  papa 

c  Gompend.,  non  noeebit  eum, 

d  Compend  Misericordiam  meam  n:n  disp,  ab  eo, 
scdes  ejus  m  conspectu  meo. 

«  Ibid. :  Intra  in  gaud.  Dom.  tui. 

t  Sciiicet  XV  Kai.  Febr.,  ut  notatur  in  Mss.  Hac 
die  nunc  celebratur  festum  Cattiedrfle  sancti  Petri, 
quod  non  annolatur  in  Mss.  nostris,  nec  in  Hbro 
Sacrament.,  nec  in  Kalend.  Rom.  Frontonis,  nec  in 
BedflB  Marlyrologio,alii8que  piurimis  similibus  mo- 
numeutis.  Apud  Usuardum  lamen  et  AJonem  Figna- 
tur  ;  imo  eliam  in  antiquo  Martfrologio  nomeo 
Hieronymi  prffiferente.,  et  in  alio  oongentorum  aon. 
cujus  memioit  Mabiilonius  de  liturgia  Gallic,  pag 
iSi.  Facile  assentimur  bis  gai  putaot  oiim  Gathe- 
dram  seu  Episcopatum  saacti  Petri  doq  uao  eodem- 


A  ^  NatalissanctorummartyrumFabianietSehastiani 
Antiph.  hitret  io  coDspectu  tuo,  Doniirie.gemitus 
compeditorum;  redde  viciois  nostris  septuplum  in 
siou  eorum ;  viodica  saoguiuem  servorum  tuorum 
qui  effususest.  Psal.  Deus,  veneruntgentesin  bs- 
reditatemtuam :  poliuerunttemplumsanctum  tuum, 
posueruntJerusaiem  iu  pomorumcu»todiam.  Resp. 
GJoriosus Deus  in  sanctis  suis,  mirabihs  in  Majestate 
sua.  Vets.  Dextura  tua,  Domine^magnificalaest  io 
virtute^  dexteramanustua  conh^egitioimicum  Atl. 
Sancti  tui,  Domine.  Off.  Lsetamini  io  Domino,  et 
exsullate.  Vers.  1.  Beali  quorum.  Vers.  2.  Pro  hac 
orabit  ad  te  omnis  sanctus  in  tempore  oportuDO. 
Com.  Muitiludo  laDguentium,etquivexabantura 
spiritibus  immundis,  veniebantadeum,quia  virtus 

£  de  iilo  exibat,  et  saoabat  omnes.  Psal.  Deus  vene- 
runt  geutes. 

t>  Natalissanctx  Agnetis. 

Antiph.  Me  expectaveruDt  peccatoresut  perdereot 
me  :  teslimoDia  tua,  Domioe,  inteliexi ;  omnis  coq- 
suDjmationis  vidi  finem,  latum  mandatum  tuiim 
nimis.  Psal.  Beati  immaculatiiu  via,quiambu]aot 
in  lege  Domioi.  Resp.  Diffiisaestgratiainlabiis  tuis. 
Vers.  Propterea  uuxitteDeus,  Deus  tuus,  oleo  !«• 
titisB  prap  consortibustuis.A//.  Specietuaetpulchri- 
tudine  tua,  proptereat>ene<lixilteDeus  id  aeterDum 
O^.OffereDturregi  virgioes  posteam,  proximfle  ejus 
offereDtur  Ubi.  Com.  Quioque  prudentes  virgioes. 
Psal.  ut  supra. 

Dominica  teriia  post  Epiphaniam. 


C 


D 


>ln/tpA.AdorateDeum,omuesangeliejus.Audivit, 
et  laBlaia  est  Siou,et  exsultaveruut  filisB  ^udas.Psal. 
Dominus  rcgnavit,  exsuiiet  terra,  ieetentur  insulae 
multaB  Respons.  Timebunt  geutes  nomen  tuum 
Domine,  etomnes  regesterriegioriam  tuam.  Vers. 
Quouiam  a*.dificavit  Domiaus  Sion,  etvidebitur  io 
Majestate  sua.  i  All.  ExuUate  Do  adjutori  nostro, 
jiibilate  Deo  iacob,  canite  psalterium  cum  cithara 
Off.  Uextera  Domiui  fecit  virtutem,  dexteraDomini 
exaltavit  me ;  non  raoriar  sed  vivam,  et  narrabo 
opera  Domini.  Vers.i.la  tribulatioue  invocavi  Do- 
minum,  et  exaudivit  me  in  latitudioe,  quia  Douiinui 
aijutor  meusest.  Kcr5.  'i.Impulsusversatussumut 
caderem,  et  Uomiuussuscepit  me^  etfactusestmihi 
in  salutem  Comm.   Mirabautur  omnes  de  his  quc 

({Ufle  die  celebrari  consuevisse,  sed  mense  Januario 
in  Galliis,  et  Februario  RomaB,  Binc  duplicem  Cathe> 
drsB  sancti  Petri  solemnitatem  celebrandi  data  occasio 
Cumciue  prius  eadem  Cathedra.,  idem  Episcopatus  ab 
his  in  ianuario,  ab  iilis  in  Februario  celebraretur, 
postea  18  Januarii  dies  consecratus  est  memoaitt  Rom 
CathedraB,  et  22  Februarii  AntiochensB.  Ex  his  liquet 
Paulum  iV  festum  Rom.  CathedrsB  18  Januarii  non 
tam  instituisse,  quam  restiluisse,  ut  ipse  profiletur.  ia 
hlteris  hujus  restitutionis  ann.  l^.  la  constitutio- 
nibus  sancti  Perpetui  luron.  episc.  de  «Vigiliis  legi- 
tur :  Natalt  sancti  Joannis  ad  basiticam  Domini  Jf(tr> 
tf nf .  Natalissincti  Petri  episcopatus  ad  ipsius  basilicam, 
s  Assigfialur  in  Mss.  xu  Kat.  Febr, 
b  In  Mss.  XII  KalFehr.  Nal.  sanetseAgnie. 
^  In  Gompead. :  AUeL  DtmUnus  r§gn^  muM 
ierra,  Imi.  uii.  mnnlUm, 


UBBR  ANtiPHONARlUS. 


684 


:>aiit  de  ore  Dei.  Psal.  Dominus  regnavit,  A 
terra. 

'^Natalis  saneti  Vincentii. 

I.  Laetabiturjustus  in  Domino,  et  sperabitin 
audabuntur  omnes  recti  corde.  Psalm. 
Deus,  Orationem  meam  cum  deprecor  ;  a 
limici  eripe  animam  meam.  Resp,  Posuisti, 
in  capiteejus  coronam  de  iapide  pretioso. 
isiderium  animaeejustribuisti  ei,  et  volun- 
orum  ejus  noii  frandasti  eum,  Allel,  694 
rir  qui  timet  Doiuinum,  in  mandatis  ejus 
tnis.  Off.  Ooria  et  bonore  coronasti  cum, 
iluisti  c.um  super  opera  manuum  tuarum, 
.  Vers.  Domine  Dominusnoster.  Comm.  Qui 
ire  post  me,  abneget  semetipsum,  et  tollat 
suam,  etsequatur  me.  PsaL  Exaudi  Deus.  B 

^  Sanctas  Agnetis  secundo. 
h,  Vultum  tuum  deprecabuntur  omnes  di« 
bis.  Psalm.  Eructavit  cor  meum  verbum 
Resp.  Specie  lua.  Vers.  Propterea  unxit 
I,  Deus  tuus,  oleo  laetitifle  prie  cousortibus 
L  Diffusa  estgratia  inlabiis  tuis,  propterea 
it  te  Deus  in  aelrnum.  Offert,  Diffusa  est 
Comm.  Simile  est  regnum  coelorum.  PsaL 
I. 

nficatio  sanctx  Marite  ad  Processionem. 
}h.  ^  Xaipt  xc^^apiTcautvi},  Ave  gratia  plena, 
r«pO£V£,Deigenitrix  Virgo,«x  <ro\i  yoLp  avfTBtXiv 
im  ortus  est,  6  ^Xto;  rijq  (TtxatocrJv^Qs,  Sol  justi- 
'ii(a\t  Tou;  sv  av.6Tct,  illuminans  qui  in  tene 
it:  sv^paivou  xai  ox>,  laelare  et  tu :  Trpco-^uTa 
lenior  juste,  ^t/hpn^Ji  iv  rWkivaiq,  suscipiens  G 
,  Tov   cAcuOcpa>Ti;v,  iiberatorem,   twv  ^u^^ov 
limarum  nostrarum,  ;^apt^6j:Acvov  ^fxtv,  do- 
nobis,  xat  T^v  avao-Tao-tv,  etresurrectionem. 
[araxovpLrifToy  tov  Oa/auov  o-ou,   2twv,  Adorna 
im  tuum,    Sion,    xai   vTro^cJat  tov    ^afTLUa 
et  suscipe  regem  Christum,  acnzd^oxj  tiqv 
ampiectere  Mariam,  tqv  ovpavtov  avXi^v,  quae 

jstis  porta  ;  a^JT-h  yap  ^atTTd^n  t6v  |3ao't).ca  rfii 
psa  enim  portat  regem  gloriae,  vco^i^vtou 
dp/ji  TTapQcvo;,  novi  luminis  subsistit  virgo, 
ffv  /tp7iv  uiov  Trpo  cuo^^opou,  adduceus  in 
s  filium  ante  luciferum,  ov  \a^i})t  2t/Aca>v  cv 
xuTou,  quem  accipiens  Simeon  in  ulnis  suis, 
Tot;  Aaot{,  prsedicavit  populis^tyco-TroTijv  auTov 
iminum  eum  esse,  C^:@(  xat  davgh-ouy  vitse  et  j) 
KaloruTiQpaToux6o^^ou,et  Salvatorem  mundi, 
isponsum  accepit  Simeon  a  Spiritu  sancto, 
irum  se  mortem,  uisi  prius  videret  Christum 


Ass.  XI  Ko/.  Febr.  sancti  Vinc.  In  Val.  Cl,  ad- 

fic.  et  mart. 

linim  V  KaL  Fehr.  In  Val.  Cl.  legitur :  Octaaa 

\gna*  de  Nativitate. 

lomp^nd.  :  iv  Non  Fehs.Purific.  Mariai  ;  Col 

sanctum  Adrianum.  In  Vai.Gl.  :  Nat  sancti 

5 ;  collecta  ad  sanctum  Adrianum,  statio  ad 

Mariam.  In  Theod  :  Ypapnnti  statio  ad  sanc- 

iam  ;  CoU.  ad  sanctum  Adrianum,    • 

e  iiic  Grtece  leg  iulur  desideranlur  in  MsB, 


Ad  Introitum, 

Antiph.  Suscepimus,  Deus,misericordiam  tuam  in 

medio  templi  tui ;  secundum  nomen  tuum,  Deus,ita 

etlaus  tuain  tines  terrae;  justitia  plena  est  deztera 

tua.  Ps.  Magnus  Dominus,  etlaudabilis   nimis,   in 

civitate  Dei  nostri,in  montesancto  ejus.  Resp.  Susce- 

pimus,  Deus,  misericordiam  tuam.  Vef*s.  Sicut  audi- 

vimus,  sicvidimusincivitateDomini  virtutum,  in 

civitate  Dei  nostri,  Deus  fundavit  eam  in  fleternum. 

AlleL  Adorabo  ad  templum  sanctum  tuum^  etconfi- 

teboroomini  tuo  in  timoretuo.  Adducentur  Regi. 

Si  post  Septuagesim  evenetnt.  •  Tract.  sequens  dice- 

tur :  DiSusa  est  gratia  in  labiis  tuis,  propterea  bene- 

dixit  te  Deus  in  aeternum,  Specietua  etpulchritu- 

dine  tuaintende,prospereprocede,et  regna.  Propter 

veritatem  et  mansuetudinem,  et  justitiam,  et  dedu- 

cet  te  mirabiliter  deztera  tua.  665  Dilexisti  justi- 

tiam,  et  odisti  iniquitatem ;  propterea  unzit  te  Deus 

Deus  tuus,  oleo  Isetitiae  prse  consortibus  tuis.  Audi, 

filia,  et  vide.  et  inclina  aurem  tuam,  etobliviscere 

populum  tuum,etdomumpatristui.Et  concupiscet 

Rex  decoremtuum,quoniamip8eestDominus  Deus 

tuus,  ot  adorabunt  eum.  Adducentur  regi  virgines 

post  eam,proxim8Bejusafferenturtibi.  Adducentur 

in  laetitia  et  exsuitatione,  adducentur  in  templum 

Regi  Domino.  Offert.  Diffusa  est  gratia.    Vers.i, 

Eructaviteor  meum  verbumbonum.  Vers.  2.  Specie 

tua  etpuichritndiuetua.  Comm.  Responsum  accipit 

Simeona  Spiritu  sancto,  non  visurum  se   mortem, 

nisi  videret  Christum  Domini.Psa^  utsupra, 

t  Natalis  sanctx  Agathae. 

iln^tpyi.GaudeamusomnesinDominOydiemfestum 
celebrantes  %  in  honore  Agathae  martyris,  de  cujus 
passione  gaudent  angeli,  et  coilaudant  Fiiium  Dei. 
PsaL  Eructavit  cor  meum.  Resp.  Adjuvabit  eam 
Deu*i(  vultu  suo  ;Deusin  medioejus,non  commove- 
bitur.  Vers.  Fluminis  impetus  iaetificat  civilatem 
Dei^  sanctiticavittabernaculum  suum  Altissimus. 
Tract.  Qui  seminant  in  lacrymis^  ^  in  exsultatione 
metent.  Euntes  ibant  et  ilebant,  mitlentes  semina 
sua :  Venientes  autem  venient  cum  exsuitatione,  por- 
tantes  manipuios  suos.  O^er^  OfferenturRegivirgi- 
nes  post  eam.  Comm.  Quime  dignatus  est  ab  omni 
plagacurare,  elmamiilam  meam  meocorpore  resti- 
tuere,  ipsuminvoco  Dominum  vivum.  Psal.utsupra, 
Nalalis  sancti  Valentini, 

Anliph.  In  virtute  tua,  Domine,  laetabitur  ju- 
stus,  etc.  PsaL  '  Vitam  petiit.  Resp.  Beatus  vir  qui 
timetDominum,  inmandatisejus,  cupitnimis.  Vers. 
Potens  in  terra  erit  semen  ejus,  generatio  rectorum 
bencdicetur.  TV/ic/.Desideriumanimeeejus  tribuisti 

•  Nullus assignatur  Tractus  in  Gomp.  In  Val.  Gi. 
legitur  :  Si  m$e///ua^esima  etenerit,  Tractus  Jubi- 
late. 

f  In  Gomp.  :  Sonas  Febr.,  Passio  sanclae  Agathae 
virg.  et  mort  In  Val.  Gl. :  Nat  sanclm  Agatkm  virg.  et 
mart,\n  Tbeod.  dicitur  tantum  martyr. 

f  Gompend.,5tt6  honore.  . 

h  Gompend  .,  in^audio  metent.  Et  infra  poriantes 
semina  sua.  pro  mtltentes  semina  sua. 

i  ibid,':  P^alm.  Ihnune^  tn  wtuiatua^  etc« 


655 


SANGtl  CREtiO&lI  MAGNI 


m 


ei,etvoluDtatelabioruaiejusnonfraudasticuni,  etc. 
Olfert.  In  virtute  tna,  Domine,  laetabitur  justus. 
Comm.  Magna  est  gloria  ejus.  Psal.  xx. 
•  Cathedra  sancti  Petri. 

Antiph.  Statuit  ei  Dominus.  Psal.  Misericordias 
Domini.  Besp.  Juravit :  Tu  es  Petrus,  et  super  hanc 
petram  sedificabo  Ecclesiam  meam.  Vers.  Et  portflB 
inferi  non  praevalebunt  adversus  eam,  et  tibi  dabo 
clavesregni  ccelorum.  Ver«.  El  quodcunqueligave- 
ris  superterram,  erit  ligatum  etin  coelis.  Vers.Ei 
quodcunque  solverissuperterram,eritsolutumetia 
coelis.  Offert.  Veritas  mea.  Comm.  Tu  es  Petrus. 
Psalm.  ut  supra. 

Annuntiatio  sanctx  Mariae, 

An^py^.  Vultumtuumdeprecabunturomnesdivites 
plebis.  Ps^/m.  Eructavit.  liesp.  DifTusaest  gratia. 
Vers.  Propterea.  Offert.  Ave,  Maria»  gratia  plena. 
Vers.  1.  QuomodoiQmefiethoc?Kers.2  Ideoquod 
nasceturex  te.  Comm.^  Eccevirgoconcipiet. Psaim. 
utsupra. 

666  Dominica  c  in  Septuagesima. 

iin^tpy^.^^Circumdederuntme  gemitus  mortis.do- 
lores  inferni  circumdederuntme,  etin  tribulatione 
mea  invocaviDominum,et  exaudivitdetemplo  san- 
cto  suovocem  meam.  Psalm.  Diligam  te,  Domine, 
fortiludo mea,  Dominusfirmamentum  meumyCtre- 
fugium  meum.  Resp.  Adjutorinopportunitatibus»in 
tribulatione  ;  sperent  in  te,  qui  noverunt  te,  quo- 
niam  non  derelinquis  quflerentes  te,  Domine.  Vers, 
Quoniam  non  in  finem  oblivioeritpauperis,  patien- 
tia  pauperumuonperibitin  aeternum.  Exsurge,  Do- 
mine,  non  pr&evaleat  homo.  Tract.  *  De  profundis 
clamavi  ad  te,  Domine  ;  Domine,  exaudi  vocem 
meam.  Vers.Fiantaures  tuae  intendentesin  Oratio- 
nem  scrvi  tui.  Vers.  Siiniquitatesobservaveris^Do- 
mine,  Domine,quissusbineb't  ?K«r<.  Quia  apud  te 
propitiatio  est,  et  propter  legem  tuam  sustinui  te 
Domine.  Off,  Bonum  est  conflteri  Domino,  et  psa- 
lere  nomini  tuo,  Altissime.  Vers.  i.  Quaro  magui- 
cata  suntoperatua,  Domine!  nimisprofundffi  fact» 
suntcogitationes  tuae  I  Vers.  2.  Ecce  inimicitui,  Do- 
mine,peribunt,  etdispergenturomnes  qui  operantur 
iniquitatem.  Vers.  3.  Exaltabitur  sicut  unicornis 
cornu  m^um.etsenectusmea  in  misericordiauberi, 
quia  rexpexit  oculus  meus  inimicosmeos,etinsur- 
gentes  in  me  roaiignantes  audivit  auris  tua.  Comm. 
llluminafaciemtuamsuper  servumtuum.etsalvuro 
me  facin  tuamisericordia,  Domine:non  confundar, 
quoniam  invocavi  te.  PsaL  In  te,  Domine,  speravi. 

>  Abest  a  Mss.  Val  Cl.  et  Compend.;  sed  post  nat. 
sancti  Valentini  legitur :  iv  Id.  Martii,  Nat.  sancti 
Gregorii.  Exstat  festuro  Cathedr.  sancti  Petri  ia 
Theod.,  ubi  etiamassignantur  septem  Dominicse  post 
Epiphaniam  ante  Septuage  imam.  Ibid.  notamur  tum 
vigilia,  turn  natale  sancti  Benedicti»  scilicet  xui  Kal. 
JH  rtii,  et  xu. 

i>  In  Compend.  :  Com.  Dilexistijustitiam.   Ps.    ut 

snpra. 

c  In  Compend. :  Statio  qd  sancium  Laurentiwn. 
Additur  in  Theod.  foris  murum. 

^  Ad  hanc  Domiaicam  citat  Alcuinui  Antiphona- 
dum,  pag.  41,  et  f^.  41  hocipsum  offlcium  intor* 


A  ^  Dominica  in  Sexagesima.. 

Antiph.  Exsurge,  quare  obdormis,  Doroine?ex- 
surge,  et  ne  repellas  in  finem ;  quare  faciem  tuam 
avertis?oblivisceris  trihulationisnostr».  AdbssiliD 
terraventernoster ;  exsurge,  Domine,  adjuva  aos,et 
libera  nos.  Psalm.  Deus^auribus  nostrin  audivimus, 
patres  nostri  annuntiaverunt  nobis.  Resp.  Sciant 
gentes  quoniamnomentibiDeus,  tu  solusaltissimus 
superomnem  terram.  Vers.  Deus  meus,  pone  ilios 
utrotam,  et  sicut  stipulam  ante  faciem  venti.  Tract. 
Commovisti,  Domine,  terram,  et  conturbasti  eam; 
sana  contritiones  ejus,  quia  mota  est.  Vers.  Ut  fu- 
giant  a  faciearcus,  utliberenturelecti  tui.  O/f.  Per- 
fice  gressusmeos  insemitis  tuis,  utnon  moveantur 
vestigia  mea  ;  inclina  aurem  tuam,et  exaudi  verba 
B  mea.  MiriGca  *  isericordias  tuas,  qui  salvos  facis 
sperantes  in  te,  Domine.  Vers.i.  Exaudi,  Domine, 
justitiam  meam ;  intendedeprecationem  meam ;  au- 
ribus  percipe  orationem  meam.  Vers.  2  Custodi  me, 
Domine,  ul  pupillam  ocuii ;  subumbra  alarum  tua- 
rum  protege  me  ;  eripe  me«  Domine,  ab  impio. 
Vers.  3.  Ego  autem  cum  justitia  apparebo  in  coa- 
spectu  tuo ;  satiabor,  dummanifestabiturgloriatua. 
Comm.  IntroiboadaltareDei,  ad  Deumquilfletificat 
juventutem  meam.  Psal.  Judicame,  Deus. 

667  ^  Dominica  in  Quinquagesima . 

Antiph.  Esto  mihiin  Deumprotectorem,  etia  lo- 
cumrefugil,  ut  salvum  me  facias.  Quoniam  firma- 
mentum  meum,et  refugium  roeura  es  tu;  et  propter 

P  nomentuum  dux  mihi  eris,et  enutries  me.  Psalm. 
In  te,  Domine,  speravi,  uon  confundarinaeternum, 
in  justitia  tua  libera  me,  et  eripe  me.  Resp.  Tu  es 
Deus  qui  facis  mirabilia  solus,  notam  fecisti  in  gen- 
tibus  virtutemtuam.  Fey*5.  Liberastiin  brachio  tuo 
populum  tuum.filiosIsraeletJoseph.  TVor/.  Jubilate 
Domino,  omnis  terra,  servite  Domino  in  Isetitia. 
Vers.lntrateinconspectuejusinexsullatione .  Vers. 
Scitote  quod  Dominus  ipse  est  Deus  ^.  Vers.  Nosau- 
tem  populus  ejus.  Offert.  Benedictus  es,  Domine, 
doce  me  justificationes  tuas,  in  labiis  meis  pronuD- 
tiavi  omnia  judicia  cris  tui .  Vers.  I.  Beati  immacu- 
lati  in  via.  qui  ambulant  in  lege  Domini.  Beati  qui 
scrutantur  testimoniaejus,  in  toto  corde  exquiruot 
eum.Aufera  plebetuaopprobriumet  comtemptum 
quiamandatatuanonsumusobiiti,Domine.  Vers.i, 

D  In  via  testimoniorum  tuorum  delectatus  sum,sicut 
in  omnibusdivitiis.  Vers.  S.Viaminiquitatis^Domi* 
ne,amove  a  me,  etde  lege  tua  miaerere  mei.  Viam 

pretatur.  Qui  etiam  sequealia  ofQcia  explicat  pagiois 
sequentibus.  Pamisl. 

•  Tractus  unde  dicatur,  et  cur  omittatur  Alleluia 
tempore  Septuagesimae  tractat  Amalarius,  Aatipho- 
narium  citans  ;  ubi  etiam  hoc  orficium  explicat»  et 
seauentiacap.  sequenti.  Pambl. 

Hn  Compend.  et  Theod.  :  Slatio  ad  sandum 
Paulum. 

%  In  Coropend.  iStatio  ad  sanctum  Petrum. 

^  Additur  in  Gompeod.  :  Ipse  fecit  nos^  $t  wm  ipsi 
nos.  Et  in  Versu  iVaf  aiU«m,  aic«  subjangitur,  et  ous 
pasoutB  ejus. 


W7 


UBER  ANTlPHONARinS. 


m 


Teritatis  elegi;jodiola  tiia»«  justitiafotuaiDaonsum 
oblitus.  Viam  maQdatorum  tuorum  cucurri,^  dum 
dilatares  cormeum.  Comm. Manducaveruot,et8atu- 
rati  suDtnimis  ;desideriumeorumattuliteis  Domi 
DUi,  noDSuni  fraudati  adesideriosuo.  PsaL  Attea- 
dite  populus  meus  legem  meam. 

Caput  jejunii,  ^  Ad  Bmedictionem  cinerum. 

Aniiph.  ^  Exaudinos,Domine,  quoniam  beaigQa 
estmisericordiatua;secuQdum  muliitudmem  mise- 
rationunatuarumrespice  uosPsa/m.Salvum  mefac 
Deusy  quoDiHmiotraveruntaquaeusque  ad  animam 
meam.  Aniiph.  Immutemur  habilu  iu  cinere  etciii- 
cio  ;  jejunemus  et  ploremus  ante  Doiuinum,  quia 
multum  misericors  estdimittere  peccatanostra  Deus 
noster.  iitiapA.  juxtavestibnlumetaltare  plorabaot 
sacerdotes  et  levitaB  miaislri  Domiai,  dicente«  : 
Parce,  Domine,  parc  populo  tuo,  etnedissipesora 
elamantiumad  te,  Domine*. 

AdMissam, 

Antiph.  Misererls  omnium.  Domine,etnihilodisti 
eorum  qusB  fecisti,  dissimuians  pei'.cata  hominum 
propter  pflenitentiam  ;  et  parcensillis,quiatuesDo- 
minus  Deus  noster.  Psal.  Misereremei,  Deus  mise- 
rers  mei,  quoniam  in  te  confidit  anima  mea. 
PsaL  Miserere  mei,  Dcus^  miserere  mei,  quo- 
Diam  in  te  conAdit  anima  mea.  Vers.  Misit  de 
ccelo,  et  Iil>eravit  me,  dedit  in  opprobrium  con- 
culcantes  me.  t  Tract.  Domioe,  noQ  secuQdum  pec- 
cata  nostra  facias  Qobis,neque  secundum  iniquita- 
tes  Dostras  retribuas  nobis.  Kers.Domine,  Qe668 
memtineris  iniquitatum  nostrarum  antiquarum 
eitoanticipent  nos  misericordiee  tuae,  quia  pauperes 
laeti  sumus  nimis.  Fers.Adjuvanos,  Deus  salutaris 
noster,  et  propter  ffloriam  nomiois  tui,  Domine,  li- 
bera  nos,  et  propilius  eslo  peccatis  nostris  propter 
nomen  tuum.  Off.  Bxaltabo  te,  Domine,  qioniam 
BQscepisti  me,  oec  delectasti  inimicos  meos  super 
me ;  Domine,  clamavi  ad  le,et  sanasti  me.  Vc^rs.  1 . 
Domoe,  abstraxistiab  inferisanimammeam.salva- 
iti  me  a  descendentibus  in  lacum.  Vers.  2.  Ego  au- 
tem  dixiin  meaabundantia:Non  movelK>rin8eler- 
Dum.  Domine,  in  voluntate  tua  preestitisti  decori 
meo  virtutemc Comm.  Qui  meditabitur  in  lege  Do- 

•  Duo  hsBc  verba  desiderantur  in  Mss.  Compend., 
Bunt  in  edit.  Pame). 

k  Compend.  :  Dum  dilatdsti  cor  meum.  Aufer.  etc. 

c  Deestin  M.  Compend.  Ad  Bened.cin.  In  secundo 
Theod.  legitur  :  Siatio  ad  sanctam  Anastasiam.  \n 
Comp.,  Ad  sanclam  Sabinam,  Fortasse  una  erat  sta- 
tiopro  Beiiedictione  cinerum,  et  altera  pro   Missa. 

d  Antiphonarum  Ad  Beneilictionem  cinerum,  flt 
nomioatim  mentio  in  ordine  Romano,  uti  est  Antiph. 
ad  Processionem  *  Juxta  vestihulum.  Item  apud  Al- 
cuiDom,  p.  52  ;  citat  eliam  Microlpgus  tanquam  Gre- 
gorii,  cap.  41.  Pamel. 

•  In  Gompend.  hic  resumitur  Antiph.   immulemur 
t  Traetum  hunc    non  tam  ex  Romano  Oriiine  quam 

consuetudiiie  dici  annotat  Microlo^us,  cap.50.  Pamel. 

C  in  Compend.  repetitur  hic,   Domine,  clamavi,  etc. 

k  Compend  et  Theodoric.  :  Statio  ad  sanctum 
Georaium. 

i  Officia  quint»  ferisB  per  totam  quadragesimam 


A  mini  die  acnoote,  dabit  frnctam  suum  in  tempore 
iuo,  Pssatm,  Beatus  vir. 

^  Feriaquinta, 
Antiph,  1  Dum  clamaremad  Dominum  exaudivit 
vocem  meam  abhis  qui  appropinquant  mihl,et  hu- 
miliabit  eos^  qui  est  ante  sflecula,  et  manet  inseter- 
num.  Jacta  cogitatum  tuum  in  Domino,  et  ipse  te 
enutriet.  Psal.  bitaudi,  Deus,  orationem  meam,  et 
ne  despexeris  deprecatiooem  meam.  Resp,  Jacta 
cogitatum  tuum  in  I)omino,etipseteenutriet.  Vers. 
DumctamaremadDominum,exaudivitvocemmeam 
abhisquiappropinquant  m\h\Off,  Adte,  Domine, 
levavi  animam  meam ;  Deus  meus,in  teconfido,non 
erubescam.  Vers.  1.  Dirige  me  in  veritate  tua«  et 
doce  me,  quia  tu  es  Deus  salvator  meus,  ette  susti- 

]g  nui  tota  die.  Wers,  2.  Respice  in  me,  et  miserere 
mihi,  quia  unicus  pauper  sum  ego.  Comm,  Accep- 
tabis  sacrificium  justitiee,  obiationes  et  holocausta 
insuper  altare  tuum  vitulos.  PsaL  l. 

^Fena  sexta, 

Antiph,  Audivit,  et  miserus  est  mihi  Dominus, 
factus  est  adjutor  meus.  PsaL  Exaltabo  te,  Domine 
quoniamsu^cepisti  me,necdelectastiiniinicos  meos 
superme.  i  Ae<;H)n«.Unampetii  a  Domino,hancre- 
quiram,  ut  inhabitem  in  domo  Domini.  Vet^s.Hi  vi- 
deam  voiuntatemDomiQi,etprotegara  templo  san- 
cto  ejus.  Olf.  Domine,  vivifica,  me  secundum  elo- 
quium  luumy  utsciam  testimonia  tua.  Vers.i.  Fac 
cum  servo  tuo  Domrne,  secundummagQammiseri- 
cordiam  tuam  ;  et  ue  auferas  de  ore  meo  verbum 
p  veritatis.  Vers.  2.  Servns  tuus  sum  ego,  da  mihi 
intellectiim,  Domine  utdiscam  mandatatua,  etvo- 
luntaria  oris  mei  m  fac  mihi  in  beneplacito.  Comm, 
Servite  Domine  in  timore.  et  exsultate  ei  cum  tre- 
more  ;  apprehenditedisciplinam,  ne  pereatis  devia 
justa  PsaL  u. 
Dominicaprima  Quadragesiae.statio  »  adlateranum 

Antiph.  Invocavit  me,  et  ego  exaudiameum  ;eri- 
piam  cum,  et  glorif]caboeum,loQgitudiae  dierum 
adimplebo  e\iin,Psatm.  Quihabitat  in  adjutorio  al- 
tissimi,669  '^  protectioneDeicoelicommorabitur 
Resp.  o  Teuuisti  maoum  dexteram  meamiiu  volun- 
tate  tua  deduxistime.et  cumgloriaassumpsistime. 
Vers.  Quam  bonus  istrael  Deus  rectis  corde  ?  mei 

non  a  Gregorio  I,  sed  II,  composita,  et  maxime  in 
|x  UBStivalibus  Domioicis  collecta ,  testatur  Micrologus, 
cap.  50-  Pamel, 

i  Compend. :  Super  altare  tuum,  Domine, 

k  lo  Compend.  et  Theod.  indicitur  statio  ad  sanctos 
Joann.  et  Paulum. 

1  In  Compend.  :  Super  me,  Domine,  refugiumfa- 
ctus  es  nobis,  etc.  priusquam  montes  /ierent,aut  for- 
marclur  terra,  etc.  unam  petii, 

m  Compend.  :  Fnc  mihi  beneplacito  Domine. 

n  In  Theod.  :  Ad  sanctum  Joannem.ln  Compend. 
Ad  sanrtum  Joannem  ad  Lateranis, 

0  Sic  quidem  vetustissimus  Ms.  Blandiniensis.  sed 
Ultrajectinus  habet  :  Respons.  Angelissuis  Deusmand, 
de  te,  ut cust.  te  in  omn,  viLs  tuis  \et  Vtirs.  In  manib, 
port.  te,  ne  forte  Off,  ad.  lap.  ped.  tuum,  Cui  etiam 
coosentit  Alcuinus.  pag.  47  pamel.  Ita  quoque  legi- 
tur  in  Mss.  Compend.  etTheod. 


m 


SANCTI  GRBGGRII  MA6N1 


autem  pene  moti  sunt  pedes.pene  effusi  sunt  gres-  A  tun  sunt.  Com.  Voce  mea  ad  Domtoum  clamaTi  et 


8US  mei,quia  zelayiinpeccatoribus,paoempeccato- 
rum  viiens  Tract.  Qui  hahitat  in  adjutorio  Altissi- 
mi,in  prolectione  Dei  coeli  commorabitur.  Ters.  Di- 
cet  Domino  :  Susceptor  meus  es  tu,  et  refugium 
meum.  Deus  meus,  sperabo  ineum.Vers.Quoniam 
ipse  liberabit  me  de  iaqueo  venantium,  et  a  verbo 
aspero.  \ers,  Scapulis  suisobumbrabit  tihi,  el  sub 
pennis  ejus  sperabis.  Ve7*8.Scutocircumdabitteve- 
ritas  ejus,  non  timebis  a  timore  nocturno.  Vers.A 
sagilta  volante  perdiem,anegotio  perambulantein 
tenebris  a  ruina  et  dsemonio  meridiano.  Vers,  Ca- 
dent  alatere  tuo  mille,etdecemmilliaadextris  tuis, 
tibi  autem  non  appropinquabit.  Vers,  Quoniam  ange- 
lis  suis  mandavit  de  te,  ut  custodiant  teinomnibus 


exaudivit  me  de  monte  sanctoEuo,non  timebo  mil- 
liapopuli  circumdantis  me.  Psal,  m, 

670  ^  Feriatertia, 
Anliph,  Domine,  refugiumfactusesnobisagene- 
ratione  et  progenie  ;  a  ssecuio  et  in  ssculum  tu  es 
Psa^Priusquam  montes  f!erent,aul  firmaretur  terra, 
a  seeculo  et  usque  in  ssBCulum  tu  es  Deus.  Resp. 
Dirigatur  oratio  mea  sicut  incensum  in  conspectn 
tuo,  Domine.  Ferj.  Elcvatiomanuum  mearumsacri- 
ficium  vespertinum.  Off.  In  te  speravi,  Domine. 
Dixi  :  Tu  es  Deus  meus,  in  manibus  tuis  tempora 
mea.  Fers.  l.Illumina  faciem  tuam  super  servum 
tuum,  et  salvummefacproptermisericordiamtuam 
Domine,  non  confundar,quoniaminvocavite.  Vers. 


viis  tuis.  Vers.ln  manibusportabunt  te,neunquam  fi  2.  Quam  magna  muliitudo  dulcedinistuie,  Domine, 


offendas  ad  lapidempedemtuum.  Vm.Superaspi- 
demetbasiliscum  ambulabis^etconculcabisleonem 
et  draconem.  Vers,  Quoniamin  mesperavit,  liberabo 
eum  ;  protegam  cum,  quoniam  cognovit  nomen 
meum.  Invocavit  me,  et  ego  exaudiam  eum  ;  cum 
ipsosum  in  tribuiatione.  Vers,  Eripiameum,etglo- 
rificaboeum  Vers,*  Longitudinedierumadimplebo 
eum,et  ostendam  illi  salutare  meum.  O^er^Scapu- 
lis  suis  obumbrabittibi  Dominus,etsubpenniseju8 
sperabis.  Scuto  circumdabit  te  veritas  ejus.  Vers, 
Dicet  Domino :  Susceptormeus  es,  non  timebis  ati- 
more  nocturno,  a  sagitta  volante  per  diem.  Vers,2, 
Quoniamangelis  suis  mandavitde  te,  ut  custodiant 
te,  ne  unquam  offendas  ad  lapidem  pedem  tuum. 


quam  abs  condisti  timentibus  te  !  perfecisti  autem 
sperantibus  in  te,  in  conspectu  filiorum  hominum. 
Com,  Cum  invocarem  te,  ezaudistime,Deus  «  justi- 
tise  meae  ;  in  tribulatione  dilatastime.Misereremihi 
Domine,  ezaudi  orationem  meam.  PsaL^  Miserere 
mei,  Domine. 

R  Feriaquarta. 

Antiph,^  Reminisceremiserationum  tuarum,  Do- 
mine,  et  misericordi®  tuae  quie  a  saBCuio  sunt,  ne 
unquam  doniinentur  nobis  inimici  nostri ;  liberanos 
Deuslstrael,  ex  omnibusangustiisnostris.  Psal,kd 
te,  Domine,  levavi  animam  meani  Deus  meus,  in  te 
contido,  non  crubsscam  Resp.  Tribulaliones  cordis 


Vers,  3.  Superaspidem  etba8iliscumambulabis,et  n  mei  multiplicatfe  sunt;de  necessitatibusmeiseripe 


conculcabis  leonem  et  draconem  ;  quoniam  in  me 
Bperavit.liberabo  eum.^  Comm. Scapulissuis  obum- 
brabittibi,  et  sub  pennis  ejus  sperabis.  Scutocir- 
cumdabit  te  veritas  ejus.  Psal,  ut  sup7*a, 

Feria  secunda, 
iln/tpA.Sicut  oculi  servorumin  manibusdomino- 
rum  suorum,  itaoculi  nostri  ad  Dominum  Deum 
nostrum,  donec  misereatur  nostri ;  miserere  nobis 
Domine  miserere  nobis.  Psal,  Ad  te  levavi  ocuios 
meos,  qui  habitas  in  ccelis.  Resp,  Protector  noster 
aspice,  Deus,etrespice8uperservostuos.  Viers.Do- 
mine  Deus  virtutum,  exaudi  preces  servorum  tuo- 
rum.  Off,  Revela  oculos  meos,et  considerabo  mira- 
bilia  tua,  Domine,ut  doceas  mejustitiam  tuam  ;  da 
mihi  intellectum,  ut  discam  mandata  tua.  Vers,  1 


me,  Domine.  Kers.  Vide  humihtatemmeam,etlabo- 
rem  meum,  el  dimitte  omnia  peccata  mea.  Tract. 
De  neccssitatibus  meis  eripe  me,Domine.  Vide  hu- 
militatcm  meam  etlaborem  meum,etdimitteomDia 
peccata  mea.  Vers,  Ad  te,  Dominet  levavi  animam 
meam  ;  Oeus  meus,  in  te  confido,  nonembescam; 
neque  irrideant  me  inimici  mei.  Vers,  Eteoim  uDi> 
versi  qui  te  exspectant  non  confundentur,  confun- 
danturomnes  i  facientes  vana.  O^.  Meditabor  in 
mandatis  tuis  qufle  dilexi  valde,  et  levabo  manus 
meas  ad  mandata  tua  qusedilexi.  Vers.  IPars  mea 
Domine,  dixi  custodire  legem  tuam.  Precatus  sum 
Yidtum  tuum  in  toto  corde  meo.  Vers,  2.  Depreca- 
tus  sum  faciem  tuam.  Miserere  mei  secundum  elo- 
quium  tuum,  quia  j  cogitavi  vlas  luas,  et  converti 


Legem  pone  mihi  Domine,  et  viam  justificationum  ^  pedes  meos  in  testimonia  tua.  ^  Com.  Intellige  cla 
exquiram,  etin  presceptis  tuis  exercebor.  Vers,  2.  morem  meum;intende  voci  Oralionis  meae,  Rex 
Veniant  super  me  miserationes  tuae,  quia  lex  tua  meus  el  Deus  meus^  quoniam  ad  te  orabo,  Domine 
meditatio  mea  est,  et  consolatio  meajustificationes      PsaL.  Verba  mea. 


•  Gompend.  :  Longitudinem  dierum  adimp.  eum, 
Sic  etiam  legitur  in  Antiphona  superiori,  ad  Introi- 
tum.  Invocavit, 

l>  Repetitur  in  Comp.  Scuto  circumdabit,  etc. 

c  In  Compend.  Ad  Vincula^  ad  sanctum  Petrum, 
In  Theod.  :  Statio  ad  sancatm  Petnim  ad  Vinrula 

^  In  Theod.  Statio  ad  sanctumAnastasiam,ln  Com- 
pend.  :  Ad sanctum Anastasiam, 

•  Omittitur  justitim  me»  in  Gompend . 
f  Ommittitur.  Psal.  Filii  hominum» 


9  In  Theod.  :  Statio  ad  sanctam  Mariam  Majorem. 
In  Compend  AdsanctamMariamad  prassepem. 

b  Hujus  officii,  ac  feriae  sextse,  et  Sabbati  hujus 
hebdomnHm  diserlis  verbis  fit  mentio  apud  Micro- 
lugum.  c.  2i,  cl  tan^juam  en  Antiphon.  sancli  Grego- 
rii.  PAMKL. 

i  Compend.,  facieutes   mala, 

J  Compend.,  cogitavi  vias  meas, 

^  Hic  resumitur  in  Gompend.  et  levabo  manus 
meas. 


•61 


LIBEB  ANTIPHONARIUS 


66t 


*  Feria  quinta. 


A  mioe  Deugpatrum  noslroruiD,  etlaudab.  sive  Bene« 
dictus  es  in  firmamento  CGeli.  Vers.  Benedicite, 
omnia  opera  Domini,  Domino  ;  benedicite,  cosli, 
Domino;  benedicits.angeliDomini,  Domino.  Vers. 
Benedicite,  aqiise  quae  super  coelos  sunt,  Domino; 
beneiiicite,  omnes  virtutes  Domini.Domino;  bene- 
dicite«  soletluna,  Domino.  Vers.  Renedicite,  stellae 
coeli,  Domino  ;  benedicite,  imber  et  ros,  Domino ; 
benedicite,  omnes  spiritus,  Domino.  Vers.  Benedi- 
cite,  ignis  et  aetus,  Domino  ;  benedieite,  noctes  et 
dies,  Domino  ;  benedicite,  tenebrae  et  lumen,  Do- 
mino.  Vers.  Benedicite,  frigus  et  cauma,  Domino; 
benedicite,  pruina  et  nives,  Domino  ;  benedicite, 
fulgura  etnubes,  Domino.  Vers,  Benedicat  terra 
Domino  :benedicite,  montes  etcolles,  Domino  ;  be- 


Antiph.  Goofessio  et  pulchritudo  in  conspectu 
ejus,  sanctilas  et  magnificentia  in  sanctificatione 
ejus.  Psal.  GantateDomino  canticumnovum^can- 
tate  Domino,  omniaterra.  Hesp.  Gustodi  me,  Do- 
miae,  ut  pupillamoculi,  sub  umbra  alarum  tuarum, 
protegeme.  Vers.  Devultutuojudiciummeum  pro- 
deat,  oculi  tui  videant  sequitatem.  Off.  b  Emittet 
angelum  Dominus  in  circuitu  timpntium  eum,  et 
eripiet  eos  >gustate  et  videte  quoniam  suavis  est 
DomiDus.671  Ve7*s.  i.BenedicamDominoinomni 
lempore,  semper  laus  ejus  in  ore  meo.  Vers.  2.  In 
Domiuolaudabitur  anima  niea  ;  audiant  mansueti. 
ellaetenlur.  MagniiicateDominum  me<^um..etexalte- 
mus  nomeu  ejus  iu  invicem.  Vers.  3  Accedite  ad 
eum,  et  illuminamini ;  et  Vhltus  vestri  non  erube-  g  nedicite  omnianascentia  terrse,  Domino.  Vers.Be- 


scaDt ;  iste  pauper  clamavit,  et  Dominus  exaudivit 
eum,  et  ex  omnibus  trihulalionibus  ejusliberavit 
eum.  <:  Com.  Ponis  quem  ego  dedero  caro  meaest 
pro  saeculi  vita.  Psal.  ul  supra. 

d  Feria  sexta, 

Antiph.  Denecessitatibus  meiseripeme,  Domine, 
videhumilitatem  meam  et  laborem  meum,et  dimitte 
omnia  peccata  mea.  Psal.  Ad  te,  Domine,  levavi 
animam  meam  :Deus  meus,in  te  oonfido,  non  eru- 
bescam.  «  Hesp.  Misereremei,Domine,  quoniam  in- 
firmussum,saname^Domine.  Vers.  Gonturbatasunt 
omnia  ossa  mea,  et  anima  meaturbata  est  valde. 
Off,  Benedic^  aoimamea,  Domino«  et  noli  oblivisci 
omnes  retributiones  ejus,  et  renovahitur  sicut  aquilse 
juventus  tua.  Vers.  1.  Qui  propitiatur  omnibus  ini- 
quitatibustuis,  etredimet  de  interitu  vitam  tuam,  > 
qui  coronat  te  in  miseratione  et  misericordia.  f 
Yers.  2.  Miseratoretmisericors  Dominus,  paiienset 
mullum  misericors.  Com .  Erubescantetconturben- 
tur  omnes  inimici  mei  ;  avertantur  retrorsum  et 
erubescant  valde  velociter.  %Psal,  vi. 

S^abbato  in  x\i  lectionibus. 

Antiph.  Intret  Oratio  mea  in  conspectu  tuo;  in- 
dina  auremtuam  ad  precem  meam,  Domine.  Psal. 
Domine  Deus  salutis  mese,  in  die  clamavi  et  nocte 
eoram  te.  >  Resp.  I.  Protector  noster  aspice  Deus, 
et  respice  superservos  tuos.  Vers.  DomineDeus  vir- 
tutum,  exaudi  preces  servorum  tuorum.  Resp,^, 
Propitius  esto.  Vers.  Adjuva.  Resp.  3.  Dirigatur. 
Yers,  Elevatio.  Resp.  5.  Salvum  fac  populum.  Vers. 


C 


nedicite,  maria  et  flumina,  Domlno ;  benedicite, 
fontes,  Doroino;benedicite,  ceteetomnia  quse  rao- 
ventur  inaqui8,Domino,  Vers.  Benedicite,  volucres 
coeli,  Domino,  benedicite,  bestiae  etuniversa672 
pecora,  Domino  ;benedicile,fiIiihominum,Domino. 
Vers.  B3nedicat  Israel  Dominum  ;  benedicite,  sacer- 
dotesDomini^Domino.  Vers.Benedicite,  Spirituset 
animaejnstorum,  Domino  ;benedicite,sanctiethu- 
milescorde,  Domino.  Vers,  Benedicite,  Ananias, 
Azarias,  Misael, Domino.  Vers.  Hymnum  dicentes. 
Tract.  Laudate  Dominum, omnes  gentes,  et  coilau- 
date  eum  omnespopuli.  Vers.  Quoniam  confirmata 
est  super  nos  misericordia  ejus,  et  veritas  Domini 
manet  in  eeternum.  Off,  Domine  Deus  salutis  meae, 
in  die  clamavi  et  nocte  coram  te.  Intret  Oratio  mea 
in  conspectu  tuo,  Domine.  Vers.  1.  inclina  aurem 
tuam  ad  precem  meam ;  Domine.  longe  fecisti  notos 
meos  a  me  ;  clamavi  ad  te,  Domine  tota  die  expandi 
manus  meas  ad  te.  Vers.  2.  Et  ego  ad  te,  Domine, 
clamavi,  et  mane  Oratio  mea  praeveniet  te.  Egens 
sum  ego  in  laboribus  a  juventute  mea.  Vers^, 
Pactus  sumsicut  homo  sineadjutorio  intermortuos 
liber^  traditussum  etnonegrediebar.Com.  Domine. 
Deus  meus,  in  te  speravi ;  libera  me  ab  omnibus 
persequentibus  me,  et  eripe  me.  Psal.  Ipse. ' 
Dominica  vacat .  Dominica  secunda  Quadragesimm. 
Antiph,  J  Reminiscere  miseratiouum  tuarum,Do- 
mine.  Psal  Xd  te,  Domine,  levavi.  Tractus.  De  ne- 
cessitatibus  mei.  K«'«.Adte,'Domine.  Vers.Etenim. 
Tract.  Dixit  Dominus  mulieri  Ghananaeae  :  Non  est 


Ad  le,  Domine,  clamavi.  ZTymn.  Benedictuses,Do-  D  bonum  sumere  panem  filiorum,  et  miltere  canibus 


'  Id  1  Theoderic.  legitur :  Statio  ad  sanctum  Lauren" 
tiuM  forismurum.  \n  allero  :  Ad  sanctum  Laurenlium 
in  formosa.  Consentit  Gompend. 

1>  Gompend.  :  Immitit  angelum  Dominus. 

cGompead.  repetitur  hic  gustateet  videte,  etc. 

<t  InTneoderic.  etGompend.  :  Statio  ad  apostolos, 
vei.  Adapost. 

*  In  Goropend.  :  Resp.  Salvum  fac  servum  tuum, 
Deus  meus,  sper.  in  te.  Vers.  Auribus  percipe,  Dom,, 
Orat,  m   Resp.  Miserere, 

In  Gomp^-nd.  :  Vers.  2.  Justitta  ejus  super  fil,  fil, 
custodienlihus  testam  ejus  et  mami.  ejus  ut  fac,  ea 
Dorn.  tn  cxlo  par.  sed.  suam  et  reg,  ejus  omnium  do- 
mnabitur  et  renovabitur,  etc. 


e  In  Comp.  :  Ps.  Domine  Dominus  noster.  in  Kdit. 
Vatic.  et  Guss.  simpliciter  legitur  Psalmus.  Adjeci- 
mus  numerum  ex  Pamel. 

^  \n  Comp.  et  Theid. :  Statio  ad  sanctum  Petrum, 

MnComp.  titulus  hic  \efni\iT:  Uespons,  quatuor 
ad  ipsum  diem  partinentia  et  Benedictionem,  Respon« 
soria  vero  hsec  authentica  esse  patetex  Micrologo. 

j  IIujus  DominicsB  officium  non  legitur  in  Comp. 
Val.  Cl.  et  Theodoric,  in  quibus  lamen  assignantur 
Gollenta,  et  aliae  Orationes  ad  Missam  pertmentes. 
Forte  hac  Dominira  Missa  quidem  celebrabatur,  sed 
ob  nimium  Sabbati  pr»cedentis  laborem,  nihil  cane- 
batur. 


663 


SANGTI  GREGORII  HAGNl 


664 


ad  manducandum.  Vers,  Atilla  dixit  :Utique,  Do-  A  miue,  adadjuvandum  mefestina.  Gonfundantar  et 


mine^  nam  et  catelli  edunt  de  micis  quac  cadunt 
de  mensadominorum  suorum.  Vers.  AitilliJesus: 
0  mulier,  mnaga  estfides  tua,  fiat  tibi  sicut  petisti. 
0/f.  Meditatior.  Com.  Intellige  clamorem. 

^Feriasecunda. 
Antipk.  Redime  me,  Domine,  et  roiserere  mei ; 
pes  enim  meus  stetit  in  via  recta,  in  ecclesiisbene- 
dicam  Domino.Psa/.  Judicame,  Domine,  quoniam 
ego  in  innocentiaroeaingressussum  ;  etin  Domino 
sperans,  non  infirmabor.  Resp,  Ad}uloT  meus  etli- 
berator  meus  esto,  Domincy  ne  tardaveris.  Ve;*5. 
Confnndantur  et  revereantur  inimici  mei,  quiquae- 
runt  animam  meam,  Off.  Benedican:  Domino  qui 
mihi  tribuit  intellectum,  providebam  Deum  incon- 


revereanturinimicimei,qaiqu8Bruatanimammeam. 
Psal.  Averlantur  retrorsum  et  revereantur,  quivo- 
lunt  mihi  mala.  Besp.  Propitius  esto,  DomiDe,pec- 
catis  nostris,  ne  quando  dicant  gentes  :  Ubi  est 
Deus  eorum?  Fers.  Adjuvanos,  Deus  salutarisno- 
ster,  et  propter  honorem  nominis  tui ,  Domine,  li- 
bera  nos.  Off.  Precatus  est  Moyses  in  conspectu 
DominiDei  sui,  et  dixit :  Quare,  Domine,  irasceris 
inpopulotuo?  ^parce  ira;  animitui.MemeatoAbra- 
ham,  Isaac,  et  Jacob  qiiibus  jurasti  dare  terram 
fluentem  lac  et  mel.  Ei  placatus  factus  est  Dominus 
demaligQitate,quamdixitfacerepopulosuo.  Vers.i. 
Dixit  Dominus  ad  Moysen :  Invenisti  gratiam  incon- 
spectu  meo,  et  scio  te  prae  omnibus.  Et  festinaas 


spectu  meosemper,  quoniam  a  dextrisest  mihi,ne  ^  Moyses,inclinavit  sein  terram^  etadoravitdicens: 


commovear.  Vers.  Conserva  me,Domine,quoniam 
in  te  speravi.  Ego  dixi :  Deus  meus  estu;  Dominus 
parsheereditatis  meae.  Vers.  Notasfecisti  mihi,  vias 
vit8e;adimplebismel8etitiacumvultutuo,  et  delecta- 
tiones  in  dextera  tua  nsque  in  finem .  Com .  Domine  Do- 
minus  noster,  quam  admirabile  est  nomen  tuumin 
universa  terra  1  PsaL  Ipse. 

i>  Feria  tertia. 

Antiph.  Tibi  dixit  cor  meum  :  Quaesivi  vultum 
tuum  :  vultum  tuum,Domine,requiram;neavertas 
faciem  tuam  a  ine.  Psal.  Dominus  illuminatio  mea 
673  ctsalusmea,quem  iimehot  Hesp.  Jacta  cogi- 
tatum.  Off.  Misereremihi,  Domine,  secundum  ma- 
gnammisericordiam  tuaro :  dele,  Domine,  iniquitatem 
meam.  Vers,  1.  Quoniam  iniquitatem  meam  ego 
agnosco,  et  delictum  meum  coramme  est  semper. 
Vers.  2.  Tibi  soU  peccavi,  et  malum  coram  te  feci : 
miserere  mei,  «ut  justificeris,  Domine,|insermoni- 
bu» tuis. Com.Narrabo  omnia  mirabilia  tua,  laetabor 
et  exsultabo  in  te,  psallam  nomini  tuo,  Altissime. 
Psal  Confitebor  tibi,  Domine. 

d  Feria  quarta. 

Antiph,  Ne  derelinquas  me,  Domine  Deus  meus, 
ne  discedas  a  me  ;  intende  in  adjutorium  meum, 
Domine,  virtus  salutis  mese.  Psal.  Domine,  ne  ia 
furore  tno  arguas  me,neque  iniratuacorripiasme' 
Resp.  Salvumfac  populumtuum,  Domine,  etbene- 
dic  haereditati  tuae.  Vers.  Adte,Domine,  «  clamavi ; 
Deus  meus,  ne  sileas  a  me,  et  ero  similis  descen- 
dentibus in lacum.  Off.  Ad te, Domine,  le vavi. fCom. 


Scioquia  misericors  esinmillibus^aufereus  iniqui- 
tatem  et  peccata.  Vers.  2.  i  Dixit  Moyses  et  Aaroo 
adomnemsynagogamfiliorumlsrael ;  Accediteante 
Deum.  Majestas  Domini  apparuitin  nube,  etexau- 
divitmurmurationem  vestramintempore.  Com.  Qui 
manducat carnem  meam  et bibitsanguinem  menm, 
in  me  manet,  et  ego  in  eo,  dicit  Dominus.  Psal. 
Deus  in  adjutoriuin  meum  intende. 

J  Feria  sexla. 

Aniiph.  Ego  autemcumjustitiaappareboincon- 
spectu  tuo  :  satiabor.  dum  manifestabitur  gloria 
tua.  Psal.  Exaudi,  Domine,  justitiam  meam :  intende 
ad  deprecationem  meam.  Resp.Kd  Dominum,  cum 
tribularer,  clamavi ;  etexaudivitme.  Vers  Domine, 
liberaanimammeam  a  labiisiniquis,eta]inguado- 
losa.  O^.  Domine,  inauxilium  meum  respice  :  con* 
fundantur  et  revereantur,  qui  674  quaerunt  ani- 
mam  meam,  utauferant  eam.  Vers.  1.  Avertantur 
retrorsum  et  erubescant,  qui  cogitant  mihi  mala. 
Vers,  2.  Exspectans  expectavi  Dominum,  et  respexit 
me,  ei  exaudivit  deprecationem  meam.  ^  Com.  Tu, 
Domine,  servabis  nos,  et  custodies  nos  a  generatione 
hac  in  aeternum.  Psal.xi. 

'  In  Sdbbato. 

Antiph.  Lex  Dominiirreprehensibilis,converteD8 
animas :  testimonium  Dei  fidele,  sapientiam  pr»- 
stans  parvulis.  Psal.  Coeli  enarrant  gloriam  Dei,  et 
opera  manuumejus  annuntiat  firmamentum.  Resp, 
Bonum  estconfiteri  Domino,  etpsallerenominituo, 
Altissime.  Vers.  Ad  annuntiandummanemisericor- 


Justus  Dominus,et  justitias  dilexit :  sequitatem  vi-  D  diam  tuam,  et  veritatem  tuam  pernoctem.  O/f.  Illu- 
dit  vultus  ejus.  PsaL  mina  oculos  meos,  ne  quandoobdormiam  in  morte, 

s  Feina  quinta.  nequandodicat  iniraicusmeus  :  Prsevaluiadversus 

Antiph.  DeuSy  inadjutorium  meum  intende  ;  Do-      eum.  Vers.  1.  Usquequo, Domine,  obliyisceris  meio 


*ln  Comp«md.  et  Theoder.  :  Statio  ad  sauctum 
Clementem. 

^  In  laudatis  Mss.  iStatio  adsanctam  Balbinam. 

c  Compend.  :  Ut  justificeris  miserationibus  tuis, 
Domine. 

d  In  Mss.  :  Staiio  ad  sanctam  Casciliam. 

•  Compend.,  Clamabo. 

'loeodem  duo  versus  subjiciuntur.  i.  Dirige,  2. 
Respice. 

g  In  Mss.  iStatioadsanctamMariam  transTriberim* 


h  Compend. :  Parce  irm  animse  tux. 

i  Inhoc.  Cod.  legitur,  Dixit  Moyses  ad  Aaron,  Ita 
etiam  xvi  Exodi,  9  :  Dixit  quoque  Moyses  ad  Aaron. 
DicuniversoB  congreg. 

j  Id  i/ss.  :  Staiio  ad  sancium  Vitalem. 

^  In  Compend.  repetitur  hic  :  Domine,  in  auxilium 
meum  respice. 

1  Statio  est  o^  sanctos  Mareellinum  et  Petrum, 
juxta  Mss.  In  Compend.  legitur,  fbriaseptima  pro 
Sabbato, 


LIBER  ANTIPHONARIUS. 


m 


?quandiuponamconsi]iaiDanimamea?  Vers. 
pice  in  me  et  exaudi  me  ;  cantabo  Domino 
»na  tribuit  mihi.  Com. Oporlet  tejiii.gaudere, 
rater  tuus  mortuns  fuerat  et  revixit,  perierat 
▼entus  est.  PsaL  ul  supra. 

^  Dominica  tertia  Quadragesimas, 
iph,  Ocuii  meisemperadDominum,quiaip8e 

de  laqueo  pedes  meos  :  respice  in  me,  el 
sre  mei,  quoniam  unicus  et  pauper  sum  ego. 
kd  te,  Domine,  levavi  animam  meam  :  Deus 
inteconfido,nonerubescam.f?e5p.Exurge,Do- 
Don  praevaleat  homo,  judicentur  gentes  in 
ictutuo.  Vers.Inconvertendoinimicurameum 
mm,  infirmabuntur  et   peribunt  a  facie  tua. 

Ad  te  le  vavi  oculos  meos,  qui  habitas  in  coelis. 
£cce  sicut  oculi  servorum  in  manibus  domi- 
I  suorum.  Vers.  Et  sicut  oculi  anciliaein  ma- 
Dominee  suee.  Vers.  Ita  oculi  nostri  ad  Domi- 
leum  nostrum,donec  misereatur  nostri.Vers. 
re  nobis.  Domine,  miserere  nobis.O^.  justi- 
mini  recttelaetificantes  corda,  ei  dulciorasu- 
)1  et  favum  :  nam  etservustuus  custodietea. 
.  Praeceptum    Domini  lucidum,  illuminans 

;  timor  Dei  sanctus  permanens  in  saeculum 

:  judicia  Domini  vera.  «^  Mers.  2.  Et  eruntut 
aceant  eloquia  oris  mei,  et  meditatio  cordis 

cunspectutuosemper,  ^  Com. Passer  invenit 
>mum,  et  turtur  nidum,  ubi  repooat  pullos 
Altaria  tua,  Domine  virtutum,  Rex  meus  et 
neus.  Beati  qui  habitantin  domotua  :  insse- 

sflecnli  laudabunt  te.  Psal.  Quam  dilecta. 

c  Feria  secunda 
iph.  In  Deo  laudaboverbum,  in  Domino  iau- 
sermonem.in  Deo  speravi :  non  timebo  quid 
[Dibihomo:P5arMisereremei,Deus,quoniam 
lcavit  me  homo :  tota  die  impugnans,trlbulavit 
^sp.Deus,  vitam  meam  nuntiavi  tibi :  posuistila- 
ismeas  in  conspectu  tuo.695  ^^^^»  Miserere 
Domine,  quoniam  conoulcavit  me  homo  :  tota 
dlans,  tribulavit  me.  Off.  Exaudi  Deus,  ora- 
Q  meam,  et  ne  despexeris  deprecationem 
1  :  intende  in  me,  et  exaudi  me.  Vers.  1, 
turbatus  sum  a  voce  inimici,  etatribnlalione 
toris  :  et  eipectabameum  qui  me  salvum  fa- 
Vers.  2.  Ego  aulem  ad  Dcum  clamavi,iibera 
immeamg  etextendes  manuminretribuendo 
om.  b  Et  dabit  ex  Sion  salutare  Istrael  :  cum 
ritDominus  captivitatemplebis  suae,  exsulta- 
tob,  et  laetabitur  Istra^l.  i  PsaL  ui. 

Compend.,  et  inventus  est  in  aelernum. 
ee  Dominica  dicitur  seeunda  in  Compcnd., 
ia  ratione  quam  quia  Dominica  secunda  vam^ 
,m  legitur  in  Kxcusis.  Hajus  Domii)icse  statio 
;.  est  adsanctum  Laurentium.  Addiler  in  Theo- 
forismurum. 

Compend.  additur  ^t  {fii/cior/i. 
id.  additum  et  dulciora. 

Mss.  asnignatur  :  Stotio  ad  .^anctum  Marcum 
iinpend.,   Conturbata  sunt  a  voce,  eic, 
em  Cod.,  Et  extendens  manum  tuam  in  re^ 


A  Feria   tertia. 

Antiph,  Ego clamavi, quoniam  exaudisti me  Deus 
inclina  aurem  tuaiu,  et  exaudi  verba  mea  :  custodi 
me,  Domine,  ut  pupillam  oculi :  subumbra  alarum 
tuarum  protege  me.Psal.  Exaudi,  Domine,  justitiam 
meam,  intende  deprecationem  meam.  Resp.  Aboc- 
cultismeismundame,  Domine,  et  ab  alienis  parce 
servo  tuo.  Vers.  Si  mei  non  fuerint  dominati,  tunc 
immaculatus  ero,  et  emundabor  a  delicto  maximo 
O^.DexleraDominifpclt  virtutem.  Vers.  l.intribu- 
latione  invocavi  Dominum.  Vers.  2.  k  Impulsus. 
Com.  Domine,quis  habitabit  intabernacuiotuo,  aut 
quisrequiescetinmonte  sanctotuo!  Qui  ingreditur 
sine  macula,  et  operaturjuslitiam. P^a/.  xiv. 

^Feriaquarta. 

B  Antiph.  Egoautem in  Domino  speravi :  exsultabo 
et  laetabor  in  tua  misericordia,  quia  respexisti  hu- 
militatem  meam.  Psal.ln  te.Domine, speravi,  non 
confundar  in  aeternum  :  in  justitia  tua  libera  me. 
/^es;).  Miserere  mei,Domine,quoniaminfirmus  sum, 
sana  me,  Domine,  Vers.  Conturbata  sunt  ossa  om- 
nia  mea,  etanima  mea  turbata  est  valde.  Qff,  Do- 
mine,fac  mecum  misericordiam  tuam  propter  nomen 
tuum,  quia  suavis  est  misericordia  tua.  Vers.  i. 
Deus  laudem  meam  ne  tacueris,  quia  os  peccatoris 
et  dolosi  super  me  apertum  cst.  Vers.  2.  Pro  eo  ut 
diligerentme  detrahebantmihi :  egoautem  orabam. 
m  Vers,  3.  Lucuti  suntadversum  me  linguadolosa, 
etsermonibusodiicircumdederunt  me,  etexpugna- 
verunt  me  gratis.  Com.  Notas  mihi  fecisti  vias   vi- 

Q  tae,  adimplebismelfletitia  cum  vulto  tuo,  Domine. 
Psal.  xi. 

^Feria  quinta. 
Antiph,  Salus  populi  ego  sum,  dicit  Dominus  : 
DequacunquetribuIationecIamaverintadme,exau- 
diam  eos,  et  ero  iliorum  Dominus  in  perpetuum 
Psal.  Attendite,  populus  meus,  legem  meam,  incli- 
nate  aurem  vestram  iu  verba  oris  mei.  PsaL  Oculi 
omnium  in  te  sperant,  Domine,etludasillisescam 
in  tempore  opportuno.  Vers.  Aperismanum  tuara, 
etimplesomne  animalbenedictione.  O^.  Siambu- 
lavero  in  medio  tribulationis,  viviflcabis  me,  Do- 
mine,  et  superiram  inimicorum  meorum  extendes 
manuni  tuam  :etsalvum  mefecitdexteratua.  Vers. 
i.  Inquacunque  die  invocaverote,  exaudime,  Do- 
mine :  multiplicabis  in  anima  mea  676  virtutem 
tuam.  Vers.^.  Adoraboadtemplumsanctumtuum 
et  confitebor  nomini  tuo,  Domine,supermisericor- 
diam  tuam  et  veritatem  tuam  Com,  Tu  mandasti 

trib.t  etc. 

h  InCompend.,  Quis  dabit  ex  Sion. 

>  Ibid.,  Ps.  Dixit  iusipiens. 

j  In  Mss.  Statio  adsanctum  Potentianam. 

^  Compend.,  Impulsus  versatus  sum. 

1  Mss.,  Statio  ad  sanctumSi.ttum. 

•n  In  Compend.  additur  :  quia  suavL^  est  misericor- 
dia.  Hoc  in  Cndice  multte  sunt  similes  repetitiones, 
de  quibus  infra  nihil  adjiciemus. 

n  In  Mss.  assignata  statio  aJ  saactos  Cosmam  et 
Damianum. 


D 


6ft7 


8ANGTI  GBEGORIi  MA6NI 


mandata  tuacnstodirinimis.Utinamdirigaoturvin  A 
mesBadcutodJendasjustilicationes  tuas.  /^saMieati 
immaculati. 

•  Feria  sexla. 

Antiph.  Fac  mecum,  Domiue,  signum  iu  bonuro. 
ut  videant  qui  me  oderunt  et  confundantur,  quo- 
niam  tu^  Domine,  adjuvisti  me,  et  consolatusesme 
PsaL  Incliua,  Domine,  aurem  tuam,et  exaurli  me  : 
quoniam  inops  etpaupersum  ego.  Hesp.  InDeospe- 
ravitcor  meum,  et  adjutus  sum  :  et  refloruit  caro 
mea,et  ex  volunlate  mea  coufiteboriili.Ver3.Adte, 
Domine,cIamavi :  Deus  meus,ne8iieas,nedi8ceda8 
a  me.  Off.  Intende  voci  orationis  mes»  Rexmeus  et 
Deus  meus  :  quoniam  ad  te  orabo,  Domine.  Vers, 
Verba  mea  auribus  percipe,  Domine  :  intellige  cla- 
morem  meum,  et  exaudi  me.  Vers.  2.  Dirige  in  g 
conspectu  tuo  i>  viam  meam,  etlantenturomnesqui 
sperant  in  te,  Domine  :  in  aRteruum  gloriabuntur, 
qui  di]iguntnomentuum,Domine.  Com.Qui  biberit 
aquamquamegodaboei,c  dicil  Dominus,  fiet  in  eo 
fonsaquse  salientis  invitamseternam.Psa/.ii^jupra. 

^   Sabbato, 

Antiph,  Verba  mea  auribus  percipe,  Dominejn- 
teliigeclamorem  meum,intende  vociorationis  meae, 
PsaL  Q uoniam  ad  le orabo,  Domine,  mane exaudies 
vocem  meam,  Resp,  Si  amliulem  in  medio  umbra 
mortis,nontimebo  mala,  quoniam  tu  mecum  es^ 
Domine.  Vers.  Virga  tua  et  baculus  tuus,  ipsa  me 
consolatasunt  Off.  Gressus  meos  dirige  secundum 
eloquium  tuum,ut  non  dominetur  omnis  injustitia, 
Domine.  Vers.  l.Declaratio  sermonum  tuorum  illu- 
minatetinlellectnm  dat  parvulis.  Vers.  2.  Cognovi,  ^ 
Domine,  quia aequitas  judicia  tua  :  et  in  viritate  tua 
humiliasti  nie,ut  non  domineturmeiomnis  injusli- 
tia,  Domine.  Com.  Nemo  te  condemnavit,  mulier? 
Nemo,  Doroine.  Nec  ego  te  condemnabo  ;  jam  am- 
pliusnoli  peccare.  PsaL  ut  supra. 

•  DoinmicaquartaQuadragesimdB, 

Antiph.  Laetare  Jerusalem,  et  conventum  facite 
omnes  qui  diligitis  eam  :  gaudete  cum  Isetitia,  qui 
in  tristitiafui:»ti.'),  utexsultetis.etsatieminiab  uberi- 
busconsolationisvestree.  PsaL  Lastatus  sum  in  his 
quffidicta  sunt  mihi  :  in  domum  Domini  ibimus. 
Resp.  Laetatussum  in  his  quae  dicta  sunt  mihi  :  In 
domum  Dominiibimus.  Pers.Piatpaxin  virlute  tua, 
et  abundantia  in  turribns  tuis.  Tractus.Qiii  confi- 
dunt  in  Domino  sicut  mons  Sion,  oon  commo-  D 
vebitur  in  (eteruum,  qui  habitat  in  Jerusalem. 
Vers.  Montes  in  circuitu  ejus  et  Dominus  in  cir- 
cuitu  populi   sui,    ex   hoc    nunc  et  usque  in  sae- 

•  In  Mss.  Staiio  ad  sanctum  Laurentium.  Additur 
in  Theodericensibus,  m  Lucina. 

b  Compend.,  vias  meas. 

c  Idem,  dicU  DomwusSamaritanse. 

^  Mss.  assignaat  pro  statione  san^tam  Susannam. 

«  In  Mss.  leiritur,  ad  Jerusatem. 

f  Ibid.,  pro  statioae  le^itur,  Ad  quatuor  sanctos 
Coronntos, 

g  Gompend.  Psat.  Ipse. 

b  Post  Otfertonum  in  Gompend.  assignantur  duo 
versuB :  i.lpse/ecUnos.  2,  LdudaU, 


culum.  Off.  Laudate  Dominum,  quia  benigQut  ett 
Domin us :  psalli te  nomini  ej  us,  quoniam  suaTis  est  : 
omnia  quflecunque  voluit  fecit  iu  Cffilo  et  ia  terra. 
Vers.  1.  Qui  statis  in  domoDomini,inatriisdomus 
Dei  nostri  ;  quia  ego  coguovi,  quod  magnus  esl 
677  Dominus,  et  Ueus  noster  prffiomnibus  diis. 
Fer5. 2.  Domine,nomentuuminffiternum,et  memo- 
riuletuuminsfficulasfficulorum.  Judicabit  Dominus 
popniumsuum,etinservissuiscon8olabitur.  Vers. 
3.  Qui  timebis  Dominum,  benedicite  eum.  Benedictus 
Dominusex  Sion,  qui  habitat  in  Jerusalem*  Com. 
Jerusalem,quffiffidificatur  utcivitas,  cujus  partici- 
patio  ej  us  in  indipsum ;  iiluc  enim  ascenderunt  tribus, 
tribusDomini^adconfitendumnomini  tuo,  Domine. 
Psa^Lffitatussum. 

^  Fetiasecunda. 

Antiph  Deus,  in  nomine  tuo  salvum  me  fac,  et  in 
virtute  tua  judica  me.  Deus,  exaudi  orationem  meam, 
K  p5a/.GcceenimDeus.  Avertemala  inimicis  neis, 
et  in  veritate  tua  disperde  iiios.  Resp.  Esto  mibi  io 
Deum  protectorem,  et  in  locum  refugii,  ut  salvum 
me  facias.  Vers.  Deus,  in  te  speravi :  Domine,  noD 
confundar  in  ffiternum.  Off'.  JubilateDeo,omnister- 
ra.  h  Com.  Ab  occultis  meis  mundame,  Domine,  et 
ab  alienis  parce  servo  tuo  >  PsaL  xvui. 

j  Feriatertia. 

Antiph.  Exaudi,  Deus,  Orationem  meam,  et  ne 
despexerisdeprecationemmeam;intendein  me,  et 
exaudi  vae.PsaL^  ConstristatussuminexercitatioDe 
mea,  et  conturbatus  sum  a  voce  inimici.  Resp. 
Exurge,  Domine,  fer  opem  uobis  et  libera  nos 
propter  nomen  tuum.  Ve7*s.  Deus,  auribus  nostris 
audivimus,  F*atres  nostri  annuntiaveruntnobisopus 
quod  operatus  es  in  diebus  eorumjn  diebusanti- 
quis.O/f.  Hlxspectan  s  exspectavi  DomiQum,et  respexit 
nie,etexaudivitdeprecationemmeam;etimmisitinoB 
meumcanticumnovumjhymnumDeo  nostro.  Vers.i. 
Statuitsuprapetrampedesmeos,  et  direxit  gressus 
meos.  Vers.  2.  Multa  fecisti  tn,  Deus  meus,  mira- 
bilia  tua,etcogitationibustuis  noQ  est  similis  tibi 
Bene  nuntiavijustitiam  tuam  in  Ecclesia  magaa. 
Viers.  3.  Domine  Deus,  tu  cognovisti,  >  justitiam 
tuam  non  abscondi  incorde  meo,veritatemtuamet 
salutare  tuum  dixi :  adjulor  meus,  Domine,  etpro 
tector  meus.  Com.  Lffitabimurin  salulari  tuo,  etio 
nomineDomi:ii  Dcinostri  magnificabimur.  m  Psal. 

XIX. 

"  Feria  quarta. 
Antiph.  Dum  sanctificatusfueroinYobiSyCongre- 

i  In  eodem  God.  Ps.  coeti  enarrant. 

j  In  utroque  Theod.  :  Statio  ad  sanctum  Lauren- 
tium  in  Damascum.  Sed  error  est,  et  legendum  m 
Dama.mm,  ut  etiam  habet  Codex  Gompend.  vel  po- 
tius  in  Damaso. 

^  Cumpend.  :  Conturbatus  sum  in  exerc. 

1  Compend. :  Justitiam  meam. 

""  ibid. :  Psal  u.  Exaudiat  ie.  Ita  in  Tbeod. 

"^  Statio  est  ad  seputcrum.  ex  Cud.  Compend.  et 
adsanctum  Paulum,  ex  duobusTheodericens, 


LIBKR  ANTIPHDNARIUS. 


67« 


▼os  deuniversisterris;  et  effundam  supervos  A 
m  iDUcdaui,et  mundabimiDiabomnibusinqui' 
ntisvesLris^etdabovobisspiritumnovum.  PsaL 
dicau)  Dominum  in  omni  tempore,  semperlaus 
In  ore  uieo.  Resp.  «  Venite,  tilii,  audite  me ; 
'em  Domini  docebo  vos.  Vers.  Accedite  ad 
et  iliumiuamini,  et  facies  vestr»  nou  confun- 
ir.  Besp.  Beatagens  cujus  est  Dominus  Deus 
n,  populus  quem  elegit  Dominus  io  haereditatem 
Vers.  Yerbo  Domini  coeli  lirmatisunt,  et  spi- 
^ris  ejusomnis  virtus  eorum.  678  ^ff^'  B^ne- 
Sgentes,DominumDeum,nostrum,  ^  etobau- 
roci  laudis  ejus,  qui  posuit  animam  meam  ad 
1,  et  non  dedit  commoveri  pedesmeos.  Bene- 
s  Dominus,  qui  non  amovit  deprecationem 
netmisericordiamsuani  ame.  Vers.  1.  Jubilate  g 
omnis  terra.  Ps.iimum  dicite  nomini  ejus,  date 
am  iaudi  ejus.  Ve7's.  2.h\  multitudinem  virtu- 
,ee  mentientur  tibiinimici  tui  ;  omnisterraado- 
%  et  psallat  tibi,  Altissime.  Vers.  3.  Venite,  el 
e  operaDomini^quamterribilisin  consiliis  su- 
ilios  hominum.  Ad  ipsum  ore  meo  clamavi,  et 
Itavi  sub  lingua  mea.  Propterea  exaudivitme 
,  et  intendit  voci  Orationis  me<e.  Com,  Lutum 
ex  sputo  Dominus,  et  linivit  oculos  meos,  et 
et  lavi,  et  vidi,  creciidi  Deo.  Psal.  ut  supra. 

c  Feria  quinta. 
\tiph.  Laeteturcor  qnaerentium  Dominum ;  quse- 
)ominumelconfirmamini  ;  quaeritefaciemejus 
«r.  Psat.  Confltemini  Doiiiino,  etinvocateno- 
ejus,  annuntiate  inter  gentesopera  ejus.  Resp. 
ice,  Domine,  in  testamentum  tuum,  et  animas  ^ 
»erum  tuorum  ne  obliviscaris  in  linem.  Vers, 
rge,  Dominejudicacausamtuam ;  memoresto 
obrii  servorumtuorum.  Off.  ^  Domine,  adad- 
Qdum  me  respice:confimdanturetrevereantur, 
!ufleruntanimammeam,utauferanteam.Ver5.1. 
'tantur  retrorsum  et  erubescant,  qui  cogitant 
mala.  Vers.  2.  Cxspectans  exspeotavi  Domi- 
,  et  respexit  me,  et  exaudivit  deprecationcm 
m.  Com.  Domine,  memorabor  justitiae  tuae  so- 
Deus,  docuistime  ajuveututemea  ;etusquein 
ctametsenium,Ddus,nederelinquas  me.  PsaU 
i,  Domine,  speravi. 

e  Feria  sexta. 
itiph*  Meditatio  cordis  mei  in   conspectu  tuo 
per,Domine,  adjutor  meus  et  redemptor  meus,  D 
!.  Cceli  euarrantgloriam  Dei,  etopera  manuum 
annuntiatfirmamentum.  Resp.  Bonum  est  confi- 

Citat  httc  Respons.   Amalarias,  lib.   I,  cap.  8. 

IL. 

Comp.  letobaudite  vocem  laudi  ejus. 
^nsentiunt  Mss.  in  assignanda  statione,  ad  sanc- 
Silvextrum, 

In  Mss.  Theod.  et  Comp.  :  Domine  in  auxiiium 
n  respice. 

n  iisdem  Codicibus,  pro  statione  legitur  ad  sanc- 
Ensebivm. 

taMss.,  atinEd.   PamAJ.  Vatic,   Guss.    exda- 
U,  legitur,  pro  et  clamabat. 
Pro  Btatione  indicatur  in    utroque  Theod.   ad 


derein  Domino.  quamconfidereinhomine.  Bonum 
est  sperare  inDomino,  quamsperare  in  principibus 
Vers.  Ad  annuutiandummanemisericordiam  luam, 
et  veritatem  tuam  per  noctem.  Off.  Populum  humi- 
lem  salvum  facios,  Douiioe,  et  oculos  superborum 
humiliabis,  quoniam  quis  Deus  prteterte.Domine? 
Vers.  1  Clamor  meusinconspectu  ej'is  introivit  in 
aures  ejus.  Vers.  2.  Liberator  meus  do  gentibus 
iracundisiabinsurgentibusinmecxaliabisme.Com. 
Videus  Domin  u$  flen  tes  sorores  Lazari  ad  monumen- 
tum,  lacrymatus  estcoram  Judseis,  ^  etclamabat: 
Lazare,  veni  foras.Etprodiit  ligatis  mauibuset  pe- 
dibus,  quifueratquatriiluanus  mortuus.  Psal.  xxi. 

g  In  Sabbato. 

Antiph.  SiWenie^,  ve:iiteadaqua!«,dicitDominus, 
et  qui  non  habetis  pretium,  venite  :  >^bibite  679 
cum  liBtittia.  Psat.  Attendite,  populus  meus,  legem 
meam,  inclinateaurem  vestram  in  verba  oris  mei. 
Resp,  Tibi,Domine,dereiictusest  pauper,  pupillo  tu 
erisadjutor.  Ve^^s.  Utquid,  Domine,recessisti  longe, 
despicis  in  opportunitatibus  in  tribulatione  ?  dum 
superbit  impius.incenditurpauper.  O/f.  Faclus  est 
Dominusfirmamentummeum,etrefugium  meum  et, 
liberator  meus  ;  i  sperabo  in  eum.  Vers.  1.  Perse- 
quarmimicosmeos,etcomprehendam  illos  ;etnon 
convertar,  donec  deficiant.  Vers.  2.  Ct  prtecinxisti 
me  fortitudine  ad  bellum,  et  supplantastiinimicos 
roeos  subtus  me,  el  inimicorum  meorum  dedisti  mihi 
dorsum,etodientesmedisperdidisti.  Com.Dominus 
regit  me,  etnihil  mihi  deerit ;  in  ioco  pasciiae  ibi  me 
collocavit,  super  aquam  refectionis  educavit  me  i 
Psal,  Ipse. 

^  Dom  inica  quinta  Quadragesimas. 

Antiph.  Judica  me^  Deus,  et  discerne  causam 
meamdegentenon  sancta;  abhomine  iniquo  et  do- 
loso  eripe  me,  quia  tu  es  Deus  meus  et  fortitudo 
mea.  Psat.  Emitte  iucem  tuam,  et  veritatem  tuam, 
ipsamededuxerunt  etadduxeruntin  montem  san- 
ctum  tuum,  et  iu  tabernacula  tua.  Resp.  Eripe,  me 
Domine,  de  iniuiicis  meis,  doce  me  facere  volunta- 
tem  tuam.  Vers.  Liberator  meus,  Domine,  de  genti- 
bus  iracundis ;  ab  insurgentibus  in  me  exaltabis  me  ; 
viro  iniquo  eripies  me.  Tract.  Sa^pe  expugnave- 
runt  me  a  juventutemea,  Vers.  Dicat  nunc  Israel : 
Sffipeexpugnaveruntmeajuventute  mea.  Vers.  Ete- 
nim  Don  potuerunt  mihi  ;  supra  (iorsum  meum  fa- 
bricaverunt  peccatores.  Vers.  Prolongaverunt  ini- 
quitatemsibi^Dominusjustusconcidetcervicespec- 
catorum.   O/f.   Coofitebor  tibi,  Domine,  in  toto 

sanctum  Laurentium  foris  murum.  In  Compend.legi- 
tur  xSabbatumadcorpus  saneti  Laurentii. 

h  Gompeod,  edite  cum  laetitia . 

*  Post  haec  verba  in  Compend.  legitur  :  Vers,  1. 
Prxcinxisti  mevirt.  abbetl.etsuppl.inimic.  insubtus 
me  ;  et  inimicorum  meorum  dedtsti  mihi  dorsum,  et 
odientes,  etc.  Vers.  2.  Persequatur  inimicos  meos,  et 
non  convertar,  etc. 

j  Compend.  :  Psalm.  deduxit  me. 

k  Mss.,  unanirniter  :  Statio  ad  sanctum  Petrum, 
ubi  etiam  h®6  Dominica  dicitur  in  Passione, 


671 


SANGTI  GREGORn  HAONl 


m 


corde  meo.Retribue  servo  tuo,vivaai,et  custodiain 
sermoDes  tuos  ;vi  vi6ca  me  secuodum  verbum  tuum, 
Domine.  Vers.  1.  Beati  immaculati  ia  via,  quiam- 
bulant  in  legeDomini.  Bcatiquiscrutantur  testimo- 
nia  ejus,  intotocordeexquirunteum.  Vers.  2.  Viam 
veritatis  e]egi,da  mihi  inteilectum,  et  scrutabor  le- 
gem  tuam,  et  custodiam  illam  in  toto  corde  meo. 
Incliua  cormeum  intestimouiatua,etnon  in  avari- 
tiam.  !n  via  tua  vivifica  me,  judicia  enim  tua  ju- 
cunda.  Deprecatus  sum  vullum  tuum  iu  toto  corde 
meo,  quiadilexilpgemtuam.c*om.Hoccorpusquod 
pro  vobis  traditur.  Hic  caliz  novi  testamenti  estin 
meosanguine,dicitDominus.Hocfacite,quotiescun- 
que  sumitis,  iu  meam  commemorationem.  >  PsaL 
ut  supra, 

^  Fena  secunda . 

Anliph.  Hiserere  mei.  Domine,quoniam  concul- 
cavit  me  homo,  totadiebellans  tribulavit  me.P^a^ 
Gonculcaverunt  me  inimici  mei  tota  die,  quoniam 
multi  bellantes  adversum  me.  Re^^p.  Deus,  exaudi 
Orationem  meam,  auribus  percipe  verba  oris  moi. 
Vers.  Deus,  innomine  tuosalvumme  fac  et  in  vir- 
tute  tuajudica  me.  Off.  Domiue,  converlere,  et  eri- 
peanimammeam,salvumme  facproptermisericor- 
diam  tuam.  Vers.  i.  Domine,  ne  in  ira  tua  680 
arguasme,neque  infurore  tuocorripiasme.  Vers.2, 
Misereremei,Domine,quoniaminfirmussum  ;  sana 
me,  Domine,quoniamconturbatasunt  omnia  ossa 
mea.  Com.  Dominus  virtutum  ipse  est  rez  gloriae, 
c  Psal.  Ipse. 

^  Feria(ei*lia. 

Antipk.  Ezspecta  Dominum,  viriliter  age,  et  con- 
fortetur  cortuum^etsustine  Dominum.  Psal.  Domi- 
nus  illuminatio  mea  et  salusmea  ;  quem  timebo  ? 
Resp.  Discerne  causammeam,Domine,  abhomine 
iniquo  etdolosoeripeme.  Vers.  Emitteiucem  tuam 
et  verilatem  tuam,ipsa  me  deduxerunt  etadduxe- 
runt  in  montem  sanctum  tuum.  Off  Sperent  in  te 
omnes  qui  noverunt  nomen  tuum,  Domine,  quoniam 
non  d*^relinquis  qu»rentes  te.  Psallite  Domino  qui 
habitatinSion,quoniam  non  estoblitus  Orationem 
pauperum.  Vers. i .  Sedes super  thronum qui judicas 
squitatem  ;  increpasti  gentes,  etperiitimpius.  Ju- 
dicabit  populumcumjustitia.etfactusest  refugium 
pauperum,  Vers.  2.  Gognoscetur  Dominus  judicia 
faciens,quoniam  paticntiapauperumnon  peribitin 
finem ;  desideriumpauperumexaudivitDeus.  Com. 
Redimeme,Deus  lsrael,ex  omnibusangustiis  meis. 
•  Psal.  Ad  te,  Domine,  levavi. 

Fei^ia  quarta, 

Antiyh.  Liberatormeusde  gentibus  iracundis,  ab 

>  Scilicet,  Ps.  Judica  me,  Deus,  ut  explicatur  in 
Theoder. 

b  In  Mss.  :  Statio  ad  sanctum  Chrysogonum. 

c  In  Theoder.  :  Psal.  Domini  est  terra. 

^  In  Ms8.  :  Statio  adsanctum  Cyriacum. 

•  Italcgiturin  Mss.,  cum  vul^ati,  tum  Pamel.  tiim 
Vatic.  et  Guss.,  tantum  habeant  PsatmuSf  nuUo  de- 
siqnato. 

f  Juxta  Mss.,  statio  est  ad  sanctum  Marcellum. 

g  Uic  VerBus  non  est  in  Compend.  Est  in  Theod. 


A  insurgentibusin  me  exaltabis  me  ;  a  viroiDiquoeri- 
pies  me,  Domine.  Psal.  Diligam  te,  Domine  virtus 
mea,  Dominus  firmamentum  meum  et  refugium 
D^eum.Resp.  Exaltabote,  Domine,quoniamsu8ce- 
pisti  me,  nec  deiectasti  inimicos  meos  super  me. 
Ve;'5.Domine  Deus  meus,  clamavi  ad  te,  et  sanasii 
me.  Domine,  abstraxisti  abinferisanimam  meam, 
salvasti  me  a  descendentibus  in  lacum.  Off',  Eripe 
me  de  inimicismeis,  Deusmues,etabinsurgentibus 
in  me  libera  me,  Domine.  Vers.  1  k  Quia  eccecapta- 
verunt  animam  meam,  irruerunt  fortes  in  me. 
\ers.  2.  Quia  factus  es  adjtutor  meus  et  refugium 
meumin  die  tribulationis  meae.  Com.  Lavabo  inter 
innocentes  manus  meas,  et  circuibo  altare  tuum, 
Domine,  ut  audiam  vocem  laudis  tufle,  ut  enarrem 

£  universa  mirabilia  tua.  b  Psal.  xxv. 

i  Feria  guinta. 

An/tpA.Omniaqusfecistinubis,  Domine,  in  vero 
judicio  fecisti,  quia  peccavimus  tibi,  et  mandatis 
tuisnon  obedivimus  ;sed  dagloriam  nominituo.et 
facnobiscumsecundum  multitudinem  misericordiae 
tuae.  Psat.  Magnus  Dominus  etiaudabilis  nimis  in 
civitate  Deinoslri,  in  monle  sancto  ejus.  Resp.Tol- 
lile  hostias,  et  introite  in  atria  ejus;  adorate  Do- 
minuminaulasancta  ejus.  Kers.RevelabitDoroinus 
condensa,  et  intemploejus  omnesdicent  gloriam. 
Off.  Super  fluminaBabylonis  illiesedimus  et  flevi- 
mus,  dum  recordaremur  tui,Sion.  Vers.  i.  In  sali* 
cibusinmedioejus8upendimusorgananostra.quo- 
niamilliciiiterrogaveruntnosquicaptivos  duxeruot 
^  nos,  681  '  verbacantionum  :  et  qui  abduzerunt 
nos,i^  Uymnum  cantate  nobisdecanticisSion.Quo- 
modo  cantabimuscanticumDominiin  terraaliena? 
Vers.  2.  Si  oblitus,  fuero  tui,  JerusaIem,oblivi8ca- 
tur  medexteramea ;  adhaBreatlinguameafaucibus 
meis,  si  tui  non  meminero.  Qui  dixerunt  :  Super 
flumiaa  Babylonis.  Kers. 3.  Memento,  Domine,  filio- 
rum  Edom  in  die  Jerusalem.  Qui  dixerunt.  Com, 
Memento  verbi  tui  servvo  tuo  Domine,  in  quo  mihi 
spem  dedisti.  Hsc  me  consolata  est  in  humilitate 
mea.  Psal,  Beati  immacuiati. 

t  Feriasexta* 

i4n/tpA.Misereremihi,Domine,quoniamtribuIor: 
liberame,  eteripe  medemanibusinimicorum  meo- 
p.  rum.eta  persequentibus  me :  DominCynon  confiiQ- 
dar,  quoniam  invocavi  te.  Psat.  In  te  Domine,  spe- 
ravi,  non  confundar  in  eBternum  :  in  justitia  tua 
libera  me.  Resp.  Pacifice  loquebantur  mihi  inimici 
mei,  etin  ira  molesti  erant  mihi.  Sers.  Vidisti,  Do- 
mine,  Deus  meus  :  ne  sileas,  nediscedas  a  me.Oif. 

sedsecundus  ;  et  Quia  factus  est,  etc,  est  primus. 

b  In  Compend. :  Psatm.  Eripe  me  de  inimieis  ;  ia 
Theodoric.  Psal.Judica  me. 

i  In  Gompend.  et  in  secundo  Theod. :  Statio  ad 
sanctum  ApoHinarem.  In  primo  Theod.  :  StaHo  od 
sanctam  Mariam 

}  r.omp^ad.,  verba  cantirorum, 

^  Gomp«nd..  hywnumcantateDeL 

1  In  Mbs.  :  StaUoacsanettm  Stephanmm* 


•73 


UbER  ANTlPHONARlUS. 


774 


BeQedictns  es,  DominedocemejustificationesUias,  A 
et  noQ  tradas  calumniantibus  me  superbis,  et  res- 
pondeboexprobrantibusmihiverbum.  Vers.  1.  Vidi 
noQ  servantes  pactum,   et  tabescebam  :  Domine, 
quaQdofaciesdepersequentibus  mejnJicium?  Vers 
2.  Appropinquaveruntpersequentes  me  iniquitatl  : 
confQQdantur  et  reyereantur.quia  injuste  iniquita- 
tem  fecerunt  in  me.  Com.  Ne  tradideris  me,  Domine, 
inaQimas  tribulantium  me,  quia  surrexerunt  in  me 
testesiniqui,etmentitaestiniquitassibi.«  Psa/.xxvi. 
t»  Sabbalum  vacat.^  Dominica  in  Palmis. 
Anliph.  Domine,  ne  longe  facias  auxiiium  tuum 
a  me,  ad  defeosionem  meam  aspice.  Libera  me  de 
oreleoQis  ^  etacornibus  unicornium  humilitatem 
meam.Psa/.Deus,Deus  meus,respice  in  me  :quare 
me  dereiiquisti  ?  Resp.  Tenuisti  raanum  dexteram  g 
meam  :  in  voluntate  tua  deduxisti  me,  et  cum  glo- 
ria  assumptiisti  me.Ker^.  Quam  bonus  Istrael  Deus 
rectis  corde?Mei  autem  pene  moti  suntpedes,  pene 
efifusi  suntgressusmei,  quiazelavi  in  peccatoribus 
fMicem  peccatorum  videns. Trar^  Deus  Deus  meus, 
respice  in  mCyquaremedereliquisti?  Yers.  Longe  a 
lalute  naea  verba  delictorum  meorum.  Vef*s.  Deus 
meus,  ciamabo  per  diem,  nec  exaudies ;  et  nocteet 
DOQ  ad  insipientiam  mihi.  Vers.  Tu  autemin  sanclo 
habitasy  laus  IstraeL  In  te  speraverunt  patres  nostri : 
tperaveruQt  et  liberasli  eos  Vers.    Ad  te  clamave- 
runt,  et  salvi  facti  sunt  :  in  tc  speraverunt,  et  non 
suntconfusi.  Vers.  Cgo  autem  sum  vermis,  etnon 
homo   :  opprobrium  homiuum,  et  abjectio  plebis. 
Vers.  Omaes  qui  videbant  me,  aspernabantur  me :  ^ 
iocuti  sunt  ]abiis,et  moverunt  caput.  F^rs.  Speravit 
in  Domino,eripiat  eum :  salvum  faciateum,quoniam 
vult  eum.  7er5.Ipsi  vero  consideraverunt,  et  cod- 
tpexeruQt  me,diviseruntsibi882v^^^iQ^6Qta  mea, 
et  super  vestem  meam  miserunt  sortem.  Vers.Li- 
bera  me  de  ore  ieonis,  et  a  cornibus  unicornium 
humiiitatem  meam.  Vers.  Qui  timetis  Dominum, 
laudate  eum  :universum  semen  Jacobmagnificate 
eum.  Vers.  Annuntiabitur  Domino  generatio  ventu- 
ra,etannuQtiabuntcoelijustitiamejus.  Vers.Populo 
qoi  nascetur,  quem  fecit  Domiuus.  0/f.  Imprope- 
riuiu  expectavit  cor  meum,  et  miseriam  :  et  sus- 
tinui  qui  simui  contristaretur,  el  non  fuit :  conso- 
laotem  me  queesivi  et  non  inveni  :   et  dederunt  in 
e8cammeamtel,etin  siti  mea  poiaverunt  me  aceto. 
Vers. i.Salvummefac,  Deus,  quouiam  intraverunt  D 


aquae  usqueadanimammeam.  Vers»  ^.  adversum 
me  exercebanturqui  sedebant  in  porta  :  et  in  me 
psallebant  qui  bibebant  vinum.  Vers.  3.  Ego  vero 
orationem  meam  adte,  Domine  itempusbeneplaciti 
Deus.  in  multitudine  misericordiae  tuae  Com.  Pater, 
sinon  potest  calix  transire  nisi  bibam  illum,  fiat 
voluntas  tua.  Psal.  ut  supra. 

^  Feriasecunda. 

Antiph.  Judica.  Domine,  noscentes  me,expugna 
impugnantes  me,  apprehende  arma  et  scutum,  et 
exurge  in  adjutoriummeum,Domine,  virtussaiutifl 
mesB  Psal.  ^ Effundeframeam,etcoDcludeadversu8 
eos  qui  persequuntur  me.  Vers.  Exsurge,  Domine, 
etintende  judicium  meum,  Deus  meus  et  Dominus 
meusin  causam  meam.  Vers.  Effunde  frameam,et 
conclude  qui  me  persequuntur.O^.Eripemedeini- 
micismeis,  Domine,  ad  teconfugi :  docemefacere 
voluntate  tuam,quia  Deus  meus  estu.  Vers.  Exaudi 
me  in  tua  justitia,etneintres  in  judicium  cum  servo 
tuo.  Domine.  AdCom.  Erubescant  et  revereantur 
simul,  qui  gratulantur  malis  meis  :  induantur  pu- 
dore  etreverentia,  quimalignaloquuntursuperme. 
g  PsaL  xxrv. 

*»  Feria  tertia. 

Antiph.  Nos  autem  gloriari  oportet  in  cruce  Do' 
mini  nostri  Jesu  christi,  in  qno  est  salus,  vita,  et 
resurrectio  nostra,  per  quem  salvati  et  Uberati  su- 
mus.  Psal.  Deus  misereatur  nostri,  et  benedicat 
nobis  :  ilhiminet  vultinn  suum  super  nos,  et  mise- 
reatur  nostri.  llesp.  Ego  autem  dum  mihi  molesti 
essent,  i  induebar  cilicio;ethumiliabaminjejunio 
animam  meam,  et  oratio  meain  sinummeumcon- 
vertetur.  Vers.  Judica  Domine,  noscentes  me, 
expugna  i mpugnan tes  me ,  apprehende  arma et scu- 
tum,etexurge  in  adjutorium  mihi.  Off.  Custodl 
me,  Domine,  de  manu  peccatoris,  etabhominibus 
iniquis  eripe  me^  Domine.  Vers.  i.  Eripe  me,  Do« 
mine,  ab  homine  maio  ;  a  viro  iuiquo  libera  me. 
Vers.  2.  Quicogitaveruntsupplantaregressus  meos. 
absenderunt  superbi  laqueum  mihi.  Vers.  3.  Dixi 
Domino,  Deus  meus  es  tu  :  exaudi  Domine,  vocem 
deprecationis  mese^Com.  Adversum  me  exerceban- 
tur,  qui  sedebantin  porta;  etin  me  psaliebanl  683 
qui  bibebant  vinum  egovero  orationem  meam  ad 
te,  Domiue  :  tempus  beneplaciti,  Deus,  in  multitu- 
dine  misericordiae  tux.  j  Psal.  lxxiu. 


•  Ibid.  Psalm.  Dominus  iUuminatio  mea. 

^  In  Compend  Sabbato  vocat  quando  Rom,  papa 
deemosynam  dat.  In  Theoder.  1  :  Sabbato  vacdt. 
ihnmus  Papa  eleemosyn.  dat.  In  altero,  Sabbato  statio 
tid  Sanctum  Petrum,  quando  eleemosyna  datur.  Val. 
Clar.  coDsentit  Editis.  Observat  Pamelius  ita  praeti- 
tulari  hanc  feriam  (Sabbatum  vacat)  in  antiphonano, 
teste  Amaiario.  1.  i,  c.  8.  In  Theud  ;  etsi  nihil  prse- 
Bcribatur  cauendum,  assignantur  tamen  Orationes 
omoes  ad  missam  perlinentes,  ut  ia  ctBteris  diebus. 

c  Antiph.  ad  Processionem,  vide  iii  Ord.  Rom. 
p.46,et48,etapud  Alcuinuui,  p.  53.PAiiBL.In  Comp.: 
Statio  ad  Lateranis  ;  in  Theod.,  ad  sanctum  Joan. 
in  lateranis  ;  in  Tbeod  i.  ante  titulum  huiic  habes 
BenedicUo  palmarum  vel  (irondium.  Hac  Benedictio 


ex  parte  est  eliam  in  altero  Theod.,  sed  usu  hoc  loco 

^  \\\  Compend.yConsentienteedil.Pamel. :  Etacorni- 
bus  unicornuorum  Ita  quoque  iegetur  infra  in  Tractu. 

e  In  Mss.  iStatio  adsanctos  Nereum  od  Ackilteum. 
In  Theod  2  tamen  assignatur,  ad  hanctam  Praxedem. 

f  Compend., £/f un(i^,/ram(^a ;  quasiad  frameamser- 
mo  couverleretur,  et  sanguinein  etTundere  juberetur. 

g  In  Theod  P.<.  Judica  me.  In  Compend.:Pi. 
Judica  Domine  nosceutes  me. 

Consentiunt    Mss.    in    insignanda    statione,  ad 
sanctam  Priscam. 

»  Csmpend  ,  induebam  me  cilicio.  Ita  opinamur 
legiin  aliis  Mss.,  sed  eorum  diversas  lectiones  com* 
pendiose  tantum  habemus. 

J  In  Ms8    Ptat.  Satvummefac.  Deus. 


tii 


SANCtl  GEGORIt  MAGNI 


m 


•  Feria  qnarta. 

Anliph.  ^  In  noraine  Domini  omne  genu  flectatur, 
ccelestium,  terrestrium  et  iofernorum ;  (]  uia  Dominus 
factusestobediensusqueadmortem,mortemautem 
crucis  ;  ideo  Dominus  Jesus  Ctiristus  in  gloria  est 
Dei  Patris.  Psa/.Domine,  exaudi  orationem  meam, 
et  clamor  meus  ad  te  veniat.  Resp,  Ne  averlas  fa- 
ciemtuam  a  puerotuo,quoniam  tribulor,  velociter 
ezaudi  me.  Vers.  Salvum  me  fac,  Deus  quoniam 
intraverunt  aquae  usque  adanimammeam  :inlixu8 
sum  in  limo  profundi,  et  non  est  subslantia.  Tract, 
Domine,  exaudi  orationem  meam,  et  clamor  meus 
ad  te  veniat' Vers.  Ne  avertas  faciem  tuam  a  me  : 
cin  quacunquedietribuior,inclina  ad  me  aurem  tuam 
Ver$,  In  quacunque  die  invocavero  te,  velociter 
exaudi  me.  Vers.  Quia  defecerunt  sicut  fumus  dies 
mei,  et  ossa  mea  sicut  in  frixorio  confrixa  sunt. 
Fer5.Percussus6umsicutfenum,etaruitcor  meum, 
quiaoblitussummanducarepanemmeum.  Vers.  Tu 
exurgens,Douiine,misereberisSion,  quia  venit  tem- 
pua  miserendi  ejus.  Off.  Domme,exaudi  oralionem 
meam,et  clamor  meus  ad  te  perveniat.  Vers.  i.Ne 
avertas  faciem  tuam  a  me.Ker5.2.  Quiaoblitussum 
manducare  panemmeum.  Fer5.3.  Tu  exurgens  mi- 
sereberis  Sion,  quia  tempus  miserendi  ejus,  quia 
venit  tempus.  Com.Potum  meum  cum  fletu  tempe- 
rabam.  quia  eievans  allisisti  me,et  ego  sicut  fenum 
arui ;  tu  autem^  Domine.in  aeternum  permanes  ;tu 
exurgens  misereberis  Sion,  quia  venit  tempus  mi- 
serendi  ejus.  ^  Psal.  ci. 

•  Feria  guintn,  de  Ccsna  DominL 

Antiph.  Nos  autem  gioriari  oportet  in  cruce  Do- 
mini  nostri  Jesu  Ghristi,  in  quo  est  salus,  vita  et 
resurrectio  nostra  :  per  quem  salvatiet  iiberatisu- 
mus.  Psal.  Cantate  Oomino.  Resp,  Christus  factus 
est  pro  nobis  obediens  usque  ad  mortem,  mortem 
autem  crucis.  Vers.  Propter  quod  et  Deus  exaltavit 
ilium,  et  dedit  iili  nomen  quod  est  super  omne  no- 
men.  Off.  Dextera  Domini  fecit  virtutem,  dextera 
Domini  exaltavit  me  :  non  moriar,  sed  vivam,  et 
narrabo  opera  Domini.  Fers. I.Intribulatione  mea 
invocavi  Dominum.et  exaudivitmeinlatitudineDo- 
minus.  Kers. 2.  Impulsus,  eversus  sum  ut  caderem, 
et  Dominus  suscepit  me.  Com.  Dominus  Jesus  post- 
quamcoenavitcumdiscipulissuisylavitpedeseorum 
et  ait  illis  :  Scitis  quid  fecerim  vobis  ?  Ego  Dominus 
et  magister  exerapium  dedi  vobis,  ut  etvosita  facia 
tis.P&a^  Beati  immaculati. 

« Mss.  Slaiio  ad  sancium  Mariam,  Additur  in 
Theod.j  majorem, 

b  Uujus  ofticii  fit  nominatim  mentio  in  Ord.  Ro- 
mauo.  pag.  49,  et  sequeutiiim  etiam  orficioruiii  pa- 
ginis  sequentibus.  Item  apud  Aicuinum,  p^g.  54  et 
seq.  et  Amalariuml.  i,  c.  11,   et  sequentibus.  Pamel. 

c  Com.  :  In  quocunque  die  Iribulor,  veLociter  exaudi 
tne.  Vers.  Quia  defeceruni. 

^  Compeud.  :  Psid.  Domine,  exaudi  orai.  ei  clamor 
Theoderic.  P5.  Domine  exaudi,  i.  hoc  est  primus  qui 
itaincipit.  etest.  ci. 

•  In  Roio  Th.   \  legitur,  Siaiio  ad  sancium  Peirum 

f  Traotus  desiderabatiir  in  Biandiniensi  Cod.,  : 
hunc  vero  habebat  Ultrajectiuus  Cod.,  sed  more  Ho- 
nano  primum  cantari  solitum  :  Traci,  Qui  habiiat^ 


A  Feria  sexta,  in  Parasceve, 

Antiph.  Domine,  audivi  auditum  tuum  ettimui: 
consideravi  opera  tiia,  et  expavi.  Vers.  l.inmedio 
duorumanimaiiuminnotesceris:dumappropinqua- 
verint884  ^nni,  cognosceris  :dum  advenerit  tem- 
pus,  ostenderis.  Vers.  2.  Operuit  ccelos  majestas 
ejus,  et  laudis  ejus  plena  est  terra.  Vers,  3.  Deusa 
Libano  veniet,  et  sanctus  de  monte  umbroso,  et 
condenso.  Vers  4.  In  eo  dum  eonturbata  fuerft  ani- 
ma  mea,  in  ira  misericordiae  memor  iTis.  ^  Tract. 
Eripe  me,  Domine,  abbomine  malo,  a  viro  iniquo 
hbera  me.  Vers.  Qui  cogilaveruntmalitiasin  corde 
totadieconstituebantpraeIia.rer5  Acuerunt  linguas 
suas  sicut  scrpentes  :  venenum  aspidumsub  labiis 
eorum.  Vers.  Custodi  me,  Domine,  de  manu  pecca- 

n  toris,  et  ab  hominibus  iniquis  hbera  me.  Vers»  Qui 
cogitaverunt  supplantare  gressus  meos,  abscon- 
runt  superbi  iaqueos  mihi.  Vers.  Et  funescxteude- 
runlin  laqueum  pedibusmeisjiixta  iter  scandalum 
posiierunt  mibi.  Vers.  Dixi  Doinino,  Deus  meus  es 
tu  :  exaudi  Domine,  vocera  orationis  meae.  Vei*t, 
Doiiiine,  Domine,  virtussal(itismefle,obumbracaput 
meum  in  die  belli.  Vers.  Ne  tradas  me  a  desiderio 
meopeccatori :  cogitaverunt  adversum  me  ;  ne  de- 
relinquas  me,  ne  unquam  exaltentur.  Vers.  Caput 
circuituseorum,  laborlabiorum  ipsorum  operiet  eos. 
Vers.  Verumtamem  justi  confltebunturnominituo, 
et  habitabunt  recti  cum  vultti  tuo.  i 

Antiph,  adcrucemadorandam, 
^  Crucem  tuam  adorauius,  Domine,  et  sanctam 
resurrectionem  tuam  laudamus  et  glorificamus  : 

C  ecce  enim  propter  crucem  venit  gaudium  in  uni- 
verso  mundo  P^a^ Deus  miserf^atur  nostri.  Antip' 
Ecce  hgnum  crucis,  in  quo  salus  mundi  pependit 
Venite  adoremus.  Psal.  Beati  immaculati  in  via 
Antiph.  >  Dum  fabricatormundi  mortis  supplicium 
pateretur  in  cruce,  clamans  voce  magna,  tradidit 
spiritum  :  et  ecce  velum  templi  divisumest,  monu- 
menta  aperta  sunt ;  terrae  motus  enim  factus  est 
magnus,  quia  mortem  fihiDeiclamabat  mundusse 
sustinere  uonposse.  Fers.ApertoergomilitisIancea 
latere  cucifixi  Domini,  exivit  sanguis  etaquainre- 
deraptionem  salutis  nost5ae.  rer5.0admirabile  pre- 
tium,  cujuspoudere  captivitas  redemptaest  mundi 
tartarea  confracta  sunt  claustra  inferni,  aperta  est 
nobisjanua  regni.  Hymn,  Pangelinguagloriosipre- 

D  lium  certaminis  :  et  super  crucis  trophsum  dic 
triumphumnobilem,quahterredemplororbisimmo- 

ut  supra  in  die  Palmaruna,  patet  ex  ord.  Rom 
pa^.  66,  et  Alcuino  pag.  58,  qui  addit  Tractum  bunc 
Enpf  me,  nuperrime  fuisse  compilatum.  Item  ex 
Amalar.  1.  i,  cap.  13,  ac  hb.  iv,  c.  34. 

g  In  Comp.  immediate  post  hunc  Versumsequitur: 
Ani.  Erce  lignum  crucis  :  inquo  sal.  m.  pep.  ven.  ad, 
Psal.  Beaii  immac.  etc.  Beaii  qui  scruUtntur,  etc. 
quantum  necesse  esi :  si^ilicel  quandiu  fiet  crucis  ado- 
ralio.  Postea  sequitur  :  liehi.  Crucemsuamaaor.,  etc. 
Ps.  Deus  misereaiur,  etc.  Pange  lingua, 

b  Antiphonas  has  reperire  est  etiam  in  Ord.Rom. 
p.  65et66.  Mentio  etiam  harum  Ot,  et  adoraodae, 
crucia  apud  Alcuin.  de  div.  Offic.  pag.  57  et  saq.i 
Amalar.  de  Eccles:  OfT.  1.  i.  cap.  14.  PAinL. 

i  U»c  in  GompeQd.  desideraQtur. 


UBBR  ANTlPHONARltlS.  (96 

ieerit.  Vers,  De  parentis  protoplasti  fraiide  A  Missa  inSabbato  sancto,  Gloria  in  excelsii  Deo, 
x>ndolens,  quando  porai  noxialis  morsu  in 
D  corruit,  ipse  li^num  tunc  notavit,  damna 


tsolveret.  Vers.Hocopus  nostrce  salutis  ordo 
>8cerat,  multiformis  proditoris  ars  ut  artem 
i,  etmedelamferretinde,  hostisimdelaeserat. 
Quandovenit  ergo  sacri  plenitudo  temporis, 
est  abarcePatrisnatusorbi8Conditor,atque 
▼Irginalihomofactus  prodiit.  Fcrs.  Vagit  in- 
iterarctucondituspraesepia  :  .membrapannis 
ta,  virgo  mater  alligat,  et  pedesmanusque  ; 
»ti*ictaciDgit  fascia.  Vers.  Lustra  sez  qui  jam 
a,  tempus  implensQSS  corporis.seyolente 
ad  hoc,  passioui  deditus,  agnus in  crucis  leva- 
molandus  stipite.  Vers.  Hic  acetum.fel  arun- 


«  ^//e^GonfiteminiDomino,quoniamboDusquo- 
niam  insaeculummisericoniiaejus.rrac/.  Laudate 
Dominum,omnes  geates,etcoliaudate  eum  omnes 
populi,quoniam  confirmataestsuper  nos  misericor- 
diaejus,  et  veritas  Domini  manetinffiternum.  Non 
cantatur  nec  Off.  nec  Agnus  Dei,  nec  Communio ; 
sed,  omnibus  expletis,  diciiur :  Ite,  Missa  est. 
f  DaminicaPaschsB  ad  sanctam  Mariam. 

Antipk.  Resurrcxi,  et  adhucteeum8iim,aJleluia, 
posuibti  super  me  mauum  tuam,alleluia.  mirabilis 
facta  est  scientia  tua,  allel.  Psat,  Domine,  jprobasti 
meyetcognovisti  me ;  tu  cognovisti  sessionem  meam 
et  reaurrectionem  meam.  Resp,  Uccdiesquam 
fecil  Dominus,  cxsultemus  et  ItBteniur  in  ea.Vm. 


uta,  clavi,  laDcen  ;  mite  corpus  perforatur  ;  3  Goofitemini  Domino,  quouiam  boaus,  68G  Q^io- 


;s,unda  profluitterra,  pontus,  astra,mundus, 
rantur  flumine.  Vers.  Fiecteramos,arhoralta, 
axaviscera;  etrigorlentescatille,quem  dedit 
as^  ut  superni  meuibra  Regis  sint  mittenda 
.  Vers.  Sola  digna  tu  fuisti  fcrre  preliumsce- 
que  portumpraRpararenautamundonaufra- 
em  sacer  cruorperuDxit  fusus  agni  corpore. 
jloria  et  honor  Deo  usquequo  Altissimo,  una 
'ilioque,  inclyto  ParaclitOi  cui  lausest  etpo- 
per  aeterna  saecula. 

«  Cantica  in  Sabbato  sancto. 
mtemusDomino  ;  glorioseenimhoDoriflcatus 
lumet  ascensorem  projecit  inmare ;  adjutor 
:tector  factus  est  mihi  in  salutem.  Hic  Deus 

et  honorificabo  eum  ;  Deus  Patris  mei,  et 
)0  eum  :  Dominusronterens  bella.Dominus 
I  ejus  (Exod.), 

Ueode,  coelum,  et  loquar;  et  audiat  terra 
ex  ore    raeo  ;  exspectetur  sicut  pluvia  elo- 

roeum,  etdescendant  sicutros  verba  mea, 
.nix  super  fenum,  sicut  imber  super  gra  mina, 
>men  Domini  invocavi  :  date  magnitudinem 
)tro.  Deus,  vera  opera  ejus,etomnesviaB  ejus 
,.  Deus  fidelisin  quo  non  est  iniquitas,  justus 
itus  Dominus  (Deut.), 

mea  facta  est  dilecto  in  cornu  in  loco  uberi, 
iccriu  circumdedi  et  circumfodi ;  et  plantavi 
a  Soreth,  et  aedificavi  turrem  in  medio  ejus^ 
sular  fodi  in  eam  ;  vinea  enim  Domini  Sa- 

domus  Israel  est  (Isa.). 


niam  in  sseoulum  misericordia  ejus.  Vers.  i,  Di* 
Qat  nunc  Israel  quooiam  boous,  quooiamin  saecu- 
lum  misericordia  ejus.  Vers.  2.  Dicat  nunc  domus 
Aaron,  quoniam  in  saecuium  misericordia  ejus. 
VersZ  .  DicantnuncquitimentDominum,quoniam 
in  ssculum  misericordiaejus.  Vers,  4.  DexteraDo- 
mini  fecit  virtutem,  dextera  Dominl  exaltavit  me. 
Vers,  5.  Lapidemquem  reprobaveruQtoediticantes, 
hic  factus  est  in  caput  anguh  :  a  Domino  factum 
est,  et  est  mirabile  in  ocuiis  nostris.  Vers,  6.  Be- 
nedictus  qui  venit  in  nomioe  Domini,  Deus  Domi- 
nus,  et  iliuxit  nobis.  Allel,  Pascha  nostrumimmo- 
latus  est  Ghristus,  Vers,  Epulemur  in  azjmis  since- 
ritatis  et  veritatis.  Off.  Terra  tremuit  et  quievit, 
dum  resurgeret  in  judicio  Deus,  alleluia.  Vers,  1, 
Notus  in  iudeea  Deus,  iu  Israel  magnum  nomen 
ejus,  alleluia.  Vers.  2.  Ct  faclus  estin  paoe  locus 
ejus,  ethabitatio  ejus  in  Sion,  alleluia.  K^rs.  3. 
g  Ideo  confregit  potentias,  arcum,  scutum,  gla- 
dium,etbeilum  ;iliuminanstumirabiliter  amontibus 
leterQis,  alleluia,  Com.  Pascha  nostrum  immolatus 
estChristus  ;  itaqueepulemurinazymissinceritatis 
etverilatis,  alieluia.  ^  Paslm,  ut  supra.  Expurgate. 

t  Feria  secunda. 
Antiph,  Introduxitvos  Dominus  in  terram  fluen- 
tem  lac  et  mel,  alleluia,  et  ut  lex  Domini  semper 
sit  in  ore  vestro,  allel.  allel.  Psat.  Confitcmini  Do- 
mino  quoniambonus,quoniamiQ  s«ecuium  miseri* 
cordia  ejus  Resp.  Haec  dies.  Vers,  Dicat  nunc  Israel. 
Atiet.  Dominus  regnavit,  decorem,    Off.  Angelus 


cut  cervus  desiderat  ad  fontes  aquarum,ita  D  Domini  descendit  de  coelo,  et  dixit  mulieribus 


rat  anima  mea  ad  te,  Deus.Sitiviianima  mea 
jm  vivum,  quando  veQiam,etapparebo  ante 
Dei  mei  ?  Puerunt  mibilacrymwmeae  panis 
.nocteydumdicitur  mihi  ^  persingulos  dies  ; 
t  Deustuus  ?  (Psal.  xli.) 

dine  per  nos  hic  annotalo  citantur  quatuor 
intica  nominatim,  ab  Ord.  Rom.,  pag.  73  ; 
0,  pas^.  62  et  63  ;  et  Amalario,  1.  1,  c.  18. 
.  Ai  marginem  indicavimus  unde  sumpta  sint 
Lntica.  ut  legitur  in  Comp. 
tmpend.,  et  honorabo,    Et  infra,  DominuM  est 

e^us, 
impend.,  et  maceriamdrcumdedi, 

Compend  omittitur  persinguiosdies, 

Gdit.  Pamel*  et  cwteris  deesi  AlleMd^  quod 


Quem  qufleritis  surrexit,  sicut  dixit,alleiuia.  Vers.i. 
Euntes  iu  Galilaeam,  dicite  discipuiis  ejus  :  Ecce 
prfficedet  vos  in  Galilaeam,  ibi  eum  videbitis,  sicut 
dixit,  alleluia.  Vers.  2.  Jesus  stetit  in  medio  eorum, 
etdixit:  Paxvobis  ;  videtequiaegoipse  sum.  alle- 

revocamus  ex  Mss. 

f  Iq  Compend.  et  priori  Theod.  :  Statio  ad  sanctam 
Mariam.  In  alteru  Th.  iStatw  adsanctum   Joannem, 

« 1  la  Ed .  Pamel . ,  Vatic . ,  Gu  s . ,  etc .  In  Mss.  aulem 
nost:  is,  ibi,  confregit,  Gompendieosis  habet,  confregit 
comu,  arcum^scutum  et  giadium  itluminans,  eic, 

b  Scilicet,  Daminey  probasti  me^  ut  in  Gompend. 
designatur.  Additur  ibidem  :  Ifam  et  omnes  viai 
meas,  Hoc  est,  addeadus  est  hic  versus. 

i  Ouo  Theod.  iStatio  ad  tanctum  Petrum^ 


(79 


SANGTI  GRBGORO  MAGNt 


m 


luia.  ^^  Com.  Surrexit  DomiQUs^et  apparuit   Petro  A  ris,  dabo  vobis  desideria  cordis   vestri.  Vers,  2% 


alleluia.  Psalm,  ut  supra. 

•  Feria  lertia, 

Antiph.  A^ua  sapientiaB  potavit  eos,  alleluia  : 
confirmabitur  in.illis,  et  non  flectetur,  alleluia  ;  et 
ezaltabiteosin  aBternum,  alleluia,alleluia.  Psalm. 
Confitemini  Domino,  quoniam  bonus.  Resp.  Haec 
dies.  Ferf.  DicatnuDcdomus  Aaron.b  .4//^^  quate 
volueris.  Offtrt.  IntonuitdecaeloDominus,  et  Altis- 
simus  dedit  vocem  suam,  et  apparuerunt  fontes 
aquarum,alieluia.  Vers  1.  Diligam  te,  DominCyVir- 
tus  mea,  Dominus  firmamentum  meum  et  refu- 
gium  meum,et  liberator  meus.  Yers.1,  Liberator 
meus  de  gentibus iracundis,  ab insurgendbus  in  me 
ezaltabis  me,  a  viro  iniquo  eripies  me.  Ad  Com.  Si 


j  Non  adorabitis  Deum  alienum,qui  ego  sum  Do- 
minus  Deus  vester,  qui  eduzi  vos  de  terra  iEgypti. 
Ad  Com.  Popuius  acquisitionis,  annuntiate  vir- 
tutes  ejus,  alleluia,  qui  vosde  tenebris  vocavit 
in  admirabile  iumen  suum,  alleluia.  Psal.  ut  supra. 
Ferta  sexta  ^  ad  sanctam  Mariam, 
Antiph.  Eduzit  eos  Dominus  in  spe,  alieluia,  et 
inimicos  eorum  operuit  mare,  alleluia,  alleiuia. 
P5a/.Attendite,popul./}^<j9.H8ecdies.K^5.  i  l^pidem 
quem  reprobaverun  t  aediticaates.  bic  factus  est  in  caput 

anguii.mii/Z.^t/a/evo/t/^m.O^.lilritvobishicdiesme- 
morialis,alleluia;  etdiem  festum  celebrabitissolem- 
nem  Domino  in  progenies  vestras,legitimum  sempiter- 
numdiem,alleluia.Kers.2.Inmentehabetediemistum 


consurrezistiscumChristo,quffisursumsuntqu»rite,  B  f^  ^"o  "istis  de  terra  .Egypti,  de  domo  servitulis 


alleluia,  ubi  Christus  est  iu  dextera  Dei  sedens.' 
quae  sursum  sunt,  sapite,alleluia.  c  Psai.utsupra, 

687  d  Feria  quarta. 
Antiph.  Venile,  benedicli  Patris  mei,  percipite 
regnum,  alleluia,  qiiod  vobis  paratum  est  ab  ori- 
gine  mundl,  alleluia,  alleluia,  alleluia.  Psat.  Can- 
tate  Domino  canticum  novum,  cantate  Domino 
omnis  terra.  liefip.  Haec  dies.  Vers.  Dicant  qui  ti- 
ment  Dominnm.  e  Allet.  quale  volueris.  Off.  Portas 
coeh  aperuit  Dominus,  ct  pluit  iilis  manna  ut  ede- 
rent,  panem  cceli  dedit  eis,  panem  Angelorum 
manducavit  homo,  alleluia.  Vers.  1.  Atlendite,  po- 
pulus  meus,  legem  meam,  incLinate  auremvestram 
in  verba  orismei.  Vers.  2.  Aperiam  in  parabolis  os 


in  manuenimpotentiliberavitvosDominus.  Vers.2. 
Dizit  Moyses  popuio  :  Bono  animo  esto,  et  veniet 
vobis  salusaDominoDeo,  etpugnabitpro  vobis.^^i 
Com.  Ddta  est  mihi  omnis  potestas  in  ccelo  et  in 
terra,  alleluia ;  euntes,  docete  omnes  gentes,  bap- 
tizantes  eos  in  nomine  Pairis,  et  Filii,  et  Spiritus 
sancti,  alleluia,  alleluia.  Psal.  ui  supra. 
n  Feria  seplima  sive  Sabbato. 
Antiph  Eduzit  Dominuspopulumsuum  in  exsul- 
tatione,  alleluia,  et  electos  snos  in  Isetitia,  alleluia, 

GSS^ll^lui&fA^lc^ui^»^^^^-  Conhtemini  Domino,et 
invocate  nomen  ejus.ii^sp:  oHaecdies.  Kers. i.Lau- 
date,  pueri,  Dominum,  laudate  nomen  Domini ;  sit 
nomen  Domini  benedictum,  ez  boc  nunc  et  usque 


^  .  .^.  ..     .  .  ^  iii  saeculura.  Offert.  Benedictus  qui  vcnit  in   no- 

meum,  loquar  propositiones  ab  initio  8«cuh.  AdQ  ^.-^^  n«^:„:  D-r»^^:.;  «.,«  „^-  a^  a^       t\      • 
^         '    .  \       '^    *^  ...  mine  Domini,  Benediximus  vos  de  domo  Domioi, 

Com.  Christus  resurgens  ez  mortuis  jam  non  mo- 


ritur,  alleluia;  mors  illiultra  non  dominabitur, 
alleluia,  alleluia.  PsaL  ut  supra. 

f  Feria  quinta. 

Antiph.  Victricem  manum  tuam,  Domine,  iauda- 
verunt  pariter,  alleluia,  quia  sapientia  aperuit 
os  muti,  et  hnguas  iufantium  fecit  disertas,  alle- 
luia^  alleluia.  Psai.  i  Dominus  re^navit,  ezszltet 
terra,  laetentur  insulffimultse.  Resp.  Haec  dies.  Vers. 
^  Deztera  Domini  fecit  virtutem.  Aiiei,  *  Lauda, 
Jerusalem,Dominum,  laudaDeumtuum,  Sion.  Off. 
In  die  solemnitatis  Yestr«e,dicilDominus^  inducam 
voain  terram  flueutem  mei  et  lac,  alleluia.  VersA. 
Audi,  populusmeus,  etloquar  :  Israel,  simeaudie- 

•  In  omnibus  Mss.  :  Statioad  sanctum  Paulum. 

i>  Ita  in  omnibus  Editis.  In.  Compend.  :Alt,  Re- 
demptionem  misit  Dominus  popuio  suo.  In  Theod. 
nibil  assignantur. 

c  fn  Compend.   :  Ps.  Cantate  Domino  l. 

^  In  omnib.  Mss.  :  Statio  ad  sanctum  Laurentium, 

«  Tbeod.  ;  All.  Venite benedicti  .Comp.  ;  Ali.  Do- 
minusregn.  ctsullei  ier.  laet.  ins.  muitx. 

t  iM  ss  Sia  iio  ad  aposiolos . 

g  Tbeod.  :  Ps.  Canlate  Domino  2,  id  est  secundus. 
In  Comp.  :  Ps.  Con/ilemini 

^  Ila  GJit.  Pamel  et  al.,  sed  in  Mss.  Versus  est  : 
lAipidem  quem  reprobauerunt,  etc.  Pamelius  ait  in 
Cod.  Uitraject.  legit.  Bcnedictus  qui  venit^  et  recte 
quidem  ex  Micrologo,  c.  54. 

i  In  Compend.  :  Aliei.  Quoniam  Deus  mag.  Dom. 
^t  rex  magn.  sup.  om.  ter.  In  Tbeod  :  Au,  in  die 


DeusDominus,etilluzitnobis,alHuia,alleluia.  Vers. 
i.  p  Lapidem  quem  reprobaverunt  fiedificantes,  hic 
factus  est  in  caput  anguh  :  a  Domino  factum  est, 
et  est  mirabile  in  ocuhs  nostris.  Vers.  2.  Haec  dies 
quamfecitDominus  :  ezsultemus  et  ifetemurioea. 
Ad  Comm.  Omnes  qui  in  Cbristo  baptizati  estis, 
Christum  induistis,  alleluia.  Psai.  ut  supra. 
q  Dominica  oclavoe  Paschte. 
Antiph.  Quasimodo  geniti  infantes, alleiuiarra- 
tionabiles,  sine  dolo,  lac  concupiacite,  alleluia,  al* 
leluia,  alleluia.  Psai.  Ezsultate  Deoadjutori  nostro, 
jubilate  Deo  Jacob.  AdResp.  Et  cibavit  illos.  ^  Alit 
quaie  voiueris.  Off.  Angelus  Domini.  Ad  Comm. 
Mitte  manum  tuam,  et  cognose  loca  clavorum,  al- 

Resurreet,  m. 

j  In  Ed.  *  Non  adorabis.  Emendavimus  ex  Mss 
quibus  alia  mulla  BufTragantur. 

^  ita  Mss.  Addcnt  Tbeoderic.  Ad  martyres. 

I  In  omnibus  Mss.  Bencdictus  qui  venit  in  nom, 
Dom.  Deus  Dom.  et  illuxit  notis.  Paiibl. 

■Int^oinpend.  '.Aii.  Lauda,JeruraiemjDom, ;  inuda 
Deum  tuu,n,  Sion.  In  Tbeud.  :  Ail.  Angeius   Dommi. 

°  In  iMss.  :  Siatio  ad  sanctum  Joannem. 

0  In  Tbeod.  sunt  duo  Aliei.  :  primum  Ha^  dies^ 
alterum  Edu.tii  Dominus. 

P  InCompend.  primumVersusest^fa^diej,  alterum. 
Lapiiem. 

q  Id  2  Tbeod.  vocatur  Dom .  post  A  IbaSf  et  statio 
assignantur  ad  sanctos  Cosmam  ei  Damianum» 

r  In  Mss.  primum  Ailel.  Bmc  diss,  altorum  Paseka 
nostrum. 


LIBER  ANTIPHONARros.    . 


m 


i,  et  noli  esse  incredulus,  sedfidelis,  alleluia,  A 
lia.  Psal.  utsupra. 

Dominica  "rimnposl  Octavam  Paschx. 
tiph.  Mi^ericoriiiaDoiiiini  pieiia  est  terra,  al- 
L.verbo  Dei  c(£liformatisunt,alIeluia,aIIeluia, 
!.  Exultate  justi  in  Domino,  reclos  decet  coN 
itio  •  AUel.  2.  quale  volueris.  Off.  Deus,Deu8 
iy  ad  te  deluce  vigilo,et  in  nomine  tuo  levabo 
is  meas,  alleluia.  Vers.  t.  Sitivit  in  te  anima 
quam  multipliciter  et  caro  mea,  ut  viderem 
temtuametgloriam  tuam.  F^rs.{2.In  matitunis 
tabor  in  te,  quia  factus  est  adjutor  meus,  et  in 
aento  alarum  tuarum  exsullabo.  Ad  Comm. 
lum  pastor  bonus,  alleluia,  et  cognosco  oves 
,  et  cognoscunt  me  me«,  alleluia.   Psalm.  ut 

'-  B 

Dominicasecundapost  Oclavam  Paschx. 

itpA.  Jubilate  Deo,omnis  terra,  alleluia.  Psal- 
,di  Jite  nomini  ejus,  alleluia :  Date  gloriam  laudi 
alleluia,  alleluia,  alleluia.  Psal.  Dicite  Deo  ; 
iterribiiiasuntoperatua,  Domine  ;  in  multitu- 
rirtutis  t  u»  mentientur  tibi  inimici  tui.iubilate  ^. 

quaLe  voLueris.  Offert.  Lauda,  anima  mea, 
num,  landabo  Dominum  in  vita  mea,  psallam 
Deo  quandiufuero,  alleluia.  Ters.  1.  Qui  cus- 
veritatem  in  saeculum,  facit  judicium  in- 
n  patientibus,datescam  esurientibus.  Yers.^. 
nus  erigit  eli-sos,  Dominus  solvlt  compeditos, 
ilit  Dominus  pupillum  et  a  lvenam,et  viduam 
piet,  et  vias  peccatorum  e\terminabit;regna- 
Jominus  in  aeternum,  Deus  tuus,  Sion,  in 
lum  %z^z\3X\  AdComm.  filodicum,et  non  vide-  ^ 
me,  alleluia  ;iterum  modicum,etvidebitis  me, 
vaHoad  Patrem,  alleluia,  alleluia. 
B9  Dominica  tertia  post  Octavam  Paschx. 
/tpA.CantateDominocanticumnovum,aIIeIuia, 
mirabilia  fecitDominus,aIleluia  ;  anteconspe- 
gentiumrevelavit  justitiam  suam  alleluia,  al- 
,.Psal.  Salvabit  sibi  dextera  ejus,  etbrachium 
am  ejus.  <^  All.  Paratum  cormeum.  A/^Gon- 
)r  tibi,  Domine,  quaie  volueris  Off.  Jubilate 
jni versa  terra.  Vers.  1 .  Reddam  tibi  vota.  Vers. 
cutum  est  os  meum  Ad  Comm.  Dum  venerit 
iletus  Spiritusverit)itis,illearguetmuudumde 
lo,  et  de  justitia^  et  de  judicio,  alleluia,  alle- 
Psal.  ut  supra. 

Dominica  quarta  post  Octavam  PaschCB  D 

fipA.Vocemjucunditatisannuntiate^etaudiatur 
ia,  ;  nuntiateusqueadextremumterrffi,libera- 
)minus  populum  suum,alleluia,alleluia,  Psal. 
ite  Deo,  omnis  terra,  cantate  et  exsultate  et 

i  Compend  AiL  Surrexit  AUissimus  de  sepul- 
ui  pro  nobispep,  in  lig.  ilevaAllei.  Dom,  regn 

ind. 
Ui.  :  Allel.  Laudaie,  pueri,  Dominum,  utsupra 

Comf».  :Atiel.  Venile  bencd.  Putris,  mei^  per- 
'eg.    cum  gawHo  Allel.    quoniam    Deus   ma- 

[  Corapeud.    :  Allel.    1   Redemptionem   Allei. 

mat  contritos. 

[  Compend  duplex  assignatur   Allel.i  primum 

PATROb.  LZXYUI. 


psallite.  d  il//.i.QuoniamDensmagnusDominus  et 
Rex  magnus.  Aii.  2  qucUe  volueris.  O/f.Benedicite 
gentes  Dominum  Deum  nostrum.  Vers.  1.  Jubilate 
Deo,  omnis  terra.  Vers.  2.  In  multitudine  virtutis 
tu8B.  Vers.  3.  Veniteet  videteopera  Domini.  Com, 
Cantate  Domino,  allei.  Cantate  Domino,  benedicite 
nomen  ejus  bene  nuntiate  de  die  in  diem  salutare» 
allel.  aliel.  Psai.  Ipse. 
Natalissnactorummarttfrum  Tiburtiiet  Vaieriani, 

An^py^.Sancti  tui,  Domine,  benedicentte,gIoriam 
regni  tui  dicent,  alleluia.  Psai.  Exaltabo  te,  Deus 
meus  Rex,  et  benedicam  nominituoin8aecuIum,et 
in  ssculum  sfeculi.  •  0/7(er/.L8etaminiinDomino,et 
exsultate,  justi,  et  gloriamini,  omnes  recti  corde. 
Vers.  Prohac  oravitad  teomnissanctusintempore 
oportuno.  Cum.  Gaudete  justi,  in  Domino,  allel. 
rectos  decet  collaudatio,  allel.  Psai.  Ipse. 

Nat.    sancti   Georgii. 

Antiph.  Protexistime,Deus,aconventumaIignan- 
tium,aIIeluia;amuItitudineoperantiuminiquitatem 
alleluia.  alleluia,  Psal.  Exaudi,  Deus*  Orationem 
meam  cum  deprecor,  a  timore  inimici  eripeanimam 
meam.  ^  Off.  Confitebuntur  coeli  mirabilia  tua,  Do- 
mine,et  veritatem  tuaminecclesiasanctorum,aIle- 
luia,  alieluia.  Fers.i,  Misericordias  tuas,  Domine, 
in  aeternum  cantabo,  in  generatione  et  progenie 
annuntiabo  veritatem  tuam  in  ore  meo,aIIeIuia.  Vers. 
2.  Quoniamquis  in  nubibusflequabiturDomino?aut 
quis  similis  erit  Deo  inter  filios  Dei  ?  Deus  qui  glo^ 
rificaturin  concilio  sanctorum.  alleluia.  Comm. 
Laetabitur  justus  in  Domino,  et  sperabit  in  eo  ;  et 
laudabuntur  omnes  recti  corde,  alleluia.  Psal.  ui 
supra, 

In  iiiauia  majorefioiiecta  ad  sanctum  Laurentiumin 

Lucina. 
Ad  Processionem  Antiphonae. 

K  Exsurge,  Domine  adjuva  nos,  et  libera  noft 
propter  nomen  tuum,  alleluia^salvumfacpopulum* 

Surgite,  sancti,  de  mansionibusvestri8,Iocasan« 
ctificate,plebem  benedicile  etnoshumilespeccatO'- 
res  in  pace  custodite,  alleluia. 

690  ^UQ^  jucunditate  exibitis,  et  cum.  gaudio 
deducemini  ;  nam  et  montes  et  colles  exibunt» 
expectantes  vos  cum  gaudio,  alleluia. 

De  Jerusalem  exeunt  reliquis,  et  salvatio  de 
monte  Sion  ;  propterea  protectio  erit  huic  civitati, 
et  salvabitur  propter  David  famulum  ejus,  allel. 

Ambulate,  sancti,  viam  quam  elegistis,  festinate 
ad  locumqui  vobis  prsparatus  est ;  nosinterraca* 
nimus,  sanctorumlaudes  dicimus  ;nos  sanctospor- 
tamus,  in  coelib  gaudent  angeli,  alleluia. 

Sancli  tui  Domine ;  Sec\iadum,GaudeieJusli  in  Do* 
mino,  rect.  decet  coiiaud.  In  Theod  unicum,  Sancti 
tui. 

t  Ante  OiTert.  in  Theod.  assignatur  AlIeL  Beatus 
vir. 

g  Ileec  omnia  absunt  a  Ms.  Compend.  usque  ad 
natal.  sancti  vitaiis.  Quaedam  tameuexhis  Antiphonis 
aiibi  in  flne  reperiuntur,  ut,  De  Jerusaiem  exeunt  re- 
iiq.  Ambulaie,  sancti,  et  similes.  In  eodem  Ms.  nulla 
fitmeatio  sancti  Marci.  Secus  in  Theoderic. 


683 


SANGTI  GIUIGORU  HAGNI 


S84 


Iq  Domine  Domini  Dei  nostri  ambulabimus  nos, 
et  omnes  populi  ;quoniam  inSion,  factaesllex,  et 
verbum  Domini  de  Jerusalem^regnabitDominus  in 
nternum,  alleiuia. 

Ego  sum  Deuspatrumve8trorum,dicit  Dominus  ; 
videns  vidi  afdictionem  populimei,etgemitumeju8 
ftudivi,  et  descendi  liberare  eos,  alleluia. 

Populus  Sion,  convertimini  ad  Dominum  Deum, 
nostrum,  etdicite  ei :  Potens  es,Domine,  dimittere 
peccata  nostra»  ut  non  inveniant  nos  iniquitates 
nostrsBi  Deus  noster,  alleluia. 

Domine  Dens  no8ter,quicumpatribu8nostrismi- 
rabilia  magna  feci8ti,et  nostrisglorificaretempori- 
bu8,  qoi  misisti  manum  tuam  de  alto,  et  iiberasti 
nos»  ailelnia. 

Confitemini  Domino,fiiii  Israei,  quianonestalius 
Deus  preeter  enm  ;  ipse  liberabit  nos  propter  mi- 
sericordiam  saam,aspicite,  quie  fecit  nobiscum^  et 
•narremns  omnia  mirabilia  ejus,  alieiuia. 

Declamemns  ad  Dominum»  dicentes :  Peccavimus 
tibi^  Domine,  patientiam  habe  in  oobis^  et  erue 
1108  a  maiia  quttquotidieacorescuntsupernos^alie- 
luia. 

Parce,  Domine,  parce  populo  tuo,quem  redemisti, 
Christe,  sangnine  tno»  ut  aon  in  sternum  irascaris 
nobiSy  alieluia,  tilelnia. 

Domindj  imminnti  sumus  propter  peccata  nostra 
tiodie,  sed  in  animo  contrito  et  spiritu  humilitatis 
snscipiamus,  et  fac  nobiscum  secundummansuetu- 
dinem  tuamyquia  non  est  confusioconQdentibusin 
te,  all.,  all. 

Iniqoitates  nostrfle,  Domine,mu]tiplicatfle8unt8u- 
per  capita  nostra^  delicta  nostracreveruntusquead 
coelos  ;  parce»  Domine,  et  inoiina  supernosmiseri- 
cordiam  tuam. 

Timor  et  tremor  in  Ninivem  civitatem  magnam, 
per  quem  sceleratae  plebi  indicitur  jejunium^  et 
fluctuosa  turba  induiturcilicio.Gontigitautemetre- 
gem  nobilem  de  solio  suo  descendere,  ut  esset  hu- 
miliorcunctislugentibus  ;etprfficepitper  uniTersum 
regnum  ;,Omnes  viri  et  sexus  femineusnongustent 
quidquam,  bos  et  pecora  non  pascantur  herbis  ter- 
rse,  pueri  et  vituli  non  sugant  matrum  ubera,  sed 
clament  ad  Deum  in  fortitudine  ternis  diebus,  ne 
periclitemur  ut  Sodoma.  Sed  tu,Deus  omnipotens, 
misericors  et  miserator,  misertus  es  miseris  ;  nos 
8umu8  opera  tua  qu8e  dedistiFiiiotuohaereditatem 
sibi.NolicIaudereaurem  tuam  ad  preces  nostras^sed 
Bubleva  clemens  afflictiooem  no8tram,iilud  re  volvens 
quod  nobis  poUicitus  es,  dicens  :  Convertimini  ad 
me,  et  ego  revertar  ad  vos,  alleluia. 

Oremus,  dilectissimi  nobis,  DeumPatrem  omni- 

polentem  utcunctismundum  purgeterroribus891 
morbos  aufcrat,  famem  rcpellat,  aperiat  carcerem 
vinculadissolval,peregriLantibusreditum,infirman- 
tibussanitatem,navigantibusportumsaIutiiioduIgeat, 
et  pacem  tribuatin  diebus  nostris,insurgentesque 
repellatinimicos;  et  demanuinfernilibera  nospro- 
pter  nomen  tuum»  ali.  all. 


A  Convertimini  ad  Deum  omnessimulmundo  corde 
etanimo,  in  Orationibus,in  jejuniis.iDvi^iliismul- 
tis.  Fundilepreces  vestras  cum  lacrymis,  ut  de- 
leantur  chirograpba  peccatorum  vestrorum,  prius- 
quam  nobis  repentinus  superveniat  interitus,  ante- 
quam  nos  profundum  mortis  absorbeat,  ut  cum 
Creatornosterndvcnerit,  paratos  nos  inveniat,  alle- 
luia. 

Dimitte  nobis,  Domine,  debita  nostra,sicutetD08 
dimittimus  debitoribus  no8tri8,et  nenos  inducasio 
tentationem,  scdlibera  nosa  malo,  abomnimalo, 
amen,  alleluia. 

Cognoscimus,Domine,quiapeccavimus  ;  veniam 
petimus,  quam  non  meremur ;  manum  tuam  porrige 
lapsis,  qui  lalroui  coefiledti  paradisi  januam  ape- 
2  ruisti,  alleluia. 

Propitius  esto,  Domine,  peccatis  nostris  propter 
nomen  tuum,  nequandodicantgentes  :UbiestDeu8 
eorum  ? 

Super  populum  tuum,  quaesumus,  Domine.bene- 
dictio  copiosa  descendat,  iudulgentiaveniat,conso- 
latio  tribuatur,  tides  sancta  succrescat,  redemptio 
sempiterna  iirmetur,  alleluia. 

Salvalor  mundi,salva  nosomnes.SanctaDeifreni- 
trix,  semper  virgo  Maria,  ora  pro  nobis.  Precibus 
quoquc  apostolorum  martyrumque  omnium  et  coq* 
fessorum,  atque  sanctarum  virginum,  suppliciter 
petimus,  ut  a  malis  omnibus  eruamur,  bonisque 
omnibus  nunc  et  semper  perfuri  mereamur,  alle- 
luia. 

Libera,  Domine,  populum  tuum  de  manu  mortis, 
^  et  plebem  istam  protegat  dextera  tua,  ut  viventes 
benedicamus  te,  Domiue  Deusnoster. 

Domine  Deus  Rex  omnipolens  libera  nospropler 
nomen  tuum,  et  da  nobis  locum  poenitentis. 

Domine,  non  est  alius  Deus  prffiler  te,  et  quia  tibi 
de  omnibus  cura  est  et  quod  omnium  Dominuses, 
parce  populotuo,qui  das  peccantibu8largiiatem,ut 
convertantur  a  malitia  io  bonitatem. 

Miserere,  Domiue,  plebi  tus  superquam  iovoca- 

turnomentuum,utsciantomuesquihabitantterram, 
quia  tu  es  Deus  populorum  tuorum. 
Dimitte,  Domioe,  peccata  populi  tui  secundum 

multitudinemmisericordiffituffisicutpropitiusfuisti 
patribus  nostris,  propitius  esto  et  oobis. 

Clementissime  exaudi,  Domine,  populum  tuum. 
D  Deusmisereatur.  Aiiimplebiturgloria  universaterra. 

Omnipotens  Deus  moestorum  consolatio,  laboran- 
tium  fortitudo,  perveoiant  adte  precesde  quacun- 
que  tribulatione  clamantium,  ut  omnes  sibi  io  ne- 
oessitatibus  suis  misericordiam  tuamgaudeantad- 
fuisse^alleluia. 

Deprecamur  te, Doroine.  in  omni  misericordia,  tua 
ut  auferatur  furor  tuus,  et  ira  tua  a  civitate  tua 
ista,  et  de  domo  sancta  tua,  quoniam  peccavimus, 
alleluia. 

Salvator  mundi^salvanos  supplicestuos^defende 
populum  tuo  sanguine  redemptum ;  libera  nos,  Ghri- 
ste,  a  periculis»  donans  nobis  vitam  etemam. 


UBER  ANTIPHONARraS 


686 


e,  qui  regnas  in  coelis,  et  sedcs  ad  dexterain  A 
,  ethabitas  interanKelosetarchangelos,  thro- 
; dominationes,  et  apostoli  tui  te  692  iaudant, 
rtyre^  tibi  Hymnum  cantant.  Cunfessores  in 
iso  voceconcordant,  et  dicunt :  0  beati  omnes, 
oriam  DeodicuQt,  et  habit  mtcum  eo  in  pace, 
mnesqui  prospterDeum  laboraverunt  in  terre- 
llos  perducis  ad  coelestia  regna  ;  nos  autem 
9t  le  iaudare  et  benedicere,  quia  nos  de  terra 
sio8  vocare  dignatus  es,  ali. 
aineRez,  Deus  Abraham,donanobi8pluviam 
faciem  terrae,  ut  discat  populus  iste, quia  tu  es 
lusOeusnoster.  Nunquidestinidoiis  gentium 
uat,  nisi  tu  Deus?  noncoelipossunt  dare  p)u- 
nisi  tu  ?olueris.  Tues  Dominus  Deusnoster, 
exspectaitarnus,  dona  nobis  pluviam.  ^ 

nlsancudevirtuteinvirtutem,  videbitur  Deus 
m,  alieluia,  in  Sion.  Juxta  vestibulum.lmmu- 

• 

cavimns,  Domine,  peccavimus  tibi  ;  parce 
tis  nostris,  et  salva  nos  ;  qui  gubernasti  Moe 

undas  diluvii.  exaudi  nos  ;  qui  Jonam  de 
j  revocasti,  iibera  nos  ;  qui  Petro  mergenti 
m  porrexisti,  auziliarenobis,  ChristeFili  Dei. 
udinos,  Domine,q(jiexaudistiJonamde  ven- 
i  ;  exaudi  nosclamantes,quiexaudisti  David 
atumetjacentemiuciliciOfClamantesetdicen- 
^arce,  parce,  defende  piasma  tuum,Deus  no- 
illeluia. 

buiate,  sancti  Dei,  ad  locum  destinatum  qui 
pra^paratus  est  aboriginemundi ;  ambulate, 

Dei,  iaf^rediminiln  civitatem  Domini ;  aedifi-  ^ 
st  enimvobis  ecclesianova,  ubipopuius  ado- 
ebeat  Majestatem  Domini. 
3ulabat  Petrus  super  undas  maris,  venit  ventus 
is,  turbata  estaqua  ;  prsetimoreclamat  Jube 
inire  ad  te.  Ait  ilii  Jesu  :  Veni,  modicae  fidei, 

dubistasti  ? 

!et  Jerusalem  civitas  sancta,  ornamento  mar- 
idecorata,  cujus  plateae  sonant  iaudesdedie 
m. 

es,  DomineSalvator,  qui  paralvticum  longo 
irejarentem,  solosermonesanasti;  jubeergo, 
ie,  ul  iii)eremur  a  temporemalo  ;  peccavimus 
recamur  nunc,da  nobis  indulgentiam,piissime 
,  alieluia. 

ivenerit  Filiushominisin  sedemajestatissuae  D 
»eritjudicare  saecuium  per  ignem,tunc  assistet 
umomnisGhorusangeiorum,etcongregabun- 
ite  eum  omnes  gentes  ;  tunc  dicet  his  qui  a 
s  orunt  :  Venite,  benedicti  Patris  mei,  possi- 
ncparatumvobisregoumaconstitutionemun- 

ibunt  impii  in  supplicium  aeternum,  justi  au- 
1  vitam  ffiternam,  et  regnabunt  cum  Deo  in 
a. 

E-iit.  Pamel.post  hancBenedictionem  sequitur 

ExawiivU,  etc,  ut  in  festo  sancli  Marci  el  ia 

ioaibus.  PosthancMissum  in  illa  Edlt.  sequitur 

Ascensionis.  Prsecesserunt  autem  festa  sou 


Annuntiate  inter  gentes  gloriam  ejus,  alleluia  ; 
quoniammagnusestDominus,alieluia;gaudebuut. 

In  sanctis  gloriosus  estDeus  noster  ;  quis  similis 
tibi  ?sanctim6nium  tuum,  Domine,  quod  qrfleparave- 
runt  manus  tuae,  Domine,  qui  regnas  in  aeternum 
et  in  saecuium  et  adhuc^  et  omnia  quse  in  eis  sunt, 
alieiuia. 

Sicut  pastor  portabat  ovem  perditam,  sic  porfa- 
bamet  complectebar  vos,  dicit  Dominus  ;  egofeci, 
ego  feram  vos  ;  creavi  vos,  ego  redemi  vos,  ego 
reficiam  vos  ;  ego  sustinui,  ego  dimittam  peccata 
vestra.  Sanctus,  Sanctus,  Sanctus,  Dominus  Deus 
Sabaoih,  qui  per  Spiritum  sanctum  descendit in ute- 
rum  Virginis,  et  natus  est  Dei  Fiiias,  redemptor 
Israel. 

693  Salvum  fac  populumtuum,  Domine  et  be- 
uedic  baereditati  tuee ;  et  rege  eos,  et  extoUe  iilos 
usque  in  «ternum,  aiieiuia. 

Omnipotens  Deus,  supplices  te  rogamns  et  peti- 
mus.  ut  intercessio  archangelornmsitpronobisad 
Dominum^  Michaelis,  et  Gabrieiis,  et  Haphaeiis,  ut 
digni  offeramus  DominoHostiasad  altare,et  appa* 
reamus  anteSaivatorem  perintercessionemnovem 
ordinum  angeiorum.  Throni,  et  dominationes,  et 
principatus,  et  potestates,  cherubimquoqueetsera- 
phim  intercedant  pro  nobis,  qui  non  cessant  ciamare 
voces  :  banctusy  Sanctus,  Sanctus,  Dominus  Deus 
exercituum,  qui  regoas  sinetine,  dignare  famuios 
tuos  hodie  exaudire,  aiieluia. 

Benediact  nos  trina  Majestas  Domini^  benedicat 
nos  Spiritus  sanctus,  qui  in  speciecoiambaB  in  Jor- 
danefluviosuper  Christum  requievit ;  iiienosbene* 
dicat»qui  decoelis  dignatnsestdescendereinterras 
et  de  suo  sancto  sanguine  nos  redemit;benedicat 
Dominussacerdotium  nostrumintroilum  nostrumi 
aiieiuia  •  • 

Natalis  sancH  Vitalis. 

Antiph.  Protexisli  me,  Deus.  Psalm.  Exaudi. 
b  AlleL  Beatus  vir  quitimetDominum,in  mandatis 
ejuscupit  nimis.  ^l^/eZ.  Justus  non  conturbabitur^ 
quiaDominusfirmatmanumejus.  O/f.  Repletisumus 
mane  misericordia  tua,  et  exsuitamus  et  delectati 
8umus,alieiuia.  Vers,  1.  Domine,  refugium  factus  es 
nobis  a  generatione  et  progenie.  Vers,  2.  Priusquam 
montes  fierent,autformareturorbi8terreB,  a  snpouio 
et  in  saeculum  tu  es^Deus,alieIuia.Comm.  Ego  sum 
vitis  vera,et  vos  palmites  ;  qui  manet  iQme,et  ego 
in  eo,  hic  fert  fructum  multum,  aileiuia,  alieiuia. 
PsaL  Exaudi,  Deus^  deprecatiouem. 

Natalis  sanctorum  apostolorum  Philippi  etJacobi. 

Antiph .  Exclamaverunt  ad  te,  Domine,  in  tempore 
afflictionissuae,  ettudecceloexaudistieos,  alleluia, 
alleluia.  Psalni,  Exsultate,  justi,  in  Doiuino,  rectos 

natal.  sancti  Vitalis.  et  sanctorum  apost.  Philippi  et 
Jacobi,  elc. 

^  Duo  Alleluia  quae  sequenturnon  suntin  Compead, 
In  Theoderic.  est  unicumi  sc.  B$atus  vir. 


687 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


688 


decetcollaudatio.*  AlleLConhiehuniuT.AlleL  Nimis 
honoratisuDt.  Off.  CoofitebuDtur  coeli  mirabilia  tiia, 
Domine,  et  veritatem  tuam  in  ecelesia  sanctorum . 
Vei^s..  l.Misericordiastuas,  Domine.  Ker$.2.  Quo- 
niam  quis  in  nubibus.  Com.  Tanto  tempore  vobiscum 
sum^et  noncognovistisme?  Philippe,qui  videt  me, 
Yidet  etPatrem,  alleluia.  Non  credis  quia  ego  in 
Patre.  etPater  in  me  est  ?  alleluia,  alleluia.  PsaL  ut 
supra. 

b  Inventio  sanctce  crucis. 

Antiph.  «  Nosautemgloriarioporlet.  Psa/.  ^  Do- 
minusregnavitydecoreminduit ;  indutusest  Domi- 
nu8  fortitudinem,etpr8ecinxitsevirtute.  AlleL  «  Di- 
cite  iu  gentibusquiaDominusregnavit  a  ligno.O^. 
DexteraDomini  fecit  virtutem,  dextera  Domini  exal- 
tavitme  ;  nonmoriar,  sedvivam,  et894  narrabo 
opera  Domini.  f  XdCom.  Nosautem  gloriari  oportet 
in  cruce  Domini  nostri  Jesu  Christi. 
Eodem  die  NatalissanctorumJuvenalis,  Alexandri 

et  Eventii, 

Antiph.  Giamaverunt  justi,  etDominus  exaudivit 
eos,  et  ex  omnibus  tribulationibus  eorum  liberavit 
eos.  Psalm .  Benedicam  Dominum  in  omni  tempore, 
semper  laus  ejus  in  ore  meo.  Resp.  Gloriosus  Deus 
insanctis,  mirabilis  inMajestate,  faciens  prodigia. 
Vers.  Dextera  tua,  Domine,  gloriticata  est  in  vir- 
tute,  dextera  manus  tua  confregit  inimicum.  g  0/f. 
Repleti  sumus  mane  misericordia  tua.  Vers.  1.  Do- 
mine,refugium.  Vers,  2.  Priusquam  montes  fierent. 
Com.  h  Justorumanimaein  manu  Dei  sunt,  et  non 
tanget  illos  tormentum  malitisd.  Visi  suntocuHs  insi- 
pientium  mori,illiautem  suntin  pace.Psa/.  Exsul- 
tate  justi  in  Domino. 

Natatis  SBnctorum  Gordiani  et  Epimaehi. 

hntiph.  Sanctitui,  Domine,  benedicent  te.  PsaL 
Exaltabo  te,  Deus  meus  Rex,  et  benedicam  nomen 
tuum  in  sfleculum,  et  in  seeculum  siBcuIi.  l\esp.  Ju- 
storum  animie  in  manu  Dei  sunt.  Vers.  Visi  sunt 
oculis.  i  A//.Exsultabuntsanctiin  gloria,  Ifietabun- 
tur  in  cubilibus  suis.  Olf.  Mirabilis  Deus  in  sanctis 
snis  ;  Deuslsraelipsedabitvirtutemet  fortitudinem 
plebi  sua),  benedictnsDeus.  Vers.  1 .  Exsurgat  Deus, 
et  dissipentur  inimici  ejus,  et  fugiantqui  oderunt 
eum  afacie  ejus.  Vers.  2.  Pereantpeccatores  a  facie 
Dei  :  jnsti  epulentur,  exsultent  in  conspectu  Dei, 
delectentur  in  leetitia.  Ad  Com.  Justorum  animse. 
Psal.  utsupra. 

«  Haec  quoque  duo  Alleluia  desiderantur  io  Com« 
pend.  In  Theod.  unicum  lepitur  Allel.  Confitebuntur. 

^  In  Mss.  preemittitur  ofncium  sanctorum  Alexan- 
dri,  Eventii  et  Theoduli  ;  postea  legitur  :  Eodemdie 
Inveniio  sanctae  crucis.  Nuila  Hi  mentio  sancti  Juvd« 
nalis. 

c  Compend.  :  Nobis  autem  glor.  oporlet. 

d  Idem  Ms. :  Deus  misereatur  nostri,  etc. 

•  Ante  Allet.  in  Compend.  le^itur  Resp.  Christus 
faetusest  pro  nobis  obed.,  etc.  Vers.  Propter  quod  et 
Deus^  etc.  Postea  :  Allet.  Dominus  regn.  a  lig. 

'  Post  Offerlor.  ibidem  subiicilur  duo  Versus. 

s  Theoderic.  post  Resp.  et  Yersum  habeot :  Atlel. 
Sancti  tui. 

i^  Gommunio  in  Theod.  wijusti  autem. 


A  Natalis  sanctorum  Neret,  Achillei  et  Pancralii. 
Antiph.  Ecce  oculi  Domini  super  metuentes  enm, 
sperantes  in  misericordiaejus^  alleluia,ut  eripiata 
morte  aoimas  eorum,  quoniamadjutor  etprotector 
noster  e8t,alleluia,alleluia.  ^Psai.  Exsultatejusti, 
in  Domino.  Resp.  Ciamaverunt  justi,  et  Dommos 
exaudivit  eos,  etex  omnihustribulationibuseoram 
liberavit  eos.  F^rs.Juxta  estDominus  bisquitribu- 
lato  suntcorde,  ethumilesspiritu  salvabit.  i  Attel. 
Sancti  tni,  Domine,  benedicentte,  gloriam  regni tui 
diceut.O^.  ContitebunturcGeh.Fm.  { .Misericordias 
tuas,  Domine.  Vers.  2.  Quoniamquis  innubibus.it^ 
Com.  Gaudete,  jiisti,  in  Domino.  Vers.  Fiatmiseri- 
cordiatua,  Domine. 

m  Dedicatio  basiticce  sanctce  Marice. 

Q  iln^ipA.Terribilisestlocusiste  ;hic  DomusDeiest 
et  portocoeli^etvocabituraulaDei,  alleluia.  »  Psal. 
Dominus  regDavit,decorem.  /le^p.Locusiste  aDeo 
factus  estinaestimabilesacramentum,  irreprehensi- 
bilis  est.  Vers.  Deus,  cui  astat  angelonim  choros, 
exaudi  preces  servorum  tuorum.  895  Att.  Adorabo 
ad  templum.  Offert.  Domine  Deus,  in  simplicitate 
cordis  mei  Isetusobtuli  universa,  etpopulumtuum 
qui  rcspectus  est  vidi  cum  ingenti  gaudio  ;DeusIs- 
rael,  custodihanc  voluntatem.  Domine  Deus.  Ven. 
i.  Majestas  Domini  aedificavit  templum,  et  omnes 
filii  Israel  videbant  gloriam.  o  Vers.  2.  Fecit  Salo- 
mon  solemnitatemintemporeillo.P  AdCom.Homm 
meadomus  Orationis  vocabitur,  dicit  Dominus;in 
ea  omois  qui  petit  accipit,  et  qui  quaerit  invenit,  et 
pulsanti  aperietur.  Psal.  ut  supra. 

^  Natalis  sanctae  Potentianae. 

Antiph.  Dilexisti  justitiam,  et  odisti  iniquitatem 
Psat.  Eructavitcormeum.  Aesp.  Dilexisti  justitiam. 
Vers.  Proptera  unxit.  Atlet.  Specie  tua.  0/f.  Offe- 
rentur  regi  virgines.  q  Ad  Comm.  Diflusaest  gratia 
Ad  Missam  in  titania  majore  et  in  Rogationihutf 
Antiph.  Exaudivit  de  templo  sancto  suo  voeem 
meam,  alleluia,  etclamor  meus  in  conspectu  ejos 
introivit  inaures  ejus,  alleluia,  alleluia.  Psal.M\' 
gam  te,  Domine,  fortitudo  mea ;  Dominus  flrmameD* 
tum  meum,  etrefngium  meum,  et  hherator  meus. 
Atlet.  ConfiteminiDominoqiioniam  bonu8,quoDiam 
ini»eeculum  niisericordiaejtis.  O^erl.ConhieborDo- 
mino  nimis  in  ore  meo.  et  in  medio  multorum  lau- 
dabo  eum,  qui  astitit  ad  dexteram  pauperis,  ulsal- 

D  vam  faceret  a persequentibus  animam  meam,  alleluia. 

i  Abest  a  Compend  hoc  All.  Legitur  in    Theoderic. 

k  In  Compend.  :Ps.  Benedicam  Dominum . 

1  Ibid.  :  Atlel.FulgebuntjmtiMtanquamschUUUs 
in  arundineto  discurrent  in  celern. 

m  Adtiitur  in  Mss.  ad  martyres.  De  hoc  festo  lege 
notam  372  ad  librum  Sacrament. 

n  In  Theod.  :  Psai    Fundamentain  moni,  sanetis. 

oln  Compend.  additur.  :  Gloriam  Domini  deseen- 
dentem  suner  domum  ;  et  adoraveruni  et  coltaudaH' 
f^nt  Dominum  dicentes  :  Deus  Israet. 

P  Subditur  In  Compeod.  :  Et  prosperaius  est ;  et 
apparuit  ei  Domin.  Ueus  Israel. 

q  In  Compend.  additur:  Yers,  1.  Eruclavit,  Ven. 
2.  Adducentur  ;  et  post  CommuQionem  subjicituj  : 
PsaL  EructavU, 


j: 
J 


UBBR  ANTIPHONABIUS. 


690 


idjuvame,  Doroine  Deus  meus,salvumfac 
misericordiam  tuam,  ut  sr.iautquia  manus 
;  tu,Domine,fecistieam.  Tm.  2.Quiinsur- 
me,  confundantur,  servus  tuus  laetabilur  ; 
ur  qui  detrahebautmihireverentia.^^Com. 
;  accipietis,  quaerite  et  invenietis,  pulsateet 
ir  vobis  ;  onmisenim  qui  petit  accipit,  et  qui 
Qvenit,  et  pulsanti  aperietur,  alieluia. 

Vigilia  Ascensionis  Domim, 
A.^Omiiesgentes  piaudite  manibusjubilate 
70ce  exsultationis.  Psal.  Subjecit  populos 
t  gentes  sub  pedibus  nostris.  AIUL  Omnes 
0/f.  Viri  Galii8ei,quid  admiramini  aspicien- 
3lum?Hic  Jesus  qui  assumptus  est  a  vobis 
D,  sic  veniet,  quemadmodum  vidistis  eum 
Dtem  in  coelum,  allehiia.  Vers.  Ciimque  in- 
ir  in  coBlum  euntem  illum,  ecce  duo  viri 
it  juxta  illosin  vestibus  albis,  qui  et  dixe- 
ic  veniet,  quemadmodum  vidistis  eum  as- 
em  in  coeliim,  aileluia,  ^  Ad  Com.  Pater,  cum 
Lim  eis,ego  servab  m  cos.quos  dedisti  mihi, 
Nunc  autemad  te  venio,  nonrogo  ut  toUas 
nundo,  sed  ut  serves  eos  a  malo. 

696  ^^  sancto  Ascensionis . 
k,  Viri  Galilaei,  quid  admiramini  aspicientes 
n  ?alleluia  :quemadmodumvidistiseumas- 
em  in  coelum,  ita  veniet,  alleluia,  alieluia, 
Pialm.  Omnes  gentes,  plaudite  manibus, 
Resp.  Ascendit  Deus  in  jubilo,  et  Dominus 
tubae.  Vers.  Psallite  Deo  nostro.  psallite, 
apienter.A//e/.AscenditDeusinjubiiatione, 
lus  iu  voce  tubae.  Ifem  aliud  AlLcl.  Dominus 
a  saut^to,  asc«mdens  in  altum,  captivam  du- 
vitatem.  Off.  Ascen  lit  Deus  in  jubilatione, 
s  in  voce  tub^e,  alleluia.  Vers.  1.  Omnes 
plaudite  manibus,  jul)ilate  Deo  iu  voce  ex- 
lis.  Yers  2.  Qiioniam  Dominus  summus, 
i,  Rex  magnussuperomnemterram.  Ferx.  3. 
populosnobis,etgentessubpedibusnoslris 
iud  Off.  Viri  G^elilaei  quid  admiramini  aspi- 
n  coelum  ?  Vers.  Cumque  intuerentur  ut 
idCom.  Psallite  Domino  quiascenditsuper 
Blorum  ad  Orientem,  alleluia.  ^  Ad  Resp, 
riam  Deo  super  Israel. 

Dominica  post  Ascensionem, 
i.  Exaudi,  Domine,  vocem  meam  qiia  cla- 
te,  alleluia  ;  tibi  dixit  cor  meiim  :  Quoisivi 

)logus  puiat  hac  die  Antiplionam  Vocem  jfu- 
.<  legi  «lebnre,  c.  40  et  57,  qui  vigilia  otim 
solilum  Iradit.  cap.  55.  Pamel. 

Compend.  el  TheodtT.  pro  Coramun.    assi- 
n  vos  relinquam. 

ss.  iion  est  duplex  Ofterlorium  ;  omniaque 
:tunlur  usque  aa  Comm. 
eiiam  minime  reperiunlurin  \Iss.,sed  post 
?«^itur  :  Psal.  Exsunjat  Deus.  Apud  Pame- 
1,  post  a^  Orientem,  allel.,  sequitur.  Pbal. 
l  liesp.  Date  glor.  Deosuper  IsraeL. 
mpend.  sunt  duo  AUeluia,   primum  Regna^ 

super  omnes^  allerum  Dominus  regnavH  de- 
In  Tbeoder.  quoque  duplex  est  allel.,  sed 


A  vidtumtuum,vultum  tuum,Domine,  requiram  ;  ne 
avertasfaciem  tuam  a  me,  alleluic,  alleluia.  Psal» 
Dominus  illuminatio  mea,et8alus  mea,quemtime- 
bo  ?  *Allel.  Qui  contidunt  in  Domino. '  Off,  Lauda, 
anima  mea,  Dominam.  AdCom.  Pater,  cum  essem. 

Natalis  sancti  Urbani, 

Antiph,  Sacerdotes  tui,Domine,  sinduanturjus- 
titiam,  et  sancti  tui  exsultent.  Propter  David  servum 
tuum  non  avertas  faciem  Christi  tui.Psa/.Memento, 
Domine,  David,  et  omnis  mansuetudinis  ejus.  Resp* 
Inveni  David  servummeum,  oleo  sanctomeo  unxi 
eum  ;  manusenim  mea  auxiliabitur  ei,  et  brachium 
meum  confortabiteum.  Vers.Nihil  proficiet  inimicus 
in  eo,  et  filius  iniquitatis  non  nocebit  ei.  AlUl.U»' 
mento,  Domine,  David,  etc.  Off.  Veritas  mea  et 
B  misericordiameacum  ipso^  et  ionomine  meoexal- 
tabiturcomu  ejus.Ken.Posuiadjutorium  inpotente, 
et  exaitavi  eiectum  de  plebe  mea.^  Ad  Com.  Fidelis 
servus  etprudens,  quem  constituit  Dominussuper 
familiam  suam,  ut  det  illis  in  tempore  tritici  men- 
suram.  Psal.  ut  supra, 

^abbato  in  vigiLia  Pentecosles,  statio  ad  sancium 

Joannem, 

Ad  Introitum  >  litania.  Deinde 

^  Resp,  ConfiteminiDominoquoniambonu8,quo« 
niam  in  siBculummisericordiaejus.  Tractus.^9>7 
Laudate  Dominum^omnesgentes ;  iaudate  eum,  om- 
nes  populi.  Vers,  Quoniamconfirmataestsupernos 
misericordia  ejus,  et  veritasDominimanet  in  fleter- 
num.  Off,  Emitte  spiritum  tuum,  et  creabuntur,  et 
C  renovabis  faciem  terrae ;  sit  gloria  Domini  in  sscula. 
Vers.i,  Benedic.anima  mea,Domino  :  DomineDeus 
meus,  magniticatus  es  vehementer.  i  Vers.  2.  Gon- 
fessionem  etdecoreminduisU,amictuslumine  sicut 
vestimento.  Vers.  3.  Extendens  cobIos  sicutpellem. 
qui  tegis  in  aquis  superiora  ejus,  qui  ponis  nubem 
ascensum  tuum.  AdCom,  Uitimofestivitatis  die  di- 
cebat  Jesus  :  Qui  in  me  credit.  flumina  de  ventre 
ejus  fluent  aquflB  vivs.  Hoc  autem  dixit  de  spihta 
quem  accepturi  erant  credentes  in  eum,  aileluia,  ai« 
leluia.  Psal,  Benedic,  anima  mea,  Domino. 

Dominica  Pentecostes. 

Antiph.  Spiritus  Domini  replevit  orbem  terrarum, 

alleluia;et  hoc  quod  oontiQetomnia,8cientiamhabet 

vociSy  alieluia,  alleluia,  alleiuia.  Psalm.  lxvii.    Ad 

D  /{(;s/j.Confirmahoc,Deu8.il/^/.Emitte spiritumtuum, 

omnino  diversum,  namprius  ^siAscendit  Deus,  pos- 
terius  Dominus  in  Sina, 

f  OfTertorium  ia  Compend.  est  duplex  :  primum 
Viri  Gat.f  quid  admir,  aspie,  in  ccsl.  QuemadmO' 
dum,  etc.,  aiterum  est  Lauda,  ut  in  Editis.  Hoc 
solum  assignant  Theod. 

8  Compend.,  induant. 

b  Secundus  Versus  est  in  Compend.,  scilicet  Mi» 
sericordia. 

i  Meminit  etiam  LitaDise  Ord.  Hom-,  pag.  82. 

^  ioComp.  :  Alleluia.  ConfUemini, 

I  In  fine  hujus  Versus  ac  seauentis  repeti  debet 
sitgloria  Dom  in  ssecula,  secunoum  Ms.    Compend. 


691 


SANGTI  GREOORU  MAGNI 


ftn 


etcrabuntur,  et  renovabis  faciem  terr».  •  Resp.  A  quarpropo8itionesabiDitio.i4(<Co«niii.  Spiritusqni 


Heecdiesquarn.  O/f. GoDfirma  hoc,  Deus,  quod  ope- 
ratuses  iuDobis  ;  a  templotuOy  quodestin  Jerusa- 
lem,  tibi  offerent  reges  muuera.  Vers.  \ .  GaDtate 
Domino,  ^  psalmum  dicitenomini  ejus,  iter  faciteei 
qui  ascendit  super  occasum,  Dominus  nomen  illi. 
Ver$,  2.  In  ecclesiis  benediciie  Domino  Deo  de  fon- 
tibus  Israel.  •Vers,  3  Regna  terr®,  cantate  Deo, 
psallite  Domino,  qui  ascendit  cnelos  coplorum  ad 
Orientem.  Ad  Com.  Pactusestrepentede  coeiosonus, 
advenientisspiritus  vehementis,  ubierantsedentes, 
ailel.  ;etrepletisuntomnes  Spiritusancto,Ioquente8 
magnalia  Dei,  alleluia,  alieiuia.  Psal.  ut  supra. 

^  Feria  secanda, 

Antiph.  Gibavit  eos  ex  adipe  framenti,  alleluia  ; 
et  de  petra  melle  saturavit  eos^  alleluia,  alieluia,  g 
alleluia.  Psal.  Ezsultate  Deoadjutori  nostrojubiiate 
Deo  Jacob.  All  Venite,  exsultemusDomino,jubile- 
musDeo  saIutari|no8tro.  Vers.  Prsocupemus  faciem 
ejusconfesslone^  et  in  psalmis  jubilemus  ei.  «  All. 
Laudate,  pueri,  Dominum .  O/f.  In  tonuit  de  cobIo  Do- 
minus,  et  Altissimusdeditvocemsuam,  et  apparue- 
runt  fontes  aquarum,  alleluia.  Vers.  4.  Diligam  te, 
Domine,fortitudo  mea,Dominus  iirmamentum  meum 
et  refugiummeum,  et  liberatormeus.  Vers.  2.Libe- 
rator  meus  de  gentibus  iracundis.  Ad  Com.  Spiritus 
aanctus  docebit  vos,  alleluia.  quflecunque  dixero 
vobis,  allel.  PsaL  lxxx. 

'  Feria  tertia. 

Antiph.  Accipite  jucunditatem  b  iffititiae  vestrie, 
698  &llei.,  gratids  agentes  Deo,  allel. ,  qui  vos  ad 


a  Patre  procedit,  alleluia,  ille  me  clarificabil,  alle- 

luia,  alleluia.  Psal.  ut  supra. 

»  Feria  quarta. 
Antiph.  ^Deuscumegredereris  corampopulotuo, 

alleluia,  iter  faciens  eis,  alleluia,  habitans  in  illis, 

aileluia,alle]uia.  Psal.  Exsurgat  Deu8,etdissipeDtur 

inimici  ejus,  etfugiantquioderunteum  a  facieejus. 

1 A  tl.Quale  volueris^si  in  diebus  jejunii  evenerit.Resp. 

B  Protealor  noster.  Vers.  Domine  Dcus  virtutom. 

Resp.  Gonvertere,Domine.  Kers.Domine^refugium. 

Off.  Meditabar  in  mandatis  tuis  quae  dilexi.  Vers. 

Pars  mea,  Dominus,  dixi  custodire  legem  tuam. 

AdCom.  Pacem  meam  do  vobis,  alleluia,  pacemre» 

linquovobis,  alleluia,  alleluia.  PsaL  utsupra. 

B  Feii,a  quinta  vacat. 
;•  Feriasexta. 
Antiph.  Repleatur  os  meum  laude  tua,  alleluia,  ut 
possim  cantare,  alleluia  ;gaudebunt  labia  mea  com 
cantavero  tibi,  allehiia,  aiieluia.P^a^  In  te,  Domioe, 
speravi^  non  confundar  in  fleternum  ;  in  justitiatua 
libera  me,  eteripeme.  Altel.  P  Quod  volueris,  tiin 
diebusjejuniievenerU.Resp.  q  Bonum  estconfiteri 
Domino,  etpsallerenominituo,  Altissime.  Vers.  Ad 
annuntiandum  mane  miKericordiam  tuam,et  verita- 
tem  tuam  per  Doctem.  Offert.  Lauda,  anima  mea, 
DomioumylaudaboDominum  in  vita  mea^  psallam 
Deo  meo  quandiu  ero.  Vers.  1.  Qui  custodit  verita- 
tem  ins8eculum,  facit  judicium  injuriam  patientibus, 
dat  escamesurientibus.  Vers.  2.Dominuserigiteli- 
sos,  Dominus  diligit  justos.  Ad  Com.  Spiritus  ubi 


coelestia  regna  vocavit,  allel.,  allel.,  allel.Psa^  At-      vult  spirat,  etvocemejus  audis,  allehiia:  et  nescis 


tendite,  populusmeus,  legemmeam.inclinateaurem 
vestramin  verbaorismei.  AU.  ^Lauda.Jerusalem, 
DomiDum,  lauda  Deumtuum,  SioD,  Allel.  Lauda, 
anima  mea,  DomiDum,  laudabo  DomiDum  iu  vita 
mea,psaIIamDeomeoquaDdiuero.  Off.  Portas  coeli 
aperuit  Domiuus,  et  pluit  illis  maDua  ut  edercDt ; 
paDem  coeli  deditilli8,paDemangeIorummanduca- 
vit  homo.  Vers.  1.  Attendite,  populus  meus,  legem 
meam.  Vers.  2.  Aperim  in  parabola  os  meum  \o* 

•  Mss  ezhibent  secundum  Allel.  Spiritus  Dom, 
rep.  orbem  ter.  et  hoc  quodcont.  om.  scientiam  habet 
vocis. 

i>  Gomp.  Benedicite  nomini  ejus. 
c  Hic  Versus  abest.  a  Ms.  Compend. 
d  In   Tbeodenc. :  Statio  ad  sanctum  Petrum  ad 
vineula.  In  Comp.  legitur  tantum  ad  vincula. 

•  In  Mss.  Allei.  est  Emitte  Spiriium. 

f  Iq  Mss.  :  Statioad  sanctam  Anastasiam. 

g  Gompend.  Gtorice  vestrw, 

b  Ibid.  :  All  Spritus  Dom.  replevit.  In  Theod. 
legitur  quale  votueris. 

t  In  Mss.  :  Statio  ad  sanctam  Mariam,  scilicet  Ma- 
jorem,  ut  etiam  monent  Theoderic. 

^  Harum  ferium  4,  6  et  Sabbati  (oCF.)  citat  quidem 
ex  Antiph.  divi  Gre^orii  Microlog.,  c.  25  et  28  :  sed 
loco  Ouertor.  Meditabar^  astruit  legi  debere  Emitte 
Spiritum  tuum,  sicut  etiam  infra,  in  Sabbato,  loco 
OfTert.,  Domine  Deus.  Pamblius. 

1  In  Compend.  :  Allel.  Sil  gtoria  Domini.  Theoder. 
consentiunt  cum  Edit 

m  In  Gompend.  desideratur  hoc  Resp.  et  cetera 
usque  ad  Ofiert.  Secus  in  Theod. 


undeveniat,  etquovadat,alIeluia,alleIuia,  alleloia. 
Psalm.  ut  supra. 

r  Sabbato  tnxii  tecdonibus. 
Antiph.  Gharitas  Deidiffusaestin  cordibusnostris, 
alleluia,  per  inhabitantem  spiritum  ejus  in  nobis, 
alleluia,  allehiia.  Psalm.  Domine  Deus  salutis  mpse, 
in  die  clamavi  et  nocte  coram  te.  Respons.  699 
»  Protectornoster.  Vers.  Domine  Deus  virtutum. 
Resp.  Propitius  esto,   Domine.  Vers.  Adjuva  nos, 

^  In  Gompend.  nihil  etiamassij^natur  pro  hac  feria, 
sed  inTheod.  Antiphonse,  Responsoria,  Alleluia.  etc, 
qus  notantur  in  Eailis  pro  feria  6,  sunt  pro  feria  5, 
et  ofticium  feriae  6  desumitur  ex  feria  4  praBcedeaii. 
Vide  hac  de  re  Microl.,  c.  50. 

0  Stalio  est  ac  anostolos^  ex  Mss. 

P  Ita  etiam  Theod,,  at  io  Gomp.  assignatur  .\ll. 
Emitte  Spiritum  tuum. 

<]  HeFponsor.  hoc  cum  Vers.  seq,  abest  aComp. 

'  In  Mss. :  Statio  ad  sanctum  Petrum. 

s  InComp.  non  ieguntur  quatuor  haec  Resp.  cutn 
suis  Versibus,  sed  tantum  annotatur ;  Responsor.  iv 
ad  ipsum  diem  pertin.  et  Bened.  quod  significat  qua- 
tuor  dicenda  Responsoria  et  Ilymnuin  Benediclus.  ul 
in  aliis  Sabbatis  quatuortemp.  In  Theod.  lepritur  A. 
qual.  vol.  hoc  est,  ut  conjicio,  Resiwnsaria  qualia 
volueris. Hoc  loco  itamonet  Pamel.  Microiogusastruit 
prohis  l^  ICpH  debere  Atlel.,  nempe  Snintus  Domini 
Paracletus.  En.ittf..  Verbo  Vem^  sanrte  Spirit.  Idem 
Pamel.  in  tineofticii  hujusdiei  ita  monet.  Desiderari 
hic  octavam  Pent.  satis  indicat  Berno.  1.  de  Miss., 
c.  5.  Omissam  autem  constat,  eo  quod  idem  sit  Ad- 
tiphon.  ofBcium  cum  die  Pontecost. 


LIBER  ANTIPHONARIUS. 


69f 


alufaris  no9ter.  Resp.  Conyertere,  Ddmine  A  virtute  tua,  Domine, IsBtabitur jusius.  Feri.l.Yitam 


Jomine,  refii^ium  factus  es  nobis. /?e5p.  Diri- 
Dratio.  Vers.  Elevatiomanuummcarumsacri- 
vespertiDum.  Resp.  Benedictionem,  etc.  Off, 
e  Deus  saiutis  mesB,  in  die  clamavi  et  nocte 
te :  intret  Oratio  mea  in  conspectu  tuo,  Do* 
AU.  Inclina  aurem  tuam  ad  precem  meam, 
spietaest  malis  anima  mea^et   vita  mea  in 
)  appropinquavit ;  aestimatus  sum  cum  descen- 
js  in  lacum.  Vers.  1.  Factus  sum  sicutliomo 
Ijutorio  inter  mortuos  liber.  Vers.  2.   Sicut 
ati  dormientes  in  sepulcris,  quorum  non  est 
'  amplius,  et  ipsi  de  manu  tuarepulsi  sunt. 
nm.  Non  vosrelinquamorphanos,  veniamad 
rum,  alleluia,  etgaudehit  cor  vestrum,  alle- 
l»*iuia,  Psalmus.Aliendlie^  popuhis  meus. 
lis  Sanctomm  Martyrum  Marcelliniet  Petri, 
oh.  Glamaverunt  justi,  et  exau(iiviteos,  etex 
js  tribulationihus  eorum  hheravit  eos.  Psal. 
iam  Dominum  inomnitempore,semperiaus 
^remeo.  Ae.fp.  Clamavcruntjusti.  Fer«.  Juxta 
ninus  his  qui  tribulatosuntcorde.et  humiles 
salvabit  ^4//.  Snncti  tui,Domine,henedicent 
iam  regni  tui  dicent.  Off.  ^  Laetaminiin  Do- 
t  exultate,  ju^^ti,  et  gloriamini,   omnes  recti 
^  Ad  Comm.  Justorum  animae  in  manu   Dei 
et  non  tanget  illos  tormentum  malitsB,  visi 
ulisinsipientium  morialiiautemsuntinpace. 
lis  Sanctorum  Martyrum  Primi  et  Feliciani. 
'th.  Safiientiaui  sanctorum  narrent  popuIi,et 
ieorumnuntietEcclesia,noniinaautemeorum 
ns8eculumsfeculi,aileluia.  Psalm.  Exsultate 
1  Domino,  rectos  decet  coliaudatio.   Reesp. 
ibunl  sancti  in  gloria,l{Ftahuntur  in  cuhilihus 
*rs.  Caotate  Domino  canticum  novum.  laus 
ecclesia  sanctorum.  AU.  Gaudete.  justi,  in 
3;  rectosdecetcollaudalio  0/7*.MirahilisDeus 
tissnis,  Deus  Istrael  ipse  dabit  virtutem   et 
linem  plebisuffi,  benedictus    Deus,  alleluia, 
.  Exsurgat  Deus,et  dissipentur  inimiciejus, 
mtqui  oderunt  eum    a  facie    ejus  Vers,  2. 
tpeccatores  a    facie   Dei  ;   justi  epulentur, 
Dt  in  conspectu  Dei,  delectentur  in  iaetitia. 
^.  Egovos  eIegidemundouteatis,eifructum 
s,  et  fructus  vester  maneat. 
'  Nafaiis  Sancti  Basilidis  martyns. 


petiit.  Vers.  2.  Magna  est  gloria  ejus  in  salutari. 
AdComm.  Posuisti,  Domineiincapiteejuscoronam 
de  lapide  pretioso. 

Eodem  die  natalis  sanctorum  CyrinifNaboris  et 

Nazarii. 

Antiph.  Intrentinconspectutuo,Domine,gemitus 
compeditorum  ;  redde  vicinis  nostris  septuplum  in 
sinu  eorum ;  vindica,  Domine,sanguiuem  sanctorum 
tuorum, quiefTususest.  P5a /.  Deus  venerunt  gentes 
in  haereditatem  tuam ;  polluerunt  templum  sanctum 
tuum,  posuerunt  Jerusaleminpomorum  custodiam 
Resp.  Vindica,  Domine,  sanguinem  sanctorum  tuo- 
rum,  qui  effusus  est.  Vers>  Posueruntmortaliaser- 
vorum  tuorum,escas  volatilibuscoeliyCarnessancto* 
p  rumtuorumbestiisterrae.A/^^.*  Exsultabuntsancti 
in  gloria,  laetabuntur  in  cubilibussuis.  Offert.  Exsul- 
tahunt  sancti  ingloria,]8etabunturincubilihus8ui8, 
Exsultationes  Dei  in  faucibus  eorum.  Vers.  Cantate 
Dominocanticumnovum,iau8ejusinecclesiasanoto* 
rum,IaBtetur  Israel  in  eo  qui  fecit  eum,et  fili6B  Sion 
exsultent  in  ege  suo.  Ad  Com.Posuerunt  mortaiia  ser' 
vorumtuorum,Domine,escasvolatilibuscoeii.carnes 
sanctorum  tuorum  bestlis  terrae ;  secundummagni* 
tudinem  brachii  tui  posside  filios  morte  punitorum 
Natalis  sanctorum  Marci  et  Marcelliani. 
Antiph.  Salus  autem  justoruma  Domino,  etpro- 
tector  eorum  est  in  tempore  tribulationis.Psa/.  Noli 
aemulari  in  malignantibus,  nequezelaverisfacientas 
iniquitatem.   Resp»  Justorum   anim»  in  manu  Dei 
sunt,  et  non  tanget  illos  tormentum  malitifle.  Vers. 
Yisi  sunt  oculis  insipientium  mori,  illi  autem  sunt 
inpace.  ^  Allel.  Sancti  tui,  Domine.  Offert.  Anima 
nostra  sicut  passer  erepta  est  de  laqueo  venantium 
laqueus  coDtritusest,  et  nos  liberati  sumus  Fers.i. 
nisi  quia  Dominus.  Vers.  2.  Torrentem  pertransiit 
anima  nostra.Aflf  Comm.Amendicovobis,quoduni 
ex  minimis  meis  fecistis,  mihi  fecisti8.Venite,ben6- 
dicti  Patrismei,  possidete  g  prseparatum  vobis  re- 
gnum  ab  initio  saeculi.  Item  alia  ;Ego  vos  elegi  de 
muudo,  ut  eatis,  et  fructum   efieratis,    et   fructus 
vester  maneat  Psal.  ut  supra. 

Natalis  sanctorum  Gervasii  et  Protasii, 
i4n<t>A.LoqueturDominuspacemb  in  populosuOy 
et  super^anctos  suos,  et  ineos  qui  eon vertuntur  ad 
ipsum.   Psat.  Benedixisti,   Domine,   terram  tuam, 


C 


^A.Gloria  et  honore  coronasti  eum,DomiDe,  ^  avertisti  captivitatem  Jacoh.  Resp.  Gloriosus  Deus 

in  sanctis  suis,  mirabilis  in  Majestate  faciens  pro« 
di;^ia.  Vers.  Dextera  tua,  Domine,  glorificata  est  in 
virtute,  dextera  manus  tua  confregit  inimicos  ^  All, 


tituisii  eum  super  opera  manuum  tuarum. 
'omine,  in  vlrtutetua  Isetabitur  Rex,et  super 
e  tuum  exsultabil  vehementer.  O/f.  700  ^^ 

e    fpslom  hoc  in    Theorler.  assigoatur  :  Ka- 
unii^  Detiiratio  eccl .  sanrli  Nicoweiits.    In  se- 
heod.  leg-itur  :  Sat.  sancti  Nicomedis. 
^omp.  sequiiur,  Vers.  1 .  Beati  quorum  Vers,  1. 
ornbit, 

heod.,  ad  Comm.,  justi  autern, 
st  a  .Ms.  Coinp.  ofnciinn  sancti  Basilidis  seor- 
d  illius  mentio  fit  in  resto  sequenli,ubi  Legi — 
tale  sanctorum  Basilidis.  Cyrtn..  etc.  Ita  quo- 
enl  Tneoder. 
ompend.  :  AlleL  Jusii  epulentur fdeioiohu}us 


diei  olficionotatPamelius  illud  abesseaCod.  Blandin. 

f  In  Compend.  :  All.  Vindica^  DominCt  sang. . .  qui 
effususest  sup.  ter.  Theod. :  Atl.  Servi  tui.  Fortassse 
legendumSanr/t,  ut  in  Vulgatis. 

K  Comp. :  Possidete  paratum  vobis  regn.  ab  origine 
mundi. 

^  Compend.,  in  plebem  suam, 

^  InCompend.  AU.Exsultabuntsanctiinglor.,lcetab^ 
in  cub.  suis.  InTheod. :  Allel.  Gaudetejusti fUi  habent 
Pamel.  et  Edil.  Vatic.GusBanvilL:  Gauaete  inDomino. 


m 


8ANCTI  GREGORn  MAGNl 


606 


Gaudete,  justi,  in  Domino.  Off.  Laetamini  in  Domino  A  propheta  Aitissimi  vocaberis ;  prfleibis  enim  antefa- 


et  exsiiltate,  justi,  et  gloriamini,  omnes  rccti  corde. 
«  Vers.  Pro  hac  orabit  ad  te  701  omnis  sanctus  in 
tempore  opportuno.  /Irf  Comm.  Posueruntmortalia. 
In  vigilia  sancti  Joannis  Bapiistx. 
Antiph.  Netimeas,  Zacharia,  exaudita  estOratio 
tua,  et  Elisabeth  uzor  tuapariet  tibi  filium,  et  voca- 
bis  nomenejusJoannem ;  eteritmagnuscoramDo- 
mino,  et  Spiritu  sancto  replebitur  adhuc  ez  utero 
matris  suae,  et  multi  in  nativitate  ejus  gaudebunt. 
Psalm,  Domine,  in  virtute  tualaetabitur  Rex,  et  su- 
perSalutaretuumexsultabitvehementer.i^^s;?.  Fuit 
homo  missus  a  Deo^  cui  nomen  erat  Joannes,  hio 
venit.  Vers.  Ultestimonium  perhiberet  de  himine^ 
et  pararet  Domino  plebem  perfectam.  Off.  Gloria  et 


ciem  Domini  parare  vias  ejus.  Vers.  Ad  dandam 
scientiam. 

/n  nalali  sanctorum  Joannis  et  Pauli  martyrum. 
Antiph.  MiiltaB  tribulationes  Justorum,  et  de  his 
omnibus  liberavit  eosDominus  ;  Dominus  custodit 
omnia  ossa  eorum,  unum  ex  his  non  conteretur. 
Psalm,  Benedicam  Domino  in  Oiuni  tempore,  702 
semper  laus  ejus  in  ore  meo.  Besp.  Ecce  quam  bo- 
numetquam  jiicundum  habilare  fratres  in  unum; 
8icutunguentumincapite,quoddesceuditinbarbam, 
barbam  Aaron.  Vers.  Mandavit  DominusBenedictio- 
nem  et  vitam  usque in  saeculum.  ^  AIL  guale  volue' 
m  O/f.  Gloriabunturin  te  omnes  qui  diliguutno- 
men  tuum,  quouiam  tu,  Domine,  benedicisjustis. 


honore.  Vers.  DomineDominus  noster.  ^  Ad  Com.  g  Domine,  ut  scutobonaevoluntatistuae  coronasti  eos. 


Magna  est  gloria  ejus.  PsaL  ut  supra, 
In  prima  Missa  de  nocte. 

Antiph.  Justus  ut  palma  florebit,  sicut  cedrus  Li- 
bani  multiplicabitur.  PlantatusinDomo  Domini,in 
atriis  domusDei  nostri.  Psalm.  Bonum  est  confiteri 
Domino,  et  psallere  nomini  tuo,  Altissime.  Resp. 
Justus  ut  palma  florebit,  sicutcedrus  Libanimulti- 
plicabiturin  domoDomini.  Vers,  Bonum  est  Off,  In 
virtute  tua,  Domine.  Ad  Comm.  Posuisti.  Domine. 
PsaL  XX. 

vui  KaL  Julii,  In  naiali  unde  supra, 

i4ri^tpA.De  ventre  matris  meffi  vocavit  meDominus 
nomine  meo,  posuit  osmeum  ut  gladium  acutum; 
subtegumento  manus  suae  protexit  me,  qui  posuit 
me  quasi sagittam  electam. Psa/m.  Bonum  est  con- 
fiteri  Domino.A£/jResp.Justusutpaima./{65/?.  Prius- 
quam  te  formarem  in  utero,novi  te ;  Vers.ei  antequam 
exires  de  ventre,  sanctificavi  te.  V^5.  Misit  Domi- 
nus  manum  suam,  ettetigit  osmeum,  et  dixit  mihi 
AlleL  Beatus  vir  qui  timet  Dominum,  in  mandatis 
ejus  cupit  nimis  0/7*.  Justus  ut  paima  tlorebit.  Vers. 
1.  Bonum  est.  Vers,  2.  Ad  annuntiandum  mane. 
Vers.  3  PLantati  in  domo  Domini.  c  item  0[[,  In- 
gressus  est  Zacharias  sacerdos  in  domo  Domini  ad 
horam  incensi.  Dixit  ad  eum  angelus  :  Ne  timeas, 
quia  exaudita  est  Oratio  tua,  et  Elisabeth  uxor  tua 
pariet  tibi  filium,  et  vocabis  nomen  ejus  Joannem, 
quia  in  nativitate  ejus  multi  gaudebunt,  alleluia. 
Yers,  Elisabeth  venittempus  pariendi,  et  pcperit  fi- 
lium,  quia  magnificavit  Dominus  misericordiam 


Vers.  i.  Verba  meaauribuspercipe.  Domine,  intel- 
lige  clamorem  meum^intende  vociOrationismes» 
Rex  meus  et  Deus  meus.  Vers.  2.  Quoniam  ad  te 
orabo,  Domine,  quoniam  ad  te  clamado,  Domine, 
mane,  etexaudies  vocemmeam.  Ad.Com.  Etsico- 
ram  hominibus  tormenta  passi  sunl,  Deus  tentavit 
eos;  tanquam  auruminfornaceprobaviteos,et8icut 
holocausta  accepit  eos.  PsaL  ut  supra. 

Vigilia  sanrti  Petri, 

Antiph.  Dicit  Dominus  Petro  :  Cum  esses  junior 
cingebaste^etambiilabas  ubi  voIebas;cum  autem 
senueris,  extendesmanustuas,  etaliius  te  cinget.et 
ducet  quo  tu  non  vis.  Hocautem  dixit,  siffuificaas 
qua  morte  clarificaturus  esset  Deum.  PsaL  Coeii 
enarrantgloriam  Dei.  Resp.  In  omneui  terram  exiit 
sonus  eorum,  etin  fines  orbis  terrse  verba  eorum- 
Vers.  Cu^Ii  enarrant  gloriam  Dei,  et  opera  manuuin 
ejus  annuntiat  firmamentum.  Off.  Mihi  autem  nimis 
honorificati  suntamici  tui,  Deus,  nimis  confortatus 
estprincipatuscorum.  Vers.  t.  Domine,  probastime 
et  cognovisti  me,  tu  cognovisti  sessionem  meam  et 
resurrectionem  meam. «  Vers.  2  Intellezisti  cogita- 
tiones  measalonge,  semitam  meam  et  directionem 
meam  investlgasti.  Vej's.  Ecce  tu,  Domine,  cogao- 
visti  omniauovissimaetantiqua^  tu  formasti  me,et 
posuisti  supermemauumtuam.Aflf.com.  Tu  es  Pe- 
trus,et super  hanc petram  8e<Jiticabo  Ecclesiam  meam 
lu  Kal,  Julii  Natalis  sancti  PeiH. 

Antiph.  Nunc  scio  vere  quia  misitDominusange- 
lumsuum,eteripuit  medemanuHerodis,etdeomni 


8uam,cumvenisseutadcircumcidendumpuerum,et  ^  exspectatione  plebis  Judaeorum.  Psalm,  Domine, 


vocabanteum,nominepatrissui,respondentematr6 
ejus:  Nequaquam.  Innuebantpatriejus  quem  vellet 
vocari  eum,  scripsit  dicens  :  Joannes  nomen  ejus 
crit ;  et  mirati  suntomnes,quia  apertum  est  os  ejus 
etlinguaejus^etloquebatur,benedicens  Deum,  quia 
innativitateejus  multi  gaudebunt.i4£/ Com.  Tu  puer, 

'  Hic  Versus  omittitur  in  Gompend. 

b  Post  hunc  Versum  in  (^omp.  as5ignatur  :  Vers. 
2.  Quid  esi  homOy  quod  memor  es, 

c  OfTertorium  hoc  et  Yersus  seq.  Elisabeih  non  le- 
guntur  in  Gomp. 

d  In  Mss.  nostris  :  AlleL  Gaudete,  jusli,  in  Dom»^ 
rectos  decet  coll. 


probasti  me.  Resp,  Constitues  eos  principes  super 
omnemterram,  memores  erur)tnoministui,Domine 
Vers,  Propatribus  tuisnatisunttibi  tilii,  propterea 
populicontitebunturtibi.  f  All,  Tues  Pctrus,et5U' 
per  hanc  petram  sediticabo  F^cclesiammeam.  Item 
AIL  Nimis  honorati  suntamicitui,  Deus,  nimis  con- 

«  Comppnd  :  Vers.  2.  Ecce,Domineftucognov.,eic, 
Vers.  2.  lutellexisti  cogitat.  meas  de  ionge  ;  sem,  mca 
investigasti, 

f  Iri  ComDeiid.  :  AIL  Beatus  es,  Simon  Barjona, 
quia  caro.  etsang.  non  reveL  tit>i ;  sed  Pai.  m,  qui  eit 
incal,  Theod.  conveoiunt  cum  vuigatis. 


UBBR  ANTIPHONARIUS. 


m 


i  est  principatus  eorum.  Off.  Constitues  eos  A 
Bssuper  omuem  terram,  memores  erunt  no- 
Ji  in  omniprog(?nie  etgeneratione.  Vet*s.  1. 
it  cor  meum  verbum  bonum,(iico  egoopera 
;i.  Vers.^,  Lingua  mea  calamus  sci-ihgB  ve- 
icribentis,  speciosus  forma  prse  tiliis  homi- 
IfTusa  esl^ratia  in  labiis  tuis.  Fers.S.  Prop- 
medixit  teDeusin8eternum,accingere  gladio 
i  femur,  Poteiilissime. ^lrf  Com.  Simon  Joan- 
gis  me  plus  his?Dorniiie.  tu  omnia  nosti.tu 
a  amo  te.  Pasce  oves  meas.  PsaL  ut  supra. 
^ridie  Kal.  JuL  Natalis  sancti  Pauli. 

Scio  cui  credidi,  etcertus  sum  quiapotens 
3situm  meum  servare  in  illum  diem.  703 
>mine,  probasti.  /?^s/?.  Qui  operatus  est  Petro 
toiatum,  operatus  est  et  mihi  intergentes.et  ^ 
»runtgratiamDei,  qim  data  est  mihi.  Vers, 
3ei  in  me  vacua   non  fuit,   sed  gratiaejus 

in  me  manet.  »  AIL  Gaudele,  justi,  in  Do- 
*cctos  decet  coJlaudatio.  Off.  Mibiautem  ni- 
\d  Corwrw.  Ameniiicovobis,quodvosqui  re- 
i  omnia,  et  secuti  estis  me,  centuplum  acci- 
tvitamaeternampossidebitis.  PsaLutsufjra. 
talis  sanctorum  Processi  et  Martiniani, 
7h.  Judicantsancti  gentes,etdominantur  po- 
egnabitDominus  Deusillorumin  perpetuum. 
xsultate,  justi,  in  Domino.  Resp.  Exsulta- 
octi  in  gioria.  Vers.  Cantate  Domino.  <^AIL 
is  Doniinus  noster  insanctis  suis  Off.  Gloria- 
intpomnes.  F«r5.  Verbamea.  AdCotn.KuimB, 
iicutpasser  ereptaestde  Liqueo  venantium. 
isi  quia  Dominus.  q 

Nonas  JuL  Octava  beatorum  apostolorum 

Petri  et  Pauli. 
}h.  Sapientiam  sanctorum  narrentpopuli,et 
^orum  nuntietCccIesia  ;  nomina  autem  eorum 
[q  saeculum  smeli.^  PsaL,  Ex<ultate,  justi, 
ino.  Resp.  Justorum  auimse.  Vers.  Visi  sunt 
AU.  Sancti  tui,  Doinine,  benedicent  te,  glo- 
gni  tuidicent.  Off.  Eisultabuutsancliinglo- 
d  Com.  Justorum  anim.e  in  manu  Dei  sunt. 
t  supra. 

'Sanctorum  sepiem  Fratrum. 
^A.  Laudate,  pueri,  Dominum,  laudate  nomen 
:,  qui  habitare  facit  sterilem  iu  domo,  matrem 
ilaetantem.sPa^.SitnomenDomiuibenedic- 

ipend.  AIL  Cosli  enarrant.  Theod.   habent  ul  D 

^ompend  tres  assignantur  Versus  :  i.  Domine, 
'.  Intellexisti ;  3.  Ecce  iu,  Domine.  DeorUcio  hu- 
i  observal  Pameiius  illud  nominatim  citari  ex 
li  et  Sacram.    divi  Gregorii    iibris  ;  a  Micro- 

42. 
Qpend.  :  All.  Exsultabunt sancti.  Theod.  :  AIL 
lui,  Domine. 
Dpend.  :Psal.  Cosli  enarrant. 

Offertorio  succedit  in  Compend  Versus  : 
'  Dom.  canticum  novum^  lau^ejus  in  eccL  sanct. 
.r.  in  eo  qui  fecit  eum  et  liiii  Sion  exsult.  in 
7,  exsultatiofie.  Annotat  Pamelius  Micrologum 
ssr  hujus  Octavae,  cap.  44. 
iJe  sanctorum  vii  martyrum  in  Pamel.  Edit. 


tum,  exhocnunc  etnsqne  in  saeculnm.  Aesp.  Anima 
nostra.  Vers.  [iaqueus  contritus  est.  AIL  i  Laudate, 
puori,  Dominum.O,^.  Animanostra.  Kers. Nisi  quia 
Dominus.  Ad  Com.  Qiiicunque  fecerit  voluntatem 
Patris  mei  qui  in  ccel  s  est,  ipse  meus  frater,  soror 
et  mater  est,  dicit  Dominus.  PsaL  ut  supra. 
^  Natalis  sancti  Benedicti, 
A  ntiph.hisius  ut  pdlma.Psa/.Bonum  est  confiteri. 
Resp.liive.ni  David  servum  meum,  oleo  sancto  meo 
uuxi  eum,  manusenim  meaauxiliabitur  ei,  etbra- 
chium  meumcoufortabit  eum.  Vers.  Nihil  proficiet 
inimicus  in  eo,  et  filins  iniquitatis  non  nocebitei. 
i4//.Disposui  testamentum  eiectismeisJuraviDavid 
servo  meo.  Off.  loveuiDdvid.  AdComm,  Beatus  ser- 
vus  quemcum  venerit  Dominus,  inveneritillum  vi- 
gilantem  amen  dico  vobi^,  super  omnia  bona  sua 
constituet  eum. 

704^^^^^^  P''tixedis. 

Antiph .  Loqueba  r  de  tes  timoniis  tuis  i  n  conspectu 
regum^etnon  confundebar  ;  etmeditabar  in  man- 
datis  tuis,  quaedilexi  nimis.Psa/.  Beati  immaculati 
in  siai.  Resp.  Dilexisli  justitiam,  et  odisti  miquita- 
tem..  Vers.  Propterea  unxit  leDeus,  Deustuusoieo 
justiti^e.  All.  i  Specie  tua  et  pulchritudine  tua  in- 
tende,  prospere  procedcy  et  regna.  Offert.  Dififusa  est 
gratia  ^  Ad  Comm.  Simile  est  regnum  coelorum  bo- 
mini  negotiatori,quaerenti  bonas  margaritas ;  inventa 
una  pretiosamargarita,  deditomnia  sua,  etcompa- 
ravit  eam.  Psalm.  utsupra, 

Natalis  sancti  ApoUinaris . 

Antiph  I  Sacerdotes  Dei,  benedicite  Domino, 
sancti  etbumiles  corde,  laudate  Deum.  Psa/m  >nMe- 
mento,Domiue,David,etomuis  mansuetudinis  ejus 
f{^«p.  InveuiDavid  servum  meum.  V^rs.  iNihii  profi- 
ciet  inimicus  in  eo.  ^  AlleL  Memento,  Domioe,  Da- 
vid.  ^  Off.  Veritas  mea  et  misericordia.  Ad  Comm. 
Semel  juraviinsanctomeo,semenejus  in  aeternum 
maneL>it ;  et  sedesejus  sicut  solin  conspectu  meo, 
et  sicut  luna  perfecta  in  aeternum,  el  testis  in  ccelo 
fidehs.  PsaL  Misericordias  Domini. 
p  Natalis  sancti  Felicis. 

iln/tpA.Sacerdotesejusinduanturjustitia,etSancti 
ejus  exsultatione  exsultabunt.  P«a/m.Memento,  Do- 
mine,  David.  Resp.  Ecce  sacerdos  magnus,  qui  ia 
diebus  suis  placuit  Deo.  Vers.  Non  est  inventus  si- 
mihs  illi  qui  conservaretlegemexcelsi.  O/f.Veritas 

prsecedit  Octavam  sanctorum  apostol. 

g  lloc  Allel.  abesl.  a  M^^s.  Compend. 

k  Neque  hoc  officium  habet    (iOdex  Blandiniensis. 

Pamel.  Abest  quoque  a  Mss.  Compend. 

i  Desideratur  boc  Allel  in  Comp. 

>i  Ibid..  postOffertor.,  iegitur ;  Vers,  1.  Eructavit. 
\en.  2.  Suecie  lua. 

1  Hoc  omcium  ex  Graduali  divi  Gregorii  libro  citat 
Micrologus,  c.  43.  Pamel. 

™  In  Lompend.  ;  PsaL  Benedicite  omniaopera. 

°  Hoc  Alleluia  non  est  in  Compend. 

«Po8th«»c  OiTert.  in  laudato  Ms.  sunt  Vers.  1. 
Posui  adjut.  Vers.  2.  Misericordia. 

P  Etiaro  hoc  oflScium  ibidem  cilat  Micrologus,  c. 
43.  Pamel.  Abest  tamen  oataiehoc  a  Mss.  Compend. 


M 


SANCn  GEGORn  MAGNI 


700 


mea  etmisericordiameacumiD80,etinnoTnine  meo  A 
exaltabitur  cornu  ejus.  Ad  Comm.  Beatus  hervus. 
PsaL  ui  supra. 

•  Eodem  die  natalis  sanctorum  Simplicii,  Fauslini 

et  Beatricis. 

Antiph.  SapieDtiam  sanctorum  narrent  populi. 
Psalm.  Exsultatejustitin  Domino.  Aesponx.  Clama- 
verunt  jusii,  etDominusexaudivit  eos,  el  de  omni- 
bustribulationibuseorum  liberavit  eos.  Fm.Juxta 
est  Dominus  his  qui  tribulatosunt  corde^  et  humi-^ 
les  spiritu  saivabuntur.  Allel.  Sancti  tui,  Domine. 
O/f.  Gloriabuntur  in  te  omnes.  Ad  Com.  Ego  vos 
elegi. 

Natalis  sanctomm  Abdon  et  Sennes. 
AnftpA.  Intrent  inconspeotu  tuo,  Domine,  tremitus 
compeJitorum.Psa^m.Deus,  venerunt  gentes. /?csp.  g 
Gloriosus  Deus  iu  sanctis  siiis.  Wers.  Dext^ra  tua, 
Domine,  AUel.  Sancti  tui,Domine.  O/f.  705  Mira- 
bilis  Deus  in  sanctis  suis.  b  Ad  Cum.  '  Pobueruut 
mortaliasanctorum.  PsaL^  Deus  venerunt. 
«  Sancti  Petri  ad  Vincula. 

Antiph.  Salus  populi.  Psa/m.  Attendite,  populus 
meus,  legem  meam.  Resp.  Salxum  fac  popuhim. 
Wers.  Ad  te,  Domine,  clamavi.  All  Tu  es  Petrus, 
etsuperhanc  petram  ffidificabo  Ecclesiam  meam, 
Off.  Populumhumiiem  salvum  facies,  et  oculossu- 
perborum  humiliabis.  Ad  Com.  Domine,  sl  tues. 
Natalis  sancti  Stephani  papce. 

Antiph.  Justus  ut  palma.  Psat.  Bonumest  confi- 
teri  Domino.  Resp.  Justus  non  conturbabitur,  quia 
Dominus  firmat  manum  ejus.  Vers.  Tota  die  mise-  ^ 
retur  et  commodat,  et  semen  ejus  in  Benedictione 
erit.  AIL  Disposui  testamentum  electis  meis,  juravi 
David  servo  meo.  O^.  Inveni  Davidservum  meum. 
Ad  Com.  Domine,  quinque  talenta  tradidisti  mihi, 
ecce  alia  quinquesuperlucratus  sum  ;  euge,  serve 
fidelis,  quiainpauca  fuisti  fidelis,  supra  multate 
constituam,  intra  ingaudium  Dominitui. 

Alia. 

Antiph.  Sacerdotes  ejusinduam  Salutari.  PsaL 
Memeuto,  Domine,  David.  Resp.  Os  justimeditabi- 
tar  sapientiam,  et  iingua  ejus  loquetur  judicium. 
Ver$.  Lex  Dei  ejusin  corde  ipsius,  et  non  supplan- 
tabuntur  gressus  ejus.  Off.  Inveni  David.  Vei*s.  I. 
Potens  es^  Domine.  Vers.%.  Veritas  meaet  miseri- 
cordiamea.  \dComm.  Domine^quinquetalentatra- 
didisti  mihi.  Psal.  ut  supra.  D 

Natalts  sancti  Xysti  papx. 

Antiphon.  Sacerdotes  Dei,  benedicite  Domlno. 
Psalm.    Memento,  Domine,  David.  i> /{esp.  Sacer- 

«  Hoc  quoque  (officium)non  habet  Codex  Blandin. 
Pa^el.  Exstat  festum  hoc  seu  natale  in  Cod.  Com- 
pend.,  sedaiiud  est  ofticium.  scilicet ;  Antipli.  Sa- 
cerdotPS  ejus  ind.  salut.  Psal  MementOt  Domine  Da- 
vid  Resp .  Ecce  sacerd. magn  Vers.  Non  est  inv.  AUel. 
Exsultabunt.Olfert.Lcetamini.Comm.JustOf  um  animce. 

*>  In  Compend.  sequuntur  duo  versus  :  Exsurgat 
Deus,  et  pereant. 

^  Ibid.  :  Comm.  Beati  mundo  corde. 

d  Ibid.  :  Psalm.  Beati  immaculati. 

•  Hoc  festum  cum   seq.   omittitur  ia  God.  Com- 


dotes  ejus  induam  Salutari,  et  sonctiejus  exsulta- 
tioneexsultabunl.  Vers.  liluc  producam  cornu  Da- 
vid,  paravi  lucernam Cbristo  meo.  AIL  Inveni  Da« 
vid.  0/f.  Inveni  David.  Ad  Com.  Fidelis  servus,  et 
prudens,  quem  constituit  Dominus  superfamiliam 
suam,  ut  det  illiintempore  tritici  mensuram.  PsaL 
ut  supra. 

Eodem  die  nataL  sanctorum  Felirissimi  et  Agapiti. 
Antiph.  Salusautem  justorum  aDomino^etprote- 
ctor  eorum  estin  tempore  tribulationis,  Ps.  Noli 
aemulariin  malignantibus.  0i{es/».  Justorumanims 
in  manu  Dei  sunt.  Vers.  Visi  sunt  oculis  msipien- 
tium  mori.  All.  CantateDominocanticumnovum, 
lausejus  inecclesiasanctorum.  O/fer/.GIoriabuntur 
in  te  omnes  qui  diligunt  nomen  tuum,  quoniam,tu 
Domioe,  benedices  justo  :  Domine,  utscuto  bome 
voluntatistuae  coronasti  nos.  Vers,  1.  Verbanieaau- 
ribus.  Viers.  2.  Quoniam  ad  te  orabo,  Domine.  Ad 
Com.  Ego  elegi  vos  de  mundo.  PsaL  ut  supra. 

Natalis  sancti  Cyriaci. 
Antiph.  Timete  Dominum,  omnes  sancti  ejus, 
706  quoniam  nihil  deest  timentibuseum ;  divites 
eguerunt,  et  esurierunt,  inquirentes  autem  Domi- 
num  k  non  deticientomni  bono. PsaL  Benedicam Do- 
mino  in  cmni  tempore,  semper  laus  ejus  in  ore 
meo.  Resp.  Timete  Dominum,  omnes  sancti  ejus, 
quooiam  nihil  deest  timentibus  eum.  Vers.  loqui- 
rentes  autem  Dominum,  non  deficient  omni  bono. 
^AU.  Exsultabunt  sanoti  ingloria,  leetabuntur in 
cubilibus  suis.  0/f.  Laetamini  in  Domino,  etexsul- 
taie.  Vers.  1.  Beati  quorum  remisse^,  Vers.  %.  Pro 
hac  orabit  ad  te  omnis  sanctus. /lciCom.  Signaeos 
qui  in  me  credunt,  heec  sequentur  :  Doemoniaeji- 
cient,  super  eegros  manus  imponent,  etbenehabe- 
bunt. 

Vigilia  sancti  Laurentii, 

Antiph.  Dispersit,  dedit  pauperibus,  justitia  ejus 
manet  in  sseculum  saeculi,  cornuejus  exaltabiturin 
gloria.  Psal.  Beatus  vir  qui  timet  Dominum  in 
mandatis  ejus  cupit  nimis.  Resp.  Dispersit,  dedit 
pauperibus  justitia  ejus  manet  in  seeculum  sseculi. 
Vei^s.  Potenf!  in  terra  erit  semen  ejus,  generatiore- 
ctorum  benedicetur.  Off.  Oratio  meamundaest,  et 
ideo  peto  ut  detur  locus  voci  mes  in  coelo,  quia  ibi 
est  judex  meus,  et  conscius  meus  ^  in  excelso  ; 
ascendat  ad  Dominum  deprecatio  mea.  Vers.  Pro- 
bavitme  Dominussicutaumm,  viasajuscustodivi, 
et  a  pra*ceptisejus  non  discessi.  i  Item  atiud.  Off. 
Gioria  ethonore./iflf  Com. Qui  vult  venire  post  me, 

pend.  utrumque  habent  Theoderic. 

t  In  Coinpend. :  Os  justi  inedit.  sap.  Vers.  Lex 
Dei  e]us.  Off.  Veritas. 

g  In  Com. :  Resp.  Exsuitabunt.  Vers.  Cantate  Dom- 
All.  Sancti  tui.  Domine.  Idem  Alleluia  assignant 
Theod.  qui  in  csteris  conveniunt  cum  Vnlgatis. 

t»  Compe  d.,  non  deficientur  omni  bono. 

>  Ibid.  :  AIL  Gaudete,  ;ush,  in  DominOn  Cum  Theo' 
dericensibus  conveniuut  EdiU. 

k  Compend.,  in  cptemum, 

1  Abest  a  Mss. 


UBEft  ANTiraONARItJS. 


i6i 


\i  semetipsum,  et  tollat  crucem  suam,  et  se-  A 
me.  PsaL  ui  supra, 

In  natali  sancti  Laurentii. 
tiph.  Gonfessio  et  pulchritudo  in  conspectu 
janclitas  et  matfnifioeQtia  in  sanctifioiitione 
^sal,  Cantate  Domino.  Resp.  Probasti,  Do- 
M>r  meiim,  et  visitasti  nocle.  Vers.  Iffne  me 
lasti,  el  non  estinventa  in  me  iniquitas.  Al- 
ilua  vir  Off.  Confessioel  pulchrituJo.  Yers. 
ate  Domino  canticum  dovum  J  cantate  Do- 
omnis  terra.  Vers.  2.  Cantate  Domino,  et 
cite  homini  ejus,  annuntiate  de  die  in  diem 
•eejus.  Ad  Comm.  Qui  mihi  ministrat  me 
ir  ;  ubi  ego  sum,  illic  et  minister  meus 
\aL  ut  supra. 

Nalalis  sancti  Tiburtii. 
')h.  Justus  ut  palma  florebit,  b  sicut  cedrus 
t  in  Libano  multipicabitur.  Psal.  Bonum 
iteri  Domino,  et  psallere  nomini  tuo  Altis- 
esp.  Osjusti  meditabitur  sapientiam.  Vers. 
i  ejus  in  corde.  c  ALl.  Gloria  et  honore  coro- 
jm,  Domine.  Olf.  In  virlutetua  laetabiturju- 
i  Comm.  Posuisti,  Domine,  in  capite  ejus. 
omine,  in  virlute  tua. 

Vatalis  sancti  Hyppotytiet  sociorum. 

yh.  Justiepulentur,  etexsultentinconspeclu 
delectentur  in  IsBtitia.  Psal.  Exsurgal  Deus, 
t  dissipenturinimici  ejus ;  et  fugiantquiode- 
um  a  facie  ejus.  d  liesp.  Justorum  animae. 


g  Assumptio  sanctm  Marix 
kntiph.  Vullum  lunm  deprecabuntur  omnesdivi- 
tes  piebis;  adducentur re^i  virgines  posteam,  proxi- 
maB  ejusadducentur  tibi  in  l»tiliaet  exsultalione. 
Psal.  Eructavit  cor  meum  verbum  bonum.  Resp. 
Propter  veritatem  el  mansueludinem,  et  juslitiam, 
et  deducet  te  mirabiiiter  dextera  tua.  \ers.  Audi, 
filia,et  vide,  et  inclina  aurem  tuam,  quia  concupi- 
vitRex  speciem  tuam.  AU.  Specie  tua  et  pulchritu* 
dine  tua  intende,  prospere  procede,  et  regna.  Of- 
fert.  Oflferentur  Regi  virgines  post  eam,  proximm 
ejusoffercntur  tibi.  Ad  Com.  Dilexisti  justitiam,et 
odisti  iniquitatem  ;  propterea  unxit  te  Deus,  Deus 
meus,  Psal.  ut  supra  K 

»  Octava  sancti  Laurentii. 
B  Antiph.  Probasti,  Douiine,  cormeum,  et  visitasti 
nocte  ;  ignemeexaminasti^et  nonestinventain  me 
iniquitas.  Psat.  Exaudi,  Domine,  justitiam  meam, 
intende  deprecationem  meam.  k  Resp.  Posuisti, 
Domine,  super  caputejus  coronam  de  lapide  pre- 
tioso.  Vers.  Desiderium  animae  ejus  tribuisti  ei,  et 
voluntatelabiorumejusnonfraudasUeum.  i4/^Glo- 
ria  ethoQorecoronastieum,  Domine.  0/f,  In  vir- 
tute  tua,  Domine,  laetabitur  justus^et  super  Salu- 
tare  tuum  exsultabit  vehementer.  Desiderium  ani- 
mae  ejua  tribuisti  ei.  Ad  Com.  Qui  vult  venire  post 
me.Psal.  utsupra. 

Natalis  sancti  Agapiti. 
Antiph.  Leetabitur  justusin  Domino,  et  sperabit 
in  eo,    et  laudabuntur  omnes    recti  corde.  Psal. 


ri«;  0.,«»^^  1         •  •     .•  •    ii.  c^       .•  p  *"  ''"'    ^'  lauaanuniur  omnes    recu  corae.  l^sai. 

risi  suntoculisinsipientiuiiimon.  ^ll.  Saucti  ^  p.«„,j;   n^.,,    a.«.;^^«^  a 

«,;««  ntr    K  .  .  a  ^      fcxaudi,  Deus,  Orationem  meam,  cum  deprecor,  a 


mine-  Off.  Anima  nostra  sicut  passer.  Ad 
^icoautem  vobisamicis  meis,  ne  torreamini 
ui  vos  persequuntur.  Item  aiia  :  Amen  dico 
quoduni  ex  minimis  meis  fecistis,  mihifeci- 
al.  ut  supra. 

e  Natalis  sancti  Eusebii. 

oh.  Os  justi  meditabilur  sapiontiam  et  lin- 
is  loquetur  judioium;  lex  Dei  ejus  in  corde 
Psat.  Noli  fiemulari  in  malignantibns.  Resp. 
ti  meditabitur.  Vers.  Lex  Dei  ejus.  t  All. 
non  conturbabitur.  Off.  Desiderium  animae. 
.  Vitam  petiit.  Vers.  2.  Lfleliricabis  eum. 
Inveniatur  manus  tua.  Kd  Com.  Beatus  ser- 
'al.  ut  supra. 

?!mittitur  in  Compend.    el  in  2  Tlieoderic,  in 
^issa.  In  Compend.  vero  hfec  Missa  est  :  An- 
'obasticor...  et  non  est  inv.  in  me  iniq.  Psalm. 
.  Dom.  justitiam  m.  Itesp.  Justii.s  ut  palma  fl. 
dannnntiandum.OlJert.  In  virtute  tua.  Vers. 
etiit.  ConM.  Magnaest  gloria  ejus.  AlteraMissa 
st  Confessio,  etc. 
npend.  :  Sicut  cedrus  Lihani. 
Theod.,  ad  Cornppnd.  :  All.  Disposui. 
npend.  :  Resp.  Clamaveruntjusli.  Vers.Juxta 
l.  GauietCtjusti,  in  Domnio.  In Theod.  fit  tan- 
ciufn  sancti  Hippolyli  martyr.  A///t/>^.    Justus 
3.  Psal.  Exsurqat  Deus.  Hesp.  Justornm  ani- 
.,ut  in  Excusis. 

Tiperid.  :  Deposiiio  sancli  Euscbii    conf,   In 
:  tiatai.  sancti  Eusebii  sacerdotis. 


timore  inimici  eripe  animam  meam.  ^Resp.  Justua 
nonconturbabitur.  Vers.  Totadie  miseretur  etcooi- 
modat.  ■  Alt.  Beatus  vir  qui  timet  Dominum.  Off, 
Id  virtute  tua  laetabitur.  Ad  Com.  Beatus  servus 
Psat.  ut  supra. 

708  Natalissanctorum  Ttmothei  et  Symphoriani. 
Antiph.  Salus  autem  justorum.  Psal.  Noliaemulari 
in  maligoantibus.  Resp.  Pretiosa  in  conspectu  Do- 
mini  mors  sanctorum  ejus.  Vers.  Credidi,  propter 
quod  locutus  sum, ego  autem  humiliatus  sum nimis 
A//.SaQcti  tui,  Domine.  Off.  Mirabilis  Deus  in  san- 
ctis  suis,  Deus  Israel  ipse  dabit  virtutem  et  fortitu- 
dinem  plebi  su6e,benedictu8Deus,alleluia.. 4 ctCom. 
Ego  vos  elegi  de  mundo. 

t  Abest  hoc  Aliel.  a  Compend.,  estin  Theod. 

sSicut  infra  notandum  est  lib.  Sacrarn.  i,  antiqui- 
tus  videtur  hoc  feslum  divo  Gregorio  olim  Dormitio^ 
nis  appellatum.  Pahel.  Dicitur  AssumptiOf  in  Cod. 
Compend.  elaliis. 

t»  Post  hoc  offic.  in  Compend.  aliud  sequitur  sc. 
Ant.  Gaudeamus  Psal.  Eruciavit.  Besp.  Propler  vent. 
Vers.  Audifil.  Allel.  Adduceniur.  Offerl.  Difjusa  est. 
Comp.  Beaia  es,  Virgo. 

'  In  (^ompend.  hic  et  alibi  semper  legitur  OctabaSf 
non  Oetaou. 

^  (^ompend.  :  Resp.  Justus  ut  palma.  Versus.  Ad 
annunt.  Ali.  Justusnon  coniurh. 

^  Compeiid.  :  Rep    Posut.sti  Vers.  Desiderium. 

^  Hoc  Allel.  iibest  aComp.  InTheod.  idem  pfficium 
assignatur  ac  in  Excusis. 


703 


SANCTI  GREGORII  HAGNI 


704 


•  Nafalis  sancfiGenesii.  A 

Aniiph.  Oloria  et  honore  corouasli  eum,  Domine, 
et  constituisti  eum  super  opera  manuura  tuarum. 
Psal.  Domine  Dominus  noster.  Resp^  Domine,  prse- 
venisti  eum.  Vers.  Vitam  petiit.  ALl.  Justus  non 
conturbabitur,  qnia  Dominus  lirmat  manum  ejus. 
0/f.  Desiderium  animse  ejustribuistiei,Domine,  et 
Toluntate  labiorumejusnon  fraudasti  eum  ;  posui- 
sti  incapite  ejus  coronam  de  lapide  pretioso.  Ad 
Com,  Qui  vult  venire. 

Nafalis  sancti  Augustini, 

Anliph.  Dicit  Dominus ;  Sermones  mei,  quoddedi 

in  os  tuum,  non  deficient  de  ore  tuo.  Adest  enim 

nomen,  et  munera  tua  accepta  erunt  super  altare 

meum.  Psal.  Domine,  exaudi.  /?«s/).  Juravit  Domi- 


nus.  Vers,  Dixit  Dominus  Domino.  meo.  Atl,  Me 


B 


mento,    Domine,  Divid,  et  omnis    mansuetudinis 
ejus.  Off,  luveni  David.  Ad  Com.  Fidelis  servus. 
Natatis  sancti  Hermetis, 

Antiph,  Justusnonconturbabitur,  quia  Domtnus 
firmat  manum  ejus  ;  tota  die  miseretur  et  commo- 
dat,  et  semen  ejus  in  Benedictione  erit.  Psal,  Noii 
semulari  in  malignantibus.  b  Resp.  Justusut  palma 
florebit.  Fer^.Adannunntiandum  mane  misericor- 
diam.  Atl.  Reatus  vir  quisulTert  tentationem.  Off, 
Invirtutetua,  Dornine.  A(/Com.  Multitudo  ianguen- 
tium,et  qui  vexabantur  a  spiritibus  immundis,ve- 
niebant  ad  eum«  quia  virtus  de  illo  exibat,  et  sana- 
bat  omnes.  Psal.  ut  supra, 

«  DecfULatio  sancti  Joannis  BaptisicB, 

Antiph,  In  virtute  tua,  Domine,  Iffitabitur  justus. 
Psalm.  Vitam  peliit.    Resp.  Domine,  prae^enisti.  ^ 
Vers,  Vitam  petiil.  Alt,  Heatus  vir.  Off,  Juslus  ut 
paima.  Ad  Com.  Magna  est  gloria  ejus. 
Natalis  sanclae  Sabinae, 

Antiph,  Goguovi,  Domine^  quia  squitas  judicia 
tua,  et  in  veritate  tuahumiliasti  me;  confige  timore 
tuo  carnes  meas,  a  mandatis  tuis  non  me  repellas. 
Psal,  Beati  immaculati  in  via.  ^  Resp,  Specie  tua, 
Vers.  Propter  veritatem  et  mansuetuJinem.i1//. 
Diffusa  est  gratia.  Off.  Filiae  regum  in  honore  tuo  ; 
astitit  reginaadextristuisin  vestitu deaurato,  709 
circumiiata  varietate.A(/  Comm. Principes  persecuti 
Bunt  megratis  etaverbistuis  formidavitcormeum  ; 
laetabor  ego  super  eloquia  tua,8icutquiinvenitspo- 
lia  multa  ;  concupivit  auima  mea  testimonia  tua, 
Domine,  et  dilexit  ea  vehementer.  Psat.  ut  supra,  D 
Natalis  sanctorum  Felicis  et  Adaucii, 

iinttpA.Sapientiam  sanctorum.Psa/.  Exsultate  ju- 

•  Hoc  officiumet  sequensnon  tiabent  Cod.  Bland. 
etCompend. 

l>  In  Com.  :  Re.^p.  Justusnon  conturbabiiur.  Yers, 
Tota  die.  AlleL  Inveni,  Comm.  Posuisti, 

c  Observat  Pamel.  hoc  offic.  desiderari  io  Cod. 
Blandin.  Idem  de  Compend   dicendum. 

<  In  Compend.  :  Resp  Dilexisti  justit.  Vers.  Pro- 
pterea.  Allel.  Adducentur.  Thood.  favent  Kxcusis. 

•Compend.  :  Hesp,  Ex.mltabunt.  Vers,  Cantate 
Dom.  Tneod.  non  discrepant  ab  Excusis  ;  ubi  dissen- 
tient^  annotabimus. 

'  Non  invenitur  in  Compend.  Exstat  in  Tbeod. 


sti,  in  Domino.  «  Resp.  Gloriosus  Deus  in  sanctii 
suis.  Vers.  Dextera  tua,  Domine.  All,  Gaudete,  ju« 
sti,  in  Domino,  rectos  decet  collaudatio.  Off.  I^seta- 
mini,jiisti,  inDomiuo.  Ad  Com.  Quoddico  vobis  ioi 
tenebris,  dicite  iulumine,  dicit  Dominus  ;  et  quod 
in  aure  auditis,  praedicate  super  tecta. 

f^alalissanctae  Marix, 
Antiph,  Vultum  tnum,  Domine.  Psal.  Rructavit 
cor  meum.  Resp.  Dilexisti  justitiam.  Vers,  Propter 
veritatem.^l/er  Adducenturregivir{4nesposteam, 
proximffi  ejus  ofTerentur  tibi  in  laetitia.  Off.  Offe- 
rentur  regi.  Ad  Com.  Diffusa  est  gratia. 

Naiatis  sancti  Adriani. 

An/ip A.  Lffitabiturjustus  in  Domino.  PsaZ.  Ex- 

audi,  Deus,  Oiationem.  Resp.  Domine,  praevenisti. 

Vers.  Vitam  peliit  a  te.  Atl. «  Beatus  vir.  Off.  GIo- 

ria  et  honore  coronasti  eum.  Ad  Comm.   Posuisti. 

Domine. 

^  Natalis  sancti  Gorgonii. 

Antiph.  Cloriaethonorecoronastieum,  etconsti- 
tuisti  eum  super  opera  manuum  tuarum.  Psalm 
Domine  Dominus  noster.  Resp.  Posuisti,  Domine. 
Vers.  Desideriumanimffi.  A//.Gloria  ethonore.  Of. 
Posuisti,  Domine,  in  capite  eju^^  coronamdelapide 
pretioso,vitam  petiitate,  et  tribuistiei  Vers.  Deside- 
rium  animffi  ejustribuistiei,  et  voluntate  labiorum 
ejusnonfraudastieum.  Vers.  Magnaest  gloria  ejus 
in  salutari  tuo,  gloriametmagnumdecorem  impo* 
nessuper  eum.  Ad  Com.  Posuisti.  Domine. 

Natatis  sanctorum  Proti  et  Hyacinthi. 
i4n/tp^.  Judicant  sanctigentes,et  dominabuntor 
populis;  regnabit  Dominus  eorum  in  perpetuum. 
Psal.  Exsuitate,  justi,  in  Domine.  Resp.  i  Vindica, 
Domine,  sanguinem  sanctorum  tuorum,  qui  eCfusus 
est.  Vers.  Posuerunt  mortaHaservorum  tuorumei- 
cas  volatilibuscoeli,carnessanctorum  tuorum  bes- 
tiis  terrae.  A//.Gaudete,  justi,  in  Domino,  rectos,  de- 
cet  collaudatio.  Off.  Gloriabuntur  in  te  omnes  qui 
diliguntnomen  tuum,  quoniamtu,  Domine,  beae* 
dices  justo :  Domine,  ut  scuto  bonsB  voluntalis  tuee 
coronasti  nos.  Ad  Com.  Anima  nostra  sicut  passer 
ereptaestde  iaqueo  venantium.Ve^  Quivult  venire 
post  me. 

^Exaltatio  ganctae  crucis. 

.4n(t;>A.  iNosautem  gloriarioportetincruce  710 
Domiuinostri  Jesu  Christi,  inquoest  salus,  vila  et 
resurrectio  nostra,  per  quem  salvati  et  liberati  su- 
mus.  P^a/.  Dominusregnavit,  decorem.  Besp.  Chri- 

s  In  Compend. :  All.  Justus  utpalma  ;  infra.*  Of- 
feri.  Desidenum. 

^  Hoc  ofTicium  desideratur  in  Cod.  Blandin.  Pamel. 
Exstat  inComp.  ubi,  pro  Versu  Desiderium  ;est  Vers. 
Viiampetiii,  Ailel.  esiJusius  non  conturbabitur.  A<E 
Cnmm.  Magnaesi. 

*  In  Compend.  :  Resp.  Jusiorum  animae.  Vers, 
Visisunt,  Allel.  Justi  epulentur,  Offeri,  Gioria  ethon. 
Ad  Cnmm,  Qui  vult  venire, 

k  In  Iheod.  natal  sanctorum  Gornelii  et  Cypriani 
praecedit  festum  Exalt.  sanctid  crucis,  iicei  eoaemdie 
concurraot. 


UBER  ANTIMONARIDS. 


706 


facfus  est.  Ver$,  Propter  qiiod  et  Deus.  »  All. 
)  in  gentibus,quia  Domiaus  regnavit  a  ligno. 
)extera  Domiui.Ac/  (^omm.Nosautem  gloriari 
et. 

^atalis  sanclorwn  Comelii  et  Cypriani, 
tiph,  Sacerdotes,  Dei.  PsaL  Memento,  >>  Domi- 
avid.  Resp.  Sacerdotes  ejus.  liluc  producam 
1  David.  AU.  ^  Disposui  testamentum  elcctis 
Off.  Veritas  meai.Ad  Cam.  Domine,  quinque 
atradidistimihi.eccealiaquinquesuperlucra- 
im  ;  euge,  serve  fideiis,  quia  in  paucafuisti 
I9  supra  muita  te  constituam,  intra  in  gaudium 
Di  tui.  Psal.  ut  supra. 

Natalis  sancti  Nicomedis. 
\iph.  L»tabitur  justus  in  Domino.  Psalm.  ^ 
quorum  remissse  sunt  in^quitates.  Resp.  Po- 
,  Domiue,  Desiderium  animse  ejus.  «  AIL.  Ju 
lon  conturbatitur.  Off.  Gioriaet  honore.  Ad 
ri.  Qm\  vult  venire  post  me.  Psal,  ut  supra. 
lissanctcB  Euphei/ticp,  ac  sanclorum  Lucisee^ 

Geniiniani. 
'iph.  Vultumtuumdeprecabuntur.  Psalm.  Eru- 
cor  meum.  Resp.  DifTusa  est  jyrratia.  Vers.  Pro- 
eritatem  et  mansuetudinem.  All.  Specie  tua. 
Offerentur  regi  virgines.  Ad  Com.  Simile  est 
im  coelorum.  *  If.ematia:  In  salutari  tuo  ani- 
lea.  Psalm.  Beati  immaculati  in  via. 

Vigilia  sancti  Matthaei. 
*iph,  Ego  autem  sicut  oliva  h  fructifera  in  do- 
omini,  speraviinmisericordia  Deimfi,  etex- 
t)o  nomen  tuum,  quoniam  bonum  estantecon- 
im  sanctorum  tuorum.  Psa/.Quidgloriarisin 
a,  qui  potens  es  in  iniquitate  ?  Hesp.  Justus  ut 
iflorebit.  Vers.  *  Bonum  est  conflteriDomino. 
loria  et  honore.  Ad  Com,  Posuisti,  Domine. 

Natalis  sanrti  Matthcei, 
'iph.  Os  justimeditahitursapientiam,  etlingua 
oquetur  judicium,iexDei  ejus  incordeipsius. 
I.  Noli  semulari  in  malignantibus,  nequ  e  zela- 
facieutes  iniquitatem.  Psalm,  Beatus  vir  qui 
Dominum.  Vej^s.  Potens  in  terra  crit  semen 
U/.  InveniDavid.O/f  Posuisti,Domine.  Vers.i. 
erium  animae  ejus.  Vers.  2.  M.igua  est  gloria. 
um,  Mii$fiia  Hst  gloria.  Ps.  xx. 

^  Natalis  sancti  Mauricii. 
iph.  Intret  in  conspectu  tuo,  Domine.  Psat. 
venerunt  geutes.  Resp.  GloriosusDeus.  Vej*s. 
ra  tua  Domine.   Att.  Exsultabunt  sancti  in 

Compend.  :  Allel.  Dominm  regn,  decorem  tnd' 
jr,  Deiis  enim  ftrmiivU. 
jmp.  :  Psal    Benelicite, 
3c  Allel.  non  est  in  Compend. 

Cumpend.  :  P,%al.  Exauai  Deus  ui. 
i>est  a  Compend. 
•  »mpend.  AJferentur,  ^tc. 
)dex  Compend.  hdsr.  non  habet. 
jmpend.,  fruclificavi. 
id.  :  Vers.  Aii  annuntiandum. 
hest  a  Couip.  et  a  Blandin.,  ut  observat  Pamel. 
1  Compend.  desi^leratur  hoc  Aliel. 
3id.  :  Offertor,  StetU  Ang.  juxta  aram  templi. 


A  gloria.  O/f,  Laetamini  in  Domino.  AdCom.  Posue* 
runt  mortalia. 

711  Natalis  sanctorum  Cosmx  et  Damiani, 
Antiph,  Sapientiam  sanctorum  narrent  populi. 
Psalm,  Exsultate,  jusli,  in  Domino.  Resp.  Clamave- 
runt  jusii^  etDominusexaudiviteos.  Vers.  Juxtaest 
DomiDiis.  Atl.  Sancti  tui,Domine.  Off".  Gloriabuntur. 
Ad  Comm.  Posuerunt  mortalia. 

Dedicatio  basHicce  sancti  Michaelis. 
vln/i;?^^.  BenediciteDominum,omnes  angeli  ejus, 
p>otente8virtute,quifacitisverbum  ejus,  ad  audien- 
dam  vocem  sermonumejus.  P«a/m.  Benedic,anima 
mea,  Domino,  et  omnia  qiue  intra  me  suntnomini 
sanctoejus.jRes/7.  Benedicite  Domiuo,  omnes  angeli 
ejus,potente8  virtnte,quifacitisverbum  ejus.  Vers, 
Q  Benedic,  anima  mea,  Doniino,  et  omnia  interiora 
meanomini  sancto  ejus.  Att,  Laudate  dominum, 
omnes  angeli  ejus,  landate  eum  omnes  virtutes 
ejus.  I  Alt.  Contitebor  tibi,  Domine.  Offert,  m  In 
conspectu  angelorum  psallamtibi  Vers.\.  Confite- 
bor  tibi,  Domlne.  Vers.  2.  Confiteantur  tibi,Domi- 
ne,  omnes  regesterrae.  Ad  Com.  Benedicite,  omnes 
angeli  Domini,Domino  »  hymnum  dicite,  et  super- 
exaltate  eum  in  saecula. 

Natalis  sanctiMarci, 
Aniiph,  Sacerdotes  Dei,benedicite  Domino.  Psal. 
Benedicite  omnia  opera  Domini  Domino.  Resp,  In- 
veni  David.  Vers.  Nihil  proficiet.  0  AIL,  Meuiento 
David.  Off.  Veritas  mea  Ad.  Com.  Beatus  servus. 
p  Vigitia  sanctorum  Dionysii  et  sociorum  ejus, 
Aniiph,  Saius  autem  justorum  a  Domino,  et  pro- 
^  tectoreorum  est  intempore  tribulationis.  P5a/. Noli 
aemulari  in  malignantibus.  Resp,  Vindica,  Domine. 
Vers,  l^osuerunt  mortalia. 

Natalis  sancti  Dionysii, 
Antiph.  Intret  in  conspectu  tuo,  Domine.  Psal, 
Deus,  venerunt  gentes.  Respons.  Gtoriosus  Deus. 
Vers.  Dextca  tua,  Domine  All.  q  Gaudetejusti,in 
Domino.  Off.  Mirabihs  Deus.  Ad  Comm.  Animano- 
stra. 

r  Natatis  sav.cti  Callixii, 
Anfi;)A.Saceriiote:^ejus.  Psal.  Memcnto,  Domine. 
David.  Resp.  Sacerdotes  ejus.  Vers.Uiuc  producam 
coruui4//e/.  Inveni  David  servum  meum.  Off.  In- 
veni  David  servum.  Ad  Com.    Beatus  servus. 
Vigilia  apostolorum  Simonis  et  Judce. 
D     Antiph.  Intretin  conspectu.P^a/.Deus,  venerunt 
gentes.  Resp,  Viudica,  Dominesanguinem  servorum 

habens  ihuributum  aureum  in  manu  ^ua,  et  data  suni 
ei  incensa  tnuUa,  ei  ascendit  fumus  arom,  in  conspe- 
ctu  Dei,  Allel.  Vers.X,  In  conspectu  angel,  psattam 
tibi,  Domine.,  ei  alorabo  a'i  temfdum  sanvlum  tuum, 
et  con/it .  nomini  tuo,  Domine,  et  ascendii,  etc. 

n  Comoend.  :  Bene  nuntiaie  ei  super,  Additur  in 
fine  ;  Psal.  Benedicite,  omnia, 

0  In  Compend. :  Allel.  Disposui,ut  supra. 

p  Duo  hsc  ofticia  Gaiiicana  sutit ;  quare  recte 
omissa  in  Cod.    Biandin.  Pamel. 

<I  In  Compend.  :  AUel.  ctsultabuni  sancti. 

r  Abest  hoc  a  Cod.  Compend. 


707 


SANCTI  GRBGORn  MAGNI 


708 


tuonim.V(?r«.Posuernnt  mortaUaKervornmtuorum.  A  Psal.  Deu8,veDeruDtgentes.Affsp.Vindica,Domiiin, 


712  Offert,  £xsultabuQt  saDcti.  AdComm.  justo- 
rum  aDimae. 

Ad  Missam. 

Antiph.  Mihi  autemoimis  boDoratisuDtamici  tui^ 
Deus,DimiscoDfortatusest  priDcipatuseorum.  Psal. 
DomiDe,  probasti  me,  et  cogDovisti  me,  tu  cogDO- 
visti  sessioDeai  meam  etresurrectiouem  meam.  A^sp. 
Nimis  boDorati  suDtamicitui,  Deus,  uimis  coDfor- 
tatus  eslprincipatuseorum.  Vers.  DiDumeraboeos, 
et  superareoam  multiplicabuDtur.  •  A//.SaDctitui, 
Domiue.  O/f.  Id  omDem  terram  exivit  sodus  eorum, 
et  iD  fiaes  orbis  terrffi  verba  eorum.  Vers.  Goeli 
euarraDtgloriamDei,  etoperamaDuumejusaDDUD- 
tiat  firmameDtuu).i4(i.  Comm.  Vos  qui  secuti  estis 
me,  sedebitissupersedes,  judicaDtes  duodecim  tri-  q 
bus  Israel.  Psal.  ut  supra. 

Kal.Novemb,  Natalis  sancti  Ccesani. 

Antiph  Coufessio  et  pulchritudo  iu  coDspectu  ejus 
Psat.  Cautate  DomiDo.  /{esjD.  JustusDoo  coDturba- 
bitur,  quia  Dominus  tirmat  maaum  ejus.  Vers,  Quo- 
Udie  miseretur  et  commodat,  et  semeu  ejus  iu  Be- 
n<>dictioue  erit.  ^  Offert,  lu  virtute  tua,  Domiue.  Ad 
Comm.  Qui  vult  venire  postme.  Psal.  utsupra. 
c   Vigilia  omnium  sanctorum. 

Antiph.  d  Judicaut  sauctigeDtes.  Psal.  Ezsuitate, 
justi,  iu  DomiDO.  Ke^^.  Gloriosus  Deus.  Vers.DeX" 
tera  tua,  Domiue.  OlJert.  EisuitabuutsanctiiDglo- 
ria  Ad  Com.  Dico  autem  vobis  amicis  meis,  Deter- 
reamiDi  ab  bis  qui  vos  persequuDtur. 

In  die  ad  Missam* 

Antiph.  GaudeamusomDes  i  .  DomiDO,  diem  fe- 
stum  celebraotes  s  ub  hoDore  saoctorum  omoium ; '  'e 
quorum  solemoitate  gaudeot  aDgeli,  et  coliaudaut 
fihumDei.  Psal.  *  Exsultalejustiiu  Domioo,  rectos 
decet  collaudatio.  Hesp.  Timete  Domioum,  omnes 
sancti  ejus  quooiam  oihil  deest  timeDtibus  eum. 
Vers.  loquirentes  autem  Domiuum,  dod  deficieDt 
omoi  boDO.  A/£.  f  justi  epuleutur,  et  exsulteut  ia 
coDspectu  Dei,  etdelecteoturiuisetitia.  g  Off".  Deus 
iu  saoctissuis.  ^ifif  Com.  Gauclete,justi  iu  Domioo. 
v  Idus  Nov.  Natalis  quatuor  Corunatorum. 

An/ipA.  lutret  iDcoDspecluiuo,  Domioe,  gemitus. 

»  Ibid. :  Allel.  Nimis  honoraii  sunt. 

b  Iii  eodem  Ms.  aute  Offeri,  assi^natur:  Allel.  in- 
veni  Duvid.  Et  post  otlert.  duo  versus  sequuntury 
Yitam  peiiit  et  Magna  est. 

c  H8ec  quoque  otMcia  duo  sequentia  tanquam  re- 
centiora  Gregorio,  praetermittuntur  in  Blauain.  Cod. 
Pamel. 

d  lo  Compend.  :  Ani.  Sapientiam snnctorum,  ut  su- 
pra.  Resp.  Timite  Domin.  Vers.  Inquirentes.  All.Ju- 
sti  epulentur.  Aii  Com.  Juxtorum  animx. 

0  loCod.  Compend.  :  Phal,  Eruciavit,  Hesp.  Glo» 
riosm.  Vers.  Dexlera  iua,  Domine, 

f  Abest  a  nosLro  God.  :  Compend. 

%  OtTert  Lcstamini,  cum  Vers.  \  Beati  quorum,  et 
Vcrs.  2.  ProlHi  cor,  assig'»atur  io    Compend. 

h  In  Coinp.  :  Aii.  Sancti  tui.  Offertor,  Posuisii, 
DominCy  in  cap.^  etc,  cum  Versibus  Desideriu.n  et 
Magnuesi,  lu  Theod.  omniautiu  Yuigatis  anootan- 
tur,  pr8Bter  Alleiuia  Beatus  servus, 

^  Iq  Gompead.  :  Resp,Inveni.  Vers,  Nihil  pro/iciet* 


saoguioem  servorum  tuorum.  Vffr«.Po3ueruDt  mor- 
talia.  Atl.  Saocti  tui,  Domioe.  O^i^r^  Anima  Dostra 
sicut.  Ad  Com.  Posueruot  mortalia. 
Natatis  sancfi  Theodori. 

Anfiph.  Id  virtute  tua,  Domiue,  Psalm.  Vitam 
petiit //e5p.  Domioe,  prseveoisti.  F^4.  Vitam  petiit 
Allel,  h  Beatus  vir.  0^<?r^Gioria  ethoaoTe.AdCom. 
Posuisti,  Domioe. 

713  Natalis  sancii  Mennse. 

Antiph.  Osj ustimeditabitur.  Psa^  Noli  a  mulari 
in  mahgaaotibus.  i  Respons.  Gloria  et  hooore. 
Vers.  Etcoostituistieum.  Alt,  Jastus  uon  coDturba- 
bitur.  0/f.  Desiderium  animfleejus.AtiCoiTz.Magaa 
est  gioriaejus. 

^  Eodem  die  Natalis  sancti  Martini. 

Aniiph.  Sacerdotes  tui.  Psal.  Memeuto,  Domioe, 
David.  /{e«//.  loveDiDavid.  Vers.  NibiiProficiet.A//. 
Disposui  testameutum.  Off.  loveoi  David  servam 
meum.  Ad  Com.  DomiDe,quiDquetaleDta  tradidisti 
mihi. 

Natalis  sanctx  Cecilim, 

Antiph.  Loquebardetestimooiisiuis  iDCOospectu 
regum,  etDODCoafuDdebar;etmeditabaria  manda- 
tis  tuis,  quae  diiexi  n\m\s. Psai.  Beati  immaculatiin 
via  Resp.  Audi,  hiia,  et  vide.  Vers.  Specie  tua. 
lO^.Ofrereaturregivirgioes.AdCom.ConfuodaDtur 
superbi,  quia  iajuste  miquitatem  fecerunt  ia  me  ; 
ego  autem  inmandatistuisexcerceborintuis  justi- 
ficatiooibus,  ut  dod  coofuodar.  Itemalia  :  Pecit  ju- 
dicium  et  justitiam  ;  Domioe,  non  catumnieotur 
mihi  superbi;  ad  omoia  maodata  tua  dirigebar, 
omnem  viam  iaiquitatis  odio  habui. 
Natatis  sancii  Ctementis. 

^  Antiph.  Dicii  Domious  :  Si  quis  testimoDium 
meum  servaverit.  P«(i/.  Misericordias  Domioi  in 
flBteroum  cautabo.  Resp,  Juravit  Domious.  \ers. 
Dixit  Domious  Domiuo  meo.  AtL^  Disposui.  0/f. 
Yeritas  mea  et  misericordia  mea  Ad.  Com.  Beatus 
servus.  Item  aiia  :  Domiae,  quinque  taienta.  Psal, 
ut supra, 

Natalis  sancti  Chrysogoni, 

Antiph.  Lfletabitur  justus.  Psatm,  Exaudi.  Deus, 

Allel.  Disposui.  Offert.  Gioria  ei  honore.  In  Ther.d. : 
Resp.  Inveni,  ut  in  Compend.,  csetera  ut  m  vulgatis. 

^  Neque  hoc  (Otfic  )  habetBlandin,  Cod.,  est  enim 
D  Gallicauum.  Pambl.  Uoc  natale  est  io  Compeod.,  sed 
diversum  officium,  scil. :  ^n/i/;/i.  Staiuit.  Psal.Mi- 
sericordias.  Resv.Os  jusii  medit.  Aliel.  Elegit  te  DO" 
minus.  Offerl.  Veriian  mea.  Item  Offert.  Martinus  igi- 
iur  obitum  suum  ionge  ante  praf.scivit ;  dixitque frairi* 
bus  dissoiutionem  corporis  suiimminerc^  quiajudicabat 
se  jam  resotvi.  Vers.  1 .  0  quantus  iuctus  ommum.  liic 
desunt  tres  lineae.  Com.  Fuieiis  servus. 

1  In  Cornpend.  :  Aiiei.  Adduceniur,  In  Tbeod.  : 
Allei.  Specie  tua. 

™  Compeud.iAnt.  Dirit  Dominus,  sermones  quos 
dedi  in  os  luum,  non  defirieni  deore  tuo\  adest  enim 
nomen  tuum^  et  mvnera  tua  accepia  erunl  superaltari 
vieo. 

■  Gompend. :  All.  Inveni  David  Conveniuot  Theod. 
cum  Editis,  attamea  pro  Psal.  Misericardias  assigoaot 
Ihmine  exaudi. 


UBER  ANTlPHONARiaS. 


710 


onem  meam^cumdeprecor.Ae^p.  *Beatu<;vir.  A 
.  Poteas  ia  terra.  All.  Justus  uon  conturbabi- 
Off.  Gloria  et  hooore.  Comm,  Fosuisti,  Do- 

Vigilia  sancU  Andrem  aposloli. 

iiph.  Dominus  secus  mare  GalileflB  vidit  duos 
is,  Petrum  et  Aodream,  et  vocavit  eos ;  Venite 
me,  faciam  vos  fieri  piscatores  homioum. 
n.Cceli  eoarraot.  Ae^p.  Nimis  honorati  sunt. 
.  Dioumerabo  eos.  Off.  Gloria,  et  honore.  Ad, 
Venite  post  me,  >>  faciam  vos  piscatores  fieri 
Qum.  Psal,  ut  supra. 

In  nalali  ejusdem . 

)A.  Mihi  autemuimis.  Viers.  Domine,  probasti 
Resp.  Constitues  eos  principes  super  omnem  ^ 
m  ;  mt  moreseruntnoministui,  Domine.  714 

Propatribustuis  uati>unttibi  fiui,  propierea 
licontitebunturtibi.  Allel,  Nimishonoralisunt 
i  tui,  Deus,  nimis  coufortatus  est  priucipatus 
n.Off'.  Mihi  autem nimis .  Ad Com. Dicit Andreas 
ai  fratri  suo  :  Inyenimus  Messiam,  qui  dicitur 
tusy  et  adduxit  eum  ad  Jesum,P:(a^.  ulsupra, 

•  In  ordinationeponlificis, 
tiph,  Invocavit  me.  Psal,  Qui  habitat  in  adju- 

Altissimi.  Resp,  luveui  David.  ^  Off,  Inveni 
d  servum  meum.  Ad  Comm,  Fideiis  servus  et 
ens,  quem  conslituit  Dominus  super  famiiiam 
1. 

e  /n  ordinatione  episcopi. 

f^tpA.ElegitteDominus.  P5a{.  Exaudiat  te  Do-  G 
is  in  die  tribuiationis,  protegat  te  nomen  Dei 
b.Hesp.Hemor  sitDominusomnissacrificii  tui, 
)locaustum  tuum  pingue  fiat.  \^ers.  Mittat  tibi 
lium  de  sancto,  et  deSion  tueatur  ie.All.  Ele- 
>  Dominus.St  m  Quadragesimaevenent,  Tract, 
derium  animsBejustribuisti  ei,  et  vohintate  ia- 
um  eju3  non  fraudasti  euiu.  Off.  Memor  sit  Do- 
U8.  Vers,  Exau(iiat  te  Dominus.  Ad  Com.  ^ 
aentum  in  capite. 

Itemalia. 

%tiph.  Sicutfuit  cum  Moyse.  Psal.  Exaudiat  te 
inus.  Re^p.  Mittat  tibi  Dominus.  Vers.  Exau- 
teDomiuus..rl//  Disposui  testamentum  electis 
j,  juravi  David  servo  meo.  Off,  Veritas  mea 
lisericordia  mea  cum  ipso.  Ad  Com,   Ltetabi-  ^ 


^ompend.  :  Resp.Justusnonconturbabitur,  Vers, 
die.  Allel.   Inveni  David.  Offert.    Desidenum. 
.  Qui  vult  ve)2trc, 

r^ompend.  :  Faciamvos  piscatores  hominum. 
Crjmpend.  :  In  vigilia  ponti/icis. 
\liua  Ofrertoriuii)  huic  juiigii  C  »mpend.,  scilicet, 
tas  mea . 

iComp.  :In  natalierL^.  Ant.  Elogii  te  Dom  nibi 
•d,  magn.  et  aperiens  the.^aurum  suum  optimum, 
bundare  te  fariet  omnibus  bonis.,..  Ailel,  Mittat 
Onminus  au.rUium. 

liiv  hic  et  iufra  notantur  in  Vulgatis  ex  primis 
18,  iotegra  reperiuntur  in  Ms;  Compend.  Alonet 


Item  alia. 

Antiph,  Benedixit  te  hodie.  Psatm.  Deusdeorum 
Douiinus  locutus  est,  et  vocavit  terram.  Resp.  Im- 
moia  Deo  sacrificium  laudi.4,  redde  Altissimo  vota 
tua.  Ve»'s.  Congregate  illisanctos  ejus,  qiii  ordinant 
testamontum  f^jus  super  sacrificia.i4/W.  DifTusa  est 
gratia.  Si  in  Quadragesimaevenerit .  Tract.  Dende- 
rium  animae  ejus.  Off,  Benedic,  anima  mea,  Do- 
mino,  et  omuia  quae  intra  me  sunt,  nomini  sancto 
ejus.  Ad  Com.  Euutes  prsdicate  Evangelium  omni 
creatursn  :  Quicrediderit,etbaptizatus  fuerit^salvus 
erit :  qui  vero  non  crediderit  condemnabitur. 
In  ordinatione  plurimorum  episcoporum. 

Antiph.CongregSLieilii.Psalm.  Deus  deorum  Do- 
minusiocutus  est. /{esp.  Immola  Deo  sacrificium 
iaudis.  Vers.  Congregate  iili  sanctos.  i4//e/.  Sancti 
tui,  Domiue.  Off.  Benededic  auima.Ad  Com.  Messis 
quidem  muita, operarii  vero  pauci.  Rogate ergo  Do- 
minummessis,utmittatoperariosinmessem  suamg. 
715  Hebdomadapruna  post  octavamPentecostes. 

Antiph.  ^  Domine,  in  tua  misericordia  speravi, 
exsultavitcor  meum  in  salutari  tuo ;  cantabo  Domino 
qui  bona  tribuit  mihi.  Psalm,  Usquequo,  Domine, 
obiivisceris  me  iu  finem  ?  Usquequo  avertis  faciem 
tuam  a  me  ?  Resp,  Ego  dixi,  Domine,  miserere  mei, 
sana  animam  meam,  qiioniam  peccavi  tibi.  Vers. 
Beatusquiintfdligit  superegenum  et  paiiperem,  ia 
die  maia  liberaviteumDominus.'  ItemaliudResp. 
Miserere  mei,  Domine,quoniaminfirmus  sum  sana 
me,Domine.  Fers. Couturbata  suntomniaossa  mea, 
etanimaii.ea  turbataest  valde.  All.  Dominus  regna- 
vit  decorem  mdutus  est  ;  indutus  est  Dominus  for- 
tiludinem,  etpraecinxit  se  virtute.  Offert.  Intende 
voci  orationismeflB.  Vers,  i,  Verbameaauribus  per- 
cipe,  Domine.  Vers,2.  Dirige  in  conspectutuo  viam 
meam.  Ad  Com,  Narraboomnia  mirabiliatua,l8Bta- 
bor  et  exsuitabo  in  te ;  psailam  nomiui  tuo,  Altissi- 
me.  fasl.  ix. 

k  Hebdomada  secunda. 

Antiph.  Factus  est  Dominus  proptector  meus,  et 
eduxit  me  in  latiiudine  :  salvum  me  fecit,  quoniam 
voiuit  me.  /^sa/.Diligam  te,  Domine,  fortitudomca, 
Dominus  firmameutum  meum,  et  refugium  meum, 
et  iiberator  meus.  Psalm,  Ad  Dominum  dum  tribu- 
larer,  clamavi,  et  exaudivit  me.  Vers.  Domine,  li- 
bera  animammeam  alabiis  iniquis,  et  a  linguado- 
iosa.  Itenx  t  Resp,  Domine,  Dominus  noster,  quam 
admirabile  estnomentuuminuaiversaterra  I  Vers, 

quociue  Pamelius  iatius  omnia  haBc  officia  videri  in 
Ordine  Romano.  pag.  97  et  seq. ,  usque  a«l pag.  107. 

s  Post  Missas  istas  sequitur  in  Compeud.  Missa  de 
Duptiis. 

u  Moiiet  Pamelius  Bernonem  meminisse  hujus  of- 
Gcii  lib.  de  Mi^sis,  cap.  5,  et  Microlognm.  cap.  59. 

*  Hoc  Resp.  et  Vers.  seq.  (iesideranlur  in  Comp. 
Ibid.  :  kttet.  Dt^usjudex  fortis  et  vaticns, 

^  Mehus  fortasse  in  Mss.  I»»gitur  hic  ulibi  :  Da^ 
mintcat  pro  hebtlotnada .  In  Thf-o-lpric.  hic  le^itur.  : 
Domin,  3,  ac  deioceps,  4,  5,  etc.  Qupc  enim  in  aliis 
hbris  dicilur  prima  est  secunda  Theoder. 

t  Hesp.  hoc  et  Versus  sequens   omittuntur  in  Msb, 


711 


SANCn  GRflGORn  MACNI 


m 


Quoniam  elevataest  magnificentiatiiasupercoelos.  A 
AUfl.  'Deusjudex  justU2>,forti:4  etpatiens,  nunquid 
irascitur  per  singnlosdies  Offert.  Domine,  conver- 
tere,  eteripe  animammeam,  salvumme  facpropter 
misericordiam  tuam.  Vers.  1.  Domine,  nein  iratua 
arguas  me.  nequeiufurore  tuocorripias  me.  Ver$,  2. 
Bliserere  mihi,  Domine,  qiioniam  infirmuis  sum ;  sana 
me,  Domine,  quoniam  conturbata  suntomniaossa 
mea.ildCom.CantahoDominoquibonatribuitmihiy 
et  psallam  nomini  Domini  Allissimi.  Psalm,\\\, 

Hebdomada  tei^lia. 

Antiph,  Respice  in  me,  miserere  mei,  Domine, 
quoniamunicuset  paupersumego  ;  vide  humilita- 
tem  meam,etlaborem  meura,etdimitteomniapec- 
catamea,  Deus  meus.  Psalm,  Adte,  Domine,  ievavi 
animammeam;  Deusmeus,  in  te  confido,  nonera-  g 
bescam.  jResp.  Jacta  co^itatum  tunmin  Domino,et 
ipseteeuulriet.  Ver«.  Dumclamarem  adDominum> 
exaudivit  vocem  meam  ab  his  qui  appropinquant 
milii.  Item  ^  //^sp.  Adjutor  In  opportunitatibus,  in 
tribulatione,sperentinte,  quinoverunt  te,quoniam 
non  derelinques  quaerentes  te,  Domine.  Vers.  Quo- 
niam  non  in  flnem  oblivio  erit  pauperi^,  patientia 
pauperum  non  peribitinseternum;  exsurge,  Domi- 
ne,  non  praBvaleathomo.  AlleL  '  Diiigamte,  Domi- 
ne,  virtusmea,  Dominus  firmamentum  rneum,  etre- 
fugium  meum,et  liberator  meus.  Off.  Sperentin  te 
omnes  716  Q"'  noverunt  nomen  tuum,  Domine, 
quoniamnon  derelinquisquaerentes  te.  P^alliteDo- 
mino  qui  habitat  in  Sion,  quoniamnon  est  oblitus 
orationempauperuni.  Vers.  i.Sedessuper  thronum 
qui  judicas  ^  justitiam  ;  increpasti  gentes,  etperiit  ^ 
impius  ;  nomen  eorumdelestiinaeternum,etins8e- 
culum  sfficuli  :  periitmemoriaeorum  cum  sonitu, 
et  Dominus  in  sternum  permanet.  Vers.  2.  Gogno- 
8ceturDominusjudiciafaciens,inoperibusmanuum 
suarumcompri^hensus  estpeccator.il  flf^om.EgocIa- 
mavi,  quoniamexaudistime,  Deus  ;  inclinaaurem 
tuam,  et  exaudi  verba mea. Psalm.  Exaudi, Domlne, 
justitiam  meam. 

Bebdomada  quarta. 

ilnOpA.  Dominusilluminatio  meaet  sa]us,quem 
timebo  ?  Domi.ius  defensorvit»  mese,  a  quo  trepi- 
dabo  ?  quitribnlantmeinimicimei.infirmati  sunt, 
et  ceciderunt.  Psal.  Ipse.  Si  consistant  adversum 
me  castra,  non  timebit  cor  meum.  Besp.  Propitius 
esto,  Domine,  peccatis  no!»tris,  ne  quando  dicant  D 
gentes :  Ubi  est  Deus eorum  ?  Vers.  Adj uva  nos,  Deus 
salutaris  noster,  et  propter  honorem  nominis  tui, 
Domine,  libera  nos.  ftem  Resp.  Exsurge,  Domine, 
nonpr8evaleathomo,judicenturgentesin  conspectu 
tuo.  Vers.  In  convertendo  inimicum  meum  retror- 
8um,inHrmabuntur,  et  peribunt  a  facie  tua,  quoniam 
fecisti  judicium  meum  et  causam  meam.  e  AUeL 

*  In  Gompend.  :  AllcL  Diligam  te,  Domitie,  virtus 
mea,  etc. 

b  Hoc  Resp.  cum  Versu  seq.  abest.  a  Mss.  quod  de 
cseteris  ofiBciis  est  inteiligendum,  nisi  aliter  uotetur. 

o  Compend.  :  Allel,  In  te.  Domtyi^,  speravi. 

4  Com^end.,  sequitaiem.  Sunt  aiinplurimffi  diverso 


Lauda,animamea,DomiDnro;1audabo  Dominnm  io 
vita  mea,  psallam  Deo  meo  quandiu  ero  Off.  Illu- 
mina  oculos  meosyneunquamobdormiaminmorte 
ne  quandodicatinimicusmeus:  Praevaiui  adversus 
eum.  Vers.  2.  Respice  et  exaudi  me,  Domine  Deus 
mexis.AdCom. Dominusfirmamentum  meum^etre- 
fugiummeum.etliberatormeuSyDeusmeuSy  adjutor 
meus.  PsaL  x. 

Hebdamada  quinta. 

Antiph.  Exaudi,  Domine,  vocem  meam  qua  cla- 
mavi  ad  te,  adjutor  meus  esto,  ne  derelinquas  me, 
neque  despiciasme,  Deussalutarismeus.  Psa/.  Do- 
minus  illuminatiomeaetsalusmea:quem  (imebo? 
Resp.  Protector  nosteraspice,  Deus,  et  respice  super 
servostuos.  Vers.  Domine  Deus  virtutum,  exaudi 
preces  servorum  tuorum.  Item  Resp.  Ab  occultismeis 
mnnda  me,  Domine,  etab  alienis  parce  servotuo. 
Vers.  Si  mei  non  fuerintdominati,  tunc  immaculatus 
ero,  ete  undabor  a  delicto  maximo.  AU.  ^  Iq  te, 
Domine,  speravi,  nun  confundar  in  sBteruum.  0/f. 
Benedicam  Dominoqui  tribuit  mihi  intellectum ;  pro- 
videbam  Deum  in  conspectu  meo  semper,  quoniam  a 
dexlrisest  mihi,  ne  commovear.  Vers.  l.Gonserra 
me,  Domine,  dixi  Domino  :  Deus  meus  es  tu,  quo- 
niam  bonorum  meorumnon  eges.Vers.2.Notas  fe- 
cisti  mihi  viasvit8e,adimplebis  me  laetitia  cum  vultu 
tuo,  <]electationes  in  dextera  tua  usque  in  finem. 
Ad  Com.  Unam  petii  a  Domino,  hanc  requiram,  ut 
inhabitem  in  domo  Domini  omnibus  diebus  vits 
meae.  Psalm.  xxxn. 

717  Hebdomada  sexta. 

Antxph.  Duminus  fortitudoplebissiiae,  et  protec- 
tor  salutariumGhristisui  est.  Salvum  fac  popidum 
tuum,  Domine,  et  benedic  hsreditati  tufle,  et  rege 
eos  usque  in  sseculum.  PsaL  Ad  te,  Domine,  cla- 
mabo ;  Deus  meus,  nesileas  a  me,  ne  quando  laceas 
ame,etassimilabordescendentibusin  lacum.  Resp. 
Gonvertere,  Domine^  aliquantulum,  et  deprecare 
superservos  tuos.  Kers.  Domine,refugiumfactus  es 
nobis  a  generatione  et  progenie.  Item  Resp.  Unam 
petii  a  Domino^  hanc  requiraoi,   ut  inhabitem  ia 
domo  Dommi  omnibus  diebus  vits  me»,    Vers.  Ut 
videam  voluntatem  Doinini,  et  protegar  a  templo 
sanctoejus.gA^/&^0mnesgentes,plauditemanibu8y 
jubilate  Deo  in  voce  exsultationis.    Offert.  Perfice 
gressus  meos  in  semitis  tuis,  ut  non   moveantur 
vestigiamea  ;  inclinaaurem  tuam,  etexaudi  verba 
mea  ;  rairifica  misericordias  tuas,  qui  salvos  faeis 
sperantes  in  te,  Domine.  Vers.  1.  Exaudi,  Domioe, 
jUstitiam  meam,intendedeprecationem  meam.  Vers. 
2.  Guslodime,  Douiine,  ut  pupillam  oculi.  sub  um- 
braalarumtuarum  protegeme,a  facieimpiorumqui 
me  afHixerunt.  Vers.  3.  Ego  autem  cum  justitiaap* 
parebo  conspectui  tuo,  satiabor  cum  apparuerit 

lectiones   quas  omnes   observare  opers  pretium  noa 

est. 
*  In  Gomp.  :  Allel.  Omnex  gentes  fdaudile  mait. 
f  Ibid. :  AlleL  Te  liecel  Hymnus,  Deus  m  Sion, 
i  Gompend.  :  AUeL  .ittendite^  populuM  nuus,  Ugm 

meam. 


713 


LIBER  ANTIPHONARIUS. 


7» 


gloria  tna.  Ad  Com.  Circuiho,etiaimolaboiQ  taber-  A 
nactilo  ejusbostlam  jubiiationis,  cantabo,  et  psal- 
mum  dicam  Domino.  PsaL  xxvi. 

Bebdomafia    septima, 

hia  hebdomada  nonest  in  A  ntiphonano  Rnmano. 

An/i/>/i.*Omnesgentes,plau(iitemauibusJubilate 
Deo  in  voce  exsuitatiouis.  Psalm,  ^  Quouiam  ex- 
celsus,  terribilis,Rex  magnus  superomnemterram. 
Besp.  Venite,  filii,  audite  me,  timorem  Domini  do- 
cebo  Yos.  Vers.  Accctlitead  eum  etilluminamini,et 
facies  vestrae  nou  confundentur.  Item  Resp,  Beata 
gens,  cujus  estDominus  Deus  ejus,  populus  quem 
elegit  Dominus  in  hsereditatemsibi.  AIL  cEripeme 
de  inimicis  meis,  etc.  O/f.  ^  Sicut  in  holocausto 
arietum  et  taurorum,  et  sicut  in  millibus  agnorum 
piniruium,  sic  fiatsacriHcium  nostrumincon^pectu  n 
tuo  hodie,  ut  placeat  tibi,  quianonestconfusiocon- 
fideutibus  in  te,  Domine.  Kers.Etnuncsequimurin 
toto  corde,  et  timemus  te,  et  quterimus  faciem 
tuam,  Domine,  non  confundas  nos  ;  sed  fac  nobis 
juxta  mansuetudinem  tuam,et  secundum  multitu- 
dinem  miscricordiaelufle,  quianonest  confusiocon- 
fidentibus  in  te,  Domine.  Ad  Com.  luclina  aurem 
tuam,  accclera  uteruas  me.  PsaL  xxx. 

Bebdomada  octava. 

i4nitpA.Suscepimus,Deus,misericordiamtuamin 
medio  templi  tui  ;  secumium  nomen  tuum,Deusita 
et  laus  tua  in  finesterrffi;jiistilia  plena  est  dextera 
tua.  PsnL  Magnus  Dominus  et  laudabilis  nimis  in 
civitate  Dei  nostri,  inmoute  sanctoejus./^esp.  «  Li- 
berasti  nos,  Domine,  ex  affligentibusnos^eteosqui 

Qosoderuntconfudisti.rers.lndeolaudabimur718 
tota  die,  et nomini  tuo confitebimur in  ssecula.  Resp. 
Esto  mihi  in  Deum  protectorem  et  in  locum  refugii. 
ot  salvum  me  facias.  Vers.  Deus,  in  te  speravi,  Do 
mine,  non  confundar  iu   seternum  AU,  Te  decet 
hymnus,  Deus,  iu  Sion,  et  tibi  reddetur  votum  in 
Jerusalem.  Vers.  Replebimuriu  bonisdomustuae  ; 
saDcium  est  templum  tuum,  mirabile  in  equilate. 
Off.  Populum  humilem  salvum  facies,  Domine,  et 
oculos  superborum  hnmiliabisquoniam  quisDeus 
pnBlerte,  Domine  ?  Kers.i.Liberatormeustiegen- 
tibus  iracundis,  et  ab  insurgentibusin  me  exaltabis 
me,  a  viro  iniquo  eripies  me.  Vers.  2.Clamormeus 
AdCom.  Gustate  et  videte^quoniamsuavis  estDo- 
minus.  Beatus  vir  qui  sperat  iu  eo.  Psalm,  Bene- 
dicam  Domino. 

Uebdomada  nona, 
Antiph.  Ecce  Deus  adjuvat  me,  et  Dominus  sus- 
ceptor  est  animte  meae.  Avertemala  inimicis  meis, 
io  veritate  tua  f  disperde  illos  protector  meus,Do- 

aHxcDom.  notalur  in  Corapend.,  Val.  Cl.  et  al. 
Atin  Thej'deric.  of(icium  hu)us  Djminicae  est  pro 
Duminica  octava,  et  orficiura  Uomin.  8  est  pro  Do- 
mio.  9.Sicque  consequenier. 

b  In  Compeiid.  :  Panlin.  subjecit  pop.  nob. 

c  Ibid  AUd   Exultate  Den  adj.  no.Uro,  etc. 

d  Hii  us  Oireriorii  coiicordiam  ciiin  leclione  Domi- 
nice  7  post  Ooiavam  Penleo.  aiiudat.  Berno,  lib.  de 
Miss.  I(em  cum  orat.  Deus  cujus  providentia.  Ibid., 
et  Microlog.,  cap.  61.  Pamel. 

Patrou  LXXVIU, 


C 


mine.  PsaLDeus,  in  nomine  tuo  salvum  me  fac, et 
m  virtute  tua  judica  mes  Resp.  Esto  mihi  in  Deum 
prutectorem,  et  inlocum  refugii,ut  salvum  me  fa- 
cias.  Vers.  Deus,inte  speravi.//emjR«sp.Speciosu8 
forma  prae  filiis  hominumdifTasaestgratiain  labiis 
tuis,  propterea  benedixit  te  Deusineeternum.  Fer«. 
Eructavit  cor  meum  verbu(nbonum,dicoegoopera 
mea  regi.  Atl,  Attendite,  popuius  meus,  legem 
meam  :  inclinate  aurem  vestram  in  verba  orismei. 
0/f.  Justitiffi  Dominirecti«iietiiicantescorda,et  dul- 
ciora  super  mel  et  favum  ;  aam  et  servus  luus  cust 
ea.  Vers.  l.PrseceptumDominiiucidum,  illuminans 
oculos  ;  timor  Domini  sanctus,  permanens  in  sfls- 
culum  saeculi ;  judioia  Domini  vera^  justiQcata  in 
semetipsa.  Vers.  2.Et  eruntutcomplaceanteloquia 
oris  mei,  et  meditatio  cordis  mei  in  conspectu  tuo 
semper.  Ad  Com.  Primumquaerite  regnum  Dei,  et 
omnia  adjicientur  vobis,  Jicit  Dominus.  Psat.  ut 
supra, 

Bebdomada  decima. 
Antiph,  Dum  clamarem  ad  Dominum  exaudivit 
vocemmeam  ab  hisqui  appropinquant  mihi,ethu- 
miliavit  eos,  qui  estante  secula,  etmanet  in  seter- 
num.  Jacta  cogitatum  tuum  in  Domino,  et  ipse  le 
enutriet.  Psal.  Exaudi,  Deus,  Orationem  meam,  et 
ne  despexeris  deprecationem  meam  ;  inlende  mihi 
et  exaudi  me.  Resp.  b  Domioe,  Dominus  noster, 
quam  admirabile  est  nomen  tuuminuniversaterra, 
Vers.Quoniamelevata  est  magDificentia  tua  super 
coelos.  Item  Resp.  BenedictusDominusDeusistrael, 
qui  facit  mirabilia  magna  solus  assculo.  Vers.  Su* 
cipiant  montes  pacem  populo  tuo,  et  coUes  justi- 
tiam  i  ill^.Exultate  Deo  adjutori  noslro  jubitate 
Deo  jacob,sumite  psalmum  jucundum  cum  cithara 
0/f.  Ad  te,  Domine,  levavi  auimam  meam,  Deus 
meus,  in  te  confido  non  erubescam  :  neque  ir- 
rideant  me  inimici  mei,  etenim  universi  qui  te 
exspectant  non  confundentur.  Ad  Com.Acceptabis 
sacrihcium  justilicB,  oblationeset  hoiocausta  super 
altare  tuum,  Domine.  PsaL  l. 

719  ^ebdomada  undecima 
Antiph.  Deus  m  loco  sancto  suo,  Deus  qui  inha- 
bitare  facit  unanimes  in  domo,  ipse  dabit  virtutem 
et  fortitudinem  plebi  suse.  Psalm.  Exsurgat  Deus, 
et  dissipentur  inimici  ejus,  et  fugiant  qui  oderunt 
eum  a  facie  ejus.  j  Resp.  Custodi  me,  Domine,  ut 
pupillam  oculi.  Vers.  De  vultu  tuo  judicium  meum 
prodeat,  ocuh  tui  videant  ffiquitates.  Item  Resp. 
Sciaut  geutes,  quoniam  nomen  tibiDeus,  tu  soius 
Altissimus  super  omnem  terram.  Vers.  Deus  meus, 
pone  illos  ut  rotam  et  sicut  stipulam   ante  faciem 

e  Compend  :  Resp.  Esto  mihi.  Vers.  Deus  in  te 
sper.  ALI.  Domine  Deus  salut.  m. 

i  Compend  Disperge  iltos. 

g  Corapend  Resp.  Domine,  Djminus  noster,  Vers. 
Quoniatn  elevaia,  elc.  Theoder.  oons".nLiunt. 

^  Tiieoder.  et  Compend  Jlesp.  Cuuodi  me,  Do- 
mine.  Vers.  De  vultutuo, 

»  In  Coinp.  AileL  Venite  exsullemus,  Dom. 

j  In  Tneod  etComp.  Resp.  In  Deo  speravit  cor 
meum,  et  adjut.  Vers,  ad  te,  Domine,  clamabo, 

23 


715 


SANCTI  GREGORn  MAGNI 


7« 


Tenti.  •All.  Domine  Deus  salutis  meae,  in  die  cla-  A 
mavi  et  nocte  coram  te.  Off,  Ezaltabo  te,  Domine, 
quoniamsuscepistime,  nec  deiectasti  inimicos  meos 
super  me.  Domine,  clamavi  ad  te,  et  sanasti  me. 
Viers.Domine,abstrazisliab  inferno  animam  meam 
salvasti  me  a  descendentibusin  lacum.  Ad  Com. 
Honora  Dominum  de  tua  substantia,  etde  primitiis 
frugum  tuarum,ut  impleanturhorreatuasaturitate, 
et  vino  torcularia  redundabunt.  Psal.ut  supra. 
Hebdomada  duodecima. 
Antiph.  Deus,  in  adjutorium  meum  intende  ;  Do- 
mine,adadjuvandum  mefestina  ;  confundantur  et 
revereantur  inimici  mei,  qui  quaerunt  animam  meam 
Psalm.  Avertantur  retrorsum  et  erubescanl,  qui 
volunt  mihi  mala.  Resp.lnDeo  speravit  cor  meum, 
et  adjutus  sum  ;  et  refloruit  caro  mea,  et  exvolun-  3 
tate  mea  confitebor  illi.  Ve7*s.  Ad  te,  Domine,  cla- 
mavi ;  Deus  meus,  ne  sileas,  ne  discedas  a  me. 
Item  Resp.  Protector  noster.  Vers.  Domine  Deus 
virtutum  ^  Offert.  Precatus  est  Moyses  in  con- 
gpectu  Domini  Dei  sui.  et  dixit  :  Quare,  Domine, 
irasceris  in  popuio  tuo  ?  parce  irae  animi  tui.  Me- 
mento  Abraham,  Isaac,  Jacob,  quibus  jurastidare 
terram  fluentem  lac  et  mel.  Et  placatus  factus  est 
Dominus  de  malignitate^  quam  diiitfacerepopulo 
8U0.  Vers.  Dizit  Dominus  ad  Moysen  :  Invenisti 
graliam  in  conspectu  meo,  et  scio  teprse  omnibus. 
Et  festinans  Moyses,  inclinavit  se  in  terram,  et 
adoravit.  dicens  :  ScioquiaMisericorsesin  militibus, 
auferens  iniquitatem  et  peccata.  Dizit  Moyses  et 
Aaron  ad  omnem  synagogam  filiorum  Istrael :  Acce- 
diteanteDeum;MaJestasDominiapparuit  in  nube, 
et  ezaudivitmurmurationem  vestram  in  tempore. 
Ad  Com,  De  fructu  operum  tuorum,  Domine,satia- 
bitur  terra.  ut  educas  panem  de  terra,  et  vinum 
Ifietifioetcor  hominis  ;  ut  ezhilaret  facieminoIeo,et 
panis  cor  hominis  confirmct.  Psalm.  ciii. 
Hebdomada  decima  tertia. 

An^ipAon.Re8pice,Domine,intestamentumtuum, 
et  animas  pauperum  tuorum  ne  derelinquas  in  finem 
Ezurge,  Domine,  et  judica  causam  tuam,  et  ne 
obliviscaris  voces  quflerentium  te.  Psalm.  Ut  quid 
Deus,  repulisti  in  finem  ?  Iratusestfnrortuus  super 
oves  pascuae  tuae,  Besp,  c  Benedicam  Don^ino  in 
omni  tempore,  semper  laus  ejusin  ore  meo.  720 
Vers.  in  Domino  laudabitur  anima  mea  ;  audiant 
mansueti  et  laetentur.  Item  Resp.  Gonvertere,  Do-  D 
mine,aliquantuIum,etdeprecaresuperservos  tuos. 
Vei^s,  Domine,  refugium  factus  es  nobis  a  genera^ 
tioneet  progenie.  A//.  d  Dominus  regnavit,decorem. 

*  Compend.  :  Allel.  Quoniam  Deus  magnus  Dom.ln 
Compend.  et  Theod.  :  Resp.  Benedicam  Dom.  in 
omnitemp. jBic.  Vers.  InDomino  laud.  an.  m.  Id 
convenit  cum  observatione  Pamelii  ad  oFfic.  hujus 
Dominicsd  ;  ait  enim  Bernonem  meminisse  hujus  of- 
ficii,  et  citare  Resp.  Benedicam  Domin.,  etc. 

*>  Cur  caret  Alieluia  hiec  Dominira  ?  Certe  in  Com- 
pend  assign.  :  All.  Dominus  regnavii  decorem  ind. 
et  in  Theod.  :Domine,  refuginm, 

c  Compend.  et  Theod.  :  Hespons,  Respice,  Do- 
mine    Vers,    Exurge,   Domine,   $t  judicia   causam 


0/fert.  In  te  speravi,  Domine,  dizi  .  Tu  es  Deus 
meus  ;  in  manibus  tuis  tempora  mea.  Vers.  1.  U- 
lustra  faciem  tuam  super  servum  tuum»  et  salvnm 
fac  filium  ancillae  tnae.  Vers.  2.  Quam  magnamul- 
titudo  dulcedinis  tuse,  Domine,  qiiam  abscondisti 
timentibus  te.  AdComm.  Panem  de  c.-bIo  deiiisti 
nobis,  Domine,  habeniem  omnedeIectamentum,et 
omnem  saporem  suavitatis.  Psalm.  ut  supra. 

Hebdomada  decima  quaria 
Antiph.  Proteclornoster.  aspice,  Deus,elre>pice 
in  faciem  Christi  tui,  quia   melior  est  dies  una  in 
atriis  tuis  super  milla.  Psal.  Quamdilectataberna- 
cula  tua,  Domine  virtutum  ?  concupiscit  et  deficit 
animameain  atria  Domini.  Resp.  «  Respice,  Do- 
mine,  in  teslamentum  tuum,  et  animas  pauperiim 
tuorumne  obliviscaris  infinem.  Vers.  Ezurge,Do- 
mine,  judicacausam  tuatu  ;  memoresto  opprobrii 
servorum  tuorum,  llem  Resp.  Domine, ezaudi  ora- 
tionem  meam.  ALL,  f  Venite,  ezultemus  Domino, 
jubilemus  Deo  salutari  nostro.re^r^.Preeoccupemus 
faciem  ejns  in  confessione  et  in  Psahnisjubilemus 
ei.  0/f,  Immittet  angelurn  Domiuus  in  circuitu  ti- 
mentium   eum,   et    eri{  iet  eos.  Giislale  et  videle, 
quoniam  suavis  eslDorainus.  Ad  Com.  Panis  quem 
ego  dedero,  caro  mea  est,  pro  saeculi  vita.  Psaim. 
ut  supra. 

Hebdomada  decima  quinta. 
Antiph.  Inciina,  Domine,  aurem  tuam  ad  me  et 
ezaudi  me  :  salvum  fac  servum  tuuro,  Deus  meus, 
sperantem  in  te  ;  misereremihi,  Domine,  quoniam 
ad  te  clamavi  totadie.  P«a/.  LaBtificaanimamser?i 
tui,  quoniam  ad  te,  Domine,animammeamlevavi 
Resp.  Bonum  est  confiteri  Dorniuo,  et  psallere  no- 
mini  tuo,  Altissime.  Vers.kd  annunliandum  mane 
misericordiam  tuam,etveritatemtuampernoclem. 
Item  Resp.  Timebimt  gentes  nomen  tuum.Domine, 
et  omnesreges  lerraegloriam  luam.  Fers. Quoniam 
aedificavit  Dominus  Sion,  et  videbitur  in  majestale 
simALL.  g  QuoniamDeus  magnus  Dominus,et  Rex 
magnussuper  omnem  terram  0/f .  Ezspeclans  ex- 
spectavi  Dominum  et  respezit  me,  et  ezaudivitde 
precatiooera  raeam;  et  uiisilin  os  meum  canticum 
novum,  Hymnum  D(»o  nostro,  /irfCow.  Qui  man- 
ducat  capuem  meam,el  bibit  saugiiinttm  meiim  in 
me  manet,  el  ego  in  eo,  dicit  Dominus.  PsaL.  ut 
supra. 

Hebdomada   decima  sexta. 
AnHph.  Miserere  mihi,  Domine.  quoniam  adle 
clamavi  totadie  ;  quia  tu,  Domine,  suavis  ac  milis 
es,etcopiosusin  misericordiaomnibus  invocantibas 

iuam. 

d  Abest  aCompend.  In  Theod  AUel.  est  VeniU 
exultemus  Dom. 

•  InCamp  :  Besp.  Bonumest  cnnfid.  in  Domino. 
Vers.  Bonum  est  sperare.  In  Theod.  idem  est  Resp., 
sed  versus  esi  ad  Annuntinndum 

t  InCompenri.il/.  ConfiteminiDomino.  InTheod. : 
All.  Quontam  Deus  mugnus, 

K  Compend.  :  Ali.  Paratum  cor  meum^  Deus,  pa- 
ratum  cor  meum  ;  cantabo  et  psal,  dicam  in  gl\  m. 
Theod.  :  All,  Dominus  regnavii. 


LIBER  ANTIPHONAWOS. 


718 


nl,    Inclina,   DocDine,  aurem  tuam  mihi,  et  A 

i  me«quoniam  inopsetpaupersiimego.721 
^  Bonum  est  confidere  inDomino,  quamcoo- 
in  homine.  Vers,  Bonum  est  sperare  in  Do- 
quam  sperareinprincipibus.//^  Aes^.Misit 
iisverbumsuum.  Vers.  ContiteanturDomino. 
Dominus  regnaTit,exsultetterra«l8Btenturin- 
Qultce.  Offert,  Doniine,  in  auxiiiummeum  re- 
CoDfundantur  et  revereantur,  qui  quaerunt 
m  meam  ut auferant  eam.  Domine  in  auxilium 

respice.  Ve^^s,  Avertantur  retrorsum  et 
;cant,qni  voiunt  mihimala.  AeiCom.Domine, 
rabor  justitise  tuaesoiius.  Deus,  docuisti  me  a 
ute  mea,  et  usque  in  senectam  et  senium  ; 
ne  derelinquas  me.  Psal.  lxx. 

Hebdomada  decima  seplima,  g 

Iph,  Justus  es,   Domine,  et  rectum  judicium 

Fac  cum  servotuo  secundummisericorJiam 
Psalm,  Bcati  immacuiati  in  via,  qui  ambulaDt 
Domini.  Hesp,^  Timebunt  gentes.  Fers. Quo- 
ediGcavit.  Item  Resp,  Bonumest  coniiderein 

0.  Vers,  Bonum  est  sperare.  AU,  ^  Jubiiate 
mnis  terra,  servite  Domino  in  leetitia.  Offert, 
Deum  meum  ego  Daniei,  dicens :  Gxaudi,  Do- 
preces  servi  tui,illumina  faciemtuam  super 
ariumtuum,  etpropitiusintende  popuiumis- 
uper  quem  invocatum  estnomentuum,Deus. 

1.  Adhuc  meloquente,  etorante,  et  narrante 
a  mea,  et  deiicta  populi  mei  Israel.  Vers,  2. 

vocem  dicentem    mihi   :  Daniel,   inteilige 
quee  loquor  tibi,  quiaego  missussumad  te:^ri 
tMichael  venitiuadjutoriummeum.  AdCom, 

et  reddile  Domino  Deo  vestroomnesqui  in 
u  ejusailertismunera,  terribili  et  eiquiaufert 
m  prjncipum,  terribili  apudomnesregester- 
al.  Notus  in  Judaea  Deus. 
juarta  mensis  septimi,  Ad  sanctam  Mariam, 
Uiph,  Exsullate  Deoadjutori  nostro,  jubiiate 
cob;sumitepsalmumjucundumcumcithara, 
initio  mensis  tuba,  quia  prfficeptuminlsrael 
judicium  Deo  Jacob.  Psa/m.Testimoniumin 
posuit  iiiud,  cum  exiret  de  terra  i£gypti.  Hesp^ 
cut  Dominus  Deus  qui  in  altis  habitat,  ethu- 
espicit  in  coelo  etin  terra  ?  Wers.  Suscitans  a 
3opem,etdestercoreerigenspauperem.jRe5p. 
Idtiones.  Offert.  Meditabarinmandatis  tuis, 
lexi  valde  ;  et  levaho  manus  meas  ad  mandata  ^ 
lae  dilexi.  Vers,  i,  Pars  mea  Dominus.  Vers,1, 

npend.    et   Theod.   :  Resp,  Timebunt  gentes 

}uoniam  xdiflcavii, 

inpend. :  .4//.  Qui  timent  Dominum, sperant  in 

adjutor  et  proteclor  eorum,  Theod. :  All.  Cow-   - 

I  Uomino. 

xta   (^ompend.    Resp.    est     Vitam    petiit,    et 

Jt  viiieain   At  in  rheod.  Kesp.  est  Beata  gem,    - 

;.    Verho  Domini, 

mpend.  etTheod.  assignant  pro  Alleluia,  Lau- 

9mi/2um,  omnes  gentes. 

icioru  n  horum  trium  j^junii    mensis  seplimi 

it  Micrologus,  cap.  28.  Pamelius. 

)c  Bespons.  abest  a  Ms.  Comp. 

mpend . ,  simpiiciter,  Ad  Aposiolos. 


Miserere  mei  secundum  eloquiumtuum.  Ad  Comm* 
Gomedite  pinguia,  et  bibite  mustum,  et  mittite  partes 
eis  qui  nou  prfleparaverunt  sibi ;  sanctus  enim  dies 
Domini  est;  noiite  contristari,  gaudiumetenimOo- 
mini  est  fortitudo  nostra.  Psal.  ut  supra, 
Feriasexta,  Statios  adsanctosduodecimapostolos. 
Antiph,  Lffitet  ur  cor  quffirentium  Dominum  ,et  con- 
fortamini,  quaerite  faciemejussemper.  Psalm.  Con- 
fitemini722Bomino^  etinvocate  nomenejus,an- 
nuntiate  inter  gentes  opera  ejus.  Resp,  Convertere, 
Domine,  aliquantuium,  et  deprecare  super  servos 
tuos.  Yers,  Domine,  refugium  factus  es  nobis  a  ge- 
neratione  et  progenie.  Oyfer^  Benedic,  animamea, 
Domino,  et  noli  obiivisci  omnes  retributiones  ejus» 
et  renovabitur  sicut  aquiiaa  juventustua.  Vers.D(h 
minus  in  coeio.  Ad  Com,  Aufer  a  me  opprobrium  et 
contemptum,  quia  mandatatuaexquisivi,Domine, 
nam  et  testimoniatuameditatiomeaest.  Psa/.Beati 
immacuiati  in  via. 

Sabbatoin  xu  lectionibus  ad  sanctum  Petrum. 

Aniiph.  b  Venite,adoremusDeum,etprocidamu8 
ante  Dominum,  ploremus  ante  eum  qui  feoit  nos, 
quia  ipse  est  Dominus  Deus  noster.P^aZ.Venite^ex- 
sultemus  Domino,  jubilemus  Deo  saiutari  nostro. 
l^Resp.  Ego  dixi :  Domine,  miserere  mei,  sana  ani- 
mam  meam,  quia  peccavi  tibi.  Vers.  Beatusquiin- 
telligit  super  egenumetpauperem»  in  diemalalibe- 
rabit  eum  Dominus.  Resp.  Timebuut  gentes.  Vers. 
Quoniam  aedificavit.  Resp.  Bonum  est  confidere  in 
Domino.  Vers.  Bonumest  sperarein  Domino.i2«5p. 
Liberasti  nos,  Domine.  Vers,  In  Deo  laudabimur. 
*  J7ymn.  Benedictus  es,Domine.  Tract.  LaudateDo- 
miuum,  omnes  gentes.]  Domine,  Deus  salutis 
mete,  in  die  clamavi  et  nocte  coram  te  ;  intretOra- 
tio  mea  in  conspectu  tuo,  Domine.  Ad  Com.  Mense 
septimo  festa  celebrabitis,  cum  in  tabernacuiisha- 
bitare  fecerim  filios  Israei,  cum  eduxerim  eos  de 
terrai£g7pti,egoDominusDeusvester.Pia/.K<<t4pra. 
Hebdomada  decima  octava. 

Antiph.  Dapacem,  Domine,  sustinentibus  te»  ut 
propbetae  tuifideles  inveniantur ;  exaudi  preces  servi 
tui,  etplebistusd  Israei.  Psalm.  Diiexi,quoniamex- 
audiet  Dominus  vocem  Orationis  me».  Rissp.  Lfletatus 
sum  in  his  quae  dicta  sunt  mihi :  In  domum  DomiQi 
ibimus.  Vers,  Fiat  pax  in  virtute  tua,  et  abundantia 
in  turribus  tuis.  All,  J  GonfiteminiDomino,et  invo- 
cate  nomen  ejus;  annuntiateinter  gentesopera  ejus. 
Offert,  SanctificavitMoysesaitare  Domino,offerens 

h  Godex  Blandin.  hic  nihil  aliud  babetquam  Anti- 
phonam.  OfTert.  et  Gommun.,  tanquam  subindicans 
eadem  Responsoria  hic  lagi  debere  quae  supra  ha- 
bentur  in  jeiunio  mensis  primi  ;  nempe,  Propitius, 
Proiector.  uiriqaiurei  Salvum  fac  populum,  qumhic 
repetenda  censet  Micrologus,  cap.  28.  Quare  Respon- 
soria  novaquae  notat  Codex  Ultrajectin.  tanquam  mi- 
nus  authentica  lineis  inciusimus.  Pamel. 

i  Hymnus  hic  non  est  in  Compend.,  qui  tamen 
Cffitera  exhibet  quse  minus  authentica  censet  Pa- 
melius. 

1  Alleluia  in  Compend.  est  Dextera  Domini  fecii 
viri. 


719 


SANCTf  nRECnRIT  MAGNI 


7S0 


superiilud  holocausta  ;etiiiimolaD8victiiiias,feclt* 
sacrificium  vespertinum  lo  odorem  suavitatis  Domino 
Deo,  in  coaspectu  filiorum  Israel.  Vers,  l.Locutus 
est  Dominus  ad  Moysen,  dicens :  Ascende  ad  me  in 
montem  >>  Sina,  et  stabis  super  cacumen  ejus.  Sur- 
gens  Moyses  ascendit  in  montem  ubi  constituit  ei 
Deus ;  et  descendit  ad  eum  Dominus  in  nube,  etas- 
tititante  faciem  ejus.  VidensMoyses,  procidensado- 
ravit,  dicens  :  Obsecro,  Domine,  dimitte  peccata 
populi  tui,  et  dixit  adeumDominusiFaciamsecun- 
dumverbumtuum.  Vers.  2.0ravitMoysesDominum, 
etdixit :  Si  inveni  gratiamin  conspectutuoostende 
mihiteipsum  manifeste  ut  videam  te.  Etlocutusest 
ad  eum  Dominus,dicens :  Noq  enim  videbit  mehomo, 
et  vivere  potest,  sed  esto  super  altitudinem  lapidis, 
723  ^^  protegat  te  dextera  mea,  donec  pertrans- 
eam.  Dumpertransiero,  auferam  manummeam,  et 
tunc  videbis  gioriam  meam.  Faciesaiitem  mea  non 
videbitur  tibi,  quia  ego  sum  Deus  ostendens  mira- 
biiia  in  terra.  Ad  Comm.  Toiiite  h08tias,et  introite 
in  atriaejus,  adorate  Dominuminaulasancta  ejus. 
PsaL  Lxxxxv. 

Hebdomada  decimanona. 

*  Antiph.  SaIu8populiegosum,dicitDominus.De 
quacunque  tribulatione  ciamaverint  ad  me,ezaudiam 
eos,  et  ero  illorum  Dominus  inperpetuum.  Psa^m. 
d  Attendite,  popuius  meus,  legem  meam,inclinate  au- 
rem  vestramin  verbaoris  mei.  Besp, « Laetatus  sum 
in  his  quflB  dicta  sunt  mihi :  In  domum  Domini  ibi* 
mus.  Vers,  Fiat  paxinvirtutetua,  et  abundantia  in 
turribustuis.  Item  Resp.  Dirigatur  Oratio  raeasicut 
incensumin  conspectu  tuo,  Uomine.  Vers,  Eievatio 
manuum  mearum  sacrifioium  vespertinum.  f  All, 
Paratum  cor  meum,Deus,  paratunhcormeura;  can- 
taboetpsaiiam  libiin  gioriamea.  Offert,  Siambuia- 
veroin  medio  tribuiationis,  vivificabis  me,  Domine, 
et  superiraminimicorummeorum  extendesmanum 
tuam,  et  salvum  me  fecit  dextera  tua.  Vers,  1.  In 
quacunque  die  invocavero  te,  exaudi  me,multipli- 
cabis  in  anima  mea  virtutem.  Vers.  2.  Adorabo  ad 
tempium  sanctum  tuum,  et  confitebor  nomini  tuo. 
AdComm.lM  mandasti  mandatatuacustodiri  nimis; 
utinam  dirigaotur  viae  me»  ad  custodiendasjustifi- 
cationes  tuas  1  PsaL  cxviii. 

Hebdomada  vigesima. 

Antiph.  Omniaqiiaefecisti  nobis,  Domine,  in  vero 
judicio  fecisti,  quia peccavimus tibi, et mandatis tuis 
non  obedivimus  ;  sed  da  gloriam  nomini  tuo^etfac 
nobiscum  secundum  inuititudinem  misericordiaB  tuse 

• 

Psal.  Beati  immaculati  in  via.  Resp.  Oculi  omnium 
in  te  sperant,  Domine,  et  tu  das  illis  escamintem 

m 

Compend.,  fecii  sacri/ictum  mdtutinum. 

b  Compend.,  Sinai. 

c  Eliam  hujus  officii  concordiam  cum  lectione  Do" 
minictc  19  et  Oratione  Omnipotens  et  misericors  Deus, 
universOf   elc,  vide  apud  Bernon.,  loco  citato.  Pa- 

MEL. 

d  In  Compend.  Ps.  est  Beali  immaculati, 

e  BeRpons.    hoc  et  Versus  subsequens  non  haben- 

turin  Compead.  et  Theod.   sed  Resp.  Dirigatur,  et 

vers.  Elevatio. 


A  p^xe  opportuoo.  Vers.  Aperis  tu  manuni  tuam,  e( 
imples  omne  animai  benedictione.  item  Resp.  Eri- 
pe  me,  Domine,  de  inimicis  meis.  Vers.  Lii>erator 
meus.  Ail.  s  RedemptionemmisitDominuspopuIo 
suo^mandavitinffiternumtestamentumsuum.O/T*^/. 
Superfluroina  Babylonis  iliic  sedimus  etflevimus, 
dum  recordaremurtui,  Sion.  F«'s.l.Sioblitusfuero 
tui,  Jerusalem,  oblivionideturdexteramea.  Vpi*s  2. 
Memento,  Dominchiiorum  Edomindie  Jerusaiem. 
Ad  Com.  Memento,  verbi  tui  servo  luo,  Domine.in 
quo  mihi  spem  dedisti ;  hscmeconsolataest  inhu- 
miiitate  mea.  Psal.  cxvui,  ut  supra. 

Hebdowada  vigesima  prima. 
Antiph.  In  voiuntate  tua,  Domine^  universa  sunt 
posita,  et  non  estqui  possit  resisterevoluntatitus; 

I  tu  enimfecisli  omnia.coelum,  etterram,etuniversa 
quflBcoeli  ambitucontiiientur.  ^Psal.  Beati  immacu- 
iati.  Resp.  Domine,refugiumfactus  esnobis.agene- 
rationeetprogenie.  V^ers.  Priusquam  montes724 
fierent,  aut  formaretur  terra  et  orbis,  a  saBcuio  et  in 
sseculum  tu  es  Deus.  ^  Atl.  Laudate,  pueri,  Domi- 
num,  laudate  nomen  Domini.  Vers.  Sit  nomen  Do- 
mini  benedictum,  exhoc  nuncetusqueinseecuiuin. 
j  O/fert.  Vir  erat  in  terra  nomine  Job,  simplex  ct 
rectus,  ac  timensDeum,quemSatan  petiituttenta- 
ret,  et  data  est  ei  potestas  a  Domino  in  facultateet 
in  carne  ejus,  perdiditqiieomnemsubstantiam  ip- 
sius,  etfllios,  carnetu  quoqueejiisgravi  ulcerevul 
neravi.  Vers.  i.  Utinam  appenderentur  peccatamea, 
utinam  appendereutur  peccata  mea,  quibus  iram 

^  merui,  quibus  iram  merui,  et  caiamitas,  et  ca- 
jamitas  et  calamitas  quam  patior,  hsec  gravior  ap- 
pareret.  Vers.  2.  Quae  est  euim,  qufle  est  enim,que 
est  enim  fortitudo  mea,  ut  sustineam  ?  aut  quis 
finis  meus,  ut  patienter agam?  Vers.  3. Nunquid for- 

titudolapidumeslfortitudomea7autcaromeaaeoea 
est  ?  aut  caro  mea  aBoea  est  ?  Vers.  3.  Qaoniam, 
quoniam,  quoniam  non  revertetur  ocuios  meus,  ut 
videam  bona,  ut  videam  bona,  ut  videam  bona,  ut 
videam  bona,  ut  videam  bona,  ut  videam  bona,  ut 
videam  bona,  ut  videam  booa,  ut  videambona.^ct 
Comm.  In  saiutari  tuo  defecit  anima  mea.et  inver- 
bum  tuum  speravi,  quando  facies  de  persequentibus 
mejudicium?Iniqui  persecuti  sunt  me,  adjuvame, 
Domine  Deus  meus.  Paat.  ut  supra. 

Bebdomnda  vigesima  secunda. 

^      Antiph.  Si  iuiquitatesobservaveris,  Domine,Do- 

mine,qiiissustinebit?quia  apud  te  propitiatioest 

'  Deus  Israei.  Psalm.  De  profundis  ciamaviad  te,  Do- 

mine,  Domine,  exaudi  vocem  meam.  Resp.  E)cc6 

quam  bonum  etquam  jucundumhabitarefratresin 

i  In  Compend.,  pro  Aliel.  assign.  Lxtatus  sum.h 
Theod.  '.  Confitebor . 

g  Comf»end.  :  Allel.  De  Profundis.  Theod.  Ailel. 
Confitebor  iibi. 

h  Additur  in  Gomp.  Dominus  universorum  tu  es. 

*  In  Theod.  :  Allel.  esi  Lauda  anima.  In  Compend. 
Con/itehor,  tihiy  Domine. 

j  Pu  cherjime  hujus  Oirertorii  cum  suis  Vers  etiam 
Antiphon.  mentionem  faciunt,  Alcuiuus,  pag.  7U,  et 
Amaiarius  1.  iii,  cap.  39.  Paiiil. 


LIBER  ANTraBlONARIDS 


m 


.  Vers,  Sicut  ungueDtum  in  capite.quoddes-  A 
liDbarbau],  barbamAaron.  Vers.  •  Mandavit 
iiis  benedictionemetvitamusque  in  saiculum. 
Quitimen(Dominum,sperenlineo;a(ijulor  ct 
ttor  eoruni  est.  0/f.  Recordare  mei,  Domme, 
>otentia  tuadominans  ;da  sermonemrectum 
,e  sonantem  in  os  meum,  ut  placeant  verba 
1  conspectuprincipis.  Vers.  Evertecor  ejus  in 
irepugnantiumnobis,etineosquiconsentiunt 
os  autem  libera  in  manu  tua,  Deus  noster,  iD 
um.  Ad  Com.  Dicovobisgaudiumestangelis 
peruno  peccatore  poenitentiamagente.  PsaL 
}ra. 

Hehdomada  vigesima  tevtia. 
iph.Dlcii  DomiDus :  Egocogito  cogitationespa- 
lOD  afntctioois  ;  iDvocabitis  me,  etegoexau-  ^ 
ros,  et  reducaracapiivitatemvestram  de  cud- 
cis.  Psai  Beneciixisti,  Domine,  terram  tuam, 
iti  capiivitatem  Jacob.  c  Resp.  Timebuntgen- 
irs.  Quoniam  ffidificavit./^em/{«5/7.  Liberasti 
lomiue,  ex  afflisrentibus  nos,  et  eos  qui  nos 
nt,confudisti.  Vers.la  Deolaudabimurtotadie 
iioituoconiitei)imiirinsfleculum.  ^  AU.  Dileni, 
im  exaudiet  Dominusvocem  OratioDis  meae. 
e  profundis  clamaviadte,725  Domine,  Do- 
exaudi  vocem  meam.  Kers.  i.  Fiant  aures 
[tendentes  in  Orationem  servi  tui.  Vers.  2.  Si 
ates  observaveris,Domine,  Domine,  quis  su- 
\i  t  Ad  Co7/.Amendicovobis,quidquidoraD- 
titiscredite  quiaaccipietis,  etiietYobis.Psa^. 
>fuDdis. 

Desanctissima  Trinitate.  ^ 

iph.  *  Benedicta  sitsanctaTrinitas,  atque  in- 
imitas  ;  confitebimur  ei,quiafecitnobiscum 
cordiam  suam. Piia/. Benedicamus  Patrem  et 
icumsanctoSpiritUflaudeuiuset  superexalte- 
im  in  sspciiia.  Resf).  B''uedictus  est  Domine, 
lueris  al)ys>os,etsede8siipercherubim.  Vers, 
icitc  Deum  coeli.  ALL.  Benedictuses,Domine, 
talrum  nostrorum,etlaudabiisius8ecula.0/f. 
ictus  sit  DensPater,  unigenitusqueDeiPiiius, 
is  q;ioque Spiritus,  quia fecit nobiscum  miseri- 
m  suam.  Vers.  Bene^iicamusPatremet  Filium 
iDctoSpir:tu,lau(iemusetsuperexaltemuseum 
:ula.A^  Com.  BeDcdicite  Deumcoeli,  etcoram 
us  viveutibus  eonfitemini  ei,  quia  fecit  no- 
D  misericordiam  suam  ' .  D 

%  Pro  iter  agentibus. 
iph.  Beneriictus  Dominus  Deus.  Psal.  Exsur- 

c  Versus  abesl  a  Compenri. 
Cjom\}en'\.:AUel.  Lauda.animamea^  Dominum, 
leoH.  i  Allel»  Qni  sanat  contritos.  Concordiam 
••fficii  cum  leclione  et  Uratione  Deus  refugium, 
)ud  Bernon..  i.de  Missa.,  c.  5,  monet  Pamelius, 
;ndufn  vero  esse  lioc  olT.  si  plures  occurrant 
icap,  tradit  Microloj^us,  c.  ult.,  itatamenut  se- 
ofQcium  seinper  dicatur  proxima  ante  adven- 
Dirinica. 

)c  jRespons.  et  Vers.  sequens  non  sunt  inTbeod. 
ip. 
Comp.  :  kll.  Laudabuntur,  In  Tbeod.,  Qui  po^ 


gatDeus,  et  dissipeDturiDimicieju8,etfag!antqui 
oderunt  eum,  a  facie  ejus.  Resp.  Siambulem  iu  me« 
dio  uubr6e  mortis,  dod  timebo  maia,  quouiam  tu 
me^^um  es,  Domine.  Vers.  Virgatuaetbaculus  tuus 
ipsa  me  consolata  suut.  Resp  .Eripe  mede  inimicis 
meis,  Deus  meus,  etab  insurgentibusiDme  lii>era 
me,  r^f.LiberatormeusdegentibusiracuDdis.  Off, 
Perfice gres sus  meus iu  semitis  tuis,  ut dod  movean- 
tur  vestigia  mea.  Vers.  Gressus  meos  dirige  secuD- 
dum  eloquim  tuum,  ut  dod  domiDctur  mei  omDia 
iDjustitia.  Ad  Com.  Tu  maDdastimaDdatatuacusto* 
diri  Dimis.  UtiDam  dirigaDtur  visB  mefie  ad  custo- 
dicDdas  justificationes  tuas. 

In  agenda  morttiorum. 

Antiph.  Requiem  seterDam  doDa  eis,  Domine,  et 
T^^\\ixpeTpeiu3\uceaieis.Psal.Tedeceihjmn\iSj 
Deus,iD  Sion,  tibi  reddetur  votum  iu  Jerusalem  : 
exaudi  Oratiooem  meam,  ad  te  omnis  caro  vcDiet 
Resp.  Requiem  oeterDam  dooa  eis,  DomiDe,  et  lux 
perpetua  luceat  eis.  Vers.  Auima  ejusiuboDis  de- 
moretur,  etsemenejusbflereditet  terram.  Off.  Erue, 
Domiue,  aoimas  eorumabomDiviDoulo  delictorum 
utin  resurrectionis  gloria  inter  saDctos  tuosresusci- 
tari  mereautur.  Vers.  Tuam,  Deus  piissime  Pater, 
deposcimus  pietatem,  ut  eis  tribuere  digueris  placi- 
tas  et  quietasmansioDes.il (fCom.Audivi  vocemde 
ccelo,  diceDtem  mibi  :  Scribe^  beati  mortui  qui  in 
DomiaomoriuDtur ;  amodo  jamdicitspiritus  ut  re* 
quiescant  a  laboribus  suis.  Opera  euim  illorum  Be- 
quuDtur  ilios. 

Itemalia. 

Antiph.  SubveDite,  saDcti,  Dei  succurrite  aageli 
DomiDi,suscipieDtes  animam  ejus,o£rereDteseamin 
coDspectu  Altissimi.  Psalm.  AnimaejusiDboDisde- 
moretur,  et  semeu  ejus  baereditet  terram.  Resp. 
CoDvertere.aDima  mea,  io  requiem  tuam,quia  Domi- 
Dus  benefecit  tibi.  Vers.  Quia  eripuit  animam  meam 
de  morte,  oculos  meos,  a  lacrymis,  pedes  meos  a 
lapsu.  Off.  Miserere  mihi,  Deus,  secuudum.  Vers.  1. 
Quouiam  iDiquitatem  meamego.  Vers.  2.  Tibisoli 
peccavi.  Item  Off.  Dextera  Domini  fecit  virtutem^ 
dextera  Domini  exaitavit  mc  ;  dod  moriar,  sed  vivam 
et  Darrabo  opera  Domioi.  Vers.i.  Id  tribulatioue 
meaiDvocavi  DomiDum,etexaudivitme  iu  latitudiue 
DomiDus.  Vers.2.  Impulsus  versatus  sum  ut  cade* 
rem,etDomiDus  suscepit  me.  Item  Off.  GoDvertere, 
Domiae,  et  eripe  aaimam  meam,  salvum  me  fac 
proptermisericordiamtuam.  Kers.  1.  DomiDe,nein 

•  Hoc  offic.  Gre^orianum  non  esse,  sed  ab  Albino 
et  Stephano  Leodiensi  compositum  satis  constat  ex 
Microl.,  cap.  60,  Pamel.  Exstat  inTheod.  et  in  Gom- 

Eend.  qui  videtur  esse  ejusdem  fietatis  ac  Stephanus 
eod. 

f  In  Theoderic.  2  post  Dominicam  ubi  fit  of&c.   de 
Trinit.  notatur  adhuc  alia  Dominica,  cui  succedunt 
quinque  Dominicfie,  ante  Nataie  Dom.  Postea  legitur 
Missa  in  dedicatione. 
i  Quae  hic  sequuntur  desunt  in  Ms.  Gompend. 


.^ 


7S9  SANGTI  GREGORn  MAGNI  lU 

ira  taaarguas  me,neqnemfuroretaocorrlpia8  me.  A  omnia  ossa  mea  Ad  Comm.  Ego  sumresnrrectioet 
Vers,  2.  Miserere  mihi,  Domine,  quoniam  infirmus  vita,  dicitDominus.  Qui  credit  in  me,  etiamsi  mo^ 
8um  ;  sana  me,  Domine,  quoniamconturbata  sunt      tuus  fuerit,  vivet. 

APPENDIX 

Ex  Manuscripto  Compendiensi. 

Feria  secundat  pro  peccatis.  Feria  siptima,  de  virginibui, 

Ant.  Si  iniquitates,  ut  sup.  Psalm.  De  profundis  Antiph.  YuMnm  tuum  deprecabuntur.  P<a/m.  Eru- 
Resp.  Propitius  esto.  Vers.  Adjuva  nos.  Atl.  Uomine,  ctavil.  727  ^^^P-  Diffusa  est.  Vers.  Propter  verita- 
refugium.  Off.  Sicut  in  liolocaust.  AdComm.  Amen.  tem.  Atl.  Specie  tua.  0^..  Diflfusa  est.  Ad  Com.  Di- 
dico  vobis.  lexisti. 

Feria  tertia,  de  angelis.  Gaude  Eia  unica  columba  speciosa. 

Antiph.  Adorate  Dominum,  omnes  angeli.  Psal.  Sponsasuperno  regiconsociaU.  Beati  semperDei 

Dominus  rcgnavit,  exsultet.  Resp.  Benedicite  Domi-      genitnx  pia  virgo  Mana.^ 

num.  Vers.  Benedic,  anima.  A«.  Laudate  Deum.  «     •  Praeclara  dies  nobis  mstat  quee  temporum  affert 

Offert.  In  conspcclu  angelorum.  AdCom.  Benedicite,  °  orbitarevoluta  Hac  solemnitas  est  animaB  festiviUs 

omnes  angeli.  nostrae  mento  veneranda.  Cclebremus  eam    Imgua 

r— •«  ^-.«^#«  ^-  .™-^i.v.  vocifera.  Decantantes  laudes  Domino  debitas  voce 

Ferta  quarta,  de  saptentta.  ^j^^^    Gratulemur  in  eacorde  pio,  Dominum  rogan- 

kntiph.  0  sapientia.  Psalm  et  Resp.  Domine  Do-  tes  mente  pura.  Ut  delicta  nostra  tergat  manu  soa. 

rninus  noster.  Vers.  Quoniam  elevata  esi.  All.  Quo-  Quibusexpediticanticapsallamusinexcelsa.  Summa 

niam  Deus  magnus.  0/f.  Dominus  possedit  me.  Ad  pia  gratia  nostra  conservando  corpora  72S  custo- 

Com.  0  sapientia.  dita.   De  gente   fera  Normanica   nos    libera,  qu» 

Feriaquinta,  decharitate.  nostra  vastat  Deus  regna.  Senum  jugulat  et  juvenum 

kntiph.  Domine  Deus  Palrum  nostrorum.  Resp.  *^  virginum  puerorum   quoaue  catervam,    Repelle 

Charitas  Dei  diffusa  est.  Vers.  GhariUs  non  quaerit.  P^-ecamur  cunctaa  nobis  mala.  Converte,  rogaraos, 

Atlel.  Charitas  Dei.  Off.  Diligamusnos  invicem.  Ad.  Donime,  supphces  nos  ad  te  Rex  glori»,  es   qui  vera 

Com.  Charitas  Dei.  pax.salus  pia,  spes  etfirma.  Donanobispacem  atque 

„    .  ,  concordiara.  Lar^irenobisspem  et  integram  ndem, 

terta  sexta^  aesancta  cruce.  simul  veram  charitatem  continuam  concede  nobis  et 

Antiph.  Nobis  autem  gloriari.  Psatm.  Dominusre-  perfectam.  Sanctorum  precibus  nos  adjuvemur  ad 

gnavit,  decorem.   Resp.  Christus  factus  est.   Vers.  najc  impetranda.  De  quorum  passione  gratularaur 

Propter  quod.  Allet.  Dominus  regnavit  a  ligno.  Off.  gloriosa.Sitlans  pax  et  gloria  Trinilati  quam  maii- 

Deus  enira  firmavit.  kd  Com.  Nosaulem.  ma  cuncta  per  stfcula.  Amcn  ^  . 

*  Haec  notulis  ad  cantus  modulationem  dispositis  ^  Antiphonas  inlitantamnjoreyAns.dequaeunqHefrilmla'' 
suntinscripta.  Quae  edenda  putaviraus,  quia  inde  tione.Aus.desiccitate.Ans.deniminpluvia.demortalr 
erui  potest  tempus  scripti  Codicis,  ut  diximus  in  tate  :  Ans.Xtemporebelti.  Ans.de  til>eratione,depmi' 
praefat.  <enff6t<s;continentgratiarumactionesproIiberatioDei 

^  Postea  legitur  Ineipiunt  All.  (id  est,  Alleluia)  de  Ans  denatalitiis  sanctorum,  Ans  ad  reliquias  dedueenr 
ctrcK[oannt,suntautemnumero79.  Deindei4n«  (idest      das,  Ans.  depassione  Domini,  Ans.  de  resurrectiofu- 

OBSERVATIONES    ?^M\IM 

AD  COLLECTIONEM  RESPONSORIORUM,  ANTIPHONARUM,  VERSUUM,    etc. 

730  ^'um  a  paucis  preeyideamus  legendam  CoIIectionem  hanc,  quae  notatu  digniorain  eanobis  occurre- 
runt  hic  indicare  non  pif?ebit. 

In  Codice  Compendiensi  nullum  nomen  prfefert  hic  liber.  Ex  Responsoriis  Responsalis  aquibusdam  dicitur 
(Mabil.,  de  Cursu  Gall.,  pag.  398).  Ab  Amalario  F OTiunsiio  Antiphonaiins,  propter  Antiphonas.  ut  ex  ejusdem 
libro  de  Ordine  Antiphonariinmmfesium  est:  ob  integrura  officium  ecclesiasticum.sive  cursum  tam  noctar- 
num  quam  diurnum  in  eodescriptum,  nonnulli  Codicem  hunc 0/ficialem  appellavere.  Porro  etsi  librihojus 
multi  passim  merainerint  (Araalar.,  1.  iv,  de  eccl.  Off.,  c.  29,  ci  passira),  nerao  tamen  veterum  Kespoos., 
Antiph  ,  etc.,  complexionera  adhucpublicijuris  fecit.  Eara  autera  in  lucem  erailtendara  duxiraus,  et  quideiu 
ex  vetustissimo  Codice,  licet  mendorum  non  experte,  ut  cssel  oranium  Iiturgic&>n  vcluti  coraplementuni' 
Qui  hsec  conferre  voluerit  cum  hodiernis  Antiphonariis,   nihil    fore  de   novo  invectum  in   libros   nostros 
ecclesiasticos  observare  gratissimura  habebit.  cura  inter  cerlissimas  Ecclesiae  catholicie  notas,  ea  quee  ab 
antiauitate  pelitur  non  uitimum  aut  inferiorem  locum  obtineat. 

Aa  cujus  EcclesiaD  usumfuerit  descriplus  Codex  Compendiensis,  obscurum  cst,  Cerle  quaravis  offi- 
cium  de  sancto  Renedicto  exhibeal  (quod  nonnullis  fortasse  argumentum  erit.  monachos  Benedictinos  iilo 
usos  e8se)in  numero  tamcn  et  distributione  Psalmorum,  tara  pro  nocturnis  quara  pro  diurnis  horis.  et  in 
multis  aliis  a  sancti  Benedicti  regula  non  raro  reccdit.  Mullorum  sanctorura  in  Gallia  prtesertira  Belgica 
celebriura  officia  propria  complectitur,  ut  sanclorum  Remigii,  Vedasti,  Medardi,  martvrum  Crispini  et 
Crispiniani,  Quintini,  etc.  Unae  conjicitur  ad  alicujus  in  Galliis  Eoclesiap  sacram  supellectilem  primum 
pertmuisse.  Aliunde  vero  auoe  leguntur  m  ordinead  Yesperas  die  sanctissimo  Paschae,  exscripta  videntar 
ex  Ordine  Romano,  uteoloci  observavimus.  His  omnibus  trutinali':,  existiraaraus  vcterera  orficii  divini 
cclebrandi  ritura  in  Ecclesia  Roraana  observatura  ,  ex  priorura  sumniorum  pontificum,  mRxirae  veroei 
sancti  Gregorii  pra>scripto,  hic  exhiberi.  Gallicanffi  cujusdam  Ecclesise  usui  accommodatum,  accersitis  prc- 
priis  officiis  sanctorura,  qnorum  prflBsertira  in  Galliis  celebris  est  memoria. 

Hoc  in  libro,  non  solum  raajoribus  soleranitatibus  proprii  Psalrai,  tum  in  nocturnis  tum  in  matutiniset 
vespertinis  horis  assignantur ;  sed   etiam  ubi  officium  prsescribitur  de  communi  siTe  aposlolorum,  sive 


7S5  LroER  RESPONSALIS.  7S6 

martTruin,  aat  confeRsnrum,  etc  ,  omissis  Psalmis  de  feria,  praescribuntur  alii  qui  praRmissis  Antiphoai^ 
conveniunt  uti  etiam  nunc  in  Gcclessia  Komana  usilatum. 

Quemadmodum  in  libro  Sacramentorum  assignantur  Orationes  nonnullaead  crucemy  ad  fonten ;  ita  etiam 
hac  iu  Collectione  indicantur  Antiphonfip,  ad  crucem,  vei  ad  fonlts,  pro  octava  Theophaniae,  forte  quod  in 
Theophania  Baptismi  Christi  memoria  celebraretur,  et  baptismus  solemniter  daretur. 

InofGcio  Piinricationis.  quod  integrum  esl  de  sanctissima  Virgine,  observatione  dignum  Responsorium 
hoc  :  Gaude,  Maria  ;  cunctas  hcpreses  sola  interemisti,  quoB  Gahrielis,  etc. 

V fX  •  •  M      ^v  I  •  ■<%•  ••  a  «T 


ez  mera  conjectura  :  quam  timide  proferimus,  donoc  certius  aliquid  nobis  suppetat.  Ui  versus  omnioo 
discrepant  ab  illis  qui  in  Hcsponsoriis  inseruntur  ;  idquehabentsingulare  quodpsalmodiam  seu  Psalmorum 
cantum  ciaudant^  Quando  vero  canuntur,  facies  ad  altare  convertitur,  quem  ritum  observat  Amalarius. 
Itaque  dici  potuerunt  hi  versus  (i^/ma^ortV^  tum  propter  inclinationem  seu  conversionem  vultus,  et  totius 
eorporis  ad  Orientem  aut  altare  ;  tum  propter  psalmodise  fmem  quem  indicant ;  quae  enim  ad  finem  vergunt 
ea  declinare  dicuntur. 

In  Dominica  Palmarum  Versus  Gloria,  laus,  et  honor,  etc^  minime  leguntur. 

In  Ordine  ad  Vesperas  diei  Paschae  legilur  ;  Et  tunc  vadunt  ad  sanctum  Joannem  ad  Vestem;  cmloco 
illustrando  adbibuimiis  conjecturam  doctissimi  Mabillonii  in  notis  ad  1  OrdinemRomanum  tomo  II  Musei 
Ital.,  pag.  'Sl.  Aliam  hicaccipe.  Lib.  ii^  epist.  3,  sanctus  Gregorius  jubet  ad  se  transmitti  tunicam  sancti 
Joannis,  quae  penes  quemdam  episcopum  erat.  Eam,  ut  optaverat,  Romara  delatam,  et  subaltari  sancti 
Joannis  in  basilica  Constantiniana  collocatam  narrat  Joannes  Diaconus^  lib.  iii  Vitssancti  Grefforii^731 
cap.  57  acseq.  Qux  quidem  vestes,  inquit  Joannes,  ustjue  hactenus  tantis  miraculis  coruscare  prooantur,  etc. 
Ab  hac  fortasse  sacra  tunica^  basilica  sancti  Joannis^  in  qua  asservabatur^  dicta  est  sanctus  Joannes  ad 
vtsien, 

Non  me  latet  Joannis  Oiac.  testimonium  a  doctissimo  Tillemontio  reprobari  (Tom.  l,  Hist.  eccl.^  in  notis^ 
paff.  640),  tanquam  ipsi  Gregorio  conlrarium.  Verum  id  minime  probat. 

Post  officium  Ascensionis  ct  Pentecostes  h^^itur  :  Ans  in  matutinis de sancto  Germano.  De  Antissiodorensi^ 
an  de  Parisit^nsi^  aut  de  quopiam  Gt^rmano  id  sit  intelligendum  non  li^uido  constat.  Circa  id  tempus^ 
aimirum  maii  die  28,  celebratur  natalis  sancti  Germani  Parisiensis  antistitis.  De  hoc  festo  in  Codice  Gom- 
peodiensi  snii  vero  propius  videtur. 

In  officio  de  sancto  Petro,  Resoonsorium  ultimum  secundi  nocturni  praetereundum  non  est :  Tu  es  pastor 
09ium,  princeps  apostolorum  ;  tibi  tradidit  Deus  omnia  regna  mundi  et  ideo  tibi  tradittB  sunt  claves  regni 
calorum. 

Amplissimum  est,  ot  ex  solemnioribusofficium  de  sancto  Hippoljto  martyre,  die  13  augusti. 

Quae  canuntur  in  festo  sanctorum  Dionysii  et  sociorum  martjrum  Antiphonse  et  Responsoria,  omnia 
desumuntur  ex  eorum  Actis,  in  quibus  sanctusDionjsius  a  sanctoCIementePetriapostoli  successore  missus 
traditur. 

In  noslro  Codice  legitur  dc  sancto  Andrea  ei  ejusdem  Actis  consarcinatum,  quale  fere  nunc  etiam 
in  Breviario  Romano  habetur. 

In  festo  sancti  Thomfe  apostoli,  ejus  prfledicationis  et  martjrii  apud  Indos  fit  mentio. 

loter  Responsoria  hic  collccta  quaedam  inscribuntur  de auctoritcUe.  Quid  hoc  si^nificet  explicare  conatar 
Amalarius,  lib.  de  Ord^  Antiphonarii,  cap.  53.  At  difficultatem  tangit«  non  tollit,  imo  vix  tantisper  elevat. 
De  re  autem  ita  obscura  silerc  malumus  quam  temere  opinari. 

Multa  alia  obstTvatione  non  indi^irna  in  brevibus  notis  calci  columnarum  inscriptis  offendes^  quss  ideo  hic 
repetenda  et  retractanda  non  credimus. 


SANCTI    GREGOHn  MA6NI 

ROMANI  PONTIFICIS 

LIBER  RESPONSAUS 

SIVK 

ANTIPHONARIUS. 

(Ex  Godice  Compend.,  nono  'ssbcuIo  inclinante  descripto  ;  cui  sancti  Gregorii  papee  nomen  prsfigitur.) 


*  IN  NOMINE  DOMINI  JESU  CHRISTI. 

Incipiunt  ^  Responscria,  sive  Antiphonae  per  anni  circulum. 

733  If^^gi^i^  Dominiccepritnw  de  Adventu  Domini,  Ad  Invitatorium. 

Ad  Vesperas.  Antiph.  Ecce  venit  Rex,   occurramas  obviam  Sal- 

Aniipk,  Eccenomen  Domini  venit  dc  longinquo,  vatori  nostro.  Item  Antiph.  Regem  venturum  Domi- 

et  claritas  ejus  replet  orbem  terrarum.  num^  venite  adoremus.  Ant.  Angelus  Domini  nun- 

•  HsBc  scripta  sunt  litteris  uncialibus  aureis  in  area         ^  Hinc  liber  Responsalis   appellatur  Codez  ea  con* 
porpurea,  et  rubriB  in  area  alba.  tinens . 


»J7 


SANCTI  GREGORII  MAGNl 


718 


liavit  Mariae,  etconcepit  de  Spirito  sancto,  AUeluia.  A  veniet.  Verx,  Deus  a  Libano  veniet,  et  sanctus  de 
Anf.  Jerusalem,  respice  ad  Oricntem,  ct  vide,  al-  monte  umbroso  el  condenso.  Gaude.  Resp,  Kgredie- 
leluia.  tur  Dominus  de  Samaria,  a  porla  qn«»    n^spicitad 

Orientem,  cl  veniet  in  lielhlehem  ambulans  super 
aquas  Uedemptionis  Judic.  Tunc  salvus  erit  omnis 
homo.  quia  ecce  veniet.  Vers.  Heus  a  Libano  ve- 
niet.  Tunc.  Resp.  Rex  noster  adveniens  r.hristus, 
quem  Joannes  praedicavit  Agnum  c^se  venturum. 
Vers.  Gcce  Agnus  Dei,  ecce  qui  toliit  peccata  muudi. 
Quem  Joannes. 

/n  matutinis  Laadihus, 

Antiph.  Ecce  in  nubibus  cceli  Dominus  veniet  cam 
polestate  magna,  all.  Atit.  Urbs  fortitudinis  noslrs 
Sion,  Salvator  ponetiir  in  ea  murus  et  antemurale. 
Aperite  porlas  quia  uobiscum  Deus,  allel.  Ant.  Ecce 
apparebit  Dominus,  et  non  mentietur.  Si  moram  f^ 
cerit,  exspecta  eum,  auia  veniet  et  non  tardabit, 
alL  Ant.  Montes  et  colles  cantabunt  coram  Deo  lau- 
n  dem,  et  omnia  ligna  silvarum  plaudent  manibus, 
quoniam  veniet  Dominus,  dominator  in  regoum 
fieternum,  alleiuia,  alleluia. 

^"  In  Evangelfo. 

Antiph.  Super  solium  David,  etsuper  regnumcjus 
sedebit  in  aBternum.  allel.  Antiph.  Beata  es,  Maria, 
qua;  credidisti  ;  perlicientur  in  te  quae  dicta  sunttibi 
aDomino,  alleluia. 

Feria  secunda . 

Antiph.  De  coelo  veniet  dominator  Dominus,  etin 
manu  ejus  honor  et  imperium.  Ant.  Ecce  Hex  venit 
Dominus  terrfle,  et  ip«e  auft*ret  iugum  captivilatis 
nostriP.  Knt.  Ego  baptizavi  vos  aqua  ;  illebaptizabit 
vos  Spiritu  sancto,  alleiuia. 

Feria  tertia. 

Antiph.  Super  te,   Jerusalem,    orietur  Domious ; 

et  glona  ejus  in  te  videbitur.  Ant    Vox  damantisin 

m,  cito    veniet  salus  tua  ;  quare  ^  ^eserto   Parate  viam  Domini,    rectas  facite  semilas 

is  ?  Nunquid  consiliarius  non  est  ^  ^^*  nostri. 


Feria  tertia. 

Antiph.  Antequam  conveuirent,  inventa  est  Maria 
habens  in  utero  de  Spiritu  sancto,  allel.  Ant.  Quae- 
ritc  Dominum  dum  inveniri  potest,  invocatc  eum 
dum  prope  est,  alleluia. 

Feria   quarta. 

Antiph,  De  Sion  exivit  lex,  et  Verbum  Domini  de 
Jerusalem.  Ant.  Veniet  fortior  post  me,  cujus  non 
sum  dignussolvere  corrigiam  calcearaentoruoiejus. 

Feria  quinta. 

Antiph.  Denedicta  tu  in  mulieribus,  et  benedictus 
fructus  ventris  tui.  Ant.  Exspectabo  Dominum  Sal- 
vatorem  meum,  et  praestolabor  cum,  dam  propc 
est,  alleluia. 

Feria  sexta. 

Antiph.  Ecce  veniet  Deus,  et  horao  de  domo  Da- 
-vid  sedere  in  throno,  allel.  Ant.  Ex  ^Egypto  vocavi 
filium  meum  ;  veniet  ut  salvet  populumsuum. 

Sabbaio. 

Antiph.  Sion,  noli  timere,  ecce  Deus  tuus  veniet, 
734  alleluia.  Ant.  Ecce  in  nubibus  cceli  Filius  ho- 
minis  veniet,  alleluia.  Ant,  Omnis  vallisimplebitur, 
et  omnis  mons  et  collis  bumiliabitur,  etvidebitom- 
Dis  caro  Salutare  Dei.  Ant.  Veni,  Domine,  visitare 
Dos  in  pace,  ut  la^emur  coram  te  corde  perfecto. 
Ant.  Leva,  Jerusalem,  oculos,  et  vide  potentiam 
Regis.  Ecce  Salvator  venit  solvere  te  a  vinculo.  Ant. 
Gaude  et  laetare,  Jerusalem,  quia  Rex  tuus  venil 
tibi,  de  quo  prophetae  prsedixerunt,  angeli  adorave- 
runt,  quem  cherut)im  et  seraphim,  Sanctus,  San- 
ctus,  Sanctus  preclamant. 

Responsoria  in  Dominica  secunda. 

•  Resp.  Jerusalem 
mcRrore  consumeris 


tibi,  quia  ^  innovabit  te  dolor.  Salvabo  te,  et  libe- 
rabo  te,  noli  timere.  Vers.  Israel,  si  me  audieris^ 
noneritin  te  deus  recens,  neque  adorabis  deura 
alieoum  ;  ego  enim  Dominus.  Salvabo  te,  etc.  Resp, 
Ecce  Dominus  veniet^  et  omnes  sancti  ejus  cum  eo  ; 
et  erit  in  die  illa  lux  magna.  Et  exibunt  de  Jerusa- 
lera,  sicut  aqua  munda  ;  et  rejB^navit  Dominus  in 
seternum  super  omnes  gentes.  Vers.  A  solis  ortu  et 
occasu,  ab  aquilone  et  mari.  Et  regnavit.  Resp.  Do- 
cebit  nos  Dominus  vias  auas,  et  ambulavimus  in 
semitis  eius,  quia  de  Sion  exivit  lex,  et  Verbum 
Domini  de  Jerusalem.  Vers.  Ex  Sion  species  decoris 
ejus  ;  Deus  noster  manifeste  veniet.  Quia  de  Sion. 
Resp.  Jerusalem,  surge  et  sta  in  excelso  ;  et  vide 
iucunditatem  qu£e  veniet  tibi  a  Deo  tuo.  Vers.  Leva 
in  circuitu  oculos  tuos,  et  vide  et  contemplare.  Vers. 
Civitas  Jerusalem,  noli  flere,  quoniam  doluit  Do- 
minus  super  te,  et  auferet  a  te  omnem  tribulatio- 
nem.  Vers.  Ecce  dominator  Dominus.  Et  auferet. 
Resp.  Ecce  Dominus  veniet,  protector  noster,  San- 
ctus  Israel,  coronam  regni  iiabens  in  capite  suo. 
Vers.  Ecce  dominator  Dominus.  Goronam.  Resp. 
Sicut  raater  consolatur  filios  suos,  ita  consolabor 
vos,  dicit  Dominus  ;  et  de  Jerusalem  civitate  735 
quam  clegi,  veniet  vobis  auxilium  ;  et  videbitis  et 
gaudebit  cor  vestrum.  Vers.  Deus  a  Libano  veniet, 
et  sanctus.  Resp.  Jerusalem,  plantabis  vineam  in 
montibus  tuis  et  exaltabis,  quia  dies  Domini  veniet. 
Surge,  Sion,  convertere  a  Deo  tuo,  gaude  et  laeta- 
re^  Jacob^   quia  de  medio  gentium  Salvator  tuus 

•  SuQt  Responsoria  quaB  canuntur  post  lectiones 
Docturoorum. 

b  Pro  innovavity  sicuti  in  alio  Respons.  regnavit 
pro  regnabit,  usurpato  v  pro  6,  et  vice  versa... 
Consule  scholia  Angeli  Rocc»  in  iibrum  Sacram., 


D 


Feria  quarta. 

Antiph.  Eccemitto  angelum  meum,  qui  pnepara- 
vit  viam  tuam  ante  faciem  tuam.  AfU.  Sion,renova- 
beris  et  videbis  justum  tuum,  qui  venturusest  in  te. 
Ant.  Rex  noster  adveniet  Christus,  quem  Joanoes 
praedicavit  Agnum  esse  futurum. 

Feria  quinta. 

kntiph.  Tu  es  qui  venturus  es,  Dnmine,  qoam 
exspectavimus,  ut  salvum  facias  populum  tuum. 
Ant,  Qui  post  me  venil  ante  me  factus  est.  cujus 
non  sumdignus  calceaiiienta  solvere.  Ant.  Juxtaest 
salus  mea,  ut  veuiat  ;  et  justitia  m*  a,  ut  reveletur. 
dicit  Dominus. 

Feria  sexta. 

Antiph..  Dicite,  pnsillanimos.  confortamini,  ecce 
Dominus  Deus  noster  veniet  Ant.  Cantate  UomiQO 
canticum  novum,  laus  ejus  ab  extremis  terrs. 

736  Sabbato. 
Antiph.  Levavit  Doininus  signum  in  nationibus.et 
congregavit  dispersos  Israei.  Ant.  Ante  me  noncst 
formatus  Deus,  et  post  me  non  crit,  quia  mihi  cur- 
vabitur  omne  genu,  et  confitebitur  omnis  lingua. 

Responsoria  in  Dominica  iertia  de  Adventu. 

Hesp.  Ecce  apparebit  Dominus  si.per  nubem  can- 
didam«  et  cum  eo  sanctorum  millia  Et  habensin 
vestimento.  et  in  femore  suo  scriptum  ;  Rex  Regum 
et  Dominusdominantium.  Vers.  Ecce  dominalor  Do- 
minus  cum  virlute  veniet.  Gt  habens.  Resp.  Betble- 

col.  612.  A. 

c  Sic  designantur  Antiphonee  qufe  diruntur  ante 
Benedictus,  quod  istud  caniieum  ex  Evangf»  io  sit 
8u  iiptum.  Idem  dicendum  de  AnUphona  qu»  pre- 
mittitur  cantico  Magnificat, 


LIBER  RE8P0NSALIS. 


730 


ivitas  Dei  summi.ex  teexiet  dominator  Israel 
r^ssus  ojiis,  sicuta  principio  dicruiii   jpternila- 

iiiagnilicabitur  in  tnedio  universw  tcrrip..  Kt 
it  in  tcrra  iiostra  (luin  vencrit.  Vers.  Deus  a 
3.  Elcgrcssus.  Resp.  Qui  vcnturus  csl  veniet 
I  tardahit.  Jamnon  erit  tiriior  in  fiiiil)u<^  no- 
luoniam  ipse  est  Saivator  nosier.  Vers.  Kx 
peoies  deeoris  ejus,  Deus  noster  manifeste 
.  Quoniam  ipse  est.  Hesp.  Suscipe  Verbum, 
klaria,  quod  tibi  a  Oomino  perangclum  trnns- 
n  est  Concipies  ler  aureni  Dominum  pariter 
ninem.  ut  benedicta  dicaris  inleromnesmulie- 
ers.  Ave,  Maria,  gratia  plcna  ;  Doiiiinus  te- 
Jt  bimedicta.  f^^^p.  /Eff.vpte.  noii  flere,  quia 
ator  tuus  vcniet  tibi ;  aute  cujus  conspeclum 
(uotur  abyssi  ;  liberare  populum  tuumde  manu 
is.    Vers,  Ecce  Domiuus.  Resp.  Propc    est  ut 

tempus  ejus,  et  dies  ejus  non  elongabuntur  ; 
ibitur  Dominus  Jacob,  et  Israel  salvabitur 
Qui  venturus  est  veniet  et  non  tardabit.  Jain 
rit  timor  in  finibus  nos'ris.  /iesp*  Descendit 
lus  sicut  pluvia  in  yellus  ;  orietur  in  dicbus 
istitia  et  abundantla  pacis.  Vers.  A  solis  ortu 
«su.  Orietur.  Resp.  Veni,  Domine,  et  noli 
e ;  relaxa  facinora  plebi  tua?,  et  revoca  di 
8  in  terram  suam  A  solis  ortu.  Vers.  Et  re 
Km.  EcceUominus.  7i^sp.  Ecce  radix  Jesse, 
titin  salutem  populorum  ;  insum  gentes  de- 
^untur.  et  erit  nnmen  ejus  gloriosum.  Vers. 
i  Libano  veniet.  Et  erit.  Resp,  Docebit  vos 
lus  vias  suas.  et  ambulavit  &  vos  in  semitis 
luia  do  Sion  exivit  lex.  et  Verbuin  Domini  de 
lem.  Vers.  Ex  Sion  species.   Et  Verbum. 

In  matutinis  Laudihus. 

iph.  Veniet  Dominus,  et  non  tardabit.  Et  illu 
absconditatenebrarum,  et  manifestabitse  ad 
gentes,  alleiuia.  Aut.  Jcrusalem.  gnude  gau- 
igno,  quia  veniet  tibi  Salvalor,  alleluia.  Ant. 
n  Sion  salutem,  etin  Jerusalcm  gloria  mea, 
..  Ant.  Montes  et  colles  bumiliabuntur,  et 
prava  in  directa.  et  aspera  in  vias  planas. 
Domine.et  noli  tardare  alleuia.  Antiph.  Juste 
Tivainus,  exspectantcs  beatamspemet  adven- 
omini.  InEvangel.  /1  ??///>/*.  Joannesautemcum 
et  vinculis  opera  Cbristi,  mittensduosdedisci- 
uis,  ait  ilti  :  Tu  es  c[ui  venturus  es,  an  alium 
tamus  ? /iTi/.Ite,  dicite  .loanni :  Capci  vident, 
ludiunt.  claudi  curantur,  leprosi  mundantur 
Pu  es  qiii  venturus  es,  an  aliuiii  exspectamus? 
Joanni  737  Q"*'®  vidistis  :  Ad  lumen  redeunt 
luortui  resurgunt,  pauperes  evangelizautur, 
i. 

Feria  secunda. 

'pf*.  D\c\t  Dominus,  poenitenliam  agite  ;  appro" 
ivit  enim  regnum  coplorum  ,alleluia.-4wM^ea- 
e  dicent  omnes  generationes,  quia  ancillam 
;m  respexit  Dominus. 

Feria  qxiarta, 

ph.  Consurge,  consurge,  induere  fortiludinem 
um  Doinini.  Ant.  EI«'vare  elcvare,  consur^^e, 
lem  ;  solve  vincula  colli  tui,  captiva  Glia  Sion 

Feria  quiuta. 

iph.  Omnis  vallis  implebitur,  et  omnis  mons  et 
lumiliabitur,  et  vidobit  omnis  caro  Salutare 
nt.  Ponam  in  Sion  salulem,  et  in  Jrrusaiem 
mea  alleluia.  Ant  Ponent  Domino  gloriam, 
emejus  in  insulisnunliabunt,  quia  ecce  veniet 

tardabit.    Ant.    Consolamiiii,  consolamini, 

meus,  dicit  Deus  vester.  Ant  Lsetamini  cum 
em,  et  exsultale  in    ea.    omnes   qui    diligitis 

aeternum.  An/.  Docebit  nos  de   viis  suis  Do- 

et  ambulabimus  in  semitis  ejus. 


Fcria  seTta. 
Antiph,  Die-^  Domini  sicut  furita  in  nocte  veniet^ 
et  vos  estole  parali,  quia  (|ua  bora    non  putntis,  Fi- 
lius  bominis  veniel,  Ant.  Quomo<lo  liet  i-tud.  ange- 
lus  iJei,  quia  virum  in  concipiendo  non  pertuli  ? 

Sahhato. 

Antiph.  Audis,  .Maria  virgo.  Spiritus  sanctus  su- 
perveniet  in  te,  et  virtus  Allissimi  obiiint)rabit  tibi. 
Ant.  Hoc  est  testiinonium  quod  perbibuit  Joannes  ; 
Qui  post  me  venit  ante  me  factus  est.  Ant.  MuWi- 
plicabitur  ejus  iniperium,  et  pacis  non  erit  finis. 
.^N^  Dabit  ei  Dominus  sedem  David  Patrissui,  et 
regnabit  in  «ternum.  Ant.  Kcce  virgo  concipiotelpa' 
riet  fitium  ;  et  vocabitur  nomen  ejus  Emmanuel. 
Ant.  Gaudete  in  Domino  semper,  iterum  dico,  gau- 
dete,  Doniinus  enira  prope  esU  Ant.  Venite  ascen- 
damus  ad  montHm  Domini,  quia  de  Sion  exivit  lex, 
et  verbum  Domini  de  Jerusalem. 


6 


Responsoria  in  Dominica  quarta. 

Resp.  Canite  tuba  in  Sion  ;  vocate  gentes^  annun- 
tiale  populis.  et  dicite  :  Ecre  DeusSalvator  noster 
adveniet.  Vers  A  solis  ortu  et  occasu.  Salvator. 
jRe«^.  Octava  decima  die  decimi  mensis  jejunabitis, 
dicit  Dominus,  etinittam  vobisSalvatorem  et  propu- 
^natorem  pro  vobis,qui  vos  prfecedat  et  introducat 
m  terra  quam  juravi  patribus  vestris.  Vers.  Ego  suin 
DominusDeus  vester,  qui  eduxi  vos  de  terraiflgypti. 
Resp  Non  auferetur  sceptrum  de  Juda.  et  dux  de 
femoreejus.  donec  veniat  qui  mittendus  est,  etipse 
erit  exspectatio  ffentium.  Vers  Pulcbriores  sunto- 
culi  ejus  vino,  et  dentes  ejus  lacte  candidiores.  Et 
ipse.  Resp.  Me  oportetminui,  illum  autem  crescere. 
Qui  post  me  venit  ante  me  faclus  est,  cujus  non  sum 
dignus  corrigiam  calceamenti  ejus  solvere.  Vers. 
Hocest  testiiiionium  quod  perbi  >uit  Joanncs.  Qui. 
Resp.  Eccejamvenitplenitudo  temponim[temporis]^ 
Q  in  quo  misit  Deus  Filium  suum  in  terris  natum  de 
Vir^ine,  faclumsub  lege,  ut  eos  qui  sub  lege  erant 
redimeret.  738  Kfrs.  Prope  est  ut  veniat  tempus 
eius,  etdiesejus  non  elongabuntur.  Ut  eos.  Reso. 
Virgo  IsraeK  revertere  in  civitatibus  tuis.  Usquequo 
dolens  averteris  ?  Generabis  Dominum  Salvatorem 
ohlationem  novam  in  terra.  Ambiilant  homines 
in  Salvatione.  Vers  A  solis  ortu.  .^mbulabunt.  Apxp. 
Juravit,  dicit  Dominus^  ut  [ne]  ultra  jam  irascar  su* 
per  terram.  Montes  et  colles  suscipiant  justitiam 
meam.  Ecce  firmamentum  pacis  ent  in  Jerusalem. 
Kerx.  A  solis  ortu.  Suscipiant  Resp.  Non  disccdi- 
mus  a  te.  vivificabis  nos,  Domine,  et  nomen  tuum 
invocabimus.  Oslende  faciem  tuam,  et  salvi  erimus. 
Vers.  Domine  Deus  virlutuiiiyConverlenos.  Ostende. 
Rcsp,  Intuemini  quantus  sit  iste  qui  in^reditur  ad 
salvandas  gcntes  .  ipseest  soljustilise,  cuius  genera- 
tio  non  habet  finem.  Vers.  Ecce  dominaDuntur  [do- 
minabiturj  a  mari  usque  ad  mare.  Cujus  generatio. 

^  In  matutinis  Laudihm. 

Antiph.  Canite  tuba  in  Sion,  quia  prope  est  dies 
Domini.  Ecce  veniet  ad  salvandum  nos,  alleluia, 
alleluia.  Ant.  Ecce  veniel  desideratus  cunctis  genti- 
bus,  et  replebitur  gloria  domus  Domini,  alTeluia. 
Antiph.  Erunt  prava  in  direclaet  aspera  in  viaspia- 
nas.  Veni,  Domine;  et  noli  tardare,  alleluia.  Ant. 
Doininus  veniet,  occurrite  illi,  dicentes  :  Maffnum 
principium  et  regni  ejus  non  erit  finis  ;  Deus  fortis, 
dominator,  princeps  pacis.  alleluia.  alleluia.  Ant. 
Omnipotens  sermo  tuus.  Domine,  a  regalibus  sedibus 
venit,  alleluia.  Ant.  Exsulta  satis,  filia  Sion,  quia 
ecce  Rextuus  venit  tibi  jiistus  et  Salvator,  alleluia. 
Ant.  Ecce  concipiens  in  utero  et  paries  Hlium,  et 
vocabis  nomen  ejus  Jesum.  Hic  ent  magnus,  et  Fi- 
lius  Altissimi  vocabitur. 


le  et  ambulabimw.  la  multis  aliis  locis   comiptas  est  hic  Godex,  crassa  forsitan  soriptoris  inscitia 


73  i 


SANCn  GREGOHn  MAGNI 


7SI 


/n  Evangeliu-  A 

Antiph,  Ecce  Dt^us  nosicr,  exspcclamus  eum,  el 
salvabil  nos,  alleluia.  Ant.  AveMaria,  ^'ratia  plena, 
Duminus  tecum,  benedicta  tu  in  mulieribus,alleluia. 
Ant.  Kx  quo  farta  est  vox  salulationis  tua)  in  auri- 
bus  meis,  oxsultavit  in  guudio  infans  in  utero  meo, 
alleluia.  Ant.  Estote  parati.  similos  hominibus  ex- 
speclanlibus  Dominum,  quando  reverlatur  ad  uup- 
tias. 

Resiionsoriii  infra  eamdem  hehdomadam. 

Resp,  Clama  in  fortitudine,  qui  annuntias  pa 
cem  ;  dic  civitaliuus  Jud^e  ct  liabitatoribus  Sion  : 
ecce  Deus  nosli.T  qucm  exspectabamus  adveniet. 
Ker*.  Kcce  dominator  Dominus.  Quem.  Resp.  OnQ- 
tur  stella  ex  Jacob,  et  cxsurjj;et  homo  de  Israel  ;  et 
confringet  omnes  duces  alienigcnarum.  Kteritomnis 
tcrra  possessio  ejus.  Vers.  A  solis  ortu.  Resp,  Egre- 
dietur  Dominus,  et  prseliabitur  contra  gentes  ;  et 
stabunt  pcdes  ejussupra  montesOlivarum  ad  Orien- 
tem.  Vers.  Kx  Sion  species  decoris  Et  slabunt.  Resp.  B 
Pr<ecursor  pro  nobis  ingreditur  agnum  [.Agnusj  sine 
macula  sei^undum  ordincin  Meichisedech,  Pontifex 
factus  fst  in  ^pternum,  et  in  Sccculum  sa^culi.  Vei's. 
Ecce  dominator  Dominus.  Pontifex.  licsp.  Videbunt 
gentes  justum  tuum.  clcuncti  reges  inclytum  tuum. 
Kt  vocabilur  tibi  nomennovum,  guod  os  Domni  no- 
minavit.  Vers.  Kcce  dominator  Dominus.  Quod  os. 
Resp.  Kmitte  .\gnum,  Domine,  dominatorem  terne, 
de  pctra  deserti,  ad  montem  fili;e  Sion.  Vers.  Kx 
Sion  spccies.  De  petra.  liesp.  Germinaverunt  campi 
eremi,  germen  odoris  Israel  ;  quin  ecce  Deus  nostcr 
cum  virtute  veniet,  739  splendor  ejus  cum  co. 
Vers.  Ecce  dominator.  Resp.  Rorate,  coeli.  desuper, 
et  nubes  pluant  justum  :  aperiaturterr.i,  et  germmet 
Salvatorem.  Vers  Emitle  Agnum,  Domine.  Reap. 
Veniet  nobis  silus  a  Domino  gloriiR.  et  conteret  ju- 
gum  grave,  et  solvet  vincula  peccatorum  noslrorum, 
quia  potens  est.  Vers.  Eece  dominutor.  Re^^p.  Egre- 
dietur  Dominus  de  radice  .lesse,  et  flos  dc  radice 
ejus  ascendet,  et  erit  justitia  cingulum  lumborum  p 
ejus,  et  fides  cinctoruim  renum  ejus.  Vers.  Ex  Sion  ^ 
species.  Et  erit.  Resp.  Paratus  esto.  Israel,  in  oc- 
cursum  Domini,  quoniam  venit  firmans  montes,  et 
creans  Spiritus  et  annuntians  in  hominibusC.hristum 
esse  venturum.  Vers.  Ecce  donnn&ioT.  Re.sp.  Annun- 
tiatum  cst  per  Gabriel  archangelum  adMariam  vir- 
^inem  :  de  introitum  regis  [Da  introilum  Begi].  Et 
ingressus  est  per  splendidam  Regionem,  aurcmVir- 
ginis,  visitare  palatium  uteri  ;  et  regressus  est  per 
auream  virginis  portam.  Ant.  Ave  Nlaria,  Et.  Hesp, 
Radix  Jesse  qui  exsurgat  judicare  ^entes;  in  eum 

fentes  sperabunt,  et  erit  nomen  ejus  gloriosum. 
'^ers.  Ex  Sion  species. 

Antiphonse  de  feria  secunda,  in  Matutinis. 

Antiph.  Ecce  venict  Dominus  princeps  regum  tcr- 
ra?  :  beati  quiparati  suntoccurrere  illi.  Antiph,  Dum  . 
venerit  Filius  hominis.  putas   inveniet  fidem  supcr 
terram  ?  Ant.  Ecce  jam  venit  plenitudo  temporisin 
quo  misit  Deus  Filium  suum  in   terris.  Ant.  llaurie-  j) 
tis  aquas  in  gaudio   de  fontibus  Salvatoris.  Ant.  E- 

fredietur  Dominus  de  loco   sancto  suo  ;  veniet  et 
ut]  salvet  populum  suum. 

In  Evangelio, 
Antiph.  Egredietur  virga  de  radice  Jcsse,  et  reple- 
bitur  omnis  terra  gloria  Domini,  et  videbit  omnis 
caro  Salutare  Dei.  Ant.  Ecce  Dominus  noster  cum 
virtute  veniel ,  et  ipse  conleret  Jugum  captivitatis no- 
strae.  Ant.  Vox  clamantis  in  deserto  :  Parate  viam 
Domini,  rectas  fucile  vias  Dei  nostri. 

Feria  tertta,  in  Matuiinis, 

Antiph.  Roratc.  cceli,  desuper,  et  Dubes  pluant 

justum  ;  aperiatur  terra.   et  ;:erminet    Nalvatorem. 

Antiph.  Emitte  Agnum,  Domine.  domiDatorem  ter- 

rce,  de  petra  deserti,  a  monte  filio  Sion,  ArU,  Ut 


Gn<rnocamu8.  Domine,  in  terra  viam  tuam ;  in  om- 


nibus  gentibus  Salutare  tuum.  Ant.  Da  mercedem 
Domine,  sudinentibuste.  ut  prophetic  tui  fideles  in- 
veniantur.  Ant.  Lex  perMojsen  data  est,  etveritas 
per  Jesum  Christum  facta  est. 

/n  Evangelio. 

Antiph.  Vocabitur  nomen  ejus  Emmanucl,  quod 
interpretatur  nobiscum  Deus,  Ant.  Ecce  ancilla  Do- 
mini.fiat  mihi  secundum  verbumtuum.  Ant.  Maria 
autem  conservabat.  omnia  verba  hsec  conferens  in 
corde  suo.  Ant.  Tu  Bethlehem  terra  Juda,  non  eris 
minima  inter  principes  Juda.  Kx  te  enim  exiet  qui 
regat  populum  meum  Israel. 

Feria  quarta,  in  matutinis  Laudibus. 

Noli  I^Nolitc]  timere  ;  quinta  cnim  die  veniet  ad  vos 
Dommusnoster.  Ant  Prophetap  prfledicaverunt  nasci 
Salvatorem  de  virgine  Maria.  Ant.  Spiritus  DoroiDi 
supcr  me,  evangelizare  paupcribus  misit  me.  Ant. 
Ecce  veniet  Dominus,  ut  sedeat  cnm  principibas.  et 
solium  gloriapteneat.  Ant.  Annuntiate  populis  et  di- 
cite  :  Ecce  Deus  Salvator  noster  740  ▼eniet.  Ant. 
Propter  Sion  non  tacebo,  donec  egrediatur,  utsplen- 
dorjustus  ejus. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Missus  est  Gabriel  angelus  ad  Mariam 
virgiucm  desponsatam  Joscph.  An^  Joseph.  filiOa- 
vid,noii  timere  arcipere  .Mariam  conjugem  luam  ; 
quo<l  cnim  in  ea  nalum  est,  de  Spiritu  sancto  est, 
alleluia. 

Feria  quinta,  in  inatutinis. 

Antiph.  De  Sion  veniet  Dominus  omnipotens,  ot 
salvum  faciat  populum  suum.  Ant.  Convertere,  Do- 
mine,  aliquantulum,  et  nc  tardas  [tarda,  vet  tardes] 
venire  ab  servos  tuos.  Ant.  De  Sion  veniet  qui  re- 
gnaturus  est  Dominus  Emmanuel ;  magnum  noroea 
ejus..4Mr  EcceDominusmeus  ethonoraboeum;  Deus 
I^atris  mei,  etexaItaboeum.^?ir  Dominuslegiferno- 
ster,  Dcus  Rex  nostcr.  ipse  veniet  et  salvabit  nos. 

In  Evangetio. 

Antiph.  Veniet  Dominus  in  potestate  magna.  et 
videbit  eum  omnis  caro.  Ant.  Dicite  :  Pusillanimes, 
confortamini.  Ant  Estote  parati,  similes  liominibas 
exspectantibusDominum,quando  revertatur  adnup- 
tias.  .An/.  Vigilate  animo  ;  in  proximo  est  Dominus 
Dcus  noster.  Ant.  Veniet  iterum  angelus  tuus,  et 
docebit  nos  viastuas,  Domine.  Ant.  Intuemini  qaan- 
tus  sit  iste  gloriosus,  qui  ingreditur  ad  salvandos 
populos. 

Feriasexla,  in  matutinis, 

Antiph.  Constantes  estote,  videbitis  auxilium  Do- 
mini  super  vos.  Ant.  Ad  te  Domine,  levavi  aDimam 
mcam  ;  veni,  et  eripe  me,  Domine,  ad  te  confugi. 
Ant,  Veni,  Domine,  et  noli  tardare  ;  relaia  facinora 
plebi  tuse  Israel.  Ant.  Deus  a  Libano  veoiet,  et  splen* 
dor  ejus  sicut  lumen  erit  Ant.  Ego  aotemad  Domi- 
num  aspiriam,  et  expectabo  Dominum  Salvatorem 
meum.  Ant  Completi  sunt  dies  Marire  ut  pareret  6* 
lium  suum  primogenitum.  Ant.  Ecce  completa  suot 
omnia  quae  dicta  suntper  angelum  de  Virgine  Maria. 

.1  ntiphonce  majores  in  Evangelio. 

Antiph.  0  Sapientia !  quae  ex  ore  Altissimi  prodii- 
sti,  attingens  a  fine  usque  ad  finem  fortiter,8uaviter, 
disponensque  omnia,  veni  ad  docendem  nos  viam 
prudentiw.  Ant.  0  Adonai,  dux  domus  Israel!  qui 
Moysiin  igne  flammae  rubi  apparuisti,  et  ei  inSioa 
iegem  dedisti,  vcni  ad  redimendum  nos  in  brachio 
extento.  Ant.  0  radix  Jesse  t  qui  stas  in  signum  po- 
pulorum,  super  quem  reges  continebunt  os  suum, 
quem  ^entes  deprecabuntur,veni  ad  liberandum  aos 
jam  noli  tardare.  Ant.  0  clavis  David,  et  sceptrum 
domus  Israei !  qoi  aperis  et  nemo  claudit^  ciaudis  et 
nemo  aperiti  veni  et  educ  vinctum  de  domo  carce- 


LIBER  RESPONSARIS. 


734 


deDtem  in  teDebris,  et  umbra  mortis.  Ant,  0 
\  spJeDilor  lucis  flelerna^,  et  Sol  jusiitifiel  voni 
nina  sedenlem  in  tenebris  et  umbra  luortis. 
)  Rexgcntiuin,  et  desideratus  earum,  lapisque 
iris  1  qui  facis  utraque  unum,  veni.  salva  ho- 
3  quem  de  limo  formasti.  Ani.  0  EmmnDuel 
.  iegifer  ooster,  exspectatio  gcntium  el  Salva- 
rum!  veni  ad  salvandum  nos,  Dominus  Deus 
'.  Ant.  0  Virgo  virginum  Iquomodo  fiet  istud, 
lec  primam  simiJein  visa  es,  nec  babere  se- 
3m?74l  ^^^i^  Jerusalem,  (^uid  admiramini? 
im  mysterium  boc  quod  cernitis.  ArU.  Oriftur 
d  Salvator  mundi.  et  descendet  in  ulero  Yir- 
licut  imber  super  grameo,  aileluia. 

Versi  decUnatorii. 

!.  Ex  Sion  species.  Vers.  Egredietur  Domi- 
«■«.  Egredieturvirga.  F>r<.  Constantes  estotc. 
Dstende  nobis,  Domine.  Vers.  Rorate,  coeli, 
;r.  Ver.s.  Emitte  Agnum,  Domine,  Vcrs.  Super 
'usalera.  Vers.  Excita,  Domine.  Vers.  Hodie 
.  Fers.Crastrina  die  delebitur.  Vers.  Crastrina 
3bis. 

esponsoria  de  vigilia  ante  Natale  Domini. 

0.  Sanclincamini  hodie,  et  estote  parati,  quia 
Astina  videbitis  majestatem  Dei  in  vobis.  Vers. 
scietis  quia  veniet  Dominus,  etmane  videbitis 
in  Dei.  Majestatem.  Hesp.  Constantes  estote, 
tis  auxilium  Domini  super  vos,  Ju<1aea  et  Je- 
m,  nolite  timerc,  cras  egrediemini,  et  Doini- 
it  vobiscum.  Vers.  Vos  qui  in  pulvere  eslis, 
^iscimini  et  laudate,  ecce  Dominus  venietcum 
.  Cras.  Resp.  Die  illa  occulta  habitalionis  suae 
us  est  Filius  Dei ;  descendit  visitare  et  conso- 
mnes.  qui  eum  de  toto  corde  desiderabant. 
Ex  Sion  species.  Dcscendit.  Resp.  Sanctifica- 
filii  Israel,  dicit  Dominus.indie  cnim  craslina 
idet  Dominus,  et  auferct  a  vobisomnem  lan- 
m.  Vers.  EcceDominus  veniet,  ct  [uljsalvosnos 
etilluminatasbcondilatcncbrarum.Etauferet. 

In  Matutinis. 

iph.  JudfCa  et  Jerusalem,  nolite  timere  ;  cras 
emini,  et  Dominus  erit  vobiscum,  alleiuia. 
iodie  scietis  quia  veniet  Dominus,  et  mane  vi- 
}  gloriam  ejus.  An^  Crastrina  die,  delebitur 
tas  terrse,  et  regnabit  super  nos  Salvator 
i,  Ant.  Exspectetur  sicut  pluvia  eloquium  Do- 
etdescendit  super  nos  sicut  ros,  Deus  noster, 
h.  Crastina  erit  vobis  salus,  dicit  Dominus 
tuum.  Ant.  Magnificatus  est,  cujus  vultum  de- 
t  universa  terra  Ant.  Magnificatus  est  Rex 
;us  super  omnes  reges  universa3  tcrrae. 

In  Evangelio. 

fp/i.Orietur  Sol,  ut  supra.  Ant.  Scitote,  quia 
est  regnum  Dei  ;  amen  dico  vobis  quia  non 
>it.  yln/.  Levate  capita  vestra,  ecce  appropin- 
:  redemptio  vestra.  Ant  Dum  ortus  fuerit  Sol 
lo.  videbitis  Regcm  reffum  procedentem  a  Pa- 
aquam  sponsus  de  tlialamo  suo. 

In  vigilia  Natalis  Domini,  ad  Vesperas. 

s.  Tanquam  sponsus.  Ant.  Dum  ovius^  utsupra. 
vitator.  Ant.  Christus  natus  est  nobis.  Venite. 
Dominus  dixit  ad  me  :  Filius  meus  est  tu,  ego 
genui  te.  Psalm.  Quare  fremuerunt  gentes  ? 
lam  sponsus  Dominus  procedens  de  thalamo 
Psa/.  Coeli  enarrent  gloriam.  Ant.  DifTusa 
alia.  '  Psal.  Eructavit.   Vers.  Tanquam  spon- 

0.  unde  supra. 

•es  tantum  Psalmi  pro  singulis  nocturnis  assi- 
prubant  Codicem  Comoerplipnsf^m  non  luisse 
jm  a<l  usum  alicujus  moiiasterii,  ubi  regula 
Benedicti  servaretur,  cum  juxla  regulam  hanc 


A      Resp.  Rodie  nobis  coelorum  Rex  de  Virgine  nasc^ 

742  dignalusest.  ut  hominem  perditum  ad  regna 
cuelestia  revocarel.  Caudet  exercitus  an^elorum, 
quia  salus  aeterna  humano  generi  apparuit.  Vers. 
Gloria  in  excelsis  Deo,  et  in  lcrra  pax  hominibus 
bonae  voluntatis.  Gaudet.  Hesp.  Hodie  nobis  decoelo 
pax  vera  descendit,  hodie  per  totum  mundum  mel- 
liflui  facti  sunt  cceli.  Vers.  Gloria  in  excelsis  Deo. 
Hodie  pcr.  Reso.  Descendil  de  coelis  missus  ab  arce 
Patris.  Introivit,  per  aurem  Vir^inis  in  rei.'ionem  no- 
stram.  indutus  stolam  purpuream.  Et  exiyit  per  au- 
ream  portam  iux  et  decus  univers»  fabric«  mundi. 
Vers.  Tanquam  sponsus  Dominus  procedens  dc  tha« 
lamo  suo.  ludutus. 

In  secundo  nocturno. 

Antiph.  Suscepimus,  Dcus,  misericordiam  tuam  in 

medio  teinpli  tui.  Psalm.   Magnus   Dominus.  Ant. 

Orieturin  diebus  Domini  abun<lantia  pacis,  et  domi- 

nabitur.  P«a/.  Deus,  judicium   tuum  Kegi  d&.  Ant. 

B  Veritas  de  terra  orta  cst,  et  justitia  de   coelo    pro- 
spexit.  Psal.  Benedixisli,  Domine.  Vers.  Diffusa  est 
gratia. 
Resp.   unde  supra. 

Rtfip.  Quem  vidistis,  Pastores,  dicite?  Annuntiate 
nobis  in  terris  quis  apparuit  ?  Natum  vidimus  in 
choroanjfclorumSalvatorr-m  Dominum.  Vers.  Natus 
est  nobis  hodie  Sulvator,  qui  est  (^hrisius  Dominus 
in  civitate  David.  Natum.  Resp.  0  magnum  myste- 
rium,  et  admirabile  sacramentem.  utanimalia  vide- 
rent  Dominum  natum  jacentum  in  prtesepio  I  Heata 
Virgo,  cujus  viscera  meruerunt  portare  Cliristum 
Dominum.  Vers.  Domine,  audivi  audituna  tuum  et 
timui ;  consideravi  opera  tua,  et  expavi  in  medio 
duorum  animalium.  Jacentem./)p#p.  Beata  Dei  geni- 
trix  Maria.  cujus  viscera  intacta,  permanent.  Hodie 
genuit  Salvatorem  saeculi.  Vers.  Ave,  Maria,  gratia 
plena,  Dominus  tecum  Hodie. 

In  tertio  nocturno, 

C  Antiph.  Ipse  invocalut  me,  alleluia.  Patermeuse» 
tu,  alleluia,  allcluia.  P«a/.  Misericordias  Domini  in 
aeternum.  Anf.L>i»tentur  coeii.etexvsuilet  terraante 
faciem  Domini,  quoniam  venit  Psal.  Cantate  Do- 
miuo.Ant.  Notum  fecit  l>ominus,  alleluia,  Salutare 
suum,  aileluia,  alieluia.  Psalm.  Cantate  2  Vert. 
Ipse  invocavitme.  Reso  Sancta  et  immaculata  vir- 
ginitas,  auibus  te  iaudibus  referam  nescio,  quia 
quem  coeli  capere  non  poterant,  tuis  gremiis  contu- 
risti.  Vers.  Benedicta  tu  in  mulieribus,  et  benedi- 
ctus  fructus  ventris  tui.  Quia  quem.  Resp.  Beata 
viscera  Mariae  virginis,  quae  portaverunt  «terni  Pa- 
tris  Filium,  et  beatauberaquHP  factaverunt  Christum 
Dominum;quia  hodie  pro  salule  muiidi  de  Virgine 
nasci  dignatus  est.  Vers  Ave,  Maria.  Quia  hodie. 
Resp  Ecce  Agnus  Dei,  qui  tollit  peccata  mundi,  ecce 
de  quo  dicebara  vobis:  Qui  post  me  venit  ante  me 
factus,  cujus  non  sum  di«nu8cnrrii?iam  calceanoenti 
solvere.  Vers.  Hocest  testimonium  <juod   perhibuit 

n  Joannes.  fttfsp.  Benedictus  qui  venit  in  nomine  Do- 
mini,  Deus  Dominus  et  illuxit  nobis,  alleluia,  alle- 
luia.  Vers.  Lapidem  quem  reprobaverunt  aediflcan- 
tes,  hicfactusestin  caput  anguli  A  Domino  factum 
est  istud,  et  est  mirabile  in  oculis  nostns,  alleluia. 
B$w.  Congratulamini  mihi  omnes  qui  diligitis  Do- 
minum,  quia  cum  essera  parvula,   placui  Altissimo, 

743  et  de  meis  visceribus  genui  Deum  ethominem. 
Vers.  Beatam  me  dicent  omnes  generationes.  Quia. 
Vers.  Casta  parenlis  viscera,  coelestis  intrat  gratia, 
venter  puellae  bajulat,  secreta  qujp  non  noverat. 
Besp.  Beata  cl  venerabilis  Virgo.  qu.ne  sine  lactu  pu- 
doris,  mater  inventa  est  Salvatoris.  Jacebat  in  prfle- 
sepio,  et  fulgebat,  in  coelo.  Vers.  Domine,  audivi  au- 

in  singulis  nocturnis  sex  Psalmi  cani  debeant.    Cur 
sum  seu  nfficiurii  hic  praB-^cribi  juxta   ri  um   EcclesiflB 
RumanaB  suadere    videtur    conformitas  cum   Ordine 
Rom.,  qu8B  infra  probatur  in  oiTicio  Faschae. 


J«. 


738 


SANCTI  GREOORII  MAGNt 


736 


dilum  fuum,  et  expavi.  Jacebat.  Reep.  Continet  in  A 
greniiiim  roRliim  tprrHmque  regpnttm.  Virgo  Dei  fjje- 
nilrix,  proceres  r.oinilantur  liflpredern.  perquos  orbis 
ovans  (^hrislo  sub  principe  poUens.  Vers.  Virgo  l»ei 
genitrix,  quem  tolusnon  cipit  orbis,  in  tua  seclau- 
sit  viscera  factus  homo.  Perquem.  liesp.  Confirma- 
tum  est  cor  Virginis,  in  quodivina  mysteria  angelo 
narrante  concepit,  reforma  [spcciosuiii  formaj  prae 
iiliis  hominum  castis  suscepit  visceribus  ;  et  bene- 
dicta  in  Rternum  Deum  nobis  protulit  et  hominem. 
Vers.  Domus  pudici  pecloris  templum  repenle  fit 
Dei,  inlacla  nesciens  virum,  Virgo  concepit  Filium. 
Deum.  Resp.  Nesciens  mater  Virgo  virum,  peperit 
sinedolore.  Salvutorem  sseculorum  ipsum  Hegem 
angelorum,  s-ola  Virgo  laclabat  ubera  de  ccrlo  plena 

iubere  pIeno|.  Vers,  Ave,  Maria.  Krrs. Beata  viscera. 
lesp,  0  Begemcoeli  cui  talia  famulantur  obsequia  ! 
Stabulo  ponitur  qui  continet  mundum  ;  jacet  in 
prxsepio  et  in  ccelis  regnat.  Vers.  Domine,  audivi  g 
auditum  tuura.et  timui.  Consideravi  opera  tua,  et 
eicpavi  ;  in  medio  duorum  animalium.  Jacentem. 
Resp.  In  Patre  rnanet  wternitas,  qiiia  non  peribit  in 
malrc  virginitas;et  per  intactum  corpus  e^Tessus, 
qui  insalutem  omnium  natus  est,  invisibilis  nonde- 
dignatus  est  carne  nasci.  Non  dereliquit  imperium. 
Vers.  Tanquam  sponsus  Dominus.  Non.  R^sp.  Te 
laudant  angeli.  sancta  Dei  gt>nitrii[,  qua>  virum  non 
cognoviNti,  et  Dominum  in  tuo  utero  bajulasti.  Con- 
cepisti  peraurem  Dominum  nostrum,  ut  benedieta 
dicaris  mter  omnes  mulieres.  Vers.  Ipsum  genuisti, 
quem  in  prepsepe  posuisti,  quem  adorat  multitudo 
angelorum.  Ut  benedicta.  Resp.  \ei\Mm  caro  faclum 
est,  et  hahitavit  in  nobis ;  et  vidimus  gloriam  ejus, 
gloriam  quasi  Unigeniti  a  Patre  plenum  gratiae  et 
veritatis.  Ker^.  Omnia  per  ipsum  ractasunt,  et  sine 
ipso  factumest  nihil.  Et  vidimus.  Resp.  Hodie  Do- 
minus  ex  utero  Virginis  nasci  dignatusest,  in  quem  G 
regnandum  egressus  esl  ut  nosredimeret.  Vers.  Ho- 
die  sapculorum  Box  de  Virgine  natus  apparuit.  In 
quem.  Resp.  Hicest  dies,  in  quo  ad  salvanda  omnia 
lux  orta  ist  mundo,  de  qua  nuntiante  angelo  im- 
pletumest  utero  Virginis.  Nalus  est  nobis  Salvator 
omni  populo.  quein  Regis  gentium  prophetae.  atle- 
statisunt.  Wrs.  Natus  est  nobis,  ttt  «ti;>ra  Resp.  Hic 
qui  advenit  nemo  scit  naturam  ejus.  nisi  ipse  solus. 
Vocatur  Verbum  Domini,  habens  vestem  prteclaram, 
et  omnis  chorus  angelorum  in  albis  sequuntur  eum, 
Vers.  Tanquam  sponsus.  Et  omnis.  Item  Vers.  Ecce 
advenit  dominntor  Dominus;  et  regnum  in  manu 
ejus.  et  polestas,  et  imperium.  Habens.  Resp.  Ecce 
advenit  dominator  Dominus  s  mpiternus,  et  regnum 
in  manu  ejus,  et  potestas  et  imperium.  Vers.  Et  fa- 
ctus  est  principatus  super  hunierum  ejus  Et  regnum. 
Antiphonae  in  matutinu  iMudibiu. 
Antiph.  Qnem  vidistis,  pastores,  dicite,  annun- 
tiate  nobis  in  terris,  quis  apparuit.  Natum  vidimus  n 
in  choro  angelorum  Salvatorem  Dominum,  alleluia, 
744  all^Iuia.  Ant.  Genuit  puerpera  Regem,  cuino- 
men  »»ternum,  et  gaudia  matris  nabenscum  virgini- 
tate  pudoris.  nec  priniam  siniilem  vii^a  est.  nec  ha- 
b«*re  sequentem.  alleluia.  Ant.  Factaestciim  angelo 
multitudocceleslis  exercilus  laudantium  el  dicen- 
tiuin  :  Gloria  in  excelsis  Deo,  et  in  terra  pax  homi- 
nibus  bonw  volunlalis,  alleluia.  Ayit.  AngHus  ad 
Pastores  ait  :  Annuntio  vobisgaudium  magniim,quia 
natus  est  nobis  hodie  Salvator  mundi,alleluia.  Ant. 
Parvulus  Filius  hodie  natiis  est  noi»is.  et  vocabitur 
Deusforlis,  alleluia.  alleluia.  Vers.  Benedictus  qui 
venit. 

In  Evangelio, 

Antiph.  Gloria  in  excelsis  Deo,  et  in  terra  pax 
hominihus  boiise  voluntatis,  alleluia,  alleluia.  Ant. 
Ecce  advenit  dominator  Domiuus  ;  et   regnum  in 


manu  ejus.  ct  potestas,  et  imperiam,  alleluia,  alle- 
luia.  An/.  Dum  medium  silentiumlenerent  omnia.et 
nox  in  suo  cursu  iter  ageret,  omnipotenssermo  tuus, 
Domine,  a  regalibus  sedibus  venit,  alloluia.  Ant. 
\  irgo  verbo  concepit.  Ant.  Nesciens  mater  Virgo. 
Ant.  Beatus  venter  qui  te  portavit,  Christe ;  et  beata 
ubera  qua^  te  lactaverunt  Dominum  et  SaJvatorem 
niundi,  alleluia.  Ant.  Verbum  caro  factum  est.  et 
habitavit  in  nobis;  et  vidimus  gloriam  ejus,  gloriam 
quiisi  t/nigeniti  a  Patre,  plenum  gratiae  et  ventatis. 
Alleiuia,  alleluia,  alleluia.  Ant.  Natusest  nobis  hodie 
Snlvator,  qui  est  Christus  Dominusin  civitateDavid. 
Ant.  Virgo  Dei  genitrix  anem  totus  non  capit  orbis, 
in  tua  se  clausit  viscera  factus  homo.  Vera  fide  ^e- 
nitus  purgavit  crimina  mundi,  et  tibi  virginitas  m- 
violata  manet.  Ant.  Ecce  de  quo  Joanoes  dixit  : 
Christus  natusestin  IsraeU  et  regni  ejus  noo  erit 
finis.  Ant.  Beata  mater,  et  innupta  Virgo  gloriosa 
regina  mundi. 

Ad  Tertiam. 

Antifih.  Verbum  caro  factum  est,  alleluia,  alle- 
tuia.  Vers  Et  habitavit  in  nobis,  alleluia,  alieluia. 
Vers.  Ipse  iiivocavit  me. 

Ad  Sextam. 

Resp.  Notum  fecit  Dominus,  alleluia,  allelnia. 
Vers.  Salutare  suum,  alleluia,alleluia.  Vers.  Verbum 
caro  factum  est. 

Ad  Nonam. 

/?f«p.  Revelabitur  gloria  Domini,  alleluia,  alle- 
luia.  Vers.  Et  videbit  omnis  caro  Salutare  Dei  no- 
stri,  alleluia,  alleluia.  Vers.  Notum  fecit. 

In  die,  ad  Vesperas. 

Antiph.  Tecum  principium  in  die  virtutis  tuse,  in 
splendoribus  sanclorum.  Ex  uteroanteluciferumge- 
nui  te.  *  Psalm.  Dixit  Dominus.  Ant.  Hedemptionem 
misit  Dominus  populum  suum  [populo  suo].  Manda- 
vit  in  »iternum  testamentum  suum.  Psalm.  Con^it- 
bor  tibi.  Domine.  Ant.  Exortiim  et  in  tenebris  lu- 
men  rectis  corde,  misericors  et  miserator  est  justus 
Dominus.  Psahn.  Bcatus  vir  Ant.  Apud  Dominum 
misericordia  et  copiosa  apud  eum  Redemptio.  Psal. 
De  pro^^undis.  Ant.  De  Tructu  venlris  tui  ponaro  su- 
per  sedeni  tuam.  Psal.  Memento.  Vers,  Verbum  caro 
factum  est. 

In  Evangelio  Antiphonce, 

Avtj)h.  Lux  orta  est  super  nos  quia  hodie  natos 
est^45  ^alvator.  alleluia.  ylii/.  VirgohodieGdelis. 
et  si  verbumgenuit  incarnatum.  Virgomansitetpost 
partum.  c|uem  laudantes  omnesdicimus  :  Benedicta 
tu  in  mulieribus.  Ant.  Gaudenmus  omnes  fideles : 
Salvator  noster  natus  est  in  mundo.  Hodie  proce^sit 
proli  fproles]  magniOci  germinis,  et  perseverat  pudor 
virginitatis,  alleluia.  Ant.  Hodie  Christus  natusest. 
Ant.  Hodie  intacta.  Ant  Magnum  nomen  Domini. 

Ad  Tertiam. 

Resp.  Puernatusest  nobis,  alleluia,  alleluia.  Vm, 
Et  Filius  datus  est  nobis,  alleluia.  alleluia.  Vert.  T^ 
cum  principium. 

Ad  Sextam, 

Resp.  Verbum  caro  factum  est,  alleluia,  alleluia. 
Vers.  Et  habitavit  in  nobis,  allelui&,  alleluia.  Ven. 
Verbum  caro  factumest. 

Ad  Nonam. 
Besp.  NotumfecitDominus,al]eluia,  alleluia.  Fers. 
Salutare  suum,  alleluia,  alleluia,  Vers.  Ipse  invoca- 

vit  me. 

A(i  Vesperas. 

Resp.  Renedictus  qni  venit  in  nomine  Domini. 
Vers.  Deus  I)ominus,  et  illiixil  nobis,  allelaia,  alle- 
luia,  Vers.  Vcrbum  caro  factum  68t. 


*  Ez  illorum  Paalmorum  designatione  constat  in   mcjoribus  sallem   solemnitatibuB  alioB  olim  Psaimoi 
quam  feriales  fuisse  cantatos. 


UBER  RESPONSALIS 


738 


xasan^tiStephnnimnrtyn^^.ndlnv^inhnimn  A  VV/\s\Posiiis  aiitcm  gonibiis,  Slcphanus  orabat,  di- 

tk  ReKemiuarlyr  im  Uominu...j.  Afi/^>/i.  Bea-       ^^-'^^  '  l^omineJesu  Clirisle,  accipe  Si.iritum    meura. 
°.         .V     ■'•   :      -j:i_...^    — i....i-.^  «;..«      Boalus  liomo.  R**sp.  Impetum  fecerunl  unanimes  m 

eum  :  eiecerunl  eum  extra  civilatcm  invocantem  et 

dicenttMnrDomine,  accipe.spiritummeum.  Vers.  Po- 

sitis  autem  genibus  Steplianus  orabat,  dicens  :   Do- 

mine.  Resp.  Lapides  torrentis  illi    dulccs    fuerunt, 

ipsum  sequuntur  oinnes  anim  h  justir.  Vers.  Justum 

deduxit  Dominusper  vias  rectas.  et  ostenditillis  re- 

put  meum  ;  et  eiaudist.  me  demonte  saocto      ^""ra.^ei.  Ipsum.  «^«r  Patefact«suntjanuaB   coeli 

ai.  Domine,  quis  habiUbit.  Vtrs.  \  oce  mea.       ^^hristi  martyri  beato  Stephano,(^ui  m  numero  sap- 

^  ctorum  mventus  est  pnmus ;  et  ideo   tnumpbat  m 

coelis  coronatus.  Vers.  Vidit  beatus  Stephauus  ccelos 
apertos,  yidit,  et  introivit.  t)t  ideo. 

Antiphonas  in  Matutinis. 

Antiph.  Lapidaverunt  StephaDum,et  ipse  invoca- 
bat  Dominum,   dicens  :  Ne  statuas  iilis  hoc  pecca- 

^     .  .  _  tum.  An^  Lapides  torrentisilli  dulcesfuerunt  ;ipsum 

1  interillos.  Vers.  Stephanus  aulem  plenus  sequunlur  omnes  anim«just«.  Ant.  .\dhaRsitaniraa 
et  verilatis,  faciebat  prodigiaet  signa  magna  B  ^^^^  ^^^^  i^^  quj^  caro  mea  lapidata  est  pro  te,  Deus 
ilo.  Et  intuebantur.  lie^p.  yideo  ^oelos  aper-      meus.  Ant.  Stephanus  vidit  cobIos  apertos  .  vidit,  et 

"^      ^         "      introivit ;  beatus  homo  cui  coeli  patei>unt.  i4n^  Ecce 


W^W9    a. «  ^P^  *^m»»    »»•■«••  •--■■••  — —     —     —  , 

]ui  in  lege  Domini  iueditatur,  voluntas  ejus 
et  die  ac  nocte,  et  o-nnia  quajcunque  faciet 
prosptM-abuntur.  Psat.  Ipsuiii  •.  Ant.  Beatus 
ctus.  qui  conQsus  est  io  Domino,  prfledicavit 
luio  Domini.  constitutus  est  in  monte  sancto 
saL.  Quare  fremuerunt  gontes.  /In/.  Tu  es 
mea,  tu  cs  susceptor  meus,  Domine,  tu  exal- 


undc  supra. 
.  Lapidabant  Stephanum  invocantem  et  dicen- 
lomme  Jesu,  accipe  spiritum  meiim,  et  ne 
illis  hoc  peccatum.  Vers.  Positis  autem  ge- 
tephanus  orabat,  dicens  :  DomineJesu./^es;?. 
at  omnes  Stephanum  qui  erantin  concilio,et 
ntur  vultumejus,    tanquam  vultum    angeli 


Jesuin  stantem  adextris  virtulis  D»*i.  Doiuine 
;cipe  spiritum  meum,  et  ne  statuas  illis  hoc 
im,  quia  nesciunl  quid  faciunt.  Vers.  Ejicien- 
I  extracivitatem  lapidabantStephanum  invo- 
I  etdicentem  :  Uomine  Jesu. 

In  serundo  noctumo. 
ph.  Invocantem  exaudivit  Dominus  Sanctum 
Dominus  exaudiviteum  et  consliiuil  eum  in 
^sal.  Cum  invocarem.  Ant.  Laetentur  omnes 
?rant  in  te,  Domine,  quoniam  tu  benedices 
Sculobonee  voluntatis  coronasti  eum.  Psnl 
mea.  Ant.  Dominus  Dominus  noster,  quam 
ibileest  nomen  tuum  in  universa  terra.  Quia 
ot  honore  coronasti  sanctum  tuum,  et  consti- 
enm  superopera  manuumtuarum.  P^a^.  Ip- 
\'ers.  Gloria  et  honore. 

746  Responsoria. 

}.  Stephanus  plenus  gratise  et  veritatis,  facie- 

idigia  et  signa  magnain  populo.    Vers.  Ste- 

5  vidit  coilos  aperlos,  vidit   et    introivit.   Fa- 

/?e.s;>.  Slephanus  servus  Uei  quemlapidabant 

vidit  coelt»s  apertos  ;  vidit,  et  inlroivit  ;  bea- 

mo  cui  cueli  patebunt  Vers.  Stephanus  autem 

gratiaetfortitudine,  faciebat  prodlgiaetsigna 

iin  populo.  Beatus  homo  cui.  Resp.  Hesterna 

)minusnatus  est  in  lerris,  utStephanusnasce- 

in  coelis  ;  ingressus  est  Dominus  mundum,  ut 

inus  ingrederctur  in  coelis.    Vers.    Slephanus 

oelos  apertos,  vidit  el  introivit.  Ingressus. 

In  tertio  nocturno, 
iph.  Domine,  istesanctus  habitabitintaberna- 
uo,  opeialus  est  justiiiam,  requiescetininonle 
>  luo.  Psnl.  Doiiiine,  quis.  Ant.  Vitam  pntiit  a 
tri^buisli  ei,Doiiiine;gloriainetinngnumdeco- 


video  coelos  apertos,  et  Jesumstantem  a  dextris  Dei. 

/n  Eoangelio 

Antiph.  Stephanus  autemplenusgratiaetveritate, 

faciebat  signamagoain  popuio.i4/}/.  Positis  genibus 

747^^P^^A'^^^^'^'^^^^  dicens  :  Domine  Jesu  Chri- 

ste,  nestatuas  illis  hoc  peccatum.  Ant.  linpii  super 

juslum  jacturam  fecerunl,  ut  eum  morti  traderent; 

atille  gaudens  suscepit  lapides,  ut  mereretur  acci- 

perp  coronam  gloriae.  alleluia.  Ant  Dicit  Dominus, 

Saule,  Saule,  quidmeperseqneris  ?Martjrrem  meum 

Stephanuin  ego  te  faciam  servo  meo.  Ant.   Stepha- 

nus  servus  Deiquem  lapidabant  JudH^i,    vidit  coelos 

apertos,  vidit,  etintroivit ;  beatus  boinocui  coeli  pa- 

tebunt    Ant.  Impetum  fecerunt  unanimiter  in  eura, 

etejicientes  cum  extra  civitatem  iapidabant   invo- 

Q  cantem   et   dicentem  :   Domine,   susctpe  spiritum 

meum.  Ant  Sepelierunt  Stephanum  viri  timorati,  et 

fecerunt  planctum  magnum  supereum.  Ant.    Pate- 

facta;  sunt  janutecoeli  Christi  martjri  beato  Stcpha- 

no,  alleluia. 

/n  vigilia  sancti  Joannis  eoangelistcef  ad  Vesperas. 
Ker5.  In  omnem  terram   Ant.  Vaide   honorandus 
est  beatusJoannes,  qui  suprapectusDomini  in  coena 
recubuit. 

Ad  Invitatorium. 

Anliph.  In  sanctorum  confessorum 

In  primo  noctuino, 

Antiph.  In  omnein  terram.  Psal.  Coeli  enarrant. 
AnMilamaverunt.  Psnl.  BenedicamDominum.  Ant. 
Conslitues,  eos  prmcipes.  Psalm.  Eructavit.  Vers. 
In  omnemterram. 

Resftonsnnn  unde  supra. 

Resp.  Valde  honorandus  est  beatus  Joannes,  qui 


Qposuiiili  super  cum,  Posuisli  in   c^pite  ojus  D  supra  pectus  Domini  in  coena recubuit  ;  cui  Christus 


imde  lapidi*  pretioso.  PsnL  Domineir. virtute. 
Hic  accipiel  benediclionema  Domino,  el  luise- 
iam  a  Deo  Saiulari  suo,iiuiah;ecest  geueratio 
•nliumUominum.Psu/.  Domini  est terra.  Kers. 
sti,  Dumine. 
p.  unde  supra. 

p.  Intuens  in  cnelum  beatus  Stcphanns  vidit 
m  Dei,  et  ait :  Ecce  vidco  coelos  apertos,  et  fi- 
lominis  stantem  a  dextris  virtutis  Dei.  Vers. 
beatus  Slephanus  coelos  apertos,  vidit  et  introi- 
zce  video.  /i^sp.  Impii  super  justum  jacturam 
int,  ut  eum  morti  trad.rcnl  ;  at  ille  gaudens 
>it  lapides,  ut  mereretur  accipere  coronam 
?.  Vers.  SlephanusauttMii  pl»Mnis  gratiaet  for- 
ne  faciebat  prodig  a  elsignamaghain  populo. 
jrereiur.  R^isp.  Sleplianus  vidit  ca^los  apertos, 
ct  intruivit ;  beatus  iiomo  cui  coeJi  patebunt, 


in  cruce  matrem  Virginem  viigini  commendabat. 
Vcrs.  Muiier,  eccefiliusluus  :  addiscipulum  autem: 
Ecce  mater  tua  Cui  Christus.  Hesp.  in  illa  die  su- 
scipiam  te,  serve  meus,  etponamte  sicutsignaculum 
in  coiispectu  meo.  quoniam  ego  elegit  te  dicit,  Do- 
minus.  Vers.  In  tribulatione  invocasti  ine,  exaudivi 
te,  el  liberavi  te.  QuoDiam  ego.  Res/t.  (^ui  vicerit, 
faciamillum  columnamin  te nplo  meo,  dicit  Domi- 
nus,  et  scribam  super  eum  nomen  tuum  [meum],  et 
nomencivitatisnovaeJerusalem.  Vers.in  illum  diem 
vuscipiam  te^  servomeo  [serve  meusj.  Etscribam. 

In  secundo  noclurno. 

Anliph.  Principespopnlorumcon..rregati  suntcum 
Deo  Abraham.  P.s<i/.  (iiunes  gcntes.  \ni.  Dedisti 
haircditatem  limentibusnomcn  luum.  Domine.Pjta/. 
Exaudi,  Deus,  deprecationem.  Ant.  Annuntiaverunt 


est,  idem  psalmus  Beatus  vir. 


m 


SANCtl  GRBdORII  MAGNl 


74« 


oppra  Dei.  el  facta  ejusiniellexerunt.  Psal.  Exaudi, 
Deus,  oralionem.  Vers.  Dedisti  hafreditaiem. 

Respoftsoria, 

Resp.  Hic  est  discipulus  ille  qui  testinDonium  per- 
hibetde  his,  ct  scripsithsec,  et  sciinus  quia  verum 
est  leslimonium  ojus.  Vers.  Valde  honorandus  est 
beaius  Joannes,  qut  supra  pectus  Domini  in  coeoa 
recubuit.  Resp.  Ecce  honorandus  es  in  conspectu 
meo,  Corouavi  te,  dicit  Dominus,  noli  timere,  quia 
tecumsum  sempcr  etadjuvi  te.  Vers.  Intribulatione. 
Resp.  Isle  est  Joannes  qui  supra  pectus  Domini  in 
co^na  recubuit.  Beatus  aposto!u^,  cui  revelata  sunt 
secreta  ctt;  eslia.  Vers.  Iste  est  Joannes,  cui  Chri- 
stus  in  cruce.  Vers.  Ecce  puer  meus  electus  quem 
eJegi  ;  posuisupcr  eum  Spiriium  meum.  Bcatus. 

7  48  ^'^  iertio  nocturno . 

kntiph,  Eialtabuntur  cornua  justi,  allel.  Psalm. 
Confitebimur.  Knt.  Lnx  orta  est  justo,  allel.  rectis 
corde,  allcluia,  alleiuia.  Psalm.  Dominus  regnavit, 
exsultet.  Ant.  Custodiebant  tesiiinonia  ejusetpru;- 
cepta  ejus  allelua.  Psal  Uominusregnavit,  irascan- 
tur.  Vers.  Annuniiaveruut  opera  ejus. 

ResponsoHn  unde  supra. 

Respons.  Iste  est  Joannes,  cui  Chrisius  in  cruce 
mairemVirginemvirginicommendabat.Fer«.Mulier, 
eccc  fllius. /{e.s/i.  In  medio  Ecclesiie  aperuitos  ejns. 
et  implevii  eum  Dominus  Spiritus  sapieniiaeei  iniel- 
lectus.  Vers,  Misit  Dominus  manumsuam,  ettetigit 
os  ojus.  Ei  implevit.  Resp.  Cibavii  illumpanem  vitse 
et  intellectus.  et  aqua  sapienii?e  saluiaris  poiavit 
illum  :  et  exsuliavii  [exaliavitjeum  apud  proximos 
suos.  Vers.  In  medio  Ecclesiie  aperuii  os  ejus.  Et 
exsultavit.  Resp.Ecce  ego.  Resp,  Tollite.  Resp. 
Fuerunt. 

Antiphonae  in  matutinis  Laudibus, 

Xntiph.  Hic  est  discipulus  ille  qui  testimonium 
perhibuit,  scimus  quia  verum  esttestimonium  ejus. 
knt.  Hicesi  discipulus  meus,  sic  eum  volo  manere 
donec  veniam.  Au/.  Ecce  puer  meus  electus  quem 
elegi,  posuisuper  eumspiriium  meum,.\n/.  Suntde 
hic  siantibus,  qui  non  guslabunt  moriem,  donec  vi- 
deantfllium  hominis  inregnosiio.  Ari/.  Siceumvolo 
maneredonec  veniam.  Kers.  Justus  ut  paima  flo- 
rebit. 

InEvangelia. 

Antiph.  In  medio  EcclesiaB.  Ant.  Iste  est  Joannes, 
qui  supra  pectus  Domini  in  coena  recubuit  ;  bpatus 
aposiolus  cui  revelata  suni  secreiaccclesiia.  An/t>A. 
Iste  est  Joannes,  qui  supra  pecius  Domini  in  coena 
recubuit,  quem  dili^ebal  Jesus.  An/iph.  Iste  est  Jo- 
annos,  cui  Christusin  cruce  matrem  Vjrgincm  com- 
meodabat.  Ani.  Virgo  est  electus  a  Domino,  atque 
inier  coBteros  inagis  dilocius,  allel.  An/  Virgo  electus 
a  Domino  vir  |Virgo[  in  sevum  permansit,  allei. 
Iti  vUjVia  Innncentum^  ad  Sesperas. 

Fers.  Jusiorum  animine.  A/t/t/iA.  Istorum  est  enim 
regnum  c(£lorum,  qui  coniempseruntvitam  mundi, 
et  pervenerunt  ad  prasmia  regni,  et  laverunt  stoias 
suas  in  sanguiue  agni. 

Ad   Invilatorium. 

Antiph.  Mirabilem  Dominum.An^  Regem  marty- 
rum. 

In  pnmo  Nocturno, 

Antinh.  In  lege  Domini  Tuit  voluntas  ejus  die  ac 
Docte.  Psnim,  H»»aius  vir.  Aw/.Prfledicanspnecoptum 
Dornini,  constiiuius  est  in  monte  sanrto  ejus.  PsnL 
Quare  frcinueruni.  Aw/.  Voce  niea  ad  Dominum  cla- 
mavi,  ci  exaudivit  nie  de  monte  sanclo  suo.  Psal. 
Domine,  quid  muliiplicaii  suut.  Vers,  Voce  mea. 

Responsoria  unde  supra» 

Resp,  Sub  aitare  Dei  audiTi  ▼oces  oocisorum  ; 
quare  non  defendis  sanguinem  nostram  ?  et  accepe- 
jraat  diriiiumrespoQsam  ladhacsostinetemodicamy 


A  donec  impleatur  numerus  fratram  yestroram.  Vers, 
Vidi  sub  altare  Dei  animas  sanciorum,  propter  ver- 
buin  Domini  quod  habebant,  etclaravoce  74^9  ^' 
cebant.  Quare  non.  Resp.  EfTuderunt  saoguioem 
sanciorum  velut  aquam  io  circuitu  Jerusalem.eioon 
erai  quisepeliret.  Vers.  Vindica,  Domine.sanguinem 
srrvorum  iuorum  qui  eflfusus  est.  lo  circuitu.  Re*p. 
Adoraveruoiviventem  in  sapculasaeculorum.  mitteo* 
tescoronassuasanie  thronum  Domini  Dei  sui.  Vers. 
Venientes  autem  venientcumexsuitatione,  portaotes 
manipuios  suos.  Mittentes. 

In  secundo  noctumo, 

Antiph,  Filii  hominum,  scitote  quia  Domious 
Sanctum  suum  mirificavit.  PtaL.  Cum  invocaretii. 
Ant.  Scuto  bontib  voluntatis  tuse  coronasti  eum,  Do- 
mine.  Psal,  Verba  mea.  Ant.  In  univcrsa  terra  glo- 
ria  ethonorecoronasti  eos.  Psal.  Domine,  Dominas 
noster.  Vers.  Gloria  et  honore. 
«      Responsoina  unde  supra. 

Resp.  Isti  suot  saocti  qui  passisuot  propter  te,Do- 
mine^  viodicaeos  quia  clamaot  ad  te  tota  die.  Vm. 
Vindica,  Domine,  sanguinem.  Rpsp.  Ecce  vidi  Agnum 
staniem  supra  montem  Sion,  et  cum  eo  sanctorum 
millia.  Kt  habebant  nomen  ejus.  et  nomcn  patris 
ejus  scriptum  in  frontibus  suis.  Vers.  In  excelso 
throno  vidi  sedere  virum  Resp.  Ambulabunt  me- 
cum  in  albis,  quoniamdigni  sunt,  ei  non  delHboDO- 
mina  eorum  de  libro  s'\i<v,  Vers.  Hi  sunt  c[ui  cum 
mulieribusnon  sunt  coinquinatitvirgines  enimsant. 
£t  non. 

In  tertio  nocturno. 

Antiph.  Justus  Dominus,et  justitias  dilexit,  flequi" 
tatem  vidit  vultus  ejus.  Psal.  In  Domino  confido. 
Ant.  Habitabit  in  tabernaculo  tuo,  requiescet  in 
montesancto  tuo.  Psalm.  Domine,  quis  habiiabil. 
Am^  Sanctisquiin  terrissuntejus,  mirificavit  omoes 
voluntaies  ineis.  Psatm.  Conserva  me. 
Q      Responsnria  unde  supra, 

Resp,  Istorum  est  enim  regnum  coelorum  quicoo- 
tempseruntvitainmundi,  etpervenerunt  ad  pra^mia 
regni,  et  laverunt  siolas  suas  in  sanguine  agni. 
Vers.  Isti  sunt  qui  veneruni  ex  mairna  tribulatione, 
etlaverunt.  A^fjo.  Ccntum  qiiadraginta  quatuor  mil- 
lia,  qui  empti  sunt  de  terris  ;  hi  sunt  qui  cum  mo- 
lieribusnon  suntcoinquinati,  virgincs  enim  perman- 
serunt  ;  ideo  regnant  cum  Deo,  et  Agnus  Dei  cum 
illis.  Vers,  Vide  supra  montem  Sion,  Agnum  staa- 
tem,  et  cum  eo  centum  quadraginta  auatuor  millia. 
Ili  suni.  Vers.  Vide  angelum  Dei  voiantem.  Resp. 
Viri  sancti.  Resp.  Tradidcrunt  corpora.  Resp.  Ver- 
bera  carniflcum.  Resp.  Haec  cst  vera  fraiernitas. 
Besp.  Sancti  mei,  qui. 

Antiphonx  in  matutinis  Laudibus. 

Antiph.  Herodes  iratus  occidit  multos  pueros  in 
Bethlehem  Judse  civitateDavid.  An^  Angeli  eorum 
semper  videntfaciem  Patris.  Ant.  Voxin  Ramaao- 
D  dita  est,  ploratus  et  uluiatus,  Rachei  plorans  filios 
suos.  Ant.  Sub  throno  Dei  omnes  sancti  clamant  : 
Vindica  sanguinem  nostrum,  Deus  noster.  An/. 
Cantabantsancti  canticum  novum,  ante  sedem  Dei, 
et  resonabat  terra  in  voccs  illorum.  V^s.  Josti 
autem. 

InErangelio. 

Antiph.  Sinite  parvulos  venire  ad  me  ;  ialium  est 
enim  regnum  cselorum.  An^  Laverunt  stolas  suas. 
et  candidas  eas  feceruntin  sanguine  agni.   Anl.  A 
750^^'"^^"  et  infra,  occidit  multos  putTOS Herodes 
propter  Dominum.  Ant.  .Ambulnbunt  m^cum  in  al* 
l)is,  quoniam  digni  suni ;  et  non  delebo  nomina  eorum 
de  iibro  vitffi.  Ant.  Hi  sutit  qui  cum  mulierihus  non 
sunt  coinquinati.  virgines  enim  suni,  et  sequuntur 
agnum  quocunque  ierit.  An/.  lonocentes  proGhristo 
infantes  ocdsi  sant  Ab  iniqao  Rege  laci&ntes  inter- 
fecti  sunt.  Ipsum  laudantes  affnum  sine  macula,  et 
dicant  semper  :.Gloria  Mbif  DoBiiiM.  Atii.  fii  empti 


LreEtt  RESPONSAUS. 


741 


hominibus  primitiaR  Deo  et   dgno,  cl  in  ore  A 
Don  esl  iuvenlum  mrudacium. 

^jigilia  Octavas  Domini,  ad  Veaperas. 

Tanquam  Sponsus.  Anl.  Oaimirabie  com- 
Q  t  Oeatorgencris  humani  animatum  corpus 
,  de  Virgine  nasci  di^natus  est.  Ei  proce- 
mo  sine  semine,  iargitus  est  nobis  suam  dei- 

Ad  Invitatorium, 

}h.  Regem  natum  Dominum  venite  adoremus. 
(minus  dixit  ad  me  :  Filius  mciis  es  tu,  ego 
jnui  le.  t*snLm.  Quare  frcmuerunt.  Ani,  In 
luit  tabernaculum  siium,  ei  ipse  tanquam 
)  procedens  de  thalamo  suo.  Psai.  CoBJi  enar- 
%t.  Cicvamini,  portoe  aBternaies,  et  introibit 
riie.  t^sal.  Domini  est  terra. 

In  secundo  nocturno. 

}h.  Speciosus  forma  pra;  filiis  hominum,  dif-  «. 
gratia  in  labiis  tuis.  Psai.  Exructavit.  Ani.  ** 
latus  est  in  ea,  ipse  fundavit  eam  .\ltissimus. 
^undamenta.  Ant.  Exsultabunt  omnia  ligna 
n  anle  facicm  Domini,  quoniam  venit.  Psa/. 
!  Domino. 

In  ieriio  noctumo, 

}h.  In  principio  et  ante  sajcula,  Deus  erat 
;  ipse  natus  est  hodie  Salvator  mundi.  Psal. 
is  regnavit.  1.  Anl.  Ante  lucifcrum  ^enitus, 
saecula  Dominus  Salvator  noster,  hodie  nasci 
sesl  Psal.  Cantate  Domino.  i.  Ani.  Nato 
an^elorum  chorus  canebat  diccnsiSalus 
;tro  scdcnti  super  thronum  ct  Agno.  PsaL 
13  regnavit  2. 

AnliphonaB  in   Matutinis. 

oh.  Oadmirabile  commercium  !  ut  supra  An- 
uanHo  natus  es  inefrabiliter  ex  Virgine,  tunc 
?sunt  Scriplurae  :   sicut  pluvia  in  vellus  des- p 
i,  ut  saivum  faccresgenus  humanum  ;tc  lau-  ^ 
Deus,  noster.  Anliifh.  Kubum  quem  viderat 
incombustiim,  consorvatam  flgnoviriius  tuam 
lem  virginitatem.  DeiGcnitrix,  intercede  pro 
Ant.  Germinavit   radix   Jcsse,  orta  est  stella 
b,  Virgo   peperit  Salvalorem.  Te  laudamus. 
litrix.  Ant.  Kcce  Maria  genuil  nobis  Saivato- 
uem  Joanncs  vidit  et  exclamabat  dicens  :  Ecce 
Dei,  ecce  qui  toilit  pcccnta   mundi,  alleluia. 
irabile  mysteriura  declaratur  hodie;innovan- 
ur«,  Deus  hotno  factus  est,  in  quo  fuit  [id 
uii]  pcrmansit,   et  quod  non  erat  assumpsit, 
mmuncm   passus,    neque   division«»m.    Ant. 
mhjrTeditatism.vsteri  im;  templum  Dei  factus 
:us  nescienti  [virum]  viro.  Non   est    pollulus 
arnem  assumens.   Oiunes  gentcs  venient  di- 
:  gloria  tibi,   Domine.  Ant .    Beatus   venter. 
ji  de  terra  esl,  751   ^^   terra  loquitiir.  qui 
)  venil,    super  omiies  est.    Et  quod  vidit  et  .. 
,    hoc  testaiur,  et   testimonium   ejus  nemo  ^ 
;  qui  autem  acccpcrit  ejus  testimonium  sig- 
,  quia  Deus  vcrax  est,  allel. 
vigilia  Epiphanise  Dnmini  ad  Vesperas. 
.  Omnes    de  Saba  venient.   Ant.  Venit  lu- 
lum,  Jerusalem,  et   gloria   Domini  super  te 
t,  et  ambulabunt  gentes  in  lumine  tuo,  alle- 

Anfiphonx  in  primo  noctumo. 

fh.  AfTerte  Domino,  FiJii  Dei,  adorate  Domi- 
I  aiilasanctaejus.  Psal.  Ipsum.  Aniiph.  Psal- 
>noslro,  j)sallile;  psallite  Kegi  nostro,  psallite 
i;r.  Psnl.  Oinnes  geutes.  Ant.  Omnis  tewa 
le,  et  psallal  tibi,  psHlmiiiii  dical  uominituo, 
e.  f*sa/.  Juldlale.  Ver5.  Omnis  terra  adoret 
s 

Responsoria. 

\om*  Hodie  iQJordanebaptizatoDomiiioaperti 


sunt  c(Bli ;  et  sicut  columba  supereumspiritns  man- 
sit,  et  vox  Pairis  intonuit :  Hic  cst  Kilius  nieus  di- 
lectus,  in  qno  mihi  complaciii.  Vers,  {\(r'\  aperti 
sunt,  et  Yox  Patris  audita  est.  Hic  est  Filius.  Hesp. 
Omncsde  Saba  venient  aurum  et  Ihus  deferentes,  et 
laudemDominoannuntiantes.aIIeluia,aIleluia,  alle- 
luia.  Vtrs.  Rcges  Tiiarsis  et  Insuhp  munera  offerent, 
reges  Arabum  et  Sabii  dona  adducent,  alleluia. 
Resp.  Stella  quam  viderant  Magi  in  Oriente  antece- 
debat  eos,  donec  venirent  ad  locum  ubi  puer  erat. 
Videutes  autem  eam  gavisi  suntgaudiomagno.  Vers. 
Et  intrantes  domum  invenerunt  puerum  cum  Maria 
matre  ejus,  et  procidentes  adoraverunt  eum.  Gavisi 
sunt. 

In  secundo  noctumo. 

Aniiph.  RegesTharsis  et  Insulae  munera  ofTerent 
Regi  Doraino.  PsaL.  Deus.judiciumtuum.  Ant.  Om- 
nes  gentes  quascunque  fecisti  venient,  et  adorabunt 
coram  te,  Domine.  PsaL.  Inclina,  Domine.  Ant.  Ve- 
nite,  adoramus  eum,  quia  ipse  est  Dominus  Deus 
noster.  PsaL,  Venite  exsultemus. 

Responsoria  unde  supra. 

Hesp.  Interrogabat  magosllerodes  :Quod  signum 
vidistis  super  natum  Regem  ?  Stellam  magnam  ful- 
gcntem,  cujus  splendor  illuminat  mundum  ;  et  nos 
cognovimus,  et  venimus  adorare  Dominiim,  Vers. 
Maf?i  veniunt  abOriente  inquirentes  faciem  Domini, 
etdicentes.  Et  nos.  Resp.  Illuminare,  illuminare, 
Jerusalem  ;  venit  lux  tua,  et  gloria  Domini  super  te 
orta  est.  Vers.  Et  ambulabunt  gentes  in  lumine  tuo, 
et  reges  in  splendore  ortus  tui.  Kt  gloria.  Resp.  Ma^ 
veniunt  ab  Oriente  Jerosolymam  quffirentes  et  di- 
centes  :  Ubi  est  qui  natus  est,  cujus  steliam  vidimus, 
et  venimus  adorare  Dominum  ?  Ve7's.  Magi  veniunt 
ab  Oriente  inquirentes  faciem  Domini  et  diceDtes. 
Ubiest? 

/n  tertio  noctuano. 

Antiph.  Fluminis  impetuslfetincat,  allelnia.  civi- 
tatem  Dei,  alleluia.  Pj^^t/.  Deusnoster.  >ln/.  Adorate 
Dominum,  allel.  in  aula  sancla  ejus,  alleluia,  alle- 
luia.PsTi/.  Canlate  1.  Ant.  Adorate  Dominum,aIlei. 
omnes  anffcli  ejus,  alleluia,  alieluia.  Psal.  Dominus 
regnavit  1. 

Responsoria. 

Resp.  Tria  sunt  munera  pretiosa  quse  obtulerunt 
752  QiBRi  Domino  in  die  ista  ;  et  habent  in  se  di- 
vina  injsteria:  in  auro  ut  ostendatur  regis  potentia, 
in  thure  sacerdoiem  magnum  considera,  et  in  mjr- 
rha  Dominicam  sepulturam.  Vers.  Reges  Tharsis,  ut 
suf)7*a.  Resp.  Dies  sanctificatus  iiluxitnobis  :  venite, 
gentes,  et  adorate  Doininum,  qsiia  hodie  apparuit 
lux  niagna  in  terra.  Vers.  Venite  adoi  emus  eum, 
quia  ipseestDominus  Deusnoster.Quiahodie.  Resp. 
Videntes  stellam  magi  gavisi  sunt  gaudio  magno,et 
intrantes  domum  invenerunt  puerum  cum  Mariama- 
tre  ejus  ;  et  procidentes  adoraverunteum,  ei  apcrtis 
thesauris  suis  obtulerunt  ei  munera  aurum,  thus  et 
myrrham.  Vers.  Reges  Tharsis.  Aurum  Resp.  Hic 
est  dies  praRcIarus,  in  (|uo  Salvator  mundo  apparuit ; 
quem  prophetie  predixerunt,  an^eli  adoraverunt ; 
cujus  steliam  magi  videntes  gavisi  sunt,  et  munera 
eiobtulerunt.  Vers.  Et  intrantesdomum.  Et  munera. 
Resp.  De  paradiso  vocatus  currit  cum  gaudio,  inter- 
rogatusabavis.  Quid  festinas,  Jordanis?()t  Cbristus 
baptizetur^  et  Joannes  coronelur.  Vers.  Quid  esttibi 
mare,  quod  fugisti,  et  tu  Jordanis  quiaconversus  es 
retrorsum?  Ut  Christus.  Rt^sp.  Hodie  cceU  aperti 
sunt,  et  mare  dulce  factum  est.  Terra  exsultat, 
montes  et  colles  la^tantur,  quia  a  Joanne  in  Jordane 
Christus  baptizatus  est.  Vers.  Qu  d  est  tibi,  mare. 
Re.^ip.  In  columbH3  sperie  Spiritus  sanrtus  visus  est, 
paterna  vox  audita  est:  Hic  est  Kilius  meus  dilectus 
m  quo  milii  bene  complacui ;  ip.sum  audite.  Vers, 
Vox  Domini  super  aquas,  Deus  Majestatisintonuit, 
Dominus  super  aquas  multas.  Paterna.  Vers,  CceH 
aperti  suQt.  /{esp.Pattores  pnodarilata  iQini&isaoa 


743 


SANGTI  GREGORn  MACNI 


m 


iniucbantur  videre  anprelum  ;  mas:is  turbabantur.  Ht 
facla  est  vox  dc  c^ii^lo  (lii^cns  :  iSolile  tiinere  ;  pax 
vobiscum.  Ego  sum  (Jabnel  angelus  ad  Virginem 
missus.  Vers.  .\nnuntio  vobis  gaudium  aiHgnum 
quod  eril  omni  po^iulo.  Kgo  sum.  Resf).  Stella  fui- 
gensin  Orientc.  Occurrunl  Kegi  offerentes  ei  tbe- 
saurnm  magnum,  aurum,  tlius,  et  myrrtiam.  Vnrs. 
Heges  Tliarsis.  He.^if).  Kex  niagnusnatus  est  in  Isracl, 
etveucrunt  reges  terra;  adorarc  eum.  Et  obtulerunt 
ei  munera  aurum,  tbus  ct  myrrliam.  Vers.  Et  in- 
trantes  domum.  Ut  supra.  Et  bbtulerunt. 

Anliphonx  in  matutinis  Laudibus. 

Antiph.  Ante  lucifcrum  genitus,  et  ante  s^ocula, 
DominusSalvatornosterbodiemundoapparuit.  Ant. 
Tria  sunt  munera  qu^e  obtulerunt  magi  Domino,  au- 
rum,  tlius^  et  myrriiam,  Filio  Dei,  Regi  nostro,  alle- 
luia.  Ant.  Apertis  tbesauris  suis,  obtulerunt  magi 
Domino,  aurum,  tbus  et  mvrrbam.  alleluia.  Ant. 
Maria  et  flumina,  benedicite  l)omino,  bymnum  di- 
-cite,  fonies,  Ijomino,  alleluia.  Anf.  .Magi  viderunt 
stellam,  dixcrunt  ad  invicem:  boc  signum  magnum 
[magni]  Kcgis  esi,  eamus  et  mquiramus  eum.  ct 
ofTeramus  ei  munera,  aurum,  tbus,  et  mjrrbam. 
Vers.  Omnes  de  Saba  venient. 

In  Evanyelio, 

Antiph.  Hostie  CGclcsti  sponsojuncta  cstEcclesia, 
qiioniam  in  Jordune  lavit  (Ibristus  ejus  crimina. 
Current  ciim  muneribus  magi  ad  regales  nuptias.  et 
ex  aqua  facto  vino  Ifletantur  conviv^e.  alleliiia.  \nt. 
Ordines  angclorum  Yidcnies  invisibilem  venientem 
in  aquis,  timore  pertciTilicogitabantquomodo  invi- 
sibilis  .  eus  formain  ^ervi  suscepit,  et  apparescens 
mundum  illuminavit.  Benedictus  es,  Domine  Deus 
Israel.  knt.  (.iamabat  ^SS^^^^^^^^^^^  Dominum  ; 
Tibi  flectunt  genu  ccjelesium,  terreslrium,  quoiuodo 
in  mc  flectis  verticem  ?  Si  enim  pnecipis  angelis, 
baplizabunt.  knt.  Ipsi  enim  ex  pennis  cooperiens 
vultussuos.  iNam  cgo  quomodoausus?  non  possum, 
0  Domine;  lormido,  misericors.  Eiiterum  compeliit 
me  jussio  tua  irreurebensibilis,  Doinine,  gloria  tibi. 
knt.  Videnies  slellam  magi  gravisisunt  gaudio  ma- 
gno  ;  et  intrantes  domum  obiulerunt  Domino  aurum, 
tbus  et  myrrbam.  knt.  Stelid  ista  sicut  flamma  co- 
ruscat,  et  Hegem  regum  Deum  demonstrat.  Magi 
cam  viderunt,  et  Hegi  munera  obtulerunt.  knt. 
Stella  quam  viderant  magi  antecedebat  cos,  donec 
veniret  supra  ubi  erat  puer.  knt.  Ab  Oriente  vene- 
runi  magim  Betblebem  adorare  Dominum  ;  et  aper- 
tis  tliesauris  suis,  pretiosa  munera  obtulerunt,  au« 
rum  sicut  regi  magno;  tbus  sicut  Dominum  vcrum 
[Domino  vero]  ;  mjtrbascpultura  ejus,  alleluia. 
knt.  Omnes  de  Snba  venient,  aurum  et  ihus  defe- 
rentes,  aileluia,  allelula.  .\nt.  Omncs  naiiones  ve- 
nient  a  longe  poriantcs  munera  sua,  alleluia.  knt. 
Admoiiiti  magi  insomnis  abangeio,  pcraliam  viam 
reversi  sunt  in  regionem  suam.  \nt.  Vidimus  siei- 
lam  ejus  in  Orienie,  ct  venimus  cum  muneribus 
adorarc  Dominum.  A/}/.  Magivideruntslcllam.obiu- 
leruniDomino  auruin.tbuset  myrrbam.  An/.[Decst. 
Ant.  in  Ms.]  Lux  de  luce  apparuisli,  Christe,  cui 
magi  muncra  otTerunt,  alleluia,  alleluia,  allcluia. 
knt.  Venieni ad  te  qui  dctraiiebant  tibi,  et  adorabunt 
vcstigia  pedum  tuurum. 

kntiphonas  in  Octavus  Iheophanix,  ad  Matutvias. 

kntiph.  Vf»terem  bominem  renovans  Salvatorve- 
nit  ad  baptismum,  ut  naturie  qua^  corrupta  est  per 
aqiiam  rccuperaret  incoiTupiibiIi[Fo;'/^incorruptibi» 
litatem],  vcstHin  circuinamictans  nobis.  knt.  Te  qui 
in  spiritu  et  ignc  purificus  bumana  contagia,  Deum 
et  Hedempiotvmoiniies  gioriticamus.  \nt.  Baptista 
coiitreiuuii  et  non  audet  tangere  Sancium  luum, 
sed  ciamai  cum  Iremore  :  Sanctiticay  me,  Salvator, 
knt.  Caput  draconis  Salvator  contrivit  in  Jordane 
flumine  ;  ab  ejus  potestate  omnes  eripuit^  knt.  Mag- 
Bum  mjsteriam  declaratar  hodie,  quia  Greaior  ocn- 


A  nium  in  Jordane  expurgat  nostra  facinora.  knt.  Prae- 
cursor  Joannes  exsultai  cum  in  Jordaoe  baptizato 
Domino  facta  est  orbis  terrarum  exsultalio,  facta 
est  peccatorum  nostrorum  reniissio  sanctiflcans 
aquas.  Jpsi  omnes  ciamemus  Miserere  nobis.  knt. 
Bapiizatmiles  Kegcm,servus  Dominicum  suum,Joaa 
nes  Salvatorem.  Aqua  Jordanis  stupuit.  columba 
protestata  est,  paterna  vox  audila  est:  liic  est  Filius 
meus.  knt.  Coeb  aperii  sunt  supereum,et  voxfacta 
est  de  ccelo  dicens  :  Uic  est  Filius  meus  dilectus  iD 
quo  mibi  complacui.  knt.  Vox  de  coelo  sonuit,  et 
vox  Hairis  audita  csi :  Hic  est  Filius  meus  in  quo 
mibi  complacui,  ipsum  audite. 

kntiphonae  ad  crucem,  vel  ad  fontes. 

kntiph.  Aqua  comburit  peccatum  hodie,  apparens 
Liberatoret  roret  omnem  mundum  divinitatis  ope. 
An^PaterdecQBloFiiiumtestiflcat,SpiritiJS8anctiprae- 
seniiaadvenit,  unumedocensqui  baptizaturt^bristus. 

g  Ant.  Baptizaturtibristus  et  sanctineaturomnismuo- 
dus,  et  tribuit  nobis  remissionem  peccatorum.  Aqua 
etSpirituomnespuriflcamur.A///.Superripafn  Jonia- 
nissiabat  beaiusJoanncs  indutusest  splendore  bapli- 
zansSalvatorem.Baptiza  me,  Jounnes.Baplizo,  beoe- 
dicoie,  et  iu,  Jordanis,  congaudens  suscipe  iue.knt. 
Peccaii  aculeo  [Ley.  aculeus]  754  conterelur  lio- 
die^  baptizato  Domino  ;  et  nobis  data  est  regenera- 
tio.  \nt.  Fontes  aquarum  sanctificati  sunt,  Cliristo 
apparente  in  gloria  orbis  terrarum.  Hnurite  aquas 
de  fonte  Salvatoris;  sanctiflcavit  eniinnuncomnem 
creaturam  Cbristus  Dens  noster.  An/.  Christo  datus 
est  principalus,  et  bonor  regni.  Omnis  populus.  tri- 
bus  et  linguse  servient  ei  in  &>ternum.  knt  Pra*dica- 
lor  veritatis  timorcmsupplex  pnHceplumDominisioe 
peccato  b:ipiizare  dubitabat,  et  ad  eum  respondebat ; 
te  Kcdemplorem  scio ;  tu  me,  Salvator,  sanctiGca 
cum  cos  [Leg.  eis]  qui  in  fide  sunt  clamant  tibi:  Be- 
nedictus  es,  Domine  Deus  noster. 

p  kntiphonae  in  Evangelio  per  Dominicas.  —  Domi- 

nira  pnma  post  Epiphaniam. 

kntiph.  Fili,  quid  fecisti  nobis  sic  ?  Ego  et  pater 
tuus  dolentes  qunfrebamus  te.  Quid  est  quoa  me 
qu£Brebatis  Y  Nesciebaiis  quia  in  qua^  Patris  mei 
suni  oporlet  me  esse.  knt.  Puer  Jesus  proficiebat 
aeiaie  ei  sapientiacoram  Deo  et  bominibus. 

Dominica   secunda. 

knfiph.  NiiptisB  facioe  sunt  in  Cana  Galilea^,  e( 
erat  ibi  Jesus  cum  Maria  maire  ejus  knt.  DeficieDte 
vino  jussit  Jesus  implere  bydrias  aqua  [aquis]  qus 
in  vino  conversse  sunt,  alleluia.  knt.  Oumis  bomo 
primum.  An/.  Hoc  signum  fecilJesus  primumcorani 
dispulis  suis.  Ant.  Ouid  mihi  et  iibi  est,  mulierf 
Nondum  veniihoramea.  An/.  Kxibaniautemdaemo- 
nia  a  multis,  clamaniia  et  dicentia :  Quia  tu  cs  Fi- 
lius  Dei.  Et  increpans  non  sinebat  ea  loqui,  quia 
sciebant  ipsum  csse  Christum. 

Dominica  tertia. 

kntiph.  Cum  autem  descendisset  Jesas  de  monte, 
ecce  leprosus  vcniens   adorabai   eum   dicens  :  t)o- 
mine,  si  vis,  potcs  me  mundare.  Et  extendens  ma' 
num  tertigit  eum  diccns.  Volo,  mundare.  knt.  Do- 
mine.  si  lu  vis,  potes  me  mundare.  Et  ait  illiJesus: 
Volo,  mundare.  knt,  Domine,  puer  meusjacct  pa- 
ralj-ticus  in   domo,   et  male  torquetur.  Amen  dico 
tibi.  ego  veniam  cl  curabo  eum.  knt.  Doinine,  noa 
sum  dignus  ut  intres    sub  tectum  meum  ;  sod  taa* 
tum    dic   verbo,    et   sanabitur    puer    meus.  AtU. 
Multi    ab   Oriente  et  Occidente  venient.  et  recum- 
bentcum   Abraham,  Isaac  et  Jacob  in  r3gD0  c^' 
lorum. 

Dnminica  quarla. 

kntiph.  Abeunte  Jesu  in  navicula,  ecce  motus 
magnus  factus  in  mari.  Et  sascitaTeruDt  eain  disd* 
puli  eius,  diceates  :  Domiae.  salTa  nos,  perimoi. 
Ant,  Domine,  saiTa  noi,  perimas ;  imperm  et  fa^ 


D 


LIBER  RESPONSALTS. 


746 


tranrjuillitalem.  Ant.  Dominc,  salva  nos,  A 
s  ;  imp<!ra  et  fuc,  Deus.  tranquillilatem. 
lomines  cum  vidissrnl  quotl  fecerat  signum, 
it :  (jiiJiiis  csl  liic,  quia  oi  ventis  impcrat,  et 
it  oi  ?  Ant.  Modicie  ti<lei,  quare  dubitasti  ? 
,^0  tecunisum,  dicil  Dominus.  Ant.  Surgens 
fijperavil  venliset  niari,  et  facta  est  tranquil- 
igna,  et  mirati  sunt  universi.  .47^/.  llli  autem 
'S  videntes  signa  quiP  faclebal  Jesus,  mi- 
ir,  et  dicebant  ad  invicem  :  Quis  est  hic  ? 
et  mari  imperal  et|    Kt  mari  obediunt  ei. 

DomfniciiqHinta. 

oh.  Dominc,  nonne  bonum  scmen  semiaasti 
tuo  ?  Undo  crgo  habet  zizania?Et  ait  755 
»us  :  lloc  fecit  iuimicus  homo.  Ant.  Si  vis, 
l  colljirimiis  ea.  Kt  ait  illis  Jesus  :  Non,  ne 
illigcntos  zizania.  Anf,  [Cu'tcra  desunl  in 
tein[>oro  iiifssisdicam  mcssoribus  :  C.oIIigite 
n  zizanin,  ot  alligate  ea  in  fasciculos  ad  com-  ^ 
uni  :  Irilicum  autem  congregate  in  borreum 
IiL'.<p.  Vcre  famulus  Dci,  in  quo  dolus  non 
entus,  qui  dum  esset  summus  pontifex,  ter- 
on  motuil,  scd  ad  cu'leslia  dc^iderans,  ideo- 
humililatc  imsitus  Doinini  Jesu  fhristi  con- 
clTeclus  est.  Vefs.  Non  est  inventus  similis 
conservaret  legem  excelsi.  Ideoque.  Vovs, 
m  ossct  summus  pontifex,  terrena  non  me- 
d  ad  codeslia  regna  gloriosus  migravit. 

rifwatlonc   sanctpc  Maripe.  —    In  Vigilia^  ad 

Vrsperas. 

.  Hesponsum  accepil  Simeon.  Ant.  Cum  in- 
nt  puorum  Jesum  parentes  ejus,  accepit 
imoon  in  uluas  suas,  et  benedixit  Deum, 
:    Nunc   dimlttis,   Dominc,  servum  tuum  in 

int  Aniiphonx  et  Rfsponsoria  de  Purificattone 
Honctx  Marix,^  Ad  Invitatorium.  q 

ph.  noirem  virginum  Dominum,  venilc,  ado- 
/l?i/.  Henedicta  tu  in  mulieribus,  et  benedi- 
uctus  ventris  lui.  Psal.  Domiue  Dominus  no- 
nf,  Si<'ul  myrrha  electa  o<l(jrem  dodisti  suavi- 
[suavilalisj.  sancla  Dei  Genitrix.  Psal.  Coeli 
nl.  Ant.  Ante  tborum  hujus  Virginis,  frequen- 
ibis  dulcia  cantica drammatis.  i^a/m.  Domini 
ra.  Vers.  Spccietua, 
lonsoria  unde  supra. 

>.  Ad(»rna  Ibalamum  tuum,  Sion,  ct  suscipe 
I  Chrislum,  quem  Virgo  concepit,  Virgo  pe- 
Virg(»  post  partum,  quern  g<*nuit  adoraverit. 
\cci[»icns  Sim»'on  in  manibus,  gratias  agens, 
xit  [nieruni  Doininuin.  (Juem  virgo.  Resp.  Se- 
icruin  portabat,  puer  autem  senem  regebat  ; 
Virgo,  ut  iupra.  Vors.  Accipiens  Simeon. 
Virgo.  Resp.  Hes|)onsum  accepit  Simeon  a 
I  sanclo.  non  visnrum  se  mortem,  nisi  viderct 
jm  Domini.  Vers.  Nunc  dimittis,  Domine,ser-  D 
lum  in  pace,  quia  viderunt  oculi  mei  Salutare 

In  secundo  nocturno. 

ph,  Specie  tua  et  pulchriludine  tua  intende, 
re  [irocede  et  regna.  Psal.  Eructavit.  Ant, 
ibit  eam  Deus  vultu  suo,  Deus  in  niedio  ejus 
mmoNcbilur.  Psal.  Deusnoslcr  rofugium.  Ant. 
iplantium  omnium  nostrum.  habitalio  est  in 
icta  Dci  Cenitrix.  /^sa/.Kundamenta  ejus  Vers. 
i  est  gratia . 

Rcspon.^io^^ia, 

».  Susci[»iens  Jesum  in  ulnas  suas  Simeon,  cx- 
irit,  et  dixit  :  Tu  es  vore  lumen  ad  illumina- 
i  Gentium,  et  gloriam  plebis  tua^Israel.  Ve7*s, 
3sum  accepit  Simcon  a  Spiritu  sancto  non  vi- 
se  mortem  nisi  videret  Christum  Donciini.  Ad 
aationem.  Resp.  Responsum  accepit  Simeon  a 
1  sanclo  non  Tisurum  se  mortem  nisi  videret 

Pataol.  LXXYIU. 


Christum  Domini.  Etbenedixit  eum  et  dixit:Nunc 
dimittis,  Domine,  servum  tuum  in  pacc;quia  vide- 
runt  oculi  mei  Salutare  tuum,  Domino.  Vers.  Lu- 
iiien  ad  revclationem  gentium,  et  756  gloriam 
plebis  tuffi  Israel.  Quia  viderunt.  Resp.  Videte  mira- 
culum,  matrem  Domini.  Concepit  Virgo  virilem 
[virilc]  ignorans  consortium.  Stans  honorata  nobili 
onere  Maria,  matrcm  sc  Dei  cognoscit,  quic  sc  ne- 
scit  uxorem.  Vers.  Casta  parentis  viscera  coelestis 
intrat  gratia  ;  ventcr  puellae  bajulal  secreta  quu;  non 
noverat.  Etmatrcm. 

In  tertio  nocturno, 

Antiph.  Haec  cstqua'  ncscivit  thorum  in  delicto  ; 
habebitfructum  inrespectioneanimarumsanctarum. 
Psafm.  Cantale  1.  Ant.  Speciosa  facla  es  et  suavis  in 
dcliciis  tuis,  sancta  Dei  Genitrix.  Psal,  Dorainus 
regnavit.  Exsultet.  Ant.  Post  partum  virgo  inviolata 
permansisti ;  sancta  Dei  Gcnitrix,  mtercede  pro  no- 
bis.  Psal.  Canlatc  2.  Vers,  Adjuvabit  eam,  Vers. 
Elcgitcam  Dominus. 

Rcsponsoria  unde  supra. 

Resp.  Beata  es,  Maria,  quse  omniura  portasti  Crea- 
torem  mundi.  Gcnuisti  qui  te  fecit,  et  in  {eternum 
pernianes  virgo.  Vers.  Ave,  Maria,  gratia  plcna. 
Genuisli.  Rpsp.  Bencdicla  et  venerabilis,  Virgo  Ma- 
ria,  cujus  viscera  meruerunt  portareDominumChri- 
stum.  Vers.  Bcnedicta  tu  in  mulieribus,  et  benedi- 
ctus  fructusvcntris  tui.  Cujus  Resp.  Gaude,  Maria 
virgo,  cunctas  hwreses  solaintcremisti,  qua?  Gabrie- 
lis  archangeli  dictis  credidisti ;  dum  virgo  Deum  et 
hominem  ^enuisti,  et  post  partum  virgo  inviolata 
permansisti.  Vers.  Gabrielem  archangclum  credimus 
divinitus  tibi  essc  afTalum.  Uterum  tuum  de  Spiritu 
sancto  credimus  impra*gna1um.  Erubescat  Judseus 
infelix^  qui  dicit  Christum  ex  Joscph  semine  esse 
natum.  Dum  virgo.  Resp.  Simeon  justus  ct  timora- 
tus  cxspectans  redemptionem  Israel,  et  Spiritus 
sanctus  erat  ineo.  Vers.  Accipiens  Simeon^fi^  supra, 
Vers.  Responsum  accopcrat,  ut  supra.  Resp.  Tolle 
puerum  et  matrem  ejus,  ct  vadc  in  terram  Judam  ; 
defuncti  sunt  cnim  qui  qusercbant  animam  pueri. 
Vers.  Venit  angclus  Domini  ad  Joseph  in  somnis, 
dicens.  Defuncti.  Resp.  Cum  essem  puella  in  domo 
patris  mei,  desponsavit  me  vir  Juda^us,  et  amavit 
mc  Christus  Dcus.  Vevs.  Ecce  enim  ex  hoc  bcatam 
me  dicent  omncs  gencrationes.  Et  amavit  mc.  Resp, 
Accipiens  Simeon  pucrum  in  manibus,  gratiasagens 
bencdixit  Dominum.  Vers.  Lumen  ad  revelationem. 

Antiphonas  in  matutinis  LaudilmSm 

Antiph.  Responsum  accepit  Simeon  a  Spiritu 
sancto,  non  visurum  sc  mortem,  nisi  videret  Do- 
minum.  Ant.  Accipiens  Simcon  puerum  in  manibus, 
gratias  agens  bcnedixit  Dominum.  Ant.  Revertcre  in 
terram  Judam  ;  mortui  sunt  enim  qui  qua?rebant 
animam  pueri.  Ant.  Obtulerunt  pro  co  Doraino  par 
turturum,  aut  duos  pullos  columbarum.  ^t  nt.  Simcon 
justus  cttimoratusexspectabatredcmptionemlsrael ; 
ct  Spiritus  sanctus  erat  in  eo.  Vers.  Responsum  ac- 
ccpit  Simeon. 

In  Evangelio, 

Antiph.  Simcon  pucrum  portabat,  puer  autem 
senem  regebat.  Quem  Virgo  [Jepcrit,  et  post  partum 
virgo  permaiisit.  Ipsum  quem  genuit  adoravit.  Ant, 
Tolle  puerum  et  matrem  cjus,  et  vadc  in  terram 
Juda.  Ant.  Nunc  dimittis,  Domine,  servum  tuum  in 
pace.  Quia  quod  parasti  ante  faciem  omnium  popu- 
lorum.  Ant.  Lumenad  revelationcm  gentium,757 
et  gloriam  plebis  tuae  Israel.  Ant.  Cum  inducerent 
puerum  Jcsum,  ut  supra.  Ant.  Puer  Jcsus  proGciebat 
aetate  etsapientia,  coram  Deoet  hominibus. 

Responsoria  in  natali  sancti    Valentini. 

Resp.  Per  beatum  Valentinum  fiunt  hic  divina  my- 
steria.  Per  Orationes  ejus  csci  illuminantur,  et  na- 
tale  ejas  dsemoni  [ia  nntidi  ejui  dwmonia]  effugaoh 

H 


747 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


748 


tur,  etinfirmi  sanaotur.  Vers.  Justum  deduxit  Donii- 
nus  pcr  vias  roctas,  ct  oslcndit  illi  rcgnuin  Dei.  Et 
nalali.  Uesp,  Heatus  Valentinus  Asterio  tribuno 
dixit :  Tu  crcde  uuuiii  esse  Deum,  et  salva  crit  filia 
tua.  Vers,  Sidictisfactiscompensas,  faciainquseora- 
veris.  Tu  crede. 

Antiphoncp  in  eodem. 

Antiph.  Beata  progenics  unde  Christus  naf  us  est, 
quam  gloriosa  est  Virgo,  qu»  cckII  Rogcm  gennit, 
ut  sup.  Ant.  Sanclus  Valcntinus  Asterio  tribuno 
dixit  :Tu  crcde  ununi  esse  Deuiii,  ct  salva  crit  filia 
tua.  Ant.  licatus  Valentinus  deditOrationcm  diccns : 
Deus  (lui  dispersa  congregas..  ct  congrcgata  scparas, 
auge  ndem  et  fiduciain  scrvis  tuis.  Per  Cbristum 
Dominum  nostrum. 

(Desuntquatuorlineaein  Ms.) 
nesponsoi'ia  cum  Alleluia  in   Sepluagesima. 

Hpsp.  Allcluia.  Dum  priosens  cst  imilantur  illam, 
etdesiderunt  cain  dum  se  eduxcrit,  et  in  perpetuum 
coronata  triumpbat  antcDominuin,  allcl.  Vers.  Sola 
namquetcncsprincihatum  inconspectu  Domini;  pro- 
ptcrea  revertcre  in  tbesauros  tuos.  Anle.  Fiesp.  Multi- 
plicanlur  a  Domino  anni  tui.  allcluia.  Pcr  viam  sa- 
picntitHB  incedas.etpcrsemitamjustitifo  revcrtai*isad 
nos,  alleluia,  allel.  Vers.  Solanamque.  ntsupra.  Kt 
per  semitam.  Hesp.  Allel.  Mevertere  in  tbesauros 
tuos,  te  benediccnt  angeli,  allel.,  allcl.  Vers.  Sola 
namqucn^  sup^-a.  Tc  bcnedicent.  Resp.  Allcl.  Sola 
tenes  principatum  in  conspeetu  Domini  ;  propterca 
revertere  in  tbcsauros  tuos,  te  benedicent  angeli, 
quia  placuisti  Domino,  allel.,  allel.  Vers.  Angelus  Do- 
mini  bonuscomitelurtccum^et  benedisponatitinere 
tuo.  Quia  placuisti.  Ilesp.  Angelus  Domini  bonusco- 
mitetur  tecum,  allel.  ;  et  beue  disponat  itinere  tuo, 
ut  iterum  cum  gaudio  revertaris  ad  nos,  allel.  allel. 
Vers.  Sola  namque,  utsunra.  Utilerum.  Kesp.  Allel. 
Delectatio  bonain  operibus  manuum  illius,  divitise 
multjf»,  allcl.,  allel.  >'<?/•«.  Spcciosa  faclaest  etsuavis 
in  deliciis  suis.  Divitia\  liesp.  Allel.  Nomen  bonum 
melius  est  quam  divitiiL'  multio.  Super  auruiii  ctnr- 
gcnlum  gralia  bona  e^t.  allcl.  allcl.  Vers.  Quamdul- 
cia  faucibus  meis  eloquia  tua,  Domine,  super  mel  ct 
favum  orimeo,  utsup.  liesp.  Judica  jiidiciummeum 
et  redime  me,  allel.  ;a  calumniantibus  mc,  allcl. 
Vers.yidc  humilitatem  meam  eteripeme.  Acalum- 
niantibus.  Resp.  Allcl.  Mane  apud  nos  bodic,  ct  cra- 
stina  proficisccris,  allel. ;  et  dum  ortus  fuerit  dles, 
ambulabis  via  tua,  allel.,  allel.  Vers.  Angelus  Do- 
mini,  ut  supra. 

Antiphonie  in  Maiutinis. 

Antiph.  Quem  vidistis,  allel.,  allcl.,  allel.,  allel., 
allel.,allel.,allel.,  allcl.,  allcl.,  allel.,  allel.,  allel. 
Ant.  Puer  Jcsus  proficiebat,  allel.,  allel.,  allcl.,  al- 
lel.,  allel.  758  '•*'*'•  Omnes  sitientes,  allcl.,allel., 
allel.,  allel.,  allel.  i4w^  Gcrminavit  radix  Jesse,  al- 
lel.,allel.,  allel.,  allcl.,  allel..  Ant.  ncnedicat  terra 

Dominum.elomnianascentialijmnumdirant,alIel., 
allel.,  allel.  ^M^  Apertis  thesauris  suis.allel.,  allel., 
allel.,  allel.,  allel.  Ant.  lu  Dominolaudabilur  anima 
mea,  alleluia,  alleluia,  alleluia,  alleluia. 

In  Evangelio, 

Antiph.  Allcl.Solatenensprincipatumin  conspectu 
Domini,  propterca  revertere  in  thesauros  luos,  te 
benedicent  angeli,  alleluia,  alleluia. 

(Desunt  quatuor  lineae  in  Ms.) 
Antephonx  in  Evangelio  infra  hebdcmadam. 

Antiph.  Simileerit  regnum  cfelorum  homini  patri- 
familias.  qui  cxiit  primo  mane  conducere  opcrarios 
in  vineamsuam.  Ant.  Itc  et  vos  in  vineam  meam,et 
quod  justum  fuerit  dabo  vobis.  Antiph.  Circa  unde- 
cimam  vero  horara  exiit  paterfarailias  f<ira8,  et  inye- 
nit  alios  in  foro  otiosos,  et  dixit  illis :  Ite  et  vos  in 
YineamiDeam,  Ant,  Dicitpaterfamiliasoperariissuif: 


A  Qnid  bicstalistota  dic  otiosi  ?  At  illi  respondentes 
dixcruiity  Quia  ncino  nos  conduxit.  Ite  ct  vos  in  vi- 
ncam  mearn,  et  <|uod  justum  fucrit  dnbo  vobis.  Ant. 
Quid  hic  stalis  tola  die  otiosi  ?  Itc  et  vos  iii  vincain 
nicain.  Ant.  Qnid  hicstatis  tota  dieotiosi  f  Rospon- 
derunt  et  dixerunt  :  Ncmo  nos  conduxit.  Ant.  Cmio 
auteni  scro  osset  factum,    ccvpit  patorlaniilias  «iiis 
merccdom  dare  cultoribus,  incipions   a   novi-B>imis 
usque  ad  primo«.  Aut.  Vooa  operarios.  ot  reddoillis 
mercedcm  suain,  dic.it  Doininus.  Aut.  llli  ncivissiini 
una  hora  fecerunt.  ot  parcs   illos  nobis   fooisli.  f|ni 
portuviiiius  pondus  dici  ot  ioslus.  Ant.  Dicit  nMlrin 
patcrfamilias:  Amice,  nonfacio  tibi  iujuriam:noniie 
ejL  dcnario  convenisti  mecumf  Tollc  quod  tuum  est, 
et  vade.  Ant.  Amice,  non  facio  tibi  injuriam,  noiine 
ex  denarioconvenistimccuin?ToIlequodtuuiiiest.ot 
vade.  J;/^  Tolle  quod  tuum  est  et   vado,   quia  cgo 
bonus  sum,  dicit  Dominus.  Ant.  Non  licet  niibi  farcre 
quod  volo  ?  An  oculus  tuus  ncquani  ost  quia  ogobo- 

B  nussum?dicit  Dominus.  Antipk  Sic  crunt  novi»iiiii 
priini,  et  primi  novissinii  ;  iiiulti  enim  sunt  vocati, 
pauci  voro  elocti.  Ant.  Eruntpriiiii  novissimi,  ctno- 
vissimi  primi:  multi  cniiii  suiit  vorati,  pauci  vero 
elccti,  dicit  Doniinus.  .-1/t/.  Multi  oruiit  pnmi  novis- 
simi,  ct  novissimi  primi,  dixit  Jesus  discipulis  suis. 
Ant.  Multi  euimsunt  vocati,  pauci  vero  olecti,  dicit 
Dominus. 

Incipiunt  Resfionsoria  in  Se.€agesimam,  — Ad  ittri- 

tatorium. 

Aniiph.  Pnooccupemus  faciem  Domini,  etinPbal- 
mis  jubilcmus  ei. 

ResjKtnsoria  unde  supra. 

Resp.  In  principio  focitDominuscivIumot  lerrara, 
ct  crcavit  iii  ea  homiuom  ad  ima^inoin  etsimilitu>ii* 
nem  suam.  Vcrs.  Koniiavit  igiturDominusboinintin 
do  limo  terrw,  ot  insp-ravitin  faciem  ojus  spiraonlum 
C  vitse.  Ad  iniaginom.  Resp.  In  principio  fecit  Lieus 
C(vlum  ct  torram,  ot  croavit  in  ca  hoiiiinom  ad  iiiia- 
ginom  et  similitudinom  suaiii.   Vers.  Igiiiir  porlVdi 

suiit  cioli  ol  torrw,  ot  oninisornatusooruin.759^'^ 

imagincin.  Resp.  Foniiavit  i^itur  Doiiiinus  bouiiiicMn 

do  liino  torrjo.  et  inspiravil  in   facioni  ejus  spiracu- 

lum  vitpe;ct  factus  est  lioino  in  animaiu  viventein. 

Vers.  IMaiitaveratautoiii  Deus  paradisiim  voluptaiisa 

principio,  in  ([uo  posuit  homiiioui  qucm  forniavit.Et 

factus  est.  Resp.  lulit  orjjo    Dnminus  liomineiii,  et 

posuit  oum  in  paradisum  voluptatis.ut  opcrareturet 

custodirot  illum.  Vers.    Fonnavit  igitur,  ut  supra. 

Resp.  Dixit  Dominiis  Deus.  non  ost  b(mum  liomiDeni 

[esso]  solum.  b^aciamus  ei  adjutorium  siiiiileni  sibi. 

Vers.  Adie  vero   non   inveniobatur  similem  [siinile] 

sibi.  Dixit  voro  Deus,  Faciamus.    Resp.  Imniisil  Do- 

minussoporem  in  Adam,  ct  tulit  unam   de  costis 

ejus,  et  oiditicavit  costain  quam  tulcrat  Dominusia 

mulierem,  etadduxit  eam  ad  Adam  ut  vidcrct  quid 

D  vocaret  eam.  Et  vocavit  eam  virago,   quia  de  viro 

sumpta  est.  Vers,  IIoc  nuncos  cx  ossibiis  meis,  et 

carodecarne  mca.  El  vocavit.  Resp.  Dixit  Dominus 

ad  Adam :  De  ligno  quod  est  in   inedio  paradi^i  ne 

comedas,  in  qua  hora  coinederis,  morte   moricris. 

Vers   Ex  omni  li^^no  paradisi  comedo,  de  ligno  autcm 

scientiio  boni  et  mali  no  conHHlas.  In  qua  liora .  i^rfjj. 

Dum  ambiilarct  Dominus  in  paradisiim,  ad  aurain, 

post  moridicm,  clamavit,  et  dixit:  Adain,  ubi   es  ? 

Au  iivi,  Uoiiiine,  vocem  luaiii,  ot  absrondi  me.  Xcvt. 

Doinino,  au'livi  auditum  tuum  ot  timui.  consideravi 

opera  tua  et  oxpavi.  Kt  abscondi.    Hesp.    In   sudore 

vultus  tui  vesceris  panem  tuum,  dixit  Domious  ad 

Adam  ;  cum  operatus  fueris  terram^  non  dabit  fru- 

ctus  suos,  sed  spinas  et   tribulos   germinabit  tibi. 

Vef^s.  Pro  co  quod  obedisti  [obaudisti]  Tocera  uxoris 

tua^  plusquam  me,  maledicta  terra  in  operetuo.  Non 

dabit  fructus.  Resp,  Ecce  Adam  quasi  [unus]  ex  no- 

bis  factus  esi,  sciens  bonum  et  malain.  Videle  ne 

forte  Bumat  de  ligno  Titcei  et  TiTat  in  eternom. 


UBER  RESP0NSAL1S. 


750 


erubim  ct  flainnieum  gladiumalque  versa-  A  niinus  ad  Ahrnham  :  Ecce  Snra  uxor  tuapariet  tibi 
cuslodiendaui  viain  lifj»um   viUt».  Vidcle.       lilium,  el  vocabisnomon  cjus  Isaac.  Tres  \idi{.  liesp. 

fv     .•  j      Tenlavit  Deus  Abraham,    ct   dixit    ad  eum  :  Torie 


i  est  Ah(>l  frater  tuus  ?  di\it  Dominus  ad 
icio.  Domine,  nuuquiii  custos  iVairis  mei 
?  Et  dixit  ad  eum  :  (jnid  Itvisti  ?  ICcce  vox 
s  rratris  tui  AI)ol  clamat  ad  mc  de  terra. 
iledicta  lorra  in  uprre  luo.  ({Uir  aperuitos 
>usrt'{)itsanguii)is  [sauguinem|  fralristui  de 
a.  Ecce  vox. 

/m  Mntutinis. 

.  Misercre  mei.  Dmis,  et  a  delicto  meo 
ue,  quia  tihi  soli  pcci^avi.  Ant.  (lontitebor 
)ine,(]U(>uiamoxaudisti  me.  Aut.  Deus.Deus 
l  te  de  luce  vi^iloiquia  facl.is  es  adjutor 
tit.  Beucdirlus  os  in  lirman)(Mitoc(rli,  ct  lau- 
1  sipcula,  Deus  uosler.  J«^Laudate  Domi- 
:(rlis. 

In  Evnnijdio. 


filium  tuum  quem  diligis  Isaac,  et  ofTeres  illum  ibi 
holocaustum  super  unum  montiumquem  dixero  tibi. 
\y.rs.  Immola  Deo  sacriticium  laudis,  el  redde  Altis- 
simo  vota  tua.  /?i'«/i.  Anj^elus  Douiini  vocavit  Abra- 
ham  dicens  :  Ne  extendas  manun)  tuam  super  pue- 
rum,  eo  quod  timeas  Dominum.  Vers.  Kt  benedicen- 
tur  in  te  omnes  tribus  lerra».  Eo  quod.  Resp.  Vocavit 
angelus  Domini  Ahraham  de  ccbIo  dicens  :  Benedi- 
cam  tibi.  et  multiplicaho  te  sicut  slellas  cnf^li.  Vers. 
Kt  benedicentur  in  semine  tuo  on^nes  gentes  terrflB, 
quia  obedisti  voci  me(r.  Kt  multiplicabo.  Resp.  Deus 
Domini  mei  .\hraham,  dirige  viam  meam,  ut  cum  sa- 
lule  revertar  in  domum  Domini  mei.  Vers.  Angelus 
qui  fuit  cum  Ahraham,  ipse  sit  et  mecum.  Vers,  Deus 
in  cuJMs  conspeciu  ambulaverunt  Patres  mei,  Do- 
mine  qui  pascisme  a  juventute  mea.  Ut  cnm  salute. 


L  Semon  cccidit  in  tcrram  honam.  et  altulit  B  ^^^P-  ^'em  hodiead  fonlem  aqua?,  et  oravi  Dommum. 


in  paliiMitia.  Ant.  Sen)en  ('0(*idil.  iu  terrain 
et  tulit  IVuctum  nliud  ciMilcsimuin,  ct  aliud 
mum  Ant.  Josus  li.i*c  dTous  claniahal  :  (jui 
res  audicndi.  audiat.  Ant.  Voliis  daium  e<i 
ysttM*inm  rciLMii  D»m.  o.i-toris  auhMi)  iii  para- 
xit  Jo^us  (liM-ipiilis  suis.  Ant.  (jui  verhum 
ct.  (^.)rdo  porfci^to  ot  ()[)tiii)o,  Iruclum  afforet 
itia.  Ant.  ^i  vore,  fralres,  divitos  esse  ou- 
:as  (livilins  amate.  Ant.  Si  culmen  veri  ho- 
jerilis,adillam  ciolestempalriam  quanlocius 
e. 

.esponsorid  in  Quinfiuayf*simam.  — Ad  Invita- 

toritim. 

'*.  Quoniam  Dous  magnus  Doniinus,    et  Rex 
super  omnotn  terram. 

Rf*spnnsoria. 

Quadraginta  dies  ot  ii(»ctes  aperli  suntccRli, 


761  dicens:  Domine  Deus  Abraham,tu  prosperum 
fecisti  desiderium  meum.  rcr^\  Igiturpuellacuidixc- 
ro  :  Da  mihi  a(]uam  de  hydria  tua  ut  bibam,  et  illa 
dixorit  :  Bil)C,  Domine.  et  camelis  luis  potum  tri- 
huam.  ipsaosl  qu.im  pr;i*paravit  Dominus  filio  Do- 
mini  mei.  Domine  Deiis.  Reap.  Ca^cus  sedebat  secus 
vi«m,  transeunte  Domino.  et  ex(*Iamavit  ad  cum.  Ait 
illi  Dominus  :  Cluid  vis  faciam  tihi?Rabboni,  ut  vi- 
deam  lumen.  Vcr.^.  Kt  qui  prapibant  increpabant  eum 
ut  taceret,  at  illemagis  ac  magis  clamabat :  Kabboni. 
/i('«/).  Domine,  puer  ineusjacet  paralyticus  in  domo, 
et  male  torquelur.  Amcn  dico  tibi,  e^o  veniam  et  cu- 
rabo  eum.  Vc7*s.  Domine,  non  sum  dignus  ut  intres 
sub  tectum  meum  ;  sed  tantum  dic  verbo,  et  sanabi« 
tur  puer  meus.  Amen  dico. 

Antiphonce  in  matnlinis  Laudibus. 
Aniiph.  Secundum    mulliludinem  miserationum 


,mi  carno  l.ah.nl^Mu  lliahoutilnnl  spir.tum  vi'  G    »^»*""^'  ^^^"'?^'  ^*?^^  ""1;»**^^^!"  .  "^f,^"^'  ^l^  f^; 
issi  sunl  in  ar.ain.  i:i  clausit  a  foVis  oslium        >ous  meus  es  tu    et   contilehor  t.hi    ^e'^^» jn^us  es 

s.  V.r.<.  Noe  voroel  uxor  oius  et  uxoros  filio-        »•  ^*  <^!^M^J^«  ^^:  r-*?"^''':    ^^^  ^^  ^^i"^^  M^' 


M 
s.  Ingn^ssi. /^'.s/)   Dixil  DomiuusadNoc:  Finis 

»  carnis  vonil  o.oram  nie  :  replola  est   terra 

[e  eorum,  ol  ogo  liispordam   oos  cum  terra. 

ic  tihi  arcam  de  lignis  lovigatis,  mansiunou- 

ca  facies.  Uoplola.  Uixp.   Noc  vir  justus  at- 

octus  cun)  L)oo    amhulavit,  et  tooit  omnia 

lue  pra?copit  ei  Deus.  Vers.  VA  fooit  sihi  Noe 

l  salvarotur  cum    univorso   seii)ino.    Resp. 

arcum  meuu)  iu  nuhihus  (Mi>li,  dicit  Dominiis 

et  rocordahor  f(i'doris  moi   (|UO(l  popigi  te- 

M*s    CuiiKiuo  ohduxoro   nuhihus  C(rlum,  ap- 

arous  mous  in  nuhihus.    licsp.   Por    meniet- 

jravi,   dicil    iJomiuus,  non   adjiciam    ullra 

iluvii  siipcr  terram.  Pacti  mei  recordal^or,  ut 

dan)  afpiis  diluvii  umnom  carnem.   Vers.  Po- 


Deus,  ut  vidoam  virtutcu)  tuam.  Ant.  IJvmnum  di- 
cito,  etsuporexaltate  (Mim  insa»cula.  Ilenedicite.  A«/. 
Omnes  angeli  ejus,  laudate  Dominum  deccclis. 

/)i  Evangelio. 

/1«/.  Iter  facicnte  Jesu  fcum]  deambularet  Jeri- 
cho,  cjecus  clamabat  ad  eum,  ut  lumen  recipere 
mereretur.  Ant.  Transeunte  Domino,  clamabat  cw- 
cus  adeum  :Miserore  mei.  Hli  David.  Ant.  Miserere 
mei,  fili  David.  (Juid  vis  faciam  tihi  ?  Domine,  ut 
videam.  Antiph.  Kt  qui  prfieihant  incrcpabant  eum, 
ut  Inceret  ;  ipse  autem  magis  ac  n^agis  clamabat  : 
Fili  David,miserore  mei.  (ijeoussedebat,  secusviam 
ct  clamabat  :  Miscrere  niei,  fili  David.  AwrCJuidvis 
faciam  tibi  ?  Domine,  ut  videam.  Ait  Jesus  :  Vade, 
tides  tuate  salvum  fecit.  -4wr.  (hnn  audiret  quod 
Jesus  Nazarenus  transiret,    clamabat   dicens  :  Jesu 


:um  moum  in  nuhihus   cioli,  ot  juraho   per 

II  moau).  Rrap.  /Kdilioavit   Noe  allare   Do-  D  o^jPfiavid^miserere  mel 
(Terens   super  illud  holocaustum  :  odoratus  *  „    .  , 

Feria  secunda. 


(Tcrens   supei 

iinus   odorom  suavilatis,  et   henedixit   eis  ; 
et  multipiican)ii)i,  et  ropleto  t(MTam,  Vers. 
<t  staluam  paclum   nieum  vubiscuni,  et  cum 
veslro  posl  vos.  Oosoite. 

Responsoria  de  Abraham. 

Locutus  esl  Doininus  ad  Ahraham  dicens  : 
e  de  terra,  et  de  cogualioue  lua,  et  veni  in 
quammoustravero  tihi^ot  faciam  tocrescere 
in  n)aguam.  Vers.  Bonodicens  benedicam 
iultipli(wibo  te.  Et  facnim  to.  I{e.y}.  Appa- 
tres  viri  Ahraham  ad  llumen  |ilicem]  Mam- 
lixit  ad  eos  :  Domine,  si  invcni  <:ratiam  in 
iis,  transite  et  requiescile  in  loco  isto.  Veis. 
1  pauxillum  aqua>,  et  laventur  pedesvcstri. 
escite.  Res^.  Dum  slaret  ;\braham  ad  radi- 
imbrej  vidit  ti'es  pueros  descendentes  per 
tres  vidit  et  aaum  adoravit«  Keri,  Dixit  Do* 


Ant.  Ceecus  magisacmagisclamabat,  ut  cum  Do- 
minus  illuminarel.  Anl.  Omnis  plebs  ut  vidit,  dedit 
laudem  Deo. 

Feria  ieriia. 

Antiph,  Domine,  puer  meus  jacet  paralyticus  in 
domo,  et  male  torquelur.  Amen  dico  tihi,  ego  ve- 
niam  et  curabo  eum.  Ant.  Domine,  non  sum  dignus 
ul  inlres  sub  tectum  meum.  Sed  tantum  dic  verbo, 
et  sanabitur  puer  meus.  Ant.  Domine,  si  tu  vis, 
potes  me  mundare,  et  ait  Jesus  :  Volo,  mundare. 

Feria  qmrla. 

Aniiph.  Cum  jejunatis,  nolite  fieri  sicut  hypo- 
crit®  tristes.  Ant.  Thesaurizate  vobis  thesauros  in 
coelo,  ubi  nec  erugo,  nec  tinea  exteroBinat,  Antiph% 
Ubi  est  thesaurus  tuus,  ibi  e«t  et  cor  tuum. 


751 


SANCTI  GREGOUn  MAGNI 


m 


Ferin  quinla. 

Antiph,  Me  etenim  de  dic  in  diem  rjufnrunt,  et 
scirc  vias  mcas  volunt.  Ant.  Quare  jcjunavimus  cl  non 
aspexisti,  liumiliavimus  animas  nostras,  cl  nescisti? 

762  ^^^^f^  sexta. 

Antiph.  Cum  facis  eleemosynam,  nesciat  sinistra 
tua  (|UKlfacial  dexlora  lua.  Ant.  Nesciatsiuislra  tua 
quid  faciat  dcxtera  tua.  Tu  aulem  cum  oravcris, 
intra  incubiculum,  ct  clausoostio  oraPalrem  tuum. 

Snhbato, 

.'l?i/ip/i.  Tunc  invocabis,  et  Dominus  exaudiet  : 
clamabis.  et  dicct  :  Eccc  adsum.  Ant,  Quis  scit  si 
convcrtatur  ct  ignoscat  Deus,  et  relinquat  post  se 
Bcncdictionem.  Ant,  Orate  pro  persequentibus  et 
calumnianlibus  vos.  ut  sitis  filii  Palris  vestri  qui  in 
cipJis  est.  diriL  Dominus.  Ant.  Kstolc  crgovos  per- 
fecti,  siout  ct  l*ater  vester  c(nlostis  perfcctus  est. 
l(pspi)nsoria  de  initio  Qundranesiuix.  Ad  invitatorium.  g 

Antiph»  In  manu  lua,  Domine.  omnes  fincs  torrro. 
Item  ,4»/.  Si  vocem  Domini  audieritis,  noliteobdu- 
rare  corda  vestra. 

Responsoriii  unde  supra. 

liesp.  Kcce  nunc  tempus  acceptabile,  ecce  nunc 
dies  salutis.  ('ommendoiiius  nos  metipsos  in  multa 
patienlia,  in  jejtiniismultis,  perarmajustitia»  virlu- 
lis  Dei.  Vers.  In  omnibus  exliiboamus  nosmelipsos 
sicut  Doi  ministros,  ut  non  vituporetur  ministorium 
nostrum.  Per  arma.  Hesp.  Paradisi  portas  aperuil 
nobis  jejunii  tompus.  Suscipiamus  illud  orantos  et 
deprccantos,  ut  in  die  Kesurrectionis  cuin  Domino 
gloriemur.  Vers.  Ecce  nunr,  tempus  acceptabile, 
ecce  nunc  dies  salutis  ;  nemini  danles  ullam  orfen- 
sionem.Ut  in  die.  Resp.  Kmeridemus  in  mclius  qu(C 
ignoranlcr  poccavimus,  no  subito  pneoccupati  die 
mortis  qua.^ramus  spalium  ptnuilentia},  et  iuveuire 
non  possimus.  Attende,  Domine,  et  misorore,  (juia 
peccavimus  tibi.  Vers,  Pcocavimus  cum  patribus  ^ 
nostris,  injuslc  cgimus,  iniquitatcm  fccimus.  Atten-  ^ 
dQ.Resp.  In  jejuuio  et  lletu  orabant  sacerdoles,  et 
dicentes  :  Parce,  Domine,  parce  populo  tuo,  et  ne 
des  ba»redilatcm  tuam  in  perdilione.  Vers.  Inter 
veslibuhim  et  allareplorabant  sacerdoles,  diccules  : 
Parce.  Resp.  In  omnibus  exliibcamus  i^os  ^icut  Dci 
ministros,  in  iniilla  patientia,  utnon  viluporeturmi- 
nisterium  noslrum.  Resp.  Kcce  nunc  tempus,  ut  su- 
^r«.  Ut  non  vituperotur.  Rcsp.  Abscondite  eloomo- 
synam  in  sinu  pauperis,  el  ipsa  orabit  pro  vobis  ad 
Dominum.  quia  sicut  aqua  exstinguit  igncm,  ita 
eleemosyna  exstinguit  poccalum.  Vers.  Ilonora  Do- 
minum  de  tua  substantia,  et  de  primitiis  frugum 
tuarum  da  pauperibus  Quia  sicut.  Resp,  Tribularer 
si  ncscirem  misoricordiHS.  Domine  ;  tu  dixisti  : 
Nolo  mortem  peccatoris,  sed  utconvertatur  et  vivat, 
(^ui  Cbananfcam  et  publicanuui  vocasli  ad  pceniten- 
tiam.  Vers.  KtPetrumlacrymautem  Dominussusce- 
pit,  misericors  Dominus.  Qui  Cbananatam.  Resp.  r^ 
Angelissuis  mandavit  do  to,  utcustodianl  te  in  om- 
nibus  viis  tuis.  In  manibusporlabunt  tc.  ne  unquam 
offendas  ad  lapidcm  pedem  tuum.  Vers.  Supor  aspi- 
dem  et  basiliscum  ambulalis,  et  conculcabis  leonem 
etdraconem.  In  manibus.  Resp.  Pater,  peccavi  in  cdi- 
lum  et  coram  te  :  jam  uon  sum  digniis  vocari  filiiis 
luus.  Fac  me  sicut  unum  ex  mcrcoraniis  tuis.  IVs. 
Quanti  mon^onarii  iu  domo  Palris  mei  abundaul  na- 
nibus  ;  ogo  autoin  bic  famo  poreo?Surg»m  et  ibo 
ad  Patrem  moum,  et  dicam  oi :  Fac  me.  Rcst).  lu  te, 
763  Domine.  sperentomnes  anim;o,  rjicentes  :Cito 
Deus  misercbitur  nostri.  quia  tu,  Domine,  locutus 
es  dicens  :  Gaudeo  [magisj  super  unum  pd^nitentem 
quam  supra  Dona^inta  novcm  justos  qui  non  iudi- 
gent  poenitentia.  Vers.  iQvoca  me  in  die  tribuUtio- 
Qis  tuse.  Eripiam  te  et  magnificabis  me.  Peccatori 


A  autem  dixit  Deus  :  Gaudeo.  Resp.  Dicam  Deo  :  Sos- 
ccptor  meus  es  ;  Deus  meus,  sperabo  in  eum,  quo- 
niam  ipse  liberavit  me  de  laqueo  venanlium,  ct  a 
verbo  aspero.  Vers.  Scuto  circumdabit  te  veritas 
ejus,  non  timci»is  a  tiinore  nocturno.  Deus  meus. 
iiesp.  Scapuiis  suis  obumbrabit  tibi,  et  sub  pennis 
ejiis  sperabis.  ^fcutocircuiudabit  tf»  veritas  ejus.  Vers, 
Cadenta  latere  tuo  mille,  et  decem  millia  a  dextris 
ejus.  Scuto. 

In  matutinis, 

Antiph.  Cor  mundum  crea  in  me,  Deus.  et  spiri- 
tum  rectum  innova  in  visceribus  meis.  Antiph.  0 
Domine.  salvum  me  fac,  o  Dominr*,bene  prosperare. 
Ant,  Sic  benedicam  te  in  vita  mca,  el  in  nominetuo 
levabo  manus  meas.  Ant.  In  spiritu  bumilitatis,  et 
in  anima  contrita  suscipiamur,  Domine,  ad  le  :  el 
sic  flat  sacrilicium  nostrum,  ut  ad  te  suscipiamur 
liodio,  ot  placcat  tibi,  Domine  Deus.  Ant,  Laudate 
Deum,  coeli  ccelorum  et  aqua;  omnes. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Ductus  est  Jesus  in  desertum.  ut  tentare- 
tur  a  diaboio,  et  cum  jejunasset  quadraginta  die- 
bus  et  qiiadraginla  noctibus,  postea  esuriit.  Ant. 
Jesus  autom  cum  jejunasset  quadraginta  diebus  et 
uuadraginta  noclibus,  poslea  esuriit.  .4m/.  Kt  acce» 
(lens  tentator,  [ait]  Si  Filius  Dei  es,  dic  ut  lapides 
isli  panes  Maut.  Ant.  Non  in  solo  pane  vivit  homo, 
sed  in  omni  verbo  quod  procedit  de  ore  Dei  Antiph. 
Non  in  solo  pane  vivit  homo,  sed  in  omni  verbo 
Dci.  .1/1/.  Tunc  assumpsitcum  diabolus  in  sanclani 
civilatcm,  ct  staluitci  [eum]  super  pinnaculum  tem- 
nliotdixitoi :  SiFiliusDei  es.mil tc  te  (ieorsum..4«/. 
Tentans  diabolus  Dominum.ostenditei  onmia  rcgna 
mundi.  et  gloriam  eorum  :  Ilaec  oinnia  tibi  dabn,  si 
procoderis  adoraveris  me.  Ant.  Vade,  Satanas,  non 
tentabis  Doininum  Deumtuum.  Ant.  Dominum  Deum 
tuuiu  adorabis,  et  illi  soli  sorvies.  Ant.  Reliquit  eum 
tentator,  et  angcli  acccsserunt,  et  ministrabant  ei. 

Antiphonce  •  de  aposlolis. 

.4n/i7>/i.  Eecenunc  tempus  acceptabile,  ecce  nunc 
dies  salutis.  lu  his  orgo  diebus  exhibeamus  nos  sicut 
Dei  ministros  in  multa  patientia,  in  jejuniis  et  vigi- 
liis,  et  in  charitate  non  ficta.  Ant.  Coinmendemus 
nosmetipsos  in  multa  patientia.  in  jejuniis  mullis, 
per  arma  justititp.  Ant.  Per  arma  justitiae  virlutis 
Doi  commondemus  nosmctipsos  in  multa  patientia. 
Ant.  Advenorunt  nobis  dies  p(pnitentire  ad  redimon- 
da  peccata,  sed  [adj  salvandas  animas.  Ant.  Agite 
p(£nitentiam,  appropinquavit  rcguum  coolorum. 

Feria  secunda. 


Antiph.  Venite,  bencdicti  Palris  moi,  percipite  re- 
gnum  quod  vobis  paratum  est  ab  ori^ine  mundi. 
Ant.  Quod  uni  ex  luinimis  meis  fecistis^  mihi  feci- 
slis,  dicit  Dominus. 

764  ^^'''«  tet*tia. 

Antiph.  Scriptumest  enim  quiadomus  meadomus 
Orationis  est  cunctis  genlibus,  vos  autem  fecistis  il« 
lam  speluncamlatronum.  Kt  eratquotidie  doccns  in 
templo.  Ant.  Domus  meadomus  Orationisvocabitur. 

Feria  quarta. 

Antiph.  Ilosanna  Filio  David  ;  benedictus  qui  ve- 
nit  in  noinine  Domini.  An(.  Goneratio  hjpc  prava  (jt 
perversasigiiuiu  qu.prit  ;  et  signum  non  dabitur  ci, 
nisi  sig  uiu  Jona?  propheto?.  Ant.  Sicut  fuit  Jonaf 
in  venire  ceti,  tribus  diobus  et  tribus  noctibus.  ita 
erit  Fiiius  hominis  in  corde  terra*.  Ani.  ^edere  au- 
tem  mecuin,  nou  est  meum  dare  vobis,  sed  quibus 
paratum  est  a  Patre  meo. 

Feria  quinta, 

Antiph.  Dixit  Dominus  mulieri  Ghanane»  :  Non 


^FoTiede  Apostolo,   quia  Bicut  superiores  Anti<      m  lifvanp^/io^  ista  istffi  dici  possiatdtf  Apoito/o^quia 
phoDSd  ex  Evan^lio  suDt  coCecte,  unde  dicuatur     ex  Epistola  Pauli  depromptsi  Baltem  plurim». 


LIBER  RESPONSAUS. 


784 


mum  sumere  panom  filiorum,  et  mittere  cani-  A  <^am  tibi,  ct  multiplicabo  te.  Et  benedixit.  Refm.  Vidi 
d  manducandum.  Utique,  Domine,  nam  et  ca-  Dominum  fane  ad  racicm,  et  salva  faHa  est  anima 
'dunt  de  micis  qure  cadunt  dc  mcnsa  domino- 
.uorum.  Ait  illi  Jesus.  Mulier,  inagna  cst  lides 
liat  libi  sicut  petisli.  Ant.  Mulier,   non  cst  bo- 


i«t  o|/ir»»avi  (14-. 

arraa  l,.a.  pharelrara,  et  arcum.  et  n  '•  ""'^-  ^F  P""<='P'"!"'  ?"' 
:ionot.m,ut  comedara  et  bene.lcal  C  ?"•""*  "'*1^  nK.eura  est  el  n, 
M.  »>«.  Cu...nueveDalu'ali.iaidattule-      ''""'  •»"*  P'»"^*  *""^  "  ^*"" 


pft.  Adoremus  Deum  quia  ipse  fecit  nos.  Item 
loQiinum  qui  fccil  nos,  venite,  adoremus. 

Responsovia. 

K  Tolle 
le  venati 

lima  mca.  vprs.  (^umquc  vcnaiu  aii'j 
i  mitii  inde  pulmentum  ut  comcdau).  El  be- 
t.  liesp.  Eccc  odor  filii  mei  sicut  odor  agri- 
765  q"<^u*  bcncdixit  Dominus.  Crescere  [te] 
Deus  meussicutareiia  maris,  et  donet  tibi  de 
rli  Beiicdietionem.  yers.  Qui  maledixerit  tibi 
maledictus  ;  et  qui  bcnedixorit  tibi,  Benedi- 
•us  rcploatur.  Et  donct.  Hesp.  Dct  tibi  Deusde 
rli  etde  pinguedine  ternp  abuiidantiam.  Ser- 
bi  populi ;  csloDominusfralrumtuorum.  Tm. 
urvenlur  aiite  tc  tilii  malris  lu<c.  Esto  Domi- 
etip.  Dum  iret  Jacob  de  Bersabee,  et  pergeret 
loculus  est  oi  Dcus  dircns  :  Tcrram  in  qwa  dor- 
i^i  dabo  ct  semini  tuo.  Vt*rs  .Edificavjt  Jacob 
dibiis  altarcDomino.  fundcns  olcum  desuper, 
jdixil  ci,  dicens.  Kesp.  Dum  exiret  Jacob  de 
ua.  vidil  j^doriarn  Dei,  ct  dixit :  Quam  terribilis 
us  istc  !  non  esl  hic  aliud 
Mcli.  Vers.  Vere  t)omiiiiis  cst 
scicbam.  Oiiani  terribilis.  Hesp.  Si  Dominus 
ueril  mccum  in  via  isla  qua  ego  ambulo,  et 
ierit  me,  ct  dederit  milii  pancm  ad  edendum 
imentum  quo  opcriar,  et  revocaverit  me  cum 
Eritmiiiiinrefugium  et  lapisiste,  in  signum. 
Tere  Domiiius  est.  Erit  mibi.  Resp.  Erit  mibi 
us  in  Dcum.et  lapis  iste.  quem  erexi  in  titulum 
lur  domus  Doi.  El  dc  universis  qu;e  dedcris 
ccimas  et  bostias  pacificas  offeram  tibi.  V^^ers. 
linus  Deus  mcus  fuentmecum  in  via  ista  qua 
ibulo,  ctcustodieritme.  Decimas.  liesp.  Ora\\i 
it  (iixil :  Domine,  qui  dixisti  mihi,  revertere 
am  nativitatis  lua?,  erue  me  de  manu  fratris 
uia  valdc  eum  timco.  Vers.  Deus,  in  cujus 
ctu  ami)ulavcrunt  patres  mei  ;  Domine,  qui 
me  a  ju?entute  mca.  Erue  me.  Resp,  Dixit 
s  ad  Jacob  :  Dimitte  me,  aurora  est.  Respondit 
D  dimittam  tc,  nisi  benedixcris  mihi  Et  bene- 
um  in  eodem  loco.  Vers,  BenediceDs  bcDedi- 


mca.  Vers.  Et  dixit,  nequaquam  vocabcris  Jacob, 
sed  Israel  orit  nomen  tuum.  El  sulva  factaest.  liesp. 
Dum  ircm  de  lerra  mea,  oravi  Dominum  Deum 
mcum,  et  perduxit.  me  in  porlum  volunlatis  Fuaf», 
gubcrnavil  me  a<Ivenam.  Vers.  Erit  mihi  Dominus  in 
Deum.  et  lapis  iste,  qucm  erexi  in  tilulum.  vocabitur 
domus  Dei.  Et.  Resp.  Apparuil  Deus  Jacob,  et  bene- 
dixit  eum,  et  dixit :  Ego  siim  Deus  Bethel,  ubi 
unxisli  lapidcm,  et  votum  vovisti  mihi.  Crescere  te 
faciam,  et  multiplicabo  te-  Vers.  Ego  sum  Dominus 
omnipotens.  Crescere.  Vers.  Benedicens  benedicam 
tibi,  et  multiplicabo  te.  Vers.  Minor  sum  cunctis 
miserationibus  tuis,  Domine  Abraham.  In  baculo 
meo  transivi  Jordancm  istum  ;  et  nunccum  duabus 
turmis  regredior,  Libera  me,  Domine,  de  manu 
Esau,  quia  valde  contreinens  cor  meum  illum  timet. 
Vprs.  hripe  me,  Domine,  ab  homine  malo,  a  viro 

*"~' "  •'"    *' ^*^'"   '  "'"  "iniens  per- 

quod  mibi 
bonefeceris.  Libera. 

In  tfintutinis  Laudibus, 

Antiph.  Domine,  labia  mea  aperies,  et  os  meum 
annuutiabitlaudemtuam.  Ant.  Dextera  Domini  fecit 
virtutem,  dcxtera  Domini  exaltavit  me.  Ant,  Factus 
es  adjutor  meus.  Deus  meus.  Ant.  Trium  puerorum 
cantcmus  hymnum^quod  cantabant  in  camino  ignis. 
benedicebant  [bonedicentesl  Dominum.  Ant.  Statuit 
ea  in  aeternum,  et  in  sa>cuium  sa.*culi  ;  praeceptum 
posuit,  et  non  pneteribit.  Vers.  Dominc,  rufugium. 

766  ^'^  Evangelio, 
Antiph.  Neminidixeritis.^yir.  Descendentibus  illis. 
Ant.  Assumpsit  Jesus. 

IWia  secnnda, 

Xntiph.  Ego  principium,  qui  et  loquor  vobis.  Ant, 

on  rehquit  me  solum, 
semper. 

Feria  tertia.  ^ 

Antiph.  Unus  est  enim  magister  vester,  qui  in  coe- 
lis  cst,  Christus  Dominus.  Ant.  Qui  major  est  ve- 
striim,  erit  minister  vester,  quia  omnis  qui  se  exal- 
tat  humiliabitur,  dicil  Dominus. 

Feria  qmrta» 

Antiph.  Ecce  ascendimus  Jcrusalem,  et  Filius 
hominis  tradctur  ut  crucifigatur.  .^^/.Tradetur  eniin 
gentibus  ad  illudcndum,  et  flagellandumy  et  cruciO- 
gendum.  Ant.  Sedcrc  autem  non  est  meum  dare 
vobis,  sed  quibus  paratum  est  a  Patre  meo. 

Feria  qtiinla, 

A  ntiph.  Factum  est  autem  ut  moreretur.  Ant.  Pater 

Abraham,  misererc  mei,  et  mitte  Lazarum,  utintin- 

n^si^^domus^Dcr  «^^  extremum  digiti  sui  iii   aqua    et  refrigeret  lin. 

^st  in  loco  isto  et  D  ^".^"'  nieam    l.f.  Dives  iHegu  tam  aqu^e petat,qui 

*  ^  ^  micas  panis  Lazaro  negavit.  Fih,  recordare  quia 
recepisti  bona  in  vita  tua,  et  Lazarus  similiter  mala. 
Ant.  Fili,  recordare  (juia  recepisti.  Ant.  Kogo  te, 
Pater,  ut  mittas. 

Feria  sexta. 


jumerc  panern  filiorum,  et  mittrre  canibus. 
e,  Domine  ;  nam  et  catclli  edunt  de  micis  quae 
it  de  mensa  dominorum  suorum.  Ant.  0  mu- 
magnaest  fides  tua.  Fiat  tibi  sicut  [letisti./lnf. 
mulier,  semel  tibi  dixi,  si  credideris,  videbis 
•ilia  Dei. 

Feria  sexta. 

iph,  Angelus  Domini  descendit  de  coelo.  Mo- 
iT  aqua,  et  sanabatur  unus.  Ant.  Domino,  non 

hominem,  ut  duin  mota  fuerit  aqua,  mittat 

piscinam.  Ant.  Qui  me  salvum  fecit,  ille  mihi 
pit :  Tolle  grabatum  tuum,  et  ambula  in  pace. 
ade,  jam  noli  peccarc.  ne  dctcrius  libi  aliquid 

wi^r  Ln'  «'  "•«"^"«"^'i"'*  «f.  anle  eos.  "  eutlat  malre.n  cum  Hliis.  Tu  locutus  es  ai 
iomine,  bonum  est  nos  hic  esse.  M  vis,  tacia- 

lic  tri.i  tahernacula,  tibi   uiium,  Moysi  unum, 

e  unum.  .Ant.  Domino,  non  habeo  hominem 

m  mota  fuerit  aqua,  inittat  mc  in  piscinam. 

)omine,  si  vis,  faciamus  hic  tria  tabcrnacula. 

)escendentibus  illis  de  nionte  proeccpit  Jesus 

;:  Nemini  dixeritis  visionem.   Ant.  iNcmini  (li- 

;  visioncm,  donec  Filius  hominis   a  mortuis 

:at.  Ant.  Visionem  quam  vidislis  ncmini  dixe- 

ionec  a  mortuis  resurgat  Filius  hominis. 

\s(yi'ia  in  hebdoinaffa  sccunda  in  Quadraijesima . 
Ad  Inrilatorium, 


Antifh.  Malos  male  perdet,  et  vineam  suam  loca- 
bit  agricolis.  Ant.  Malos  male  perdet,  et  vineam 
suam  locabit  aliis  agricolis^  qui  reddant  ei  fructum 
tcmporibus  suis.  Ant,  Quaprcnteseum  tenere,  timue- 
runt  turbas,  quia  sicut  prophetam  eum  habebat. 

Sabbato, 

Antiph.  Oportet  te,  fili,  gaudere,  quia  frater  tuus 
mortuus  fuerat  et  revixit ;  perierat,  et  inventus  est 
in  iBternum.  Ant.  Vadam  ad  Patrem  mcum  et  dicam 
ei ;  Pater,  fac  ine  sicul  unum  ex  mercenariis  tuis. 
4nt.  Pater,  peccavi  in  ccelum  et  coram  t«.  Jam  dod 
8  um  digDusvocariPilius  tuus.  Ant.  Dixit  autem  pater 
ad  serros  suos  :   Cito  proferte  stolam  primam,  et 


788 


SANCTI  GREGORn  HAGNI 


78« 


induite  illum,  el  datc  annulum  in  manu  ejus,  et  cal-  A  ritus  ejus  et  dixit :  SuflRcit   mihi,  vadam  et  videbo 
ceamenta  in  pedibusnjus.   Attl.    Dedit   pntei*  poini-       euiii  anleqnam  nioriar.  fVrs.  Cumqueaudisset  Jacob 


tenti  filio  stolani  prininm  pariter  et  annnlum  ;  nam 
et  calceamonta  ei  tribuit.  Celebravit  nia^num  con- 
yivium.  Ant,  Fili,  tu  semper  mecum  fuisti,  et  omnia 
mea  tua  sunt. 

Responsoria  dc  Joscpht  hphdottnuta  tertia  in   Qnatha' 
(jcsittin.  — A^l  Inritatoritiiti. 

Antiph.  Dominum  quifocil  nos.  .1«^  PopiilusDo- 
mini  et  oves  pascua*  ejus.  Iit'sp.  Vitlenles  Joseph  a 
longe,  loquelianlur  mulno  fratres,  dicontcs :  Ecce 
Bomniatorvenit,  venite  occidaiuus  eum,  et  vidcamus 
si  prosint  illi  somnia  sua.  Veis.  Cumque  viili^sent 
Joscph  fratres  sui,  quod  a  patre  cunclis  fratribus 
plusamaretur,  odcrant  eum,   nec  poterant  ei  quid- 

Suam  pacifice  loqui,  undeet  dicebant:  Venite.  licsp. 
«ixitJudas  fratribussuis.Eccelsmaelitfle  transeunt  ; 
venite,  venundetur,  ct  mnnusnostraMion  polluantur ; 


quod  filius  suus  viverel.  qnasi  de  ^'ravi  somno  evi- 
gilans,  ait :  Sufficit.  Krsp.  Loquens  Josepli  fralribus 
sui":,  ail  :  Pax  vobis,  nnlito  liincre  ;  prn  snlnle  eniiu 
vpstra  niisit  iiie  ('ominus  anle  vos.  !>;•.«.  Nolile 
limere,  ne  dnrum  vobis  esse  videatur  quod  vendi- 
distis  me  in  his  regionibns.  IVo  salute.  Ht»p.  Salus 
noslra  in  manu  lua  csl,  Dnmine  :  rcspiriatsupernos 
misericordia  tua,  el  securi  serviecinus  libi.  Vcrs.  Do- 
niine  Dcns  virlnlnin,  converlc  nos,  et  oslende  fa- 
ciem  lunm,  el  salvi  ciMnns.  Kl  sccnri.  Virs.  Vivat, 
Domine,  aninia  tun,  nl  non  videamus  mortem  ncque 
parvulos  noslros  dclicienles.  Kl  securi. 

768  -^ntiph.  in  tiiatntinis  Laudibus. 

Jn///)/i.  Facbenigne  in  bona  voluntate  tua,et(edi- 
flcentnr,  I  ominc,  muri  Jcrnsalcm.  Atit.  Dominus 
milii  ndjnlor  cst.  non  limebo  quid  faciat  mibi  hoino. 


caro  enimet  frater  noslcr  esl.  Vers.  Cumque  abiis-  b  ^^"'-  *^?"^    misercalnr    noslri.    et   benedicat  nobis. 

invenisset  eum,  scissis      ^"*'-  ^  ""  virtnlis  sna»  oblitnsest  ignis.  nt  pucri  tui 


set  Ruben  ad  putenm,  ct  non 
vestibus,  perj^ensque  ad  fralrcs.  ail :  Puer  non  com- 
paret,  etego  quo  ibo?Caro.  767  Hcsp.  Mxtrahenlcs 
Joseph  de  lacu  vendidcrnnt  Nmaelilis  viginti  argcn- 
teis  ;  rcversusque  Ruben  ad  puleum^  et  cum  non 
iDveni.sset  eum,  scidit  vestimenla  sua  cnm  th*tu,  et 
dixit :  Puer  non  comparcl,  et  ego  quo  ibo  1  Vers.  At 
illi  intincta  tunica  Joscph  snnirnine.  et  mittenlcs  ({ui 
ferrent  eam  ad  patrem,  et  diccrcnl  :  Vide  si  luni<*a 
iiiii  tui  sit,  an  non.  Puer  non  comparet.  Hesp.  Vi- 
dens  Jacob  vestimenla  Josepb,  scidit  vestimentasua 
cum  fletn,  ctdixit:  Fera  pessima  devoravit  tilium 
meum  Joseph.  Vers.  Vide  si  tunica  filii  tni  sit.  an 
non ;  et  cum  viilisset  pater,  ait:  Fera  pessima. 
Besp.  Joseph,  dum  intraret  in  terram  /K^^ypti,  lin- 
guam  quam  nonnoverat  andivil ;  mnnnsejns  in  la- 
boribus  servicrunl,  el  linf,'na  cjus  inlcr  principes 
loquebatur  sapieiitiam.  Vers.    Divertit  ab  oneribus 


libcrarcnlur  illassi.  .\iit.  Sol   et  luna  laudate  Deum, 
quia  exaUalum  est  nomcn  cjns  solius. 

In  ErantjeHo. 

Aniiph.  Dnm  forlis  nrmMlus  cuslodit  atriumsuum, 
in  pacc  sunl  omnia  i\Uiv  possid^t.  .1///.  Si  in  di^nto 
Dci  ejicio  di»'m(»nia,  prolccto  venil  in  vos  re^nuin 
Dci.  Atit.  Kt  cnm  cjecisscl  d.i»moiiiimi,  loculns  esl 
mnlns.el  admirahe  suntlurb.p.  /l/^/.Cumiiumundus 
spiritns  exierit  ab  homine.  ambnlat  per  lor>a  iri- 
aqiiosa,  quicrens  rcqnicm,  et  non  invenit.  Ant.  Ac- 
ccpit  Jcsns  pnnes,  ct  cum  gratias  egissel,  distril^uit 
discumbcntibus. 

Feria  secunda. 

Anfiph.  Amcn  dico  vobis,  qnia  nemo  propbeta 
susccptus  csl  in  palria  sna.  -l/i/.  Je«u^  autein  trans- 
icns  pi>r  medinm  eornm  ibal.  .hi/.  Anf(Tle  i>l:i  binc, 


dorsumcjus.  Manus  /fcs;?.  Memento  mei  dum  bene  q  et  nolile  faiore  «lomnm  ratris  mci,  dumum  gouera- 

tibi  fuerit,  utsnjrgeras  Pharaonem.  uteducnl  mcde  lionis  [ncgotiationis]. 

isto  carcere,  qnia  furlim  sublalns  sum,  ct  bic  inno-  Feria  tcrtia. 

cens  in  Incuin  missus  sum.  Vers.  Trcs  cniin  adhuc  <    #•  i    r-i-  j  i  i  «••  r  ^  •«*  ;«  «v. 

j.^^  „..«» ^«4  „..^„  «^^     I  .w»      ni  •   •  »     •:  Anttph.  Lbi  dno  ve   Ircs  conirrcffali  fuennt  id  no- 

dies  sunt  post  quos  recordabitur  Pharao  ministerii  .^:..^   '   ^  •        ^  r      ^  ?   i-  •»  i»^  .,:«  .,    i..< 

r       ^      .  mine  meo,  in  med  o  eornmsum.dicil  Dominus.  .t;i/. 


tui,  et  revocet  te  in  gradnin  pristinnra  ;  Innc  me- 
mento  mei.  llt  suggeras.  Hesp.  Tollile  hinc  vobis- 
cum  munera,  et  ite  ad  Dominum  terra> ;  et  dum  in- 
Tenerilis,  adorale  enin  super  terram.  Deus  anlem 
meus  faciat  vobiseum  placabilem,  el  reducat  ethunc 
fralrem  vestrum  vobiscum,  et  euin  qnem  ten(?t  in 
vinculis.  Vers.  Toilitc  de  fruclibus  terr.e  in  vasis 
TCstris ;  et  ferte  viro  mnnera.  Deus  autem.  Hesp. 
Iste  cstfrater  vestcrminimus  dequo  di.xeralis  niihi  ? 
Deusmiserealurlibi.fili  mi ;  festinavilqne  in  domum 
et  ploravil,  quia  erumpebant  lacrymw,  et  non  po- 
terat  se  conlinere.  Vers.  AtfoIIens  aulcm  Joseph 
ocnlos,  vidit  ncnjamin  slantem  Commola  sunl  om- 
nia  viscera  ejus  super  fratrem  suum.  Ouia  erumpe 


Si  duo  ex  vobis  c(»n>('nscrinl  de  eoruin  [«»mnilHi<l 
qniecnnijue  petierint  ficl  illis  a  Palre  meo,  dicit  lla- 
minns.  Ant.  .Non  dico  libi  seplies,  sed  usque  scp- 
tnagesies  seplics.  .1;}^  Quandiu  in  mundo  sum,  lui 
sum  mundi  dicit  Dominns. 

Feria  qunrta, 

Atitiph.  Audilc  el  inlcllij-ile  Iraditiones  quas  Do- 
minus  dcdit  vobis.  .1/;/.  .Non  lotis  manibus  mnnda- 
carc,  non  coinqninal  bomincm.  Ant.  Accepil  autein 
omnes  timor,  et  magniticabant  Denm,  diccnles : 
Qnia  prophela  mngnus  surrcxit  in  nobis,  et  quia 
Deus  visilavit  plebem  snam. 

Feria  quinta. 


strum,  videnles  angusliam  nnim.eejus,  dnm  deprc- 
caretur  nos,  ct  non  audivimns.  Idcirco  venil  super 
nos  tribulatio.  Kn  sanguis.  Hesp.  Merito  ha*c  pnti- 
mur,  quia  peccavimus  in  fralrem  nostrum,  vidcntes 
angustiasanima;  ejus,  dum  deprecareturnos  ;  et  non 
andivimus.  Idcirco  venit  supcr  nos  tribulatio.  Vet^s. 
Dixit  Huben  fratribus  suis :  Nunquid  non  dixi  vobis  : 
Nolite  peccare  in  puernm,  et  non  andislis  me  f  Id- 
circo.  Hesp.  Dixit  Joseph  und(;cim  frntribns :  Kgo 
sum  Joscph  quem  vendidistis  in /Kgyptum.  Adhuc 
Tivit  pater  noster  senior,  de  quo  dixeratis  mihi  i  Ite, 
adduciteeum  ad  me,  ut  possit  vivere.  Vers.  [iicn- 
nium  est  c|nod  c(Piiit  esse  fames  in  terram  ;  adhnc 
restantalii  quinque.  Ite,  addncite.  Hesp.  Irc.  dirite 
patri  mco  Jacob  :  Joseph  iilius  tuus  vivii,  el  ipsedo- 
minatur  totamterramifilgypti.  Qao  audito  reYixitspi- 


pertiinei  dc  me  (p 
aut<Mn  d.iMiionia  a  mnltis,  clamanlia  et  dicentia  : 
Quin  tn  es  Filin-*  Dci.  Ki  increpans  non  sinebat  ca 
loqui,  quia  sciebant  ip>um  esse  Cbristum. 

Fcria  scjta. 

Antiph.  Qui  bibcrit  aqnam  qunm  ego  do,  dicit 
Dominus  Samarilana*,  lict  in  eo  fons  aqnn'  saiieniis 
in  vitam  .ctcrnam.  Ant.  Aqnaquam  ego  dedero.qui 
bibcrit  ex  ea,  non  sitiet  nllra.  Ant^  Domine.  ut 
vidco  yirophcta  es  tu.  Patres  nostri  in  monte  boc 
adoravernnl.  Ant.  .Mulier.  vcnienl  dies  (]uando  veri 
adoratorcs  adorabunl  patrein  in  spirilu  el  veritate. 
Ant.  Veri  adoraUires  aihirabunt  Palrein  in  spirilu  ct 
Teritati\  Ant.  Venitc  el  videle  hominera,  qui  dixit 
mihiomnia  qusecunque  feci.  Ant,  Meus  cibus  est  ut 
faciam  Yoluatalem  Pairis  mei.  Anl^  DixitSamaritana 


LIBER  RESPONSALIS. 


788 


r :  Domine,  da  mihi  hanc  aquam,  ut  non  si- 
n  a^ternuin  Ant.  Dicil  Doiiiiuus  :  Si  quis  tu- 
iquuni  quam  ego  dabo  ci,  non   sitiel  in  (uter- 

769  Sahhalo. 

iph.  Inc.linavil  se  Jesiis  ;  scrihebiit  in  terra:  Si 
nc  pccrato  ost,  niittiil  in  eain  lapidem.  Ant. 
te  condemnavit,  mulier?  neino  tecondemnavit. 
^ui  non  colli^qt  inecum.  dispcrgit ;  ct  qui  non 
jcuiii,  contra  me  est.  J/*r  Cumiinmundusspi- 
xiciit  ah  homints  ut  supra. 

\soi'ia  in  hehdomada  tfnarta  in  Quadragesima, 
—  Ad  Inritatorium. 

ph.  i\on  sit  vobis  vanum  supgere  ante  lucem, 
romisit  Dominus  coronaiii  vigilantibus.  Ant, 
is  Domini  et  oves  pascuai  ejus. 

I{flsi>onsoria, 

).  l.oculus  est  Dominus  ad  Mo.yscn,  dicens: 
ide  in  .Lfrvfitum  ;  dic  l^haraoui  ut  dimittat  po- 

mcum.  liiduralum  estcor  Pharaonis.non  vult 
3IV  populum  moum.  nisi  in  manu  forli.  Vers. 

vidi  aniiclioncin  populi  mci,  qui  est  in/E^y- 

gemitum  eorum  audivi,  et  descendi  libcrare 
luratum. /{<'.%•/> .  Stelit  Moysoscoram  Pharaone, 

:  H;(:c  dirit  Dominus :  Dimittc  populum  meum, 
ificet  mihi  indesertum.  Vers,  Dominus  Deus 
Drum  misit  nie  ud  te,  ait  tibi  :  Dimittc.  liesp, 
lus  Doiniiio.  gloriose  enim  honorincatus  cst : 

et  as.oiisontm  jMojecit  in  marc.  Adjutor  ct 
or  Caclus  esl  mihi  Dominus  iii  salutem.  Vers. 

Fharaonis  et  exercitus  ejus  projecit  iu  mari. 
r.  Rfsp.  lii  mari  viie  tuic,  et  semita;  tua^  in 
iiultis.  Deduxisti  sicut  ovcs  pof>ulum  tuura  in 
Movsi  el  Aaroii.  IVrs.  llluxerunl  coruscationes 
hi  lcrra-  ;c.ommola  est  cL  contrcmuitlerra.  In 
Mo\'si.  /irsp.  Kr.ce  inilto  angelum  meum,  qui 
lat  ct  cuslodialsemper.  Ohservact  audi  voccm 
t  inimicds  ero  inimicis  luis,  et  affligentes  te 
m  ;  el  prrcedet  le  angelus  meus.  Vers.  Israel, 
eris  ine.  non  erit  in  le  Deus  reccns,  ne(pie 
»is  Deum  alicnum  ;  ego  enim  Dominus.  Et  pruj- 

I{i'sp.  Qui  pcrsecpichanlur  populum  tuumj 
e,  demeisisti  eos  in  prolundum,  et  in  columna 
imior  eoriim  fui^ti,  Domine.  Vers.  fcixcluma- 

tllii  Israel  in  angiislia  sua  ad   te,  Dominc.  ct 

eis  Salvatorem.  Kt  iii  columna.  lifsp.  Moyscs 
is  Doiiiiiii  jejiinavit  quadraginta  diebusctqua- 
ta  norlihiis.ut  IrgtMii  Domini  mcreretur  acci- 
'ers.  Ascendit  Movses  m    monlem    iSinai     Ui 

■ 

lif^p.  Splendida  l*acta  cst  facies  Moysi,  dum 
rel  in  eum  Domiiius  \'idcntes  seniores  clari- 
'ultu>  ejus.  ailmirantes  timuerunt  valde.  Vers. 
(iit  Moysesde  monte  portans  duastabulas  la- 
in  inanihus  suis.  scriptas  utrasque  digito  Dei. 
es.  K^s/».  Attendite,  populemcus,  legcmmcam, 
to  niirem  veslram  in  verha  oris  mei.  Vers. 
111  in  |)araholisos  iiieum  ;Ioquar  proposiliones 
io  SM'<'uli.  Incliiiale.  Resp.  Andi,  Israel,  pra^. 
lomini.  c(  esi  iii  cordt;  tuo  (piasi  in  libro  scribc  ; 
» tihi  lerram  llueiilem  lac  et  mcl.  Vers.  Israel. 
ludiiris,  non  crit  in  te  Deus  recens,  nequc 
is  D<?um  alienum.  Kl  daho  tibi.  Ilrsp.  Vos  qui 
iiri  eslis  Jordanem.  a^dilicatc  altare  Domino 
dihus  (|U(»s  ferrum  non  tetitrit,  ct  offerle  super 
r»lorauslum  et  hostias  pacilicas  Deo  vestro. 
^umque  inlraverilis  terram,  (piam  Dominus 
^ster  datiirus  est  vr»his,  770  ii^dificatc  ibi 
[)eo  veslro.  Resp.  Adduxit  eos  Dominus  in 
line  teiTJe  ;  cihavil  eos  nascentihus  agros  [in 
suxeruul  mel  de  pelra.  et  oleum  dcfirma  pe- 
rs.  But.vrum  houm  et  lac  ovium  cum  adipe 
m  ct  filiorum  taiirorum    et   hircorum.  Suxe- 

Responsoria  de  Josue, 
Sicut  fui  cum  Moyse,  ita  ero  iecam^  dicit 


A  Dominus.  Confortare  et  esto  robustus  ;  introduces 
populum  mcum  ad  terramlacle  etmellemanantem. 
Vers.  Kgo  sum  Uominus  Deus  vester,  qui  eduxi  vos 
de  tcrra  /Kgyti.  Gonfortare.  Vers.  Quoniam  tecum 
est  Dominus  Deus  in  omnibus,  ad  qun;cunque  per- 
rexeris.  C.onfortare.  Resp.  Sicut  fui  cum  Moyse,  ita 
erotecum,dicitDominus.Confortarcpopulummcum, 
neciue  timeas.  Ecce  Dominus  Deus  tuus,  et  non  te 
derelinquet.  Vers.  Quoniam  tecum  est,  m^  supra, 
Resp.  Popule  meus,  quid  fcci,  aut  quid  molestus  fui 
tibi?Hesponde  mihi.  Quoniam  ego  eduiivos  de  terra 
/^gypti,  et  de  domo  servitutis.  Quadra^inta  annos, 
mahna  plui  vobis^  et  obliti  estis  me,  dicit  Dominus. 
Vers.  Adduxi  vos  pcr  deserlum  quadraginta  annos, 
ego  Dominus.  Et  oblili./{«p.  Adduxivos  per  deser- 
tum  quadraginta  annos,  ego  I)ominus;non  sunt 
attrita  vestimenta  vcstra.  Manna  deccrlo  plui  vobis. 
et  obliti  estis  me,  dicit  Dominus.  Vers.  Populemeus, 
quid  feci,  aut  quid  molcstus  fui  tibi  ?  Kesponde  mihi. 

3  Quoniam  ego  eduxi  vos  de  terra  /Egypti.  Manna  de 
cijelo. 

Antiphonas  in  matutinis   Laudihus, 

Antiph.  Tunc  accptabis  sacrificium  justitia?,  si 
averteris  facicin  luam  a  peccatis  meis.  Ant.  Bonum 
est  sperare  in  Domino,  quam  sperare  in  principibus. 
Ant.  Bcnedicat  nos  Deus,  Deus noster,  bcnedicatnos 
Deus.  -4m/.  Potenses,  Domine,  eripere  nos  de  manu 
mortis,  liberare  nos,  Deus  noster.  Ant.  Regesterrfle, 
et  omnes  principes,  iaudate  Deum. 

In  Evangelio. 

Antiph,  Nemo  tc  condemnavit.  mulier  ?  Nemo, 
Domine.  Nec  c^o  tc  condemnabo.  Jam  amplius  noli 
peccare.  An/.  Mulicr,  ncmo  tccondemnavit?Nccefl;o 
te  condemnabo.  Jam  amplius  noli  pcccarc.  Antipn, 
De  quinquc  panibus  ct  duobus  piscibus  satiavit  Do 
minus^uinque  miUiahorainum.  Ant.  Satiavit  Domi- 
nus  qumque  millia  horainum  de  quinque  panibus,  et 
p  duobus  piscibus.  Ant,  Cum  sublevasset  oculos  Jesus, 
^  ct  vidissetmaximam  multitudincm  venientemadse^ 
dixitad  Philippum  :  Undc  ememus  panes  ut  mandu- 
ccnt  hi?  Ipsc  enim  sciehat  quid  esset  facturus.  Ant. 
Cum  vidissent  turba^  signum  quod  fecerat  Jesus, 
dicebant :  Verc  hic  est  prophcta,  qui  vcnturus  est  in 
muiidum.  Ant.  Uic  est  vere  prophcta  qui  venturus 
cst  in  mundum. 

Feria  secundn. 

Antiph.  Omnis  quipetitaccipit,  etqui  quserit  inve- 
nit,  putsanti  aperictur.  Ant.  Auferte  ista  hinc,  dicit 
Dominus,  et  nolite  faccredomum  Patris  meidomum 
negutiationis.  Ant.  Dicebat  Jcsus  Judicis  :  Solvite 
templum  hoc,  etin  tribus  dicbus  excitabo  illud.  Ant, 
Sol  vite  templum  hoc,dicit  Dominus  et  post  triduum  ex- 
citaboillud.  liocautcmdicebatdetemplocorporissai. 

771  ^«''^  tertia. 
Antiph.  Quid  me  quaeritis  interficere  hominem 
qui  vera  locutusest  vobis?  Ant.  Unum  opus  feci  et 
D  admiramini.  quia totum  hominem salvum  feci  in  Sab- 
boto.  Ant,  Nonnc  Moyscsdedit  vobisIegem?et  nonne 
[nemol  ex  vobis  facif  legem.Quid  me  quaeritis  inter- 
ficerc  ?  Ant.  Et  me  scitis,  ctunde  sim  scitis ;  et  a  me 
ipso  non  veni,  scd  Patcr  meusmisit  me.  Ant,  Nemo 
incum  misitmanus,  quianondum  veneratbora  ejus. 

Feriaquarta, 

Antiph.  Habbi,  qui  [quidj  peccavit  homo  iste  quod 
ca^cus  natus  est  ?  Kespondit  Jesus,  et  dixit :  Neque  hic 
pcccavit,  neque  parentes  ejus,  scd  ut  manifestentur 
opcra  Dei  in  eo.  Ant,  Intcrrogatuscaecus:  Quis  teil- 
luminavit?  At  ille  clamabatdicens  :  Filius  Dei.  Ant, 
Ille  homo  qui  dicitur  Jesus,  lutum  fecit  ex  sputo,  et 
linivit  oculos  meos^  et  modo  video.  .^it^  Lutum  fecit 
ex  sputo  Dominus,  et  linivit  oculos  mcos,  et  abii,  et 
lavi,  etcredidi  Deo.  Ant.  Dixi  vobis  jam  et  audistis  ; 
lutum  mihi  posuitille  homo  qui  dicitur  Jesus.  Ant. 
A  sausulo  non  est  auditum  ^uia  quis  aperuit,  ocalos 
caeci  nati,  DiBi  Ghristus  Filios  Dei. 


m 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


760 


Feria  quinta. 


Antiph.  IbalJcsus  in  civitalem  quse  vocatur  Naim. 
Ant.  Prophcla  niagnus  surrcxit  in  nobis.  quia  Dcus 
visitavit  plcbem  suam.  Ant.  Accepit  autcm  omncs 
timor,  et  magnifioabant  Deum  diccntcs :  Quia  pro- 
pheta  magnus  surrcxit  in  nobis,  etquia  Deus  visita- 
Titplcbem  suBim.  Antiph,  niligcbatJesusMarthunict 
sororem  ejus  Mariam,  et  Lazarum  fratrcm  carum. 
Anl.  Lazarus  ainicusnosterdorrnit.cnmusctasomiio 
eicitemus  eum.  yln^Domine,  si  hic  fuisscs,  Lazarus 
non  essct  mortuus.  Eccc  jam  fotct  quatriduanus  in 
monumento  .4nr  Admohumentum  Lazari  clamabat 
Dominus,  dicens  :  Lazare,  vcni  foras.  Ant.  Qui  sequi- 
tur  mc  non  ambulat  in  tencbris,  scd  habcbit  lumcn 
vito;,  dicit  Dominus.  Ant.  Ego  sum  qui  testimonium 
perhibeo  de  me  ipso,  ettestimonium  perhibetde  me, 
qui  misit  mc  Pater. 

llesponsoria  de  Pa^sione  Domini.  —  Ad  Invita^orium, 


A  supra.  Resp.  Pacifice  loquebantur  mihi  ioimici  mei, 

ct  in  ira  molesti  crant  mihi.  Vidisti,  Domine,  ne  si- 

lcas,  nc  disccdas  a  me     Vers.  Omncs  inimiri    mei 

adversum  ine.  Rcsp.   Fac  raconm,  l)otnine,  s'gniini 

in  bono,  ut  videaiit  qui  meodcrunt  etconfundiiutur, 

quoniam  tu,  Doiiiine.  adjuvisti  nic,  ct  consolatus  e$ 

me.  Vers.  Respioe  in  me,  et  niiserero  mei.  qiiiauni- 

cus  et  pauper  sum  ego.  Besp.  Doceani  iuiquos  vias 

tuas,  ct  iinpii  ad  tc  convcrtentur.  LibiTa  nie  de  san- 

guinibus,  Mcus  salutis  men^.  Vcrs  Doiiiino,  lubia  inoa 

apcrics,etos  mcum  annuntiabit  iaudcm  tuaiu.  Lihcra 

mc.  Rcsp.  Pnecinxisti  nic  virtute  ad  lielliiin,  et  sup- 

plantasti  inimicos  incos   subtus  mc.  Kt  inimicorum 

mcorum  dedisti  mihidorsum.  ctodicntcs  medisper- 

didisli.  Vers.  Pcrscquar  inimicos  meos,  et  compre- 

hendamillos,et  non  convertar  donec  dcfieiant.  fcitini' 

micorum.  /2(?sp.  Libcrator  mcus  dc  gentibus  iracuo- 

dis,  ab  insurgentibus  in  nie  libera  mc.  Vers.  Eripe 

mc  dc  iniinicismeis.  Abinsurgentibus.  Rexp.  Eruea 

Antiph.  Ilodic  si  vocem   Domini  audicritis,  nolite  B  framea,  Deus  animani  ineam,  ctdt^manu  canis  uni- 

obdurare  corda   vestra.   Resp.  Isti  sunt  dics  quos      cam  moam.  bumililatem  mcain.  Vf/%s.  Kripemc,  l)o- 

,  i    .•    .  L  •       ^       ...  mine,  ab  homine. /ir.sj).  Deoreleonis  libera  me,  Do- 

mine,  ctaoornihus  unicornium  humilitatem  nieam. 
Vers.  Erue  a  framca.  Resp.  IVinoipcs  perseoutisunt 
me  gratis,  ct  a  verbis  tuis  formidavit  cor  meuin.LT- 
tabor  cgo  supereloquia  tua.  Vcrs.  Quasi  qui  invenit 
spolia  multa.  773  Lielabor.  Rrsp.  Usquequo  exal- 
tabitur  inimicus  meus  super  me  ?  Hespicc  et  cxaudi 
me,  Domine  Deus  mcus.  Vers.  Qyii  trihulant  lue  ex- 
sultabunt  si  motus  fucro.  Kge  autem  in  mi.scricor(lia 
tua  speravi.  Hespicc. 

Versi  declinatorii. 

Vers.  Eripe  me  ab  hoiniue  malo.  Vers.  Eripe  me 
de  inimicis  mcis.  Deus  meus.  Vers.  Kruc  a  fraaiea. 
Vers.  De  ore  leonis. 

Antiphonx  in  mntutinis  Laudibus. 

Antiph.  Vide,  Dominc,  aflliotionem  meam.  quo- 


observare  debetis  temporibus  suis.  Quarta  decima 
diead  vcspcrum  Pascha  Domini  est,  otin  quintadc- 
cima  solemnitatis  [solemnitatem]  celebrabitis  Altis- 
simo  Domino.  Vers.  Locutus  est  Dominus  ad  Moysen 
dicens:  Locfucrefiliislsrael,  ctdiccs  ad  eos.  Quarta. 
Resp.  Multiplicati  sunt  qui  tribulant  mc,  et  dicunt  : 
Non  estsalus  illi  in  Dco  ejus.  Gxsurge,  Dominc,  sal- 
vum  me  fac,  Deus  mcus.  Vers.  Ne  quando  dioat  ini- 
micus  meus:  PrjDvalui  adversus  eum.  Exsurge.  Resp. 
Qui  custodiebant  animammcam,  consiliumfcccrunt 
in  unum,  diccntes  :  Deus  dcreliquit  eum  ;  persequi- 
mini  ct  comprchendite  eum,  quia  non  est  quilihcret 
eum.  Dcus  meus,  ne  elongeris  a  me ;  Deus  meus,  in 
adjutorium  meum  intendc.  Vers.  Omnes  inimicimei 
adversum  mccogitabant ma la  mihi :  verbum iniquum 

mandaveruntadvcrsumme,772  dicentes.Persequi- 

mini.  Resp.   Adjutor  et  susceptor  mcus  tu  es,  Do-  ,  ,  , 

mine,  et  in  vcrbum  tuum  spcravi.  Dcclinate  a  me,  C  niam  erectus  est  inimirus  meus.  Ant.  In  trihulalione 


maligni,  et  scrutabor  mandata  Dei  mei.  Vers.  Eripe 
mc  de  inimicis  mcis,  Deus  mcus,  et  ab  iusurgcntibus 
in  me  libera  mc.  Dcclinate.  Resp.  Judica  me.  Dcus, 
et  disccrne  causam  mcam  de  gcntc  iion  sanota.  Ab 
homine  iniquo  ct  doloso  cripe  mc,  quia  tu  es  Dcus 
meus  et  fortitudo  mea.  Vers.  Emitte  lucem  tuam,et 
veritatcm  tuam.  Quia  tu  cs.  Resp.  Deus  meus  es  ta, 
ne  discedas  a  me^  quoniam  tribulatio  proxima  est, 
et  non  est  qui  adjuvet.  Vers.  Deus  mcus,  rcspice  in 
me  ;  ^uare  me  dcreliquisti  ?  Lon^e  a  salute  mea. 
Quoniam  trib.  Resp.  Deus  meus,  eripe  me  dc  manu 
peccatoris,  et  dc  manu  contra  legcm  agcntis  et 
miqui,  quoniam  tu  es  patientia  mea.  Vers.  Eripc 
mc  de  inimicis  mcis,  ut  supra.  Quoniam.  Resp.  Ne 
perdas  cumimpiis,  Dcus,  animamincam,etcum  viris 
sanguinum  vitammeam  ;redimeme,  Domine.  Vers. 
Eripe  me,  Dominc,  ab  hominc  malo^  a  viro  iniquo 
libera  ine.  Rcdiine.  Resp.  Tota  die  contristatus  m- 


invocavi  Dominuin,  cl  exau<livit  me  in  hititudine. 
/l/i/.  Judicasti,  Doinino,  cnusam  aniin?e  iiioio  :  clefon- 
sor  vitiR  nicjp,  Doniino,  Dous  incus.  Ani.  Pnpiiie 
mcus.  quid  feoi  tihi  ?  Aut  quid  iiiolestus  fui  ?  res- 
pondc  inihi.  ^l/t^Nunquid  redrliturpro  bono  niaiuin. 
quia  foderunt  foveam  anima»  mea^ 

/;/  Eramjelio. 

Antiph.  Qui  est  ex  Deo  vorha  Doi  audit,  vos  non 
audilisquia  cx  Deo  non  estis.  .Ant.  E^^o  dioinoniura 
non  haheo,  sed  honorifioo  patrein  ineiiin,  «licit  Uo; 
minus.  .4//^  Egi)  gloriain  iiicain  rion  quapro;  es(<]ui 
qu.vrat  et  judicet.  vt/i/.  Amen,  amcn  dioo  vobis.  si 
quis  sormoiiom  niciim  servavorit,  inortoin  non  viJc- 
bil  ina^ternum.  Ant.  Abrahain  pator  voster  oxsulta- 
vit  ut  videretdiem  nioiim;  vidit  ot  «ravisusest. -t'«'' 
Quinquaginta  annos  nondum  liabes.  et  Abraiiam 
vidisti  ?Amen  dio.ovobis,  antoqiiam  Ahrahamticret. 


grediebar,  Dominc,  quoniam  anima  mea  completa  D  Ego  sum    i/i^  Tuloruntlapides  ut  )aoorent  inJ.-sum. 

est  illusionibus,  ct  viin  faciebantqui  quoercbant  ani-      ^^"^  autein  ahsoondit  se.  ot  oxivit  de    einplo.  .1«  • 

mam  mcam.  Vers.  Et  qui  inquii-cbant   mala   mihi      ^"^"^^^^^J^^^^^^^^^^^^i^^^^^^r^^^^ 

locuti  sunt  vanitates,  ct  dolostotadic  meditabmiur. 

Et  vim.  Resp.  Non  avcrtas  faciem  tuam  a  pucro  tuo, 

Domine,  quoniamtribulor,yelociterexaudimc.  Ven, 

Eripe  me  ab  homine  malo,  quoniam  tribulor.  Rcsp. 

In  proximo  est  tribulatio  mea,  Domine,  et  non  est 

qui  adjuvet ;  ut  fodiant  manus  measet  pedcs  meos. 

Libera  me  dc  ore  leonis,  ut   narrem   nomen  tuum 

fratribus  mQh.Vcrs.  Dcus,  Deusmcus,rcspiccinme; 

quare  mc  dercliquisti  ?  longe  a  salutc  mca.  Libera 

me.  Resp.  In  te  jactatus  sumex  utoro,  deventrema- 

tris  meae  Deus  meus  es  tu  ;  ne  discedas  a  me^  quo- 

niam  tribulatio  proxima  est,  ct  non  est  qui  adjuvet. 

Vers.  Erue  a  framea,  Deus,  aoimam  meam,   et  de 

maou  canisunicam  meam.Quoniamtribulntio.//^j(p. 

Vide  quia  tribuIor,velociterexaudi  me ;  iDtendeani* 

xsm  meie  et  liberaeam,  propter  inimicos  meos.Eripe 

me,  Domine.  Vm.  Eripe  me  de  inimicis  meis,  %t 


vis  magnus  piignct  contra  mo.  Ant.  Animae  impio- 
ruin  fremebant  advcrsum  mc  ;  et  gravatum  cstcor 
mcum  supcr  eos. 

Jtcm  ad  Vesperas. 

Antiph.  Ego  sum  Paslor  bonus,  qui  pa<!co  oves 
moas,  et  pro  ovihus  mcis  ponoHniinam  inoam.  Ani 
Vulpos  fovoas  habont,  ot  voluorcs  oadi  nidos  :  Filiu» 
aulein  honiinis  non  habol.  ubi  oaput  reolinot.  .1«/. 
Narrabitur  quid  feoit  mulior  illa,  in  generationes  sae- 
culorum.  Ant.  Sicut  oxaltatus  cst  sorpens  in  ercino, 
ita  exaltari oportet  Filium  hominis.  Ant.  Patersanc^ 
te,  serva  eos  in  nomine  tuo,  quod  [quos]  dcdisli 
niihl.  J»^  Ro^avi  Patrem  meum.  ne  doficiat  fides 
tua,  Petre.  Ant.  Si  nn'hi  non  crcditis,  operibuscre- 
dite.quae  ego  facio  in  nomineejus.  ^n/.  Pastor  bonas 
animam  suam  posuil  pro  ovibus  suis.  ^n/.  Si  opor- 
tuerit  me  mori  tecum,  non  te  negabo,  DomineDeai 


LIBER  RESPONSALIS. 


761 


Datris  mci.  -4??/.  Pater,  si  non  polest  hie  A  marum,  hosannaclamabantinexcelsis.  Vers.  Exore 
sirenisi  biham  illum.  tiat  voluntas  tua.  infanlininetlactantiumpeifccislilaudein.Cumramis. 


Ffvia  sectttida. 

In  dic  mngno  fc«itivilntis,  stnbat  Jcsus  ct 
dicens  :  si  quis  silil,  veniat  ad  me  et  bibat. 
iitit  veniat  et  bibal,  et  vcntre  ejus  fluent 

D. 

Feria  lcrtia. 

Tempusmcum  nondum  advenit,  tcmpus 
lemper  cst  paralum,  diclt  Dominus.  Ant. 
idile  ad  diem  feslum  hunc.  Kgo  non  asc**n- 
itempusmeum  nondumadvenit.  i4n/.  Qui- 
in  Judeeidiccbant  quia  bonus  est,  aHi  autem 

Non,  scd  seducit  turbas. 

774    ^<^^'tf^  qnarta. 
.  Circumdanles  Judiei  Dominum,  dixerunt : 
!  animam  nostram  toIlis?Si  tu  es  Christus, 
palam.  .4n/.  (hcs  mew  vocem  meam  au- 


Heap.  Doininus  merum  cst  tanquaiii  bellator  fortis 
pruptcrca  perseculi  sunl  mc,  etinlelligcre  non  potue- 
runi.  Domine,  probaus  rciics  el  corda,  tibi  revclavi 
causam  meam.  Vers  El  vim  facicbantnui  quiprcbant 
animnm  meam,  ctqui  iiiquirebnnt  (iiMia  mibi  locuti 
sunt  vanilates.  Kt  inte  litrcrc.  Hesp.  hiicrunt  impii 
apud  se  non  rect»»  cogilanies  :  Cirrumveninmus  jus- 
tum,  quoniam  contrarius  cst  opcrihus  noslris.  l*ro- 
mittitsc  scicntiam  Dei  babere,  FiHum  Dei  se  nomi- 
nat,  et  gloriatur  Patrem  se  iiabere  Deum.  Videamus 
si  sermones  illius  veri  sint ;  et  si  est  verus  Filius 
Dei,  liberet  illum  de  manibus  nostris  ;  mortc  turpis- 
sima  eondemnemus  eum.  Vers.  Viri  impii  dixerunt: 
Opprimarausvirum  iustum  injuste,  etdespoliis  ejus 
sortem  mittamus.  Videamus.\flf?sp.  Viri  impii  dixe- 
runt  :  Opprimamus  virumjustum  injustc,  et  deglutia- 
mus  eum  tanquam  infernus  vivuui.  Auferamus  me- 


ego  Dominus  agnosco  eas.  Ant.  Multa  bona  B  moriam  illius  dc  terrn,  et    de   spoliis  ejus,   sortem 

mitlamus  intcr  nos.  Ipsi  enim  bomicid  e  thesauriza- 
vcrunt  sibi  malum,    insipientes  et   mali^ni  oderunt 
sapientiam,  et  rei  facti  suiit  in  cogitationibus  suis. 
Vers.  Dixerunt  impii  apud  se  non  recte  cogitantes  : 
Circumveniamus  justum.  Et  rei.  Resp.   Opprobrium 
factus  sum  nimis  inimicis  meis  ;  videruntme  etmo- 
vcruut  capita  sua:  Adjuva  me,  Domine,  Deus  meus. 
Vers.  Persequar  inimicos  meos  el  comprehendam 
illos,  et  non  convcrtar,  donec  deficiant.  Adjuva  me, 
Domine.  Resp.  Insurrexerunt  in   mc  viri  iniqui  abs- 
que  misericordia  ;qua)sierunt  me  interficere.  et  non 
pepcrecrunt  in  faciem  meam  spucre.  Et  lanceissuis 
vulneraverunt  mc ;  et  concussa  sunt  omnia  ossa  mea. 
Kgo  autem  a*stimabam  metanquam  mortuum  super 
terram.  Fir».  Dederunt  in  escam  meam  fel.  etinsiti 
mea  potaverunt  me  aceto.  Kgo  aulem.  Hesp.  Animae 
impiorum  fremebant  adversuin  me,  etgravatum  est 
cor  meum  super  eos  ;  et  constituerunt  pretium  tri- 
Q  ginta  argenteis,  quod  appretiatus  sum  ab  eis.    Vers, 
Contumelias  et  terrores  passus  suin  ab  eis  qui  erant 
pacilici  mei.  Et  conslitucrunt.  Hesp.  Conturaelias  et 
terrorcs  pussus  sum  ab  eis  qui  erant  pacifici  mei,  et 
custodientes  latusmcum,  dicentes  :decipiamuseum, 
et  pra^valeamus  illi.  Sed  tu,  Doraine,  mecum  es  tan- 
quam  bellator  fortis.  Cadent  in  opprobrium  sempi- 
ternum.  Et  videam  vindictam  in  cos.  quia  tibi  reve- 
lavicausammean).  fV.s.Omnes  inimici  ii\ei,utsupra. 
Dicentes.  Resp.  Sicut  agnus  ductus  sum  utocciderer, 
et  ncsciebam  :  super  me  autem  cogitavt?runt  consi- 
iium.  Tu  autem,  Domine,  liberasti  animam  meam. 
Vers.  Oiunes  inimici  mei.  utsupra.  Resp.  Dcuslsrael, 


?ratus  suiii  vobis  ;  propter  quod  opus  vultis 
ere  i 

Feria  quhita. 

.  Principcs  sncerdotum  consilium  fecerunt 
occidcrcnl.  Dicebant  aulem  :  Non  in  die 
fortc  tumultus  (icret  in  populo.  ^1;}^  Quid 
stis  huic  liiulicri  ?  Opus  enim  bonum  ope- 
in  me.  Ant.  Miltciis  hwr.  mulier  in  corpus 
>c  ungucutuiu,  ad  scpclieiidum  me  fecit. 
!unquc  fucril  pnrdicatum  hoc  Kvanj,'elium 
undo,  erit  iiicmoria  cjus.  .472/.  Magister  di- 
pus  meum  prope  cst  .apudtc  facio  pascha 
ipulis  meis.  Ant.  Si  oportueril,  ut  supra. 
r.  si  non  potcst  liic  calix,  ut  supra.  Ant. 
>  dcsidcravi  pascba  maiiducare  vobiscum, 
upiLtinr.  In/.  Appropinquabat  autem  dies 
supra.  Anl.  Principcs  saccrdolum,  utsupra. 

Sabbuto, 
.   Claritica  mc.    Palcr,    apud  temetipsum, 
qiiain  liabiii.  priusquam  inundiis  tierct.  Ant. 
factus  csl  pro  nobis  obcdicns  usqueadnior- 
'lein  auhMii  rrucis. 

ria  in  helnlamntla  mujore  in  Palmis,  —  Atl 

Incitatonum. 
.  Ipsi  vcro  non  cognoverunt  vias  meas, 
iravi  in  ira  mea,  si  introibunt  in  requiem 
'esp  In  dic  (}ua  invoravi  le,  Domiue,  dixisti : 
ere.  Judicasii  causam  mcam,  cl  libcrasti  mc. 
3US.  Vers.  iJcus  iiicus.  cripe  me  dc  manu 
is.  et  dc  inanu  conlra  le^cin  argenlis  et  ini 
casli.  Hcap  Kralres  inei  clongavcrunt  ame, 
lei  quasi  alii-ni  rccesserunt  a  nie.  Vers. 
ci  ct  proxiini  aj»propin(iuaverunt,  ct  stete- 
lasi  liesp.  .\llondc,  Dominc,  ad  me,  et  audi 
versarioriim  meoruin.  Nunquid  rcdditurpro 
iliiin.  quia   fodiTunt  rovram   aniiiitp  mca»  ? 


propter  te  suslinui  improperium,  operuit  reverentia 
facicm  ineain  ;  extraneus  faclussum  fratribus  meis, 
et  bospesfiliis  matrismeai ;  quoniamzelusdomustuae 
comedit  me.  Vers.  Intcndeanimajmea;,eilibcraeam; 
propter  inimicosmeoseripeme.Quoniamzelus.  Vers, 
Deus,  Deus  meus,  respire,  tt^  «My^ra.  Re^p.  Svnagog® 


)ino  pacis  ine^B  in  qiio  sijerabain,  ani[)Iiavit  r^  oopulorum  circumdederuut  nie;et  nonreddidi  retri- 

'     '   ''  "^'  '    '^       '^'  bucntibus  iniliimala.  Consumeliir.  Domine,  nequitia 

peccatorum,  et  dirige  justum.  Vers.  Tu  autem,  Do- 
mine,  susceptor  meus  es,  gloria  mea,  et  cxaltans 
caput  meum.  Consumetur. 

Anliphonie  in  Matutinis. 

Antiph.  Dominus  Dcus  auxiliator  meus.  et  ideo 
non  sumconfusus.  Ant.  Circuindantes  cirrumdcde- 
runt  me,  776  ^**  *"  nomine  Domini  vindicabo  in 
eis.  Ant.  Judicacausam  meain.  defende,  quiapotens 
es,  Domine.  \nl.  (iUm  Angeliset  pueris  ndeles  inve- 
niantur  triumphatores  [inveniamur  triumphatori] 
mortis  clamantes  hosannain  excelsis.  Ant.  Confun- 
danlur  qui  me  pcrsequuntur.  et  non  confundar  ego, 
Domine,  Deus  mcus.  Vers,  Eruc  a  framca. 


n  nic  supplailaliouem.  Nunouid.  Resp.  Con- 
is  incas  ininiieus.  insidiator  factus  est  mibi 
in  ahscondilo,  replcvit  et  inebriavit  me 
dinc.  Dcduxcruiit  in  laeum  morlis  vitain 
?t  posucrunl  lapidcm  contra  me.  Vide,  Do- 
iquilalcs  illorum,  cl  judica  causam  aniina.' 
fen^or  vihe  iiic.e.  Vera.  Oinnes  inimicn  mei 
n  mc  cojiilabant  mala  milii  :  verbum  ini- 
audavcrunt  adversum  ine.  Vide.  Resp.  Sal- 
hi\  Deus.  quoniam  inlravcrunt  aquic  usque 
am  uieam.  Nc  avcrlas  facicm  tuam  a  me, 
I  tribulor,  exaudi  mc,  Deus  mcus.  Vers.  In- 
liina'  inca*.  ct  lilicra  cam  ;  propler  inimicos 
ipe  me.  Ouoniam  tribulor.  Hesp.  Noli  esse 
)minc,  alienus.  Paree  milii,  Doinine.  in  die 
uifundanliir  omnes  qiii  inc  pcrsequunlur,  et 
fundarcgo.  Vers.  Confundantur  omnes  ini- 
i.  Et  non  confundar.  Re.^p.  lugrediente  Do- 
sanctam  civitatem,  Hebra;orum  pucri  resur- 
m  vit®  prfienuDtiaotes,  775  cumramls  pa- 


In  Eoangelio. 

Ant.  Turba  muUaquaecoDvenerat  ad  diem  festum, 
damabat  [adj  Dominum :  Benedictus  qui  Tenit  io  no- 
mine  DomiDi^  hosanna  in  exeelflis.  Ant.  Hosuma 


763 


SANCTI  GREGORn  MAGNI 


7«4 


Filio  David  ;  bencdiciiis  qiii  venit  in  nomine  Domini, 
Rex  Isracl.  hosniinn  in  oxoelsis.  .1«^.  i  U-currunt  lurbae 
cuin  iloribusol  paliins  [{odoiiiptnri  ohviuin.ot  violori 
triuinplianli  digiia  (iant  ohsoquin.  riliuin  Doi  ore 
genlos  |)niMli(;aiil,  et  iii  hunioin  Cliristi  vncos  sonant 
por  nuhila.  llosanna.  Autiph.  Iloilio  namqiio  Christo 
cuin  hutnanulingua  coiiiu  sorvivit  arhoriu  VA  quaiii- 
vis  fuerint  re^iila,  niisorunl  Hogi  spolia  urhorum 
floxus.  Ilosannn.  Ant.lhwn  llcl^ra-orum  vosliinonta 
prosternel)ant  in  via,  et  clninabnnt,  dicontes  :  Ho- 
snnna  Kilio  Dnvid.  H(>iio(iictus  qui  vonit  in  nomine 
Domini.  Aiit.  l'uori  llobr.i^orum,  lollentcsramos  oli- 
varum,  obviaverunt  Domino,  clamantes  et  dicentes: 
Ilosanna  in  excolsis.  Ant,  Tihi  revelavi  causam 
meam,  d^^fonsor  vilfemea»,  DomineDous  meus.  Ant, 
Invocabo  nomen  tuuin,  Domine  ;  nc  avcrhis  iram 
Ifaciom]  tuam  a  clamorc  meo.  vD^/.  Missus  sum  ad 
oves  quii*  [lorierant  domus  IsraoK  dicit  Dominus. 
Ant.  Omnos  collaudant  noinon  tuum.  et  dicont:  he- 
ncdiclus  qui  vonit  in  noinino  Dominijiosannain  ex- 
cclsis.  .Di/.  C(Pp(»niiil  (nnnos  turhjo  dcsooiKiciilium 
guudcntos  laudaro  1)(Miiii  vocc  iiiagnn,  su|)or  omni- 
bus  qinn  vid'M'nnl  virfufihus,  diconlos  :  lionodictus 
qui  vonit  Rex  in  noiiiino  Domini.  I*nx  in  c(p|o,  ct 
gloria  in  cxcclsis.  An.  Hox  Israol,  hosanna  in 
cxcelsis. 

Feria  secuvd'1  in  Matntinis. 

Antiph.  FacitMTi  iuoaninon  avt^rliah  incropantibus 
et  conspuenlihus  in  me.  Ant.  Kramon,  suscifarc  ad- 
vcrsus  eos  qiii  dispergunt  ^TOi^aMii  meuiii.  -l/i/.  Ap- 
pcndorunt  merc(Mlom  moam  triginta  ar{.'entois,quod 
upprctiatus  siim  ab  ois.  Ant.  Inundavcrunt  uquie  su- 
pcr  caput  moum  ;dixi :  Porii,  invocaho  nomon  tuuin, 
Dominc  Deus  meus.  Ant.  Labia  insui>'ontium  cL  co« 
gitalion(*s  corum  vido,  Dominc.  Vers.  Iiiruc  aframca, 
Dcus,  animammeam. 

In  Ernngelio. 

A  ntiph.  .\ppropinqiinbat  nulom  dios  festus,  ot  qua;- 
rehant  principos  sacordofuni  (|uomodo  Josum  intor- 
ficercnt,  s(jd  tiniel^ant  plobem.  Ant.  iXon  hal)ores  in 
nio  poleslntcm.  nisi  dcsu[)ortihi  dutum  fuissol.JH^ 
Hocordarc  moi,  Domino,  ot  erue  me  ah  his  qui  per- 
sequunlurmo.  .D?/.  Inlirmalacsl  virtus  moa.  in  ina- 
nibus  inimicoriim  mcorum.  Ant.  Ante  diem  fostuin 
Pusclijp  scions.Icsus  (piia  vcnit  hora,  cum  dilexisset 
suos,  in  finem  diloxit  cos. 

Feria  tertia  in  Matntinis. 

Ant.  Vidc,  Doniino,  cl  considcra.  ([uoninm  tribu' 
lor,  vclocilor  exaiidi  inc.  Ant.  Dis(!ornc  causam 
mcuin,  Domine;  nb  hoininc  ini([uo  ot  doloso  oripc 
me.  Ant.  Dum  trihularor,  clninavi  ad  Doininum,  dc 
vcnlrc  inferi  exaudivit  mo.  .l?i/.  Doinino.  vim  patior, 
resj)ondo  |)n>  mo,  qiiia  nescio  (luid  dicam  initnicis 
mois.  .1«/.  Dixorunl  impii :  Op[»ri!nainus  777  virum 
justum,  quia  contrarius  esl  opcrihiis  nostris. 

/n  Ecanqplio. 

vDi//;>/f.  Principps  saoerdotuin,  ut  sitpra.  Atit.  .\e 
mo  toliot  aniiiiain  moniii.  sod  ogo  pono  cam  ot  ite- 
ruin  suino  oaiii.  Ant.  (Jmn  o£(o  tocuiu  sum,  do  manu 
possimorum  lihoraho  to,  dicit  Doininus.  .1?;/.  Poios- 
tatein  liaheo  [)onondianiniamm<>am,otitorumsumo 
enm.  Ant.  Scriptum  est  eniin  :  I*(?rculiam  j)nstorom 
et  dis[)ergonlur  ovos  st'^f?is-  Postquam  uutcm  suito- 
xcro.  pr(U(N?dain  vos  in  (lalil.onm  ;  ibi  mo  videhilis, 
dicit  Dnminus.  Ant.  .\unccIarificalu<jl'iliushominis, 
et  Deus  clnriliculus  csl  in  oo.  .1/*/.  ('ollogerunt  |)on- 
liticos  cl  Phurisoi  coucilium.  ct  dicohunt :  Qiiid  fa- 
cicinus  quia  hic  homo  inulla  signa  facit?si  dimitti- 
mus  cum  sic,  omnos  credentineum.  Ne  forte  venianl 
Romani.  ot  tollont  nostrum  locum  ct  gentcm.  IVn?. 
Unns  aulom  ox  illis,  (jaiphnsnomine,  cumcssot  pon- 
lifci  anni  illius,  prophctavit  diccns  :  Kxpedit  nobis 
ut  unus  morialur  liomo  pro  populo,  elnon  iota  gens 
pereat. 


A  Feria  quarta  m  MaftUinis . 

Antiph.  Tjbera  mode  snnguinibus,  Dcns  Deus  sa- 
liitis  mea'.  ot  oxaltnhit  lingiia  mea  justitiam  luain. 
Ant.  Conlumelins  ct  tCfToros  passus  suin  ub  eis,  et 
Dominus  mocum  esl  tanquambollatorforlis.  AntAp- 
si  voroin  vanuin  qucsiorunl  nnimam  meniii.Introi- 
buiil  in  inforiora  torrio.  .1«/  Omnesinimici  moi  au- 
dieruiit  malum  moum,  Doiiiine.  Lsetati  siint  qiioniam 
tu  focisli.  Ant.  Alliga,  D(^mine,  in  vinculis  naiiones 
gentium,  et  rcges  eoruin  incompedibus.  Vers.  Erue 
a  framca. 

In  Erangelio. 

Antiph.  Simon,  dormis ;  non  poluisli  una  hora  vi- 
gilarc  mecum.yl»/.  CiOncilium  feccrunl  iniinici  moi, 
dicontes:  Conteramus  euin  dc  torra  viventium.  Ant. 
Dominusmeoum  csttnnquam  hollatorforti.^,  proptc- 
rca  pcrs(»cuti  sunt  ino  iniinici  iiioi  Ant .  Tanlo  tcra- 
poro  vohiscum  oram  docons  in  templo,  et  non  me 
toniiislis,  inodo  tlagollalum  ducilis  adcruciHL^fnduin. 
"  Ant.  Quotidio  apu(i  vos  oraiii  in  lomplo  docons.  et 
non  mo  tenuistis.  Modo  rtagollatum  ducitis  ad  cnici- 
ligondum.  .4«/.  .Vncilla  dixit  Potro  vore  ol  tuoxiilis 
es,  nam  ot  loquola  liia  manlfostum  tc  fucit.  Ant. 
Amon  dico  vohis,  ([uia  unus  ox  vohis  tradct  mo  in 
manus  poccatorum  ([Utvronlium  mo.  Vfle  autoin  illi 
por  quom  traiJar  o;ro.  .Ant.  Tradotur  onim  gontibus 
ad  illudondum,  ot  nngellandum,   ct  crucifigondum. 

Antiphonx  et  Beaponsoria  in  C(rna  Domini, 
sinc  Incitatorio. 

Antiph.  Zclus domus  tuo  coincdit  mc,  elopprohria 
cxprohrantiuMi  tihi  cecidorunt  su[»er  me.  PsnL  Sal- 
vuin  ine  fac,  Deiis.  Ant.  Avertantur  retrorsum  et 
eruboscant,  ([iii  co;:itanl  mihi  mala.  P.saf.  Ueus,  in 
adjutoriiim  Ant,  Dous  nious,  cripe  mede  manuper- 
caioris.  Psahn.  In  tc.  Domino.  i.  Vers.  Deus  meus, 
oripo  me.  Resp.  In  montoin  olivolioravi  nd  Patrom: 
Pator.  si  liori  potcst,  transoat  a  mo  calix  isto.  S|)i- 

C  rilus  quidoii)  pmmptus  cst.  caro  nutcm  intirma  iliit 
voluutaslua.  Vt*rs.  Voriimtamon  non  sicul  ego  volo, 
sed  sicut  tu  vis.  Fial.  Itesp.   Trislis  est  anima  iii?a 
usquo  ad  iiiortcm  ;  sustinelohic,  ct  vigilate  mecuin: 
niinc  vidobitisturl)am  qu.ccircumdat  inc,  vos  fugam 
ca|)iotis,  et  ego    vaduin  778  inimolari  pro  vobis. 
Vers.  Vi^Mlatcet  orate,  «licil  Dominus.  Nunc.  R''*^. 
Kcce  vidimus  oum  non  hahcntom  «[^eciein.  noqu(?(ie- 
corem  :  aspcclus  ojus  in  co  non  osl.  Ilic  peccala  nos- 
tra  porlavii.  ot  pro  nohis  d«'Ict ;  ipse  autcin  vulnera- 
tus  csl  proptoriiii([uitates  noslras,  cujus  livorc  t^ana- 
ti  suiiius.   \'ers.  Vcro  lunguoros  nostnjs  ipse  tulil.  i'l 
inlirmitalos  noslras  i|)se  porlavit.  C.iijus.  .int.  Libt?; 
ravit  Doniinus  pau|)orom  a  polente,  ct  inopein  cm 
non  erat  adjutor.  Psahn.  Dous,  judiciuin  luuin.  .i»(. 
(logitavorunt  iiu[)ii  et  locuti  sunt  noquitiam:  iniqui- 
lafem  in  exceso  lociiti   sunt.    Psalm.   Onain  houus. 
Ant.  Kxsurge,   Domino,   ot   judica  causam   meani. 

D  Psal.  Ut  quid  Deus.  Vers,  Exsurge,  Domine. 

I{es\)onsoria, 

I\f^sp.  .\niicus  incus   osculum   [osculi]   me  lraiii'iit 
signo  ;  (|uom  osculalus  fuoro  ipsc  ost,    loneto  eura; 
hoc  inaium  focit  sigiium.  qiii  j)er  oscuUiiii  udiinployit 
homicidium.  Inlclix  |)notcrmisit  protium  sangnini*; 
ct  in  fincm  laqiioo  se  suspcndit.    Vers     Moliiis  illi 
fuorat  si  natus  non  fuisset.    Qui    per.  Resp,   Jmlas 
moroator  possimu^,  osculum  [lotit    Di>mino.    llle  ul 
Agnus  innocens  non  nogat  JiidfH  osciilum.   Denario- 
runi  numcro  r.hristum  Judiois  tradidit.  Vers.  Melius 
fuerat.  Resp.  Unus  cx  discipulis  meis  tradct  me  ho- 
die.  Vi'H  ilh  porqucin  trndar  cgo.  Mclius  illi  fueratsi 
natus  non  fuissct.  Vors.  Qui  intingitmccum  manum 
m  paro[>side,  hic  me  traditurus  est  in  manus  pocca- 
torum.  Melius  fuerat.  Hesp.  Kram  quasi  Agnus  inno- 
ccns,  ductus  sum  ad  immolnndum,  et  nesciobam  ; 
consilium  fecerunt  inimici  mei  advcrsura  [rae]  dicen- 
tes ;  Mittamus  lignum  in  pane  eius,  et  conteramoi 
eum  de  ierra  YiTentium.  Vm.  Omnes  inimici  mei 


UBER  RESPONSALIS.  766 

necogitabantmala  mihi:verbuminiquum  A  Versi  dedinatorii, 

!.?i»A'l'^^'r'T'"'^*''^'''"*^  ^'^•'•^-  Homo  pacis  m.«.    Vevs.    Acuerunt  linguas 

I  istis  V  g  lare  meru.n    qm  .xhorlabarnmi  suas.  Vers.  Cliristus  faclus  esi  pro  nobis.            ^ 

ne.  >el  Judam  non  vidolis.  <|in)fnofio  non  ,,          ,.* 

1  reslinal  Inulere  me  Judwis.  Vern.  Dormi-  "*  hr.iwjeho. 

requieM?ite.    ect^e   appropinquabit  qui  me  Antiph.  Cor^nnnlibus  auttMn.  accepit  Jesus  panem  ; 

est.  Vel  Juiiain.  beucdixil  ac  frej;it.  di»<lil    discipulis   suis.    Ant.  Ac- 

/«  lerlio  nocturnu.  f  [*'"  P.""?  •i"*^'"'  '''•"''''''  f^"'"';""».  .!=''•"<  pi;omise- 

ral   pnncipiDus    sarerdotuin.    Aut.  Si  inale  locutus 

Dixi  iniquis  :  Xolile  loqui  adversus  Deum  sum,  perliibc  leslimoniinn  ;  si  autein    bene.  quid  ine 

ii.P«a/.(.:onritehimur..la^TeiTatremuitet  cjpdis  ?.4nf.C(Pnal'a(jta  csl,dixil  Josusdiscipulis  suis: 

im  rcsurgerelin  judirium  Deus.  Psal.No-  Aineu,  amen  dico  vobis.  uniis  vestrum  bic,  qui  me 

:ea.  Ant.  In  die  tribulalionis  me;p,   Deum  Iradilurus  est  in  liac  node.  Ant.  Mandatum    novum 

lanibus  meis.  i»S(i/.  Voce  mea.  Vcrs.  Uo-  do  vobis,  ut  diligatis  invicem  sicul  dilexi  vos,  dicit 

•^ca),  Dominus.  Ant.  Diligamus  nos  invicem,  quiacbaritas 

Hesponsoria.  ^^  ^^^^  ^s^  -.^*  1"'  diligii  fratrem  suum.  ex  Deo  na- 

,.          11.           X    .  .  tus  est,  et  vidil  Dominum.  .In^    Si  e^o  Dominus  et 

niorcs  popuh  consihum  l^ecerunt  ut  Jesum  Magisier  vesier  lavi  vot,is   pedes,  quanio  magis  vos 

3ni  ct  crrKbTcnt.  (.uin  gla.liis    el  fusiibus  jebetis  aller  alterius  lavare  pedes  fAnt.  In  diebusil- 

anqiinm  ad  l.itroncin.   \  ers    Congregave-  ijg  „,ulier  qua'  erat  in  civilate  peccalrix,  ul  cognovit 

liatom  sil,i   oi  egredieban  ur  foras.  (.um  ^  „,3,1  j^^^,^  accuhuii  in  domo  .<imonis  leprosi,  attulit 

.p.  K.'v».|nbuni  ropli  luiquilalom  Jud;o,  ei  ,Uabaslrum  unguenii  :  ei  sians  relro  secus  pedes  Do- 

rsus  ouiii  consurget     ot  manifestum  erit  „^1,,,  je^^^  iacrvinisc.epil  ri-are  pedos  ejus.  etcapil- 

ilhus  Hi  die  furnns   hoinini,  cum  eis   qui  li^  capilis  sui  tergolmi.   780  el  osculabaiur  pedes 

omino   m-o  :  I{,M>ede  a  nobis,    scientiam  ejus.  ei  unguenlo  uugobat.  .hi/.    Poslqiiam  surrexit 

iruin  nduinus.  ]rr,.   liat  monsa  eoruin  Oominus  a  cuMia,  m?sit  aquam  in  pelvim.  cftpit  la- 

s  in  laquoum.   et    in  rolnbuliones    et  in  ^..,,,.  pedos  discipulorum.  Ilocexemplum  dodii  [M« 

.Ciiin  ois    /rs;,.  Looo  turba,  et   qui  voca-  dc,||,\   reliquii  eis.  Ant.  l'bi  fralr.'sin  unumglorilU 

;s  voiiil,  0  duin  appropmquaivtad  Jesum  ^ani  Dominum.  ibi  dabii  Dominus  Hcnediotionera. 

Milaro  ur.  Josus  dixit  nd  ouiii  :  Juda,  osou-  ^i,,^    Congregavii  nos  Cbristus  ad  glorificandura  se 

ihiim  boininis  ml  oruoili-endum.  I  ers  hi-  -       ,^  Ueple;  DomincanimasnostrassanctoSpiritu. 

n  homiiiis  vadil.sioiit  scnplumoside  lilo:  a   s-  1          m  n                    1«                      »• 

i  illi  por  (luom  Iradar.  Ad  crucitigendum.  ^^^'^^pf'on(P  et  Rcsponsorui  de  Parasceve.  —  In  primo 

tlas,  7.79  ^I"'  «ieroliquisli  consilium   pa-  nocturno, 

1  Juda'i8  ronsiliatus  es.  triginta  argenieis  -1/i/?>/i.  Astitorunt  reges   terrnp,  ei  principes  con- 

sanguinein justiim.ol  paois  osoulum  fere-  venorunt  in  unum,  advorsus   Doininum  et  adversus 

[uaiii|in  per.lon»   non  liabobas.  J-Vr.s.  Ve-  Cbristum  ejus. /^a/w,  Qiiare  fremuerunt.  .IjU.  Divi- 

allaribus,  piiiin  nagellat  iinpius    VA  pacis.  serunisibi  vestiinenta  inea,  et  super  vestem  meam 

i  est  liiiijfiia  ini(|uoniin  frauduienta  in  ore  miserunt  sortem.  Psalm.  Dous,  Deus  mous.  Ant,  In- 

l  Io(|uoI)anlur  inoiidiciiim.  Omnes  in  san-  C  siirrexerunt  inme  testes  ini(pii,et  montita  esiiniqui- 

liatisunt  virum  jusluin  venundali  suniad  iassibi.  P.w^  Dominus,  illuminatio.  Vers.  Diviscrunt 

»se  aiiltMii  p.i<-iiioa  vorba  locjiiobaturad  Ju-  sibi  veslimenla  inea. 

'•.  Qiiid  ino  qii3?ritis  inlcrlirere,  hominom  lie^p.  unde  svpra. 

••uliis  sum  vol)i<  ?  Ips(?  autoin.  Jtesp.  Omnes  amici  mei  doreliquerunt  rae.  et  nrcB- 

Ju>liti'cris.  DoiniMo,  in   s(}rmonibus  tuis,  valuoruni  insidiautesmibi  Tradidit  meiiuem  dilige- 

nin  jiidiraris.   Panlw.  .Misorore  mei.  Ant.  *^»'"'  ©i  ierrilulibus  ociilis  plaga  crudeli  perculiens, 

in^pi.im  ovis  ad  viotiin  im  diioliis  est,  et  aceto    polabant  me.    Vers,    Kt  dederunt  in   escam 

t  os  suiim.  l\^al.  Doniiuo,  refugiiim.  .l?i/.  moain  fol,  etinsiti  mea.  He^p.  Velum  iempii  scissum 

est  oor  inoum  in  medio  inoi,  oontremue-  <-'«^'  et  omnis  terra  treiniiii ;  latrodcjTuce  clamavit, 

1  ossa  mea.  Paalm.  Doiis  Deus  meus.  Ant.  dicens  :  Memento  mei,  Domine.  dum  veneris  in  re- 

es  iiivirtute  lua.  et  in  rofoctione  sancta  gnum  tuum.  IVr.s.Ainen  dico  tibi,  bodiemocumeris 

10.  I^sa/.  Cantoinus.    Ant.    ipse  portavit.  i"  paradiso.  Laiio.  Vers.  Ait  latro  ad  latnmem  :Nos 

,  qiiia  ipso  vohiil,  et  petMMifa  nostra.  Psal.  quidem  digna  faolisreoipimiis.  bio  autem  quid  fecit? 

(nniinim  de  orelis.  TtTs.    Chrislus  facius  Memento.  Resp.  Vinea  mea  electa,  ego  te  plantavi  ; 

jis  obodions.  qiiomodo  conversa  es  inHmariiudinora  ui  mecruci- 

r    p,         ,.  ligeres,  et  Barabbam  dimiiteres?  Vers.  Kgo  quidem 

an(ie  fo.  plantavi  te  vinea  mea  elecia,   omne  semen  verura. 

Traditor  autoin  doditeis  signum.  dicens  :  Quomodo. 

Intiis  fiioro  ipse  est,  tonele  eiim.  Ant.  In  q  In  secundo  noctumo 

judiriunio)ussiibIaluim»st.(;enorationem  .1?,//,,^.  Vim  faoiebant    qui   qu/prebant   animara 

narr.ihit  1  ^\nl  Ait  l'ila  us  :  Munda*  sunt  ^^^111.  Psalm.  Domine,  ne  in  furore.  ±  Ant.  Confun- 

o  a  sangumo  biijus  jusli,   vos  videnlis.  dantur  et  revoreanuir  quiqiiiDrunt  animam  meam  ut 

saulomsoquobaturJosumalongeutvide-  auferani  eam. /Ww.    Kxspe('ians.    Ant.   Alieni  in- 

^^^'  surrexerunt  in   me.  ei  fortes  (luiesieruni  animara 

[n  Ca'na  Domlni  ad  Vesperax,  meam.  Psalm.  Deus.  in  nomine  tuo.  Vers.  Insurrexe- 

r-  1-         i^      •   •        •  •          ±              rx  runi  in  me. 

uahceni  Domini  aonpiam,  et  nomen  Do-  _               •    •        , 

abo.  7'.sa/w.  Credidi.    Ant.    Cum  his  (lui  Responsona  m  eodem. 

cem  erani  pacilious  :  ouin  loquobar  illis,  Resp.  Tanquam  ad   latronem  exiisiis  cura  gladiis 

nt  megratis.  Psal.  .\d  Dominuincum  tri-  coinprohendere  me.  (^)uotidie  apud  vos  eram  in  tem- 

/.  Ab  honiinibus   iniipiis  lihora  me,  Do-  plo  docons,  et  non  me  teniiisiis.  Ei  ecce  nageliaiura 

.  Eripo  nie,  Domino.    .1/*/.  Custodi  ine  a  duoitis  ad  cruciligondum.  rt-rjf.  Filius  quidem  in^rai; 

\n  slatiierunt  mihi.  et   ab  scaiidalis  ope-  nis  vadii  sicul  scriplum  esi   de   illo.  Viu  homini  illi 

quitatom.  /'.srt/m.  Doiinno,  clamavi.  Ant.  por  quem  tradetur.  Ad  cruoifigendum.  Reap.  Tene- 

am  ad  dexleram.  ol  vidobain,et  non  erat  bne  facUe  sunt  dum  crucilixissent  Jesuni  JudaM,  et 

:eroi  me.  Psal.  Vooe  niea.  Ant.  De  manu  circa  horaranonain  exclamavii  Josus  voce  magna  : 

enorum  libora  nie^  Dominc.  Psal.  Beoe-  Dous.  Deus,  utquid  me  dereliquisti  ?  Tunc  uaus  ex 

linus  Dttus  meus.  militibus  lancea  latus  ej us  perforayit^  et iQcliaato  ca« 


•  ' 


ve? 


SANCTT  GRBGORII  MAGNl 


768 


pile  emisit  spiritum.  Ver$.  Et  velum  templi  scissnm  A  Domine,  quis  habitabit.  Ant.  Caro  mea  requiescetm 
est  a  siimiiiousquc  deorsum,  cl  oninis  lerratremuit.      spc.  Pmlm.  Conserva  mc.  }ers.  i>e  derelinquas  me, 

Domine.  Vem.  In  pace  m  idipsum. 
Besponsorm  unde  supra. 

/{pjip.  Sepulto  Doniinosignalumestmonumentum. 
volvenlps  lapidem  ad  ostium  monumenti,  ponentes 
mililes  qui  custodirent  illud.  Ters.  Neforte  venianl 
discipuli  ejus  et  furentur  cum.  et  dicant  plebi  :  Sor 
rexit  a  mortuis.  Ponentes.  liesp.  Jerusalem,  Iuge,et 
exue  te  vestibus  jucunditatis.  Induere  cinere  cum 
cilicio,  quia  in  te  est  occisus  Salvator  Israel.  Ven. 
Montes  Gelboe,  nec  ros,  nec  pluvia  super  vos  descen- 
dat.  Quia.  Itesp.  Plangequasi  virgo  plebs  mea  :ulu- 
late,  pastorcs,  in  cinere  et  cilicio,  quia  veniet  dies 
Domini  magna  et  amara  valde.  Vers.  Ululate,  pasto- 
res,  et  clamate,  aspergite  vos  cinere.  Quia. 

In  secundo  nocturno. 

^..,c,„r.  ,,^....,..6.. «. .wv.c. ^v, ,         Antiph.  YAe.Ynmmi,  portJB   aBlernales.   et  introibit 

quia  occupaverunlanimam  meam.P.s7//w.  Eripeme,  B  ^^^  gloria).  Psal.  Domini  est  tcrra.  Ant.  Crcdo^i- 
-  dere  bona  Domini  in  terra.  Psal   Dommus  illumiDa- 

tio.   Ant    Domine,    abstraxisti  ab  inferis  animam 
meam.  Psal.  Exaltabo  te.  Vers.  Tuautem,  Domine, 

miserere. 

Responsoj^ia  in  eodem. 

Resp.  Recessit  Pastor  noster,  fons  aqu«  viv»,  ad 
cujus  transitum  sol  obscuratus  est  ;  nam  et  ille  ca- 
ptus  cst,  qui  captivum  tenebat  primum  hominem. 
llodie  portasmorlis  etseras  pariter  Salvatornoster 
disrupit.  Vers.  Ante  cujus  conspectum  mors  fugit, 
ad  cujus  vocem  mortui  resurgunt,  videntes  autem 
cum  portffi  mortisconfractaj  sunt.  Hodie.  Resf.  Otos 
omnes  qui  transitis  per  viam,  attendite  et  videtesi 
est  dolor  similis  sicut  dolor  meus.  Vers.  Altendite, 
universi  populi,  et  vidcte  dolorem  meum.  Si  esl  do- 
lor.  Resp  Ecce  quomodo  moritur  justus,  et  nemo 
pcrcipitcorde.  Et  virijusti  tollunlur,  et  nemo  con- 
sideral.  Ant.  A  facie  iniquitatis  oblatus  est  justus,et 


isquc 

Tunc  unus.  liesp.  Animam  meam  electam  tradidi  in 
manus  iniquorum,  et  facta  cst  inilii  h.nroditas  mea, 
sicut  leo  in  silva.  Dedit  contra  me  voceni  advorsarius, 
dicons  :  Congre^amini  et  properatc  ad  devorandum 
ilhim.  Posucrunt  mein  descrlum  solitudinis,  el  luxit 
supcr  mc  omnis  terra,  quia  nonest  inventus  qui  me 
agnosceret  ct  faceret  benc.  Vers.  Oinnosinimiei  mei 
adversus  me  cogitabant  mala  niihi^  verbuminiquum 
mandaverunt  adversum  me.  Quia.  Re.%p.  Barabbas 
latro  781  dimittitur,  et  innocens  Christus  occidi- 
tur,  nain  et  Judns  armidoctussceleris,  quiperpacem 
didicit  facerc  bcllum,  osculando  tradidit  Dominum 
Jcsum  Christum.  Vers.  Ecce  turba,  et  qui  vocabatur 
Judas  venit.  Et  dum  appropinquaret  ad  Jesum. 

In  tertio  nocturno. 

Anfiph.  Abinsurgentibusin  meliberame,Domine, 


Domino,  de  inimicis.  Aut.  Loiige  fecisli  notos  meos 
a  me  ;  tradilus  sum,  et  non  cgrediebar.  P.^aL  Domi- 
ne,  Deus  salutis.  Ant,  Cnptabunt  in  aiiimam  justi^  et 
sanguinem  innocentein  condemnubunt.  Psal.  Deus 
ultionum.  Vers.  Captabunt  in  animam  justi. 

lienp.  Tradidcruntmcin  manusimplorum,  et  inter 
iniquos  projecerunt  me,  et  non  popercerunt  animx 
meae.  Congregati  sunt  adversum  me  fortes,  et  sicut 
gigantes  sleterunt  contra  rae.  Vers.  Astilerunt  reges 
terrap,  et  principcs  conveuMrunt  in  unum.  Et  sicut 
gigantcs.  lic^p.  Me  tradidit  impiussummis  principi- 
bus  sacerdotum,  ct  senioribus  populi ;  Petrus  autem 
sequebatur  n  lon^c,  utvideretfinem.  Vers.  Etingres- 
sus  Petrus  in  atrium  principis  sacerdotum.  Ut  vide- 
ret.  Itesp.  Caligaverunt  oculi  mei  a  fletu  meo^  quia 
elongatus  est  a  me.  qui  consolatur  me.  Videte,  om- 
nes  populi.  si  cstdolorsimilissicutdolor  meus.  Vers. 
0  vosomnesoui  transilis  pcrviam,  alteiKHte  et  vi- 


detc.  Si  est.  Resp.  Viderunt  in  quem  transfixerunt,  q  q^h  in  pace  memoria  ejus.  Vers.  In  pace  factus  esl 
et  plangent  supereum  omneslribus  terra^  dicentes  :      locus  ejus,  et  in  Sion  habitatio  ejus*  Et  erit. 
VercFilius  Uei  crat  iste.  Vers  In  humililateiudieium  *  ,    ,.^j.-^  ^^^i....^^ 


ijud 
Dci  sui)latuin  est  :  gencrationem  illiusquis  enarra- 
bit  ?  Itfisp.  Principes  sacerdotum  concilium  fecerunt, 
ut  Jcsum  dolotenerentetocciderent  ;dicebantautem: 
Non  in  die  festo.  ne  forletumultus  fieret  in  populo. 
Vers.  Omnes  inimici  mei,  ut  supra.  Ut  Jesum. 

Antiphonw  in  matutinis Laudibus. 

Antiph.  Proprio  Filio  suo  non  pcpcrcit  Deus,  sed 
pro  nobis  omnibus  tradidit  illum.  Psalm.  Miserere 
mci,  Deus.  Ant.  Anxiatus  est  in  me  spiritus  meus,  in 
me  turbatum  est  cor  meum.  Psal.  Uominc,  exaudi. 
Ant.  Ait  latro  ad  latroncm  :  nos  quidem  digna  factis 
recipimus.  hic  autein  quid  fecit  ?  Memento  mci.  Do- 
minc^dumveneris  in  regnum  tuum.  Psal.  Deus,  Deus 
meus,  ad  tc.  Aut.  Dnm  conturbata  fuorit  animamea, 
Domine,  miscricordiie    memor   eris.  Pj(/i/.  Domine, 

audivi.  Ant.  Memento  moi,  Domine,  cum  veneris  in      jjnuin  tunc  notavit,  damna  ligni  est  solverel.  Vers. 

nuinum.  Ktr*.  Chri-  D  (^hrislusfactusostpronobisobediensusqueadmorteni, 


In  tertio  nocturno. 

Antiph.  Deusadjuvat  me,  et  Dominus  susceptorest 
animai  meae.  Psat.  Dcus,in  nomine  tuo.^w^  Inpace 
factus  osl  locus  ejus,  ut  supra.  Psal  Nolus  in  Jud«a 
Deus.  Ant.  Factus  sum  sicut  homo  sine  adjutorioin- 
ter  mortuos  libcr.  Psal.  Domine  Deus  salutis.  Vers. 
Collocavit  me  in  obscuro. 

Besp.  unde  supra. 

Resp.  .£slimalussum  cum  descendentibusinlacum. 
Factus  sum  sicut  homo  sine  adjutorio.interinorluos 
liber.  Vers.  Etsicut  vulnerati  dormientes.  projecliin 
monumentis,  quorum  non  es  memor  amplius.etipsi. 
de  nianu  tiiarepulsi  sunt.  Factus  sum.  /{««p.  Agnus 
Dci  Chrislus  immolatus  csl  pro  salute  mundi..Nam 
de  parentis  protoplasti  fraude  factor  condolens, 
quaniio  pomi  noxialis  morte  morsu  corruit  ;ipsen- 


rcgnum  tuum.  Psal.  Laudate  Domi 
stus  factus  est  pro  nobis. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Posuerunt  super  caput  eius  causamipsius 
scriptam  :  Jesus  Nazarenus  Rex  Jud%orum.  Ant.  Re- 
plevit  et  inebriavit  mc  inimicus  meus.  Ant.  Jesus 
clamans  voce  magna  emisit  spiritum,  etvelum  tem- 
pli  scissum  est.  Ant.  Cum  accepisset  acctum  dixit  : 
Consummatiim  est  ;  et,  mclinalo  capite^  tradidit  Spi- 
ritum.  Ant.  Eloi,  Eloi,  Lamusabactani  ;  Dcus,  Dcus 
meus,  ut  quid  mc  dereliquisti  ?  Ant.  Tristis  est  ani- 
ma  mea  usque  ad  mortcm  ;  sustinete  hic  et  vigilate 
mecum.  Ant.  Rccordatus  cst  Petrus  verbi  Jesu,quod 
dixerat  ei,  et  egrcssus  foras  flevit  amare. 

Sabbato  sancto  in  primo  nocturno. 

Antiph.  Inpace  inidipsumdormiamet  requiescam. 
782  P^od^'  Cum  invocarem.  Ant.  Habitabit  in  ta- 
bernacolo  tuo,  requieacetinmontesancto  tuo.  P«af« 


mortein  autem  crucis  Ipse  lignum.  l\esp,  Domincposl 
passionem  tuam  et  post  discipulorum  fugam,  Petrus 
plorabat  dicens  :  Latro  confessus  est,  et  ego  lc  ne- 

f;avi.  Mulieres  te  praedicavcrunt,  et    e^o   te   timm 
Forte  renui].  Putas  jam  vocabismediscipulum  tuum 
ut  itorum  constituas  me  piscatorem  mundi.  Sed  re 


mini  saccis,  et  plangite,  quia  Princeps  Jerusalem  su- 
per  montes  eius  interfectua  est ;  flete  super  eum, 
filii  Israel,  quia  non  timuerunt  occidere  Christum 
Domini.  Vers.  Ululate,  pastores,  ct  clamate,  itf 
supra.  Resp.  Sicut  ovis  ad  occisionera  ductus  est,  et 
dura  male  tractareturnonaperuiioa  auum.Tradiiui 
est  ad  mortem,  ut vivificaret  populum  suum.  Ven.)^ 
pace  factus  est,  ut  supra.  Yert.  Vadis  propitiator  ad 
immolandum. 


UBER  RESPONSAUS. 


770 


Antiphonx  in  maiutinis,  A 

ih.  0  mors,  ero  mors  lua ;  morsus  iuus  ero, 
.Pm/.  Misert»re  moi./l»i/.  Planyenteumquasi 
tum,  quia  innocens  Dominus  occisus  est. 
idica  me,  Deus.  Ant.  Atten«lile,  universi  po- 
viiete  dolorem  mcum.  Psalm.  Deus,  Deus 
Ant.  \  porta  inferi  eruc,  Domine,  animam 
Psal.  Ego  dixi  in  dimidio.  int.  O  vos  omnes 
isitis  per  viam,  attendile  et  videte  siest  dolor 
>Lor  meus.  Psal,  Laudate  Dominum  de  cceiis. 

In  Evangelio. 

}h.  Mulieres  sedentes  ad  monumentum,  ia- 
lanturflcntesDominum.  Ant.  Sepulto  Doinino 
m  est  monumeulum,  ponentes  militesqui  cu- 
nt  illud.  Ant.  Ululate,  pastores,  et  clamate  ; 
te  vos  cincre,  quia  compleli  sunt  dies  Domini. 
debunt  inquem  traiistixerunt,  etplangentsu- 
omnes  tribus  terra^  A«/.  Joseph  ab  Arima- 
tiit  corpus  Jesu,  et  sepelivit  eum  io  sepulcro  B 
rs.  Cbristus  factus  est. 

mce  ad  Vcsperas  de  Evangelio.  Sabbato  sancto^ 

)/i.  Vespere  autcm  Sabbati,  quie  lucescit  in 
Sabbali,  venitMaria,  Magdaiene  et  altera  .Ma- 
;re  sepulcrum,  alleluia.  Ant.  lCt  ecce  terraB 
factus  est  magnus.  Angt^lus  enim  Domini 
iit  de  coelo,  alleluia.  Ant.  Angelus  enim  Do- 
iscenditdeciclo,  etaccedens  revolvit  lapidem, 
t)at  super  euin,  alleluia,  alieluia.  Ant.  Erat 
aspectusejus  sicut  fulgur,  et  vestimenta  ejus 
X,  alloluia,  aileluia.  Ani.  Pr«  limore  autem 
territi  sunt  cuslodes,  et  facti  sunt  velut  inor- 
sluia.  Ant.  Rcspondcns  aulem  angelus  dixit 
bus  :  Nolite  timere;  scio  enim  quod  Jesum 
s,alleluia.  Ant.  Scioquod  Jesumquierilis  cru- 
,;surreiit,  alleluia. /l^t^  Jesuui  quem  quieritis 
hic,  sed  surrexit  ;  recordarequaliterlocutus 
is,  dum  adbuc  in  Galihea  esset.  alleluia.  Ant.  n 
et  videle  locum  ubi  positus  erat  Dominus, 
t.  Ant.  Cito  euntes,  dicite  discipulis,  quiasur- 
ominus,  alleluia. 

miS  cnm  Responsoriis  de  vigilia  sanctissimx 
Paschx.  —  Ad  Invitatorium. 

oh.  Alleluia,  alleluia.  alleluia.  Prieoccupemus 
Domini  in  confessione. 

Ad  nocturnum. 

oh.  »  Ego  sum  qui  sum,  et  consilium  meum 
tion  est  cumimpiis,  sedin  lege  Domini  volun- 
aest,  alleluia.  Psal.  Bealus  vir.  Ant.  Postu- 
trem  meuin,  alleluia.  Dedit  mihi  gentes,  alle- 
hfereditatem,  alleluia.  Psal.  Quare  fremuc- 
nl.  Ego  dormivietsomnumcepi,  etrcsurrexi, 
m  Dommussuscepitme,  alleluia^  alleluia.  Vers. 
exit  Dominus. 

Resi)onsoi'ia . 

.  Angelus  Domini  descendit  de  coelo,  et  acce- 
jvolvit  lapidem  ;  et  super  eum  sedit,  et  dixit 
ibus  :  Nofite  timere  ;  scio  enim  (juia  cruciQ- 
jwritis.  jam  surrexit.  Venite  et  videte  iocum 
ilus  erat  Dominus,  alleluia.  Vers.  Angelus  Do- 
»cutus  est  mulieribus  dicens  :  Queni  quoBritis, 
im  quierilis?  Jam.  Resp.  Augelus  Domini  lo- 
st  inulieribus  diceiis  :  Quem  qua>ritis  an  Je- 
iieritis?Jamsurrexit,  venite  et  videte.^illeluia, 
L.  Vers.  Ecce  praecedet  vos  in  Galilaiam,  ibi 

5  Antiphonas  esse  Anliphonarii  Melensis,  non 
jmani,  docet  Amalarius,  I.  de  Ordine  Antiph., 

lem  ferc  leguntur  in  Ordine  Romano  1.  quem 
fabiliouiusMu8eiItalicitom.il  Videpag.  36 

icet  ubi  Christi  cruci  afflzi  statua  posita  ^rat, 
1  nuDC  est  in  infeiori  chori  parte. 


eum  videbitis,  sicut  dixit  vobis.  Jam.  liesp  Dum 
transisset  Sabbatum,  Maria  Magdalene,  et  Maria  Ja- 
cobi  et  Salome  emcrunt  aromata.  ut  venienles  unge- 
renl  Jesum,  alleluia,  alleiuia.  Vers.  Et  valdc  mane 
una  Sabbatorum  veniuiitad  monumentum,  orto  jam 
sole.  Ut  venientes.  Resp.  Super  lapidem  monumenti 
sedebant  angeli,  et  psallebant  de  rcsurrcctione  Do- 
mini ;  etante  sepu!cruin  .lesu  stubal  Maria  dicens  : 
Domine,  si  tu  sustulisti  eum,  dic  ubi  posuisti  eum, 
alleluia.  Vers.  At  illa  existimans,  quod  hortulanus 
csset,  dicit  ei.  Domine,  si. 

Antiphona;  in  rnatutinis  Laudibus. 

Antiph,  Et  valde  mane  una  Sabbatorum,  veniunt 
ad  monumentum,  orto  jam  sole,  alleluia.  Ant.  Et  di- 
cebant  ad  invicem  :  Quis  revolvet  nobis  lapidem  ab 
ostio  monumcnti?  Alleluia,  alleluia.  Ant.  Et  respi- 
cientes  viderunt  revolutum  lapidem ;  eratquippe  ma- 
ffnus  valde,  alleluia.  J)i/.  Nolite  expavcscere  ^  Jesum 
Nazarenum  quseritis  crucifixum,  non  est  hic  ;  surre- 
xit,  alleiuia.  Ant.  Pr.ecedam  vos  in  Galilaiam  ;  ibi  me 
videbitis  sicut  dixi  vobis,  alleluia.  Ant.  Cito  euntes, 
dicitediscipulisquiasurrexit  Dominus,  alleluia,  aile- 
luia.  Post  passionem  Domini  faclus  est  convenlus, 
quia  non  est  corpus  in  monumentum.Lapis  sustinuit 
perpetuam  vitam,  monumentum  rcddidit  ca^Ieslem 
margaritam,  alleluia.  A  nt.  Veneruntad  monumentum 
Maria  Magdalene,  et  aitcraMaria  videre  sepulcrum, 
alleluia. 

Versi  decUnatorii. 

Ver%.  Oportebat  pati  Christum.  Vers.  In  resurre* 
ctione  tua,  Christe.  Vers.  Quem  autms,  mulier.  Vers. 
CantateDomino.  Ter^.  SurrexitDominus  vere.  Vws. 
Ecce  ego  vobiscum  suin.  Vers.  Jubilate  Domino,  om- 
nis.  Vers.  Surrexit  Dominus  de  sepu.cro.  Vers.  Tu- 
leruntDominummeum.  r^frs.  Noli  llere,Maria.  Vers. 
Diciteionationibus.  Tm.  Gavisi  suntdiscipuli.  Vers. 
Cognoverunt  Dominum.  Vers.  HesuiTexit  Dominus. 
Vers.  Omnis  terra  adoret  te,  Deus. 

Incipit  ordo  ad  Vesperas. 

^  Conveniente  schola  temperius  cum  episcopis  et  dia-- 
C0Hi6tt5785  inecclesiam  majorem  ^adlocum  crucifixi 
incipiunt  Kyrie  eleison,  et  veniunt  usque  altare ;  et 
asc4indentibus  diaconibus  in  ^  pogium,  episcopi  et  pres- 
buteri  statuantur  in  locis  suis,  et  schoUi  ante  altare. 
tinito  vero  Kyrie  eleisou,  annuit  archidiaconus  primo 
scholie^,et  ille  inclinans  se  incipiat  allel.  cum  Psalmo 
Dixit  Duminus  Domino  meo.  Posthuncannuitsecundo, 
vel  alii  cui  voluenty  sed  et  omnibus  incipientibus  lioc 
modo  prxcipiat.  Dicatur  iterum  alleluia  cum  Psalmo 
Confitebor  tibi.  Sequatur  post  huncprimus  scholie  cum 
jmraphonistis  in  fontibus,  alleluia.  Et  rospondeant  para^ 
uhonistaB.  Sequantur  subdiaconi  cum  infantibus.  Alle- 
luia.  Dominus  regnavit  decorem  :  el  semper  respon^ 
(lent  paraphonistas,  ei  annuunt  verba  infantibus.  Vers. 
Farata  sedes  lua.  Vers.  Elevaverunt  llumina.  Post 
hos  venus  salutet  primus  scholae  archidiaconum,  et 
ille  annuente  inci piat  aillGluia.,  cum  melodiisinfantibus. 
Qua  expleta  respondeant paraphonistae primum^  et  fini- 
iur.  Post  hancincipiat  tertius  aiIeIuiacM//fP<a/.Beatus 
vir.  Ilunc  sequiiur  Pascha  nostrum.  Vers.  Epidemur. 
Hac  expleta  Oratione,  quo  supra,  incipiai  archidiaco- 
nus.  Ant.  Scio  quod  Jesum  qu£ritis  cruciGxum ;  sur- 
rexit,  alleluia.  Jn^  Jesum  quem  qu^eritis,  non  est 
hic;  scd  surrexit.  Hecordare  quaiiter  locutus  sit  vo- 
bis,  dum  adhuc  in  Gaiiltea  esset,  aileluia.  Post  fioc 
det  sacerdos  Orationem,  et  desceiuiant  ad  fontes  cum 

d  Seu|XM//um.  Intelligit  Cangius  lectrum,  analec- 
trum  in  ecclesia,  ad  quo  1  gradibus  ascenditur,  lau« 
datque  huncipsum  locum  ex  Ordine  Hom.  depromp- 
tum.  Juxta  Mabiilonium,  in  notis  ad  Ord.  Hom.  i, 
pogium  et  locus  cancellorum,  quibus  sanctuarium  a 
choro  dirimitur,  sic  dictum  quod  per  gradus  sensim 
assargeret. 

c  Est  caDtorum  chorus. 


771 


SANCTI  GREGORII  HAGNt 


774 


AtUiph.  Aiit.  In  die  rosnm^ctionis  me»,  liicct  Ho-  A 
iiiiiius,  allrliii:i  :  ronj.'ro^'al)o  {TfMilos.  cl  r<illigaiii  re- 
gna,  oA  on'iii)iiaiii  >ii|)('r  V()sai|iiaiii  inuniiain.allctiiia. 
Qunm  ut  jinivrint  dtcit    i>rimus  srtiot,v   alli*luia  cum 
Psiit .  Laiulalo,  puori,   Ddminuin,  seifiiitnr  allol.  In 
fi»v/ro ;  0  (iliirius  h.vnaniin,    otc    linito  ontine  ijuu 
sufirn.  Posfea  sfiiiiitur  itinroni  secunilus  in  llrnnijnio, 
Ant.  Voiiilo  ot  \i«lele  l()<*uiii  iihi  pnsilus  eral  hunii- 
nus.    alleluia.    Deindc  ilicat  sacerdn.^  Oraliumm,  el 
lune  radnnt  ad  sanctum  Jnannrm  '^ad  vcstcm.canmtes. 
Ant.  Lai)i«lein  queiii  repioh.svorunt  aMlilicaiitcs.  allc- 
luia.  Ilic  t.nMusostin  raput  ani:uli.  .\  noinino  faotum 
csl  istud.el  osl.  mirahile   in  (x-ulis  nustris,  alleluia, 
allcluia.  Dcindc  alloluia  cum    l*sal.  In   cxitu    Israel. 
Deindc  ]irimus  sctiolsr  dicH   cum  fiueris  n\\o\.  Venile 
exsiillenjus  Domino.  Vcrs,  l.Prfeoecupemus.  Vers.^i, 
Jlodie  si  vorem  homiui.  Post  lianc  setiuilur  diaconus. 
Ant.  VAU)  eiinlos,   dicite  (liscipulis  (|uia  surrexit  Do- 
ininus,  alleluia.  alleluia.  Dfindcorrt  sempcr  sine  Ky- 
rie  eleison.  Et  tunc  radunt^  ad  sanctnm  Ajidreamad  3 
cruci'm,  canmtfs.  Ant,  Vi«li  aquam   egreilientem  de 
toiiii)lo  a  latoro  doxtro.  alloliiia:  cl  omnes  ad  quos 
pervonil  aqiia  ista.  salvitacli  siint.  ulloluia,  ulleluia. 
Post  lufC  dicant,   alloluia     Uiloxi  (|uoniam   oxaudiet 
Dominus.  Quo  ftnitit  primus  .^^cludie  incijdt  alleluia. 
Venite  csxuIImiius,  ul  suiira.  Ant.  Cito  euntes  dicite 
discipulis  Deiuf/r  (Jrat.  Dcindc   dcscendnnt  primntes 
ecclcsnrad  acculiitum^  mritantc  nofario  riccttomini,  et 
hibiint  «'  tcr  de  finvco  rino  depactissi   ct  dc  prorantu. 
Postquam  hihrrint  onines  prcshijteri  ct  omncs  diaconi 
8CU  siihdiaconi,  rcl  omiics  aeoUjfi  per  simjulos  titulos, 
redeant  ad  faciendnm  Vespcras,  et  hdmut  de  datopreS' 
byleri,  lliec  ratio  per  totain   hebdomadam  serrabttur 
usque  in  Dominicam  in  Afhis, 

786  ^**''''  aerunda  supcr  Invitatorium  itcr  tolam 
hebdoinadam .  .^l lieluia . 

Psalm.  r.uni  invocarem.  P.^at.  Vorha  niea,  Psal. 
Dominc,  nc  in  funu-e.  Vcrs.  Surrexit  Dominus  vere. 
Vcrs.  In  rosurroctioue  tua.  Cliriste.  /tcsp.  Maria  ^ 
Ma^daleno,  el  allora  Maria  ihant  diluculo  ad  monu- 
mentum.  Jesumquom  riu.oritis  non  est  liic  ;  surrexit 
sicut  looulusest,  prrt*'"odoi  vos  in  (iadilioam,  ihi  eum 
vidohilis,  allcluia,  alleluia.  Vers,  Cilo  euntes  dicite 
discipulis  ejiis  et  Potro  (piia  surroxit  Dominus.  Pr.T- 
cedot.  /fcsp.  Sur^TUs  Josus  Dominus  noster,  et  stans 
in  mcdio  discipulorum  suorumdixil:  Pax  vohis,  al- 
leluia.  (iavisi  sunt  fiisci:>uli  viso  Domino,  alleluia, 
alleluia.  Vcrs.  Surrexit  Dominus  de  sepulcro,  qui 
pro  nohis  popendit  in  lif^no.  (Javisi  sunt.  I{esp.  Con- 
gralulamini  milii  omnostiuidiligitis  Dominum,  ({uia 
quein  quaM*oham  appariiil  mihi,  ot  dum  tlorem  ad 
nionumontum,  vidi  I)ominum  mcum.  alU^luia.  Vcrs, 
Tulonint  Doiuinum  moum,  ot  noscio  uhi  posiierunl 
eQni;si  lu  sustulislieum,dioilo  mihi.  iilt  dumflereni. 

{II ic  desiint  tres  lincv  in  Ms.) 

Antiph,  (Jui  sunt  hi  sornKiuos   (luos  confortis  ad 
invicemamhulaiites,elestistrisles?alleluia,alieluia. 
Rcspondensaulomunus,cuinomoni:ieophas,dixitei:  D 
Tu  solus  perej;rinus  es  in  Jcrusalom.  et  non  cofjno 
visli  qu;e  lacta  sunt  in  illa  his  diehus?  allcluia.  (jui- 
bus  illo  dixit  :  (Jii.o?  Et  dixorunl  do  Jesu  Nazaraeno, 
qui  fuil  vir  [irof^hota,  polens  in   opero  el  sennone, 
coram  Deo  ot  omiii  populo.  alleliiia,  alloluia.  Ant, 
Et  incipions  a  Mny^c  ot  omnihus  proplielis  intorprc 
tahatur  illis  Soriptiirasinomnihus(iuaMle  i|)so  eranl, 
alleluia.  Ant.  Et  coojrorunt  illuni  dicontos  ;  .Mane  no- 
biscuni,  Domine,  quia  advesponiscit,  alleluia.  Avt, 

a  Apud  VuV-^atuni  Alouinum,  ad  fontes  seu  atl  vei- 
tem.  Iloc  loco  forsitiu  haplizaudi  vestom  deponebant, 
aulbaplizati  vestein  alham  induebant. 

b  Shncti  AndreaB  basilica  proxima  erat  VaticanaB. 

c  Iq  Ord.  Hom.  jam  laudato,  de  Grxco,  de  pactii, 
deprocoma.  Ad  quem  locum  plurimas  variaiites  lect. 
affert  Mabillonius.  Uis  vocibua  indicantur  loca>  ubi 
bsc  viai  genei^a  nascebaatur. 


ICI  inlravil  cum  illi«;.  c(  factum  cst  cum  rooumberet 
cum  illis,  accepil  panom,  lK»nedixil  ac  frogil,  et  por- 
riifchat  iliis,  alleluia.  Ant.  .Mane  nobiscnin.  (iuoni.'im 
advospera.scit,  et  inclinata  cst  jam  dies,  alleluia,  al- 
leluia. 

lierum  ad  Latcranum  ordine  qun  supra  his  alleluia 
mutalis  vost  Psatmiim  c\\. 

Alleluia.  Domine.rcfugium.  Vcrx.  Priusquamraon* 
los.  Ant.  Nonne  sicoportuitpatiChristuui,  etintrdre 
in  gloriam  suam,  aileluia.  Data  Oratione  desrvmtaM 
adfontescum  Anfiph  Lapidem  quem  reprohavenint 
ledilirantes.  et  rcliq.  Dcinde  jKist  Psal.  cxii  seqnitur 
allolnia.ti  npymononthon,elc.  W?'*.  Apolonet  Kgvp 
lom.  elc.  Ant.  Cognooerunt  Dominuni.  allohiia,  in 
fractione  panis,  allcluia..E/(/(i^i  Orationccum Autiph, 
qnalc  roluerit,  desrendant  ad  sanctum  Andream,  dic- 
toquc l*salmo  cxiii,  scquititr  alloliiia.  In  exitu  Israd. 
Vers.  I.  Facta  est  Judji^a.  Vcrs.  2,  Mare  vidil. 

787  ^''  Ecanyelio. 

Ant.  Surrexit  Dominus  verc.  alleluia.  et  apparuil 
Simoni,  alleluia  Srqaitur  oratio. 

Fcria  trrtia, 

Psal.  Pomino  Dous  mous,  /*.s///.  Doniine  Dominus 
nostrr.  Psal,  Iii  Domino  conlido.  Vcrs.  Surrexit  Do- 
miniis  vero.  Hcsp.  Virtutema^na  reddobant apostoli 
teslimonium  rosuiTe«:tionis  Josu  (>hristi  DoniiDi  no- 
stri,  alloliiia.  Vers.  In  omnem  ten*am  cxivil  sodus 
eorum.  Jiesp.  Tulorunt  Dominum  mouni,  et  nescio 
uhi  f»()sueruut  oum.  Ail  oi  angelus  :  Noli  llere.  Maria. 
Surrexil  sicut  dixit.  prcvcedet  vos  in  Galilipam,  ibi 
cum  viiiehitis,  alloluia.  alleluia.  Vers.  tjto  euoles 
dicite  discipulis  cjiis  et  Pctro  quia  surrexil  Dominus. 
Pravedet.  Hesp.  Kxpurgate  velus  fermeotuni  utsilis 
nova  conspersio  ;  elenim  Pascha  nostruin  inniiolatus 
cst  (^hrislus.  Itaque  epulemur  iu  Domino.  allcluia. 
Vers.  Non  in  f«Tmenlo  malitii»'  et  nequitiae.  scd  in 
azyiiiis  binceritatis  et  vtTitutis.  Ita^iue. 

In  Kranflf^tin. 

Ant.  Ohtulerunt  discipuli  Domino  pnrtem  piscis 
as^i,  et  favummellis.  alloluia.  alleliiia.  Ant.  Spirilui 
carnem  et  ossa  non  hahet,sicut  ine  videtis  habere. 
Jam  credile,  alloluia. 

Ad  Vesperas  iterum  ad  Lateranum. 

Post psalmum  cxi  alloluia.  Paratum  cor  meum. 
Vers.  \.  Exsurge,  gloriamea.  Vers.  t.  Ut  liberenlnr. 

In  Kranipdio. 

Ant.  Stolit  Jesus  in  iiiodio  discipuloruin  suonioi, 
et  dixilois:Paxvohis,  alloluia.  ailoluia  EtdatnOmt., 
f/csccndant  aiJ  jontcs  cum  Antiph.  Post  P.<al.  cxutf- 
quitur  «  allcluia. 

In  Kvnnyelio, 

Ant.  Videte  iiianus  nioas,  el  pcdos  nicos. quiaipse 
cgo  sum.  iilleluia.  alleluia.  /)(//(/.  Orat.,  itiirndm- 
ctum  .\ndream  ;  post  Psal.  cxui  (//(■//Mrallcluia.Coufi- 
tehor,  tihi,  Domino.  Vers.  1.  Adorabo  ad  tciuplum. 
Vers.  2.  Super  iniscricordiam. 

In  Eranqclii). 

Ant.  Isti  sunt  sormones  quos  direham  vobis,  cnin 
cssem  vohiscum,  alleliiia.  alleluia.  Ani.  Oportet^at 
pati  (Jbristum,  ct  resurgore  u  mortuis. 

Fcria  quarta. 

Psal.  Salvuni  me  fac,  Domine.  Psal.  Usquoqoo. 


r, 


*  Lege  6  Troiuffivuv  rov  'lo-oaj;).,  qui  regis  Isracl  ;el 

ro  Apolon  ^AajriAov  k^  AiyvrrToy,  lincamde  .EgypiQ' 

ta  legitur  in  Ordiue  Rom.,  de  quo  jani  saepe  diximus. 

«  \Voc  loco  nihil  corniptius  in  Codice  ms.  Legen- 
dum,  ut  in  Ordine  Rom.  1  a  Mabil.  dato :  Upovixf^ 
Xa6(  Liou,  raj  v6fiA>|!iov,  xXcvart  ro  ou;u|u<wv  ti;Ta|B«fic?ft 

rov  oro^aT^c  pov,  Attendite^  poputui  HMiWi  ug$fk 
meam^  eto, 


LIBER  RESPONSALIS. 


774 


lit  inspions.   Vevs,  Surrexit  Dominiis  dc  se-  A 
Hesp.  Kcce  virit  leo  de  Irilni  Judiu  raciix  ha- 
:\VQ.  Iibruin,el  solvore  sopt('ni  si«;uacula  ejus, 

alloiuia,  aleluia.  Vera.  iit  uuus  de  seniori- 
t  niilii :  Ne  llevoris,  (lif:nus  esl  Agnus  qui  uc- 
.  a«'oipere  poslestateni  et  fortiludinoni,  alie- 
s/).  Isli  suntu^Mii  novelli  qui  annuntiavcrunt, 

mo«lo  vonerunl  ad  lonles,  repleti  sunt  cla- 
lleluia,  alleluia.  iV/s.  Eoce  praTodel  vos  in 
:n ;  ihi  euin  vidohitis  sicut  dixit  vobis.  Modo 
jm    lerrani.  ///  sujf.  Jfi'sp.    De  ore  prudenlis 

niol,  788  alleluia  ;  <lul(!odo  niellis  cst  lin- 
i,  alhduia  :  lavus  dislillans  lubia  e jus,  alle 
iluia.  >'('/>.  Quamdulcia  raucibusmciscioquia 
tnine,  supcr  inel  et  lavuin  in  ore  mco.  Favus. 

In  Eranqelio. 

it  reoordala-sunlvorboruniejus,  ctregressaB 
nenlo  ntintiaverunt  hxc  omnisiilis  undecim 
Is  onmibus.  alleluia.  d 

Ad  Vciipcras. 

Psal.  cxialleluia.  Tc  dccct  Ilymnus,  Dcus, 
Keidel)iniur. 

///  Evatnjvlio. 

littiteiii  dexteram  navigiirete,  et  invcnietis, 
datnOral.,  itur  ad  fonica.  Poat.  J^aa/m.  *:\n 
ijuiiitomini  Dnrnino.    Vers.  1    Cantate  ei. 

Laudamini.  Anl.  Dicit  disoi[iulus  ({uem  dili- 

»sus  iVtro,  Dominus  est,  aileluia. 

In  Eran<j('lio. 

)rat.,  itnr  ad  sanvtifm  Andremn.  Post  Psal. 
hoanlcs.  licsp.  Ibrc  dics.  Et  reapondenl  om- 
m  tecil  Dominus,  nsfjue,  id  jlnem.  Ant.  Hoc 
io  manitestatus  esl  Jesus,  postquam  resur- 
norluis,  alleluia. 

Feria  <iuijita. 

Domino,quislial»ilabit./'*7//.  (^onserva.  Psaf.  n 
Dominc.  Vers.  (Juom  qiiaTis,  mulier.  liesp. 
1  vilis  vera.  et  vospaliiiiles  ;  (pii  manotinmc 
1  eum,  liic  fort  rructuiii  miillum,  allcluia.al- 
V/'5.  Manolc  in  diloclione  mca,  di(rit  iJomi- 
I  maiiot./fo.s7/.Tarilo  tonipore  vobiscum  sum, 
OjLMiovistis  1110.  Dliilij/pe,  (pii  vidct  me,  videt 
ni,  alleluia.  .lam  crodilis  «piia  ego  in  Palre, 
in  ino  osl,  alloluia,  albiluia.  \'ers.  Domine, 
noliis  I^alrein.  el  suflicil  nobis.  Mon  creditis. 
irrexit  pastor  bonusipii  auiinanjsuam  posuit 
us  suis,  el  pro  suo  j^Toge  inori  dignalus  esl, 
alloluia.  alloluia.  Vcrs.  Surrexil  Dominus  de 
,  qui   pro   nobis  pcpondit  in   ligno.    Kt  pro 


In  Eranyelio. 

ilaria  slans  ad  noinumcnlum  plorans,  vidit 
I  iii  albis  sedonloni,  etsudarium  ({uod  fuerat 
ipul  Jesu,  alleluia. 


Ad  Vcsperas. 

rciihim  Psalm.  rnm  all.  dicant  et  re.Uq.  Resp. 
«quam  focit  Dorninus.  Ant.  Tulerunt  Domi- 
lum.  el  nescio  ubi  posuorunt  eum.  Si  tu  sus- 
iiii,  dicit(»  iiiilii,  alloluia,  ot  ogo  oum  tollam, 
alloIui;i.  Ant.  \onil  Maria  niincian<(  discipu- 
i  \idi  Doiiiinum.alleluia.  M///  Ardensestcor 
le.^-idoro  vidcro  Doiiiiiiiiin  mouin,  (juicro  ct 
;nio  ubi  posuerunt  euin,  alleluia. 

Ferid  srrta. 

Cwli  enarrant.  PsaL  Kxaudiat  te  DomiDus. 

!  ;  O».  0'jpavo'c  o  tr,yoOvTat  So  ?av  ('^io-j'  TrofijTtv  ^i 
J70-J  avays).).£i  ro  fj-tcti^i^jiOi.  iil  exslat  in  Or* 
1.  a  nobis  commemorato  ;  id  est :  Co&U  enaV' 
iam  Dei,  et  opera  inanuum  ejus  annuntiat 
itum. 


D 


Psal.  Domine,  in  virlute  lua.  Vers,  Kcee  ego  vobis- 
cum  sum. 

789  /fcsponsorin  in  feria  sccunda  istius  hehdo' 
madx. 

tiesp.  Maria  Mag(ialene,  ut  supra.  Vcrs.  Cito  eun- 
tes  dicile  discipuiis.  Hesp.  Surgons  Dominus  noster. 
Vvrs.  Surrexil  Doininus  d\*  sopu  cro.  liesp.  Congra- 
tulamini  niiiii  omnos.  Vera.  Tulorunt  Doiiiinum 
meum.  Ant.  Kcce  ogo  vobiscurn  sum,  alleluia,  om* 
nibusdiebus.  alleluia,  Post.  Psalm.  cxi  alleluia.  I.a^ta- 
tus  sum.  Yers.  Stantes  erant  pedes  nostri.  Vers.  Ko- 
gale  ({ua^  ad  pacem  sunt.  Ant.  Undecim  discipuli  in 
(ialihea  videnlos   Domiiiiim  adoraverunt^  alleluia. 

Data  Orat.,  descenilant  rum  Antiph Resp.  IIa»c 

dies  quam  fecit  Dominus.  Ant.  Dataest  milii  omnis 
potestas  in  ca»lo  et  in  tcrra.  allclnia.  ///  pace  po$t 
Orationes  descendant  ad  fontes.  Post.  Psal.  r.xni  alle- 
luia.  {)ii\  coniidunl.  Vers.  i.  Montes  in  circuitu  ejus. 
Vers.  'i.  Ut  non  extendant  justi.  Ant.  Euntesin  mun- 
(ium,docete  omnes  gontos,  baptizanles  eos,  alleluia, 
in  uomine  Patris,  ol  Fiiii,  et  Spirilussancii,aileluia. 
Ant.  Dixit  Jesus  disci[)ulis  suis  :  AfTerte  de  piscibus 
qiios  prendnlistis  nunc  ;  ascendit  autcm  Simon  Pe- 
trus,  ei  traxit  rete  in  terram  plenum  magnis  pisci- 
bus,  alleluia. 

Sabbato. 

Psal.  Dominus  regit  me.  Psal.  Domini  est  terra. 
Psal.  Judicame,  Domine,  quoniam  unicus.  alleluia, 
iit  supra.  Vers.  Tulerunt  Dominum  meuin,  cl  Descio 
ul)ir  posuerunt  eum,  alleluia,  allel.,  allel. 

Rcsponsorin  requiruntur  rctro  ut  supra  in  Ecangelio, 

Ant.  Jesum  qui  crucifixus  est  quicritis,  alleluia. 
Non  est,  surroxil  enim  sicut  di.xit  vobis,  alleluia. 
Post  Psal.  cxi.  All.  (lantale  Domino  canticum  no- 
vum,  quia  mirabilia  fecit  Dominus.  Vcrs.  Nolum  fe- 
cit  Doininus  saiutare  suum,  in  conspcctu  gentium 
rovelabit  justiliam  suani. 

///  Evangelio. 

Ant.  fiavisi  sunt  discipuli,  alloluia.  viso  Domino, 
alleluia.  Data  Orat.,  dcsccndant  ad  fontcs.  Post  Psal, 
cxii. 

lu  flrrt-co,  alloluia  •  yorinu  degente  doxon  teupi 
esse  dotheron  autein  angelilhon  slercona.  Ant.  Acci- 
pile  spirilum  sanclum  ;(piorum  remiserilis  peccata, 
reinitluntur  ois,  all^^luia,  ahsque  Psal.  cxni. 

Pro  Versihus  el  Rcsfonsis,  a  Pascha  usque  in  Octa- 
vam,  ad  Tertiam.  Sc.rtam,  iS\)namque  ii.  G,  IlyL*c  dies, 
^antum  prima  sine  Kyrie  eleison. 

Dominica  Octavip  Paschoe. 

Psal.  Bcatus  vir,  usqnc,  Domine,  in  virtnte  tua 
sicutaliis  dominicis  nortibus  cannntur.  Vers.  Jubilate 
Deo,  omnis  tcrra.  Vcrs.  Gantate  Doniino.  Vers. 
iNoli  Ilere,  Maria.  rcr.s.  Dicite  in  nationibus.  Vers, 
Dominus  regnavit,  decorem.  Istisunt  dicendi  in  om- 
nibus  diebus  per  totam  Rcsnrrectioncm . 

Responsoria  requiruntur  a  Pascha.  mquc  in  octav. 
Ipsosdcbes  cancre  usque  in  tert.  h ebdom,  Ant.  Post 
dies  octo  januis  clausis,  ingressus  Doininus,  dixil 
eis  :  Pax  vobis,  allel.,  allel.  .\ii/.  Pax  vobis,  ego 
sum,  nolite  limere,  alleluia,  alleluia. 

Ad  Vc^peras,  Dommica  in  Alhis, 

Po^t.  Psnlm  cx,  ^///7.  ^  Douiha(ialtoasoulha890 
heiria  alla  laxamenle  theotho  soteri  ymon.  Vcrs. 
Protasomc  propasome  theoprt>pason  autuonsomo 
logiticen.  Vert.  t  Othillieus  megasterrius  iiehebasy- 
megas  orypason  tingis  etmenden.   Alleluia  sequitur 


0e'rt  ?'*)  o^uTnpc  T.ULWJ,  lloavQaffwasv  ro  ttootmttov  «ijroy  «v 
i(;o;AO/,oyr,7ti  xat  tj  yaAuot;  oiAOLKxifa\iiv  ajry  ort  oMi 
utya;  xuoio;  xat  jSao-rASu;  ,txr/a;  iTri  Traffav  riiv  yj^v. 

Id  est :  Venite  exsultemuSj  elc.,  usque  et  RexmaynuM 
euper  oninem  terram. 


775 


SANCTl  GREGORII  MAGNT 


77« 


Ant.  Quia  vidisti  nie.  Thoma,  credidisti  ;  hcati  qui  A 
non  vid('runt,  cl  en*(li(lerunt,  alleluia,  alleluia.  Bea- 
tus  vir.  iV«/  htnic  Allohiia.  Oinnes  gentcs,  pluudite. 
IVrs.  1.  QuonJHiii  Doiiiinus  suinnus.  JVrs.  il.  Asoen- 
dil  Deus  in  jut)il:iti()ne.  Ant.  M\s\  di^nh)s  nieos  in 
flxuram  chivoruu),  el  manus  nieas  in  latus  ejus,  et 
diii :  Dominus  nieus,  et  Deus  meus^  alleluia. 

In  Evatigelio. 

Ant.  iMittc  manum  tuam,  el  rognosce  loca  clavo- 
rum,  alleluia,  el  noli  esse  incredulus,  sed  fidelis, 
alleluia.  Ant.  liiec  autem  scripta  sunt,  ut  credatis 
quia  Jcsus  est  Christus  Filius  I)ei..  et  ut  credentes 
vitam  haheatis  in  nomine  ipsius,  allel.  DatnOrat, 
et  fniita,  post  hanc  hihant  ecunacum  prinio  [f  or/e 
bihaul,  una  cum  primoj  scholos  pcrgant  canenlcsad 
h^iQT.  Antiph.  Anlepono. 

Ah  Octara  Pnschtr  per  totam  lleanrrectionem. 

Super  Panl.  in  Evanfffhum    et  ve^rsorin,  vt  in  sanc- 
tnruiii,  aiivluia,  (iicenilw  snnt  item  Anliih.  de  liemr-  " 
rectione  Doiniiii^   uhicuiuiue  rolueris.  Ant.  Rxeunles 
duo  ex  discipulis  Jesu,    ihant    ipso  die    in  castcllum 
nomiiie  Emmaus.  alleluia.y\>i/.  i*ax  vohis,  egosuni, 
nolite  timrrc,  alleluia.  Ant.  C(»nturhali  vero  et  con- 
terrili,  eiisliinahant  se  spiritum  videre.  Et  ail  illis: 
Quid  turhati   eslis   [et    eogitationcsj   ascendunt  in 
corda  vf^stra.  alleluia,  alleluia.  ^i?i/.Spirituscarnem 
et  ossa  non  hahent   sic.ut  me  vidctis   hahere.  Jam 
credite,  alleluia.   Ant.  Kt  dixit  ad  eos,  alleluia,  h^ec 
sunt  verha  (lu»;   locutus   sum  ad  vos.  alleluia.  ^n/. 
Manitestavit  se  Jesus  ad  niarc  Tiheriadis,  alleluia, 
alleluia,  stans  Jesus  in  litlorc,    vocavit   discipulos 
suos,  allcluia.  Ant.  (^um  audissetF^ctrus  quia  iJomi- 
nus  est,   tunica  succiniit    se,  et  misit   in   mare,  et 
clamavit    voce  magna  direns  :  Exi  a  nnv,   Dnmine, 
quiahomo  peccator  sum.  A/i/.  Duni  flercm  admonu- 
nientum,  vidi  Dominum  meum,  alleluia.  .A///.  ln(;li- 
navit  scMaria.  prospexitin  mouumentum,  vidil  du(»s 
angelos  in  alhis   sedentes,  alleluia.    Ant,  Tulerunt  C 
Dominum  meum,  et  nescio  ul)i  posuerunt  eum  Noli 
flere^  Maria,  resurrexit  Doniinussicut  dixit,  alleluia. 
Ant  Maria,   iioli  jam  flere    Dominum   Deum  quem 
quuTis,  surrcxit  a  mortui.s,    alleluia.  Ant.  Vidcntes 
cum  adoraverunt,alleluia.  Etlocutusesteis,all>.>luia. 
Ant.  Docentes  eos  servarc  omnia  qufie«'unque  man» 
davi  vohis,  alleluia.  Ant.   Una  autem  Sahbali  valde 
diluculo  venerunt  ad   monuiiientum,  porlantes  qua) 
paraverantaromata,alIeluia,aIleluia.A?it.  Currebant 
duo  simul,  et  illc  alius  (iisci|)uius  pnecucurrit  ciiius 
Pelro  ;el  venil  prioradmoniimentum.  alleluia.  Ant, 
Gavisi  sunt  iiis(tipuli,  allcluia,  viso  Domino.  alleluia. 
Ant.  Sicut  misit  nie  Pater,  et  egoinilto  vos.alleluia. 
Ant.  Quomodo  tradiderunt  jusiuni  sumini  sacerdo- 
tum.  et  priiicipes  nostri  in  dumnalioneiii  morlisejus 
conscnseruiit,  et  crucilixerunt  eum,  alleluia.  Ant, 
Jesus  juiixit  se  discipulis    suis    in  via,  etihatcum 
illis  ;  oculi  eorum   tenebanturne   eum  a^qioscerent, 
et  increpavit  eos  dicens  :  0  slulti  et  tardi  corde,  ad  D 
credendum  in  his  quas   locuti  sunt  791  prophetee, 
alleluia.  Ant.  Ardcns  erat  cor  nostruni,  dum  loque- 
rctur  nobis  in  via,  et  aperiretnobis  Scripturas,  alle- 
iuia.  Ant.  SurgensauteminaneprimaSahhati,ai>pa- 
ruit  primo  Maria*  Magdalenie,  de  qua   ejccerat  sep- 
tem  dieinonia,  allclunu  alleluia,  alleluia.  .<4/)r.  Pra;- 
cedam  vos  in  Caliheam  ;  ihi   mc  videhitis  sicut  dixi 
Yohis,  allcluia.   Ant.    Ht  ingressi,    non   invenerunt 
corpus  Ji'su,  alleluia.    s\nt.    Qiiem  quieris,   mulier, 
alleliiia.  Vivcntem  (!uni  iiioriuis,   aiteluia.  i-i///.  Noli 
flere,  Maria,  alleluia,   resurrexit  Dominus,  alleluia, 
alleluia.  Ant.  Surrexit  (^hristus,  ct  iiluxit  populo  suo 
quem   redemit    sanguinem  suum    [sanguine   suo], 
alieluia.  Ant.  Ardeus  est  cor  ineum,  des<dero  vidcre 
Dominuni  meum;qu8pro  et  non  invcnio  ubi  posue- 
runt  eum,  alleluia.  Ani.  GruciGxus  resurrexit  a  mor- 
tuis^  redemit  nos,  aileiuia.  Ant,  £go  sum  yitis  vera, 


alleluia  :  vos  palmitcsveri,  alleluia.  Ant.  Dixit  Jesui 
di^cipulissuis :  Aflertc  de  piscibus  quos  prendidistis 
niinc.  Ascendit  autem  Sinion  iVtrus.   ct  traxil  rete 
in  terram  plenum  magni^  piscihus,  alleluia.  Tu  solus 
peivgrinus  es,  et  non  audisli  de  Jesiu  quontodo  tra- 
diderunteum  addamnalioneni  morlis,  alloluia.  Ant, 
Et  ecce  Jesus  occurrit  illis,   dicens  :  Avete.  111»  au- 
tem  ac:cesserunt,  et  leuuerunt  pedes  ejus.  allel.  ^1«/. 
Tunc  ait  illis  Jesus  :  Nolite  timerc,  uunliate  fratribus 
meis.  alleluia,  ut  eant  in  GaliliPam,  ibi  mc  videhunt, 
alleluia  Ant.  Surrexit  enim  sicui  dixit  Doniinus,  et 
prfFcedet  vos  in  Galila^am,  alleluia.  Ihi  eum  videbi- 
tis,  alleluia,  alleluia,  alleluia.  Ant.  Itc,  nuntiatcfra- 
trihus  nieis,  ut  eant  in  Galilseam.  Ibi  rae  videbuot 
allel.,  allel..  allel.  Ant.  Mitte  manum  tuam,  etco- 
gnosce  loca  clavorum,  alleluia,  ctnoli  esse,  utsupra. 
Ant.  Misi  digitos  meos,  ut  supra.  Ant.  Videle  nianus 
mcas,  et  pe(ies  meos.  quia  ipse  ego  sum.allel..  allel. 
Ant.,  Christus  surrexit  a  morluis.  jani  non  inorilur, 
alleluia.    .1/)^    Euiites  in  niundum,  alleluia,  docete 
omiies  genles,    nlleluia.    Ant.  Fa:cq   ego    vohiscum 
suni,  alleluin,  omiiihus  diehus,  alleliiia.  Ant.  Surre- 
xitChristus,  et  illuxit  populo  siio,  alleluia.  .4nrChris- 
tus  via,  veritas  et  vita,  allel.,  allel.  Ant.  Eiro  sura 
via,  veritas  et  vita,  allel.,  allel.  -4^//.  Nonnecornos- 
trum  ardens  erat   in   nohis  de  Jesu,  quod  non  te- 
nuimus  eum  in    via,  alleluia.  .4///.  In  Galilsea  Je$um 
videhitis,  sicut    dixit  vohis,  alleluia.  Ant.   Surrexit 
Dominus  de  sepulcro,  qui  pro  nobis  pependit  in  li- 
gno,  alleluia.  Ant.  Multa  quidem  et  alia  signa  fecil 
Jesus  in  conspectu  discipulorum   suorum,  allcluia. 
qu(e  nonsunl  scripta  in  lihro  hoc.  alieluia.  Ant.  Cum 
csset  sero  die  illo,  una  Sahhalorum,  et  fores  essent 
clausjp,  uhi  erant   discipuli  congregati,  stelil  Jcsus 
in  medio.  et  dixit  eis  pax  vohis.  Alleluia. 
(Dcsu7it  tres  linea*  in  Ms.) 

In  Pascha  '  annotina. 

Ant.  I^ahhi,  scimus  quia  a  Deo  venisti  magister. 
Nemo  polest  hrec  .signa  lacere  nisi  iiieril  Deus  oum 
eo.  Aiit.  Dixit  Jesus  iSicodi^mo  :  Tu  es  magister  in 
Israel,  et  hjec  ignoras?  quia  dixi  vohis.  oportet  vos 
nasci  denuo,  allcluia.  .4»»^  Nemo  ascendil  in  ca'Ium, 
nisi  qui  de  ca^Io  descendit,  Filius  hominis  qui  estin 
cselo,  alleluia. 

Dominica  primapost  Octavam  Paschcp, 

Ant.  Ego  sum  pastor  ovium  ;  ego  sum  via,  et  veri- 
tas,  792  <?g^  sum  pastor  honus,  et  cognosco uieas. 
cl  cognoscuul  nie  nieie,  ailel.,  allel.  Ant.  Mercena- 
rius  est....  cirtera  desunt.  Ant.  Sicut  misit  me  Patcr. 
et  ego  agnosco  Palrem  ;  el  animam  ineam  ponopro 
ovibus  n)eis,  allcluia.  Ant.  Alias  oves  haheo.  qos 
non  sunt  ex  hoc  ovili.  Et  illiis  oporlct  me  adducere; 
et  vocem  meam  audicnt,  et  fiet  unum  ovile,  et  unus 
pastor. 

Dominica  secunda, 

Ant.  Modicum  el  non  videhitis  me,  dicit  Dominus, 
et  itcrum  modicum  et  videhilis  me,  quia  vado  ad 
i^atrem,  allel.,  allel.  .4«/.  Amen  dico  vobis,  piow- 
bitis  el  flebitisvos,  mundus  aut(»m  gaudebit.  Tris- 
titia  vestra  vertetur  in  gaudium,  allel.,  allel.  -4«/. 
Amen  dico  vobis.  mundus  plorabit,  el  vos  gaudebilis, 
et  gaudium  veslrum  neino  tollet  a  vobis,  alleluii. 
.4/1/.  Tristitia  iniplevil  cor  vestrum,  et  gaudiumves- 
truin  nemotollel  a  vohis.  allel.,  allel.  Iterum  aulem 
videbo  vos.  et  gaudehit  cor  vestrum  :  ct  gaudium 
vestrum  nemo  toliet  a  vohis,  aileluia. 

Douiinica  tertia. 


cutus 

luia.  i4n/.  Egc  . 

ego  vadam .  Si  enim  non  abiero,  Paracleius  nonvemet, 
alleluia.  AfU.  Si  enim  non  abiero....  Cxtera  desnnU 


'  Quid  sit  Pascha  annotinay  repete  ex  sota  354  ad  lib.  Sacram, 


UBER  RESPONSALIS. 


778 


Dominiraquarta. 


A  nuplain  sponsam  Agni.  Et  vidi  Jerasaleni  descenden- 
tein  dc  cdclo  ornatain  monilibus  suis,  aliel.,  allel., 
allei.  Vers.  Ego  diligentes  me,  ut  supra.  iiesp.  Au- 
diyi  vocem  in  ccclo  angelorum  multorum  dicentium  : 
Timete  Oominum,  etdategloriamiili.ctadoratecum 
qui  fecitca^lum  et  terram,  mare  et  fontes  aquarum, 
ailel.,  aliel.  Vers.  Vidi  an^elum  Dei,  ut  supra  Resp. 
Decanlabat  populus  in  Israe).  alleluia,  et  universa 
mullitudo  Jacobcanebatlegitime,  et  David  cuin  can- 
toribus  citharam  pcrcutiebat  in  domo  Doinini  ;  ct 
laudem  Deo  canebat,  allel.^  allel.  Vers.  Moyses  et 
Aaron  in  sacerdotibus  ejus,  et  Samuel  inter^^eos.  VX 
laudem.  Resp,  Vidiportamcivitatisad  Orientem>po- 
flitam,  et  apostolorum  nomina  ct  Agni  super  eam 
scripta:et  super  muros  ejus  angelorum  custodia, 
alleluia.  V>rs.  Vidisanctamcivitatem  Jerusalem  des- 
cendentem  de  c(b1o,  ornatam  tanquam  sponsam  viro 
suo.  Et  super  muros.  Resp.  Ostendit  mihi  angelus 
fontem  aauo!  viva;.  et  dixitadme,  alleluia,  Hic  Deum 
)  vohis,  alfeluia.  Ant.   Illo  die  in  nomine  jj  adora,  alleluia,  alleluia.  Vers,V\d\  angelum  Dei,  ut 


luc  multa  haheo  vobis  <Iicere,  sed  non 
•tare  modo.  Cuin  autem  venerit  Spiritus 
8.  docebit  vos  oiniicni  veritalein,  allel. 
utem  vencrit  ille  Spiritus  veritatis,  doce- 
lein  voritateni  ;  et  qufe  ventura  sunt  an- 
obis,   alleluia.  Ant.  llle  me  clarificabit, 

0  accipiet,  et  annunliabit  vohis.  alleluia. 

1  qua»cunque  habet  Pater,  mea  sunt,  alle- 
erea  dixi  quia  de  meo  accipiet  et  annun- 
I,  alleluia. 

Domininiquinta. 
(ue  niodo  non  petislis  quidquani?petite 
s.  allcluia.  Ant.  Petite  et  accipietis,  ut 
estrum  plenuiiisit.  I[>se  eniin  Pateramat 
jsme  ain;istisclcredidistis,allel.  Ant,  Ua;c 
is  locutussuiii  vobis;  venit  hora  cum  jam 
verhiis  \oi\yiav  vohis,  sed  palam   de  Patre 


;,  et  non  dico  vohis  qiiia  roffabo  Patrein 
lleluia.  Ant.  Rogaho  de  voiiis  Patrein  ; 
lalci'  ainat  vos,  (|uia  vos  mc  anialis.  alle- 
Cxivi  a  Patre  et  veiii  in  iminduni.  Iteruin 
lunduin.  et  vado  ad  Palrcm,  allel.,  allel. 

nunc  palain  lo«juoris Ovtera  desunt. 

scimusquia  s«is  oinnia.  et  non  esl  opus 
te  iiilerruget,  in  hoc  credimus  quia  a  Deo 
I. 

Dominica  se.rta. 

n  venorit  Faradetus,  qucm  ego  mittam 
tum  verilntis,  qui  a  Patre  [irocodit,  ille 
m  perhihehit  de  me,  alieluia,  Ant,  Sed 
ut  oiniiis  (|ui  interlicit  vos,  allel.,  arbi- 
quium  se  pnestare  Deo. 

793  l^ominiea  septima. 
Si  nianserilisiii  ine  et  verbamea  invobis 
,  quodcuiniuc  pelierilisliet  voUis,  aileluia. 
locuhis  suiii  vohis.  ul  gau«liuin  ineiim  in  ^ 
?t  gaudiuin   vebtruin  inipleatur,   alleluia. 

Inlitaniamajore. 

Petilo  ot  (lahitur  vohis,  qunprite  et  invenie- 
3  et  aperictur  vohis,  allel.  .4?i/.  Omnis 
)etit  accipit ;  et  qni  «juierit  invenit,  el  pul- 
etur,  allel.  Aiit.  i)ii'\s  scit  si  convertatur. 
?ntissiine,  exaudi,  Doinine,  populum  tuum. 
*go,  dicit  Doininus,  nolo  inortein  peccato- 
iiiaKis  convortatur  et  vivat.  Ant.  Nos  su- 
:raviinus.Doinine,etiniqu«*egiinus  Munda 
atis  noslris,  quia  pius  es.  Ant.  Omne  da- 
uiii,  el  onine  donuiu  perfeclum  desursum 
idens  a  f^alreluininuin.  allel.  Ant.  Maneat 
>os,  lidos.  cliaritas,  tria  luec;  inajor  autem 
ritas,  alleluia. 

(i  de  auituritate  in  Doninicam  tertiam  sive 
in  qnartam. 

ignus  os,  Doinine,  accipcre  lihrum  etape- 
:ulaojus  ;  quoninni  occisus  es,  et  redeini- 
sangiiine  tuo,  allel.  Vers.  l'arce,  Domine, 
liln  tuo.  quoin  redemisti,  Christe,  in  san- 
y/fN/).  Ego  sicut  vitis,  fruclificavi  suavila- 
s,  alloluia.  Transitc  ad  meomnesqui  con- 
ino,  ei  a  ^^enorationibus  meis  adimplemini, 
1.  Vers.  p:j^odiiigentesinediligo,etquimane 
il  ad  ino,  in veniont me. Transite. ■  Resp.  Au- 
in  o(i'lo  lan<iuam  vocem  tonitrui  magni.alle- 
lavit  Dominus  nostt*rin  a^ternum,  alleluia, 
est  salus,  et  virtus,  et  potestas  Christi 
.,  allel.  Vers.  Vidi  angelum  Dei  volantem 
m  c(pluni  voce  inagna  claniantemet  dicen- 
lavit.  Jie<ip.  Loculus  est  admeunus  exscp- 
dis,  dicens :  Veni,   ostendam   tibi  novam 


supra.  Resp.  Vidi  Jerusalem  descendentem  de  cgrIo 
ornatamauro  mundo,et  lapidibuspretiosisintextam, 
allel.,  allel.  K^r^.Ab  intusin  flmbriis  aureis  circum- 
amictam  varietate  et  lapidibus.  Resp.  Speciosa  facta 
es  et  suavis  in  deliciis  tuis,  79.4  aII<^1>  Altitudo  tua 
similis  est  palnnB  insufllicienti,  in  plenitudine  chari- 
tatis.  allel.,  allel.,  allel.  Vers.  Ego  diligentes,  uisu- 
pra.  Resp.  In  diademate  capitis  Aaron  lapides  pre- 
tiosi  fulgebant,  dum  perficeretur  opus  Dei,  ailel.» 
allel.,  allel.  Ver$.  Corona  aurea  super  caput  ejus, 
expressa  signo  sanctitatis.  Dum  perficeretur.  Heip, 
Plateie  tu(P,Jerusalem,8ternenturauro  mundo,  alle- 
luia  ;  et  cantabitur  in  te  canticum  Isetitise,  alleluia ; 
et  per  omnes  vicos  tuos  ab  universis  dicetur,  allel., 
allel .  Vers.  Quoniam confortavit  scras  portarum  tua- 
rum,  benedixit  filiis  tuisin  te.  Et  per  omnes.  Resp, 
Veniens  a  Libano  quam  pulchra  facta  est,  alleluia  ; 
et  odor  vestimentorum  ejus  super  omnia  aromata, 
aliel.,  allel.  Vers,  Speciosa  facta  estet  suavis  in  de- 
liciis  suis.  Etodor.  Resp.  Eltcc  estJerusalem  civilas 
magna  coelestis,  ornala  tanquam  sponsa  Agni,  quo- 
niam  tabernaculum  facta  est,  allel.  Vers.  \idi  Jeru- 
saiem  descendentem^  ut  supra,  Resp,  Docete  filios 
vestros,  alleluia,  ut  memoriter  teneant.  alleluia,  et 
ore  decantent,  allcluia.  Vers.  Confiteantur  Domino 
misericordise  ejus,  et  mirabilia  ejus  filiis  hominum, 
Et  ore.  Resp.  Candidi  facti  sunt  iNazarsei  ejus,  alle- 
luia,  splendorem  Deo  dederunt,  alleluia,  et  sicut  lac 
coagulati  sunt,  aliel.,  aliel.  Vers.  In  omnem  terram 
exivit  sonus  eorum,  et  in  fincs  orbis  terrse  verba  eo« 
rum.  Et  sicut  lac. 

Responsoria  de  Dominica  quinta, 

Ui  sunt  eanendi  usque  in  Ascensione  Domini, 
Resp.  Si  oblitus  fuero  tui,  allel.,  obliviscatur  me 
dcxtera  mea.  Adhsereat  lingua  inea  faucibus  meis, 
si  non  memiuero  tui,  allel  ,  allel.  Vcrs.  Super  flu- 
mina  Babjlonis  illic  sedimus  et  flevimusy  dum  re- 
I)  cordaremur  tui,  Sion.  Adhfereat  Resp.  Viderunt  te 
aqui^e,  Deus,  videruntte  aqua?  et  timuerunt  ;multi- 
tudo  sonitusaquarum,  vocem  dederunt  nubcs,  allel., 
allel.,  alleL  Vers.  Illuxeruntcoruscationes  tuce  orbi 
tcrrjc,  vidit  et  commota  est  terra.  Resp,  In  toto 
corde  meo,  alleluia,  exquisivi  te,  alleluia  :  ne  repel- 
lasmea  mandatis  tuis,  ailel.,  allel.  Vers.  Vide 
huiniiitatem  meam  et  eripc  me,  quia  legcin  tuam 
non  sum  oblitus.  Ne  repellas.  Resp.  Alleluia.  Audi- 
viinus  et  in  cfl^rata  [eum  in  Ephrata],  invenimus 
eain  in  campis  silvae ;  introibimus  in  taberoaculuin 
ejus,  adorabimus  in  loco  ubi  steterunt  pcdes  ejus, 
allel.  Vers,  Et  requiem  temporibus  ineis,  doncc  in- 
veniam  locum.  Ubi.  Vers.  Surge,  Domine.  in  re- 
quiem  tuam,  tuetarcasanctificationistu.T.  .Vdorabi- 
mus.  Resp,  Deduc  me  in  semitam  mandalorum  tuo- 
rum,  allel.»  quoniam  ipsam  ?olui|  alleluia.  Inclina  cor 


est  ordo  respons.  apud  Amalarium^  lib.  de  Ord«  Aatipb.i  c,  96« 
Pataou  LXIVIII. 


1& 


779 


'    SANCTI  GEGORII  MAGNI 


780 


tiieuin  in  testimonia  tua,  allcl.,  allel.,  allel.    Vers.  A  creditis  in  Deum,  el  in  me  credite.  7d6  lo  domo 


Avcrte  oculos  nc  videaDt  vaDitatem,  io  via  vivifica 
iiie.  Inciina.  liesp,  Narrabo  noinen  tuuin  fratribus 
rncis  ;in  mcdio  EcclesiH.'  laudabo  te,  allel.,  allel. 
Verx.  OuitiinetisDominumJaudateeum  :  univcrsum 
seinen  Jacob,  magnificate  cum.  In  medio.  Rexp.  In 
Ecclesiis  benedicite  Deo  Doniino,  de  fontibus  Israel, 
all.,  all.,  all.  Vers.  Cantate  Domino  canticum  no- 
vuin,  cantale  Domino  omnis  terra.  Domino.  lienp, 
Ilymnum  novum  cantatc  nobis,  alleluia ;  quoinodo 
cantabimus  canticum  Domini  in  terra  aliena,  allcl., 
allcl.  Vers.  Super  flumina,  ut  supra.  Ilesp.  Deus, 
canticum  novuin  cantabo  tibi,  alleluia^  in  psallerio 
deccm  cbordarum  psallam  tibi^  allel.,  allcl.  Vers, 
Qui  datsalutem  rcgibus,  qui  redcmit  JDavid  scrvum 
suum  dc  gladio  maligno.  In  psaiterio.  Hesp.  Allel. 
Judica  judicium  meum,elrcdimeme,  allel.  Ant.  Ca- 
lumnianlibus  ine,  alleluia.  Vers.  Vide  bumilitalem 
meam,  ut  snpra.  iii  rcdimc.  Eesp.  Alleluia.  Delecta- 


Falris  mei  mansiones  multae  sunt.  alieluia.  alleluia. 
Ant.  Angelus  Doinini  locutusestad  Phibppum  :surge 
et  vade  contra  meridianum  ad  viam  qaat  descendit 
a  Jerusalem  in  Gaza,  alieluia.  Ant.   Ecce   quomodo 
computati  sunl  inicrfilios,  el  inter  sanclos  sors  il- 
loruin  est.  a  leluia.  Ant.  Domine,  ostende  DobisPa- 
tiem.  et  sufficil  nobis.  allel.   Ant.   Tanto  tempore 
vobiscum  suin,  et  non  cognovislis  me?l*hilippe,  qui 
videt  nie,  videt  elPatrem  meum,  allel.,  allel.  Ant, 
Pliilippe,  qui  videt  me,  vidctet  l*atrem  nicum.alle- 
iuia.  Ant.  Manetein  dilectione  mea  sicut  dilcxi  vos, 
alleluia.  Ant.  Si   manseritis  in  me,  el  verba  mea  ia 
vobis  manserint,   quodcunque  petieritis   fiet  vobis, 
allel..  allel.,allel.  .-In/.  Erat  autem  PhiJippusaRet- 
saidacivitate,alleluia..4n^  Sanctiet  justi,  in  Doinino 
gaudete.  Ant.  Inccelestibusregnis.  Anl.  1d  velamen- 
to  clamabant  Atjt.  Sancti  tui,  Domine. 
{Deest  una  linea  in  Ms.) 


tio  bona  795  ^^  opcribus   inanuuin  illius,   divitiae  3      Uesp.   Nomen  et   glorios.  b  Georgius  cst  inartvr 

ractaestet  suavis      Christi,  praestans  Orationibus  suis  beneficia  lioim- 


inult{f*,allel.,allel.  Ver»,  Speciosa 
in  deliciis  suis.  Divltiie.  Resp,  Canlate  Deo.  allcl. 
Psalmum  dicitc,  allel.  Kcfr^.  Dale^Ioriamlaudiejus. 
Psalmum.  liesp.  Alleluia.  Nonien  bonum  mclius  est 
quam  divitia^  multa^;  super  aurum  et  argentum  ^ra- 
tia  bona  cst.allel.,allel.  I>7'j».  Uuam<Julcia  faucibus 
mciseloquia  tua,  Domine  1  supcr  mel  et  favum  ori 
meo.  Super.  Re$p.  AUeluia.  Fac  cumscrvo  tuo  se- 
cundum  mirabilia  tua,  Doiuine,  allel . ,  allel . ,  allel . 
Ven.  Servus  tuus  ego  sum,  da  mihi  intelleclum  ut 
discam  mandata  tua,  alleluia.  Refp.  Bonuin  estcon- 
fitcri  Domino,  allcl.,  etpsallere,  allcl.^  allel.  Vers. 
Ad  annuntiandum  mane  misericordiam  tuani,  clve- 
ritatem  luam  per  noctem.  Et  psallere.  Resp.  Dicant 
nunc  (]ui  redempti  sunt  aDomino,  allcl.  Ver$.  Quos 
redemit  de  manu  inimici,  dcregionibus  congregavit 
eos.  A  Domino. 
(Desunt quatuor  lineae  inMs.) 

liespoHSoria  de  sanctis  cum  AUeluia. 

Resp.  Bcatus  vir  qui  tiincl  Dominum.  alleluia,  in 
mandatis  ejusqui  cupit  nimis,  allel.,  allel.,  allel. 
Vers,  Poteiis  in  tcrra^  ut  supra.  In  mandatis.  Resp. 
Tristitia  vestrn,  alleluia,  convcrtetur  in  gaudium, 
allcl.,allel.  Ve?'s,  Mundusaulcmgaudebit,  vosautem 
plorabitis,  dicit  Dominus.  alleluia.  liesp.  Prctiosain 
conspcctu  Doniini,aIlel.,  mors  sanclorumejus,  allel. 
Vers.  In  conspectu  omnis  populi  ejus,  in  ntriis  do- 
mus  Domini,  in  mcdio  tui.  Jerusalcni.  Resp.  FilisB 
Jcrusalem,  venitc  et  vidcte  martyres  cum  coronis, 
quibus  coronavil  cos  Dominus,  in  die  solemnitalis  et 
hi^lilia»,  all(?luia.  Vers.  Quoniam  conlbrlavit  scras 
portarum  tuaruni,  benedixit  niiis  luis  in  tc.  In  die 
solemnitatis.  liesp.  Lux})crpctualuccbitsanctis  tuis, 
Domine,  et  a;ternitas  teuiporum^  alleluia,  nlleluia. 
Vcrs.  Lux  orta  est  justo,  et  rectis  corde  Isetitia.  Et 
mteruitas.  Resp.  Justoruin  aninnr,  ut  supra.    Vers, 


praestan! 

nibus,  us(|ue  in  prsesentem  diem,  allel.,  allel.  Vers. 
Potens  in  terra  eritsemen  cjus.  gcneratio  rectorum 
benedicetur.  Usque  in  |)rcsenteiii  dieiii. 
( bcsunt  quinque  linea'  in  Ms.) 

In  tiyilia  Ascensionis  Domini  ad  Vesperas. 

Vrrs.  Ascendens  Christus  in  altum,  captivam 
duxit  captivitatem,  allcl.,  allel..  allel.  .4»/.  Pater, 
manifestavi  nomen  tuum  hominibus  quos  dcdisli 
mibi,  nunc  autcm  proeisrogo^  non  promuodo,  quia 
ad  te  vado,  alleluia. 

Ad  hivitatorium.  Ant,  de^st  in  primo  nocturHO. 

Antiph.  Elevata  estmagnificentiatua  supercfplos, 
Deus,  allel.  Psal.  Domine  Dominus  noster.  .\nt. 
Doininus  in  templo  sancto  suo,  Dominus  incdo, 
alleluia.  Psal.  In  Domino  confi(io,  Ant.  A  sunmio 
Q  coelo  egressio  ejus,  et  occursus  ejus,  aileluia.  Pial. 
Ca?li  euarrant.  Vers.  Asceudit  Deus.  Ri'sp,  Poslpas- 
sioncm  suam  per  dies  quadraginta  apparens  eis, 
loquens  deregno  Dei,  alleluia,  el  vidcnlibus  iilisele- 
vatus  est,  allel.  El  nubes  «uscepit  eum  ab  oculis 
eorum,  alleluia.  Vers,  Et  convescens  pnecepileisab 
Jerosolymis  ne  discedcrcnt,  scd  exspectarent  pro- 
missioncm  l*atris.  Et  videntibus.  liesp.  Oniuis  pul- 
chritudo  Domini  cxaltata  est  super  si(lera;  species 
ejus  in  nubibus  coili,  et  nomen  ejus  in  relernuin  per- 
iiianet.  allcluia.  IV?**.  Nisi  ego  abiero,  Paraclclus 
non  veiiiel  ;dum  assumplus  iuero,  mittain  Tobii 
eum.  Et  noiiien.  Rrsp.  Non  tiirbelur  cor  vestruiu. 
Ego  vado  ud  Patrem  et  dumassumptusrueroavobis, 
mitlamvobis,ulleluia,  Spiritum  verilatis,  etgaudebit 
cor  veslruni,  alleiuia.   Vers.  Nisi  ego,  ut  supra. 

In  secundo  nocturno. 


Antiph.  Exaltare,  Doinine,  in  virtute  tua  ;  canta' 
Vidicivitatcmsanctam  Jerusalemornatametcompo-  ^^  bimus  et  psalleinus,  alleluia.  Psal.  Domine,  in  vir* 
sitam  decorationibus  sanctorum  ;  et  ibi  cantant  oin-  tutc.  797  Ant.  Exaltabo  te,  Domine,  quouiamsus- 
.:  _-„..• _ii_i     -.n_i    \r —    »i_        cepisti  me,  allel.  Psat,  Ipsum.  Ant.  Ascendit  Deus 

in  jubilatione  ;  Dominus  in  voce  tubee,  allel.  Pid> 
Omnesgentes.  Vcrs.  A  summo  coelo. 

liesp,  unde  supra, 

Resp.  Ascendens  in  altum,  allel.,  captivam  duxit 
captivitatem  ;deditdona  hominibus,  allel.,  allel. 
Vcrs.  Ascendit  Dc^us  in  jubilatione^  allel.  Dominas 
in  vocc  tubte.  /?6j{p.  Asccndens  Christus  in  allum, 
captivamduxitcaptivitatem.  In  voce.  Resp.  Modicum 
el  non  vidcbitis.  ut  supra.  Vers.  Ascendo  ad  Patrem 
mcum  ct  Palrcm  vestrum,  Deum  meuiu  etDeum 
vestruni.  Quia  vado.  /^^j;/?.  Psallam  DouiiDO,qu)a,irf 
supra.  Vers.  Ecce  dabil  voci  8U(e   ▼ocem  virtulis » 

)>  Ordine  prspostero  videtur  hoc  loco  sancti  Geo^ 
gii  officium  positum  post  offic.  de  sancto  Philippo, 
nam  festum  sancli  Geoi^ii  in  lib.  Sacraoi.  et  aliis  veL 
monumentifl  notatiir  noao  Kalendaa  Maii. 


nes  sancti  canlicum  novum,  allel.,  allel.  Vers.  Ma- 
gnus  Dominus  et  laudabilis  iiimis,  in  civitate  Dei  no- 
stri  in  monte  sancto  ejus. 
(Desunt  octo  lineo!  in  Ms.) 

Antiphonge  in  Matutinis, 

Anttph.  Alleluia.  Egosum  vitis  vera.  Ant.  Si  man- 
serilis  in  me.  Ant.  ■  Non  turbcturcorvcstrum.  Jm/. 
Si  cojjnovissctis  me,  ct  Patrem  mcum  uticjue  cogno- 
vissctis  ;el  aniodo  cognoscctis  euin  et  vidistis  eum, 
allel.,  ailcl.,  allel.  ,ln/.  Tanto  tcmporc  vobiscum 
sum,  allcluia,  et  non  cognovistis  me,  Philippe,  ullc- 
iuia .  A  n/ .  Non  turbetur  cur  vestrum  nequc formidet ; 

*  lloc  ofTlcium   videtur  esse  de  sancto   Philippo 
apostolo,  Kalendis  Maii,  quem   a  Philippo  diacono 
non  discerni  probant  qu®  seq.  ;  Angelus  Domini  /0- 
^if/u^  est  ad  rhilippum,  elc. 


UBER  RESPONSALIS. 


ist 


em  Deo.  Quia.  Ant,  Nimis  exaltatus  est  A  gDOverunt,  quia  tu  me  misisti  ;  et  notum  feci  cis  no- 


r  omnes  coelos,  allel.  Psalm.  Dominus  re- 
sultct.  .4n/.  Deus  in  Sion,  aliel.,magnus  et 
allel.  Psal.  Domiuus  regnavit,  irascan- 
)ominus  in  coelo,  allei.,  paravit  sedem 
i.  PsaL  Benedic,  auima  mea,  2.  Vers, 
Itus  cstsuper  omnes  Deos,  allel.,  allel., 

yria  undesupra. 

^onis  nubem  ascensum  tuum,  Domine, 
as  supcr  pcnnas  vcntorum,  allel.  Vers, 
Angelos  tuos  spiritus,  ct  ministros  tuos 
intom.  Quiambuias.  llesp.  eiallare,  Domi- 
in  virtute  tua,  allel.  Vers.  Cantabimus  et 
virtutes  tuas.  In  wivluie.  Resp.  Tcmpuscst 
r  ad  eum  qui  misit  mc,  dicit  Dominus;no- 
stari,  nec  turbctur  cor  veslrum  ;  rogo  pro 
'cm,  ut  ipse  vos  custodiat,  allel.,  allel. 
ego  abiero,  ut  supra.  Rogo.  Vers.  Ascendo 


men  tuum,  et  notum  faciam,  ut  dilectio  qua  dileiisti 
me  in  ipsis  sit,  ct  ego  in  ipsis.  Ajit,  Nunc  autem  ad 

te  venio Cxtera  desunt  in  Ms. 

(Duae  lineas  desunt  in  Ms.) 

In  vigilia  Pentecostes  ad  Vesperas, 

Vers.  Spiritus  Domini  repJevit  orbem  terrarum, 
allei.,  allel.,  aliel.  Ant.  Si  diligitis  me,  mandata  mea 
servate,  et  Pater  meus  diiiget  eum,  et  ad  eum  venie- 
mus.  et  mansionem  apud  eum  faciemus,  allcl.  Non 
vos  relinquam  orphanos,  allel.  Vado  etvenio  ad  vos^ 
allel.  Et  gaudebit  cor  vestrum,  alleluia. 

Ad  Inmtatwium, 

Antiph.  AHeluia,  spiritus  Domini  replevit  orbem 
terrarum,  alleluia. 

In  primo  noctumo. 

Antiph,*  Fsicius  est  rcpente  de  coelo  sonus  adve- 


a  mnum,  ut  sitpra.  Resp.  Non  conturbetur  g  nientis  spiritus  vebementis,  allel.,   alleI.P«a/m.  Ma- 


gnus  Dominus  et  laudabiiis.  Ant.  ConGrma  hoc, 
)eus,  quod  operatus  es  in  nobis,  a  templo  sancto 
luo,  quod  est  in  Jerusalem,  alleluia,  allcluia.  Psal. 
Exsurgat  Deus.  Ant  Emitte  spiritum  tuum  et  crea- 
buntur,  et  renovabis  faciem  terrse,  alleluia,  alle- 
luia.  Psal,  Beoedic,  anima  mea.  2.  Vers.  Emitte 
Spiritum  tuum. 

Responsoria. 

Resp.  Dum  complerentur  dies  Pentecostes^  erant 
omnes  pariter  dicentes,  allel. ;  etsubito  factusest  de 
ccelo  sonus,  allel.,  tanauam  spiritus  torrens  replevit 
totamdomum,  aliel.,atlel.  Vers.  Repleti  suntomnes 
Spiritu  sancto,  et  coepcrunt  loqui.  Tanquam  Spiri- 
tus.  Resp.  Repleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto,  et 
coeperunl  loqui,  prout  Spiritus  sanctus  dabat  eloqui 
illis  Et  convenit  muitiiudo  diccntium^  allel.  Vers. 
Loquebantur  variis  linguis  apostoli  magnaliaDei. 
Cimnjueiutuereutur  in  cwlum',cuntemil-  p  Et  convcnit.  Resp.  Jam   non  dicam  vos   servos,  sed 

manibus  bene-    '  a»iiicos  meos,  quia  omnia  cognovistis  quai  operatus 


m.  Ego  vado  ad  i^itrem,  et  mittam  vobis 
veritatis,  et  ipse  vos  docebit,  quie  sunt 
vitn^,  allel.  Vers.  Nisi  ego,  ut  snpra.  Resp. 
miinus  discipulos  suus  foras  in  Betlianiam, 
(it  eis,  allel.  Vers.  Et  factum  est  dum  be- 
eos,  rccessit  ab  eis,  ct  ferebatur  in  coeium, 
p.  Pacem  mcam  do  vobis,  ut  supra.  Vers. 
tlinquam  orphanos,  dicit  Dominus.  Veniam 
Tum.  Pacem.  Hesp,  Non  vos  relinquam  or- 
it  supra.  Vers.  Pacem  meam  do  vobis,dicit 
pacem  relinquo  vobis.  Et  gaudebit.  Rssp, 
m  esscm  cum  cis,  ut  supra.  Vers.  Pater 
Tva  eos  in  nomine  tuo  quos  dedisli  mihi. 

• 

Antiphonx  in  malutinis  Laudihus. 

Vin  Cialihei,  quid  aspicitisin  coelum  ?  Hic 
assuniplus  est  a  vobis  in  caMum,  sic  venict, 

#■• :..4 .»..-  :-.  ^.,.1 .    ^..^i :i 


jrunt,  iillel.  Ant.   Elevatis 

3t   ferebatur   in  Ciuluni,   allel.   Ant,    Exal- 

m  roguoi    ct  hymnum  dicite    Deo,  allel. 

;ntibus  illis  elevalus  cst,  etnubes  suscepit 

;I. 

In  Evangelio. 

.  Asccndo  ad  Patrem  meum  et  Patrem  ve- 
eummeum  et  Deum  vestrum,alleluia.  Ant. 
t  quemadmodum  vidistis  eum  euntem  in 
alleluia.  Ant.  Nisi  ego  abicro,  Paracletus 
et,  dum  assumptus,  ut  supra.  Ant.  Non  tur- 
•  vestrum,  allel.  Ego  vado  ad  Patrcm,  al- 
Rogavi  Patrcm  mcum,  et  alium  798'^^* 
mittet  vobis,  allel.  Ant.  Dominus  quidem 
stquam  locutus  est,  ascendit  in  coelum,  et 
lextris  Dei,  allel.  ^In^  Pacem  meam  do  vo- 
.Pdccii),  Ht  supra.  Ant.  Illi  autcm  profecti 


^novistis  quai  operatus 
sum  inmediovestri,  allel.  Accipite  Spiritum  sanctum 
in  vobis  Paracletum  ;  799  illeestguem  Patermit- 
tet  vobis,  allel.  Vers.  Quorum  remiseritis  peccata, 
remittuntur  eis.  Accipite.  Hesp.  Ultimo  festivitatis 
die  dicebat  Jesus  :  Qui  in  me  credit,  flumina  de  ven- 
tre  cjus  fluentaquae  vivic.  Hocaulem  dixitdeSpiritu, 
quem  acceptm'i  erant  credentes  in  eum,  allel.,  allel. 
Vers.  Qui  sitit^  veniat  et  bibat,  et  de  ventre  ejus 
fluent  aquae  viv».  Hoc  autem.  Resp,  Disciplinam  et 
sapientiam  docebiteos  Dominus,  allel. ;  firmavit  ia 
illis  gratiam  Spirilussui,etintelleclusimplevitcorda 
eorum,  allel.,  allel.  Vers.  Spiritus  Domini  replevit 
orbem  terrarum,ethocquod  continet  omnia  scientia. 
Et  intellectus.  Resp.  Spiritus  sanctus  procedens  a 
throno,  aposlolorum pectora  invisibiliter  penetravit, 
novum  [novo]  sanctiiicationis  signum,  ut  in  ore  eo- 
rum  omnium  genera  nascerentur  linguarum,  allel. 


erunt  ubiquc,  Deo  cooperante,  [et]  sermo-      Vers.  Loquebantur  variis,  utsupi^a.  ift  in  ore.  Resp. 
Qrmantesequentibussignis,allel.,  ailel./i>tr  D  Dum  Ycnerit  Paracletus,  ti(  supra.    Fm.  Nisi   ego 
rare  vobis  locum,  et  iterum  veniam  advos, 
gaudebit   cor  vestrum,    allel.,  allel.  Ant. 
>rffidicate  Evangelium  regni.   Gratis   acce- 
'atis  date,  allel.   Ant.  Pater   sancte,  serva 
omine  tuo,    quos   dcdisli   mihi,  allel.  /iwi. 
•tiferum   quid   biberint,    non  eos   nocebit, 
f/.  0   rex   gloriaj,   Domine   virtutum,    qui 
ator  hodiesuper  omnes  ca*los,  ascendisti,ne 
uasnosorphanos  ;  sed  mitte  [)romissum  Pa- 
»sspiritum  veritatis,  allel.  An/.  Pater  sancte, 
vita  leterna,  ut  cognoscant  te  solum  verum 
l  quem  misisti  Jesum  Christum.  Ego  te  cla- 
uper  terram  :  opusconsummavi  quos[quod] 
nmi,  ut  faciant,  allel.-'J«/.  Paterjuste,  mun- 
on  cognovit.  Ego  autem  te  cognovi ;  et  hi  co- 


sequentes  Antiphonas  Romanos  non  ca- 
id  ex  Antiphonario  Meteusi  prodiisse  ait 
as,  de  Ordioe  Antiphon.y  c.  57.  Cur  hac  die 


ego 
abiero,  ut  supra.  Ille  arguet.  Resp,  Non  vos  relin- 
quam  orphanos.  Vers.  Facem  meam.  Et  gaude- 
bit.  Resp.  Ite  in  orbem  univcrsum,  et  prsedicate 
dicentes,  allel.  ;  et  qui  crediderit,  et  baptizatus 
fuerit,  salvus  erit,  allel.,  allel.,  allel.  Ttfr*.  Signa 
eos  qui  in  me  credunt  haec  sequentur  :  In  nomine 
meo  d.-Bmoniaejicient,  linguis  loqucnturnovis.  Ktqui 
crediderit.  Vers,  In  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiri- 
tus  sancti.Etqui.  Resp,  Apparuerunt  apostolisdisper- 
titae  linguee  tanquam  ignis,  alleluia.  Seditque  supra 
singulos  eorum  Spiritus  sanctus,  allel.,  allel.  Vers, 
Et  coeperunt  loqui  variis  .inguis,  prout  Spiritus  san- 
ctus  dabateloqui  illis.  Seditque.  /^w/j.  Loquebantup 
variis  Imguis  apostoli  magnalia  Dei,  prout  Spiritus 
sanctus  dabateloqui  iliis,  allel.  Vers,    Hcpleti  sunt 

tres  tantum  Psalmi  cananlur,  ex  eodem  Amalario  re« 
pete,  ibid. 


783 


SANCn  GREGORII  MAGNt 


7M 


omoes  Spiritu  sancto,  ut  supra,  Besp.  Facta  autem  A 
bac  voce  convcuit  multitudo.  et  mente  confusa  est, 
quia  audiebat  unusquisquc  linguasuaillosloqiientes 
magnalia  Dei,  alleluia.  Vers,  ^fonne  omncs  ecce  isti 
qui  loquuntur  Galila^i  sunt^  et  quomodo  nos  audivi- 
mus  unusquis^ue  linguam  nostram  Iliosloquenlcs. 
Hesp.  Advenit  ignis  divinus  non  comburcns,  sed  il- 
luminans,  non  consumcns.  sed  lucens  ;  ct  invenit 
corda  discipulorum  receptacula  munda,  et  tribuit 
eis  cbrismatum  dona,  allel.,  allel.  Vers.  Loqueban- 
tur  variis,  ut  supra.  Et  tribuit.  Flesp.  In  scrvis  suis, 
allel. ;  consolabitur  Deus,  allel.  Vers,  Loquebantur, 
ut supra, 

AntiphoncB  in  Matutinis, 


omnesi 


Antipk.  Dum  complerentur  dies  Pentecostes,erant 

nnespariter  dicentes,  allel.i^in^Spiritus  Dominire- 
plevitorbem  terrarum,  allel..'l7i^.  Replelisunlomnes 
Spiritusancto,  et  coepcruntloqui,  allel.  Ant.  Fontcs  et 

«j  moyentur  ia  aquis    Hymnum  dicile  Deo,  ^  Antiphonxet  Responsoria  in  vigiliamnctiaebeatimm 

{Desunt  tres  linex  in  Ms.) 


Antiphonx  in  Maiutinis  de  sancto  Germano. 
Antiph.  Beatissimi  Germani  bodie  soiemnitas  ye- 
neranda  recolitur,   cbristianis  populis   exsultatio. 
Ant.  Cum  1'atrem   festa   instaurator  discipulorum 
corda  iaetificat,  veaeratio  impensa  magistri.    Ant. 
Cuinque  beatus  Germanus  in  omnibus  Cbristi  man- 
datis  ambularet,  circumquaque  regiones.  vel  urbes 
exhortationis  gratia  pcrlustrabat.  -4m^  Adsepulcrum 
beati  Germani  ajgri  veniunt  et  sanantur  ;  ubi  benedi- 
cunt  Deum  dicenles  :  Uenedictuses,  Domtnc.   Ant. 
Laudcmus  Dominum  in  beata  antistitis  tiernianime- 
moria  gloriosa,  ad   sepulcrum  ejus  H'gri  veniunt  et 
sanantur. 

In  Evangelio. 

Antiph,  Visitavit  nos  Deus  Patrum  vestroram, 
allel.  Ferte  vobiscum  binc  ossa  mea,  allel.,  et  col- 
locate  me  in  sepulcro  patrum  meorura,  allcluia,  al- 
lcluia. 


omniaqu% 

aileI..lwM     ,  ^        .  ., 

lia  Dei,  aliel.,allcl.,  allcl.  Ver^.  Hcpleti  sunt  omnes 
Spiritu  sancto. 

In  Evangelio. 

Anf//7/i.AccipiteSpiritumsanctum;quorumremise- 

ritis  peccata,  remittuntur  eis,  allel.  Ant.  Si  quis  dl- 

ligit  me,  sermonem  ineuni  scrvabil.  Kt  Pater  mcus, 

ut  supra.  Ant.  Spiritus  Paracletus,  ullcl.  Docebil  vos 

omnia,  allel.  Ant,  Verba  qufc  locutus  sum  vobis,  al- 

lel.  Spiritus  et  vita  sunt.  Ant,   Spiritus  qui  a  Patre 

procedit,  allel.,  illeme  claridcabit,  allel.,  allel.^nf. 

Et  si  morliterum  quid  biberint,  non  eos  nocebunt, 

allcl.  Ant.  Spiritus  sanctus  docebit  vos,  allel.,  quad- 

cunque  dixero  vobisyallel.  Ant.  Sicut  misit  me  Pa- 

ter,  allel.,  et  egomittovos^allel.SOO^^^^^-^udistis, 

quia  dictum  est :  Vado  et  venio  ad  vos.  Si  diligeretis 

me,gauderetis  quia  ad  Patremvado,  quia  Patorma- 

jor  me  est,allcl.  /4nf.  Hiqui  linguis  'oquuntur  novis, 

Galiluei  sunt.  Et  serpentes  tollent,  allcluia. 

Feria  secunda. 

Antiph.  Sic  Deusdilexit  mundum,  ut  Filium  suum 
unigenitum  darct,  ut  omnis  qui  crcdit  in  cum  non 
pereat,  sed  habeatvitam  seternam,  allel.  .4ftrUmnis 
enim  qui  male  agit  odit  iucem  ;  et  non  venit  ad 
lucem,  ut  non  irguantur  opera  ejus,  aiicluia.  Ant. 
Qui  autem  facit  veritatem,  venit  ad  lucem^  ut  ma- 
nifcstentur  ejus  opera,  quia  in  Dco  sunt  facta,  alle- 
luia. 

Feria  tertia. 

Ant.  Amen,  amen  dico  vobis  quia  ego  sum  ostium 
ovium.  Omncs  quotquotveneruntfures  suntctlatro- 
nes,  sed  non  audicrunt  eos  oves,  allel.  /In/.  hlgosum 
ostium,  dicit  Dominus,  per  me  si  (}uis  introierit  sai- 
vabitur;  etpascua  inveniet,  alleluia. 

Feria  quarta. 


esperas 

, H  tres  uneae  in  Ms.) 

801  4  n//p/».  Beatissimi  Medardi  antistitis  vita, 
qujp  pcr  universuni  orbcm  virtutum  propalaturinsi- 
gnibus,  Rilentio  nequivinius  pnelerire.    PsaL  Beatus 
vir  qui  non  abiit.  Ant.  Crescat  in  universorunj|)ccto- 
ribus  pro  (idci  ardore  dcvotio,  dum  sanclorum  luo- 
rum  pandilur  magniludo.  ^saL  Quare  frcmuerunl. 
Ant.  Ita  sanctus  Medardus,    hoc  quod   praedixeraf, 
qnasi  prophela  divino  Spiritu  jam    probavil.  Pw/. 
Dominc,  quid  multiplicati  sunt.  Vers.  Vocc  meaad 
Dominum  clamavi. 
Bcsponsorta  unde  supra. 

Resp,  Bcatissimi  Medardi  antistitis  vita,  quseper 
universum  orbcm   virtutum  propalatur  insignibus. 
solcniMilalis  ejus  diem  veneratione  expetere  deposi- 
tionis  suje  commemoratio  pnncipalis  iuvitat.  Vm. 
Crescat  in  univcrsorum   pccloribus  pro  fidei  ardorc 
C  dcvotio,  dumsanctorumtuorum  panditurma^niludo 
Solemnitatis.  Hesp.  Sanctus  .Mcdardus    parvuselin- 
uocens,  dum  adhur.  cssct   in  scholis,   dixit  ad  Bleu- 
thcrium  quemdaii)  comparcmsuum,  ipsum  essefuta- 
riimsummum  Dci  ponlificcm.  Vers.  ItasanctusMe- 
dardus,  hoc  quod  prijedixcrat.  quasi  propheta  divino 
Spiritu  jam  probavit.    Ipsum  esse    luturum.  iiw. 
Cinclus  ergo  fidei  fervore.   dum  ad  tcniplum  ora- 
cula  disciirreret,  et   patienti^e  moribus  teniperarel 
propriw  voluntatis  arbilrium,  ofncium  saccrdotis ei* 
cepit.  Vers.  Conversus  pariter  animo  et  habitu  rao- 
rum  charitate  proDcellens. 

Antiphonx  in  secumlo  nocturno, 

.4w^7>fc.  Occurrunt  sanclissimo  viro  Medardo,  et 
dataOratione  discorianles  qua»  tulerant  laxari,  per* 
gunt  itinera.  PsaL  Cuin  invocarem.  Ant.  Nec  hoc 
prwlereatintcr  reliqua  miranda  signa :  quidam,Tasio 
nominc,  adamantisgravatur  oppressus  infestatiooe; 


curari  meruit,  exprcssoque  viri  Dci  signaculo,  surre- 
Antiph.  Scriplum  cst  in  propbetis  :  Et  erunt  om-  D  xit  incolumis.  P«a/.  Verba  mea.   Ant.  Sedcumjam 
nes  docibilcs  Dei,  allel.   -4«/.  Amen,  amen  dico  vo- 
bis,  qui  credit  in  mc  habet  vitam  ictcrnam,  allel. 

Feria  quinta. 


Antiph.  Ut  autem  sciatis  quia  Filius  hominis  ha- 
bet  potestatem  in  tcrra  dimittendi  peccata,  allel. 

Feria  sexta, 

Antiph.  Turba  autem  increpabat  eos,  ul  taccrent; 
at  ilh  magisclamabantdiccntes  :  Misererenostri.  Fili 
David,alleluia.  Ant.  Stetit  Jesus.  et  ait :  quidvultis 
ul  faciam  vol.is?  D  cunl  illi :  Ut  aperiantur  oculi 
noslri,aIlcI.  JHrCharitas  Dei  diffusa  est  in  cordibus 
nostris  per  Spiritum  sanclum,  qui  datus  est  nobis^ 
allel. 

Sabbato, 

An^iph.  Si  quis  diligit  me,  ut  supra.  Ant.  Si  manse- 
liUs,  utsupra.  Ant.  Si  cognovissetis  me,  ut  wpra. 


multimodis  virtutum  fulgeret  studiis,  per  diversaor- 
bis  spatia,  gralia  crescente,  fama  eius  pra»cellult. 
Psalm  Domine  Dominus  noster.  Vers,  Gloria  et 
honore. 

Jiesponsoria  unde  supra. 

Besp.  Confeslim  claruit  apud  urbis  pontiGceOi 
conversationc  priecipuusapud  cunctos,  puritatemeD* 
tis  sinccrus.  Nunquam  sc  ubcrlate  Lxtiiiepplusexlu- 
lit,  nunquam  acerbilate  moeroris  turbavit.  NVri. 
Cunctos  tamen  faciat  ejus  intcn^essiopotiores.  Nud- 
(]uam.  Resp.  Bcatus  Medardus  fuit  sempcr  toleraos 
in  advcrsis.  mitis  in  prosperis.  cunctossibi  obedien- 
titvsedulitatepriefercns^egentibus  larga  miseratiooe 
Buccurrens.  Vers,  Ex  omaibus  calcato  vitiorum  fo- 
mite  angusti  callls  tramitem  sar.ctas  conversationis 
gressu  surgente  conscendens.  Cuncloa  sibi.  Resp» 
Sanctee  conversationis  tramitem  ffreisu  anrgiiiU 
conscendens,  beatoi  Medardoa  fai<^aid  pcetioMOl 


UBER  RESPONSALIS. 


78A 


elegit,  ut  hospes  cerneretur  in  ssrcuIo,  et  jam  A  substratus meruit  caecus  haberc  diem.  Ant.  Ad  se- 


?ssor  essel  in  c<rlo.    Vcrs.   Kcclesiastici  moris 
•e  percurrens  presbjrlerii  officium   electus,  ex- 

■ 

In  tertio  nocturno. 

tiph.  Defuncto  namque  Vermandensium  pontifi- 
i  ejus  loco  beatus  Medardusconsecraturepisco- 
P$al.  Domine.  quis  habitabit.  Ant.  Conversa- 
ccrlesti  sanctimonia  ejus  officii  sacerdos  exsti- 
?tiosus.  Psal.  Domine,  in  virlute.  Ant.  Suslinuit 
T  diabolo  preelianlc  calumniam,  scd  pcrvcnit 
'  meritis  ad  coronam.  Psal.  Domini  est  terra. 
Posiiisti,  Domine. 
12  li(^sp.  undc  ,supra. 

ft,  Sanctissimus  Medardus  ecclcsiastici  moris 
3  perrurrens  prosbvtcrii  officium  electus  exce- 
robahis  oblinuit,  et  ila  se  [Verhum  rieest  in  Ms.] 
[q  virtutibuf^.  ut  Christi  moritoputarctur  alum 


pulcrum  sanctiMedardisegriveniuntetsanantur,  ubi 
benedicunt  Dominum  dicentes  ;  benedictus  es,  Do- 
mine.  Ant.  Compedibusvalidisaltermanicisqueliga- 
tus,  moi  tetigit  pe|)lum.  ferrea  vincla  803  cadunt. 
Ant,  Conferat  vinctis  pro  indulgentiadehctorum  ge- 
nerale  pncsidium,  (jui  speciale  solemnitatis  suso 
hodie  mundo  pricstitit  ornamentum. 

In  Evangelio. 

Antiph.  E  coelo  calida  aqua  produxit  nubilo,  io 
ejustransitu  magnum  fuit  mjsterium. 

{Deest  lineainm.) 

Antiph.  Solemnitatis  ejus  diem  veneratione  expe- 
terc  depositionissu^e  commcmoratloprincipalisinni- 
tuit.  Antiph.  Quando  sanctusMedardusaccepittran- 
situm  corporis  ipsius  ore  [horiE]  raomentocoelipror- 
sus  aperti  sunl,  et   ante  sancti  corpusculum,  quasi 

per  tres  horas  divina  luminaria  astiterunt  ;  et  ma- 

Vers.  Sed  cum  jam  multimodis  virtulum  fulge-  n  gp""^  ''««t  myslerium.  An/.  Cujus  corporis  solemne 


pignus  Suessionensium  urbs  tanti  muneris  prsemio 
ditata  promeruit,  utcum  omnium  populorum  fidem 
ffVr/e  hdelium]  solemni  ambitionegratissima  sancti 
Medardi  meml)ra  tradenda  essent  sepulturo;,  amore 
gestandi  onus  leve  sentirent.  Ant.  Cumque  sancta 
mcmbra  beali  Mcdardi  tumulo  condirentur  [conde- 
rentur],  ccclum  apertum  est,  et  dua)  columbse  visoe 
sunt  descendisse,  quasi  nubes,  et  deoreejuseeressa 
est  columba  candida  sicut  nix.  Ant.  Beatus  Medardus 
perTriditalisauxilium  regisexercitum....  vestigium. 
Ant.  Sanctus  Medardus  nobilis  natiis,  cum  esset  ad- 
huc  tetate  parvus^  jam  bonitate  maturus  prsedixit. 
Ant.  Solemnitatem  beati  Medardi  debita  veneratione 
percolere  depositionis  ejus  commemoratio  principa- 
lis  invitat.  Crescat  ergo  in  universorum  pectoribua 
pro  fidei  ardore  devotio,  dum  sancti  confessoris  Dei 
panditur  mni^niludo.  Ant.  Solemne  itaque  pignus 
corporis  beatissimi    Medardi   Suessionensium  urbs 


idiis,  pcr  diversa  orhis  spalia  gratia  cresccnte 
ejus  priccclerot.  Ktila.  Rcsp.  Beatus  Medar- 
>nversatione  c(plesti,  sanctiiiionia  ipsius  ofllcii 
los  ei>tilil  pretiosus  ;  et  nisi  quod  percussor 
ris  defuit,  nam  martyrium  confossor  implevit. 
Sustiiiuit  jugiter  diaholo  pr.eliantt»  calumniani, 
dit  viclor  merilis  ad  coronam.  Et  nisi  quod. 
Tunc  sanclus  Mc<Iardus  longfe  vitw  defessus, 
an  dcprecntus.Spiritumamisil  [emisit],  etcon- 
Mieli  atiiieta  triuniphaiis  ascondit.  Vers.  Con- 
ione  Cfvlcsti  i^anctimonia  ejus  sacerdos  exstitit 
sus.  Resp.  Snnctus  .Modardus  quaudo  accepit 
tum  corporis  ipsius  ore  Ihora;]  momento  coili 

sunt,  et  sancti  corpusculum  clivina  luminaria 
8  videiilihus  a<Ifuerunt.  Vers.  Moxque  in  terra 
e  iuxit  diluvium  ;  ita  ut  multum    piueret  aqua 

de  nuhilo  rfeliaporii.  Resp.  Cumqueadtumu- 
;n  durcroiitur  saiicta  momhra   beati   Medardi, 

n  ohviain  factus  csl  dainnalis  aurium  audili-  n  ^^^^^  muneris  praimio  ditata  promeruit,  etcum  om- 
uni  proliosi  volaminis  p(^pliim  osculans,  mox       nium  p()pulorumsolemniambitionegratissima  mem- 


bra  Iradenda  sepultunc  feretro  veherentur,  unanimi 
voce  vel  clamore  gostiendi  onus  leve  senserunt. 

In  vigilia  suncti  Joannis  Bapsistx,  ad  Vesperat. 

Vipr^.  Fuit  homo  missus,  u/«upr(i.  Ant,  Ingresso 
Zacharia  templum  Domini,  apparuitei  Gabrielangc- 
lus  stans  a  dexlris  altaris  incensi. 

Ad  Invitatorium, 

Antiph.  Regcm  prsecursoris  Dominum  venite  ado- 
remus. 

In  primo  noeturno. 

Antiph,  Priusquam  te  formarem  in  utcro, novite, 
et  antequam  progredererissanctificavi  te.  Psal.  Bea- 
lus  virqui  non.  Ant.  Ad  omnia  qua;  raittam  te,  di- 
cit  Dominus,  ibis,  ne  tiineas  et  [qux]  mandayero 
tibi  loqueris  ad  eos.  Psalm.  Quare  freiuuerunt.  Ant, 
Ne  timeas  a  facie  eorum,  quia  ego  tecum  sum  dicit 

Quidain  caM:us  ad  cum  vonil,  rapuit  palpando  j)  Dominus.  Psalm    Domine,  quid  multiplicati   sunt. 

u.  In  modiis  tencbris  fulsil  aporla   dios.  Cun-       Vers.  Posuisti,  Doraine. 


re  atiditum  fido  prunioruil.  Vcr5.  Psallenlium 
ico  slupons  melos  audivit.  Dum.  Re.^p.  Proli- 
$t  enarraro quanlis s' virtutibus dohiiium  beato 
do  olamor  altollat.  sotl,  fusis  precibus.  quid- 
xpelilur  incuiictantor  cjus  affectibus  et  Oratio- 
inetur.  Vers.  i*ostquam  igitur  devotione  fide- 
naxiiiio  docore  pra^fiilta  ejus  lumuli  urna  exor- 
urrexit.  Rpsp.  Inter  Chrislicolds  qiios  actio 
n  astris,  pars  tihi  pro  meritis  magna,  Medar- 
lel.  Vers.  Kxsilium  tibi  inundus  orat  coenosa 
a  [raverna|.  Resp.  Kxsilium  tihi  mundus  erat 
!i  cavenla,  et  modo  te  paudet  cive  manente 
Exutiis  toncbris,  vestitur  tegrnine  lucis.  post 
1  fruoris  libcriore -110.  Vers.  Inter  Christicolas, 
a,  R''Sn.  (Juid  roferam  mutus  verho.qiii  verha 
,  qiiod  gravnt  cjioions,  quod  juvat  omne  lo- 
unota  nec  onumoro  ;  tua  mc  prajconia  vincunt. 


Antiphouae  unde  supra.  Adnocturn. 

ph.  Sanctus  Medardus  requiem  deprecatus 
in  ainisit  [crnisit].  et  onnvcxa  caMi  athleta 
halis  asf»Midit.  .\nf.  Postqunm  igitur  dovotio- 
iiiiii  maiimo  docoro  pnbfulla^^juslumuli  urna 
ta  surroxit.  Ant.  Kusis  preoihus  quidquid  ex- 
inciiuolanlor  cjus  offtMMjhus  ohtiiietur.  Anl, 
Modardus  sacenlos  cxslilit  pnjliosus,  martj- 
onfossor  implcvit,  porvonit  victor  meritis  ad 
m. 

AnliphonfK  in  matutinis  Lnudibus. 

ph.  InlcrChristicolas  quos  actio  vexit  in  astris, 
ihi  pro  morilis  magna.  .Medardc  patet.  Ant, 
u  c.ecusadeum  venit,  rapuit  palpando  salu- 
I  mcdiis  tenebris  iulsit  aperla  (jies.  Ant.  Alius 
1  Yeoiens  dum  veherentur  membra,  sancta, 


Responsoria. 

Resp.  Fuit  homo  missus  a  Deo,  cui  nomen  Joan- 
nes  erat.  Ilic  venit  ut  testimonium  perhiberet  de  lu- 
mine,  et  pararet  Domino  plebem  perfectam.  Vers. 
Erat  Joannos  pr.edicans  in  deserto  baptismum  poe- 
nitentiae.  Et  pararet.  Vers.  Tu  puer  Propheta  Altis- 
simi  vocaberis.  Jiesp.  Elizabeth  Zachariie  magnum 
virum    genuit,  Joannem    Baptistam    pra?cursorem 

Domini,(]ui  viam  Domini  pra>paravitS04i'^^^^'^^* 
Vers.  Fuit  Iiomo  missus  a  Deo,  cui  nomon  Joanncs 
erat.  Qui  viam.  Resp.  Priusquam  te  formarem  ip 
qtero,  novi  te ;  et  antequam  exires  de  ventre  sancti- 
ficavi  te,  et  prophetam  in  gentibus  dedi  te.  Vers. 
Ad  omnia  qua;  mittam  teibis.  etuniversa  quse  man- 
davero  tibi  loqueris.  Et  Prophetam. 

In  secundo  nocturno. 

Antiph,  MLsit  Dominus  manum  suamj  et  ietigit  os 


161 


SANCTI  GREGORn  MAGNI 


788 


tneum^  et  propheiam  in  geDtibas  fecii  mihi  [me]  Do-  ^  anle  illum  in  spiritu  et  Tirtute  Eliie,  parare  Domino 
'^  ^  ^       '  M   .    ^        1    ..       .         plebem  perfcclara.  Anf,  Inier  natos  mulierum  non 

surrexlt  major  Joanne  Baptista.  Ant.  Tu  puer,  pro- 
phcla  Altissimi  vocaberis  ;  pnpibis  ante  Dominuro 
parare  vias  ejus.  A)U.  Angeiusad  Zachariam  est  iocu- 
tus  dicens:  Uxor  tua  EIisabt*th  pariet  tibi  fihum,  et 
vocabis  nomen  ejus  Joannem.  Ant.  Nazaraf^us  voca- 
bitur  puer  iste,  vinum  et  siceram  non  bibet.  Et  oraDC 
imraundura  non  manducabit  ex  utero  matris  suee. 
Ant.  Fuit  liorao  raissus  a  Deo,  cui  noraen  Joannes 
erat.  Ant.  Hic  venit  Joannes,  ut  testiraonium  perhi- 
berct  de  lumine,  ct  pararct  Doraino  plehera  perfec- 
tara.  Ant,  Ei  utero  senectulis  et  sterilis  Joanaei 
natus  est  pra^cursor  Domini.  Ant.  Pro  eo  quod  non 
obedisti  vcrbis  raeis,  eris  taccns,  ei  non  poteris  loqui 
usque  in  diera  nativitatis  ejus.  Ant.  Inter  natos  mu- 
lierum  non  estraajor  Joanne  Baptista.  Ant.  Fuerqui 
natus  estnobis,  piusquara  propheta  est.  Hic  est  eDim 
de  quo  Salvator  ait ;  inter  natos  muherum  non  sur 


minus.  Psal.  Cum  invocarera.  Ant.  Ecce  dedi  verba 
mea  in  ore  tuo,  etconstitui  te  super  genies  etregna. 
Psal.  Verba  raea  auribus.  Ant.  Dominus  ab  utero 
vocavit  me  ;  de  ventre  matris  meai  recordatns  esi 
nominis  mei.  Psal.  Domine  Dominus  noster. 

Responsoria. 

Resp.  Tu  puer,  propheta  Altissimi  vocaberis  ; 
pra^ibis  enim  ante  faciem  Domini,  pararevias  ejus. 
Vers,  Ad  dandam  scientiam  salulis  plcbi  ejus,  in 
reraissioncra  peccatorum  eorum.  Parare  Resp.  Des- 
cendit  angelus  Doraini  ad  Zachariara  dicens :  accipc 
puerura  in  senectute  tua,  ethabebit  noraen  Joannes 
Baptista.  Vers.  Iste  puer  raagnus  corara  Doraino  ; 
nam  et  manus  ejuscum  ipso  est.  Et  habebit.  Besp, 
Hic  proecursor  directus,  et  lucerna  ardens  ante  Do- 
minum  ;  ipse  est  enira  Joannes,  qui  viara  Doraino 
pra;paravit  in  ererao,  sed  et  Agnura  Dei  denionstra- 


vit,etilluminavitraentes  horainura.  Vers.  Ipsepraji-  „  Yexil  raaior  Joanne  Baptista. 
k:i  on*A  :n...»  :»  c,v:»:i..  ^f   ,r:.i.,iA   i7i:«    irva»    /><,»     u       .^      A. .    „   .     ^ 


bit  anie  illum  in  Spiritu  et  virtute  Eliae.  Ipse  cst. 
Besp.  Innuebant  patri  ejus,  qucra  vellci  vocari  eura. 
Et  postulans  pugillarera  scripsit,  dicens  :  Joannes 
est  nomen  ejus.  Vers.  Apertum  est  os  Zacharia;,  ei 
prophetavii  dicens  :  Joannes  esi. 

/n  tertio  noctumo . 

Antiph,  Posuitos  raeum  Dominus,  quasi  gladium 
acutum  ;  sub  urabra  raanus  sua;  protexit  rae.  Psal. 
Doraine,  quis  habitabit.  Ant.  Forraans  raeex  utero 
servum  sioi  Dominus  in  luccra  gentiura,  uisira  salus 
ejus  ab  eitrerais  ierro;.  Psal,  Doraine,  in  virtute. 
Ant.  Reges  videbunt,  et  consurgent  principcs,  ei 
adorabunt  Dorainura  Deura  tuura,  qui  elegitte.  Psal. 
Benedicam  Dorainura.  Ven.  Justum  deduxit  Do- 
minus. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Prsecursor  Domini  venii,  de  quo  ipsetesta- 
iur:  Nullus  major  inter   natos  mulierum   Joanne 


(Deestmiea  inMs.) 

Responsoria  sive  Antiphonx  in  vigilia  sanctoi^m 

Joannis  et  Pauli, 

Resp.  Isti  suni  duo  viri  misericordifle,  qui  assistunt 
ante  Dorainura  dorainatorera  universae  terraB.  yert. 
Isti  suni  duae  olivfe.  ei  duo  candelabra  lucentia  aate 
Dorainura.  Dorainatorem.  Resp.  ^idiconjunctosviros 
habentes  splendidas  vesiesetangelusDominilocutus 
esi  ad  rae  dicens ;  Isti  suni  viri  sancti  facti  amici 
Dei.  Vers.  Vidi  angelum  Dei  volantem  pcr  medium 
coelura,  voce  raagna  clamantera  et  dicentem.  Isti. 
Resp.HeBC  cst  vera  fraternitas,  qua;  nunquam  potuit 
violari  certaminc,  qui  efTuso  san^ine  secuti  sunt 
Dominura.  conteranentesaulasregias  perveneruntad 
regna  coelestia.  Vers.  Ecce  quam  bonum  el  quam 
jucundum  habitare  fratrcs  in  unura.  ContcraneDtes. 
Resp.  Beati  martyres  Christi  Joanneset  Paulusdixe- 
runi  Juliano :  nobis  autem  aliud  non  est,  nisi  unus 


Baptista.   Vers.  Ipse  prseibii  ante  illura  in  spiritu  et  C  Deus  Pater  et  Filius  et   Spiritus  snnctus.  Vcrs.  Una 


virtute  Elise.  Nullus.  Resp.  Gabriel  angelus  apparuit 
Zachariae  dicens :  Nascetur  tibi  filius,  nomcn  cjus 
Joannesvocabitur,  et  multi  in  nativitatc  ejus  gau- 
debunt.  Vers,  Erit  enim  raagnus  corara  Domino, 
vinum  et  siceram  non  bibet.  Et  multi.  Resp.  Ecce 
consiitui  te  hodie  super  gentes  et  regna,  dicit  Dorai- 
nuSy  ut  evellaset  dissipes,  sedifices  et  plantes  in  no- 
mine  Domini.  Vers.  Tu,  puer,  propheta  Altissimi 
vocabcris  ;  prseibis  enira  antefacieraDomini.  parare 
vias  ejus.  Ut  evcllas.  Resp.  Inter  natos  mulierum 
non  surrexit  major  Joannc  Baptista.  quia  viam  Do- 
miniprseparavitin  eremo.  Vers.  Fuit  homo  missus 
a  Deo,  qui  noraen  Joannes  erat.  Qui  viam.  Resp, 
Ipse  pr»cedetante  illum  in  spiritu  ei  virtute  EJio), 
ui  convertat  corda  Palrum.  in  filios  ei  incredulos 
adprudenliam.  Parare  Domino  plebem  perfectam. 
Vers,  Tu  puer  Propheta,  ut  supra.   Resp,  Puer  qui 


fides,  unum  haptisraa,  unus  spiritus  erat  in  eis. 
Pater.  fiesp,  Beati  eritiscura  raaledixerint  vobis  ho- 
raines,  et  persecuti  vos  fuerint,  ei  dixcrint  omoe 
malura  adversum  vos  menticntes,  propter  mc.  Oaa- 
dete  et  exsultatc,  quoniam  merces  vestra  copiosa 
est  in  cfplis.  Vers.  [Deesl  in  Ms.] 

806  Anliphon(p  in  matutinis  Laudibus. 
Antiph.  Paulus  ct  Joannes  dixeruni  ad  Juliaoam: 
Nos  unum   Deum  colimus,  qui  fecit  coRlura  ctter- 
rara.  Ant.  Paulus  et  Joannes  dixerunt  ad  Terentia- 
nura:Si  tuus  Dorainus  est   Julianus,  habeto  pacen» 
cura  illo.  Nobis  aliud  [alius]  non  est  nisi  unus  Domi' 
nus  Jesus  Christus.  Ant.  Joannes  et  Paulus  cognos— 
ccntestyrannidcm  Juliani.  facultatessuas  paupeributf 
erogarecopperunl.  ^m^  Sancti  Spiritus   et  anim«? 
Justorum,  llymnum  dicitc   Deo  m  aEitornum  .4ii(- 
Joannes  et   Paulus   dixerunt   ad  Callicanuni  :  Tit 


est  enim  de  quo  L^»i*a„v/t  »ik .  lui^^i  ua^ua  niunuiuui  u  f  '  i* 

non  surrexitmajorJoanne  Baptista.  Vers.  Angelus      quam  luisii. 
ad  Zachariam  loculus  est,  dicens :  Uxor  tua  Llisa- 
beth  pariet  tibi  filium,  et  vocabis  nomeu  ejus  Joan- 
nem. 


Antiphonoe  in  matutinis  Laudibus, 

Antiph,  Elisabelh  Zacharise  magnum  virum  ge- 
nuii,  Joannem  Baptistampraecursorera  Doraini.  Ant, 
Jnnuebant  Patri  ejus,  quem  vellet  vocari  eum;  ei 
scripsit  dicens  :  Joannes  nomen  ejus.  Ant,  Joannes 
vocabitur  nomen  cjus;etmultiinnativitateejusgau- 
debunt.  Ant.  Joannes  cst  nomen  ejus ;  vinumet  sice- 
ram  non  bibet,  ctraultiin  nativitate  ejusgaudebunt. 
Anl.  Iste  puermagnuscorara  Domioonam  etmanus 
ejus  cum  ipso  est,  Vers.  Fuit  homo. 

/n  Evangelio. 

Antiph,  Apertum  est  os  ZachariaB,  et  prophetavit 
dicens :  beaedictas  Deus  Israel.  Ant,  Ipse  prseibii 


In  Evangelio, 

Anliph,  Astiterunt  justi  antc  Dominura,  et  ab 
inviccra  non  separati  sunt ;  gloriam  Doraini  viderunt 
[Calicem  Domini  biberunt],  ei  amici  Dei  appellati 
suni. 

In  vigilia  sancti  Petri  ad  Vesperas. 

Ver«.Inomnera  tcrrara.  ^4»^  BeatusPelrusaposto- 
lus  viditsibi  Christura  occurrere.  .Adorans  [adoravit] 
eura  et  dixit  :  Doraine  quo  vadis  ?  Venio  Romam 
iterura  crucifigi. 

Adlnvitatorium, 

Antiph,  Regera  aposlolorum  Dominum  veDiie 
adorcmus.  AnMn  omnem  terramexivitsonuseorum, 
et  in  fines  orbis  ierrae  verba  eorum.  Psalm.  Cceli 
enarrant.  Ant.  ClamaTeruni  jusii^  et  Dominus  exau- 
divit  eo8.  Psalm,  BeDedicam  Dominam.  AnL  Gonsti* 


LIBER  RESPONSALIS 


790 


s  priDcipes  soper  omnern  terram  ;  memores 
lominis  tui,  Domine.  Psalm.  Eructavit.  Vers, 
lem  terram. 

Respansoria. 

Simon  Petre,  antequamde  navivocaremte, 
:  ct  supor  plebom  meam  i^rincipem  le  consti- 
;laves  regni  coplorum  Iraciiditibi.  Vers.  Quod- 
ligaveris  super  terram,  erit  ligatum  et  in 
et  quodcunque  solveris  super  terram,  erit 
1  et  in  civVis.  Kt  claves,  liesfj.  Si  diligis  me, 
Petro,  pasce  oves  meas.  Domine,  tu  nosli, 
10  te.el  aniraam  meam  pono  pro  te.  Vers.  Si 
!rit  mc  mori  tecum,  non  te  ncgabo.  Et  ani- 
Resp.  Tu  es  Petrus,  et  super  hanc  Petram 
bo  Ecclesiam  meam,  et  portte  inferi  non 
ibunt  advcrsus  eam  :  ct  tibi  dabo  clavcsregni 
n.   Vers.  Quodcunque,  ut  sup,  Et  tibi. 

In  secumio  noclurm. 

Principes  populoruni  confl:regati  sunt  cum 
raham.  Pxal.  Omnes  genles.  Ant.  Dedisli 
.atem  timcntibusnomentuum,  Domine.P^a/. 

Deus,  deprecnlionem.  .hi/.  Annuntiaverunt 
>ei,  et  lacla  ejus  intcllexerunt.  Psal,  Exaudi, 
Irationem  raeam  cum  deprecor.  Fers. Dedisli 
atem. 
msnria  unde  suprn. 

Domine,  si  tu  es,  jube  me  venire  ad  le 
iquas.  Et  extendcns  manum  apprehendit 
L  dixit  ad  eum  :  Modicse  fidfi.  quare  dubi- 
"^ers.  ('umque  vidisset  ventum  validura  ve- 
I  limuit,  et    cum  ctrpisset    mergi,  clamavit 

Domine,  salvum  me  fac.  Etexlendens. /i<;«/). 
Petre,  et  indue  tc  veslimcntis  tuis  ;  accipe 
inem  ad  salvandas  gentcs,  quia  ceciderunt 
demanibus  tuis.  Vers.  Angelus  autem  Do- 
titt,  et  himen  refulsit  in  liabilaculocarceris, 
•ercusso(|aelatero  Petri  oxcitaviteum  dicens, 
elociLer.  Quia.  Re^p.  Tu  »»8  pastor  ovium, 
i  apostolorum  :  Tibi  traditlit  Deus  oinnia  re- 
ndi  ;  el  ideo  tibi  tradita^  sunt  claves  regni 
n.  Vers.  QuodcunqiiC,  ul  supra.  Et  ideo. 

In  tertio  noclurno. 

\h,  Exallabuntur  cornua  justi,  alleluia.  Psa/. 
)iinur.  Ant.  Ijix  orla  cst  justo,  alleluia,rectis 
elitia,  allel.  Psalm.  Dominus  regnavit.exsul- 
(.  Ciistodiebant  lestimonia  ejus,  et  prfecepta 
eluia.  l^aai.  Dominus  regnavit,  irascantur. 
ustoiJiebant  testimonia  ejus. 
nsoria  undesupra. 

Quem  dicunl  homines  esseFilium  hominis? 
esus  discipulis  suis.  l{espoiidens  Pelrus, 
'u  es  (^liristus  Filius  Dei  vivi.  Et  ego  dico 
a  tu  cs  Petrus  ;  etsupor  lianc  potram  ajdifi- 
•lesiam  meam.  Vers.  Beatuses.SimonPetre, 
•o  et  snnguis  non  rovelavil  tibi,  sod  Paler 
li  est  in  crelis.  Et  ego  dico.  Resp.  Ego  pro 
n,  I^etre,  [ut]  non  deticiat  fides  tua  ;  et  tu 
lo  converaus  confirma  fralres  luos.  Vers, 
sanguis  non  rolevavil  libi,  sed  Paler  meus 
n  coRlis.  Et  ut  aliquando.  Besp.  Beatus  est, 
etre,  qwiacaro  et  siin^'uis  non  revelavittibi, 
?r  meus  qiii  est  in  ccelis.  Vers.  Et  ego  dico 
n  tu  es  Petrus.  et  super  haiic  [>etrain  jedifi- 
clpsiam  moam.  /tesp.  Petre,  ainas  me  f  Tu 
inino,  qiiia  amo  te.  Piisce  oves  meas.  Resp. 
oannis,  diligis  me[>lusliis  ?  Tu  scis,  Domine, 
o  te.  Vers.  Elsi  oportuerit,  ut  sup.  Quia. 
olve,  jubente  Deo  lcrrarum,  Pctre,  catenas, 
5  ut  pateant  cn^Ieslia  rogna  beatis.  Vers. 
^que.Resp.  Qui  rogniclavos  et  curam  tradit 
]ui  ca'li  terneque  IVlro  commisiL  habenas, 
it  clausis,  et  solvat  viiicla  ligatis.  Vcrs. 
ique.  Vers,  Ipsa  tua,  Petrc,    dissipare  vin- 


A  cula  jussit,  qui  te  mundanos  jussitdissolverenexus. 
Ut  reseret.  Resp.  Petrus  et  Joannes  ascendebant  in 
templum,  ad  horam  Orationisnonam.  Et  quidamvir 
qui  erat  claudus  ex  utero  matris  sure,  quem  pone- 
bant  quotidie  ad  portam  templi.  Vers,  Argentum  et 
aurum  non  est  mecuin,  quod  autcm  habeo  hoc  tibi 
dabo.  Quem  ponebant. 

Antiphonxin  matutinis  Laudihus. 

Antiph,  Petrus  et  Joannes  ascendebant  in  tem- 
plum,  ad  borain  Orationis  nonam.  A nt.  Argentum  et 
aurum  non  estmecum  ;  quod  autcm  habeo,  hoc  tibi 
dabo.  Ant.  Dixit  angelus  ad  Petrum  :  Circumda  tibi 
\estimcntis  tuiset  sequere  me.  Ant.  Misit  Dominus 
angelum  suum,  et  liberavit  me  de  manu  Herodis, 
alleluia.  Ant.  Tu  es  Petrus,  et  super  hanc  petram 
a^dificabo  Ecclesiam  meam.  Vers.  Constitues  cos 
principes. 

In  Evangelio, 

B  Antiph.  Quodcunque  ligaveris  super  terram,  erit 
ligatum  et  in  ccelis  ;  et  quodcunque  solveris  super 
terram.  erit  solutum  et  in  coetis,  dicit  Dominus 
Simoni  Petro.  Ant.  Beatus  es,  Simon  Petre.  Ant. 
Significavit  Dominus  Fetro  qua  morte  clarificaturus 
essetDeum,aIIeIuia.  Ant.  Ego  pro  te  rogavi,  Petre, 
ut  non  deficiat  fides  tua.  Et  tu  aliquando  conversus, 
confirmafratrestuos.vIwrSidiligisme,  SimonPetre, 
pasce  oves  meas.  Tu  scis,  808  Domine,  quia  amo 
te.  Ant.  Tu  es  pastor  ovium,  princeps  apostolorum; 
tibi  traditffi  sunt  claves  regni  coelorum.  Ant.  Tu  es 
ChristusFilius  Dei  vivi  ;  et  tu  beatus,  Simon  Bar- 
jona.  Ant.  Simon  Joannis,  diligis  me  plus  his  ?tu 
scis,  Domine,  quia  amo  te.  Ant.  Dixit  Dominus  Pe- 
tro  :  Tibi  dabo  claves  regni  ccolorum.  Ant.  Beatus 
Petrus  apostolus,  ut  supra.  Ant.  Commendo  tibi 
ovesqua8tradidistimihi,aIleluia.yl7i/.  Solve,  jubente 
Deo  terrarum,  Petre,  catenas,  qui  facis  ut  pateant 
ca?lestia  regna  beatis.  Ant.  Super  aquas  ambulans 

C  Dominus  Petro  manumporrexit  mergentiin  pelagus. 
Ant,  Cum  respexisset  Petrus  crucem,  lacrymis  [la- 
crymas]  fundebat  prae  gaudio.  [Gxtera  d^sunt.]  Non 
smndignus  Ant.  Petrus  etPaulusmilitantesRomam 
venerunt.  (^ircumdantes  Simonem  invenerunt  •  cum 
Nerone  fidem  permanserunt  Salvatorem.  Ant.  Beatus 
Fetrusdum  penderet  in  cruce,  alacri  vultu  Dominum 
deprecatur  :  Domine  Jesu  Christe,  commendo  tibi 
oves  quas  tradidisti  mihi. 

In  die  atl  Vesperas, 

Antiph,  Juravit  Dominus  et  non  pcenitebit  eum  : 
Tu  es  sacerdos  in  a^ternum.  Psal.  Dixit  Dominus. 
A7it,  Collocct  eum  Dominus  cum  principibus  populi 
sui.  P5a/.  Laudate,  pueri.  Ant,  Dirupisti,  Domine, 
vincula  mea,  tibi  sacrificabo  hostiam  laudis.  Psal. 
Credidi.  Ant  Euntes  ibant  et  flebant  mittentes  se- 
mina  sua.  Psal.  In  convertendo.  Ant.  Confortatusest 
principalus  coruin,  et  honorati  sunt  amici  tui,  Deus. 
Psal.  Domine,  probasti  me.  Ant,  Gloriosi  principes 
D  terrtip,  quomodo  in  vita  sua  dilexerunt  se,  ita  et  in 
morte  non  sunt  separati. 

Antiphonae  et  Responsoria  in  vigilia  sancti  Pauli  apo- 
stoli.  —  In  primo  nocturno. 

Antiph.  Qui  operatus  es  Petro  in  apostolatum, 
operatusestet  mihi  intergentes  ;  et  co^noverunt  cra- 
tiamqmB  dataest  inihi  aChristo  Dommo.  Psal.  CQeli 
enarrant.  Vers.  Qui  me  segregavit  ex  utero  matris 
suae  [mea)J,  et  vocavitper  gratiam  suam.  ^n(.  Scio 
cui  credidi,  et  ccrtus  suin  quiapotensest  depositum 
meum  servarein  illa  die  justusjudex.  Psal,  Benedi- 
cam  Dominum.  Vers.  De  reliquo  reposita  est  mihi 
coronajustitice.  Jn/.  Mihi  vivere  Christus  est,  et 
mori  lucrum,  gloriari  me  oportet  in  cruce  Domini 
mei  Jesu  Christi.  Psal.  Eructavit.  Vers.  Per  quem 
milii  inundus  crucifixus  est,  et  ego  mundo.  Vers.ln 
omnem  terram. 


ita  corrupta  sunt,  ut  viz  sanari  posse  videantur. 


791 


SANCTl  GREGORII  MAGNI 


Responsoria  unde  supra. 


A  Judica,  Domine,  nocentes  me,  expugnaimpi 


Resp.  Qui  opcralus  esl  Pelro  in  apostolatum,  ope- 
ralus  cst  et  niiDi  inler  gentes.  Et  cognoveruntgratiara 
Dei,  qua»  dala  est  mihi.  Vers.  Gratia  Dei  in  mevacua 
non  fuit,  sed  gratia  ejus  semper  in  me  monct.  Et 
co^noverunt.  Hesp.  Scio  qui   crediili,  et  certus  sum 

3uia  potens  est  depositum  meuin  servare  in  illum 
iem.  Vevs.  Reposita  est  mibi  corona  justitiie.Quia. 
Ilesp.  Bonum  certamen  certavi,  cursumconsummavi, 
fidem  servavi ;  ideoque  reposita  est  mihi  corona  jus- 
titiee.  Vers.  Scio   cui  credidi,  et   certus  sum    quia 

Sotens  est  depositum  meum  servare.  Ideoque.  Resp. 
lamasci  prcepositus  gentis  Arethfe  regis,  voluit  com- 
prehendere.  A  fratribus  per  murum  submissus  sum 
in  sporta,  et  sic  evasimanusejusin  nomineDomini. 
Vers,  Deus  et  Pater  Domini  mei  Jesu  Christi  scit 
quia  non  mentior.  Et  sic  evati. 

S09  In  secundo  noctumo, 

AnUph.  Tu  es  vas  eIectionis,sancte  Paule  apostole,  g 
praedicator  veritatis  in  universo  mundo.  P«a/.Omnes 
gentes.  Vers.  Per  quem  omnes  gentes  cognoverunt 
gratiam  Dci,Ant.  Magnus  sanctus  Paulus  vas  elc- 
ctionis  vere  digne  est  gloriGcatus ;  qui  et  meruit 
thronum  duodecimum  possidere.  Psalm.  Exaudi, 
Deus,  deprecationem.  Vers.  In  regeneratione,  cum 
sederit  Filius  hominis  in  sede  Majestatis  suse.  Aut. 
Bonum  certamen  certavi,  cursum  consummavi,Gdem 
servavi.  Psa/.  Exaudi,  Deus,  Orationem  meam  cum 
dep.  Vers.  De  csetero  reposita  est  mihi  corona  justi- 
ticB.  Vers,  Annuntiaverunt  opera  Dei. 

Responso7'ia  unde  supra. 

Resp.  Reposita  est  mihi  corona  justitiae,  quam 
reddet  mihi  Dominus  in  illa  dic  justus  Judex.  Vers. 
Sciocui  credidi,  et  certus  sum  quia  poteos  est  de- 
positum  meum  servare  iu  illum  diem.  Justus.  Resp. 
Isti  sunt  duae  olivfe,  [ct  duo]  candelabra  lucentia 
ante  Dominum  habent  poteslatem  claudere  coelum 
nubibus,  et  aperire  portas  ejus.  Quia  linguae  eorum  q  Irus  apostolus  et  Paulus  pnpdic.itor  gcnti 


me  ;  apprehende  arma  et  scutum.  Ad  expu^ 
Resp.  (iloria  et  honorc  coronasti  eum.  Doi 
constituisti  cura  super  opera  nianuura  tuarun 
subjecisli  sub  pedibus  ojus.  Vers.  Quoiiian; 
nisti  eum  810  ^^  Benedictionibus.  Resp.  I 
mitto  vos.  Resft.  Tollile  j«iguin.  R^sp  Dum  s 
Resp.  Egregie  Dei  Paule,  doclor  gentium,  el 
rum  propngator  pra^ceptorum,  ecce  nomen 
libro  vitae  ccKleslis  ascriptum  est,  et  m( 
tuum  non  derelinquetur  in  seecula.  Vers. 
sanctus  Paulus  vas  electionis,  vcre  digne 
riOcatus. 

In  Matutinis, 

Antiph.  Ego  plantavi,  Apollo  rigavit  ;  Dei 
incremcntura  dcdit,  allel.  Vers.  Unusquis< 
prinm  raercedem  accipiet,  secunclum  suum  I 
Ant.  Libenter  gloriaborin  infirrailatibus  me 
habitft  in  me  virtus  Christi.  Ver$.  Quand 
infirmor,  tunc  fortior  sum.  Anl.  Sancle  Ps 
slole,  prfedicator  veritatis,  cl  doctor  gcntiui 
cede  pro  nobis  ad  Doiiiinura,  qui  le  clcgil. 
digni  elGciainur  gratia  ejus.  Ant.  Gratia  E 
vacua  nonfuit.  sed  gratia  ejus  seraperin  ra( 
Vers.  Gratia  Dei  sura  id  quod  suni.  Ant. 
pr.TRpositusgentisArethseregis,  voluit  mecoi: 
dcre.  A  fralribus  permurura  subraissussumi 
et  sicevasi  manus  ejus  in  noraino  Domir 
Deus  et  Pater  Doraini  inei  Jesu  Cliristi  scit 
mentior.  Vm,  Constitues  eos  principes. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Vos  qui  srculi   eslis    me,  sedcbil 
sedcm  judicantes  duodecira   tribus    Israei. 
Vers.  Dum  venerit  Filius  Iiorainis  in  scde  h 
suaj.  Ant.  Ter  virgis   c.esus   suni,   semel 
sura,  ter  naufragium  pcrtuli    pro  Christi 
Ant.  Nocte  et  die  in  profundura  innris  fui. 


claves  coeli  factjE  sunt.  Vers.  In  oranem  terrara  exi- 
vit  sonus  eorum,  et  in  fines  orbis  ternE  verba  co- 
rum.  Ilabent.  l^esp.  Constitues  eos  principes  super 
omnem  terram,  memores  erunt  nominis  tui,  Dorai- 
ne,  in  omni  progenie  et  generatione.  Vers,  In  om- 
nem  terram,  ut  supra. 

In  tertio  nocturno, 

Antiph.  Saulus  quiet  Paulus  mngnus  preedicator, 
aDeo  confortatus  convalescebat,  et  confundebat  Ju- 
daeos.Psrt/.  Confitebimurtibi,  Deus.  Vers.  Ostendens 
quia  hicest  Christus  Filius  Dei  yiTi.Ant.  Ne  magni- 
tudo  revelationum  extollat  me,  datus  estmihistimu- 
lus,   angelus  Satanap  qui  me  colaphizet.    Propter 

Suod  ter  Dominum  rogavi,  ut  auferretur  a  ine  ;  et 
ixit  mihi  Dominus:  SufGcit  tibi.  Paule,gratia  mea. 
Psal.  Dominus  regnavit,  exsultet.  Vet^s.  Nam  virtus 
in  infirmitate  perficitur.  Ant.  Heposita  est  mihi  co- 
ronajustitioB,  quam  reddet  mihiDominus  in  illa  die 


nos  docuerunt  legcra  tuain,  Dominc.  Aut.  Ii 
terrara  exivit  sonus  corum,  ci  in  fincs  oi 
verbaeorura.  Ant.  Vos  qui  reliquislis  onii 
cuti  estis  rac,  centupluin  accipielis,  ct  vil 
nam  possidebilis.  Ant.  Nolite  tiraerc  cos  q 
occidunt,  aniraamautein  non  possuntoccid 
Dominus. 

Antiphonx  et  Resjonsoria  in  viqilia  "  beati 
abbatis.  —  In  primo  noclurno, 

Antiph.  Fuit  vir  vilnp  vcnerabilis  gratia 
nedictus.  Psalm.  Bcalus  vir.  Aitt.  Ab  ipsr 
suai  [terapore]  cor  gcrens  senilc,  cPtatcn; 
transiens,  nulli  aniinuin  dcdit  voluplati 
Quare  freraueriint.  J«/.  Duin  in  bactcria 
teraporaliter  uli  potuisset,  jurn  quasi  arid 
dum  cum  flore  dcspexit.  Psalm.  Cuin  iu 
Ant.  Nursiae  provincia  exortus,  Koniaj  1 
litteraruin  sludiislradilus  aparcnlibus  lucr 


judex.  Psal.  Dominus   regnavit,  irascanlur.    Vers,  ^  Verba  mea.  Ant.  Hclicta  doino  rcbusque 


Gooperante  gratia  Spiritus  sancti.  Vers.  Dedisti  hav 
reditatem. 

Resp.  undesupra. 

Resp.  Isti  sunt  duo  viri  misericordiae.  Vers.  Isti 
sunt  dua^olivae.  Dominatorem.  Resp.  Stolain  jucun- 
ditatis  induit  eum  Dominus.  et  coronam  pulchritudi- 
nis  posuit  super  caputejus.  Vers.  Cibavitiilum  pane 
vitse  et  intellectus^  et  aqua  sapientif-B  salutaris  pola* 
vit  eum.  Etcoronam.  Resp.  Corona  aurea  super  ca- 
put  ejus,  expressa  signo  sanctitatis,  gloriae,  bonoris. 
et  opus  fortitudinis.  Vers.  Quoniam  prievenisti  eura 
in  Benedictionibusdulcedinis;  posuisti  in  capite  ejus 
coronam  de  lapide  pretioso.  Glorice.  liesp.  Posuit 
coronam  capiti  meo,  et  circumdedit  memurosalutis, 
ad   expugnandas  gentes  et  omnes  inimicos.  Vers. 


Deo  placerc[cupiensl.  sancUeconvcrsalioni 
quaisivit.    Psal.     Doininc    Deus   noster. 
cessit  igitur  scienler  ncscius,  et  sapienler 
Psalm.  In  Doinino  confido. 

Responsoria  unde  .'^upra. 

Resp.  ¥[}'\l  vir  vita}    vcncrabilis  gratia  B 
et  noraine,  ab  ipso  pucritiir  tenipore   cor  { 
nile,  letatera  qiiippe  nioribus  Iransicns,  n 
animura  voIu|)tati  (lcdil.  Vera.  Reccssit  ig 
ter  nescius,  et  sapicnter  indoclus.    Ab   ipi 
Micitaque  cuin,  reliclislillcrarura  sludiis, 
serta  decrevisset,  nutrix,   ijuiP   hunc  am 
secula  est.  Vers.  Beccssit  igitur,  ut  supra. 
tur  beatus   Benedicius,   cura  conspicerel 
suain  flere,  moxque  se  cuin  lacrvmis  in  ( 


■  Scilicet  mensis  Julii  die    undecima,  quae    Qunc      et  passim  hoc  io   Codice  vigilia   significa 
9U8  Translationi  celebrand®  assignatur.    Porro  hic     nocturnum,  uec  pro  pridie  sumi  debet. 


UBER  RESPONSALIS 


794 


ilei  sanum  capistmumreparavit.  Renp  Ipsum 
capisteriutn  in  orclesise  iuf^^ressu  susponso 
sumj,  quatenus  et  pia-senlis  ot  seruturi  om- 
loscerenl  lJene<Iictus  pu<'r  conversalionis  gra- 
lanta  perreolione  ca'(>issct.  iMox<iue  initocon- 
nenum  vino  nuscuere  ;quo  ac«ropto  signavit, 
^onfraclum  ost,  ac  si  pro  signo  Ia()idem  de- 
'ers.  Inlellexit  protinus  vir  Dei.  quia  notum 
habuerat,  quod  non  potuit  portare  signum 
icquc. 

Insecundo  nocturno. 

ih.  Hic  itaque  cum  jam,  relictis   litterarum 

pelere  desertadccrevissel,  nulrix  qure  hunc 
amabat.  sccuta  est.  Psalm.  Domine,  quis  lia- 

Ant.  Pra»dicta  nulrix  iilius,  ad  purgandum 
1  a  vicinis  mulieribus  proestari  sil)i  capisle- 
jtiit,  quod  casu  arcidere  \Dele  acciderej  con- 
lest.  P.svf/.  (]onserva  me.  Ant.  Compassusnu- 
ationcmdedil  Benedirtus  pucr  cumlacrymis  ; 
rium  repnravit.  Psalm.  Donjine.  in  virtule. 
^nedictus  Dei  famiilus,  maj^num  fecit  miracu- 
reces  fudil  ad  Dominum,  rejunxit  capisterium. 
omini  est  lerra.  Ant.  (jui  dum  erenium  pele- 
omanum  [Komanusjmonnchum  obviavil,  cu- 
1  desidoriinn  cognovisset,  el  srcrolum  tenuit, 
itonum  impendit.  P.<alm.    Beati  quorum  re- 

Vers.  (lunique  in  spem  posilus  submiLti  pa- 
abolus  conspicerel ,  jaclavil  lapidom,  et tinlin- 
nti  fregit.  Rcsp.  Convocalis  discipulis,  beatus 
:lus  dixit  ;  Miscrealur  vobis  sempiternus 
nunquid  non  prius  dixi  vobis,  quia  meis  ac 
monbus  minime  conveniret  ?  Vers.  Ilaque 
lores  veslros  vobis  patrom   quierile,  quia  me 

minime  potoslis  Nunquid  Resp.  Quidam  ru- 
lefuncli  cor|)us  tilii  in  ulnis  feron«,  orbitatis 
stuans  ad  nionaslerium  venit.  Benediclum 
I  quif»sivit.  Mox  ut  as()exil,  clamare  ccepil  : 
llium  meum,  redde  (ilium  moum.  Vfrs.  Vir 
Domini  in  hac  vo»*e  siilxlitil  dicons  :  Nunquid 
um  luum  absluli  ?  cui  ille  rospondil :  Mortuus 
ni  resuscila  oum.  Ro<Mc.  /iesp.  Domine,  non 
«  peorala  mea,  sod  tidoni  hujus  hominis,  qui 
esuscitari  tiiium  suum  ;  ct  rodde  in  hoccorpu- 
nimamquam  tulisti.  Dtcompleta  Oratione  rc- 
t  sanum  reddidit  patri  suo.  Vers.  Et  regre- 
anima  ita  corpus^ulum  omne  conlremuil,  et 
jlis  omnium  ((ui  adorant  vivus  a[)paruit.  Et 
.  Rcsp.  i'ater  sanctus  dum  iutentam  oculorum 
in  splen^lore  corusn.o  luris  liabore  viderelur, 
ermani  animain  (]a|)uani  O()iscopi  in  spluora 
ibaugelisin  ccolum  deforri.  Vers.  Factumquc 
revorondissimum  (KMMnanuin  is  qui  missus 
defunctum  rfporit.  Re.^p  Eodem  voro  anno 
pioj  d^^  hac  vila  orat  exituriis.  quibusdam  di- 
isecum  convorsantil)us,qiiibusdam  longe  ma- 
issanolissiini  sui  obitus  denuntiavit  diem. 
Supple  praesonlibus  indicans  J  IJl  audita  per 
un  loi^orenl,  absentihus  indicons  quale  eis  si- 
ierotquandoejusanimadecorpore  e.\iret  San- 
i.  Resp.  Anlesoxtum  vero  sui  exitus  diom  ape- 
)ulturam  S12  ^i^^'  jnbot:  qui  niox  correptus 
is  acri  C(ppit  dolore  fatigari  usque  ad  mortoin. 
iumque  (>or  singulos  dies  lan^uor  ingravesco- 
;to  die  porlari  sc  in  oralorium  a  discipulis 
bii  raox.  ^ie.^ip.  Sexlo  namqiie  diof^ortari  se  in 
um  a  disoipulis  fccit.  ibicjue  exilum  suum  do- 

sacramontis  munivit,  al((ue  iuler  discipulo- 
anibus  [inanusj  oxpiravit  Vcrs.  Ereclis  in 
manibus  focit  [slotitj,  ot  ullimum  spirilum 
!rba  Oralionis  efflavit.   Alquc.    Resp.  Ilodie 

Benediclus  por  viani  Ori^Mitis  tramilem  vi- 
s  discipulisc(elum  lotondit,  ot  ab  angelis  in 
luscepturus  est  fsuscoptus  ost|.  Veis.  Tunc 
sanoti  viri  obitum  siciit  (^r.esentes  discipuli 
t.  ila  absentes  hoc  siguum  quod  eis  pra^di- 
(lerat  agaoYeruat.  Videntibus.  Resp,  Factum 


A  est  post  obitum  sanctissimi  viri,  mulier  mente  capta 
vonit  ad  spocum  ojus,  ot  ingrossa  mansit  in  eo,  et 
sana  facta  ost  ex  illa  Iiora.  Vers.  El  in  ea  sanilate 
quain  acce()oral  pormausil  oinnibusdii^bus  vit?e  sua\ 
Vers.  Via  recta  (irieiilis  Iramito  abojus(*ella  ad  co?- 
lum  usque  tondot)atur,  cui  vonorando  liabilu  vir  de- 
super  clarus  assisteus,  cui  essot  via  quam  cernerent 
discipulis  iuquisivit  ;  ipsi  vero  nescire  sc  professi 
sunt. 

Antiphonxin  matutinis  Lauiiibus. 

Antiph.  Intemf)esta  nocleoravit  Bencdictus.  [Adji' 
ciendum  fortc  vidilj  Fusam  lucem  desuper  cunctas 
noctis  tenebras  effugasse  tantoque  splendore  clare- 
scere.  ut  dicm  vinceret  lux  illa.  Ant.  Sicutdiscipulis 
ipserefcrebat,  quasi  sub  uno  solis  radio  omnis  mun- 
dus  collectiis  anle  ejus  oculos  momcnto  adductus  cst. 
Ant.  Orabal  sanctus  Benedictus:  Dominc,  non  aspi- 
cias  peccata  moa,  sed  ndem  hujus  hominis,  qui  ro- 
gat  resuscitari  filium  suum.  Et  sub  oculis  omnium 
"  viventem  puerum  reddidit  patri  suo. -^w^  Frater 
Maure,  curre  volocilor,  qiiia  puer  Placidus  in  amne 
flumen  [Rrdundat  llumonj  uiergitur.  Ant.  Dumquc 
super  undas  Placidiis  traberetur,  Maurus  occurrit  in 
modiis  fluctibus.  Emerso  pede  puerum  liberavit. 
Ant.  Intempestse  noctis  cuncta  sub  silcntio.  quasi 
sub  solis  radio  omnom  mundum  conspexit.  Ant.We' 
nedictus  Dci  famulus  per  Spiritus  sancti  indagiapree- 
cognoscens  quee  venlura  sunt  omnia. 

In  Evangetio. 

Antiph.  Hodie  sanctus  Benediclus  per  viam  Orien- 
tis  tramilem[recto  tramiloj  videntibusdiscipuliscoe- 
lum  tetendit  ;  hodie  erectis  manibus  interverba  Oras 
tionis  migravit.  Ilodie  in  gloria  ab  angolis  susceptu- 
est.  Ant.  Sanctimonialisautemfomina^cumnegantis 
verba  audisset,  orationem  fudit,et  inundatiopluvia- 
rum  crupit. 

In  vigilia  sancti  Laurentiiad  Vesperas. 

C  V^r«.  Justum  deduxil  Dominus.  A»(^  Beatus  Lau- 
rentius  cum  in  craticula  supra  positus  urerelur,  ad 
im()iissimum  tyrannum  dixit  :  Assatum  est  jam, 
versa  et  manduca  ;  nam  facultates  Ecclesiie  quas  re- 
quiris,  in  coelestibus  thesauris  manus  pauperumde- 
portaverunt. 

Adlnvitatorium. 

Antiph.  Regem raart.vrum  Dorainum  veniteadore- 
mus.  Ant.  Quo  progrederis  sine  filio,  pater?  Quo, 
saccrdos  sancte,  sioe  ministro  ()roperas  ff^a^.  Bea- 
tusvir.  Vers.  Bealus  Laurentius  dixit.  Ant.  Noli  me 
derelinquere,  pater  sancte,  ^uia  thesauros  tuos  jam 
expendi,  quos  tradidisti  mihi.  Psal.  Quare  S13 
fremuerunt.  Vers.  Quid  in  me  ergo  displicuit  paterni- 
tati  [MiBfAnt.  Non  ego  te  desero,  fili,  neque  dere- 
linquo,  sed  majora  til>i  debenturpro  Christi  fide  cer- 
tamina.  Psalm.  Domine,  quid  mullip.  Vers.  Bcatus 
Sixtus  dixit.  Vers  Gloria  et  honore. 
f\      Res/tonsoria  unde  supra. 

liesfu  Levita  Laurentius  bonumopusoperatusest, 
qui  per  signum  cruciscaecosilluminavit ;  et  Ihesauros 
Ecclesia;  dcdit  pauperibus.  Vers.  Dispersit  dedit  pau- 
peribus,  justilia  ejus  manet  in  siBculiim  saeculi.  Et 
thesauros.  Resp.  Puer  meus,  noli  timere,  quia  ego 
suni  tecum,  dicit  Domiuus  ;  si  transicris  per  ignera, 
flarama  non  nocebit  te,  et  odor  ignis  non  erit  in  te. 
VVr,^.  Donec  ponam  inimicos  tuos,  utsupra.  Resp. 
Strinxerunt  corporis  membra  posita  in  craticula.  Su- 
perjeclisprunis  msultat  levita(jhristi.  Beate  Laurenti 
marlvr  Cbristi,  interccde  pro  nobis.  Vers,  Hic  est 
vir  qui  non  est  dcrelictus  a  Domino  in  die  certaminis 
sui.  Beate.  Vers.  (^.arnifices  vero  ministrabant  car- 
boncs  subter  cratem  feream.  Resp.  Quo  progrederis 
sino  filio,  Pater?  quo.  sacordos  sancle,  sine  (iiacono 
pro()eras?lu  nun(|uam  sine  ministro  sacrifi(.*ium  of- 
ferre  consueveras.  Vers.  Quid  in  me  ergo  displicuit 
paternitati  lure?  Nunquid  degenerem  probasti  ?  Expe- 
rire  certe  utrum  [idoneumj  ministrum  eiegeris,  cui 


I9ti 


SANGTI  GREGORn  HAGNI 


m 


commisisti  dominici  sanguinis  consecrationcm.  Tu 
nunquam. 

In  secundo  norturno. 

Antinh.  Hcatus  Laurpnlius  orabat,  diccns :  Domine 
Josu  Christe,  Heus  dc  Deo,  niiserercmiliis(M'vo  tuo. 
Psal.  Cum  invocarem.  Vers.  Quia  accusalus  non 
negavi  nomen  sanclum  tuum,  interrojjjatus  to  Chri- 
stum  oonfessus  sum.  Anl.  liixitKomanus  ad  heatum 
Laurcntiuni :  video  anle  le  juvenem  pulcherrimum  ; 
festina  mehaptiziirc. /^«fl/m.  Vcrba  mca.  VV?*s.  AtTc- 
rens  autem  ureeum  rum  aqua,  misit  se  ad  pcdesejus. 
Anl.  iJealus  Laurenlius  dixit:  Mea  nox  ohscurum 
non  habet.  seti  omnia  in  luce  clareseunt.  Psal.  Do- 
mine,  Dominus  nostcr.  Vers.  Quia  ipsc  Dominus 
novit,  quia  accusalus  non  negavi.interropatusChri- 
slum  confessus  sum.  Vers.  Posuisti,  Domme,  super 
caput  ejus. 

liesjhmsoria  undc  supra. 

Resp,  Noii  mc  dcrehnquere,  paler  sancte,  qnia 
thesauros  tuosjam  expendi.  Non  ego  tc  dcsero.  lili, 
neque  «lerelinquo  ;  scd  majora  tihi  (lehentur  profide 
Christi  certamina.  Vers.  iNos  enim  «luasisenes  levio- 
ris  puf(njL'cursum  accipimus;  te  quasi  juvenem  glo- 
riosior  delyranno  triumpliuscxspeclat.  FV)st  Iridimm 
sequeris  sacerdotem  lcvila.  Sed  majora.  Resp.  Bealus 
Laurentius  clamavit,  el  dixit:Deum  meum  eulo,  et 
illi  soli  servio;  et  ideo  non  limeo  lormenta  tua.  Vers, 
Mea  nox  obscurum  non  babet,  sed  omnia  in  hice 
clarescunt.  Et  ideo.  liesp.  In  craticula  tc  Deum  non 
negavi,  et  ad  ignem  applicatus  te  Dominum  Jesum 
confessus  sum.  Vcrs.  Probasti,  Domine,  cor  mcum, 
et  visitasti  noctc.  Et  ad  ignem. 

In  teriio  nocturno. 

Antiph.  Strinxerunt  corporis  mtmibraposita  super 
craticulam  ;  sul)jcctis  prunis  insultat  levila  Christi. 
Psnl.  Domine,  quis  hahilabit.  Vers  Carnificcs  vero 
ministrahant  carboncs  subtus  cratem  ierream.  Avt. 
Ignc  me  examinasti,  et  non  cst  inventa  in  me  ini- 
quitas.  Psal.  Exaudi,  Domine.  Vers.  Probasti,  l)o- 
mine,  cor  meum,  et  visitasli  nocte.  Ant.  Interrogatus 

814>  ^^ '^^'^^''^"'"  ^^^"'^'^^i^  ^^^^*  Assatus  gratias 
agij.  Psal.  Dominc,  in  virtute.  Vers.  Gralias  libiago, 
Dominc,  quiajanuas  tuas  ingredi  mcrui.  Vers.  Justum 
deduitt  Dominus  pcr  vias  rcctas. 

liesponsoria  uude  supra. 

Hesp.  0  Hippolyte,  si  credis  in  Dominum  Jesum 
Christum,  et  thesauros  tihi  oslendo»  et  vitam  <eter- 
nampromitto.  Vers.  Dispersil  dedit  paupcribus,iusti- 
tia  ejus  manet  in  sqeculum  sa^culi.  Et  tliesauros.  Besp, 
Gaudco plane,  quia  januasChristi  tuas ingredi merui, 
quiaaccusatusnonncgaviJnterrogatusCliristumcon- 
fessus  sum,  assatusgratiasago.  Vers.  Probasti,  Domi- 
ne,  cormeumy  et  visitasti  nocte.Assatus.  Hesp.  Voluit 
esse  hostia  levita  Laurentius,  qui  dum  assarelur  non 
ncgavit  Dominum,  et  idco  inventus  esl  sacrificium 
laudis.  Vers.  In  cralicula  dcpositusDeum  non  nega- 
vit;et  ad  ignem  applieatus  Christum  confessus.  Gt 
ideb.  licsp.  llic  est  vir,  qui  non  est  derelictusa  Deo, 
in  dic  certaminis  sui  :  et  ipsc  conculcavil  caput 
serpentis  antiqui.  Modo  coronabitur,  quia  fidcliter 
vicit  in  mandatis  Doruini.  Vers  Iste  estquicontemp- 
sit  vitam  mundi,  et  pervenitad  coelcstia  regna.  Modo. 
liesp.  Beatus  Laurcnlius  dixit :  Ego  mc  obtuli  sacri- 
ficium  Dco,  in  odorcm  suavitatis.  Vers.  Quoniam  ad 
te  orabo.Dominc.maneexaudiesvoccm  mcam.  Vers, 
(iratias  libi  ago,  Doinini^  Hesp.  Protcclor  luus  ci^^o 
sum,  noli  timerc,  dicit  Dominus  ;  cum  transieris  per 
ignem,  non  comoureris,  etflamma  noncomburct  te, 
quia  tenebo  manum  tuam.  I^e?*^.  Libcrasti,  Domine, 
corpus  meum  a  perditionc,  et  a  pressura  flammip, 
quiii  circumdedit  me.  Et  in  medioignis  non  aestuatus, 
quiatencbo.  /{e.sp.  Beatus  vir  Laurentius,  qui  post 
aurum  non  abiit.  necspcravit  in  thesauris  pecunirp. 
Fccit  enim  mirabilia  in  vila  sua.  Vers,  Ilic  est  vere 
niarlyr,  qui  pro  Gbristi  nomine  saDguinem  suum  fu- 
djt,  Fecii. 


A  Tn  matutinis  iMudihus. 

Antiph.  Laurcntius  ingressus  est  martyr,  et  con- 
fcssus  est  nomen  Domini  Jcsu(^hristi.  An!.  Gaudeo 
phine  quia  januas  (^hristi  ingredi  merui.  Ant.  Lau- 
rcntius  bonum  opus  operatus  est,  qui  pcr  signuin 
crueis  ca^cos  illuminavit.  Anl.  Probasli,  Uomine,  cor 
mcum.  et  visitasti  no^te.  .477/.  Adhfesil  anima  mea 
post  tc,  quia  caro  mca  ignecrcmala  estprote.  Deus 
meus..Dir  Misit  Dominus  Angehim  suum,  et  libera- 
vitme  de  mcdio  ignis,  et  nou  sum  fpstuatus.  Anl. 
Heatus  Laurentius  orabal  diccns  :  gralias  tibi  ago, 
Domine,  quia  jjinuas  tuas  ingredi  merui.  Ant.  .'\rcu- 
satus  non  negavinomensanetumtuum.  Interrogalus 
te  Dominum  confessus  sum.  Vers.  Posuisti,  Domioe. 

In  Evmgelio. 

Antivh.  In  craticula  sanclum  Dominum  non  nega- 
vi,  et  ad  ignem  applicatus  Christum  confessus  sum. 
Probasti  cor  meum,  et  visitasti  nocte :  igne  me  exa- 
^  minasti,  et  non  est  inventa  in  me  iniquitas.  Ant. 
(iratias  tibi  ago,  Dominc,  quia  januas  tuas  in^edi 
merui.  Ant.  Gratiasago  Dco  mco,  quia  hostiaChristi 
etriri  mcrui.  .\ssatus  non  negavi,  et  inlerrogatus 
Chrislum  confcssus  sum.-lwt.  Ollippolvte,  si  credi- 
dcris  in  Dominum  Jesum  Chrislum  et  tliesauros  tibi 
ostendo,  et  vilam  n'ternam  promiltof.ln/.  Si  quis 
mihi  ministraveril.  honorifirabileum  Pater  ineusqui 
est  in  C(elis,  dicit  Dominus.  Ant.  Volo.  Pater,  utubi 
ego  sum,  iilic  sic  et  ministcr  meus. 

815  '"  ri7i7ia  sanrti  Ttburtii  martijris,  ad  Vesperoi. 
Antiph.  Inclytus  martyr  Tiburtius  cum  nmlalis 
planlis  super  prunas  fcrvenlcs  incederet,  EabiaDO 
pra'fectodixit :  Vidctur  mihi  quod  super  roseosflores 
lucedam,  in  nomine  Domini  mei  Jesu  Christi. 

Dc  sancto  llippolyto,  ad  Vesperas. 

Vers.  Justum  deduxit  Dominus.  Ant.  Si  quismihi 
ministraverit,  ut  su}>ra. 

Q  Adlnvitatorium. 

Antiph,  Regem  martyrum  Dominum,  venite  ado- 
rcmus. 

In  primo  nocturno. 

Anliph.  Valerianus  tradidit  bcato  IIippol.yto  Lau- 
rentium,  ut  eum  custodiret.  /^^ia/.  Bcatus  vir  quinon 
ahiit.  A  nt,  \  idit  Ilippolytus  a  beato  Laurcntio  ca*cum 
illuminatum,  statim  credidit.  PsU.  Quare  fremue- 
runt.  Ant.  Impositas  [Forte  imposuit]  manus  Hippo- 
lytus  supcr  oculos  ca?corum,  ct  sanabantur.  Psal. 
bomine,  quid  multip.  Vers.  Gloria  et  honore. 

Responsoria, 

liesn.  Beatissimus  Christi  martyr  Hipolytus,  dum 
baptismi  gratiam  accepisset  a  beato  Laurentio,  pone- 
bat  manus  super  oculos  ciecorum,  et  sanabantur. 
Vers.  Caeco  illuminatoa  bealo  Laurentio  liippolylus 
credidit,  ct  percipi  [percipere]  meruit  baptisnii  sa- 
j)  cramenturn.  Ponebat.  Ant  Multi  caeci  et  imbecilles 
vcnientes  ad  custodiam  beati  Laurentii.oracda  san- 
ctus  llipolytus  ponehat  manus,  et  curavit  eos;  pro* 
pterea  a  militibus  comprehensus,  ducei»ntur  adDe- 
cium.  IVrs.  Justinus  et  Ilippolytus  rapuerunt  corpus 
Laurenlii.  et  sepelierunt.  Propterea.  jResp.  Rcquisitus 
a  Dccio  sanctus  Ilippolytus  de  corpore  Laureutii.  et 
quid  sepelissct,  respondcns  llippolytus  dixit:  Cbri* 
stianusego  siim,  et  Christi  martyrem  diligenter  se- 
pelivi.  Vers.  Miror  mihi  valde,  pra^ses,  pro  quid  ore 
polluto  martyrem  nominasti.  Respondens. 

In  secundo  nocturno. 

i^l})/.  DeciusCaesar  vocavit  Hippolytum,  et  inter- 
rogavit,  corpora  sanclorumproquid  rapuisset.  Pm2< 
(^.um  invocarem.  Ant.  Ingressus  itaque  liippolvtusin 
domum  suam,  dedit  pacem  omnibus.  A  miiitibus 
comprehensus  ducebatur  ad  prsesidem.  PsaL  Verba 
mea.  Ant.  Dum  yeDisset  Ilippolytus  in  prsBsentiam 
Deciii  subridens  Decios  dixit  *.  Ta  magus  factoi  est 


LIBER  RESPONSALIS. 


798 


stuHsti  corpus  Laurentii.  Psalm.  Doroine  Do-  A 
nosler,  Vers,  Posuisti,  Domine. 
Hmsoria  unde  $upra, 

K  Ke^ressus  itaque  Hippolytus  post  dicm  ter- 
renit  m  domum  suam,  eldedit  pacem  omnibus 
suis,  et  commanicavit  de  sacrificio  allaris 
jlii  marlyris.  \ers.  Et  posila  meusa  prius 
cibumsumeret,  a  miiitibuscomprehcnsusper- 
id  prittoria.  Et  comuiunicavil.  Hesp.  Dum  ilip- 
8  in  domum  suam  convivia  cibus  [Forte  con- 
ibos]  poneret,  missi  a  Decio  mililes  tonuerunt 
il  adduxerunt  ad  Decium  ;  quem  videns  Cffisar 
ens  dixit :  Nunquid  tu  magus  effectus  es,  qui 
iLaurentii  abstulisti.  Vers.  Decius  dixit:Fraerc 
lcite  ;  estor  noster  amicus.  Hyppolytus  dixit  : 
Chrisli  ego  sum,  et  ejus  prflecepta*  custodire 
desidero.Quemvidens.  Resp.  Flxpoliavitvestem 
jrtum  Decius,  qua  in«Iucbatur  m  habilu  Chri- 
,  et  dicit  ei :  Sacrifica  diis  et  acquiesce  praecep- 
itris,  et  vive  militite  paimac.  Vers.  Gratias  ago  g 
eo^qui  me  confortavit  in  conspectu  principum. 
it. 

In  teriio  nocturno, 

iph.  Respondit  Hippolytus  ad  Decium,  dicens  : 
im  ego  magus,  nisi  Cliristianus.  Psal,  Domine, 
abitabit.  ^nr  Quo  aiidito.  Decius,  furore  ar 
.  jussit  Hippolytum  lapidibus  obtundi.  Psal, 
i,  Domine,  Ant.  Exspoiiavit  Decius  Hyppolyto 
DJ  gua  induebatur  in  habitu  Christiano,  Psal, 
le,  m  virtute. 

Responsoria. 

h  Oravit  sanctus  Hippoljtus  voce  magna,  et 
Gralias  tibi  ago,  Domine  meus,  Jesu  Christe^ 
amulos  meos  inconspcctu  tuo  pati  video. Hesp, 
ns  Decius  Hippoljto  dixit :  Nunquid  tu  cultor 
m  fuisli?  sacrifica  (liis,  fruere  palma  militiae. 
spondens  Hippolytus  dixit :  Christiaous  ego 
)l  yesii^iuin  [Verhum  deest  in  Mss.]  adipisci  p 
Vers.  lunc  beatus  Hippoiytus  voce  clara  dice- 
iilitia  mea  fides  christiuna.  Resp.  Jussit  Decius 
)usdicens:  ExuiteHippoIytum  vestem,  etfusti- 
?dite.  Ut  [Fot7eet]cum  cfiederetur,  dixit :  .Miles 
i  ego  sum,  et  verbera  tuanon  rcveresco.  Vers, 
railitia  pristinaquam  sempcr  habuisti ;  respon- 
respondil)  Hippolytus  dicens.  Resp.  Postquam 
;sentia  Hippul^yti  famuli  sui  roartyrizati  sunt, 
Hippolylus  :  Gratias  tibi  ago,  Domine  Jesu 
e,  quia  famulDS  meos  in  conspeclu  sanctorum 
cw  deest  in  Ms.]  Vers.  Miles  Christi  Uippoljtus, 
us  fide,  in  conspectu  judicum  dixit. 

In  Matutinis. 

\ph.  Dixit  Hippolylus  ad  Decium  :  Non  me  ex- 
sti,  sed  magis  vestisti.  Ant.  Prapses  dixit  ad 
jrtum  :  Factus  es  insipiensut  nuditatem  tuam 
'ubcscis  [erubesceresj.  Ant.  Dixit  Ca?snr  ad 
Ijtum  :  Nunc  magus  factus  es.  Respondcns  ^ 
ytus  dixit  ad  Decium  :  Non  sum  ego  magus,  ^ 
ryus  Domini  mei  Jesu  Christi.  JnMunc  vale- 
in  conspectu  Hippolyli.  famulos  illius  marty- 
preeccpit.  Ant.  Excmpluro  meretur  fieri  Vers. 
a  deduxit  Dominus.  [Cxterse  desunt  in  Ms.] 

In  Evangelio. 

\ph,  Oravit  sanctus  Hippoljtus  voce  magna,et 
Gratias  tibi  ago,  Domme  mcus  Jesu  Christe. 
imulos  meos  in  conspectu  tuo  pati  wideo.Ant, 

Hippol^tus  obtulit  se  in  conspectu  Romuli,  et 
laradixit  :  Ego  Christum  conliteor.  Ant,  l^ip- 
3  famulus  (Jiristi  Dominum  deprecabatur  : 
e  Jesu  Christe,  accipe  spiritum   meum.  Ant, 

est  vox  infanlium  et  dicentium  :  Gloria  in 
s  Deo,  allel.  Ant,  Decius  C^esar  vocavit  Hip- 
m,  et  interrogavit,  corpora  sanctorum  pro 
apuisset. /in^  [ngressus  itaque  Hippolvtus  in 
Qsuam^deditpacem  omDibus.^n/.  Amilitibas 


comprehensus  ducebatur  ad  Decium.  Ant  Dum  ve- 
nisset  Hippolytiis  in  prn^scnliam  Dccii.  subridens 
Decius  dixit :  Magus  factus  es,  quia  abstulisti  corpus 
Laurentii. 

817  Rfsponsoria  sive  Antiphnnse  de  Assumptione 

sanctx  Marix. 

Resp,  Vidi  speciosam  sicut  columbnm  ascenden- 
tcm  de8upiTrivosaquannn,cujus  in(Pstimabilisodor 
enit  nimis  in  veslimentis  eju-i.  Et  sicut  dies  verni 
circumdabant  eain  flores  rosarum,  et  lilia  conval- 
lium.  Vers.  Quse  est  ista  qua;  ascendit  per  desertum 
sicut  virgula  fumi,  ex  aromatibus  myrrnae  et  thuris? 
Etsicut.  Resp.  Sicut  cedrus  exaltala  sum  in  Libano, 
et  sicut  cypressus  in  monte  Sion  ;  quasi  inyrrha  ele- 
cta  dedi  suavitatem  odoris.  Kt  sicut  cinnaroomum 
et  balsamuro  aroroatizans.  Resp.  DifTusa  est  gratia 
in  labiis  tuis,  propterca  benedixit  te,  Deus,  in  aeter- 
nuro.  Vers.  Speciosa  facta  est  et  suavis  in  deliciis 
luis.  Propterea.  Vers.  Myrrha  et  gutta,  et  casia  a 
vestiroentis  tuis,  a  doroibus  eburneis.  ex  quibusde- 
lectaverunt  te  filice  regum  in  honore  tuo.  Propterea. 
hesp.  Veni,  electa  mea.  et  ponam  in  te  thronum 
roeuro,  quia  concupivit  Rex  speciero  tuam.  Vers. 
Specie  tua  et  pulchritudine  tua,  intende,  prospere 
procede,  et  regna.  Quia.  Resp.  Qmx.  est  ista  quae 
processit  sicut  sol,  et  formosa  tanquaro  Jerusalero  ? 
Videruntearo  filiai  Sion,  et  beataro  dixerunt,  et  re- 
ginse  laudaverunteain.  \ers.  QutT  est  ista,  ut  stipra. 
Resp.  Ista  est  speciosa  inter  filias  Jerusalero.  Sicut 
vidistis  earo  plenain  charitatero  et  dilectionero  [cha- 
ritate  et  dilectionej  in  cubilibus  et  in  hortis  aroroa- 
turo.  Vers.  Specie  tua,  ut  supra.  Resp.  Reataro  roe 
dicent  orones  generationes,  quia  fecit  mihi  Dominus 
inagna  (^ui  polensest,  ct  sancturo  noroenejus.  Vers. 
Et  roisencordia  ejus  a  progenie  in  progenies,  tiroen- 
tibus  euro.  Resp.  Ornatam  in  roonilibus  filiam  Sion 
Doniinus  concupivit,  et  dicentes  [videntesj  earo  fi- 
liie  Sion,  beatissiroaro  pnpdicaverunt  dicentes,  un- 
guentuin  efTuifuro  noroen  tuuni.  Vers.  Adfuit  regina 
a  dextris  tuis  in  vestitu  deaurato  circurodata  varie- 
tate.  Resp.  Hsec  est  dies  prseclara  hodie,  in  qua 
beata  virgo  genitrix  Christi  Maria  felicicursu  roigra- 
vit  ad  Christum.  Et  interroga —  [Desunt  duo  verba 
in  Ms.]  virginum  oblincns  principatum.  Vers.  Haec 
est  beata  virgo  Maria  ad  cujus  transitum  apo- 
stoli  praestaverunt  obsequium.  Et  iiiterroga.  Resp, 
Gaude,  Maria.  ut  supra.  Vers.  Gabrielem  archange- 
lum.  Resp.  Heata  es,  virgo  Maria  Dei  genitrix,  cjuae 
credidisti  Dominuro.  Perfecla  sunt  in  te  qu8B  dicta 
sunt  tibi.  Ecce  exaltata  es  super  choros  angelorum, 
intercede  pro  nobis  ad  Doroinuro  Deum  nostrum. 
r^rs.  Ave,Maria,  gratiaplena,  Doroinus  tecuro.Intijr- 
cede.  Resp.  0  quain  pulchra  et  speciosa  est  Maria 
virgo  Dei,  qua;  de  mundo  migravitad  Christum  ;  in- 
ter  choros  Virginum  fulget  sicut  sol  in  virtute  ccele- 
sti.  Vers.  Gaudent  angeli,  exsultant  archangeli  in 
Maria  virgine.  Quh3.  Resp,  Beata  et  venerabilis. 
Km.  Benedicta  tu  in  mulieribus.  Resp.  Beata  es, 
Maria,  quiB  non.  Vers.  Ave,  Maria.  Resp.  Ista  est 
Sion  quam  etegit  Dominus  in  hfereditatem  sibi,  haec 
requies  roea  in  sieculum  saeculi,  hic  habilabo^  dicit 
Dominus. 

{Deest  lineain  Ms,) 

Resp.  Super  salutem  et  omnem  pulchritudinem 
dilecta  esta  Domino,  et  reginaccelorum  vocaridigna 
es.  Gaudet  chorus  angelorum  consortes  et  concives 
nostri.  Vers.  Valde  eam  nobis  oportet  venerari  qu» 
nunc  sancta  [Verbum  dcest  in  Ms.]  et  intacta  Virgo. 
i{c5p.  Htpc  est  Virgo  sapiens,  prudens  et  humilis, 
818  QU®  ^^  ^^'^^  Regis  enutriri  meruit,  propter 
quudet  roeruit  vocari  reginacoeiorum.  Vers,  Dinusa 
est,  ui  supra, 

Aniiptionx  unde  supra,  In  primo  noeturno, 

Antiph,  Exaltata  es.  sancta  Dei  genitrix,  super 
choros  angelorum  ad  cuelestia  regna.  Psal.  Domme 
Dominus  noater.  Ant,  Paradisi  portffi  per  te  nobia 


799 


SANCTI  GREGORII  MAGNI 


800 


aperlee  Funt.  quas  [quap]  hodiegloriosa  cum  angelis  A 
trimnphas.  Pfinl.  C(i»]i  enarrHnl.  Ant,  i3enedi<'la  lu 
in    niiilifMibus,   et    honediclus    fructus  venlris  tui. 
Psnl.  Donnni  ost  lerra.  Vcrs.  Spccie  tua  et  pulchri- 
tudinc  tua. 

In  secnndo  noctnrno. 

Anlipli.  Specie  tua  et  pulchritudinc  tua,  intende 
prospcre  proc^de  et  regna.  Pia/.  Kruclavit .  .4n<. 
Adjuvabit  eani  Deus  ▼ultu  suo,  J)eus  in  mcdio  ejus 
non  conmiovebilur.  PsaL  Deus  nosler  refugium. 
Ant.  SioutliPtHnlium  omninm  nostrum  habitatioest 
in  tc,  sancta  Dci  gcnitrix.  Psal,  Fundamcnta. 

In  tertio  nocturno. 

Anliph.  Gaude,  Mariavirgo,  cunctas  h.rresessola 
intemeristi  in  univcrso  mundo.  Psal.  Cantatc  1. 
Arit.  Dignare  nie  laudare  te.  Virgo  sacrata,  da  mihi 
virlutem  contra  hostestuos.  Psal.  Dominus  regna- ' 
vil,  exsultet.  .int.  Post  partum  virga  inviolala  per- 
mansisti  ;  Dei  geniirix.  inlercedc  pro  nobis.  Psid.  B 
Cantatc  2.  Vers.  Elcgit  cam  Dominus. 

/w  Matutinis. 

Antiph.  Assumotaest  Maria  in  coelo  ;gaudentan- 
gcli  ;  laudanles  bcnedicunt  Dominum.  Ant  Maria 
virgo  Hssumfta  est  ad  «etlierem  thalamum.  in  quo 
Hex  regum  stellato  sedet  solio.  Ant.  In  odorc  un- 
giienlorum  tuorum  currimus  ;  adolescenlulje  dilexe- 
runt  teniinis.  Ant.  Uonedicta  (ilialu  a  Domino^quia 
perte  frucium vit.i»  communicavimus.  Anl.  Pulchra 
cs  et  decora,  filia  Jerusalem,  terribiiis  ut  caslrorum 
acicsordinata.  Vers.  Specie  tua. 

In  Evunyelio. 

A ntiph.  Qi\ee.  esiisisL  qusti  ascendit  sicut  aurora 
consurgcns,  puKhra  ut  luna,  electa  ut  sol,  terribiUs 
ut  castrorum  acies  ordinata  ?  Antiph.  Hodie  .Maria 
virgo  c(pIos  asct>ndit;  gaudete.  quia  cum  Christo  re- 
gnal  in  H*ternuni.  Anl.  Maria  virgo,  sempcr  I#lare,  C 
qu<«  meruisti  Chrislum  prirtarc  copli  ct  lorrde  con<li- 
torem,  quia  de  tuo  utcro  protiilisti  mundi  Salvato- 
rcm.  Ant.  0  quam  pulchra  et  casta  goneratio  cum 
claritatc.  Ant .  HnFic  est  qua^  ncscivitthorum  in  deii- 
cto,  hdbcbit  fructum  in  respectione  animarum  san- 
ctarum.  Ant.  Ronorum  enini  laborum  gloriosus  est 
fructus.  Ant.  Speciosa  facla  cs.  et  suavis  in  delioiis 
tuis,  sancta  Dei  genitrix.  Ant.  Revertere,  revertere 
Sunamitis  ;  revertere,  revcrtere,  ut  iiitucamur  te. 
Ant.  Ante  thorum  hujus  Virginis  frcqucntnte  nobis 
dulcia  capita  flragmis  [cantica  dramalis].  Jnt^.Opti- 
mam  partcm  elogitsibi  Maria,  ciut»'  non  aufereturab 
ea  m  aetcmum.  J/i/.  Unguonlumefrusum  cst  nomcn 
tuum,  Dei  genitrix  ;  et  recte  [rectij  diligunt  ie.Ani, 
Oculi  tui,  sancta  Dei  gcnitrix,  sicut  piscina  in  Uese- 
bon,  quie  sunt  in  porta  fili»^  multitudinis  in  flBter- 
num. -Iti/.  Nigra  sum,  sed  formosa,  fliiH^Jerusalem; 
ideo  dilexit  me  Hex.  et  introduxit  mc  in  cubirula 
sua.  Ant.  Sicut  myrrha  e  ccta  S19  odorem  dedisti  q 
suavitatem,  sancta  Dei  ^enitrix.  .1///.  Hortus  conrlu- 
sus  es,  sanola  Dei  genitrix,  hortus  conclusus,  fons 
signatus  Ant.  Sub  tua  protectione  confugimus,  ubi 
inflrmi  accepcrunt  virtutcm  ;  et  proptcr  hoc  tibi 
psallimus,  Dei  genitrix  virgo.  Ant.  Paradisi  porta 
per  Evam  cunctis  claiisa  cst^  etperMariam  virginem 
iteruni  patcfacta  est,  alleluia.  Ant.  Bcata  mater  •  et 
innupta  Virgo  gloriosa  rcgina  mundi.  Ant.  In  flore 
mater,  in  parlu  Virgo,  gaudc  et  hctare,  Virgomater 
Doniini.  Ant.  Subtuum  pra^sidium  ronfugimus,san- 
cta  Dei  genitrix^  nostras  deprecationes  ne  despicias 
in  necessitatibus,  scd  a  pcriculis  libera  nos  semper, 
Virgo  benedicta.  Ant.  Surge,  aquilo,  et  veni,  Au- 
ster  ;  porfla  hortum  meum,  et  fluant  aromataillius. 
Ant.  Vidcrunt  illam  flliie,  et  beatissimam  pra>dicavc- 

•  Hoc  est  iuiacta  ;  nani  aliquando  Terbum  nubere 
si^uiflcut  copulam  habere,  aut  a  virginitate  excidere. 
Hinc  Terluiiianusi  lib.  de  Game  Christi,  c.   23,  de 


runt ;  et  reginm  etconcubinflp,  et  laodaTcnint  eam  in 
aMernum.  Ant.  Dilecte  mi,  apprchendara  te,  et  du- 
cnm  in  domiim  matris  me(e,  etin  cubiculum  genitri- 
cis  incic.  Ibi  me  docebis  prapicepta  Domlni.  Ant, 
Trahe  mo  post  te,  in  odorcni  currcmus  unguenlo- 
rum  tuorum.  Oleum  efl^usum  nomentuum.  Ant.Jwx 
hiems  transiit,  imber  abiit  et  recessit  ;  surge,  amica 
mea,  et  veni*  Ant.  Atqu;e  multo;  non  potuerunt  ex- 
stinguere  charitatem.  Ant.  Lieva  ejus  sub  capite 
meo,  etdextera  ill  us  amplexabiturme.  Ant.  Adjuro 
vos,  flliap  Jerusalcm,  si  invcnoritis  diicctum  nieum, 
ut  annuntietis  ei,  quia  amore  langueo.  Ant.  Maria 
exsultavit  in  spiritu,  ct  dixit  :  benedico  te,  qui  do- 
minaris  super  omncm  Benedictionem.  Beocdico  tia- 
bitaculum  cloriietua?.bencdico  te,  cui  factum  estha- 
bilaculum  m  utero  mco  ;  et  benedico  omnia  opera 
manuum  tuarum,  qute  obediunt  tibi  in  omni  subje- 
ctione.  Benedico  diiectionem  tuam  qua  nos  dilexi- 
sti.  Bonedico  omnia  verba  quie  exierunt  de  ore  tuo, 
qua'  data  sunt  nobis.  In  veritate  eniin  crcdam,  quia 
sicutdixisti  sic  flet,  alleluiii. 

Anliphonx  in  Mtitutiuis  de  sanc4o  Symphoriano. 

-lw//p/i.  Illustrabat  enim  eum  caMestis  sapicntia, 
ct  spiritualihus  geminis  ornala  simplicilas.  Ant.  Re- 
sume  constantiani,  fili,  timere  non  possuinus  mo^ 
tcm,  qujo  sine  dubio  porducit  ad  vilam,  allel.  ^ii(. 
Sursum  corda,  suspende,  flli,  aspice  illumquircgnat 
in  ca'Iis.  Ant.  Symphorianus  traditus  ad  coronam 
mart.yrii,  bcata  mater  sua,  votum  vovit  Deo.  ArU. 
Tu  vir  Syinphoriane.  montem  et  oculos  tuos  ad  astra 
suspende.  alleluia.  allcluia.  Ant.  In  tormenta  forlis 
inventus  in  infantia  moruit  coronam  de  maou  Do- 
mini.  Ant.  Beata  Augusta  dc  muro  sedulo  orabaldi- 
cens :  Domine  Deus,  respice  fllium  ineum,  quiaJu- 
daei  amputaverunt  caput  cjus. 

In  Ernngelio. 

Aniiph.  Sanctus  Symphorianus  extra  murumdu- 
ctus  etapertus  se  reproror.itus  voto  habuit.  Anl. 
Gloriosagonitrix  Svmphoriano  dixit :  Sursunicorda. 
suspende  flli,  tibi  vita  iion  tollitur,  sed  mutaturin 
melius.  Ant,  B^ata  Augustasanctum  Symphorianuni 
cxhortabalur  cum  lacrymis  dicens  :  Fili,  vadegau- 
dcns,  hodie  accipics  coronam  rogni,  aJIeluia.  Ant. 
Petrus  exorcista  dixit  ad  Artemium  ;  Tu  crcdein 
Dcum  vivum  Dominum  Jesum  Christum.  Ani.  Ar- 
teiui,  si  credideris  in  unigonitum  Fiiium  Dei,  820 
salvatur  filia  lua.  Ant.  Tu  crcde  in  Christum  et  W- 
debisopcra  Domini.  i-lw/.  Candida  dixil  ad  Arte- 
mium  :  Si  factum  fuerit  quod  mihi  asseris,  quis  du- 
bitet  verum  Deum  esse  Christum.  Ant.  Adcsthomo 
Dei  Petrus  exorcista  habens  triumphum  sancteecru- 
cis  in  manu  sua. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Exclamavit  Artemius  :  Verus  Deus  unus 
est,  per  quem  dfemonia  ejiciuntur.  Ant.  Apparuil 
angclus  Domiui  Marcellino  presbytero  orante  nudo, 
et  induit  eum  vesiimentis  suis.  et  dixit  ei :  Sequere 
me,  ubi  Petrus  erat  cxorcista,  alieluia. 

DeMartyrio  sancti  Joannis.   —  In   vigilia,  adYt- 

speras. 

Vers.  Justum  deduxit  Dominus. 

A  d  Invitaforium . 

Antiph.  Kegcm  martyrum  Dominum. 

liespomoria, 

Resp.  Misit  Hcrodes  rex  manus,  ac  lenuit  Joan- 
nem,  ctvinxiteumin  carcercm,  quia  metuebatcum 
propler  Ilerodiademquamtulerat  fratri  suoPhilippo 
uxorcm.  Vers.  Herodesenim  tenuit,  et  ligavit  Joan- 
nem,  et  posuit  in  carcerem.  Quia  mutuebat.  Hnp. 

sanctissima  Virgine  ait  :  Si  virgo  concepitt  in  pvUk 
suo  nupsit ;  hoc  est  virgo  eese  desiit,  quod  ernoi 
Tertuilianus  censoit. 


LlBER  REStONSALIS. 


802 


t  enim  illi  Joanncs  :  Non  licet  tibi  accipere  A 
1.  iiiua,  Renp.  Joanncs  Buplistn  nrguebal  Ifc- 
propter  Heroiliadcin.  qiiam  tulerat  tVatri  suo 
louxorein.  Vers.  Misso  Ilerodcs  spiculatore, 
lit  amputari  caput  Joannis  in  carcere.  Vvo- 
leip.  PuelUe  saltauti  impcravit  matcr  ;  NiUil 
letas,  nisi  caput  Joannis  Baplisto?.  Ht  contri- 
estrex  propter  jusjurandum  et  proptcr  smiul 
ibentes.  Vei^s.  Qua;  cum  exisset  puella  dixit 
sua; :  Quid  petam  ?  At  illa  dixit :  Caput  Joannis 
Lae.  Jtesp.  Feliit  puelia  caput  Joannis  in  car- 
uo  ablato  dedil  matri  suic.  Vers.  Puclitt)  sal- 
nperavitmaterjNihii  aliud  petas,  nisi  caput 
s  BaptistiE.  Quo  ablato.  Jiesp.  Metuebat  Ilero- 
ionem,  sciens  eura  virumjustumetsanctum  ; 
ito  eo  multa  signa  facicntem,  ct  csecos  illumi- 
n,  et  diPmones  efTugantem.  Vers,  Pro  eo,  ut 
igerent  detrabebant  mibi^  ego  autem  orabam. 
juid  petam,  mater  ?  Nibii  aliud  petas,  nisi 
Joannis.  Quip  cuiii  introisset  cumfestinatione  B 
Mii,  petivit<ticens:  Precor  tc,  domini?  rex,  ut 
hi  caput  Joannis  in  disco.  Vers.  Bex  Herodes 
^lla) :  l^ele  a  nic  qiiid  vis,  et  dabo  tibi.  Caput. 
Cuntristalus  est  rex  Herodcs  propler  jusju- 
n,  et  propter  simul  discumbentes,  noluit  eam 
;tari.  Vers.  Hi*rodes  fimestus  priccepit  interli- 
:  am[»utare  jussit.  Caput  lie.sp.  In  medio  car- 
tan<  beatus  Joarincs  voce  magna  clamavit  ct 
Domine  Deus  meus,  in  muniis  tiias  commcndo 
m  nieum.  Vers.  Qiioniam  lu  es  protcctor 
Dominc.  Uesp.  Misit  rex  incredulus  ministros 
ibiles,  et  amputari  jussit  caput  Joannis  in  car- 
/crs.  Kgo  non  probibeo,  si  Cbristus  te  permi- 
iti  meo  paratus.  Resp.  Misso  Ilerodes  spicula- 
prcTcepit  amputari  caput  Joannis  in  carcere ; 
idito.  821  <tiscipuli  ejusyenerunt  et  tulerunt 
ejus,  et  posuerunt  illud  in  monumento.  Vers. 
;nlos  autem  discipuli  sancti  Joannis  Baptistoe 
nt,  et  tulerunt  corpus  ojus.  Kt  posucrunt.  C 
kccedeutcs  discipuli  sancti  Joanuis  Baptista3 
ilcorpus  ejus,el  sepelierunt  illud.  Vers.  Mi>so 
isspiculalore,  prsecepit  amputari  caput  Joan- 
carcere  ;quo  nudito,  discipuli  ejus  venerunt, 
runt  corpus  ejus.  Hl  sepclierunt. 

In  mahUinis  Laudibus. 

ph.  Interrogatus  Joannes  ab  Herode  dicens  : 
um  est  fratris  conjugem  nccipere?  Ant.  Dicc- 
lim  regi  Joannes  Bnptista  :  Non  licet  tibi 
uxorem  fratris  tui.  -1///.  Arguebat  Herodem 
;s  propter  Herodiadem,  quam  tulerat  fratri  suo 
>o  uxorem.  Ant  Herod<'s  enim  tenuit  et  ligavit 
;m,  ct  posuitin  carcerempropterllerttdiadem. 
etiit  puella  caput  Joannis  in  disco  ;  quo  ac- 
dedit  matri  sua*.  Anl.  Da  mibi  in  disco  caput 
sBaptista'.  Etcontristatus  cslrexpropter  jura- 
m.  Ant.  Domine  mi  rex,  da  mibi  in  disco  caput 
s  Baptista;.  Ant.  Major  prophetis,  et  miuor 
5,  qui  praeparavitcordafideiium.  Ant.  In  medio  ^ 
is  stansbeatus  Joannes,  vocc  magna  clamavit 
t :  DomineDeus  meus,  in  tc  commcndo  spi- 
meum.  Ant.  Contristalus  est  rex  propter  jura- 
m,et  propter  simul  discumbentes  noluit  eam 
dari  ;caput  Joannis  jussit  afferre.  Ant.  Puelhe 
i  imperavil  mater  :  Nibil  aliud  petas,  nisi 
loannis.  Ant.  Herodes  funcstus  prwcipit  inler- 
et  amputari  jussit  cuput  Joannis  in  carcere. 
lisso  Herodes  spiculalorc,  prcecepit  amputari 
foaniiis  in  carcere;  quo  nudito  discipuli  ejus 
int,  et  tulerunt  corpus  ejus,  el  posueruntillud 
lumento. 

In  die  ad  Vesperas. 

ph.  In  memoria  aRterna  erit  justus;  ab  audi- 
nala  non  timebit.  Psal.  Beatus  vir  qui  timet. 
loltoceteum  Dominus  cum  principibus  popuH 
al.  Laadaie,  pueri.  Ant.  Dirupistii  Dominei 


vincula  mca.  P.sa/.  Credidi  propterquod.  Ant.  Paravi 
lucernam  tlhristo  mco.  Inimicos  cjus  indiiam  confu- 
sione  P*a/.  Memento  Ant.  Bdue  decarcere  animam 
ad  confllcndum  nomini  tuo.  Uomine.  I^sat,  Voce  mea 
ad  Dominum. 

In  Ecangelto, 

Acccdentes  sancti  .Toannis  BaptistiT  fdiscipuli]  tu- 
lerunt  corpu.s  ejus,  et  sepelicrunt  iilud.  Ant.  He- 
rodcs  enim  tenuit,  ut  supni.  Ant.  Puelbp  snllanti. 
Ant  Dominemi  rex  Israel.  Ant.  .Arjiuehat  Herodcm. 
Ant.  Da  mihi  in  disco.  Vers.  Posuisti,  Domine.  Ant, 
Tenens  spiculator  gludium  in  manibus,  tcrtio  ictu 
percussitcaput  Joannis.  et  amputare  non  potuit. 

Responsoria    sive   Antiphoncp    de    yativitate  Mnct(e 

Mariw,  ad  Vesperas. 

Antiph.  Sub  tua  protectione  confugimus,  ubi  in- 
firmi  acceperunt  virtutem  ;  et  propter  hoc  tibi 
psaliimus^  Dei  penitrix  virgo. 

Responsoria  unde  sitpra. 

Resp.  Hodii!  nata  est  beata  virgo  Maria  cx  pro- 
genie  David,  per  quam  salus  nmndi  appnruit,  cujus 
viia  gloriosa  lucem  dcdit  sieculo.  Vers.  BcatissimaB 
virginis  Mariai  nativitatem  devotissimc  celebremus. 
S22  I^^^P'  Beatissim<e  vir^inis  Maria?  nativitatem 
dcvolissime  ceiebremus,  ut  ipsa  pro  nobis  intercedat 
ad  Dominum  Jesum  Christum.  Vers.  Hodie  nataest 
virgo  Maria  ex  progenic  David.  liesp.  Gloiiosae  vir- 
ginis  Mariu>  ortum  dignissimum  recolcntes,  cujus 
Dominus  humilitatem  respiciens,  angclo  nuntiantc, 
concepit  Hedemptorcm  mundi.  Vers.  Beatissimse 
virginis  Maria;.  Resp.  Nalivitas  lua,  Dei  genitrix 
Virgo^  gaudium  annuntiavit  universo  raundo.  Kx  te 
enim  ortusestsol  justitiie  Christus  Deus  noster.  Ex- 
solvens  maledictionem,  dcdit  Benedictionero  ;  et 
confundens  mortem,  donavit  nobis  vitam  sempi- 
ternam. 

Antiphonw  in  matutinis  Laudibus. 

Antiph.  Nativilas  virginis  Marije  ortai  de  tribu 
Juda,  clara  ex  stirpe  David  Ant.  Nativita«i  est  hodie 
sancttC  Maria;  virginis.  cuius  vita  incljta  cunctas  il- 
lustrat  h)cclesias.  Ant.  tlegali  cx  progeuie  Maria 
exorta  refulsit,  cujus  precibus  nos  adjuvari  mente 
et  spiritu  dcvotissimeposcimus.yln/.  Cordeet  animo 
Chrislo  canamus  gloriam,  in  his  sacris  solemniis 
prff!cels2Bgenitricis  Dci  MariflP..ln/.  Cumjucunditate 
nativitatem  beatae  MariiK  celebremus,  ut  ipsa  pro 
nobis  intcrcedat  ad  Dominum  Deum  nostrum.  Vers, 
DifTusa  est. 

/n  Evangt  tto. 

Anfiph.  Ndivilatem  hodiernam  perpetua}  virginis 
genitricis  DeiMaria^  solemnitalem  celebremus,  Jqua] 
quam  celsitudothroni  processit,aIleI.  Ant.  Nativilas 
tua.  Dei  genitrix  Virgo,  gaudium  annuntiavit  uni- 
vcrso  mundo  ;  ex  te  cnim  ortus  cst  sol  justitisB 
Cbristus  Deus  noster.  Exsolvens  mnlediclionem,  de- 
dit  Benedictionem,  et  confundens  mortcm  donavit 
nobis  vitam  scmpiternam. 

Responsoria  sioe  AntifhoncB  in  vigilia  sancti  Ilermetis 

Resf).  Ego  praefecturam  non  perdidi,  sed  mutavi. 
Nam  diguitas  tcrrena  aut  tolhtur,  aut  nmtatur  ; 
dignitas  vero  cielcstis  aUerna  est  et  persistit.  Vers. 
Domine  Deus  meus  Hermes,  respice  pnefecturam 
tuam,  et  respice  patrimonium  tuuiii.  Tua  domus  or* 
nata  est.  Dignitas.  iVt^x/).  Domine  Jesu  (ihriste,  qui 
mc  in  cathedra  apostoli  tui  sedcrc  fecisti,  pra^sta 
mihi  ut  mittas  angelum  tuum.  qiii  me  hodie  vespcr- 
tino  tempore  perducat  ad  famulum  tuum  Hermen. 
Vers,  Et  ilerum  matutino  hic  revocct  nemine  sen- 
tiente  donec  aggrediar.  Ad  famulum. 

(Desunt  sex  Itnea*  in  Ms.) 

In  matutims  Lautlibus. 
Ego  praefccluram  non  perdidi^  sed  matavi  in  no- 
mine  Domini.  Ant.  Domine  Deus  meus  Hermes  preo* 


803 


SANCTI  GRBGORII  MAGNl 


m 


fecturam  tiiam  lufle  donius  ornatum.  Ant.  Sanctus 
Alexander  qui  tenetur  in  vinculis,  liic  me  docuit 
prtecepta  tua,  l)r>iiiinc.  A nt.  Expansis  manibus  orabal 
ad  Dominuin,  ut  euin  eripcrel  de  inimicis.  Ant, 
Dignilas  vero  cueleslis  ailern»  sublimitalis  subsislit. 

823  '"  EvangeUo. 
Antiph,  Domine  Jesu  Cbriste,  que  me  in  calbedra 
apostoli  tui  sediTC  lecisti,  priesta  mibi  ut  uiittas  an* 
gelum  tuum,  qui  me  bodie  vespcrtino  temporc  per- 
ducatad  famulum  tuum  llermen. 

In  ExaUatione  sanctcp  crucii, 

\'ers,  Hoc  signum  crucis  erit  in  coelo,  cum  Do- 
minus.  Antiph.  llelena  sancta  Constantini  mater  Jc- 
rosol^niam  petit,  aileluia. 

Ad  Invitatorium, 

A  ntiph.  Kegem  magnum  Dominum  veniteadoremus. 

nesponsoria  unde  supra. 

Hcsp.  Duice  lignum,  dulcein  clavum,  dulcc  pon- 
dus  suslinuit,  qua?  digna  tuit  portarc  pretium 
hujus  Sifcuii.  \'ers.  lioc  signum  criicis  erit  in 
C(J3lo,  cuin  Dominus  ad  Judicandum  vcuerit.  Quh3 
digna.  Itesp.  lloc  signum  crucis  orit  in  caOo.  cuin 
Dominus  ad  judicandum  venerit.  Tunc  manifesta 
erunt  abscondita  cordis  nostri.  \'ers.  Cum  scderit 
Filius  bominis  in  sede  Majestatis  suus  et  c(jRperit 
judicare  Sij^culum  per  ignem.  Tunc.  Hesp.  OCrux  bc- 
nedicla,  quai  sola  fuisti  digna  portare  Regem  ca»- 
lorum  et  Dominum.  \'ers.  Mibi  autem  absit  gloriari, 
nisi  iu  crtice  Domini  nobtri  Jesu  Cbristi.  Quge  sola. 
Hesp.  0  crux  gloriosalo  crux  adoranda  !  o  ligoum 
pretiosum,  ct  immutabile  signum,  per  quod  et  dia- 
bolus  cst  vinctus,  et  mundus  Cbristi  sanguinc  re- 
demptus.  \'rrs.  Dulce  lignum,  dulcemclavum,  dulce 
pondus  sHstinuit,  qu:c  digna  fuit  portare  pretium 
hujussicculi.  I'cr  quod  liesp  0  crux  adinirabilis.  in 
cujus  pjimis  pcpondit  Ibesnurus  el  rpdcinptio  capti- 
vorum.  Per  quiMi)  muiidus  est  redeiiiplus  sanguine 
Domini  sui.  \'ers.  0  laudubilis  ciux,  (fu^c  in  corpore 
Clirisli  dedicataes.  Ex  ejusmembrorum  componens. 

In  Matutinis, 

Antiph.  Ilelena  Constanlini  mater.  utsupra.  Ant, 
Helenu  dcsidcrio  plenaorabnt  cumlacrymis  diccns: 
Tu,  Dominc,  ostende  lignum  in  quo  salus  nostra 
fuit  suspensa,allel.,  allel.  Ant,  Tuncprxcepitomnes 
igne  creinari  ;  at  illi  tencntes  tradiderunt  JuHam. 
Ant.  Ilelena  sancta  dixitad  Judam  :  <>ompIc  deside- 
rium  meum,  cl  vive  super  terram,  ut  ostendas  mihi 
super  tcrrum  qui  dicitur  Calvariie  locum,  ubi  ab- 
scondilum  cst  pretiosum  lignum  dominicum.  alle 
Iuia..li{f.  Mors  et  vila  appositdc  sunt  tibi^  vide,  os- 
tendemibi  crucein  Cliri^ti. 

In  Evagelio, 

Antiph.  Cumque  ascendisset  Judas  dc  lacu»  per" 
rexit  ad  locum,  ubi  jactbat  sancta  crux,  alleluia. 
Ant,  Orabat  Judas,  Deus  Deus  meus,  ostende  mihi 
lignum  sanct;e  crucis,  alleluia.  Ant.  Cuiu  orassct 
Judas,  cominotus  est  lacus  ille,  in  quo  sancta  crux 
jacebat,  aileluia.  Ant.  Eccc  crucem  Domini,  fugite, 
partes  adversic.  Vicit  Leo  de  tribu  Juda,  radix  Da- 
vid..  alleluia. 

(Uesunt  quatuor  linex  in  Afs.) 

S24  ^^^'^  Antiph.  unde  snpra. 

Anfiph.  0  maprnum  pietatis  opus  !  mors  mortua 
tunc  est,  qi.ando  in  bocligno  mortua  vita  fuit.  Ant, 
Salva  nos,  Clirislc  Salvator,  per  virtutem  crucis,  qui 
salvasti  Petrum  in  mari,  miserere  nobis.  ^n^Ocrux 
admirabilis,  cvacuatio  vulneris,  restitutio  sanitalis. 
^ln^Nos  autem  gloriari  oportet.  Ant,  Crux  bene- 
dicta  nitet,  Domiuus  qua  c&rne  pcpendit,  atque 
cruore  suo  vulnera  nostra  \A\iLAnt.  Crucem  tuum 
adoramus,  Domine,  et  sanctara  resurrecUoDetn  lau- 
damuset  gloriflcamus,  quia  yenitsalus  in  universo 
fnuDdo.  Jni.  Nos  autem  gloriari  oporietin  cruce  Do* 


A  mini  nostri  Jcsu  Christi,  in  quo  est  salus,  vita  et 
resurrectio  nostra,  per  (juem  salvati  et  liberati 
suinus.  Ant.  Crux  fidelis  mtcromnes,  arborunano- 
bilis,  nulia  sylva  talem  profert  fronile,  flore,  ger- 
mine:  duke  lignum,  dulcemclavum,  dulcc  pondus 
sustinens.  Aut,  Dulce  li^^num,  dulccm  clavum,  dulce 
pondus  sustinuit :  (|ua;  digna  fuit  portare  pretiuiD 
saeculi.  Ant.  t'er  s^gnum  crucis^  de  inimicis  nostris 
libera  nos,  Deus  Israel,  allel.  Ant.  Tuam  crucera 
adoramus,  pomine,  tuam  gloriosam  rccolimus  pas- 
sionein.  Miserere  nostri,  qui  passus  es  pro  nobis. 
Ant.  Lignum  vitie,  crux  tua,  Domine,  manifestata 
est;  mors  eniin  per  ipsam  damnata  est,  et  mundus 
omuis  pcr  ipsam  illuminatus  est.  Omnipotens  Do- 
mine,  gloria  tibi.  Ant.  Super  omnialigna  cedrorum, 
tu  sola  excelsior,  in  qua  vita  mundipependit,  inqua 
Christus  triumpbavit,  et  mors  mortem  superavit, 
allel.  Ant.  Crucem  tuam  adoramus,  Domme,  et 
sanctam  rcsurrectioncm  tuam  laudamus  et  gloriii- 

B  camus.  Ecce  cnim  propter  crucem  venit  gaudium  io 
uniyerso  mundo.  Ant.  Adoramus  te,  Christe.  et  be- 
ncdicimus  tibi^  quia  per  crucem  tuam  redemisti 
mundum.  Anl.  O  crux  bcnedicla.  quia  in  te  pe- 
pendit  Salvator  niundi,  ct  in  te  iriumpbavit  RexaD- 
gclorum,  alleluia.  Ant.  Ecce  lignum  cru<as,  in  quo- 
salus  mundi  pepcndil  :venile,  adoremus.  Antipk. 
Crux  Jesu  Chrisli  adaperiat  nubis  januas  cceli.  Cnix, 
solve  vinculum  mortis;per  boc  vita^  lignum  siffDum 
sit  salutis  nostra;.  Defeude  nos,  Jesu  Christe,  hic  et 
in  futuro. 

De  sancto  Mauritio. --  Antiphonae  in  tnatutinit 

Laudihus. 

Antiph.  Sanctus  Mauritius  Icgionem  sanclam  pr«- 
monuit,  ut  ad  ccjelestia  rcgna  properareut.  Bealus 
Exupcrius  niilcs,  Candidus  et  Victor,  junctis  me- 
ritis,  se  sociaverunt.  .4»^  Sancta  legio  AugaDeDsium 
[Agaunensiuml  martjrum,  dum  resisteret  ativer- 
..  sariis,  sacro  <iuce  Mauritio  intervenicnte,  iiunior- 
^^  talitatis  compendium  arquisicrant.  Ant.  l-*reliosa 
sunt  Tbcbaiorum  martyrum  vulnerata  [vulDcra] 
sancti  Mauritii  cum  sociis  suis,  qui  sub  .Maximiano 
mortem  decrcverunt  suscipere. -iwr  Ecce  factusesl 
saccr  illc  Auganensium  [Agaunensium]  locus,  per 
suflragia  sanctorum  salus  pra>scntium,  prsesidium 
futurorum.  Ant.  Sanclorum  corpora  sacri  sanguiois 
unda  perfudit,  pretiosorum  martyrum  societascoo- 
secravit.  Quotl  novit  tiedonus,  in  pugnando  refugit. 
Ant.  Fiagrabat  in  bcatissimis  martyribus  gloriosos 
odor,  quia  trucidati  ferro,  collis  submissis,  a  Biaii- 
miano  percmptisunt,  qiios  multitudoangelorumcum 
gaudio  suscepit.  Jn/.  Triumphant  sancti  roartvres 
Cbristi,  qui  sub  Maximiano  mortem  dccreveruDt 
suscipcre,  ct  cum  sancto  .Mauritio  regua  coelestia 
acccp^runt. 

825  ^^  natali  sanctorum  CosmaB  et  Damiani, 

^      Antiph.  Cosmas  et   Damianus,   Artimus,    LeoQ- 
^  tius,  Euprepius  ;  hi  quinque  fratres  a  Deo   corooali 
sunl. 
{Deest  linea  tn  Ms.) 

Antiphonx  et  Responsoria,  —  In  vigilia  sancti  Mi- 

chaelis,  ad  Vespercu. 

Vers.  Stetitanjrelussuper  aram  templi.  Anl.  Dom 
sacrum  mvsterium  cerncret  Joannes,  archangolos 
Micbael  tuba  cecinit  :  Ignoscc,  Domine  Deus  uoster. 
quiaperis  librum,  et  solvis  signacula  ejus,  aileloia. 

(Ucest  linea  in  Ms.) 

Ad  Invitatorium, 

Antiph.  Regem  archangelorum  Dominum  veoite 
adoremus.  Ant.  Stetit  angelus  super  aram  templii 
habeus  thuribulum  aureum  in  manu  sua.  Psal  In 
Domino  conOdo.  Ant,  Ascendit  fumus  aromatum 
in  conspectQ  Domini,  de  manuaogeli.  PstU.  Domine, 
qui8habitabit.ilnl«HichaelaFcliingelas  Tenitintdlja 


LIBER  RESPONSALIS. 


806 


u]i  Dei.  P^aL  Affcrle.  Vers.  Slelil  angelus.  A  viclor  in  ctulis  exslitil,  el  ille  hostis  nnliquus  patuit 

ruincn  inaguae.  Ver».  Gaudent  angj»li.   exsiiltant  ar- 
chani^cii,  loetanlur  sancli,  rongralulanler  martvres. 


ia  nnde  ouprn. 

tluni  est  silentiuni  in  ccrlo,  cum  cornmit- 
1  draco  cum  Michnei  archangclo  :  cl  au- 
.  millia  millium  (liccnlium  :  Salus,  honor 
inipotcnli  Deo.  Vers.  Millia  millium  nii- 
pi,  et  (lecies  millics  c«Mitena  millia  assiste- 
*8n.  Sletii  angolus  super  aram  templi, 
ribulum  aureum  in  manu  sua,  el  data 
nsa  mulla,  et  ascendit  fumus  aromalum 
u  Domini.de  manu  angeli.  Vers.  \n  ron- 
?lorum  psallam  tibi,  adoraboad  templum 
um,  et  cnnlitebor  nr.mini  luo.  Et  ascen- 
n  conspeclu  angelorum  nolile  meluere  ; 
i  cordibus  vcstris  adorale  et  timete  l)o- 
ngelus  enim  ejus  vobiscum  est.  Vers, 
lus  juxla  aramtempli,  habeus  thuribulum 
manu  sua  llexi).  In  conspectu  angelorum 
,  et  adorabo  ad  templum  sancium  tuuni, 
)r  nom  ui  tuo.  Vers.  Angclus  «|ui  fuit  g 
,  ipse  sic  mecum  in  terra  perigrinalionis 
nedixit  vias  meas  Dmis  meus.  Et  adorabo. 

In  sccHHf/o  uoclurno. 
Michael  pr;i'posi(us  paradisi.  cpiem  hono- 
'lorum  civi-i.  Pmil.  .MHgmis  Dominus.  Ant. 
pparuisli  in  ronspeclu  homini;  pr(>|»terea 
iduit  te  Do(niuus.'i^(7/.  Te  decet  ilymnus. 
lus  archaiigclus  Michael  Dei  nuntius  de 
justis,  alh'1.  Psal.  Quam  dilecta.  Vers. 
imus  aromatum. 
ria  nndti  supra, 

i  est  Michacl  arcbangelus  princepsmililiai 
.cuiushonorpra.*stat  benoficiapopulorum, 
)er(iucit  ad  regua  cadorum.  Vors.  In  con- 
jlorum.w^  supra.  rp;'.<!.  .\ngeli,arcbangeli, 
ilominaliones,  priucip.ilus  ct  poieslates, 
•lorum     Hfsp.  Veuil  Mirhael  archangelus 


Kt  ille.  liesp.  llic  est  pnrposilus  paradisi  archange- 
lusMichael.  Non  dimiltat  animas.  donecassigneteas 
ante  tribunai  Chri^ili.  Vers.  Vidi  angelum  Dei,  ut 
supra.  iNon  dimiltat. 

Autiplu)n,'C  in  malulinis  Lauflibus. 

Antiph.  Dum  pra?liarctur  Micbaelarchangeluscum 
dracone  antiquo,  dedit  ei  Dominus  vietoriam  sempi- 
lernam.  Anl.  Cum  committeret  bellum  draco  cum 
Micbael  archangelo,  audita  est  vox  millia  millium 
dicentium  :  Salus  Deo  nostro.  AjiI.  Archangele  Mi- 
chael,  constilui  te  principem  siiper  omnes  aniraas 
suscipiendas.  Ant.  Augeli  Domini,  Dominum  benedi- 
cite  in  aHernum.  Ant.  Angeli,  arcbangeli,  throni,  ei 
dominationes,  principatus  et  potestates,  virtutescoe- 
lorum,  laudate  Dominuiu  de  co^lis,  alleluia. 

/n  Ecangelio, 

Anliph.  Factum  est  silentium  in  codo.  dum  draco 
commitleret  bellum,  et  .Michael  pugnavit  cumeo.et 
lecit  victoriam,  allel.  Ant.  iViicbael.  (iabriel.  cheru- 
bim.  et  serapliim,  qui  non  (^essant  clamarecjuotidie: 
Dignus  es,  Domine,  a(Tipere  gloriam,  alleluia.  Ant. 
Angeli  etomnes  virtules,  laudale  Dominum..4»iMIic 
est  pra^po$>itus  paradisi  archangehis  Michael.  Non  di- 
mit  tit  animas.donecassignet  eas  ante  tribunal  Cbristi. 

(Deest  linea  in  Ms.) 

Antiph.  Justus  ut  palma  florebit.  Prssulis  summi 
ac  doctoris  egregii. 

(Deest  i^agina  integra  in  Manuscripto.) 
S27  I^<)ctor  eximius  .Vtrebatum,  Vedastus,  sacris 
praiconiis  celebretur;  ut  (juosin  carne  verbis,exem- 
plis  instruxii,  sedulus  pro  eis  ad  Dominum  interce- 
dat.  Ne  lupus  insidians  ovesChrisli  incursarepra^su- 
mat.  Vers,  Ut  quos  spiritali  sludioinrormavit.moni- 
lis  ac  miraculis  animavit.    Sedulus.  liesp.   Ilic  csi 


;u(hne  angelorum,  cui   Iradidit  Deus  ani-      Vedastus  Aulescorum    sensibus  [Forte  Aulercoruin 
)rum  ut  pordu.Nileas  iii  paradisum  exsul-  t.  s^.„ii[,us]  orlus,  (luem  fama  cclebrior  verbum  prai- 

dicatorum  *  Ludovico  regni  socium  itineris  ascivii. 
Vcrs.  (Juatenus  per  singulos  iiineris  sui  gressus  sa- 
luberrimis  ab  eo  imbueretur  doctrinis.  (juem  fama. 
liesp.  Vedastus  igitur  festinantem  ad  vita!  fontem  de- 
dncebat  regem.  liemigius  pontifei  venienteinablue- 
bat.  Vers.  Ambo  pene  pari  pi(date  pares,  sed  Veda- 
stus  monita  salutis  dabat.  Remigius.  Hesp.  Dum 
ergo  il<M*  capeict  cum  regesacer  Vedastus,  necmor- 
tale  sonans  coelestia  perli  aclaret,  et  occurrenti  ca;co 
lumen  restituit,  et  cor  principi>  in  lidcsolidavit.  Vers, 
Seiisit  itaque  vir  Dei  virtulcmsibi  adessesupernam, 
el  totiim  se  in  sacras  erfudil  preces.  Kt  occurrenti. 
lit'sp.  Qui  de  rupe  arida  sitienli  populo  fontem  aquoB 
vivai  produxit^  ipse  per  beatum  Vedastum  de  sicco 
vase  vinum  manare  concessit,  ac  suos  poculo  mira- 
bili  satiavit.  Vers.  Cum  pocula  vit;e  vir  t)oniini  cui- 
dam  propinaret  amico.  qui  in  Cana  Galiles  aquas 
angelum  Dei  forleni.  Hesp.  Ostenditmihi  convertit  in  vinum.  [Ipse  per  beatumj  praidicator 
lesp.  Duci^bat  qu;e  ventura   sunt.  Hequire  D  egregius  vir  Domini  Vedaslus  urbi  Atrebatum  desti- 


prs  Kmilt(\  Dnmine,  s[)irilum  luum  de 
lum  sapiciilijc  826  ^^  intolleitiis.  Ut 
liesp.  Locuhis  esl  ad  me  uuus,  ut  supra. 
diligeules  me  diligo,  et   qui  mane  vigila- 

In  tertio  noctunio. 

Concussum  esl  mare,  et  conlremuit  terra, 

igelus  Michael  descendebal  decddo.  /*.s(i/. 

la.  .In/.  Laudcmus    Dominum  quem  lau- 

i,  (lucm  cbcrubim  et  seraphim  ;  Saiiclus, 

ianclus  iiroclamanl.  Psal  Caiilate  I. /t/i^ 

(M  incensa  mulia,  ul  adolercl  oa   anle  al- 

m,  «iu<»d  .'st  aiil»»   oculos    Domini.   Psal. 

iiima.    Vcrs.  Gloriosus  apparuisti  in  cou- 

nini. 

ria  umle  supra. 

idivi  vocem  iu  cado  angelorum,  utsupra. 


is.  Vers.  Kgo  sum  angelus  ille  qui  otfero 
vestras.  Hesp.  Nunquid  scis  (iiiare  non  ve- 
te  ?  Nunc  revertar  ut  pra?lier  adversus 
Persarum  conlradicenlem  tuis  precibus, 
;ationis  |m(;je  legatiooi].  Verumtamen  Mi- 
angelus  princeps  vesler.  Adjutor  meus  ad 
r)eum  tiium.  Vers.  Beiicdicite  Dominum, 
5'eli  ejus,  potcnles  virtules  [virtute)  qui  fa- 
im  ejiis.  Jirsp.  Ui  tempore  illo  consurgens 
]  Michael  prinocps  vester,  qui  stat  pro 
is,  et  veniel  leinpus  rpiaie  iion  fuit,  ex  eo 
iles  esse  cfp|)eruiit,  usqiiead  tempusillud. 
LMiipore  illo  salvabitur  populus  tuusomnis 
us  fuerit  in  libro  vit;e.  Kt  veniet.Wc.s7).  Fi- 
lO  el  omni  acceptione  dignus.  Michael  ar- 
qui  pugnavit  cumdiabolo  ;  gratia  Deiille 


natus,  in  ipsa  urbis  porta  duos  a  clade  relevavit 
;egrotos  ;  nam,  et  claudo  gressum,  ei  caM;o  lumen 
rcddidit  oculorum.  Vers.  Antcquam  verbis  pluerei, 
miraculis  coruscaret,  qui  caducis  carcbat,  muncra 
est  superna  largitus.  Nam  et  claudo.  Resp  Mos  ubi 
quondamfuerat  ferarum,ibi  pontifexsummusbeatus 
Vedastus  chorum  fecitresonare  psallentium.  Namci 
ursi  specum  inaulam  vertit  sacrorum.  Vet*s.  Ut  sicui 
mores  bestia  es  inusu  iiiutavitHgnorum,  ita  ex  f(Pdis 
et  lur|)ibus  pulcbra  reddidit  ethonesta.  .Nam  el  ursi. 
I{i'sp,  Invitatus  ud  praudium  sanctus  Dei  saccrdos, 
(]brisli  exemplum  sec.utu<,  asscnsum  pra^Liere  non 
abnuit,  ut  verbum  vitie  couvivarum  cor^Jibus  artium 
\Forte  altius]  infunderet,  ci  dsemonum  commenta 
fugaret.  Vers.  Extcnta  namquedextcracrucissignum 
vasis  impressit,  fugans  larvamex  liqaore  fuso,  mira** 


icu8  is  est  Clodovsus  primus  regum  Franooram  qoi  Christo  credidit, 


807 


SANCn  GREGORII  MAGNI 


806 


culo  cornsravit.EtVprbiim.  Hesp.  0  boalnm  virum  A 
Ve«lasluin  ponlificcm,  cujus  cxiUim  columna  lucis 
edocuit,  ut  verus  Isracl  ab  .'Kj^^ypli  icruinnisad  pro- 
niissa  regna  percepturus  prn-Miiia  rostinarei.  Vcrs. 
Vita  est  igilurspalio  cluaruiii  horarum  columnalucis 
a  doino  pontiQcis  usque  ad  ctrium  fasligium  emine- 
rc.  l;t  verus. 

AntiphoHiV  ci  Uesjxmsoria  de  sanclo  Do^ujsio  cumsO' 
c*/s  anis  — In   Vitjdia,  ad  Vespcra^, 

Antiph.  Sanctus  Dionvsius.  qui,  tradcnte  beato 
ClennMilc  P»-lri  aposloli  siiccessore,  verbi  divini  se- 
mina  828  gi-'»lil^us  parlurienda  suscept?rat.  P.-nt. 
Bcatus  vir  qui  uon,  Ant.  Quo  amplius  genlililatis 
fervere  cognovit  errorcm,  illuc  inlre[»idus  et  calore 
fidei  nammatus  accessit.  Ad  Parisios,  Doiuinoducen- 
te,  pervenit.  Psnl.  Ouarefremuerunt.  Jn/.  Non  veri- 
tusmcreduhc  g^iulisexperiri  ferilat-'m.  quia virtutem 
suam  priitcrilarum  paMiarum  reconlatio  roborabat. 
Psnl.  Domine,  quid.  Vers.  (.«tamini  in  Domino. 
liesp.  Vo<\  f>assionciii  Domini  in  univcrsis  gentihus  " 
pr.i-dicatio  proJuUira  succosit  ;  ita  ut  lide  crcscentc 
mulU  mciercntur  lieri  confcssorcs,  quos  catbolica 
poslmodum  iraudct  lCcclesia  mcrui  se  marlvres. 
Vcrs.  Qui  cum  immincre  suas  cernercnl  passioncs, 
qu.v  Domino  Jcsu  (.liristo  donante  diiliceranl,  rcpleti 
Spiritiis  sancli  gratia,docucrunt.  Po^tmodum.  \'ers. 
Heatus  Dionysius  divini  vcrbi  scmina  gcntibus  Ira- 
denlc  Clemcnt»^  profulura  successit,  liesp.  Oralias 
libi,  Doniine.ciniinte-lanli-^  inimici  jacula  probatio- 
nem  lidelium  tuoriim  prDestitistiesse,  et  non  vulnera, 
et  talein  tuis  martvribus  triliuis  pro  labore  merce- 
dem,  utnullum  tuorum  fuisscgaudeat  bostisimbel- 
lem.  Tcr.s.  .lustorum  autem  aninue.  Resp.  Dealissi- 
mus  Dioiiysius  Christi  martyr  tradente  bcato  (1e- 
mente  parlurienda  gentibus  scmina  divinasusi^epit. 
Kt  quo  amplius  gcntililatis  errorem  fcrvcre  cognovil, 
illuj*  intrcpidus  ct  \iitutc  titlei  armatus  advcnit. 
Vers.  Kt  Parisios  Dniiiino  ilurcnle  pcrvcnit,  non  vc- 
ri'iis  incredul»  gcnlis  expetere  fcritalem.  lilic  mtre-  ^ 
pidjs. 

lu  secundo  nocturno. 

Anliiih.  Tunc  memorata  civitus  et  convenlu  Cier- 
manorum  et  nobilitate  pollcbat,  quia  aura  salubris, 
aere  jucunda,  lluminibus  fecunda,  terris  arboribus 
ncmorosa  ubcrrima.  Psal.  Oum  invocarem.  Ant. 
Hunc  ergo  locum  Dei  famuius  elegit  exspcctando. 
Psal.  Verba  mea.  Ant.  Tantas  per  ilium  Doininus 
dignabatur  exercere  virtiitcs,  ul  rebellium  corda  non 
minus  miraculis  quam  pricdicationibus  obtineret. 
Psfil.  Domine.  Ueus  noster.  Vers.  Kxsaltate  justi 
in  Domino. 

Itesponsoria. 

Resp.  Adest  naniqne  beali  Dionysii  sacralissima 
dics.  in  qua  triumpbans  a^oncm  explevit.  et  coro- 
nam  victori:r  accipcrc  mcruil  dc  manu  Doinini.  Vers. 
Justum  dcduxit  hominus  pcr  vias  rectas.ct  ostcniiit 
illi  regnuni  Dei  Ktcoronam.  Hesp.  Inbocergo  loco  D 
experiuntur  iniirmi  quantum  Dci  lamiiIos(;onveniat 
honorari,  ubi  recipit  ca?citas  visum,  dcbililas  grcs- 
Rum,  el  obstruct.Taurcs  rccipere  merenturauditum. 
Vers.  Hunc  ergo  iocum  Dci  famulus  clcjjil  exspe- 
ctamio.  llbi  recipit.  Uesj).  Pcr  bcatiim  Dionysium 
fiunt  bic  divina  mystcria.  Fer  Oralione**  ejus  ca^ci 
illumiuantur,  et  natale  ejus  d.Hinoncs  clTuganlur. et 
intirmi  sanantur.  Vers.  JiisU)rum  aulcm  anima'  in 
manu  Dci.  sunt  et  non  tanget  iilos  tormentum  ma- 
liii^e. 

In  tertio  norturno. 

Antiph.  Ecclcsia  illis  necdum  in  loc  s  eral.  Popu- 
lus  ille  novam  construxit.  inqiia  olfiria  scrvientium 
clcricorum  ex  moreconstituil,  probalasquepersonas 
lionore  secundi  ordinis  ampliavil.  Psal.  In  Domino 
conMo.Ant .  Miroque  niodo  829  inermi  viro  non  va- 


lebat  plebs  armata  resistere.  Psal.  Dominc,  quis 
babilatiit.  Ant .  Cinctus  er^^o  fide,  el  raisericordiaia 
anteponens,  paulatim  sociabat  Deo,  qnos  diaholo 
subtrabebat.  i'sal.  Domine,  in  virtute.  IVrs.  Posuisti, 
Domine. 

Rcsponsoria. 

Resp.  Tantas  pcr  illum  Dominusdignabatur  exer- 
cere  virlules,  utrebelliumcordanon  minusmiraculis 
quamprinBdicationibusohlineret.  Vers.  .Miroquemodo 
inermi  viro  nonvalebat  plebsarraataresistere.Uuam 
pncdicationibus.  Wrs/'.  Jsli  sunt  virt  sancti.  •  Reqnire 
in  ap'.)stolor.  Resp.  Beatus  Dionysius,  Rusticus  et 
Klcutberius,  in  iiac  ergo  iidei  pertinacia  permanen- 
tes,  rcddentcs  terrre  corpora,  animas  C(dIo  cumgan- 
dio  intulerunt.  Vers.  Tali  namque  ad  Domioum  nie- 
ruerunt  professionc  migrare,  ut  amputatiscapilibus 
adhucputaretur  lingua  palpitans  Domiuumconfiteri. 

In  matulinis  Laudihus. 

Antiph.  Hi  sancti  viri  a  beati  Dionysii  nunquaiu 
suslinuerunt  abcssc  prcBscntia,  quos  in  unuin  inter- 
rogalio  percussoris  invcnit  -Iwr  Tali  namque  ad 
J)oininum  mcrucriint  professione  migrarc,  ul  am* 
putalis  capit  bus  adbuc  putarctur  lingua  palpitans 
Dominum  conlitcri..lN^.  In  bacergo  fidciconstantia 
penianeiites,  rcddcntes  terrai  corpora,  beatas  coilo 
animas  inlulerunt.  Ant.  Bcata  nimium  et  Deograta 
sociclas.  inlcr  quos  ncc  primus  allcr  poluit  essen(S' 
tertius ;  scd  Trinitalem  confitenles,  trium  meruerunt 
decorarc  marlyrio.  Ant.  Kligunt  Sequana-profundi^- 
que  gurgitibus  martyrum  corpora  pcrdendaconimil- 
tcre. .!«/.  In  bocergo  locoexpeiiuntiir  infinniqnau- 
tum  Uei  fainulos  conveniat  honorari.  ubi  reeipiet 
cjrcitas  visuni,  d^bilitas  grcssum,  et  obslructtp  anrcs 
recipere  merentur  audilum.  Vers.  Justorum  aDiinse. 

In   Ecangelio. 

Antiph.  Adest  namque  bcati  Dionysii  sacratissima 
dies.  in  qua  triumpbans  agont*m  explevit  el  coro- 
nam  victoriu}  accipere  meruit  de  maiiu  Domini.JN^ 
0  bcale  Dionysi,  magna  cst  tidcstua.  Jnterccde  pro 
nobis  ad  Dominum  Di'um  nostrum.  Ant.  Metucntes 
igitur  percussores.  ne  conversi  populi  Chrisliani 
sanclorum  corpora  sibi  ad  patrocinium  tumularcnt. 
Ant .  Tunc  malrona  qaaMiam,  qua;  licet  paganorum 
implicata  teneretur  errore,  conversione  se  desid(j- 
rare  facere  aliquid  cogitans  Domino  placilura.  .-In^ 
Tsa  subtilitate  consilii  ad  convivium  postulabat  per- 
cussores,  ct  dumcopiamablatahumanilatisexteniiil 
a  mcmoria  corum  (jujp  suscepcrunt  agen<ia  di.*currit. 
Ant.  Sani  t  im  Uionysium  cum  sociis  suis  conlra  in- 
crcdiiios  dimicaiitem  Parisiis  repcrcrunl.  Ant  Peus 
omnipotens.  qui  eb>ctis  tiiis  in  agone  cerlantibus 
gloriic  coronam  largiris,  et  sortilis  pnpinium  rcgoi 
cndtstis  tra<tidisti.  inter  quos  athleta  tuus  hionysius 
atqiK?  bcatissimus  Elcutherius  seu  Ru.^^ticus  in  tua 
confessione  palma  martyrii  consecrasti,  priesta.Re- 
demptor  mundi,  ut  si  meritis  non  valemus,  perco- 
rum  sufTragia  veniam  consequamur. 

Antiphonx et  Respoasnria  in  viijiliasanctornm  wfl/*/jf- 
rum  Crtspini  et  Crispiniani. 

Antiph.  Oriundi  suut  Homse  sancti  Dei  Crispinus 
830  ^^^ri^p'')!*'^"^^^-  ^"  (lalliara  devoti  veneruut. 
etsub  .\laximiano  crudeli  examinationccertavcrunt. 
Psal.  Heatus  vir  qui  non.  Ant.  Sancti  marlyresin 
Oratione  dixerunt  :  Potens  es,  I.>oinine,  abiinpiis 
liberare  tormentis.  et  ab  hoc  igne  iiJiesos  educere. 
Psal.  Ouare  fremuerunt.  Ant.  .Martyres  sancti  inter 
acerrimos  dolores  spe  gaudentesin  tribulationcora- 
bant  Dominiim,  et  diceb.int :  Judica,  Dominc.  ja- 
diciuiu  nostrum,  ct  libera  nos  ab  homiue  iniquo  et 
doloso.  Psal.  Domine,  quid. 

Responsoria. 
Resp.  Oriundl  sunt  Romae  sancti  Dei  Oispinaset 


'  Uoc  est ;  Require  hoc  Respimsarium  in  officio  de  aposiolU. 


UBER  RESPONSALIS. 


810 


inus  ;inGalIiam  dcYoti  venerunt  ;  et  sub  A  macula.  Ant.  Beata  etgloriosamors  sanctorum,  qui 

«••  •■•  1  J.  'WT  J  1.11.J.*M  •  *•  1  •■« 


deambulabant  in  flammarura  incendia,  decantabant 
hymnum  dicentes:Adjuya  nos,  Deus  salutaris  no- 
ster.  Ant,  Orabant  sancti  martvres  dicentes  :  Gralias 
tibi  agimus,  Domine,  qui  nos  de  hoc  saeculo  eripiens 
ad  te  venire  prsecipis. 

In  Svangelio, 

Anttph,  Sancti  Dei  Crispinus  et  Crispinianus  sub- 
raissa  colla  percussoribus  tradiderunt,  aniraas  san- 
ctas  Creatori  Domino  reddiderunt.  Et  ideo  coronan- 
lur  et  accipiunt  pahnam,  et  vivunt  in  sternum.  Ant, 
Istisunt  sancti  hei  Crispinus  et  Crispinianus  nobili 
progenie  rebusgue  ditati.  Egrcssi  sunt  Roma  propter 
amorem  Christi.  Reliquerunt  omnia,  secuti  sunt  Do- 
niinum,  etperveneruntad  pnemia  regni,  qus  pro- 
misit  Doramus  diligentibus  se.  Ant,  Angelica  adrao- 
nitione  sepclierunt  corpora  sanctorum  cum  gaudio, 
ubi  populus  hodie  adorat  Majestatem  Dei,  Ant,  Ad 
inffeius  Uomim  sint'  dolore  ab  lanc.  Psal.  r  iocum  properat  senex,  ubi  sancti  martyres  decollati 


QO  crudeli  examinatione  certaverunt.  Vers. 
M$.)  ResfL  Isti  sunt  duo  viri  pretiosi  mar- 
li  Roma  pro  Christi  nomine  ad  prsedicandum 
t,  et  sub  Maximiano  crudeli  principemortem 
n  decreverunt  suscipere.  Vers.  Romsenobiii 
geniti,  in  Gnllia  autem  pro  Christi  amore 
t.  Resp.  Beatissimi  martjrres  respondentes 
QO :  Honores  ouos  polliceris  nobis  dare,  tuis 
obis  viverc  Cnristus  est  et  mori  lucrum. 
icunia  vero  et  honores  quos  polliceris  nobis 
is  dona.  Isla  olim  pro  Christi  amore  nos 
jsreliquisse.  Nobis. 

In  secumio  nocturno. 

i.  Quibus  haec  orantibus,  exsilicns  ^tta 
fcrventis  in  oculum  Rictiovari,  ffravi  illum 
rucians  excaicavit  afflictum.  Psai.  Cum  in- 
I.   Ant.   Mox,  orationc   finita,    reduxit  cos 


lea.  J?i^.  Omirumdivinrefpquitatisjudicium, 
lultos  martyres  pcr  ignem  peremit  ad  coele- 
perantes,  ipsc  m  igne  vitaui  flnivit,  et  ad 
iternum  cruciatus  pervenit.  Psal.  Dominc 
snoster. 

nesponsoria. 

Cum  essent  in  lormentis  martyres  Christi 
ts  et  Crispinianus,  ccelcstia  contemplantes 
t:  Adjuva  nos,  Dominc,  ut  perficiamus  opus 
le  macula.  Vers.  Respice  in  servos  tuos,  et 
i  tua,  Dominc,  ct  adjuva  nos.  Ut  perficia- 
*p.  Jiidica,  Dominc,  judicium  noslrum.  et 
los  ab  homine  iniauo.  Tunc  illis  orantibus 
intsudes  de  ungulis  eorum,  et  ministros 
ntes  intcrfecerunt  illos.  Vevs.  Martyres  inter 
os  dolores  spc  gaudcntes,  in  tribulatione  pa- 
Tunc.  Resp.  Sancti  martyres  in  Oralionedi- 


jacebant.  Ant.  Oblatns  est  a  parentibus  pucr  variis 
infirmitatibus  capcus,  surdus.  mutus,  et  claudus^ 
qu<e  largiente  Chrislo  martyrum  precibus  recepit. 

Invigilia  sancti  Quintini.   -   Antiphonce  inmatutinis 

Laudibus. 

Antiph.  Sanctus  vir  Quintinuscurabeato  Lucio  ab 
urbc  Roma  se  in  hanc  transtulerunt  regionem.  Ant. 
Cumque  pervcnisscnt  ad  loca  municipii,  quffi  Augusta 
Veremandorum  nuncupatur.  Atit.  Tunc  Rictiovarus 
furorc  plenus,  jussit  eum  tendi  et  c|uaternionibus 
csdi.  Aftt  Beatus  Quintinus  orabat  dicens  :  Domine 
Deus,  miserere  mei  servi  tui.  Atit.  Et  cum  vidisset, 
cervices  suas  pcrcussoribus  obtulit,  dicens  :  Facite 
nunc  quod  vobis  praiceptum  est. 

In  Evangelio, 

Antivh.  Et  vox  de  coelo  dicens:  Quintine,   famuie 
meus,  veni,  accipe  coronam   quam  tibi  preeparayi. 


etab  hocigne  ''''^»»«  «'!"?,"■«•.  et  Ckrislum  conflteor.  Et  tatn  si 

c  hnita  eduxit  cos  angelus  Domini  sine  do-      ^^_,tissime  scire Vis  no.nen  meum,  Quintinus  Tocor. 


ignc.  Ei  ab  hoc. 

Antiphonx  in  tertio  nocturno. 

>h.  Impius  Maximianus  jussit  eos  ambos  ca- 
ncari.  Psal.  Kxaudi,  Domine.  justitiara.^ln/. 
xta  [FoWf  quibusjussu]  regis  amputata  sunt 
amborum  pretiosain  consp*»ctu  Dominimors 
um.  Psal.  Uomine,  in  virtute.  Ant.  Relicta 
lorpora  Crispini  et  Crispiniani,  qu»  Christo 
jntepermanscrunt  intacta.  Psal,  Benedicam 
im. 

831  Responsoria. 

0  mirum  divinae  epquitatis  juiicium,    ut  qui 

marljres  per  ignem  peremit,  ad  coelestia 
mtes,  ipse  in  igne  vilam  finivit,  et  eos  de 
ilione  sui  certaminis  ad  se  venire  jubet  pro- 
Ipsc.  Resp.  Relicta  sancla  corpora  Crispini  et 
iani,  qu^e  Christo  custodiente  a  morsu  orum 
feraruml  permanserunt  intacla.  Vers.  Quo- 
limfp  coelis  ab  angclis  translataB,  corpora  vero 
ficibus  bestiis  sunt  relicta.  Quse.  Resp,  Ange- 
nonitione  sepelierunt  corpora  sanctorum  cum 
,  ubi  populus  hodie  adorat  Majrstatem  Dei. 
n  quo  locoi^hristiani  postea  magnam  aedifica- 
basilicam.  Ubi. 

Antiphonx  in  matutints  Laudibus. 
ph.  Sancti  vero  martyres  Crispinus  et  Crispi- 

audacter  regi  impioVesponderunl,  dicentes  ! 
iristi  amore  nos  venisse  fatemur,  qui  esl  ve- 
iis  in  Trinitale  unus,  cui  servimus  in  fidc  ac 
)ne  devoti.  Ant.  Beatissimi   martyrcs  respon- 

Maximiano,  dicentes  •  Honores  quos  pollice- 
»is  Gaie,  luis  iiu;i;i ;  nobis  vivere  Christus  est, 
i  lucrum.  Ant.  Cum  essent  in  tormentis  mar- 
:hristi,  coelestia  contemplantes  dicebant :  Ad- 
os,  Domine,  ut  perficiamus  opus  tuum  sine 

Pathol.  LXXVUI. 


D 


Antiphome  et  Responsoria  in   vigilia  omnium  san- 
ctorum,  —  Ad  Invitatorium. 

Antiph  Prseoccupemus  facicm  Domini  in  confes- 
sione  sanctorum. 

In  primo  nociurno. 

Antiph.  Ave,  Maria.  Psut.  Kructavit.  Ant,  Laude- 
mus  Dorainum.  Psal.  Domine,  Dominus  noster.  Ant, 
Custodiebant.  Psal,  Dominus  regnavit,  irascantur, 
Vers,  Justorum  animte. 

Responsoria. 

Resp.  Beata  es,  virgo  Maria.  Fm.  Ave.  Maria. 
Resp.  Audivivocem.  Vers.  \  i.li  angeium.  liesp. 
Sancti  tui,  Domine.  Vers.  Quoniampercussit. 

In  secundo  nocturno. 

Antiph.  In  omnem  terram.  Psal.  Coeli  enarrant. 
Ant.  Clamaverunt.  Psal.  Benedicam  Dominum.  Ant. 
Exsultabunt  sancti.  Psal  Exsultate,  justi.  Vers, 
Jusliautem. 

^esponsoria. 

Resp.  Fuerunt  sine  querela.  Vers,  Tradiderunt 
corpora.  Resp.  0  veneranda  martyrum.  Vers.  Isti 
suntquivenerunt.  Isti  sunt  virisaucli.  Vers,  Sancti 
per  fidem. 

/n  tertio  }u>cturno, 

Antiph,  In  odorc.  Psal,  Deus  noster.  Ant,  L«ta- 
miniin  Domino.  Psal.  Beatiquoruro.  Ant,  GnntabaHt 
sancti.  Psal.  Uominus  regnavit,  exsultet.  Vers.  Mi- 
rabilis  Deus. 

Re.^ponsoria. 
Resp.  Quinque  prudentes.  Vers,  Tunc  surrexerunl . 
Resp,  Sancti  mei.   Vers.  Venite.  benedicti.  Resp, 
Beati  estis.  Vm.  Gaudete,  et  exsuliate. 

26 


8ii 


SANCH  GREGORn  MAGNI 


M 


Antiphon»  in  matutinis  Landihus. 

Antiph,  Postpartum  virgo.  .In^  Justi  autem.  Ant, 
Vosoui  secutiestis.  Ant.  Spiritus  et  animse.  Ant. 
Angeli,  Archangeli.  Capit,  Benedictio  et  claritas. 
Verf.  Lffitamini  in  Doraino. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Laudem dicite Deo  noslro.  Ant.  Fulgebunt 
justi.  Ant.  Adoremus  Dominum,  qui  in  sanetisglo- 
riosusest.  Ant.  Te  trina  deilas  unaque  poscimus,  ut 
culpas  abluas.  noxia  subtrabas  ;  dos  paccm  famulis, 
nos  quoque  gloria  per  cuncta  tibi  sipcula.  Psal.  Do- 
minc,  Dominus  noster.  Ant.  I^audemus  Dominum. 
Psal.  Domine,  quis  habitabit.  Ant.  Exaltata  est 
sanctaDei.  P.sn/.  Coeli  enarrant.  Vers.  Lajtamini  in 
Domino. 

Resftonsoria  unde  stiprn. 

Resp.  In  patre  manet.  Ver.^.  Tanquam  sponsus. 
Resp.  In  conspectu  angclorum.  Vers.  .\ngeius  qui 
fuit.  Resp  Beataes,  Virgo.  Vers.  Ave,  Maria.  Resp, 
Inter  natos.  Vers.  Fuil  homo. 

833  ^*^  secundo  noctnrno. 
Antiph.  Internatos.  /\<;a^Domine..  in  virlute.  Jn^ 
Vos  amicimei,  i*«a?.  Eructavit.  Jw/.  Dabo  sanctis. 
-Psa/.  Oranes  gentcs.  Vers.  Exsullent  justi. 

Responsoria. 

Resp.  Inter  natos.  Vers.  Fuit.  Resp.  Cives  aposto- 
loruni.  Vers.  In  oranera  tcrrara.  Resp.  0  veneranda. 
Vei's.  Isti  sunt  qui  venerunt. 

In  tertio  nocfurno, 

Ant.  Sint  lumbi  vestri.  PseU.  Fundamcnta.  Ant. 
Tunc  surrexerunt.  Psal.  Cantate  i.Ant.  Omnes 
ss.ncii.PsaL  Domiaus  regnavit,  exsultet.  Vers.  }\i- 
sti  autem. 

Responsoria. 

Resp.  Sacerdotes  ejus.  Vers.  Iliuc  producam. 
Resp.  Audivi  vocem.  Vers.  Mediaautem.  Resp.  Om- 
nes  sancti.  Vers,  ElTugerunt. 

In  Matutinis. 

Angeli,  archangeli.  Ant.  Vos  qui  secuti  estis.  Ant. 
Sacerdoles  Dei.  Ant.  Prudentes  virgines.  Ant.  FuJ- 
gebuntjusti. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Utorum  est  enim  regnura.  Ant.  Astiterunt 
justi  ante  Dorainura.  Ant.  Vestri  capilli  capitis.  Ant, 
Sancti  per  fldem  vicerunt  regna. 

AntiphonsB  et  Responsoria  in  vigilia  saneti  Martini^ 

ad  Vesperas. 

Vers.  Justura  deduxit  Dominus.  .int.  Ora  pro  no- 
bis,  beate  Martine,  ut  digni  efflciaraur  proraissione 
Christi. 

Ad  Invitaiorium. 

Antiph,  Regem  confessorum  Dominum,  venite 
adoremus. 

In  primo  7iocturno . 

Antiph.  Martinus  adhuc  catcchumcnus  hac  me 
Yestc  contexit.  Psal,  Beatus  vir.  Ant.  Sanctffi  Trini- 
tatis  fidera  Martinus  confessus  est,  baplismi  gratiam 
pcreepil.  P.sTi/.  Quare  rremucrunt.  AfU.  lilgo  sifrno 
crucis  non  clypco  proteclus  aut  galea,  hostium  ru- 
neospenetrabosecurus.  Psal.  Domine,quidmuItipli- 
cati  sunt.  Vers.  Voce  raca. 

Responsoria  unde  supra . 

Resf).  Hie  cst  Marlinus  eleclus  Dei  pontifex,  cui 
Dorainus  post  apostolos  tantam  gratiam  conferre  di- 
gnatus  est,  ut  in  virtutc  Trinitatis  Ueilicje  mereretur 
ueri  trium  mortuorum  suscitator  nmgniflcus.  Vcrs. 
Sanctfe  Trinitatis  fidem  Martinus  conicssns  esl.  Ht 
trium.  Vers,  Istehomo  ab  adulcsccntia  sua  partim 
meruit  infirmos  curare,  dedit  illiDorainus  graliara. 
Ut.  Resp.  DomiDe,  si  adhucpopulo  tuo  sura  neces- 
8arius,  non  rccuso  subire  proptcr  eos  labores.  Fiat 
Toluntas  tna.  Vers,  Bonum  certamen  certavi,  carsam 
coDsummdYi,  fidem  seryaTi.  Flat.  Ym,    Ocolis  ac 


A  manibus  in  ccBlam  semper  intentasinTictam  sb  Ora- 
tione  spiritum  non  relaxabat.  Fiat.  Rewp,  0  Bcatam 
Tirum  Martinum  antistitem,  qui  nec  mori  timuit, 
nec  vivere  recusavit.  Vers.  Domine^  siadboc  popolo 
tuo  sum  necessarins,  non  recuso  laborem  ;  fiat  vo- 
luntas  tua.  Qui  nec. 

In  secundo  noeturno. 

Confido  in  Domino,  quod  filia  mca  precibus  tuis 
rcddenda  sitsanitati.  Psal,  Cum  iovocareni.  ^34 
Ant.  Tctradius,  cognita  Dei  virtute,  adbaptismi  gni' 
tiam  pervcnil./*.<aT.  Verbamea. /In/.  0  melTabilem 
virum,  pcrquem  nol)islantamiracuIacoruscant./W. 
Domine,  Uommus  noster.  Vers,   Gloria  et  honore. 

R(!sj)onsoria  unde  supra. 

Resp.  Oculis  ac  manibus  in  ccplum  semper  inteo- 
tus.  invictum  ab  Oratione  spiritum  non  relaxabat. 
Vers.  0  virura  inefTabilera.  nec  labore  viclum  nec 
mortc  vincendum,  qui  nec  mori  timuit,  nec  vivcre 
recusavit.  Invictum.  Ver$.  Dum sacramenta  offerret 
^  beatus  Martinus,  giobus  igneusapparuitsapercapat 

aus.  Spiritum.  Resp.  Dum  sacramentaofferretbeatiis 
arlinus.  globus  igneus  apparuit  super  capat  ejos. 
Vers.  Orantc  sancto  martino,  apparuit  ei  an- 
gelus  Domini.  Vers.  Oculis  ac  manibas,  ut  suprB. 
Resp.  Bcatus  Martinus  obitum  suum  longe  anteprat* 
scivit,  dixitque  fratribus  dissolutionem  sui  corpom 
imrainere,  quia  judicabat  se  jani  resolvi.  Vers.  Di- 
xeruntdiscipuli.  Vers.  Viribuscorporiscoepitrepente 
destitui,  convocalisquc  disripulis  in  unum,  dixit. 
Dissolutionera.  liesp.  Dixerunt  discipali  ad  beatam 
Martinum :  Cur  nos,  Pater,  deseris  aut  cui  nos  dt- 
solatos  relinquis  ?  invadent  enini  gregem  tuum  lapi 
rapaces.  Vers.  Domine,  si  adhuc  populo  tuo.  Vers. 
Sciraus  quidem  desiderare  te  Christum.  sed  salva 
tibi  sunt  tua  prflemia,  nec  dilata  minuentar  ,  nostri 
potius  miscrere  quosdeseris.  Invadent. 

In  tertio  nocturno. 

Q  Antiph,  Dominus  Jesus  Christus  non  se  inquitpu^ 
puratum,  nec  diademate  renitentcm  se  venturum 
esse  praedixit.  Psal.  lu  Doniiuo  confido.  Ant.  Sacer- 
dos  Dei,  Martine,  pasloregregie,  ora  pro  nobis  Domi> 
num. Psal,  Doraine,quis.  -4w<.Sacerdo8DeiMartine, 
aperti  sunt  tibi  coeli,  et  regnum  Patris  mei.  Psai 
Doraine,  in  virtute  tua.  Justum  deduxit  Dominu. 
Vers.  Posuisti,  Domine. 
Responsoria  undesujn-a. 

Resjp.  Obeatum  virum,  in  cujus  transiln  stncto- 
rum  canit  numerus,  angeloram  exsuUat  cfaoras,  om- 
niumque  coelestium  virtutam  occurrit  psallentium 
excrcitus.  Vers.  KccIcsiaDomini  virtutumrobontor, 
sacerdotcs  revelatioue  gloriflcant,  quem  Michael  as* 
sumpsitcum  angelis.  Virtutum.  l?«5v.  MartinusAbri- 
hae  sinu  Iwtus  excipitur  Martinus  hic  pauperetmo- 
dicus,  coelum  dives  ingreditur  ;  llymnis  coelestibus 
honoratur.  Vers.  Oculis  acmanibus,  ut  supra.  Ven, 
Martinus  cpiscopus  migravit  a  skcuIo,  vivit  in  Chri- 

jv  sto  gemma  saccrdotum.  Hymnis.  Resp.  Orapro  00* 
bis,  beate  Martine,  ut  dlgni  cfficiamur  promissione 
Christi.  Vers.  Tu  autem,  conressorsanctc,beate  Mar 
tine,  ora  pro  nobis  Dominum.  Ut  digni.  Vers.  Dam 
sacram enta,  tt£  suyjra.  Ut  digni.  Resp.  0  quantns 
erat  Iuctusomnium,(juantapriecipue  moerentmm  la- 
menta  monachorum  !  quia  et  pium  est  gaudere  Mar- 
tino,  et  pium  est  flere  Martinum.  Vers.  Beati  viri 
corpus  usquc  ad  locum  sepuicri,  hymnis  canoracoB* 
leslibus  turbii  prosequitur.  Quia.  Vers.  Tanta  erat 
de  sancti  illius  meritis  exsultatio,  quam  piade  morte 
con  fusio.  Ignosccris  [ignoscejflentibus.gratulare^* 
dentibus.  Quia.  liesp.  Cum  videret  beatos  MartiDOS 
discipiilos  8U08  flentes,  raotus  his  fletibus,  convenss 
ad  Dominum,  dixit;  Domioe,  si  adhoc  populo  tso 
sum  necessarios,  non  recaso  laborem.  [Cik$ra  dnnMi 
in  M$.] 

Aniiphona  in  Matutinii  Lcmiibus. 

Antiph.  Dixemnt  discipnli  ad  beatDm  Martimiin : 
835  ^^  ^^»  Pater,  deserii  7  mit  eiii  noi  detoMoi 


r. 


LtBER  RB8P0NSALI8. 


di4 


t?lDTadentenimgreffem  tuum  lupi  rapaces.  A 
*mine,  bi  adhuc  populo  tuo  sum  necesBarius, 
jso  laborem,  fiat  voluntas  tua.  Ant,0  virum 
cm  I  uec  labore  viclum,  nec  morle  vincen- 
ui  nec  mori  timuit,  nec  vivere  recusavit. 
iulis  ac  manibus  in  ccelum  semper  intentus, 
abOratione  spiritumnon  relaxabat,  alleluia, 
.  Ant.  Martinus  Abrahes  sinu  IsBtusexeipitur; 
8,  hic  pauper  et  modicus,  coRlum,  divei  in- 
',  Hjmuis  ccelestibus  honoratur.  Vers.  Ecce 
imagnus. 

/n  Evangelio. 

h.  0  quantus  luctus  omnium  I  quanta  pneci< 
lenta  monachorum  et  virginum  chorus  [Dele 
aut  leffe  chorij .  Quia  et  pium  est  gaudere 
,et  piumest  flcreMartinum.  Ant.  Osanctis- 
ima  !  auam  si  gladius  persecutoris  non  abs- 
men  palmam  martyrii  non  amisit.  Ant,  Dum 
mmuspontifei,  terrena  non  metuit,  sed  ad 
L  regna  gloriosus  migravit.  Ani.  Beatus  Mar-  ^ 
xit  JuIiano^Christi  euim  sum  miles,  pugnare 
n  licct.  Ant.  Martine,  audit  nos  Dominus 
ilium  ferre^  et  rusticam  multitudinem  cfTu- 
i nt .  Dum  sacraraen ta  offeret beatus  Martinus, 
gneus  apparuit  supcr  caputejus.  Ant.  Sacer- 
•ei,  benedicite  Dominum,  servi  Domini  Iljm- 
nte  DeOy  alleluia.  Ant.  Iraposita  manu  puero 
Martinus,  immundum  Spiritum  ab  eoejecit. 
rborius  stupens  ad  miraculum,  gratias  refc- 
eo.  Vers.  Ecce  sacerdos.  Ant.  0  beatum  vi- 
ujus  anima  paradisum  possidct,  undc  exsul- 
geli,  leetantur  archangeli,  chorus  sanctorum 
lat,  turba  virainum  invitat ;  mane  nobiscum 
num.  Ant.  Orante  beato  Martino,  apparuit 
[us  Domini.  Ant.  Tu  crede  in  Christo,  et  vi- 
pNera  Domini.  Ant.  Unus  est  Dominus  Deus 
lis  perquem  dsemonies  ejiciuntur. 

lo  Briccio  Antiphonae»  —  In  matutinis  LaU'  ^ 

dibus.  ^ 

ih.  Postexcessum  beatissimiMartiniepiscopi, 

Briccius   cathedram  episcopalem  suscepit. 

Trigesimo  ordinationis  suae  anno  oritur  con- 

1  lamentabile  crimen.  Nam  quoedam  mulier 

biculariis  vestimenta  abluebat,   concepit  et 

et  omne  [Forte  omnes]  crimen  episco^o  ob- 

Ant.  lllo  quoquenegantejussitafferri  mfan- 

amque  oblatus  fuisset  triginta  ab  ortu  dies 

,  ait  ad  eum  Briccius  :  Adjuro  te  per  Deum, 

0  te  generavi  coram  cunctis  edicas.  Ant.  Re- 
Ds  autem  infans  coram  omni  populo,  beato 
dt  :  Nones  tu.inquit,  Pater  meus.  Ant.  San- 
iccius  satisfaciens  populo  prunas  ardentes  ab 
;  birro  suo  deferens,  et  ante  sepulcrum  beati 
:  coram  populo  projiciens,  vestimentum  ejus 

1  apparuit.  Vers.  Ecce  sacerdos  magnus. 

In  Evangelio. 

ih.  Populis  autem  non  credentibus,  et  ab  epi-  D 
i   eum   ejicientibus,  Romam  petiit,  flens  et 
,  atquedicens  :  Meritohaecpatior,  quia  836 
in  sanctum  Dei. 

jn<B  et  Responsoria  in  vigilia  sanctt  Andreae 
apostoU,  ad   Vesperas. 

.  Id  omnem  terram.  Ant.  Venite  postme, 
)miDus,  fuciam  vos  fieri  piscatores  hominum. 
)nsaria  unde  supra. 

Dum  perambularet  Dominus  supra  mafe, 
tiu8  Galiiese,  vidit  Petrum  et  Andream  retia 
«s  in  mare,  et  vocavit  eos  dicens  :  Venite 
*,  faciam  vospiscatoreshominum.  Vers.  Ex- 
>eu6,  deprecationem  meam,  intende  Orationi 
i  flnibus  terrae.  Vocavit.  Resp.  Vcnite  post 
siam  vos  piscatores  hominum.  At  illi,  rehctis 


retibus  et  navi,  secuti  sunt  Dominum.    Vers.  Dum 

f^erambularet  Dominus  supra  mare  secus  littus  Ga- 
ilese,  vidit  duos  fratres  Petrum  et  Andream,  et  vo- 
caviteos.  At  iili.  Resp.  Mox  ut  vocem  Domini  prse- 
dicantisaudivit  beatus  Andreas,  rellctisretibus,  quo- 
rum  usu  actuaue  vivebat,    roternae  vits  secutus  est 
largitorem.  rers.  Ad  unius  jussionis  vocem  Petrus 
et  Andreas,  relictis  retibus,  secuti  sunt  Redcmpto- 
rem.  Praemia.  Resp.  •  Oravit  sanctus  Andreas,  dum 
respiceret  ccelum  ;  voce  magna  clamavit,  et  dixit  : 
Tu  es  Deus  meus  quem  vidi,  no  me  patiaris  ab  im- 
pio  judice  deponi,  quia  virtutemsancUe  crucis  agno- 
vi.  Vers.  Tu  es  magister  meus,  Christe,  quem  di- 
\ei'i,  quem  cognovi,  quem  confessus  sum  ;  tantum-  * 
modom  ista  voce  exaudi  me.  Ne  me  permittas. ^eip. 
Homo  Dei  ducebatur  ut  cruciflgerent  eum.  Populus 
autem  clamabat  voce  magna,  dicens  :  Innocens  ejus 
sanguis  sinecausa  damnatur.  Vers.  Filii  alicni  men- 
titi  sunt  mihi,  filii  alieni  inveteraverunt  et  claudica- 
veruntasemitis  suis,  vivit  Dominus.  Innocens.  Am;). 
0  bona  crux,  qufe   decorem  et  pulchritudinem  de 
membrisDomini  suscepisti.  Accipemeabhominibus, 
et  redde  me  magistro  mco.   ut  ucr  te  me  recipiat. 
qui  per  te  me  rcdemit.  Vers.    Salve,   crux,  quae  in 
corpore  Christi  dedicata  es,  et  ex  membris  ejus  tan- 
quam  margaritis  ornata.  Resp.  Doctor  bonus  etami- 
cus  Dei  Andreas  ducitur  ad  crucem,   aspiciens  a 
longe  vidit  crucem   :  Salve,  crux,  suscipc  disci- 
pulum  ejus,  qui  pependit  in   te,  magister  meus 
Christus.  Vers.  Salve,  crux,  ti^  supra.  Quipependit. 
Resp.  Expandi  manus  meas  tota  die  in  cruce,  ad  po- 
pulum  non  credentem,  sed  contradicentem  mihi.  qui 
ambulat  vias  non  bonas,  sed  post  peccatasua.  vers. 
Deus  ultionum  Dominus,  Deus  ultionum  libereegit. 
Exaltarequi  judicas  terram,  redde  retributionem 
superbis.  Resp.  Viriste  in  populo  suo  mitissimus 
apparutt,  sanctitate  autem  et  gratia  plenus .  iste  est 
qui  assidue  orat  pro  populo,  etpro  civitateista.  Vers. 
Pro  eo  ut  me  diligerent,  detrancbant  mihi :  cffo  au- 
tem  orabam.  Pro  populo.    Resp.    Dilcxit  Andream 
Dominus  in  odorem  suavitatis.  Dum   penderet  in 
cruce,   dignum  sibi  computavit  martjrem,  quem 
Yocavit  apostolum,  dum  esset  in  mari,  et  ideo  ami- 
cus  Dei  appellatus  est.  Vers.    Tu  es  magister  meus, 
Christe,  ut  supra.  Et  ideo.  Hesp.  Beatus  Andreasde 
cruce  clamabat,  dicens  :  Domine^  Jesu  Christe,  tfon 
jubeas  me  deponi  de  ista  cruce,   nisi  prius  accipias 
spiritum  meum.  Vers.    Dominc,  exaudi  Orationem 
meam,  etciamor  meus  ad  te  veniat.    8f37  R^^V* 
Beatus  Andreas  vidit  crucem.  Ezclamavit  ad  eam  : 
Suscipe  discipulum   ejus,  qui  pependit  in  te,  quem 
vidi,  quem  amavi,  quem  secutus  summundo  corde; 
quapropter  Isetus  pergo  ad  te.  quiasecretum  agnovi, 
qua  de  causa  Gxa  es.  Vers.  Vidit  crucem    Andreas, 
excIamavitetdixit:Suscipe^beatacrux,humilempro- 
pterDominum,  suscipe  discipuIumejus.Qui  pependit. 
Resp.  Cum  videret  beatus  Andreas  crucem,  excla- 
mavit  et  dixit :  Salve,  crux,  quandiu   fatigaris,  ex- 
spectans  me  sicutexspectasti  Dominum  et  magistrum 
mcum.  Vers.  Suscipe^  beata  crux,  humilem  propter 
Dominum ;  suscipe  discipulum  ejusquipependitin  te. 
Resp.  Salve,  crux.  qum  in  corpore  Cnrisli  dedica- 
ta  es,  et  ex  membris  ejus  tanquam  margaritisorna- 
taes^  suscipe  discipulum  ejus  qui   pependit  in   te. 
Vm.  Quoniam  tues  proteclor,tt/«tfp^ra.  Vers.  >alve, 
crux  pretiosa,  suscipe  discipulum  ejus,  qui  pependit 
in  te  magister  uieus  Christus,  Suscipe.  Reiip.  Dum 
penderet  beatus  Andreas  in  cruce,  non  cessavitprse- 
dicai'e  verbum  Dei  die  ac  nocte.  Et  populus  irruebat 
ad  impiumjudicem  dicentes :  Solve  hominem justum, 
dimitte  hominem  innocentem.  Vers.  Ut  et  iios  ine- 
reamur  patria,  et  omnis  patria  habet  paccm,niissus 
sum  praedicare  in  omnibus  ut  cognoscar  [Forte  co- 
gnoscant]  recti  corde  secreta  crucis  Domini  mci. 


'» 


et  sequentia  desumuntur  ez  Actis  tanioti     tatur.  Ea  totis  Tiribns  propugnat  Andreas  du  Saus- 
de  quorum  antiquitate  et  sinceritate  dubi-     iay« 


8i5 


SANCTI  GRBOORU  MAGNI 


816 


Vers  Videns  crucem  Andreas,  ezclamavit  dicens  : 
0  crux  admirabilis  !  o cnix  qusBper  totum  mundum 
fulgida  est,  suscipe  discipulum  Cnristi,  non  me  di- 
raittas  errare  sicut  ovem  non  habentem  pastorem. 
Vers,  Vivens  pendebatin  cruce  pro  Ghristi  nomine 
beatus  Andreas,  et  docebat  populum.  Vers.  Salve, 
crux,  ut  iupra,  Npn  medimittas. 
[Deest  linea  in  Ms.) 

Antiphon»  in  matutinis  Laudihus. 

Antifh.  Salve,  crux  pretiosa,  suscipe  discipulum 
eius  quipeuenditintemagistermeusChristus.  Ant. 
Beatus  Anareas  orabat,  dicens  :  Domine  rex  aeternsB 
glorine,  suscipe  me  pendentem  in  patibulo.  Ant.  An- 
dreas  Ghristi  famulus,  dignus  Deo  apostolus,  germa- 
nus  Pelri  et  in  passione  socius.  Ant.  Maximilla 
Ghristo  amabilis,  tulit  corpus  apostoli  :  optimo  loco 
cum  aromatibussepelivit.^nf.  Qui  persequebantur 
iustum,  demersisti  eos,  Domine,  in  infernum,  ct  in 
ligno  crucis  dux  justi  fuisti.  Vers.  Gonstitues  eos 
principes. 

/n  Evangelio. 

Antiph.  Unusex  duobusquisecuti  sunt  Dominum, 
eratAndreas  frater  Simonis  Petri,  alleluia,  Ant. 
Ghristus  me  misit  ad  istam  provinciam,  ubi  non  par- 
vumpopulumacquisivi.  Ant.  Non  mepermittas.Do- 
mine,  tamulum  tuum  a  te  separari  ;  tempus  est  ut 
commendes  terrae  corpusmeum.  Ant.  Biduo  vivens 
pendebat  in  cruce  pro  Ghrisli  nomine  beatus  An- 
dreas,  el  doccbat  populum.^n/.Dignumsibi  Domi- 
nus  computavit  martyrem,  quem  vocavit  apostolum^ 
dum  esset  in  mari,  alleluia.  Ant.  Sancle  Andreas 
apostole  Ghristi,  deprecare  pro  nobis  ad  Dominum 
Jesum.  Intercedepronobis.  Ant.  Andreas  apostolus 
Domini,  magnumoperatusest  miraculum  ;  templum 
Dei  propdicando  jugiter,  convertit  populum  Mvrmido 
nem .  Ant.  Dixit  Andreas  Simoni  fratri  suo  Jnvenies 
Messiam,  qui  dicitur  GIu*istus.  Ant,  Videns  Andreas 
crucemcum  gaudio  dicebat :  Quia  amatortuus^38 
semperfui,  et  desideravi.  Ant.  Gontinuo,reIictis  re- 
tibus  et  patre,  secuti  sunt  Salvatorem.  Ant.  Vidit 
Dominus  Petrum  et  Andream,  et  vocavit  eos.  Ant. 
Relictis  retibus  suis,  secuti  sunt  Dominum  Jcsum 
Christum.  Ant.  Dilexit  Andream  Dominusinodorem 
suavitatis,  allel.  Ant.  Salve,«crux  qutp  in  corpore 
Christi  dedicata  es,  et  ex  membris  ejus  tanquam 
margaritisornata.  AtU.  Recipe  meab  hominibus,  et 
redde  me  mi^istro  meo,  ut  per  te  me  recipiat,  qui 
per  te  me  redemit,  allcl.  Ant»  Tu  es  Deus  meus,  in 
quo  complacui  et  dilexi,  quia  virlutem  sancta;  crucis 
agnovi,  alleluia.  Ant.Dum  perambularet  Dominus 
supra  mare,  secus  littus  Galileic.  Ant.  Venite  post 
me,  dicit  Dominus,  faciam  vos  fleri  piscatores  ho- 
minuni. 

In  die  ad  Vesperas. 

Antiph.  Juravit  Dominus,  et  non  pccnitebit  eum  : 
Tuessacerdos  in  «'Bternum.  Psai  Dixit  Dominus. 
Ant.  Potens  in  terra  erit  scmen  ejus,  generatio  re- 
ctorum  benedicetur.  Psal.  Beatus  virqui  timet.  Ant. 
Colloeet  eum  Dominus  cum  principibus  populi  sui. 
Psal.  Lnudatc,  pueri.  Ant.  Dirupisti,  Domme,  vin- 
cula  mea,  tibi  sacriflcabo  hostiam  laudis.  Psal.  Gre- 
didi  propter.  Ant.  Gonfortatusestprincipatuseorum, 
et  honorati  sunt  amicitui,  Deus.Psal.  Domine^pro- 
basti  me.  Anl.  Nimis  honorati  sunt  amici  tui, Deus, 
nimis  confortatuscst  principatus  eorum. 

In   Evangelio. 

Antiph.  (iOnccdc  nobis  hominem  justum,  redde 
nohis  hominem  sanctum  ;  ne  interflcias  hominem 
Deo  charum,  juslum,  mansuetum  et  pium. 

Antiphonce  et  Responsof*ia  in   vigilia  sancta  CxcHice 

virginis,  ad  Vesperas. 

Antiph.  Virgo  gloriosa  lemper  Evangelium  Ghristi 


A  gerebat  in  pectore  suo,  non  diebus  iieque  noctibus  a 
colloquiis  aivinis,  et  oraUone  vacabat. 

Ad  Invitatorium . 

Antiph.  Regem  virginuin  Dominum  venite  ado- 
remus. 

In  primo  noctut  no. 

Antiph.  Cfncilia  virgo  Almachium  exsuperabat, 
Tiburtium  et  Valerianum  ad  coronas  vocabat.  P$ai 
Beatus  vir.  Ant.  Expausismanibusorabutad  Domi- 
num,  ut  eameriperet  de  inimicis.  Psal.  Quare  fre- 
muerunt.  Ant.  Gilicio  Caecilia  membra  domabat. 
Deum  ^emitibus  cxorabat.  Psal.  Domine,  quid  mul- 
tiplicati  sunt.  Vers.  Specie  tuaetpulchritudine. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Gantantibus  organis  Ca^cilia  virgo  in  corde 
suo  soli  Domino  decantabat,  dicens  :  Fiat,  DomiDc, 
cor  meum,  et  corpus  meum  immaculatum.  ut  hod 
confundar.  Vers.  Uiduanisactriduaniajejuniisorans 
B  suam  Domino  pudicitiam  commendabat.  Fiat.  linp. 
0  beata  GaBcilia,  qua^duos  frutres convcrtisti,  Alma- 
chium  judicem  superasti,  Urbanum  episcopum  io 
vultu  angelico  demonstrasti.  Vers.  Gu^cilia  mc  misit 
ad  vos,  ut  ostendatis  mihi  Urbanum.  Resp.  Virgo 
gloriosa  semper  Evangelium  Christi  gerebat  in  pec- 
tore  ;  et  non  diebus  neque  noctibus  vacabat  a  collo- 
q[uiis  divinis  et  oratione.  Vcrs.  Est  secretum,  Vale- 
riane,  quod  tibi  volo  diccrc  :  839  Angelum  Dei 
habeo  amatorem,  qui  nimio  zelo  custodit  corpus 
meum.  Et  nondiebus.  Fpr«.  Fiat,  Domine,cormeum 
et  corpus  meum  immaculatum,  ut  non  confundar. 

In  secundo  nocturno. 

Antiph.  Domine  Jesu  Gliristc,  seminatorcasti  cod- 
silii,  suscipeseminumfructus,  quos  inGaecilia  semi- 
nasti.  Psat.  Gum  invocarem.  .\nt. Beata Gapcilia dixit 
ad  Tiburtium  :  Hodietefateorcssemeum  cognatum, 
qui  amor  Dei  te  fecit  esse  mc  contemptum.  •  Psal. 
Verba  me&.Ant.  Fiat,  Domine,  cor  meumetcorpus 
^'  mcum  immaculatum,  ut  non  confundar.  Psal.  no- 
inine  Dominus  noster.  Vers.  Adjuvabit  eam. 

Rpsponsoria  unde  supra. 

Resp.  Gilicio  Csecilia  membra  domabat,  Dcum  ge 
mitibus  exorabat,  Almachium  exaupcrabat,  Tibur- 
tium  et  Vulerianum  ad  coronas  vocabat.  Vers.  Eccc 
quani  bonum  et  quam  jucundum  habitare  fratres  io 
unum.  Tiburtium.  Resp.  Gseciliam  intra  cubiculom 
orantcminvenit,  et  juxtaeam  angelum  Domini,qaeD 
videns  Valerianus  niiuioterrorecorreptusest.  rfri. 
Angelus  Domini  descendit  deccelo,  etlumenrefulsit 
in  liabitaculo.  Quem  videns.  Resp.  Domine  Jesn 
Ghriste,  Pastor  bone,  seminator  casU  consilii.suscipe 
seminum  fructus,  quos  in  Caeciliam  seminasti.Cseciiia 
famula  tua,  quasi  ovis  [apis]  tibi  ar^umentosa  dese^ 
vit .  Vers.  Nam  sponsum  quem  quasi  leonem  accepit, 
tibi  quasi  agnum  mansuetissimum  sociayit.  Cflecdia 
famuia. 


D 


In  tertio  nocturno. 

Antiph.  Gredimus  Christum  Filium  Dei  veram 
Dcumesse,  qui  te  talem  accepit  famulam.  PmI.  lo 
Domino.  Ant.  Nos  scientes  sanctum  nomen  omnipo 
negare  non  possumus.  Psal.  Domine,  quis  habitabit. 
Ant.  Tunc  \alerianu8  perrexit  ad  antistitem,  et  [ad] 
signum  quod  acceperat  invenit  sanctum  UiiMinum. 
Psal.  Eructavit.  Vers.  Elegit  eam  Dominus. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Beata  Gaecilia  dixit  ad  Tiburtium  :  Hodk 
fateor  te  esse  meum  cognatum,  oniia  amor  Deitefecit 
essc  contemptorem  idolorum.  Vers.  Soscipe,  Douu- 
ne,  seminum  fructus,  quos  in  Gaeciiia  aeminasti.  Qoia 
amor.  Resp,  Csecilia  me  misit  ad  vos,  ut  osteodatif 
mihi  sanctum  Urbanum,  quia  ad  ipsum  habeosecreii 
qu®  perteram.  Vers.  Oatende  nobis,  Domiiie,miseri- 
cordiam  tuam,  et  a&lutare  tuumdanobis.  Quia.  Vert. 


•  Forte  sicui  m$  cantemptum.  Vul^o  le£[itur  tefecit     Codez. 
amiempiorem  idolmim,  quod    etiam    infra  h$bH 


LIBBR  RESPONSALIS. 

/aleriniuis  perrexil  ad  anlislilem,  ef  ja^lj  si-  A 
uuod  acceperal  iflvenit  sanctum  Urbanuni. 
Resp.  Dura  aurora  finem  daret,  Caecilia  dixit : 
lilitesChristi,  abjicite  opera  tenebrarum,  et  in- 
ni  arma  lucis.  Vers.  Caecilia  valedicens  fratri- 
t  exhorlans  cos  ait :  Eia. 

Antiphonx  inmaiutinis  LaiKlibus. 


818 


841  AdlnvikUorium. 


Antiph.    Regem    apostolorum    Domine,    tenite. 

adoremus. 


Inprimo  nootumo. 

Antiph.  Vidit  Dominus  Petrum  et  Andream^  etvo- 
cavil  eos.  Psal.  Coeli  enarrant.  Ant.  Venite  post 
me,  dicit  Dominus^  faciam  tos  fieri  piscatores  homi- 
num.  Psal.  Benedicam  Dominum.  Ant.  Relictis  re- 
tibus  suis  secuti  sunt  Dominum  Jesum  Christum . 
Psal.  Eructavit.  Vers.  In  omnem  terram. 

Responsoria  unde  supra. 


'ipA.  Cantantibus  organis,  Caecilia  Dominode- 
»at  dicens  :  Fiat  cor  meum  immaculatum,  ut 
infundar.  Ant.  Est  secretum,  Valeriane,  quod 
lo  dicere:  Angelum  Uei  habeo  araatorem,  qui 
zelo  custoditcorpus  meura.^n/.Valerianusin 
lo  C»eiliam  cum  angelo  orantem  invenit.  840 
lenedico  te,  Patcr  Doraini  mei  Jesu  Christi, 
er  filiumtuum  ignis  exstinctusesta  lateremeo. 
Iflecilia  faraula  tua,  Domine,  quasi  ovistibi  ar- 
itosa  deservit    r>r5.  Diffusa  est. 

In  Evangelio. 

iffh.  Dum  aurora  finem  daret  Caecilia  sancta  ^ 
Sia,  railitesChristi,abjiciteopera  tenebrarum, 
liinini  arma  lucis.  Ant.  Tnduanas  a  Domino 
i  inducias,  ut  doraura  raeara  Ecclesiam  conse- 
I.  Ani.  Csecilia  rae  raisitad  vos,  utostendatis 
.Dctura  Urbanuin,  quia  ad  ipsura  Iiabeo  secreta 
srferam.  Ant.  Suscipe,  Domine,  seminum  fruc 
los  in  Caeciiiam  semmasti..4n/.  Caeciliam  intra 
lum  orantem  invenil. 

In  vigilia  sancti  ClementiSf  ad  Vesperas, 

.  JustumdeduxitDominus.yln/.  Dum  iterma- 
•isset  populus,  voce  magna  clamabat :  Domine, 
!um.  Et  Clemens  cum  lacrymis   dicebat :  Ac* 
ater,  spiritura  raeum. 
msoria  unde  supra. 

.  Orante  sancto  Clemente,  apparuit  ei  Agnus 
sub  cujus  pede  fons  vivus  emanat,  fluminis  Antiph,  Accipe  me  ab  hominibus,  etreddemema* 
slsetificatcivitatemDei.  K^rs.Vidisupramon-  gistro  meo:  utperte  me  recipiat,  qui  per  te  me 
m  Agnumstanlem.  De  sub  cuius.  Resp.  Ora  C  ''^**®"^^^  alleluia.  Pw/.  Confitebimur.  Ant.  Tu  ea 
3is,  beate  Clemens,  ut  digni  eificiamur  pro-  ^c^»  ^^^^  '"^  <!"o  complacui  et  dilexi,  quia  ▼irtutem 
-^ -oi-_:-*:    ir..„    o *-• 1 sanctaB  crucisagnovi.  Pio/.  Fundamenta.  i4n<.  Non 


supra.  Vers.  Ad  unius  jussionis.  Resp.  Oravit  san- 
ctus  Andreas,  ut  supra.  Vers.  Tu  es  magister  meus. 

In  secundo  noctumo. 

Antiph.  Dilexit  Andream  Dominus  in  odorem  sua- 
vitatis.  Psal.  Omnesgentes.  Anl.  Dignum  sibi  Do- 
rainus  computavit  martyrem,  quem  vocavit  aposto- 
lum  dum  esset  in  mari,  allel.  Psal,  Gxaudi,  Deus. 
deprecat.  Ant.  Salve,  crux,  quae  in  corpore  Christi 
dedicata  es,  et  ex  membris  ejus  tanquam  margaritis 
ornata.  Psal.  Exaudi,  Deus,  Orat.  cum  dep.  V$r$. 
Dedisti  haereditatem. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Homo  Dei  ducebatur,  %U  supra.  Vers.  Filii 
alieni.  Resp.  0  bona  crux,  ut  supra.  Vers,  Salve, 
crux.  Resp.  Doctor  bonus,  ut  supra.  Vers.  Salve, 
crux.  Vers.  Cum  vero  pervenisset  ad  locum,  ubi 
crux  parata  erat,  videns  eam  a  longe,  exclamavit 
voce  magna,  dicens  :  Salve,  crux. 

/n  tertio  noeiurru>. 


leChristi.  Vers.  Sperateineo  omnisconven- 
>is,  effundite  coram  illo  corda  vestra.  Utdigni. 
)edisti,  Domine,  habitaculum  martyri  tuo  Cle- 
In  mari,  in  modum  tempti  marmorei  angelicis 
is  preeparatura  ;  iter  praebens  populo  terraB,  ut 
it  mirabilia  Dei.  V&rs.  Venientes  autem  ve- 
um  exsultatione,  portantes  manipulos  suos. 
ebens.  Resp.  Foebus  et  Cornelius  disdpuli 
lementis  dixerunt  ad  populum :  Oremus  om- 
Dominum,  ut  oslendat  Bobis   martyris   sui 

Antiphonw  inMatutinis  Laudibus, 

h .  Orante  sancto  Cleraente,  apparuit  ei  A^nu' 
U.  Non  meis  meritis  ad  vos  me  misit  Dommust 
ras  coronas  participem  fieri.  Ant.  Vidi  supra 
1  Agnum  stantem,  de  sub  cujus  pede  fonsvi- 


me  permittas,  Domine,  famulum  tuum  a  te  separari. 
Tempus  est  ut  commendes  terr»  corpui  meum. 
Psal.  Dominus  regnavit,  irascantur.  Vers.  Annuntia- 
verunt  opera  Dei. 

Respoiisoria  unde  supra. 

Resp.  Expandl  manus  meas,  ut  supra,  Vers.  Deus 
ultionum  Dominus.  Resp.  Salve,  crux,  quae  in  cor- 
pore^  ut  suffra.  Vers.  Quoniam  tu  es  protector  meus. 
Resp.  Dilexit  Andream  Dominus.  Vers.  Tu  es  magi- 
ster  meus.  Resp.  Vir  iste  in  populo  suo,  ut  sufra. 
Vers.  Pro  eo  ut  me  diligerent.  Resp.  Cum  vidisset 
beatus  Andreas,  ut  supra.  Keri.  Suscipe,  beata  crux. 
Resp.  Oum  penderet  beatus  Andreas,  ut  supra. 
Vers,  Ut  et  nos  mereamur.  Resp.  Videns  crucem 
Andreas,  u<  ni/?ra.  Vers.  Vivens  pendebat.  Vers. 
Salve,  crux,  ut  supra. 
anat.  Ant.  De  sub  cujus  ped«  fons  vivus  ema-  ^  Antiphonce  in  matutinis  Laudibus.  —  In  Evangelio 


iniinis  impetus  Isstificat  civitatem  Dei.  Ant. 
gentes   per  gjrum    crediderunt  Christum 

In  Evangelio. 

)h.  Oremus  omnes  ad  Dominum  Jesum  Chri- 
.  confessoribus  suis  fontis  venas  aperiat.  Ant. 
nnt  in  modum  templi  marmorei  habitaculum 
uratum.  Ant.  Oremusad  Dominum,  ut  osten- 
18  martjrissui  corpus.  Ant.  Dedisti, Dominc, 
ulum  martjri  tuo  Clementi  in  mari  in  modum 
Darmorei  angelicis  manibus  prsaparatum ;  iter 
3  populo  terrae,  ut  enarrent  rairabilia  Dei. 

Invigilia  saneti  Andrece,  ad  Vesperas. 

In  omnem  terram.  Ant.  Dum  perambularet 
is  supra  mare  secus  littus  GalileflB,  alleluia. 


Antiph.  Unus  ex  duobus,  ut  supra.  Ant.  Videns 
Andreas  crucem,  cum  gaudio  dicebat :  Qui  amator 
tuus  semper  fui  et  desideravi.  Amplector  te,  o  bona 
crux.  Ant.  Ego  si  patibulum  crucis  expavescerem, 
crucis  gloriam  non  praBdiearem.  Ani,  Non  me  per- 
mittas,  utsupra.  Ant.  Christus  memisit. 

842  ^^  ^*^  ^^  Vesperas. 

Antiph.  Juravit,  cum  reliquis,  ut  supra. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Concede  nobis,  ut  supra.  Ant.  Biduo  vi- 
vens  pendebat  in  cruce,  ut  supra.  Ant.  Andreas 
apostolus  Domini  magnum  operatus  est  miraculum 
in  templo  Dei.  Prsedicandum  [Forte  prsedicando]  ju- 
giter  convertit  populum  Mirmidonium. 


hlc.  uccurrat  idem  fere   offlcium  de  sanctoc     erant  olim  dies  Bancti  Andree  meoiorie  dfoatiy  unu^ 
,  ac  paulo  superius,  nos  latet.  Fortatse  dao      ob  martyrium,  alter  propter  corporia  transkttioiMm. 


819 


SANGTI  GRB60RII  MAGNI 


8S0 


In  vigilia  sanct»  Lucix  virginiM»  Ad  Vetperas.      A 

Antiph,  Oranle  sancta  Lucia,  apparuit  ei  beata 
Agathes,  et  consolabatur  anci]]am  Cnristi. 

Reaponsoria  unde  mpra, 

Reap.  Lucia  vir^o,  quid  a  mepetis  quod  ipsa  pote- 
ris  prsBstare  continuo?Nam  etmatri  tusB  Odes  tua 
subveniat,  et  ccce  salva  est,  quia  jucundum  Domini 
in  tua  virginitale  habitaculum  prfeparasti.  Vers.  Sic- 
ut  pcr  me  civitas  (lathanensiura  suolimatur  a  Chri- 
slo,  ita  per  te  civitas  Syracusana  decorabitur.  Quia 
jucnndum.  Re»p.  Hogavi  Dominum  meum  Jesum 
Chrislum,  ut  i^nis  iste  non  dominetur  mihi.  Et  im- 
pctravi  n  Donuno  inducias  martyrii  inei.  Vers,  Pro 
eo  ul  me  diligercnt  dctrahebant  mihi»  ego  autem  ora* 
bam.  Resp.  rirala  facta  est  a  Domino  m  certamina, 
quiaapuQ  Deum  et  apadhomines  glorificata  est.  In 
conspectu  principum  loauebatur  lapientiam,  et  Do- 
minusomnium  dilcxit  illam.  Vers.  Erecta  namqucin 
virtulis  [virlulejtormentaderisit.  EtDominus.  Vers. 
Adjuvabiteam. 

Antiphonx  in  matutinii  Laudihus. 

Antiph.  Orante  sancta  Lucia,  ui  supra.Ant.  Lucia 
virgo,  quid  a  me  petis,  quod  ipsa  poteris  prsi*stare 
continuo  matri  tu»  ?Anr  Per  te.Luciavirgo,  civitas 
Syracusana  decorabitur  a  Domino  Jetu  Christo.  Ant- 
Soror  mca  Lucia,  virgo  Deo  dcvota,  quid  a  me  petis 
quod  ipsapoterisprirst.irecontinuo  matri  tu<B?An/. 
Bencdico  te,  Pater  Doniini,  «1  tupra.  Ant,  Ego  ro- 
gavi  Dominum  meum  Jeium  Chnstum,  ut  ignis  iste 
non  dominetur  mihi,  sed  credentibus  in  Domino  ti- 
morem  auferam  passionum.  Ant. Tantopondere eam 
fixit  Spiritus  sanctus,  ut  virgo  Domini  immobilis 
pcrmaneret.  Vers.  DifTusa  estgratia. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Golumna  est  immobilis,  Lucia  martyr 
Christi,  quia  omnis  plcbs  tc  exspcctat,  ut  accipiaa 


In  prifno  noeturno. 

Antiph.  In  omnem  terram  exivit  sonus  eorum,  et 
in  fines  orbis  tcrrse  verba  eorum.  Psal,  Cceli  enar- 
rant.  Ant.  Clamaverunt  justi.  ct  Dominus  exaudivit 
eos.  Psal.  Benedicam  Dominiim.  Ant.  Constilueseos 
principes  super  omncm  terram,  mcmores  erunt  no- 
minis  tui,  Domine.  Psal,  Eructavit.  Vers.  laomnem 
terram. 

Responsoria  unde  mpra. 

Re$p.  Eccc  cgo  initto  vos  sicut  oves  in  medio  lu- 
porum,  dicit  Dominus;  estote  ergo  prudentes  sicut 
scrpentes,  et  simplices  sicut  columbaB.  Vers.  Duin 
hicem  habetis,  creditc  in  ]ucem  ut  filii  lucis  silis,  di- 
cit  Oominus.  Estote.  Resp.  Tollite  ju^um  meum  su- 
pcr  vos,  dicit  Dominus,  et  discite  quia  mitii  sum  el 
humilis  cordq.  Juguni  cnim  meum  suavc  est,  et 
onus  meum  leve.  Vers.  Et  invenietis  requiem  ani- 
mabus  vestris.  Ju^um  cnim.  Resp.  Dum  steteriti< 
ante  reges  ct  pnrsides,  nolite  cogitare  quomodo  aut 
B  quid  loquamini  ;dabiturenim  vobis  in  itla  lioraquid 
loauammi.  Vers.  Non  enim  vos  estis  qui  loquiiniDL 
sea  Spiritus  Fatris  vestri,  qui  loquitur  in  vobis. 
Dabitur. 

In  seeundo  noetumo. 


Antiph.  Principes  populorum  congregati  sunt  cum 
Deo  Abraham.  Psal.  Omnes  gentes.  Ant.  Dedisti 
heeroditatem  timentibusnomen  tuum,Domine.  Ptal. 
Exuudi.  Dcus,  dcprecalioncm.  Ant.  Annuntiaverunt 
opcra  Dei,  et  facta  ejus  intellexerunt.  Psal.  Eiau- 
di,  Deus,  Orat.  meain  cum  dep.  Vers.  Dedisti  luere- 
ditatcm. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Vidi  conjunctos  viros  habentea  spleodidai 
vestesy  et  angclus  Domini  locutus  eat  ad  me,  diceni: 
Isti  sunt  viri  sancti  facti  amiciDei.  Vers.  Vidi  auge- 
ium  Dei  volantem  per  medium  ccelum,  voce  magna 
clamantem,  et  dicentem  :  Isti  sunt.  Resp.  Isti  luni 


coronam  regni,  allel.  .4»/.  Intua  patientiapossedisti  triurophatores  et  amici  Dei,  qui  contemnentesjussa 
animam  tuam,  Lucia  raartjr  Chnsti.  Odisti  qusB  m  *-•  principum  merucrunt  prwmia  »tema.  Modo  coro- 
mundo  sunt,  et  coruscas  cum  angelis    Sanguinem  .  .  .r  _.       _    . 

proprium  inimicis  fudisti.  Ant.  Lgo  cognovi  virtu- 
tem  Domini  mci  Jcsu  Christi,  secure  contemno  mi- 
nas  tuas. 


{Deesi  Hnea  in  Ms.) 

De  sanrto  Thomat  in  inatutinis  Laudibus. 

Antiph.  Apparuit  Thom»  Dominus  in  visu  nocte 
dicens  ei :  Ne  timeas  descendere  in  Indla,  quia  ego 
non  te  rclinquo.  Ant.  Rex  autem  rogabat  aposto- 
lum  :  Peto  tihi,  vir  Dei,  ut  eas,  atque  benedicas 
puerocum  filia  mea.  Ant.  Thomas  orabat  ad  Domi- 
num  :  Deurecor  te,  Doinine,  ut  benedicas  hos  inno- 
centos,  et  spira  eisquse  agi  oporteat.  Ani.  Vos  autem 
estote  fortes.  etcustodite  quflR84S  ^  ^^  accepistls, 

3uia  non  vibebitis  ultra  faciem  meam.  Ant  Circum- 
ct  hodie  famulum  tuum  gloria  tua,  Domine  Jesn 
Christe. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Orabat  sanctus  Thomas  ad  Dominum  : 
Respice  in  me,  Domine,  exipectantem  ae  reverten- 
tcin  a  nuptiis.  Ant.  Adesto,  Domine,  servo  tuo,  et 
cum  pace  dirigas  mc  ad  sedem  tuam,  alleluia,  alle- 
luia.  .4/1/.  Advenientes  milites  (]ui  percusierent  eum 
lanceis  ;  et  illc  gaudens  uiigravit  ad  Dominum. 

Antiphonn*  et  Res/)onsoria  in  vigilia  apostolarum,  ad 

Vesperas. 

Vers.  In  omnem  tcrram.  Ant.  Tradent  enim  vos 
in conciliis,  et  in  s^nagogis  suis flagellabunt  vos ;  et 
ante  reges  et  pricsidcs  ducemini  propter  me,  in 
testimonium  illis  et  gentibus.  Ant.  Estote  fortes  in 
bello,  et  pugnatc  cum  antiquo  serpente,  et  accipie- 
tis  regnum  aeternum,alleluia. 

Ad  Invitatorium. 

Antipk.  Regem  apotiolomai  Dominum»  Tenita» 
adoremiii. 


nantur  etaccipiuntpalmam.  Vers.  Isti  sunt  qui  tc- 
nerunt  ex  magna  tribulatione,  et  lavcrunt  stolu  suai 
in  sanguine  agni.  Modo.  Resp.  Isti  sunt  qui  viveotei 
in  carne  plantaverunt  Ecclesiam  S443^D8uii^^>o<^* 
non  sunt  de  terris  corpora  eoruin  separata,  quorum 
merito  sunt  in  coelis  animaB  sanctomm  coiequales. 
Vers.  In  omnem  terram  exivit  sonus  eorum,  ut  su- 
pra. 

In  tertio  noctumo, 

Antiph,  Exaltabuntur  cornua  justi,  allel.  Psal, 
Confitebimur.  ^n^  Lux  orta  est  justo^  allel.  rectis 
corde  Isetitia,  allel.  Psat.  Dominus  regnaTit,  exsultet 
Ant ,  Custodicbant  testimonia  ejus,  et  praecepta  ejui. 
allel.  Psal.  Dominus  regnavit,  irascantur.  >ff'i.  An- 
nuntiaverunt. 

Responsoria. 

Resp,  Isti  sunt  viri  quos  elegit  DomiDus  in  chari- 
tate  non  flcta,  et  dedit  illis  ^loriam  seroplternam, 
quonxm  doctrina  fulget  Ecclesia,  ut  sol  et  liina.  Ver$. 
Sancti  per  fidem  vicerunt  regna.  operati  iustitiain. 
Quorum.  Resp.  Fuerunt  Nine  querela  ante  Domioum, 
et  ab  invicem  non  sunt  separati.  Calicem  Domini  bi- 
berunt^  et  amici  Dei  facti  aunt.  Vers.  TradidemDt 
corpora  sua  ad  supplicia,  ideo  coronanlur  et  acci* 
piunt  palmam.  Resp,  In  omnem  terram  exivit  sonui 
eorum.  Et  in  fines  orbis  terrae  verba  eorum.  Vtri* 
Non  sunt  loquelae,  neque  aermones  quorum  non  aa- 
diantur  Yoces  eorum.  Et  in  finea.  Aesp.  Conitituei 
eos  principca  luper  omnem  terram.  memorei  erunt 
nominis  tui,  Domine,  in  omni  progenie  et  genera- 
tione.  Vers,  Inomnem  terram,  «/««pra.  iiesp.  Civei 
apostolorum  et  domestici  Dei  advenerant  hoaie,  po^ 
tantea  pacem,  illuminantes  patrias,  dare  pacem  gen* 
tibus,  et  liberare  populum  Domini.  Vers.  In  omDem 
terram.  Rssp.  Non  tos  me  elegistii»  ted  tgo  elegi  vos, 
et  porai  Tot  at  eatis,  et  fractom  affenlu,  «k  Inietii 


UBEB  RE8P0NSALIS. 


8tt 


nianeat .  Ven.  Non   enini  vos  cslis  qui  loqiii- 
tsuftra.  Kl  Iructus  vesler. 
UHi  dus&  linex  hi  Ms . ) 

AtitiphoniT  in  malutinis  Lnudihus. 

ph.  IIoc  est  pr(eceplum  meuni  ut  diligalis  in- 
sicul  dilext  vos.  Atit.  Majorcin  cliaritatem 
liabet,  ulaniniam  suam  ponat  quis  pro  amicis 
lnf.  Vos  amici  mei  eslis,  si  feccritis  quseprse- 
obis,  allel.  Ani.  Bcali  niundo  corde,  quoniam 
^idebunt.  Ant.  Inpatientia  vestra  possidebitis 
i  vestras.  Vers.  Constitues  eos  principcs. 

/72  Eranijelio. 

pk,  Vos  qui  reliquistis  omnia,  et  secuti  cstig 
ituplum  accipielis,  et  vitam  wternam  posside- 
InI.  Vos  qui  secuti  estis  mc,  sedebitis  super 
udicantes  duodecim  tribus  Israel,  allel. 

Uem  Antiphona*  in  matutinis  Laudibus. 

Qh.  E?o  vos  elegi  de  mundo,  ut  eatis  et  fru- 
larimum  atleratis.  Ant.  Qui  manet  in  me,  ct 
co,  hic  fcrl  fructum  multum,  allei.  Ani.  Non 

elogistis,  sed  ef^'o  olegi  vos,  et  posui   vos  ut 
t  fructum  afreratis,  et  fruclus  vester  maneat 
^ati  pacirict,  beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi 
ndebunt.  Ant.  Jam  non  dicam  vos  scrvos.sed 

meos,  quia  omnia  quuecunquc  audivi  a  Patre 
ota  feci  vobis. 

In  Evanfielio. 

»/i.  Vos  estis  lux  hujns  mundi.  In  patientia 
ossidebitis  animas  vostras.  Jn^  Vestricapilli 
omnes  nnmerati  sunt  ;  nolitc  timere,  multis 
)us  mcliores  estis  vos.  Ant.  Non  enim  vos  es- 
ioquimini,  sed  Spirilus  Patris  vestri,  qui  lo- 
n  vobis,  dicit  uominus.  Ant.  Quodcunque 
is  Patrem  in  nomine  meo,  dabitur  vobis  a 
leo,  dicit  Dominus. 

tem  Antipiuin3P  in  Maiulinis  LaHdibun. 

h.  Ego  vos  elegi  de  mundo,  quia  mundus 
«  habuit.  .1»^  Manele  in  dilectionemea.sicut 
os,  dicit  Dominus.  Ant.  Tollite  jugum  meum 
9S,  quia  mitis  sum  et  humilis  corde.  Ant. 
enim  meum  suave  cst,  et  onus  meum  leve. 
ati  qui  perse^utionem  patiuntur  propter  jus- 
-4»/.  Nolitc  timerc  eos  qui  occidunt  corpus, 
1  autem  occidcrc  non  possunt,  dicitDominus. 

lu  Evangi^Uo. 

h.  Amcn  dico  vobis,  mundus  plorabit^etvos 
tis,  etgaudium  veatrum  nemo  tolleta  vobis. 
;o  sum  via  vcrilas  et  vita ;  nemo  vadit  ad 
nisi  permc.allcl.  Ant.  Venile,  benedictiPa- 
,  percipile  regnum  quod  vohis  paratum  est 
nc  mundi.  Vers.  Vos  estis  qui  permansistis 
in  tentationibus  mois.  Ego  aulem  in  medio 
im  sicut  qui  ministrat,  alleluia. 
!  linea  in  }f$.) 

nse  et  Rcyjomoria  in  viffHia  plurimomm  mar- 
tifrum,  ad  Vespeim. 

h.  Ecce  adest  tempus,  vcnite  ad  me,  omnes 
[uia paravi  vobis  regnum, ut  mancatismecum 
ium.  Atit,  Asliterunt  justi  ante  Dominum, 
vicem  non  sunt  separati,  gloriam  Dominivi- 
et  amici  Dei  appcltati  sunt. 

Ad  Invitalorium. 

/i.  Regem  martyrum  Dominum,  vcnite,  ado« 

In  primo  norturno. 

h.   Secus  decursus   ariuarum.   Psal.  Beatus 
.  Pr.Tdicans.  Psal.  Quarc  fremucrunt.  Ant. 
liinum,  scitote  (juia.  Psal.  Cum  invocarem. 
Hamini  in  Dommo. 
uoria  unde  supra. 
AbitergetDeusomnem  lacrymam  ab  oculis 


A  sanctorum  ;et  jam  non  erit  amplius  negue  luctus, 
neque  clamor,  sed  nec  ullus  dolor,  quoniam  priora 
Iransiorunt.  Keri.  Justorumanima^in  manu  Deisunt, 
et  non  tanget  illos  tormentum  malitia;.  Quoniam 
priora.  Re$p.  Viri  sancti  gloriosum  sanguinero  fude* 
ruiit  pro  Domino,  amaverunt  Christum  in  vita  sua, 
imitati  sunt  eum  inmorle  sua;  etideocoronastrium- 
phales  meruerunt.  Vers.  Unus  spiritus  et  una  Gdes 
erat  in  eis.  Et  ideo.  Rpsp.  Tradiocrunt  corpora  sua 
propter  Deum  ad  supplicia,  et  meruerunthabereco- 
ronas  perpetuas.  Vers.  Isti  sunt  qui  venerunt  ex 
magna  tribuiatione,  et  laverunt  stolas  luas  in  san- 
guine  Agni.  Et  meruerunt. 

In  secundo  nocturno. 

Antiph.  Filii  hominum.  Psal.  Cuminvocarem.ANt. 
Scuto  bona».  Psal.  Vcrba  mea.  Ant.  In  universa 
terra.  Psal.  Domine  Dominus  noster. 
846  Rf*P-  ^nde  supra, 
Q  Hesp.  Sancti  tui.  Domine,  mirabile  consecuticum 
"  iter,  servientes  prseceptis  tuis,  ut  invenirentur  illaesi 
in  aquis  validis.  Terra  apparuit  arida,  et  in  mari 
Itubro  via  sine  impedimento.  Vers.  Quoniam  per- 
cussit  petram,  et  fluxerunt  aqu»,  et  torrentes  inun- 
daverunt.  Terra.  Resp.  Verbera  carniflcum  non  ii* 
inueruntsancti  Dei,  morientes  pro  Christi  nomine, 
ut  hfpredes  flcrent  in  domo  Domini.  Vers.  Magnus 
Dominus  et  laudabilis  valde,  in  civitate  Dei  Qostri, 
in  monte  sancto  ejus.  Ut  ha^redes.  Resp.  Haoc  est 
vera  fraternitas,  q\ifp  nunquam  potuit  violari  certa- 
mine,  qui  etluso  sanguine  sccuti  sunt  Dominum, 
contemnentes  aulam  regiam  pervenerunt  ad  regna 
ca*Iestia.  Vers.  Ecce  quam  bonum  et  quam  jucun- 
dum,  ut  supra. 

In  tertio  noctumo, 

Antiph.  Sancti  qui  in  terra  sunt.  Psal.  Conserra 
me,  Domine.  Ant.  Umc  est  ^eneratio.  Psal,  Domini 
est  terra.  Ant.  Lstamini  m  Domino.  Psal.   Beati 

C  quorum.  Vers.  Justi  autcm. 
Resp.  unde  supra. 

Resp.  Proptcr  testamentum  Domini  et  leges  pa- 
ternas  ;  ideoquesteteruntin  amore  fraternitatis^quia 
unus  fuit  sempcr  spiritus  in  eis  et  una  fldes.  Vers. 
Ecce  quam  bonum,  ut  supra.  Quia  unus.  Betp.  Sancti 
mei  aui  in  isto  s.tcuIo  certamen  habuistis,  merce- 
dem  laborum  ego  reddam  vobis.  Vers.  Vcnite,  bene- 
dicti  Patris  mei,  percipile  regnum  quod  vobis  para- 
tum  est  ab  origme  mundi.  Resp.  Sancti  Dei,  dedit 
vobis  Dominus  Tocum  islum  ut  faciatis  in  eo  mira- 
bilia.  Vers.  Sancti  et  justi,  in  Domino  gaudete^  vos 
elcgit  Dominus  in  isto  loco.  Ut  faciatis.  Resp.  In 
circuitu  iuo,  Domine,  lumen  esi  quod  nunquam 
deficiet,  ubi  constituisti  lucidissimas  mansiones^  ubi 
requiescuDt  sanctorum  animee.  Vers.  Magnus  Domi» 
nus,  ut  iupra.  Vers.  Lux  perpotua  lucebii  sanetii 
tuis,  Domine,  et  aeternitas  temporum.  Resp.  Ceria- 
men   magnuro  habuorunt  sancti  ;  transieruni  per 

D  ignem  ei  aquam,  ei  coronai  acceperuni  a  Domino 
Deo.  Kerj.  Isti  suni  sancti,  qui  pro  Testamento  Dei 
sua  corpora  tradiderunt.  Et  coronas.  Resp.  Corona- 
vit  eos  Dominuscorona  justitise,  quia  passisunt  pro 
Domino.  Vers.  Et  adjuvavit  eos  Dominus,  et  libera- 
vit  eos,  et  eripuit  eos.  Quia.  Resp.  0  veneranda 
martvrum  gloriosa  certamina,  qui  insuis  corporibus 
pro  Christo  immania  pertulerunt  tormcnta,  et  ideo 
perclpere  merucrunt  immarcessibilcm  a^ternse  glo- 
riae  coronam.  Vers.  Isti  sunt  quivenerunt.  Af^p.  Isli 
sunt  sancti,  qui  pro  Testamento  Dei  corpora  sua 
tradideruntj  et  in  sanguine  Agni  laverunt  sloias  suas. 
Vers.  Justi  m  perpetuo  vivent,  et  apud  Dominum 
cst  merces  sanctorum.  Et  in  sanguine.  Acxp.  Omnes 
sancti  per  fldem  vicerunt  regna,  operati  suntjusti- 
tiam,  adepti  sunt  promissioncs,  obturavcrunt  ora 
leonum,  et  fortes  facti  sunt  in  bello.  Vers.  Effuge- 
runt  aciem  gladii,  convaluerunt  de  infirmitate.  Bt 
fories.  Resp.  Qui,  pro  Christi  amore  minas  homi» 
num  coniemnenies,  Chrisii  amici  facii  saniin  regno 


8X3 


SANGTI  GREXSORII  MAGNl 


m 


coelorura.  Vers.    Sancti  pcr  iidem,  ut  SKpra,  li(*8p.  \  virtuleni  luain,  Doniino.  Afil.  In  velamento  sancli 


Bealiestis.  sancti  Dei  ouines,  qui  iDcruistis  cousor- 
tes  Qeri  c(clestiuni  virtutum.  et  perfrui  aeternti;  cla- 
rilatis  gloria  ;  ideoque  precarour  ut  memores  nostri 
intercedere  dignemini  pro  nobis  ad  Doroinum  Deum 
nostrum.  Vers.  Gaudete  ct  exsultate,  quia  merccs 
vestra  multa  est  in  cgbIo. 

S47  AntiphoncB  in  matutinis  Laudibus. 

A  ntiph.  Omnes  sancti  quanta  passisunt  tormentai 
ut  securi  pcrvenirent  ad  palmam  martyrii  \  Ant.  De 
palma  ad  regna  pervenerunt  sancti ;  coronas  decoris 
meruerunt  dc  manuDei.  Ant.  Corpora  sanctorumin 
pace  sepulta  suut,  et  vivunt  nomina  eoruro.  Ant. 
Martyres  Domini,  Domino  benedicite  inaeternum. 
Ant.Martyrumcborus,  laudate  Dominum,  alleluia. 

Jn  Evangelio, 

Antiph.  Dabo  sanctis  meis  locum  nominatum  in 
regno  Patris  mei.  Ant.  Hi  sunt  qui  venerunt  ex  ma 


tui,  Dominc,  clamubunl  dicentes  :  Deus,  Deus  meus, 
allel.,  allel.  Sancti  Domini^  Domino  benedicite 
in  fleternum.  i4n(.  llymnusomnibussanctisejus.  An/. 
In  sanctis  et  in  Grmamento  virtutis  ejus  Laudate  Do- 
minum  omnes  angeli  ejus. 

In  Evangelio. 

Antiph,  Oquam  gloriosum  est  regnum,  in  quo  cum 
Ghristo  gaudent  omnes  sancti  1  Amicti  stolis  albis, 
sequuntur  Agnum  quocunque  ierit.  Ant.ln  taberna- 
culis  justorum  vox  Ifletiti&e,  ailel.  Ant.  Sanctorum 
sicut  aquilse  juventus  renovabitur.  Florebunt  sicut 
lilia  in  civitate  Domini.  Ant.  Sanguis  sanctorum 
martyrum  pro  Christo  effusus est  in  terris,  ideo  adepti 
sunt  pra^mia  sempiterna.  Ant.  Istorum  est  enim 
re^num  coelorum,  ut  supra.  Ant.  Beati  estis,  sancti 
Dei  omnes,  qui  meruistis  consortes  fieri  coelestium 
virtutum,  et  perfrui  claritatis  gloria^ ;  ideoque  preca- 
mur,  ut  memores  nostri  intercedere  dignemini  pro 


gna  tribulatione^  et  laverunt  stoJas  suasinsanguine  ^  nobis  ad  Dominum  Deum  nostrum.  Ant.  Gaudent  in 


Agni.  Ant.  Ili  sunt  qui  pro  le^e  Dei  sui  morti  se  tra 
dere  non  dubitaverunt.  Ab  iniquis  interfecti  sunt,  et 
in  (eternum  vivunt  cum  C^bristo.  Agnumsecuti  sunt, 
et  acceperunt  palmam.  Ant.  Sancti  per  tidem  vice- 
rant  regna,  operati  sunt  justitiam,  adepti  sunt  pro- 
missiones. 

Item  Antiphonae  in  Matutims  Laudilms, 

Antiph.  Justorum  autem  animae  in  manu  Deisunt^ 
et  non  tanget  ilios  tormentum  malitise.  Ant.  Si  co- 
ram  hominibus  torraenta  passi  sunt,  spes  electorum 
est  immortalisin  8eternum.  Ant.  Tradideruntcorpora 
sua  ad  supplicia,  ideo  coronantur,  et  accipiunt  pal- 
mam.  Ant.  Tanquam  aurum  in  fornace  probavit 
electos  Dominus,  etquasihaulocaustaaccepitillosin 
«ternum.  Ant.  Spiritus  et  animse  Justorum,  Hym- 


ccelis  animse  sanctorum,  qui  Christi  vestigia  sunt 
secuti.  Etquia  pro  ejus  amore  sanguinem  suum  fu- 
derunt,  ideoque  cum  Christo  exsultant  sine  fiue. 
Ant.  0  viri  misericordi»,  quorum  non  acceperunl 
oblivionem  justitia;,  cl  semen  eorum  et  filii  propter 
eos  usque  in  eeternum  cum  gloria  permanent.  Cor- 
pora  eorum  in  pacesepulta,  non  dereiinquentur  vir- 
tutibus  picna ;  vivunt  nomina  eorum  in  saecula  Ant. 
0  veneranda  martyrum  certamina,  qui  in  suis  cor- 

fioribus  pro  Christo  immania  pertulerunt  tormenta! 
deo  percipere  meruerunt  immarcessibilem  «eteros 
gloriae coronam,  BWel.Ant.  Justorum  animaeinma- 
nu  Dei  sunt,  et  non  tanget  illos  tormentum  roortis. 
In  pace  sunt  ea  quae  possident,  allel.  Ant.  Beatieritis 
cum  vos  oderint  homines  ;  et  cum  spreverint  vos, 
et  exprobraverint,  et  ejecerint  nomen  vestrum  tan- 


num  dicite  Deo   nostro    allel.,  allel.    i4n/.  Exsulta-      quam  malum,  propler  Filium   horainis    Gaudete  et 
bunt  sancU  m  glona,   laetabuntur  m  cubihbus  suis.  q  exsultate,  ecce  enim  merces  vestra  multa  estin  cce- 


/n  Evangelio. 

Antiph.  Fulgebunt  justi,  et  tanquam  scintillse  in 
arundineto  discurrent.  Judicabunt  nationes,  et  re- 
gnabunt  in  seternum.  Ant.  Isti  sunt  sancti,  qui  pro 
Dei  amore  minas  hominum  contempserunt.  Christi 
martyres  in  regnum  ccelorum  exsultantcum  angelis. 
0  (juam  pretiosa  est  mors  sanctorum,  qui  assidue 
assistuntante  Dominum,  et  ab  invicem  non  sunt 
8eparati..ln/.Nomen8empiternumdabosanctismeis, 
dicit  Dominus,  gaudium  et  laetitiam  obtinebunt  in 
seternum. 

Item  Antiphonx  in  matutinis  Laudibus. 

Antiph.  In  coelestibus  regnis  sanctorum  habitatio, 
et  in  aeternum  requies  eorum.  Ant.  Dabo  sanctis 
meis,  tt^  supra.  Ant.  Via  justorum  recta  facta  est. 
Sanctorum  iter  praeparatum  est  in  seternum.  Ant. 


\o.  Ant.  Sancti  mei  qui  in  isto  sseculo  certamen  ha- 
buistis,  mercedem  laborum  ego  reddam  vobis.  Ant. 
Sancti  lui,  Domine,  florebuntsicutliiia,  etsicutodor 
balsami  erunt  ante  te,  allel. 

Antiphono!  et  Responsoria  in  vigilia  unius  martyris, 

ad  Vesperas. 

Vers.  Justus  ut  palma  florebit!  Ant,  Hic  est  vere 
martyr,  qui  pro  Christi  nomine  sanguinem  suam 
fudit ;  c^ui  minas  judicum  non  timuit,  nec  terrens 
dignitatis  gloriam  qusesivit ;  sed  ad  coelestia  regna 
feliciter  pervenit. 

Ad  Invitatorium. 
Antiph*  Hegem  martyrum  Dominum. 

In  primo  noetumo. 
Antiph.   In  lege  Domini.  Psal.  Beatus  vir.  Ant. 


Sancti  Spiritus  et  animaj  Justorum,  Hymnum  dicite      Prffidicans  ttA.k  Psal  OaarG  frpmuprunt  Aiu  Vo^ 

Deo  in  flBternum.  Ant.  Justi  autem  in  perpetuum  vi-  ,.  oI^lT  L^TSZ^I'  m^i^^nU^K.rH  J^^^^ 

vent,  etapudDominum  estmerceseorum.^An/.  San-  ^  vo.^^^a        ^^™'°^'  ^"'^  multiphcati  sunt.  \en. 

cti  qui  sperant  in  Domino,  mutabunt  fortitudinem,      ▼oce  mea. 

asaument  pennas  ut  aquilss  ;  volabunt  et  non  defi- 

cient. 


In  Evangelio, 

Antiph.  Ecce  merces  sanctorum  copiosa  est  apud 
Deum ;  ipsi  vero  mortui  sunt  pro  Ghristo,  et  vivunt 
in  aetemum.  Ant,  Isti  sunt  sancti  qui  pro  Testamen- 
to  Dei  sua  corpora  tradiderunt,  et  in  sanguine  Agni 
laverunt  stolas  suas.  Ant.  Heecest  vera  fraternitas, 
quse  nunquam  potuit  violari  certamine.  Qui  eflfuso 
sanguine  secuti  sunt  Dominum^contemnentes^  aulam 
regiam,  pervenerunt  ad  regna  ccelestia.  848  ^^^* 
Propler  Testamentum  Doniini,  ut  supra. 

Itcm  Antiphonx  in  matutinis  Laudibus. 

Antiph.  Super  nivem  dealbabuntur  sancti  tui,  Do- 
mine.  Ant.  Sancti  estis,  dicit  Dominus;multiplicabo 
numerunf  vestram,  ut  oretis  pro  pop^o  meo  m  looo 
iito.  Ani,  Sic  in  sancto  apparuit  tibi,  ut  viderent 


Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Isle  sanctus  pro  le^  Dei  sui  certavit  usque 
ad  mortem,  eta  verbis  impiorum  non  timuit ;  fuoda- 
tus  enim  erat  supra  firmam  petram.  Vers.  Iste^t 
qui  contempsit  vitam  mundi^et  pervenitadcoelestia 
regna.  Fundatus.  Resp.  Domine,  preevenisti  eum  in 
Benedictionibus  dulcedinis,  posuisti  in  capiteejusco- 
ronam  de  lapide  pretioso.  vers.  Vitam  petiil  ate,et 
tribuisti  ei  longitudinem  dierum  in  s%culum«  et  ip 
sseculum  saeculi.  Resp.  Justus  germinabit  siculli- 
lium,  et  fiorebit  in  seternum  ante  Dominum.  Ver$. 
Flantatus  in  domo  Domini,  in  atriis  domus  Dei  do- 
stri.  Et  florebit.  Resp,  Iste  cognovit  justitiam.  etji- 
dit  mirabilia  magna  ;  et  exoravit  Altiasimum,  et  ia* 
ventus  est  in  numero  sanctorum.  Vers,  Iste  est  qai 
contempsit,  ut  supra,  Et  inventus. 

Innoetumo  ieoundo. 

Antiph.  Filii  hominum.  Bsal,  Gom  inTOcarem. 


UBEB  RESPONSALIS. 


896 


.  Scuto  boniR  Toluntatis.  Psal.   Vcrba  inca. 
Q  universa  terra.  PsaL  Domine,  Dominus  no- 
Vers.  Gloria  et  honore. 
0.  uHfie  supra. 

p.  Stolam  jucunditatis  induitcum  Dominus,  et 
ampulchritudinisposuitsupercaput  ejus.  Vers, 
it  ilhim  pane  vitse  et  intellectus,  et  aqua  sa- 
SPi  salutaris  potavit  eum.  Et  coronam.  Resp.  Go- 
lurea  supcr  caput  ejus,  expressa  signo  sancti- 
gloria?,  nonoris,  ct  opus  fortitudinis.  Vers. 
am  pervenisti  eum  in  Bcnedictionibus  dulce* 
posuisti  in  capitc  cjus  coronnm  de  lapidc  prc- 
Expressa.  Hesp.  Hic  est  vcre  martyr,  qui  pro 
J  noniine  saiiguinem  suum  fudit,  qui  minas  ju- 
I  non  timuit,  nec  terrcnfe  dignilatis  gloriam 
vit,  sed  ad  coclestia  regna  pcrvenit.  Vers. 
B  deduxit  Dominus  per  vias  rectas,  ct  ostcndit 
a^num  Dei.  Quia  minas. 

!n  tertio  nocturno. 

liph.  JustusDominus.  Psal.  In  Dominoconfldo. 
labitnbit.  Psal.  Dominc.  quis  habitabit.  Ant. 
sti,  Dominc.  Psal.  Domine,   in   virtute.  Vers. 
sti^  Domine. 
ponsoria  nnde  supra. 

p.  Posuit  coronam  capili  meo,  et  circumdedit 
stimento  salutis.  ad  expugnandnsgentcs  el  om- 
limicos.  Vers.  Judica,  Domine,  nocentcs  me, 
na  impugnantcs  me.  Apprebende  arma  et  scu- 
H  exsurge  in  adjutorium  mihi.  Ad  expugnan- 
lesp.  Ilic  est  vir,  qui  non  est  derclictus  a  Deo 
cerlaminis  sui.  Et  ipsc  conculcavit  caput  ser- 
antiqui.  Modo  coronabiturquia  fideliter  vicit 
ndatis  Domini.  Vers.  Armis  divinis  percutiens 
am  persequentium  supcrvicit.  Modo.  Vers.  Isle 
i  contempsit.  Resp.  Desiderium  animffi  ejus 
3ti  ei,  Domine,  et  voluntate  labiorum  cjus  non 
asti  eum.  Vers.  Vilam  petiit.  Resp  (iloria  et 
e  coronasti  eum,  Dominc,  et  constituisti  eum 
opera  manuum  tuarum,  omnia  subjecisti  sub 
is  ejus.  Vtrs.  Quoniam  clevala  est  magnificcn- 
1  super  ca'Ios,  Deus.  Omnin.  /iesp.  Quoniam 
tnisti  eum.  Resp.  Qui  me  confessus  fueritco- 
ominibus,  dicit  Dominus,  et  ego  confitebor  eum 
I  Patre  meo  qui  in  coelis  est.  Vers,  Qui  mihi 
Irat^  mc  sequatur ;  et  ubi  ego  sum,  illic  et  mi- 
meus  erit. 

850  Antiphonx  in  matutinis  Laudibus. 

'iph.  Qui  meconfessus  fueritcoram  horainibus 
ebor  et  ego  eum  coram  Patre  meo.  Ant.  Qui 
ur  me  noo  ambulat  in  tenebris,  sed  habebit 
I  vitae,  dicit  Dominus.  Ant.  Si  quis  mihi  mini- 
rit,  honorificabit  eum  Pater  mcus,  qui  est  in 
dicit  Dominus.  Ant.  Qui  mihi  ministrat  mese- 
r,  et  ubi  ego  sum,  illic  erit  et  mioister  meus. 
fo\o,  Pater,  ut  ubi  ego  sum,  illic  sit  et  mini- 
leus.  K^rs.  Justum  utpalma. 

In  Evangelio. 

iph.  Si  quis  per  me  introierit,  salvabitur,  et 
ainveniet,  dicit  Dominus.  Ant.  Quivult  venire 
ne,  dicit  Dominus,  abneget  semetipsum,  et  tol- 
iicem  suam,  et  sequatur  me.  Ant .  Amavit  eum . 
Qui  odit  animam  suam  in  hoc  mundo,  in  vitam 
am  custodit  eam.  Ant.  Iste  sanctus  pro  lege 
li  certavit  usque  ad  mortem,  et  a  verbis  im- 
n  non  timuit :  fundatus  enim  erat  supra  flrmam 
n.  AnMsteestqui  contempsit  vitammundi.et 
lit  ad  coelestia  regna.  Ant.  Nisi  granum  fru- 
cadens  interra  mortuum  fuerit,  ipsum  solum 
.  Ant.  Beatus  vir  quisufTertteutationem,  quia 
•robatus  fuerit,  accipiet  coronam  vitfle,  quam 
nisit  Deus  diligentibus  se.  Ant.  Hic  vir  clespi- 
mundum  et  terrena  triumphans,  divitias  coelo 
iit  ore,  manu. 
i(e  linea  desunt  in  Ms.) 


A  In  viuifia  nnius  ronfessoius.  Ad  Vesperas. 

Vers.  Eccesacerdosmagnus.  Ant.  Similabo  eum 
viro  sapienti,  qui  ffidificavil  domum  suam  super  pe- 
tram.  Ant.  Amavit  eum  Dominus,  et  ornayit  eum, 
stolam  gloriae  induit  eum,  et  ad  portas  paradisi  coro- 
navit  eum. 

Ad  Invitatonum- 
Antiph,  Regem  confessorum  Dominum. 

Inprimo  noetumo. 

Antiph.  Beatus  vir  qui  in  lege  Domini  meditatur, 
voluntas  ejus  permanet  die  ac  nocte ;  ct  omnia  qufle- 
cunque  faciet,  scmpcr  prosperabuntur.  Psal.  Bea- 
tus  vir.  Antiph.  IJcatus  iste  sanctus,  qui  confisus  est 
in  Domino,  praidicavitprfeceptum  Domini,  constitu- 
tus  estin  monte  sancto  ejus.  Psal.  Quare  fremue- 
runt.  Ant.  Tu  es  gloria  mea,  tu  es  susceptor  meus, 
Domine.  Tu  exaltanscaput  meum,  etexaudisti  me 
demonte  sancto  tuo.  Psal.  Domine,  quid  multipli- 
B  cati  sunt.  Vers.  Voce  mea. 

Responsoria  undesupra. 

Resp,  Eiige,  serve  bone  et  fidelis,  quia  in  pauca 
fuisti  fidelis^  supra  mulla  te  constiluam  ;  intra  in 
gaudiiim  Domini  tui.  Vei^s.  Domine,  quinque  talenta 
trndidisti  mihi,  ecce  alia  quinque  superlucratus  sum. 
lutra.  Resp.  Ecce  sacerdos  uiagnus,  qui  in  diebns 
suis  placuit  Deo.  Ideo  jurejurando  fecitillum  Domi- 
nus  crescere  in  plebem  suam.  Vers.  Benedictionem 
omnium  gentium  dedit  illi,  et  Testamentum  suum 
confirmavitsupercaputejus.  fiesp.lxxvdisxi  Dominus, 
et  non  pcenitebit  eum.  g51  Tu  es  sacerdosinffiter- 
num,  secundum  ordinem  AiTelchisedech.  Vers.  Dixit 
Dominus  Domino  meo,  sede  a  dextris  meis.  Se 
cundum. 

In  secundo  nocturno. 

Antiph.  Invocantem  exaudivit  Dominus  sanctum 
suum ;  Dominus  exaudivit  eum  et  constiluit  eum  in 
Q  pace.  Psal.  Cum  invocarem.  Ant.  Leetentur  omnes 
qui  sperantin  te,  Doinino,  quoniam  tu  benedixisti 
Justo.  Scuto  bonse  volunlatis  coronasti  eum.  Psal. 
Verba  mea.  Ant.  Domine  Dominus  noster,  quam  ad- 
mirabile  est  nomen  tuum  in  universa  terra  ?  Quia gio- 
ria  ethonore  coronasti  sanctum  tuum,  et  constituisti 
eum  super  opera  manuum  tuarum.  Psal.  Ipsum. 
\ers.  Gloria  et  honore. 

Responsoria. 

Resp.  Posui  adjutorium  super  potentem,  et  exal- 
tavi  electum  de  plebe  mea  ;  manus  enim  mea  auxi- 
liabiturei.  Vers.  Inveni  David  servum  meum,  oleo 
sancto  meo  unxi  eum.  Manus  enim.  Resp.  Iste  est 
qui  ante  Deum  magnas  virtutes  operatus  est,  et  om- 
nis  terra  doctrina  ejus  repieta  est.  Ipse  intercedat 
pro  peccatis  omnium  populonim.  Vers.  Iste  est  qui 
contempsit.  Besp.  Iste  homo  ab  adolescentia  sua 
partim  meruit  infirmoscurare.  Deditilli  Dominus  cla- 
ritatem  magnam,  caecosilluminareetdsemones  effu- 
D  gare.  Vers.  Ecce  homo  sine  querela,  verus  Dei  cul- 
tor,  abstinens  se  ab  omni  opere  malo,  et  permanens 
in  innocentia  sua.  Dedit. 

/a  tertio  noctumo. 

Antiph.  Domine,  iste  sanctus  habitabit  in  taber- 
naculo  tuo  ;  operatus  est  justitiam,  requiescet  in 
monte  sancto  tuo.  Psalm.  Qui  in^reditur  sine  ma- 
cula.  Ant.  Vitam  petiita  te^  tribuisti  ei  gloriam,  et 
ma^num  decorem  imposuisti  super  eum.  Posuisti  in 
capite  ejus  coronam  de  lapide  pretioso.  Psal.  Do- 
mine,  in  virtute.  Ant.  Hic  accipiet  benedictionem  a 
Domino,  et  misericordiam  a  Deo  salutari  suo,  qjuia 
hffic  estgeneratio  aufierentium  Dominum.  Psal.  Do- 
mine,  in  virtute.  Vers.  Posuisti,  Domine. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Amavit  eum  Dominus  et  ornavitj  stolam 
glorie  induit  eum,  et  ad  portaa  paradisi  coronatit 
eum.  Vert.  Induit  eum  Dominus  loricam  fidei,  et  co* 
roiiavit  eom.  Et  ad  portM.  Ii«ip.  Iste  homo  (^fodt 


811 


SANCn  GRIOOIin  MAGNI 


8M 


omnia  qu»  locutus  est  ei  Deus,  et  dixit  ad  eum  :  In- 
grcrlere  in  requicm  nicam,  quia  vidi  tciustum  cQram 
me  ex  omnibusgentibus.  Vers.  Ule  est  qui  contem- 
psit  vitaip  mundi.  Hesf.  Cibavit  illum  pane  vitae  et 
mtetlectug,  et  aqua  sapicntiic  salutaris  potaviteum. 
F/TS.  Custodivit  eum  ab  inimicis,  ct  a  seductoribus 
tutavit  eum.  Vers.  Justum  deduxit  Dominus  pervias 
rcctas,  etostenditiili  regnum  Dei^  ctdeditscientiam 
sanctorum,  honestavit  illom  in  laboribus  suis.  Vers. 
Cibavit  illum.  Vers,  Maf;niGcavit  cum  in  conspcctu 
regum,  ct  dedit  illi  coronam  gloriiie.  Uouestavit. 
lienp.  Sacerdotcs  ejus  induant  justitiam,  ct  sancti 
ejusexsultationc  exsultahunt.  Km.  Illuc  producam 
cornu  David.  Paravi  iuccrnam  Christo  meo.  Et 
sancli. 

AHUpkttntiB  in  matuliaU  Laudibiu. 

Antiph.  Ecce  sacerdos  magnus,  qui  in  diobus  suis 
placuilDeo,  et  invcntus  est  justus.  Ant.  Beatus  ille 
servus  quem  cum  venerit  Dominus  ejus,  852  ^^ 
pulsaveril  januam  invcnorit  vigilantem.  Ant.  Fidelis 
servus  et  prudens,  qu'Mii  constituit  dominus  super 
familiam  suam.  Jn/.  Sacordotes  Dei,  benedicite  Do- 
mino.  Servi  Domini,  llymnum  dicite  Deo  in  reter- 
num.  Ant.  Serve  bone  ef  fidelis,  intra  in  gaudium 
Domini  tui.  Vei'^.  Justum  deduxit  Dominus. 

In  EvanyeUo. 

.4  Nltpfc.  Euge,  servc  bone  et  fidelis,  quia  super 
pauca  iuisti  fideiis,  supra  multa  te  constiluam,  dicit 
Dominus.  Ant.  Kuge*  serve  bone,  in  modico  Odelis, 
intra  in  gaudium  Doinini  tui.  Ant.  Domine,  quinquo 
talenta  tradidisti^  ecce  alia  quinquc  superlucratus 
sum. 

Itrm  in  Mntutinis. 

Antiph.  Euge,  serve  bone,  in  modico  fidelis.  Ant. 
Non  est  inventus  similis  ilH,  qui  conscrvaret  le^em 
Excelsi.  Ant.  Idco  jurejurando  fecil  illum  Dominus 
crescere  in  plebem  suam.  Ant.  Mngniticavit  illum  ia 
conspectu  rc^^um,  et  dedit  illi  coronam  gloriw.  AiU, 
Servi  Domini,  Dominum  bencdicitein  setcrnum.  Ant. 
Et  testamentum  suum  contirmavit  super  caput  ejus, 
etinvenit  gratiam  coram  oculis  Domini.  Ant.  Statuit 
illi  Testamentum  sempiteraum  ;  et  dedit  illi  sacer- 
dotium  magnum. 

/w  Evanyelio. 

ilnltp^.  Sint  lumbi  vcstri  prsecincti,  et  lucernse 
ardentesin  manibus  vestris.  Ant.  Iste  est  qui  ante 
Deum  roa^nas  virtutes  operatus  est ;  et  omnis  terra 
doGtrina  ejus  repleta  est.  Ipse  intercedat  pro  peccatis 
omnium  populorum.  Ant.  Sacerdotes  tui  mduant 
iuslitiam,  elsancti  tui  eisultent,  Domine.  ^mI.  Vigi- 
late  itaque,  quia  nescitia  diem  neque  horam,  quando 
Dominus  vester  venturus  sit.  Ant,  Hoe  autem  soitote, 
quia  si  sciret  paterfamiliaa  qua  hora  fur  veniret,  vi- 
gilaret  utique  et  non  sineret  perfodi  domum  suam. 

AntiphonsB  de  suseeptione  regum. 

Antiph.  Exaudita  est  Oratio  tua.  dicit  Dominus,  et 
eleemosynffi  tute  ascenderunt  in  conspectu  Domini 
Dei  tui.  ^71/.  HonoraDominum  de  tua  substantia,  et 
de  primitiis  frugum  tuarum  da  pauperibus.  In  con- 
spectu.  i4iir  Famulo  meo ego prsstiti  honorem  ma- 
gnum,  dieit  Dominus,  et  omnes  inimicosejua  humi- 
[iavi,  et  coronam  vitffl  dedi  ei.  Ant,  Inimioos  ejua 
induaro  confusione,  super  ipsuro  autem  effloreDii 
sanctiQcatio  mea.  Ant.  Erit  Dominus  adjutor  tuQS 
contra  omncs  inimicos  tuos.  Et  sicut  argentum  igne 

})robatum  mundum  faciet  te.  Tunc  orando  habebis 
iduciam,  et  dum  oraveris  ad  euro,  exaudiet  te.  Ant. 
Multitudinem  dieruro  et  annos  vits  apponet  tibi  Do* 
minus.  misericordia  et  veritaa  non  te  aeserent,  quia 
Dominus  erit  in  latere  tuo,  et  custodiet  te.  Et  dum . 
Ven.  Erit  Dominua  adjutor  tuus  contra  inimioos 
taoa.  Rnp.  iDveni  DaYid  serTum  roaum,  oleo  sanoto 
moo  unxi  eum ;  manui  enim  mea  auxillabitur  ai. 
Kwy.  Nilul  profldet  immicus  in  eo  tt  filina  iniqui- 


A  tatis  non  nocebit  eum.  Re$p,  Skui  fui  cum  Moyse. 
ita  ero  tecum,  dicit  Itominus.  Conforta  populuDi 
irieum,  neque  timeas.  Ecce  Domiaus  licus  tuus  aute 
te  est ;  non  te  derelinquet.  Vers.  Quoniam  teeuBi 
est  Uominua  Deus  tuus  in  omBibus  ad  quaBcunque 
perrexens.  Et  non  te.  Resf.  Dominus  qui  %BS  ^^ 
git  me,  ipse  me confortavit  corona  justi».  via  enim 
mea  recta  esteoram  te,  Domine.  Vers.  Via  justorum, 
ut  supra.  Ktfi*s.  Elegisti,  Domine^  principem  etjudi- 
ccm  populo  tuo.,  ut  eedificarem  templum  nomini  tuo 
in  civitate  habitationis  tucr.  Resp.  Doctrinam  sa- 
pientise  dedi  in  corde  tuo,  dicit  Dominus,  et  exaudivi 
te.  Et  protegam  civitatem  istam.  Et  sit  pax  in  diebus 
tuis.  I(;r«.Inquisivisapicntem,et8acerdoteiQaimiIem 
sibi  non  inveni.  Utvideo,  Spirilum  Dei  habes  in  te; 
ideo  magnus  es  in  domo  Domini;  et  de  ore  tuo  au- 
dicL  omuis  populus,  qui  tibi  commissus  est.  Vers. 
Bealum  dixerunt  populum  cui  hadc  sunt,  beatus  po- 
pulus.  Qui  tibi.  Resp.  Klegit  te  Dominus  sacerdotem 

B  sibi,  ad  sacrifirandum  ei  hostiam  Iau<iis.  Vers.  Tunc 
acceptabis  sacrifirium  justitia",  oblationes,  ct  holo- 
causla.  Ad  sacrificandum.  Vers.  Immola  Deo  sacri- 
ficium  laudis,  et  redde  Altissimo  vota  tua.  liesy. 
Kgo  te  tuli.  Resp.  Da  mihi,  Domine.  Re$p.  Posui 
adjutor. 

Deest  linete  in  Ms. 

Antiph.  Ecce  virum  prudcntem  qui  {cditicavit 
supra  petram.  Et  in  ore  ejus  non  est  inventus  dolus. 
(|uia  Deus  elegit  eum  sacerdotem  sibi.  Ant.  Ecce 
vere  Israelita,  ut  supra.  Ant.  Justus  ilorehit  sirut 
rosa  plantata  juxta  nvo^.  Etsicut  Illium  danssuavi- 
tatem  odoris.  Ant.  Plantatus  in  domo  Domini,  io 
atriis  Dei  nostri  florehit.   Ant.    Istc   est   fldelis  ct 

frudens  dispensator,  ouem  constituit  Dominus  super 
amiliam  suam,  ut  daret  illis  in  tempore  tritici 
mensuram.  Ant.  Dispersit,  dedit  pauperibus,  jus- 
titia  ejus  manct  in  saeculum  seeculi.  Atit.  Erit  Do- 
Q  minus  adiutor  tuus  contra  omnes  inimicos  tuos. 
Mundum  tc  faciet,  et  dum  oraveris  ad  eum,  exau* 
diette. /fn^  Ele^isti,  Domine,  principom  judicera 
populo  tuo  in  civitate  tua.  Ant.  Doctrinam  sapien- 
tiae  dedi  in  corde  tuo,  dicit  Dominus,  et  exaudivi  te 
ut  protegas  gregcm  istum,  et  sit  pax  in  diehus  tuis. 
Ant.  Denedictus  tu  in  civitate.  Benedictos  in  agro. 
Benedictus  sermo  oris  tui.  Ant.  Multitudinem  die- 
rum  et  annos  apponat  tibi  Dominns  ;  misericordia 
et  veritas  non  te  descrant.  .An^  Statuit  illi  Te^ta- 
montum  sempiternum,  et  dedit  illi  sacerdotium 
magnum.  Vers.  Justum  deduxit  Dominus.  Ant.  Qui 
me  dignatus  es  de  stercore  erigere,  misercre  mibi 
servo  tuo :  etconcede  mihi^ratiam  ad  regendam  ple- 
bemtuaai.ilN/.Lucesplendida  fulgebis,  et  omnesfines 
terr»  adorabunt  te ;  nomen  magnum  invocabuntte. 

/n  die  ad  Vesperas. 

Antiph.  Virgam  virtutis  tuae.  Psal.  Dixit  Domi- 
nus.  Ant.  In  consilio  justorum.  Psal.  Confitebor. 
D  i^n^  Potens  in  terra  erit  semen.  Psal.  Beatus  vir. 
/f»/.  Pretiosa  in  conspectu.  Psal,  Credidi.  Ant.  Justi 
confitebuntur.  Pml.  Eripe  mc,  Domine.  Vers.  Eccc 
sacerdoa  magnus. 

In  Evangelio, 

Antiph.  Hodie  huic  domui  aalus  a  Deo  facta  est, 
atque  supra  firmam  petram  «dificata  eat  Ecclesia 
Dei.  Anl.  Arohitectus  fundavit  domum  istam,  et 
sanctificavit  eam,  alleluia,  quia  sancta  aanctorum 
manebunt  in  ea,  alleluia. 

Invigilia  uniu$virginis,ad  Vesperas. 

Vers.  Specie  tua.An/.  Simileestregnum  ecelorum 
homininegotiatori  quasrentibonas  margaritas ;  85^ 
inventa  una  pretiosa,  dedit  omnia  aua,  et  compa- 
ravit  eam. 

Adlnvitaiorium. 

Antiph.  Regem  yirginum  Dominnin»  Toaite»  ado* 
remns. 


810 


LIBBR  RBSPONSAUS. 


8S0 


In  primo  noetwmo. 


In  primo  noeturno» 


Antiph,  Anlc  tliorum.  Psal.  Domine,  Domiaus 
noster.  Ant,  Hjcc  est  qu«e  nescivit.  PmL  Coeli 
enarrant.  Ant.  0  quam  pulcbra  cst.  Pml,  Domini  est 
terra.  Vem.  Specie  tua. 

Bexponsm'ia  unde  $upra. 

Reip.  DifTusa  est  gratia.  Ver$.  Myrrha  et  gutta. 
Be9p.  Veni,  elccta  mea.  Vers.  Specie  tua.  Resp.  Pul- 
chra  facie,  sed  pulchrior.  Vers,  Specie  tua  et  pul- 
chritudine. 

In  secundo  noctumo. 

Aniiph.  Specie  tua  et  pulchritudine.  P$al,  Eru- 
ctayit.  iln/.  Adjuvabit  eam.  Paal,  Deus  noster  re- 
fugium.  Ant.  Dignare  me  laudare.  PiaL  Funda- 
menta.  Ven.  Adjuvabit  eam. 

Beipauioria  unde  supra. 

Resp.  Virgo  gloriosa  semper.  Vers.  Fiat  Domine, 
cor  meum.  Resp.  Ha&c  est  virgo  sapiens,  quam  Do- 
minus  Yigilantem  invenit^  quao,  acceplis  lampadibus,  B 
surapsit  secum  oleum,  ot  veoiente  Domino  introivit 
cum  eo  ad  nuplias.  Vers.  Media  autem  nocteclamor 
factus  :  Ecce  Sponsus  venit,  exite  obviam  ei. 
Et  veniente.  Resp.  induit  me  Dominus  vesti- 
roento.  Vers.  Induit  me  Domious  cjcladem  in 
gyro  textam,  et  immensis  monilibus  ornavit  me. 
Et  tanquam. 

/n  tertio  noctumo. 

Antiph.  Revertere,  revertere.  Psal.  Cantate  Do- 
mino.  1.  Ant.  Qfiec  est  virgo  sapiens.  Psal.  Dominus 
regnavit,  exsultet.  Ant.  Tunc  surrexerunt  omnes. 
Psal.  Dominus  regnavit,  irasc.  Vers,  Elegit  eam 
Dominus. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Veni,  sponsa  Christi,  accipe  coronam  quam 
tibi  Dominus  prsparavit ;  pro  cujus  amore  sangui- 
nem  tuum  fudisti,  et  cum  angelis  in  paradisum 
introibis.  Vers.  Veni,  electa  mea,  et  jponam  in  te  Q 
tlironum  meum,  quia  concupivit  Rcx  speciem 
tuam.  et  cum  an^ehs.  Vers.  Propter  veritatem,  ut 
supra.  Resp,  Qumque  prudentes  virgines.  Vers. 
Tunc  surrexerunt.  Resp.  Ista  est  speciosa.  Vers.  Ista 
est  qu6B  ascendit.  Resp.  Hsec  est  virgo  sapiens  et 
una  Vers.  Media  autem  nocte.  Resp.  Specie  tua  et 
pulchritudine  tua,  intende,  prospere  procede,  et 
regna.  Dilexisti  justitiam  et  odisli  miquilatem. 

/n  Matutinis  Laudibus. 

Antiph.  Hoec  est  virgo  sapieiis,  et  una  de  nn- 
mero  prudentum.  Ant.  Heec  est  virffo  sapiens, 
oraarauominusinvenitvigilantem.  Ant.  Veni«  sponsa 
Ghristi,  accipe  coronam  ouam  tibi  Domious  prse- 
paraTitin  aeternum.  An/.  Media  nocte  clamor  factus 
est :  Ecee  Sponsus  venit,  exlte  obviam  ei.  An^ 
Benedico  te,  Pater,  ul  supra.  Ant.  Inventa  una  pre- 
tiosa  margarita,  dedit  omnia,  et  comparatit 
eam.  Vers.  Diffusa  est. 

In  Evangelio,  -. 

Antiph,  Veniente  Sponso,  virgo  prudens  praB- 
parata,  8SS  introivit  cum  eo  ad  nuptias.  Ant. 
Et  qus  parat®  erant  intraveront  cum  ego  ad  nuptias. 
Ant.  Et  clausa  est  janua.  Ant.  Prudentes  virgines, 
aptate  vestras  lampades,  ecce  Sponsus  venit ;  exite 
obyiam  ei.  Ant.  Quinque  prudentes. 

In  dedieatione  ecclesioe,  in  vigiliat  ad  Vesperas, 

Vers.  Domum  tuam,  Domine.  Ant.  Fundamenta 
templi  hujus  sapientia  tua  fundavit  Deus,  in  quo 
Dominum  coeli  collaudant  aogeli.  Si  irruant  venti, 
et  fluant  flumina,  non  poterunt  illod  movere 
unquam.  Fundatum  enim  est  supra  petram.  Ant. 
Lapides  pretiosi.  Ant.  Vere  locus  iste  sanctus  esi, 
et  porta  coeli. 

Ad  Invitatorium. 
Aniiph.  Regem  magnom  Dominom. 


Anliph.  Toliite  portas  principes  veslras,  el  ele- 
vamini,  porUi)  eeternales.  Psal.  Domini  est  terra. 
/1r/.  Crii  mibi  Dominus  in  Deum,  et  lapis  iste  vo- 
cabitur  domus  Dei.  Psal.  Deus  noster  refugium. 
Ant.  /Edificavit  Moyses  altare  Domino  Deo.  Psal. 
Magnus  Dominus.  lers.  Domum  tuam,  Domine. 

Besponsmia  umfe  snpra. 

Resp.  In  dedicatione  templi  decantabat  populus 
laadem,  et  in  ore  eorum  dulcis  resonabat  aonus. 
Vers.  In  Hvmnis  et  confessionibus  beaedicebant 
Dominum.  El  in  ore.  Resff.  Fundata  esi  domus  Do- 
mini  siipcr  vi^rlicem  montium,  ct  exaltata  est  super 
coiles,  et  venient  ad  eam  omnes  gentcs,  et  dicent : 
Gloria  tibi,  Domine.  Vers.  Benedic,  Domine,  domum 
islain,  quara  ffidiGcavi  nomini  tuo.  Et  venient.  Vers. 
Venientcsautem,  M/9iipra.  Resp.  Si  Dominus  ineua 
fuerit.  Vers.  Vcre  Dominus  est  in  loco.  Vers.  Sur- 
gens  ergo  mane  Jacob  tulit  lapidem  quem  suppo- 
suerat  capiti  suo^  et  erexit  in  titulum,  fundeos  olenm 
desuper,  dixit :  Erit  mihi. 

/n  secumlo  nocturno. 

Antiph.  Non  est  hic  aliud,  nisi  domus  Dei,  ei 
porta  coeli.  Psal  Quam  dilecta.  Ani.  Vidit  Jacob  sea- 
Um,  summilas  ejus  ccelostangebat,  etdescondentes 
angelos,  et  dixit  :  Vere  locus  iste  sanctus  est.  PsaL 
Fundaroenta.  Ant.  Erexit  Jacob  lapidem  in  titu- 
lum,  fundens  oleum  desuper.  PsaL  Domine,  Deus 
salutis.   Vers.  Domus  roea. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Erit  mlhi  Dominus  in  Deum.  Vers.  Si  Do- 
minus  Deus.  Vers.  Si  reversus  fuero.  Resp.  Exau- 
disli,  Domine,  Orationem  meam.  Vers.  Qui  regis. 
Vers.  Domine,  qui  custodis  pactum.  Resp  Domfne, 
si  conversus,  Vers.  Qul  regis.  Vers.  Si  peccaverit  in 
tc  populus. 

In  tertio  noctui*no. 

Antiph.  Qui  habitat  in  adjutorio  Altissimi,  in  pro- 
teetione  Dei  coeli  commoraoitur.  Psal.  Ipsum.  Ant. 
Templura  Domini  sanctum  est,  Dei  cultura  est, 
Dei  aediflcatio  est.  PsaL  Caotate  1.  Ant,  Benedicta 
gloria  Domini  de  loco  suo.  Psal.  Dominus  regnavit, 
exsultet.  Vers.  Hflec  est  domus  Domini. 

Responsoria  unde  supra. 

Resp.  Tu,  Domine  universorum*  Ffrj.  Qui  regis. 
Resp.  Audi,  Domine,  Hymnum.  Vers.  Respicc  de 
sanctuario.  Resp.  Respice,  Domine,  domum  istam, 
quam  aedlflcavi  nominl  tuo.  Venientium  in  loco  Isto 
exaudi,  Domine,  preces  in  excelso  solio  glorice  tua*. 
8S6  ^^^'  '^udi,  Domine,  preces  quas  fundit  fa- 
mulus  tuus  coram  te,  ut  aperias  oculos  tuos  super 
domum  istam.  Quam  cdiflcavi.  Fers.Beati  qui  habi- 
tant  in  domo  tua,  Domine,  in  saecula  saeculomm 
laudabunt  te.  Exaudi.  Resp.  Adduxistl  sanctos  toos 
in  prteparationem,  quam  prteparaverunt  manus 
tusB  Domine.  Vers.  Hiec  est  aomus  Domini,  et 
porta  coeli.  Resp.  Pundata  est  domus  Domini  super 
verticem  montis  Sion,  et  super  cacumen  ejus  mater 
exsultet  Ecclesia,  et  venient  ad  eam  omnes  gentes 
et  Isetabuntur,  quia  in  ea  decantet  vox  laBtitise.  Vers. 
Mater  Sion  dicet  :  Homo,  et  homo  natus  est  in  ea. 
Et  ipse  fundavit  eam  Altissimus.  Resp.  Lapides  pre- 
tiosi  omnes  muri  tui,  et  j^emmis  turres  aedifica- 
buntur,  et  propugnacula  ejus  auro  mundo.  Vers. 
Duodecim  portse,  duodecim  margarits  sunt,  et 
ipsse  duodecim  raargaritfle  lapldes  pretiosi.  Vers. 
Hsc  est  domus  Domini,  et  porta  coeli.  Et  voca- 
bitor  aula  Dei.  Resp.  In  montem  Dei  Oreb  vidit 
tabernaculum  Dei  ma^nam  lucem  fulgentem,  in 
quo  cantent  angeli,  dicentes  :  Verc  domus  Dei 
hic,  et  habitatio  sanctorum.  Vers.  Magnus  Do- 
minus. 

AntiphoM  in  Matuiinis  Laudibut. 

Aniiph.  Domam  tuam,  Domine»    decet  eanoti» 


«■ 


831 


SANCTi  GBEGORU  MAGNI 


831 


tudo  in  longiludinc  dierum.  Ant,  Dornus  tnea,  do- 
inus  Orationis  vocabilur. /1)1/.  Uaec  esl  domus  Do- 
mini  firmiler  oDdificata,  bcne  fundata  cst  supra 
firmam  petram.  Ant.  Rene  fundata  est  domus  Do- 
mini  supra  flrmam  petram.  Ant.  Lapides  pretiosi 
omnes  muri  tui,  et  turres  Jerusalem  gemmis  aedi- 
(icabuntur.  Vers,  Fundata  est  domus. 

In  Evangelio. 

Antiph.  Oquam  raetuendus  cst  locus  iste  !  vere 
non  est  hic  aliud  nisi  domus  Dei,  et  porta  cceli. 
Ant.  ZachsBC,  feslinans  descende,  quia  hodie  in 
domo  tua  oportet  me  manerc.  At  illc  festinans  des- 
cendit,  et  suscepit  illum  gaudens  in  domo  sua.  Ho- 
dic  huic  domui  salus  a  Deo  facta  est,  allcluia.  Ant. 
Manc  surgens  Jacob,  erigebat  lapidem  in  titulum, 
fundens  oleum  desuper,  votum  vovit  Deo.  Vere 
locus  istc  sanctus  est,  et  cgo  nesciebam.  Ant. 
Sanctificavit  Dominus  tabernaculum  suum,  quia 
hsec  est  domus  Dei,  in  qua  invocetur  nomen  ejus 
de  quo  scripluiTi  cst  :  Kt  erit  ibi  nomen  meum, 
dicit  Dominus.  Ant.  Aspcr^^es  me,  Domine,  hyssopo, 
et  mundhbor,  lavabis  nie,  ct  super  nivem  deal- 
babor.  Psai.  Miserere  inci,  Deus.  Ecce  odor  filii 
mei  sicul odor agri  qucm  benedixit  Dominus.  Ant. 
Sanctificavit  Dominus  tabernaculum  suum  :  Deus 
in  medio  ejus  non  commovebitur.  Psal.  Deus 
noster. 

*  AntiphonfR  de  Hymno  trium  puerorum. 

Antiph,  Tres  in  fornace  ignis  deambulabant,  et 
collauaahant  Dominum  regem,  canentes  ex  uno 
ore  Hjmnum  di<^ebant  :  Bcnedictus  es  Deus,  alle- 
luia.  Anl.  Vidco  viruni  similem  Filio  Dei  confor- 
tantem  pueros  in  camino  ignis,  alleluia.  Ant.  Tres 
ex  uno  ore  canebant  regi  magno  :  Gloria  in  cxcelsis 
Deo,  allel.  Ant.  Tres  ex  uno  ore  clamabant  in 
camino  ignis,  cl  psullebant  :  Benedictus  Deus. 
Ant.  Laudomus  viros  gloriosos,  qui  vicerunt  regna 
mundi,  allelnia.  Ant.  Tres  video  viros  ambulantcs 
pcr  medium  ignis,  et  aspectus  quarti  similitudo  est 
Filii  tiei,  alleluia.  Ant.  Ilymnum  dicamus,  857 
alleluia,  Domino  Deo  nostro,  alleluia.  .l)i/.  bene- 
dictus  es,  Domine,  nui  intueris  abyssos,  et  sedes 
super  cherubim,  allel.  Ant.  Benedictus  Dominus 
Sidrac,  Misac,  et  Abdenago,  c|ui  eruit  servos  suos 
de  camino  iffnis  pueri  tres,  et  m  medio  eorum  Fi- 
lius  Dei,  et  Tlymnum  Deo  dicebant,  allel.  Ant.  Si- 
drac,  Misac  et  Abdenago^  quasi  ex  uno  ore  Hym- 
num  canebant  Regi  magno,  allel.  Ant.  In  Camino 
ignis  pueri  tres  uno  ore  collaudabant  Deum^  allel. 
Ant.  Ambulabant  in  camino  ignis  pueri  tres,  et  in- 
ter  illos  Deus  erat  Rex  ;  et  dicebant :  Deum  Re- 
gem  habemus.  Ant.  Non  cessabant  ministri  regis 
succendentes  flammam,  ut  sanctos  Dei  pueros  com- 
burerent.  De  coelo  venit  tanquam  spiritus  roris 
flantis  ;  refrigerium  prssstabat  sanctis.  Ant.  Tres 
pueri  in  camino  Trinitatem  figurantes,  et  ignis  mi- 
nas  conculcantes,  hsc  laudantes  cantabant :  Bene- 
dictus  es,deus  Patrumnostrorum,  alieluia.  Ant.  Tres 
pueri  jussu  regis  in  caminum  missi  sunt,  non  ti- 
mentes  flammam  ignis,  dicebant  :  Benedictus  Deus. 
Ant,  Anania,  Azaria,  Misael,  Dominum  benedicite 
in  «Bternum.  Ant.  Sidrac,  Misac,  Abdenago^  magni 
serviDeiexcelsi.  i4n^  Hjmnum  dicite,  et  superexal- 
tate  cum  in  saecula,  et  benedicite.  Ant.  Laudate^ 
et  superexaltate  Dominum  insaecula,  et  benedicite. 
Ant.  Benedictus  es  in  firmamento  cceli,  et  lau- 
dabilis  et  gloriosus  et  superexaltatus  in  omnia  sse- 
cula.  Ant.  In  camino  ignis  ardentis  pueri  tres,  et 
in  medio  eorum  Deus  erat  Rex.  Una  voce  dice- 
bant  :  Benedictus  es,  Deus.   Ant.  Est  Deus  in  coelis 

*  De  his  Antiphonis  et  de  sequentibus  Respons. 
fuse  Amalarius,  lib.  de  Ord.  Antiphonarii,  cap.  70. 
et  seq . 

l>  Ganebantur  a  Dominica  2  post  Pentecosten,  us- 
quead  inensem  Aug.  Vide  Am&larium,  deOrd.  Anti- 


A  cujus  [cuil  nos  servimus.  Potens  est  cripere  nos  de 
camiuo  ignis,  ct  de  manibus  tuis,  o  rex,  liberare 
nos. 

{Demnt  quinque  linece  in  Ms.) 

^  Responsoria  de  libro  regum. 

Resp.  Deus  omnium  exauditor  est,  ipse  misit  an- 
gelum  suum,  et  tulit  mc  de  ovibus  patris  mei,  et 
unxit  me  unctione  misericordise  sufle.  Vers.  Dominus 
qui  eripuit  me  de  ore  leonis,  et  de  manu  bestiaelibe- 
ravit  me.  Et  unxit.  Resp.  Dominus  qui  cripuit  me  dc 
ore  leonis,  ct  de  manu  bestioB  liberavit  me,  ipso  me 
eripiet  de  manibus  inimicorum  mcorum.  Vers.  Misil 
Deusmisericordiamsuametvcritatem  8uam,animam 
meam  eripuit  de  medio  catulorum  Iconum .  Ipse. 
Resp.  Pracvaluit  David  in  Philistseo,  in  funda  et  la- 
pide,  in  nomine  Domini  agminum  Dei  Israel.  I>rx. 
Ut  sciat  omnis  terraquiaestDeus  in  Israel,  quia  noii 
in  gladio,  nec  in  hasta  salvat  Dominus.  Agminuni 
Resp.  E^o  te  tuli  de  domo  patris  tui,  dicit  Dominus. 

"  et  posui  te  facere  fpascere]  gregempopuii  mei,  et  fui 
tecum  in  omnibus  ubicunque  ambulasti,  firmansre- 
gnum  tuum  in  iBternum.  Vers.  Qui  regis  Israel,  io- 
tende,  qui  dcducis  velut  ovem  Joseph.  Et  fui  iccum. 
Hesp.  MontesGelboe,  nec  ros.nccpluvia  veniatsuper 
vos,  ubiceciderunt  fortes  Israel .  Kerx.  Omnes  montes. 
qui  in  circuitu  ejus  sunt,  visitet  Dominus,  aGelhoe 
transeat,  ubi  ceciderunt.  Resp.  Pe<xavi  super  nume- 
rum  arensd  maris,  ^58  etmultiplicata  sunt  peccata 
mea  ;  et  non  sum  dignusvidere  altitudincm  c(£li,pr:r 
multitudine  iniquitatis  mefc,  quoniam  irritavi  iram 
tuam,et  malum  coramte  feci.  Wrs.  Quoniam  iniqui- 
tatem  meam  ego  agnosco,  et  delictum  meum  corani 
me  est  semper  ;  tibi  soli  peccavi.  Resp.  Hecordare, 
Domine,  Testamenti  tui,  et  dic  aneelo  percutienti : 
Gesset  jam  manus  tua,  ut  non  desoTetur  terra,  et  ne 
perdas  omncm  animam  vivam.  Vers.  Quiescat,  Do- 
mine,  ira  tua  a  populo  tuo,  ct  a  civitate  sancta  tua. 

^  Utnon.  Resp.  Exaudisti,  Domine,   Orationem  servi 

^  tui,  ut  ifidificarem  templum  nomini  tuo.  Bencdicet 
sanctifica domum  istam  in  sempiternum,  DeuslsraeK 
Vers.  Qui  regis,  ut  supra,  Resp.  Domine.  si  conver- 
sus  fuerit  populus  tuus,  et  oraverit  ad  sanctuarium 
tuum,  tuexaudiesin  ccelo,  Domine  ;  et  libera  eosde 
manibus  inimicorum  eorum .  Vers.  Si  peccaverit  in  te 
populus  tuus,  et  conversus  egerit  pGenitentiam ;  ve- 
niensque  oraverit  in  loco  isto.  Tu  exaudies.  Re4p. 
Audi,  Domine^  Hymnum  el  Orationem,  qua  servus 
tuus  orat  coram  te  hodie^  ut  sint  oculi  tui  aperti,  et 
aures  tuse  intentse  super  domum  istam  die  ac  nocte. 
Vers.  Qui  regis, "  usque  appare.  Besp.  Preeparate 
corda  vestra  Domino,  et  servite  illi,  et  liberaoit  vos 
de  manibus  inimicorum  vestrorum.  Vers,  Anferte 
deos  alienos  de  medio  vestri.  Et  liberabit.  Resp. 
Factum  est  dum  tolleret  Dominus  Eliam  perturbi- 
nem  in  ccBlum,  Eliseus  clamabat  dicens  :  Pater  mi, 
Pater  mi,  currus  Israel  etaurigaejus.  Vers.  Oro^Do- 
mine,  ut  fiat  duplex  spiritus  tuus  in  me.  At  ille,  si 

|v  videris,  quando  tollar  a  te,  erit  quod  petisti.  Eliseus. 

Antiphonce  in  eodem. 

Antiph.  Loquere,  Domine,  quia  audivit  servus  tuus. 
Anr  Go^noverunt  omnes  a  Dan  usque  Ber8abee,quod 
fidelis  bamuel  propheta  esset  Domini.  Ant,  Pneva- 
luit  David  in  Pnilistseo  in  funda  etlapide,  in  nomine 
Domini.  Ant.  Nonne  isteest  David,  ae  quo  canebant 
in  chore  dicentes :  Saul  percussit  mille,  et  David  de- 
eem  millia  in  millibus  suis.  Ant.  Iratus  Saul  dixit : 
Mihi  milledederunt,  etfilio  Isai  dederunt  decem  mil- 
lia.  Ant.  Quis  enim  in  omnibus  ^  sicud  [sicut]  David 
fidelis  inventus  est  in  regno  tuo,  egrediena  et  regre- 
diens,  et  pergens  ad  imperium  regis.  Ant,  Dixitque 

phonarii,  in  prolog. 

*  Hoc  est,  uBoue  ad  appare  ccram  Ephraim,  eic,  iD 
eodem  Psalm.  Qui  regU. 

^  In  Ms.  saepe  usurpaliir  d  pro  t^  et  vice  vena. 


833 


UBER  RESPONSALIS. 


834 


universus  populus  ad  Samuel  :  Ora  pro  uobis  ad  I)o-  A  nerit,  beatus  est  si  ienuerit  illani.  Ant,  Dominuspos- 


minum  Deum  tuum,  et  non  moriamur  uniYersi  pro 
peccatis  nostris.  Ant,  Dixitque  David  ad  Dominum, 
cum  vidisset  angclum  caedenlem  populum :  Ego  sum 

?[ui  peccavi,  ego  inique  cgi ;  isti  qui  oves  sunt  quid 
ecerunt  ?  Avertalur,  obsecro,  Domine,  ira  tua  a  po- 
pulo  tuo,  allel.  Ant.  Hex  autem  David  coopertocapite 
incedens  lugebatiilium,  dicens  :  Absalon  fih  mi,  flli 
nii  Absalon,  quis  mihi  det  ut  ego  moriar  pro  te,  tili 
mi  Absalon. 

*  Resi)onsoria  de  Sapienlta  Salomonis. 

Resp,  Emitte,  Domine,  sapientiam  de  sede  magni- 
tudinis  tuap  ;  ut  mecum  sit,  ct  mecum  laboret  :  ut 
sciam  quid  acccptum  sit  coram  te  omni  tempore. 
Vers.  Da  mibi,  Domine,  sedium  tuarum  assistricem 
sapientiam.  Ut.  Resp.  l)omine  Pater,  et  Deus  vitffi 
mese,  ne  derelinquas  me  in  cogitatu  mali^no.859 
Extollentiam  ocutorum  meorum  ne  dederis  miui,  et 


sedit  me  initio  viarum  suarum,  antequam  quidquam 
faceret  a  principio  :  necdum  eraut  abyssi,  ei  ego 
parturiebar  ^quandoprsBparabatcoelos,  aderam,cum 
60  componens  860  omni  tempore.  Ant.  Omnis  sa- 
pientia  a  Domino  Deo  est,  et  cum  illo  fuit  seraper,  et 
est  ante  sevum. 

^  Responsoria  de  heato  Job, 

Resp.  Si  bona  suscipimus  de  manu  Domini.  mala 
autemquare  nonsustineamus?  Dominusdedit.  Domi- 
nus  abstulit  ;  sicut  Domino  placuit,  ita  factum  est. 
Sitnomen  Domini  benedictum.  Vers.  In  omnibushis 
non  peccavit  Job  labiissuis,  noquestultumquid  con-^ 
Ira  Deum  locutus  est.  Resp.  Anlequam  comcdam 
suspiro,  et  tanquam  ioundantes  aquts  sic  rugitus 
meus,  quia  timor  quem  timebam  cvenit  mihi,  etquod 
verebar  accidit.  Noone  dissimuiavi,  nonne  silui,  et 
jam  quievi,  et  venit  super  me  misericordia  tua,  Do- 
mine.  Vers.  Nolomulta  fortitudinecontendatmecum. 


desiderio  [desiderium]  maIignoaverteaine,Domine.  B  nec  magnitudinis  suae  mole  mepreraat  ;  sequitatem 


Aufer  a  me  concupiscentiam,  et  animo  irreverentict 
infruniio  ne  tradas  me,  Domine.  Vers.  Da  mihi,  Do- 
mine,  ut  supra.  Et  animo.  Resp.  Da  mihi,  Doraioe, 
sedium  tuarum  assistricem  sapientiam  ;  et  noli  me 
reprobare  a  pueristuis,  quoniamscrvustuussumego, 
et  filius  ancilla?  iuoe.  Vers,  Domine  Pater,  et  Deus 
vitae  meft",  ne  derelinquas  me  ia  cogitatu  maligno. 
Resp.  Gjrum  cceli  circuivi  sola,  et  in  fluctibus  maris 
amnulavi.  \n  omni  genteetin  omni  populi primatum 
ienui,  superborumet  sublimium  collapropriavirtute 
calcavi.  Vers.  Ego  in  altissiraisinhabiiuvi,etthronus 
meus  in  columna  nubis.  Superborum.  Resp.  Initium 
sapientiaetimor  Domini ;  intellectus  bonus  racientibus 
eam  :  laudatio  ejus  manet  in  sseculuni  saeculi.  Vers, 
Dispersit,  dedit  pauperibus.  Laudatio. /{«sp.  Verbum 
iniquum  et  dolosum  longe  facame,  Domine;divitias 
et  paupertates  ne  dedcris  mihi,  sed  tantum  victui 
meo  tribue  necessariu.  Vers.  Ne  forte  satiatus  evo* 


proponat  contra  me. /t^p.  Uiinam  appenderentur 
peccata  meaquibus  iram  merui,  et  calamitas  quam 
patior,  in  statera  !  Vers,  Quasi  arena  maris  ha;c  gra- 
vior  appareret ;  unde  et  verba  mea  dolore  sunt  plena. 
Et  calamiias.  Resp.  Quare  detraxisiis  sermonibus  ve- 
ritatis  ?  ad  increpandum  verba  componitis,  ct  sub- 
vertere  nitimini  amicum  vestrum.  Verumtamen  quaB 
cogitastis  explete.  Vers.  Militia  est  vita  hominis  su- 
per  terram,  et  sicut  dies  mercenarii  dies  cjus.  Ve- 
rumiamen.  Resp.  Induta  est  caro  mea  putredine,  et 
sordibus  pulveris  cuiis  mea  aruit  et  contracta  est. 
Memenio  mei,  Doinine,  quia  venius  est  vita  raea. 
Vers,  Dies  meisicut  umbra  declinaverunt,  etego  si- 
cut  fenum  arui.  Memenio.  Resp.  Memenio  mei,  Deus 
quia  ventus  esi  vita  mea  ;  nec  aspiciat  me  visus  ho- 
rainis.  Vers.  De  profundis  ciamavi  ad  te,  Domine, 
Domine,  exaudi  vocem  meam.  Nec  aspiciat.  Resp. 
Paucitas  dierum  meorum  finiiur  brevi.  Dimiite  me, 


mam  illud,  et  perjurem  nomen  Dei  mihi.  Sed.  Resp,  Q  Domine  ;  sine,  plansam  paupulum  dolorem  meum, 


Ne  derelinquas  me,  DominePater,  eidominaiorviisB 
meae,  ui  non  corruam  in  conspeciu  adversariorum 
meorum,  ne  gaudeai  de  me  inimicus  meus.  Vers, 
Apprehende  arma  et  scutum,  ut  supra.  Nc  gaudeat. 
Resp.  Magna  enim  sunt  judicia  iua,  Domine  eiine- 
narrabilia  verba  iua  :  magnificasti  populum,  etliono- 
rasii.  Vers.  Deduxisti  sicut  oves  populum  iuum,  in 
manuMoysieiAaron.  Magnificasti.  Resp.  Supersalu- 
tem  et  omnera  pulchritudinem  dilexi  sapieniiam,  et 
proposuipro  luce  habcreillam.  Veneruntmihi  omnia 
bona  panter  cum  illa.  Vers,  Dixi  sapientix :  Soror 
mea  es.  et  prudentiam  vocavi,  anima  mea.  Venerunt. 
Resp.  Quee  suntin  corde  hominum  oculi  tui  vident, 
Domine,  ei  in  libro  tuo  omnia  scribentur.  Iloino  vi- 
dei  in  facie,  Deusauiem  in  corde.  Vers.  Iraperfectum 
meum  viderunt  oculi  tui.  Et  in.  Resp,  Prflebc,  flli, 
cor  tuum  mihi,  et  oculi  tui  vias  meas  custodiant,  ut 
addaiur  graiia  capiti  iuo.  Vers,  Atiende,  Fili  mi,sa- 


antequam  vadam  ad  terram  ienebrosam  ei  operiam 
moriis  caligine.  Vers.  Ecce  in  pulvere  sedeo,  et  in 
pulvere  dormio  ;  et  si  mane  me  qusesieris,  non  subsi- 
stam.  Antequam.  Resp.  Ne  abscondas  me,  Domine, 
a  facie  tua.  Manum  tuam  longe  fac  a  rae,  ei  forraido 
tua  non  me  ierreat.  Vers.  Voca  me,  ei  respondebo 
tibi ;  aut  certo  loquar,  ei  iu  respondemihi.  Manum. 
Resp.  Quismihi  tribuat  ut  in  inferno  protegas  me,  ei 
abscondas  me.  donec  periranseat  furor  iuus,  Domi- 
ne  ;  nisi  iu  qui  solus  es  Dcus,  ut  constituas  iempus 
in  quo  recorderis  mei.  Vers,  Nunquid  sicui  dies  ho- 
minis  dies  tui^  ut  quserasinic^uiiatem  meam,  curasit 
nerao  qui  de  manu  tua  possit  eruere.  Nisi.  Resp. 
Nunquid  Dominus  supplantas  judicium,  aui  omnipo- 
icns  subvertit  quod  justum  esi?  Libera  me,  Domine, 
et  pone  me  juxta  te,  et  cujusvis  manus  pugnetcontra 
me.  Vers.  Apprehende  armaet  scutum,etexsurgein 
adjutorium  mihi.  Uben.Resp.  Nocte  os  raeum per- 


pientiam  raeam,et  ad  eloquium  meum  incHna  aurem  d  foratur  doloribus.  et  qui  me  comedunt  nondormiuni 


iuam.  Ui  addatur.  Resp.  In  principioDeus  antequam 
ierram  faceret,  priusquam  abjssosconstitueretprius- 
quam  produceret  fontes  aquarum,  aniequam  monies 
collocarentur,  ante  omnes  colles  genera  vii  me  Domi- 
nus.  Vers.Ego in  aitissimis habiio.  Anie  omnescoUes. 
{Desunt  treslineof  in  Ms.) 

AntiphoncE  in  eodem, 

Antiph.  Salomon  flli,  sciio  Deum  Patris  tui,  eiservi 
ei  corde  perfecto.  eianimo  humiliaio.  Ant.  Sapieniia 
aedincavit  sibi  domum,  excidii  columnas  sepiem.Sub- 
didit  sibi  gentes,  superborumque  et  sublimium  colla 
propria  virtuie  caicavit.  Ant.  Ego  in  altissimis  inha- 
hilavi.  et  thronus  meus  iu  columua  nubis.  Ant,  Sa- 
pientia  clamiiat  iu  plateis  :  8i  ({uis  diligitsapientiam, 
ad  me  declinei,  et  eam  inveniet  ;  et  cam  dum  inve- 

*•  Pro  DoroiniciB  mensis  Aug.  ez  eodem  Amalario, 
^oco  cittto,  exoepta  tamen  priori  Domioioa« 


A  multitudine  eorum  consumitur  vestimentum.  Coni- 
paraiussum  luto,  etassiraiiatussum  favillse  etcinerl. 
Vers.  0  custos  hominum  !  quare  posuisti  ine  contra- 
rium  tibi,  ei  factus  sum  mini  metipsi  gravis  ?  Porce 
mihi,  Domine.  nihil  enim  sunt  dies  mei.  Comparaius. 
Resp.  Scio,  Domine.  quia  morii  me  traditurus  es, 
ubi  constituia  est  omnis  domus  viventium  ;  spero  in 
ie,  Domine,  quianonadconsuraptionemmeamomii* 
iis  manum  iuain,  et  si  in  profundo  interni  demersus 
fuero,  861  J^dc  "^®  liberabis.  Vers.  Si  ascendero  in 
ecelum,  tu  illic  ei,  si  descendero  in  infernum.  Inde 
me. 

Antiphonx  in  eodtm. 
Antiph,  Cum  audissetJob  nuntiorum  verba,  susii- 
nuit  patienter  et  ait :  Si  bona  suscepimus  de  manu 

bPro  Dominica  2  et  3  Septembris,  ez  laudato 
Amalario»  U>id. 


m 


SANCri  ORMORn  If A6N1 


Doroini,  mala  aQtcm  (|uare  non  saBtineamu8?Inoni- 
nibus  his  non  peccavit  Job  labiit  suis,  neque  aliquid 
siultuin  contra  Deuro  locutus  est.  Ant.  In  omnibus 
his  oon  peccavit  Job  iabiis  suis,  neque  stultum  quid 
conira  Deum  locutus  est.  Ant.  Quantas  habeo  ini- 
quitates  et  peccata,  ostcnde  mihi.  Gur  faciem  tuam 
ubscondis.  el  arbitraris  me  inimicum  tibi  ? 
(IJeesl  linea  in  Ms») 

■  Respofisoria  de  Tobia. 

Resp.  Peto,  DomiDc.  ut  de  vinculo  impropeni  hu- 
jus  nbsolvas  me,  ut  certe  desuper  terram  eripias 
mc.  Ne  rcminiscaris  delicta  meai  vel  parentum  meo- 
ruiij  ;  iier^ue  vindictam  sumas  de  peccatis  meis.  quia 
eruis  sustinentes  te,  Dominc  Vers.  Qui  re^is  israel 
intende,  qui  deducis  velut  ovem  Joseph.  Ne  remi- 
niscaris.  nesp,  Omni  tempore  benedic  Deum,  et  pete 
ab  eo  ut  vias  tuas  dirigat,  et  onini  tempore  consilia 
tua  in  ipso  permaneant.  Ven.  Memor  esto,  flli,  quo- 
niam  pauperpm  vitam  gerimns.  Habebis  multa  bona 
si  timueris  Deum.  Kt  omni.  Reitp.  Memor  esto,  flll, 
quoniam  paupcrem  vitam  gprimus.  Habebis  multa 
bona  si  tiinuoris  Deum.  Vcrs.  Fiducia  inagna  est  co- 
ram  suinirio  Dco  eleemos.vna  omnibus  qui  faciunt 
cam.  Habebis.  Rtfsp.  Sufficicbat  nobis  paupertasno- 
stra,  ut  diviti.i}  computarentur.  Nunquammissctpe- 
cunia  illa  pro  qua  emisisti  fllium  nostrum  baculum 
sencctulis  nnstrfti.  Vers.  Heu  me  Ifili  mi,  utquid  le 
misimus  peregrinari  lumcu  oculorum  nostiorum. 
Raculuni.  Resp.  Bonedicile  Deum,  ca»Ii,  et  coram  om- 
nibus  viventibusconfitebimurci,  quia  fecitnobiscum 
misericordiam  suam.  Vers,  Teinpus  est  ut  revertar 
ad  eum  qui  me  misit ;  vos  autem  benedicite  Deum, 
et  enarrate  omnia  mirabilia  ejus.  Vers.  Benedicitc 
Deuin,  ccKli.  et  coram  omnibus  viventibusconfltemini 
ei.  Et  enarrate. 

AiUtphome  m  eodem. 

Antiph,  Ne  rerainiscaris,  Domine,  delicta  mea,Tel 
parentum  meorum,  neque  vindictam  sumasdepec- 
catis  meis.  Ani,  Memor  esto,  fiii,  quoniam  pauperem 
vitam  gerimus.  Habebis  muita  bona  si  limueris  Deum. 
Ant,  Omni  tempore  benedic  Deum. 

*»  Responsoria  de  Jvdith, 

Resp,  Adonai,  Domine  Deus  magne  et  mirabilia, 
qui  dedisti  salutcm  in  manu  femiosB,  eiaudi  preces 
servorum  tuorum.  Vers,  Qui  regis,  ut  supi-a.  Resp. 
Tribulationcs  civitatura  audivimus,  quas  passa?  sunt, 
et  dofecimus.  Tiraor  et  Iiebetudo  mentis  cecidit  super 
nos,  ct  super  liberos  nostros.  Ipsi  monles  nolunt  re- 
ciperc  fugam  nostram.  Dominc,  miserere.  Vers,  Oui 
re£[is,  ut  supra,  Veis,  Peccavimus  cum  patribus  no- 
stris,  injuste  egimus,  iniquitatem  fecimus.  Domine, 
miserere.  Resp.  Benedixit  te  Dominus  in  virtute  sua, 
qui  per  tc  ad  nihilum  86S  redeffit  inimicos  nostroSi 
ut  non  deOciat  laus  tua  de  ore  nominum.  Vcrs.  Be- 
nedicta  es  tu  a  Domino  Deo  excelso,  prae  omnibus 
mulieribus.  Ut  non  deficiat.  Resp,  Nos  alium  Deum 
nescimus  prteter  Dominum  in  quo  8peramus,quinon 
despicit  nos,  nec  amovct  salutem  a  genere  nostro. 
Vers.  Uuoniamomnesdiigentiumdtemonia,  Dominus 
autcm  ccelosfecit.  Qui  non.  Resp.  Dominator  Domine 
ccelorum  et  terrffi.  Oeator  aquarum,  Rex  universffi 
creatura*  tu»,  exaudi  Orationem  tiervorum  luorum. 
Vers,  Qui  regis.  Vers.  Tu,  Domine,  cui  humilium 
semper  et  mansuetorum  placuit  deui^ecatio.  Exaudi. 
Reip,  Domine  Deus  qui  conteris  bella  ab  initio,  eleva 
brachium  luumsuper  gentesyquaacogitantservistuis 
mala,  et  dextera  tua  gloriflcetur  in  nobis.  Vers,  Qui 
regis.  Vers.  Allide  virtutem  eorum  in  virtute  tua, 
cudut  virluscorum  iu  iracuudiatua.  EldeiLera.  Resp. 
Vos  qui  in  turribus  estis,  apcrite  portas.  Dominus 
omnipoiens  fecit  virtatem,  et  ▼ictonam  dedit  de  ini- 


A  mlcis  nostris.  Ve^t.  Landate  bominnm  Detim  nos- 
irum,  qui  non  deseruit  sperantes  in  se,  et  in  me 
adimplevit  misericordiam  suam,  quam  promisitdo- 
mui  Israel.  Vers.  Laudate  Dominum,  omnes  gentes, 
et  collaudate  eum,  omnes  populi. 

Antiphom  in  eodeni, 

Antiph.  Adonai,  Domine  Deus  magne  et  mirabilis, 
qui  dedisti  salutem  in  manu  feminad,  exaudi  preces 
servorum  tuorum. 

Responsoria  de  Esther, 

Resp.  Domine  Rex  omnipotens,  in  ditione  tua 
cuncta  sunt  posita^  cl  non  est  qui  possit  rcsistere  vo- 
luntati  tuic.  Libera  nos  propternomen  tuum.  Ven. 
Qui  regis  Vers.  Exaudi  Orationem  nostram,  et  con- 
verte  luctum  nostrum  in  gaudium.  f^ropter.  Resp, 
Conforta  me,  Rex  sanctorum,  principatum  tenenSyCt 
da  sermonem  rectum  in  ore  mco.  Vers,  Da  nobis, 
Q  Domine,  locum  poenilenliffi,  et  ne  claudasoracanea- 
^  tium  te,  Domine.  El  da.  Resp.  Miserere,  Domine. 
populo  tuo,  quia  volunt  nos  inimici  nostri  perderei 
et  hffireditatein  iuam  delere,  ne  despicias  partem 
tuam,  quam  redemisti  ex  .£gypio.  Sea  converteluc- 
tum  nostrum  in  gaudium,  ut  viventes  laudemus  te- 
Domine.  Vers,  Qui  rcgis  Vers.  Exaudi  deprecationem 
nostram,  el  propitius  estosorti  el  funiculo  hffiredita- 
tis  tua>.  Scd  converlc.  Resp,  Da  nobis,  Dominey  lo- 
cum  p(£nitentise,  et  ne  claudas  ora  canentium  te, 
Domine.  Vers,  Ne  tradas,  Domine,  sceptrum  tuum 
his  qui  non  sunt,  nerodeant  ad  ruinam  nostram.Et 
ne  claudas.  Resp.  Recordare  mei,  Domioe,  ut  sup. 
Vers.  Qui  regis.  Resp.  Spem  in  alium  nunquam  habui 
prffiterte^  Deus  Israel,  qui  irasceris,  et  propitiuseris; 
ct  omnia  peccata  Iiominum  in  tribulatione  dimittis. 
Vers,  Domine  DeuscGeli  et  terrffi,  respice  ad  humili- 
tatem  nostraiki. 

Antiphona  in  eodem, 

G  Antiph.  Domine  Rex  omnipotena,  in  ditione  taa 
cuncta  sunt  pK)sita,  et  non  est  qui  possit  tuffi  resis- 
(ore  voluntati. 

Responsoria  de  Esdra, 

Resp,  Memento  mei,  Deus,  in  bono,  et  ne  deleas 
S^S  miserationes  meas,  quas  feci  in  domo  Dei  mei, 
etin  cffiremoniisejus.  Terf .  Memento  terbi  tui  servo 
tuo,  Domine,  in  quo  mihi  spem  dedisii.  In.  Feri.Re 
cordare  mei,  Domine  Deus  meus.  Et  ne  deleas. 

Antfphona  ineod^. 

Antiph.  Memento,  Domine,  et  osiende  nobis  iu 
tempore  tribulaiionis. 

«  Responsoria  de  libro  Machabxorum» 

Resp,  Adaperiat  Dominus  cor  vestrum  in  lege  sua, 
et  in  prfficeptis  suis  ;  et  faciat  pacem  in  diebus  no- 
stris.  Goncedaivobis  saluiem,  eiredimai  tos  a  malis. 
Vers,  Exaudiat  Dominus  Oraiiones  vestras,  et  recon* 
|\  cilieiur  tobis.  Goncedat.  Resp.  Tua  est  potentia, 
tuum  regnum,  Domine.  Tu  es  super  omnes  gentes. 
Da  pacem,  Domine,  in  diebus  nostris.  Vert,  Quireffis. 
Tu  es.  Vers,  Greator  omnium  Deus,  ierribilis  et  fo^ 
tis»  justuset  misericors.  Da  pacem.  Resp,  Refulsit 
sol  in  in  clypeis  aureis,  et  resplenduerunt  montcs  ab 
eis,  et  fortitudo  gentium  dissipata  esi.  Vers.  Dirum- 
pain  viucula  populi  mei,  dicit  Dominus.  ei  disperdam 
omnia  mala  qua?  induxi  super  cum.  Et  fortitudo. 
Resp.  Impctum  inimicorum  ne  iimneritis.  Memores 
cstote,  quomodo  salvi  facti  suni  patres  nostri.  Et 
nonc  clamemus  in  coelum,  et  miserebitur  nostri  Deus 
nosier.  Vers,  Mementote  mirabilium  ej[Ds  qus  fedt 
Piiaraoni  ei  exercitui  eias  [quos]  projecitin  mari.  Et 
nanc .  Resp,  Ornaverant  faciem  templi  coronis  aareis, 
et  dedicaverunt  altare  Domino  ;  et  faeta  est  Istitis 


'  Assignaniur  Dominicffi  uitimffi  Septembris  apud      pro  duabus  prioribus  Dominicis  Octobris. 
Aiialariiim,  loeo  jam  l«udato.  •  Pro  dutlmf  uUimii  Dottiaiois  Oetobris,  ox  eo- 

>  Ibjdem  Responsom  ex  Judith  et  lHksr  noltBlor     dem  AmaUtfibk 


Utett  ItfeSt>ONdAUS. 


858 


p<>pu1o.  Ver$.  Tn  HymDis  et  confessionibus  A 
ant  Dcum.  Et  factac9t.  Resp.  In  Hjmnisct 
libus  bcnediccbant  Dominum,  quia  magna 
acl,  el  victoriam  dedit  illis  Dominus  om- 
Vert.  Ornaverunt  faciem  templi  coronisau- 
dicavcruut  altare  Domiuo.  Quia  magna. 
grcgatisunt  inimici  nostrii  et  gloriantur  in 
i.  Conlcre  fortitudinem  illorum,  Domine, 
eillos.  ut  cognoscautquia  non  estaliusqui 
)  Dobis,  nisi  tu,  Deusnostcr.  Vers.  Dispergc 
'tutc  tua,  et  dcstrue  eos,  protector  noster, 
[Jt  cognoscant.  Resp.  Dixil  Judas  fratribus 
3  tibi  viros,  et  vade,  libera  fratrcs  tuos  in 

Ego  autem  et  Jonathas  frater  meusibimus 
itim.  Sicut  fuerit  voluntas  iuccelo,  sic  fiat. 
lunc  clamemus  in  coclum,  et  miserebitur 
ut  fueril.  Resp.  Hicest  fratrumamator,  et 
icl ;  hic  esl  qui  multuni  orat  pro  populo, 
a  sancta  civitale  Jerusalem.  Vers.  Ecce 
luui  et  quMin  jucundum  habitare  fratres  in  3 
univcrsa  Hcsp  Exaudint  iJominus  Oralio- 
ts,  et  rcconcilielur  vohis  ;ncc  vos  deserat 
emalo  Dominus  Deus  vesler.  Vers.  Ada- 
ninus  cor  vcstrum  in  legc  sua,  ct  in  pi*s- 
>;  et  faciat  puceui  Dominus.  Resp.  Cougre- 
gentes  in  multitudine,  ut  dimicent  contra 
uoramus  quid  agere  debeamus.  Domine 
te  sunt  oculi  nostri,  et  pcreamus.    Vers. 

Vers.  Tu  scis  quw  cogitanl  in  nos,  quo- 
erimus  suhsislere  antc  facicm  illorum,  nisi 
inos.  DomineDeus.  Resp.  Tu,  Domine  uni- 
,  qui  nullam  habes  indigentiam,  voluisti 
tuum  fieri  in  nobis.  Conservadomum  istam 
itam  in  teternum,  Domine.  Vers.  Qui  regis. 

S€4  Antiphon(F  in  eodem, 

Lugebat  autem  Judam  Israel  planctum  ma- 
dicchat  :  Quomodo  cecidit  potens,  q^ui  sal-  ^ 
ebat]  populum  Domini.  Ant.  Adaperiat  Do-  ^ 

▼estrum  in  legc  sua,  et  in  proeceptis  snis, 
acem.  Ant.  Tuaest  potentia,tunmregnum, 
Tu  es  super  omnes  gentes.  Da  paccm,  Do- 
diebus  nostris.  Ant.  Disrumpam  vincuta 
i,  dicitDominus,  et  disperdam  omnia  mala 
li  super  cum. 

wnsoria  de  prophetis  minoribus  [uno  de 
majoribus]. 

idi  Dominum  sedenteni  super  solium  ex- 
elcvalum.  Et  pleiia  erat  omnis  terra  Ma- 
is ;  et  ca  quH;  sub  ipso  erant  replebant 
Vers,  Serapbim  quoque  stabant  juxta  il- 
la;  uni,  et  sex  alse  alteri.  Et  plena.  Re$p. 
omine,  de  sede  saucta  tua,  et  cogita  de  do- 
la,  Deus  meus,  aurem  toam  et  audi,  aperi 
)s,  et  vide  trihulationem  nostram.  Vers,  Qui 
el,  intende,  qui  deducis  ▼elut  ovem  Joaeph, 
super  cherubim.  Aperi.  Retp.  Aspice,  Uo-  d 
a  lacta  cst  desolata  civitas  plena  diyitiis. 
ristitia  domina  gentium.  Non  est  qui  con- 
m  nisi  tu  Deus.  Vers.  Qm  dicunt,  exmanite, 
,  quoadusque  fundamentum  in  ea,  Glia  Ba- 
lisera.  Resp.  Super  muros  tuos,  Jerusalem, 
custodes,  tola  die  et  nocte  non  taccbunt 
omen  Domini.  Vers.  Qui  remmiscimini  Do- 
taceatis,  et  ne  detis  sileiitium  ei.  Tota  die. 
ro  tuo  inexpugnabiii  circumcinge  nos,  Do- 
irmis  tusa  potentise  protegc  nos  semper. 
omine  Deus  Israei,  clamantes  ad  te.  Vers. 
.  Vera.  Erue  no?  in  niirahilibus  tuis,  et  da 
lomini  tuo.  Et  ariiiis.  Rtsp.  Sustinuimus 
non  venit.  Qu/i?sivinius  hona  et  eccc  turba- 
3vimus,  Domine,  |>eccata  nostra  ;  dod  in 
n  obliviscaris  nos.  Vers .  Peccavimus  cum 
lostrisyinjusteegimus,  iniquitatem  fecimus. 

)omiDicis  Novembris^  teste  Amalario,  ibid. 


NoD  in  perpetuum.  Resp,  Oravi  Deum  meum  ej^oDa- 
nieJ,  dicens:  Exaudi,  Domine,  preces  servi  tui;  illu- 
mina  faciem  tuam  super  sanctuarium  tuum,  et  pro- 
pitius  intende  populuiu  istum,  super  c|uem  invoca- 
tum  estnomen  luum,  Deus.  Tm.  Qui  rej^is.  Resp. 
MisitDominus  angelum  suum,  et  conclusit  ora  leo- 
num;et  non  contaminaverunt,  quia  crrain  eo  justi- 
tia  inventa  estinme.  Vers.  Misit  lyensmisericordiam 
suam,  ut  sHpra.  Resp.  Angustiic  mihi  u4idic|U€,  et 
quideligam  ignoro.  Meliusest  mihi  iieidere  in  na- 
nus  hominuni,  quam  dercliuquere  Icgem  Dei  mei. 
Vers.  Si  enim  hoc  egeromors  mihi  est,  siautem  non 
egero  non  effugiam  manus  vestras.  Resp,  LaudaMis 
populusquem  Dominus  exercituum  benedixitdiceBs : 
Opus  manuum  mearum  tu  es,  haBreditas  inea,  Israel. 
Vers.  Qui  regis.  Opus.  Vers.  Keata  gcus  cujus  Dotni- 
Dus  Deusejus,  populus  electus  in  ha.Teditate.  Opos. 
Resp.  RedemitDominus  populum  suum  ;et  venient, 
et  exsultabuDt  iD  moDte  Sion,  et  gaudebunt  deboois 
Domiui,  super  frumentum,  vinum.et  oleum;et  ultra 
non  csurient.  Vers  A  fruclu  frumcnti,  vini  et  olei, 
niultiplicati  sunt.  Et  ultra.  Rrsp  A  facic  furoris  tui, 
Deus,  conturbata  est  omnis  terra ;  sed  tu,  Domine, 
miserere.  Et  ne  facias  consnmmationem.  Vers,  Qui 
regis .  Vers,  Converte  nos,  Oeus  salutaris  noatefi  et 
averte  iram  tuam  a  uobis.  Et  ne. 
(Desttnt  tres  linege  in  Ms.) 

S65  Antiphunae  in  eodem, 
Antiph.  Vidi  Dominum  sedentem  super  solium 
excelsum  ;et  plena  erat  omnis  tiTra  majestate  ^as. 
Et  ea  quK  sub  ipso  erant  replebant  templum.  Ant, 
Aspice,  Domine,  de  scde  sancta  tua,  et  cugita  de 
nobis.  Inclina,  Deus  mens,  aurem  tuaio,  et  audi  ; 
apcri  oculos  tuos  et  vide  tribulationem  nostram. 
.4iir  Muro  tuoinexpugnabili  circumcinge  nos,  Do- 
mine,  et  armis  tuce  potentiai  protege  nos  semper. 
Libera,  Domine  Deus  Israel,  clamantes  ad  ie.  Ant. 
Qui  c(Blorum  contines  thronos,  et  abyssos  iotueris, 
Domine  Rex  regum ;  montes  ponderas»  terram  palmo 
coucludis.  Exaudi  nos,  DomiDe,  in  gentibus  no- 
stris. 

Antiphonx quotidianis  diebus.  •—  AdTnviiatoriwn,  — 

Feria  secHndn. 
Antiph.Veuiie,  exsulteraus Domino. 

Feria  tertia, 
Antiph,  Jubilemas  Deo  salatui  DOttro. 

Perta  tfwtrta, 
Antiph.  In  manu  tua,  Domine,  omnesflnesterWfc. 

Feria  quinta. 
Antiph.  Adoremus  DomiDam,  quoDiamipee  feeki 
nos. 

Feria  texttt. 
Antiph.  Dominum  qui  fecitD08,^enite,  adoremoa- 

Feria  sepiima. 

Antiph.  Dominum  Deum  nostrnm,  ventte,  adoire- 

mus. 
(DesUnt  dux  lineSB  in  Ms.) 

Antiphonm  ad  fnoitatorium  de  eunetis  fes$ivitatibus 
wnetorum,€tdiebus  Dominici*. 

Antiph,  Repem  venturom  Oomimim,  veoite,  ado- 
remus.  Ani,  Christus  natus  est  nobis,  venite,  adore- 
mus.  Ant.  Regem  magncnn  Dominum,  Tenite,  ado- 
remus.  i4iif .  Prwoccuperaus  [faciem]  Domini,  et  in 
Psalmis.iliit.  In  manu  tna,  Domtne,  omnes  ftnes 
terrffi.  i^iW.  Venilc  adoremos,  et.  procidamus  anle 
Deum.  Ant.  Dominum  qui  fecit  nos,  venile,  adore- 
inus.  Ant.  Hodie  si  vocem  Domini  audieritis,  nolite. 
A?it.  Ipsi  vero  dod  cogDoverunt  vias  meas.  Ant 
Eccc  vcDit  Rex,  occurramus  obviam  Salvatori  do- 
stro.  Ant.  Christus  apparuit  nobis,  veoite,  mdore- 


839 


SANCTI  GREGORU  MAGNl 


840 


mus.  Ant.  Praeoccupemus  faciem  Domini,  venite,  A 
adoremuseum.  Ant.  Quoniam  Deus  magnus  Domi- 
nus,  cl  Rcxmagnussuper  omnes.  Ant.  Vcniie,S66 
adorcmus«  Dominum,  qui  in  sanctis  gloriosus.  Ant, 
Adoremus  Deum,  quia  ipse  fccit  nos.  Anl.  Populus 
Dominiet  oves  pascua}  ejus,  venitc,  adoremus.  Ant, 
Non  sit  vobis  vanum  manc  surgere  anlolucem. 

In  sanctissima  nor.te  PnschaSy  aii  Invilatoiium. 

Antiph.  AUeluia,  dc  [Dcura]  pra?eccupemus,  allcl. 
Ant.  Surrexit  Dominus  vore,  allel.  Ant.  Christum 
ascendeniem  in  coelum.  Anl.  Alleluia.  Spiritus  Do- 
mini  replevii  orbem  terrarum.  Ant.  Regem  aposto* 
lorum  Dominum^  venite,  adoremus.  Ant.  Regem 
mariyrum  Dominum,  veniie,  adorcmus. -4uf,  Rogem 
confessorum  Dominum,  venite,  adoremus.  .4»/.  Rc- 
gem  virginum  Dominum,  veniie,  adoremus.  Ant. 
Rcgem  archangelorum  Dominum,  vcnile,  adoremus. 
Ant.  Regem  praecursoris  Dominum,  venite,  adore- 
mus.  Ant.  Mirabilem  Dominum  in  sanctis  suis,  ve-  n 
nite,  adoremus. 

Antiphoiue  in  Evanyelio  de  •  prophetiaZacharias. 

Antiph.  Benedietus  Dcus  Israel.  Ant.  Benedictus 
Dominus,  quia  visiiavit  nos,  et  ab  inimicis  nostris 
libcravitnos.  yl?{/.  Upnedictus  Dominus,  quia  visita- 
vit  plebem  suam  ;  ct  benedictus  Deus  meus,  qui  li- 
beraviteam  de  loncbris,  et  umbramoriis,  allel.  Ant. 
BenediciusDominusDeusIsrael,etbenediciumnomen 
Domini  Jesu  de  die  in  diem.  Benedictus  Deus.  Ant. 
Visitavit  ct  fecit  redempiionem  Dominus  plebissuic. 
Anl.  Visita,  etliberaplebem  iuani,  Domine.  Antiph. 
Visita,  Domine,  plebem  tuam  ;  et  libera  oam  a  tene- 
bris,  etumbra  mortis,  sicut  locutus  es.  Ant.  Visiia- 
vii  nos  Dominus  et  illuminavit  nos,  et  liberavit  nos 
ab  inimicisnosiris.  Ant.  Erexlt  Dominus  nobis  cornu 
salutis,  in  domo  David  pueri  sui.  Ant.  Erexit  nobis 
Dominus  eornu,  aliel.,  m  domo  David  pucri  sui,  al- 
lel.  Sicut  locuius  est,  allel.,  allel.  Ant.  In  domo  da- 
vidpueri  suifecii  rcHcmptionem  Dominus  plebissure.  C 
Ant.  Sicui  locutus  es  per  os  sanctorum,  Dominc, 
recordare  Testamenti  iui.  Ant.  Salutem  ex  inimicis 
nosiris,etdemanuomniumquinosodoruntjiberanos, 
Domine.  ^4»/.  Liberati  ab  inimicis  nostris,  scrviamus 
Domino  in  sanctitale.  Ant.  Liberavit  nos  Dominus ab 
inimicis  nostris,  etdemanuomniumquioderunt  nos. 
Ant.  De  manu  omnium  qui  nos  oderunt,  libera  nos, 
Domine.  Ant,  Ad  faciendam  nobis,  Domine,  misori- 
cordiam,  liberati  serviamus  Domino.  Ant.  Liberati 
serviamus  Dominoinsanciitate.i4fi/.  Memoraro,  Do- 
mine,  Testamenii  sancti  tui ;  etfac  nobiscum  redom- 
ptionem.  Ant,  Jusjurandum  quod  juravit  Dominus, 
daiurum  se  nobis.  Ant.  Sine  timore  et  de  manibus 
inimicorum  nostrorum  liberati.  Ant.  In  sanciiiaic 
serviamus  Domino  ;  et  liberabit  nos  ab  inimicis  no- 
stris.^7i/.  Ad  dandam  scieniiam  plebi  tu»e,  Dumine, 
in  remissionem  peccatorum  eorum.  Ant.  Da  scien- 
tiam  plebi  tus,  Domine,  in  remissionem  peccaiorum 
eorum.  Ant.  Per  viscera  misericordine  Dei  nostri,  D 
visiiavit  nos  Oriens  ex  alto.  Ant.  Visitavit  nos  Oriens 
cx  alto,  benedictus  Dominus.  Ant.  Oriens  ex  alio, 
redemitnosDeus  Israel,  alleluia.  An/  Illuminare, 
Domine,  de  his  qui  in  tenebris  sedent.  et  dirige  pe- 
des  nostrosin  viam  pacis,  alleluia  alleluia.  j\nt.  II- 
lumina,  Dominc,  sedentes  8S7  ^^  ienebris,  et  um- 
bra  mortis.  Ant.  Sedentes  in  tenebris,  et  umbra 
mortis,  illumina,  Domine  Deus  Israel.  Ant.  Visiiare 
et  illuminare.  Ant,  Ad  dirigendos  pedes  nostros  in 
viam  pacis,  Deus  Israel.  Ant.  Dirige  pedes  nostros. 
Ani.  Dirige  pedes  nostros  in  viam  pacis,  sicut  locu- 
tus  es.  Ant.  In  viam  pacis  dirige  nos,  Domine. 

Item  Antiphonx  in  Evangetio  cum  alletuia. 

Antiph.  Benedictus  Dominus^  qui  visitavii.  Ant. 
Visita,  Domine,  plebem  tuam.'  Ant.  Erexit  nobis 


Dominus  cornu.  Ant.  Memorare,  Domine,  allel.,  al- 
luia.  Ant.  Oriens  ex  alto  redemit  nos.  Ant.  Illumi- 
nare,  Domine.  Ant.  Dirige,  Domine,  alleluia.  Ant. 
AlIel.Fecit  Dominus  rcdemptionem. 

xintiphona;  de Hymno sanctee  Marioe» 

Antinh.  MagniGcat  anima  mea  Dominum.  Ant. 
MagniucatanimameaDominum,  et  sancium  nomen 
ejus.  Ant.  MagniOcat  ie  semper  anima  mea,  Deus 
meus.  Ant.  Magniflcat  anima  mca  Dominum,  quia 
respexii  Deus  humilitatem  meam.  Ant.  Magnificamus 
te.  Domine,  quia  fecisti  nobiscum  magnalia,  sicui  lo- 
cutus  es.  Ant.  MagniflcemusChristnm  Kegeni  Domi* 
num,  qui  superbos  humiliai,  etexnllat  humiles.  Ant. 
Exsultavil  spiritus  meus,in  Deo  salutari  moo.  Ant. 
fixsuliatspiritus  meus,  in  Domino  Deosaluiarimeo. 
Ant,  In  Deo  saluiari  meo  exsultavii  spiritus  meus. 
Ant.  Respexisti  humilitaiem  meam,  Domine  Deus 
meus.  Ant.  Rt^spicc  humilitatem  moam,  Domine. 
Ant.  Rospcxit  Dominus  humililatem  meam,  et  fecit 
in  mc  ma^na,  qui  poicns  est.  Ant.  Quia  respcxit 
Deus  humilitatem  meam,  beatam  me  dicent  omnes 
generationes.  Ant.  Ouia  fecit  mihi  I  ominus  magna 

?[uia  potcns  ost,  cl  sanctum  nomcn  ejus.  Ant.  Qui 
ecit  in  me  magna,  potens  est;  recordatus  Dominus 
misericordim  suo^.  Ant.  Becordaius  mei  Deus,  fecit 
in  mcmagna  quia  potens  est.  Ant.  Fecit  in  me  Deus 
meus  magna  quia  potens  cst,  et  sanctum  nomen 
cjus.  Ant,  Fac  nobiscum,  Domine,  magna.  quia  po- 
tens  cs,  sicut  locuius  es.  Ant.  Sanctum  cst  nomen 
tuum,  Domine,  a  progeniein  progenies.  Ant,  Mise- 
ricordia  Dei  et  sanctum  nomcn  ejus.  super  timeDti- 
bus  eum.  Ant.  Miscricordia  Dominia  progenie  iu 
pro^enics,  timeniibus  eum.  Ant.  A  progenie  in  pro- 
genies  misericordia  tua,  Domino.  J)«/.  Super  timen- 
tes  Dominum  misericordiaejus.  Ant.  Feciipoteniiam 
Domiuus  in  brachio  suo,  et  exaltavit  humiles.  Ant, 
Deposuit  potentes  sancios  persequentes,  etexsaltavit 
humiles  Chrisium  confitenies.  Anl.  Deposuit  Domi- 
nus  potentes  de  sede,  et  exaltavit  humiles.  Ant. 
Exalta,  Domine,  humiles,  sicut  locutus  es.  Esurieo- 
tes,  Domine,  reple  bonis,  sicui  locuius  es  patribus 
nostris.  Anl,  Suscepit  Israel  puerum  suum  :  recor- 
daius  Domiuus  miscricordise  sute.  Ant.  Suscepit  Is- 
rael  pucrum  suum,  sicui  juravit  Abraham  et  semini 
ejus  Exaltavii  humiles  nsquc  in  sseculum.  Ant.  Si- 
cut  locutus  es  ad  patres  nostros,  Domine,  memorare 
misericordite  tuaB.  Ant.  Ad  patres  nostros,  Dominus 
locutus  est,  a  progenie  in  progcnies.  Anl.  Abraham 
ct  somen  ejus  usque  in  smculum  magnificans  Doml- 
num. 
(Desunt  duoi  linetp  in  Ms.) 
Jn/tp^.  In  omnem  ierram,    allel.,   allel.,  allel.. 

allel.,  allel.  SGS^^''^-^^^'"^^^'*"'"^  jus^i*^'^^'*^' 
lel.,  allel.,  allel.  Ant,  Consiitues  eos,  allel.,  allel., 
allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Dedisti hiere- 
diiatem,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Annuntia- 
verunt,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.  i4fif. 
Exaltabuniur  cornuajusii,  allel.,  allel.,  allel.  Ani. 
Dominus  Josus  posiquam  locutus,  allel.,  allel., 
allel.,  allel.,  allel.>  allel.,  Ant.  Dives  ille,  allel.. 
allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Sursum  corda  sus- 

Jendi,  fili,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Petruset 
oannes,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Ego 
pro  te  rogavi,  Peire,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  al- 
]el.,allel.  An/. Et  recardatae  sunt,  allel.,  allel..ai- 
lel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
allel.  Ant,  Significavii  Dominus  Peiro,  aliel.,  ailel., 
allel . ,  allel . ,  allel.  Ant.  lie,  diciie  Joanni.  alleluia,  an 
Io].,aIleI.,aIIeI.,  allel.,  allel.,  allel.  Anl.  Siniol- 
Joannis,  diligis  me  plus  his,  allcl.,  allel.,  allel..al- 
lel.,  allel.  Ant,  Gloriosa  genitrix,  alleluia,  alleluia. 
allel.,  allel.,  allel.,  aliel.,  al]el.,aBel.»  allel.,  AnL 
Argentum  etaurum,  allel.,  allel.,  allel.  Ant,  Eitot« 


'  Non  esse  intelligendum  Zachariam.   qui    inter  minores    prophetas  undecimus  ponitur;   sed  Zacht* 
riam  Joazmis  Baptistfis  patrem  legenti  palam  fiet. 


LIBER  BE8P0NSAL1S. 


84X 


Q  bcllo,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant, 
Dominus,  allel.,  allel.,  allel.  AnL  BeDedicius 
is.  quiavisilavit,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,al- 
el.  Ant,  In  velannento  clamabant,  allel.,  al- 
sl. , allel., allel. ,  allcl. iln(. Unusex  cluobus,aI« 
3I.,  allel.,allel.,allcl.,allel.,iln^  Hymnusdica- 
lel.,allel.,allel.,allel.,  allel.  Ant,  Dumvenerit 
ominis,  allel.,allel.,allel.,  allel.  Ant.  Inierna- 
ierum,  allel.. allel.,  allel., allel. ^nl.  Poiens in 
'itscmcncjus,  allcl,,  allrl.,  allel.,  allel.  Ant. 
lorum  hnius  Virgiuis,  allel.^  allel.,  allel.,  al- 
el.  Ant.  Media  nocte  clamor,  allcl.,  allcl.,  al- 
el.,  allel.  Ant.  Secus  decursus  aquarum,  al* 
el.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel. 
olo.  Pater,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  Ant. 
adistis,  allel.,  allcl.,  allel,  allel.,  allel.,al- 
el.,  allcl.,  allel.,allel.,  allel.An/.  Puer  Jesus, 
illel.,  allcl.,  allel.,  allcl.,  allel.  Ant.  Gcrmina- 
X  Jcsse,  allel..  ailel.,  allcl.,  allel.,  nllel.,  al- 
el.,  allel.  i-ln^  Apertis  thesauris  suis^  allel., 
allel.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Non  in  solo 
ivit  homo.  allel.,  allel.,  allel..  allel.^  allel. 
)suerunt  super  caput  ejus,  allel.,  a]lel.,allel., 
[nt.  Dntaestmihiomnispotestas,allcl.,  allcl.> 
illel..4n/.  Jusjurandumqnod  juravit,  allel.,al- 
el.,  allel.  .4/1/.  Nato  Domino  angclorum,  al- 
el.^  allcl.,  allel.,  allel.,  allel.  Ant.  Post  pas- 
Domini.allel  ,  allel.,  allel.^  allel.,  allel.,  al- 
lel.,  allel.,  allel.,  allel..  allel.,  allcl.,  allel. 
isi  digitos  meos,  allel.,allel.,  allel.,  allel.,al- 
el.,  aliel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel,  Ant.,  Ye- 
venient,  allel.,allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  al- 
lel.  Ant.  Tulit  ergo  lectum  suum,  allel.,  al- 
iel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel. 
^ce  vir  Israelita,  allel..  allel.,  allel.,  eiWeLAnt. 
^niia,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
illel.,allel.,allel.,aIle1.i4n/.Beatusvent.,aIlel., 
illel.,  allel.^allcl.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
:ce  veniel  Deus  et  homo,  allel.,  allel.,  allel,, 
allel.,  allel.i4n/.  Nesciens  mater  Virgo  virum. 
allel.,  allcl.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
allel.,  allel.,  allcl.  Ant.  Dabit  ei  Dominus  se- 
avid,  allel.,  allel.,  allel.,  allek,  allel.,  allel. 
fisiorbonus,  allel.,  allel.,  alle.,  allel.,  allel., 
luminarc,  Domine,  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
allel.  Ant.  Mcmorare.  Domine,  allel.,  allcl., 
allel.,  allel.  Ant.  Magnum  haeredilatis,  allel., 
allel..  allel.,  allel.  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
int.  Et  respicientes,  allel.,  allcl.,  allcl.,  allel., 
allel.,  allcl.,  allel.  Ant.  Isix  sunt  sermones^al- 
lel..al]el.,  allcl.,al]el.,  allel.,  allel.,  allel.,allel. 
lodicum  et  non  S69  ^idebitis,  allel,,  allel., 
allel.,  nllcl.^  allel.,  allel.,  allcl.,  allcl.,  altel., 
>ui  sequitur  me,  allel.,  allel.,  allel.,  allel., 
allel.,  allel. 
st  linea  in  Mx.) 

int  Antiphonae  per  Dominicas  ab  Octava  Pente- 
eostes  usque  ad  Adventum  Domini. 

Dominicn  i. 

iph.  Ilomo  quidam  erat  dives  ct  induebatur 
ra  «*t  bysso,  et  epulabatur  quotidie  splendide.  Et 
uidatii  mendicus  nomine  Laznrus.  Puctum  est 
ui  morcretur  mendicus,  el  porlaretur  ab  an- 
1  sinu  Abrah{i3..4n/.  Factumest  autemuimore* 
mendicus.  et  portaretur  ab  angclis  in  sinu 
ae.  Ant.  Fater  Abraham,  11/  supra.  Ant.  Dives 
nt,  Fili,  recordarc. 
unt  dwr  lincfP  in  Ms.) 

Domintca  2. 

iph.  Quidamhomorecitcrenam  magnam,etvo- 
iiultos  ;  et  misit  scrvum  suum  horaccen»  di- 
ivilatis  ut  vpnireni,  quin  omnia  parata  sunt, 
)ominus.  Ant.  Exi  cito  in  plateas  et  vicoscivi- 
et  pauperes  ac  dcbiles,  caecos  et  claudos  com- 
intrare,   ut  impleatur  domus  mea,  alleloia. 

Paiiol.  LXXVin. 


A  Ant,  Dico  autem  vobis  quod  nemo  virorum  illorum 
gustabit  coenam  meam. 

Dominica  3. 

Antiph.^  Quis  ex  vobis  homo  qui  habet  centum 
oves,  et  si  perdiderit  unam  ex  iUis,  nonne  dimit- 
iit  nonaj^inta  novem  in  deserio,  et  vadit  ad  illam 
qu(e  perierat  donec  inteniet  eam.  Ant,  Gongraiula- 
niini  mihi,  quia  invenio  ovem  meam  quse  perierat, 
dicit  Dominus.  Ant,  Quae  mulier  habens  drachmas 
dccem,  et  si  perdiderit  drachmam  unam,  nonne 
nccendit  lucernam  et  cvertit  domum  ;  et  qufleritdili- 
genier  donec  inveniai.  Ant,  Dico  vobis,  ^audium  est 
angelis  Dei  super  uno  peciore  poeniienliam  agcnte. 

Dominiea  4. 

Antiph,  Esiote  ergo  misericordes  sicut  et  Pater 
vesier  misericors  est,  dicit  Dominus.  Ant,  Nolite 
judicare,  ut  non  judicemini ;  in  quo  enim  judicio 
judicaveritis,judicabimini,dicitDominus.  Ant.  Men- 
B  surambonam,  ei  conreriam,  el  coagitatam  etsuper- 
effluentem  dabunt  in  sinu  vestro. 

Dominica  5. 

AntiTfh,  Cum  turbsB  irruerent  ut  audirent  Yerbam 
Domini,  et  ipse  stabat  secus  stagnum  Genesar.  Pi- 
scatores  autem  descenderant  et  lavabant  reiia  in 
capturam.  Ant.  Ascendens  Jesusin  navem,  et  sedens, 
docebat  turbas,  allel.  Ant.  Prieceptor,  pertoiam  no- 
ciem  laborantes  nihil  cepimus,  in  verbo  autem  tuo 
laxabo  reie.  Ant.  Cum  audisset  Simon  Peirus  quia 
Dominus  est,  tunica  succinxit  sc.  ei  misii  se  ia  ma- 
re,  et  clamavit  voce  magna  dicens  :  Exi  a  me,  quia 
homo  peccaior  sum,  Domine.  Ant.  Dixit  autem  Do- 
minus  Simoni  :  Noli  iimere.  ex  hoc  enim  hominea 
eris  capiens.  Ant.  Ambulabat  Petrus  super  undas 
maris  :  venit  ventus  validus,  turbaia  est  aqua  ;  prs 
iimore  clamans  :  Domine,  jube  me  venire  ad  te  ,  aii 
illi  Jesus  :  Veni,  modicfie  fidei,  870  <iuare  dubi- 
G  tasii  ? 

(Desunt  dna  linece  in  Ms,) 

Dominica  6. 

Antiph.  Nisi  abundaverit  justitia  vestraplus  quam 
Scribarumei  Pharisa^orum,  non  intrabiiism  regnum 
coelorum.  Ant.  Audisiis  quia  dicium  est  antiauis  : 
Non  occides  ;  qui  auiem  occiderit,  reus  eritjuaicio. 
Ant.  Si  ofTers  munus  tuum  ad  altare,  et  recor- 
datus  fueris  quia  frater  tuus  habet  aliquid  adversum 
ie,  relinque  ibi  munus  tuum  anie  altare,  et  vade 
prius  reconciliari  fratri  tuo.  Et  tunc  veniens  offeres 
munus  tuum,  alleluia, 

Dominico  7. 

Antiph,  Misereor  super  turbam,  quia  jam  triduo 
susiinent  mc,  nec  habent  quod  munducent ;  et  si  di- 
misero  ejusjejunos,  deficientin  via,  alleluia.i^n/.Et 
accipiens  Jesus  sepiem  panes,  gratias  agens  fregit, 
ei  dabat  discipulis  suis  ut  apponereni,  et  apposue- 
D  runt  turbfle,  ahel.  Ant.  Erant  autem  qui  mandueave- 
runt  quasi  quatuor  millia,  et  dimisit  eos,  alleluia, 
alleluia. 

Dominica  8. 

Antiph,  Attendite  a  falsis  propheiis,  qui  veniunt  ad 
vos  in  vestimenlis  ovium,  intrinsecus  autem  sunt 
lupi  rapaces.  A  fructibus  eorum  cognoscetis  cos. 
Ant  Non  poiest  arbor  bona  fructus  malos  facere, 
neque  arbor  mala  fructus  bonos  facere.  Ant.  Non 
omnis  qui  dicit  mihi,  Domine,  Domine,  intrabit  in 
regnum  coelorum,  sed  qui  facit  voluniaiem  Patris 
mei,  qui  in  coelis  est,  ipse  intrabit  in  regnum  coelo- 
rum,  allel.  Ant,  Si  quis  fecerit  voluniatem  Patris 
mei. 

Dominiea  9. 

Antiph.  Dixit  Dominus  villico  :  Quid  hoc  audio 
de  ie  ?  Aedde  raiionem  villicationis  iufle,  allel.  Ant, 
Laudavit  Dominus  Yillicum  iniauitatis,  eo  quod  pru- 
denter  fecisset.  Ani.  Facite  vooii  amicos  de  mam- 

27 


843 


SANGTl  GRBGORII  MAGNI 


H4 


mona  iniquitatis.  «t  <:um  defeceritis,  recipiant  vos  in  A  Pharisaporum  Sabbato  tnandaciird  panem,    et  ipsi 
aHerua  tabernacula.  '  '  '    ■   ^ 

Dnminira  iO. 

Antiph,  Videns  Dominus  civitatem  Jerusalem,  fle- 
vit,  super  illani,  dicens  :  Quia  si  rognovisses  et  tu 
qujT  ad  pacem  tibi  sunt,  nnnr  aulem  absoondita 
sunt  ab  orulis  tuis.  Ant.  Scriplum  eslonim  quia  do- 
mus  mea  domus  Orationis  esl  cuodis  genlibus,  vos 
autcm  lecislis  illain  «spelunram  latronum.  Et  erat 
quotidie  docens  in  tpiiiplu.  Arit.  Doiiius  mea  domus 
Orationis  vocabitur,  dicit  Doininus. 


Doininica  11. 

.4 n/i/ifc.  Stans  a  longe  publicanus,  nolebat  oculos 

ad  ccBlum  ievare,  se<l  perculiebJil  pectus  suum.  di- 

cens  :  Deus.  propilius  esto  iiiilii  pcccatori,  ^lnr  Deus, 

popitius   esto  mihi    peccaton.    Ant.    Descendit  hic 

tustiflcatus  iri  doiiium  suam  abillo.quia  omnisquise 
lumiliat  exaltabitur.    Ant.  Oninis  qui  se  exaltat  hu- 
miliabitur,  et  qui  se  huiiiilial  exallabitur. 

l)ominicn  12. 

Antiph,  Dum  transiret   Dominus  per  medios  fines 

Tyri,  surdos   fecit   audirc,   et  inutos   loqui.  871 

Ant,  Bene  omnia   fecil,   et   surdos  fecit  audire,  et 

mutos  loqui.  Ant.  Quanto  eisprarcipiebal,  tanto  ma- 

§is  plus  pniidicabant,  el  co   amplius  admirabantur 
iceutes  :  surdos  fecit  audire,  et  mutos  loqui. 

Doininica  iii. 


ob<ervabanl  eum.Ant.  Cum  invitatus  fucris  ad  na- 
ptias.  recunibe  in  novissimo  loco,  ut  dicat  tibi  quile 
invitavit  :  Amice,  ascende  superius.  Tunc  erit  tibi 
gloria  coram  simul  discurabentibus,  allel.  4nt.  Om- 
nis  qui  se  exaltat  humiliabitur,  et  qui  se  humiliat 
exaltabitur. 

Dominic4i  18. 

.4 n/tpA.  Magister,quod  est  mandatum  magnumin 
lege  f  Ait  illi  Jesus  :  Diliges  Doininum  Deuro  tuum 
872  ^^  to^o  corde  tuo.  allel.  Ant.  Quid  vobis  vide- 
tur  de  Christo  1  cujus  fllius  est  ?  dicunt  omnes  :  iJa- 
vid.  Respondens  J(>sus  dixit  :  OuomodoDavid  in  Spi- 
rilu  vorat  euin  Doininum.  dicens  :  Dixit  Dominus 
Doniinoiiico.sede  adexlris  meis  ?  Ant.  Omneseniin 
vos  fratresestis,  et  Patrem  nolite  vocare  vobissuper 
tcrram,  unus  est  eniin  Patcr  vester  qui  in  coelis  cst. 
Nec  vncemiiii  magistri,  quia  magister  vesterunusest 
P  tlliristus.  .4»!^  Unus  est  enim  magister  vester  qui 
^  in  cirlis  est  Christus  Dominus.  Ant.  Qui  majorest 
vestriiiii  erit  minister  vester,  quia  omnis  quiseexal* 
tat  huiniliabitur,  dicit  Dominus. 

Dominicn  19. 

Antiph.  Dixit  Dominus  paralytico  :  ConOde,  fili, 
remittuntur  tibi  peccata  tua,  alleluia.  Afit,  Dixit  Do- 
minus  Jesus  :  Quid  est  facilius  dicere,  diinittuntur 
tibi  peccata  tua,  an  dicere  :  surge  et  ambula  ?  i4N/. 
Ut  autem  sciatis,  quia  fllius  hominis  liabet  potesla- 


Antiph,  Bpati  oculi  qui  vident  quro  vos  videtis ^,<?m  in  terra  diniittfndi  peccata,  allcl.  .4n/.  Dicilei 

Ctetpra  demnt.  Ant.  MaKister  bone,  quid  boni  faciam      J«sji«  •  ^»''»  remittuntur  tibi  pcccata  sua  ;  surge.tolie 


igister 
ut  habeam  vilaiiiuMernani.  n\\v\.Ant.  Homoquidam 
descendebata  Jerusalem  in  Jericlio  ;  et  incidit  in  la- 
trones^  qui  eliam  desj»oliaverunt  eum.  et  plHgis  im- 
positisabieruntseiiiivivo  ndirtf».  Ant.  Acciditautem 
ut  desc»*nderet  quiilani  sarerdos  eadcm  via,  et  yiso 
illo  piM-lcrivit.  ^n/.Quistibi  videturproxiiiiusfiiisse 
illiqui  iiiridit  in  latrones  ?  et  aitilli  :  Qui  IVcitmise- 
ricordiam  in  illuin.  Vade,  et  tu  fac  similiter,  allel.  G 

Dominic^i  14. 

Antiph.Dnm  transisset  Jesus  quoddam  castellum, 
occurrerunt  ei  decem  viri  ieprosi,  qui  stetcrunt  a 
longe,  ievaverunt  vocein  dicentes  :  Jesu  pr«»ceptor, 
misererc  nostri.  Ant.  Deceni  viri  ieprosi  steterunt  a 
longe.  levaverunt  voccm  diccntes  :  Jesu  prieceplor, 
roiserere  nostri.  Ant,  Unus  autciii  ex  illis  ut  vidit 
quia  mundatus  est,  regressus  est  cuin  inagna  voce 
magnificansDeum,  allel.  Ant.  .Noiinedecem  mundati 
sunt,  et  noveni  ubi  sunt  ?  Non  esl  inventus  qiii  redi- 
retetdaret  gloriaiii  Deo,  nisi  hi*-  alionigcua.  Vade, 
quia  fldes  tua  tesalvuin  fecit,  allcluia. 

Dominirn  [li. 

Antiph.  Respicito  volMlilia  c<rli,  quoniam  non  sc- 
runt  nc(|ue  nifluiit,  hcd  l*ali'r  vrslcr  ccvloslis  pascit 
illa,  allul.yl»/.  (Joiisidcrale  lilia  n^^ri  quoinndo  crc- 

scunt.  .Non  laboraiit  ihmiuo  iionl.  Dico  auleni  vobis,        -.  .  t^,  jt 

quoniam  ner.  Saloiiion  iii  oiniii  gloria  sua  coopertiis  D  Priu»q."a;»  moriatur.  hl  dixit  ei 
est  sicut  ununi  ox  islis.  Ant.  Idon  dico  vobis,  nosoi-      ^';"«  ^'^'^-  "  *?*•  -t"^  Coguovit 


loctum  tuuin,  et  vade  in  domuin  tuam.  .4n/.  Tulit 
orgo  paralyticus  lectuin  suum  in  quo  jacebat,  ma- 
gniticans  i*)oum.  i.t  oiiiuis  plobs  ut  vidit,  dedit  lau- 
dein  Deo.  .4n/.  Videntes  autoni  turb^  timuerunt  ct 
tfloriflcaverunt  Deuin,  qui  dedit  potestatem  talem 
hominibus. 

Dominic<i  20. 

Antiph.  Dixitautein  Domiuus  ad  cuUoremviDes: 
Ecce  tres  anni  sunt,  ex  quo  venio  quaerens  fruciam 
in  flculneaet  non  inveiii.  Ant.  Dicite  iDvitatis  :  Ecce 
prandium  paravi,  venite  ad  nuptias.  allel.  A»t. 
NupticT  quidem  parat<r  sunt,  sed  qui  invitati  sunt  dob 
fuerunt  digni.  Ant.  Ite  ergo  ad  exitus  tiarum,  et 
quoscunque  inveneritis,  vocate  ad  nuptias,  allel. 
Ant.  Aniicc,  quomodo  huc  intrasti  non  habens  t^ 
slem  nuptialom  ?  at  ille  obmutuit.Hex  autemdiiit: 
Ligatis  uianibus  et  podibus  mittite  eum  in  tenebrat 
exteriores,  ibi  erit  fletus  et  stridor  dentium,  tUel. 
Ant.  Multi  enim  sunt  vocati,  pauci  vero  clecti,  dicit 
Dominus. 

Dominica   21 . 

Antiph.  Erat  qnidam  rof^ulus  cujus  filius  infinni- 
batur  (ia|)barnaum.  Hic  cuni  audisset,  quia  Je^as 
veniret  iii  tValilu^a,  rogabat  eum  ut  sanarel  filiani 
ejus.    Doniino,    descende,    ut   sanes   iilium  nieum 

Et  dixit  ei  Jesus  :  Vade,  Oiius 
autem   Pater  quia 


liciti  silisaiiini:f3  vostra:  (|uid  inanducotis,  noquoror- 

Sori  veslro  <]uid  induainini.  /tn/.Moiitc  solliiiticsse 
icentcs  :  Quid  inanducabiinus,  aul  quid  biboiiius  ? 
Scit  cniiii  Pator  vosler  <Mploslis,  <juid  vobis  iioc»*sse 
sil,  alleluia.  Ayit.  Quarite  ergo  pniiium  rof;num  Dei 
el  justitiaiii  cjus,  ot  ha>coinnia  a<ljicientur  vobis, 

Dominicn  16. 

Antiph.  Accessit  autein  Jesus,  et  tetigit  loculum. 
Ui  autein  qui  porlabant  steterunt.  EL  ait :  Adolescens 
tibi  dioo,  surge.  Kl  resedit  qui  erat  niorluus,  ot  cw- 
pit  Io<{ui,  allol  Ant.  Aitcopit  auleiii  oiiines  tiinor, 
et  inagnifl<^abant  Deuin  dicenles  ;  Quia  prophota 
magnus  surrexit  in  nobis,  et  quia  Deus  visitavit  plc- 
bem  suam. 

Dominica  47. 

Antiph,  Gam  intrasset  Jesus  in  domum  principis 


illa  hora  erat  in  qua  dixit   Jesus  :  Filius   tuus  vivit. 
Et  credidit  ipsc  ot  donius  ejus  tota. 

Dominica  22. 

.4»}/.  Dixit  auteni  Dominus  servo  :  Reddc  qood 
debcs.  l^rocidens  autein  servus  ille,  orabat  eum  di- 
cens  :  Patientiani  habe  in  me,  et  omnifi  reddamtibi. 
Ant.  Serve  neqnam^  omne  debituni  dimisi  tibi. 
nonne  ergo  oportuit,  et  te  misercri  conservi  Ini. 
sicul  etego  tui  misertus  sum?  .4n/.  Misertus  autem 
Doininus  scrvo,  diinisit  euiu,  et  debitum  dimisit  ei. 

Dominica  23. 

AiUiph.  Magister,  scimus  quia  verax  ea,  ei  ▼iaoi 
Dei  in  veritate  doces,  allel.  Ant.  Interrogatus  aPht- 
risffiis  Dominus,  si  licet  censum  dari  Cetari,  ao- 
non  ?  quibus  ille  respondii  :  Reddite  ergo  qam  snnt 
Cflssaris  873  Gissari/  et  qn»  saQt  Dei  mo,  alJel. 


LlftBit  RBSPOffSAUS. 


d4d 


iddite  erffo  quee  sunt  Cffisaris  C«Bsari,  et  qusQ  A 
li  Deo,  aTlel. 

Dominica^k. 
)h,  Domine^  filia  mea  modo  defuncta  est ;  sed 
npone  manum  tuam  super  eam,  et  vivel.  Ant. 
enim  intra  se  :  Si  tetigero  fimbriam  vesti- 
5jus  tantum,  salva  ero.  Ant.  Si  tetigero  flm- 
'estimentiejus,salvaesse  potero  abinflrmitate 
nt,  Ai  Jesus  conversus,  videns  eam,  dixit : 
)  filia,  fides  tua  te  salvam  fecit,  alieluia. 

Dominica  25. 

)h.  Domine,  nonne  bunum  semen  seminasti  in 
o?unde  ergo  zizania?Ait  illis  Jesus:  inimi- 
10  hoc  facit.  Ant,  Si  vis  imus  et  colligimus  ea  ? 
lit  JesQs:  Non,  ne  forte  colligentes  zizania, 
tissimul  et  triticum. 

Dominica  26. 


Heipon$oHade  Epipkania.  Ad  TertUm. 

R^*p. Adorate  Dominum,aIleI., allel.  Vers.  In  aula 
sancta  ejus,  allel.,  allel.  Vers.  Omnis  terra  adoret 
te  Dens. 

Ad  Sextam. 

Besp.  Pluminis  impetus  laitificat,  allel.,  allel. 
Vers.  Civitatem  Dei,  allel.,  allel.  Ver$.  Adorate  Do- 
minum. 

Ad  nonam. 

Resp.  Adorate  Dominum,  allel.,  allel.  Fers.  Om- 
nes  angeli  ejns,  alleluia,  allel.  Vers.  Omnes  gentes 
quascunqae  fecit. 

Ad  Vesperas. 

Resp.  Omnis  terra  adoret  te,  Deus,  et  psallat  tibi, 
anel.,allel.  Vers.  Psalmum  dicat  nomini  tuo, allel., 
allel.  Ver$.  Omnesde  Sabavenient. 

Responsoria  de  Aseensione  Domini.  Ad  Tertiam» 


)/».  Cum  sublevasset  oculos  Jesus,  et  vidisset  d— «    k^^^^au  t\^      •     •  u-i  *•  n  i  n  i 

•m  miiUiniHinom  vnniLfltr.  a^  .l\«V/.jf  o^^^  B     '^^^P'  Asceudit  Dcus  m  lubilatione,  allel.,  allel. 

im TnJi  ®  .         ^    *  *K^9      V''-'-  Dominus  in  voce  tubse,  allel.,  allel  Vers. 

um .  Lnde  ememus  panes  ut  manducent  hi  ?      Ascendens  Christus  in  altum. 

Ad  Sextam.  • 

Resp.  Elevata  est  magnificentia  tua,  allel.,  allel. 
Vers.  Super  cobIos  Deus,  allel.,  allel.  Vers.  Dominus 
in  templo  sancto  suo. 

Ad  Nonam. 

Resp.  Ascendens  Christus  in  altum,  allel.«  allel. 
Vers.  Captivam  duxit  captivitatem,  allel.,  allel.  Vert. 
Ascendit  Deus  in  jubilatione. 

Ba9onM)ria  de  Penteco$te.  Ad  Tertiam. 

ResfL  LoquehaDtur  variis  lingais  apostoli,  alial.» 
allel.  Fer«.  MagnaliaDei,  allel.,allel.  Kart.  Repleti 

sunt. 

Ad  Sextam. 
Rup.  Spiritus  Domini  replevit  orbem  terramm, 


panes 

m  scicbat  quid  esset  facturus.  Ant.  Cum 
it  turbae  signum  quod  fecerat  Jesus,  dicebant : 
z  est  propheta,  qui  venturus  est  in  mundum. 
t  linea  in  Ms.) 

cti  eslote  ;  pacem  habelc ;  et  Dcus  dilectionis 
s  erit  vobiscum,  alleluia.  Confortamini  in 
)ei,  quae  est  in  Christo  Jesu  Domino  nostro, 
.  Sxistimo  enifn  quod  non  sunt  condignse 
es  ht^us  temporis  ad  fuluram  gloriam  qu» 
itur  in  nobis.  GlorificRte  et  jgortate  Deum  in 

vestro.  Vigilate  et  orate,  viriliter  agite,  et 
^'estra  in  charitate  flant.  Sit  vobis  cor  unum 
n,  et  anima  una.  Scitis  quoniam  cum  gentes 
adsimulacramuta,  prout  ducebaminieuntea. 
tum  vobis  facio  quod  nemo   in  spirita  Dei 

dicit  analhema  Jesu.  Et  nemo  potest  dicere 


is  Jesus  nisi  in  Spiritu  sancto,  allel..  Maueat      allel.,  allel.  Fers.  Ethocquodcontinet  omnia.  Ver$' 
$  «pes,  fides,charUas  tria  h«c;majorautemC  E^j^^;^  5.^ipjj„^         v^4«  »* 


^baritas,  allel.   Pax   Dommi,  quae   praecelht  *^ 

intellectura,  cusloditcorda  vcstra  et  intelli- 
vestras  in  Christo  Jesu  Domino  nostro.  Gon- 
enim  sumus  cum  Ciurisio  per  haptismum  in 
I,  nt  quomodo  ipso  surrexil  a  mortuis,  ita  el 
lovitate  vitaeambulcmus,  allei.  Deus  charitas 
rui  manet  in  charitate  in  Deo  manet,  et  Deus 
lundemus  nos  ab  omni  inquinamenlo  carnis 
.us,  perficientes  sanctificationem  in  timore 
sluia.  Stipendia  enim  peccati  mors,  gratia 
)ei  vita  ieterna,  alleluia. 
( linea  in  Ms.) 

In  Aiitah  Doinini.  '  Ad  Tertiam. 

Verbum  caro  factum  est,  allel . ,  allel . ,  Vers. 
tavit  in  nobis,  allei.,  aliel.   Vers.   Ipse  invo- 


S[74  ^^  Sextam. 
Notum  fecit  Dominus,  allel.,    allel.    Vers.  B 
esuum,  allel.,  allel. 

Ad  Nonam. 

Ipse  invocabitme,  allel.,  allel.  Vers.  Pater 
I  tu,  allel.,  allel.  Resp.  Revclabitur  gloria 
,  allel.,  allel.  Vers.  Et  videbit  omnis  caro 
i  Dei  nostri,  allel.,  ailel.  Vers.  Yiderunt  om- 
8  terr». 

Ad  Vesperas. 

Benedictus  qui  venit  in  nomine  Domini, 
illel.  Vers.  ueus  Dominus  et  illuxit  nobis, 
Jlel.  Vers.  Verbum  caro  factum  esl. 

nuUa  mentio  PrimiB   aut  Completorii,  quam- 

horaa  eo  tempore  ad  cursum  seu  omeium 

tticum  periinuisse  constet  ex  Amalario  patk 

ciiiQ  ad  ¥$m$m  el  ad  Gonpletoriiwi  eadem 


Ad  Nonam. 

f?««p.  Repleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto,  aUel., 
allel.  Fm.  Et  coeperunt  loqui,  allel.,  allel.  Vers. 
Spiritus  aanctus  docebit  vos. 

B7  S  -^^  V$$pera$. 

Re$p.  Spiritus  sanctus  docebit  vos,  allel.,  allel. 
Vers.  QuflBCunque  dixero  vobis,  allel.,  allel.,  Vers. 
Loquebantur  variis  Unguis  apostoli.  Ver$.  Spiritus 
Domini.  Ver$,  Repleti  sunt  omnes  Spiritu  sancto. 
Vers.  Emitte  Spiritum  tuum.  Vers.  Coofirma  koc 
Deus.    Vers.  Spiritus  paracletus. 

(Deest  linea  m  M$.) 

Re$pon$oria  quotidiani$  diebu$  post  Octavam  Pente" 
costes  Hsque  ad  Adventum  Domini,  et  ah  Octaoa 
Epiphaniae  usque  initium  Quadrage$im9. 

Ad  Tertiam. 

Reep.  Sana  animam  meam,  quiapeccavi  tibi.  Vers. 
Ego,  oixi,  Domine,  miserere  mei.  Feri.Adjutormeus 
esto. 

Ad  Sextam. 

Resp.  Benedicam  Dominum  in  omiii  tempore. 
Vers.  Semper  laus  ejus.  Vers.  Dominus  regit  me. 

.id  Nomrn. 

Resp.  Redime  me,  Domine,et  miserere  mci.  Vers. 
Pes  enim  meus  stetit  in  via  recta,  in  Ecelesiis  beae- 
dicam  Dominum.  Et  miserere.  Vers.  Ab  occaltie 
meis. 

Ad  Ve$pera$, 

Resp.  Adjutoriam  nostrum  in   nomine  Domini. 

semper  recurrunt  Responsoria,  iidem  Versus  ;  hoc 
autem  loco  asaignantur  diversa  pro  diYersitate  feiii* 
vitatum»  ed  TertMim»  Seiiam,  eic. 


847 


SANGTI  GRBGORII  MAGNI 


848 


Vers,  Qui  fecit  CQelumetierram.Innomine  Domini. 
Ver$.  Qni  fecit  coelum  et  terram. 

(Deett  linea  in  Me,) 

Resp.  Usque  ad  Yesperum,  quam  ma^nificata  sunt 
opera  tua,  Domine.  rers,  Omnia  in  sapientia  fecisti, 
repleta  est  terra.  Opera.  Vers,  Yeapertina  Oratio . 
Ascendat  ad  te,  Doraine. 

(Desunt  tres  linese  in  Ms.) 

Die  Dominico.  Ad  Tertiam, 

JResp.  IncMneL  cor  meum,  Deus^  in  iestimonia  tua. 
Vers.  In  ccelo,  et  in  ssBCulum  ssculi  vanitatem  ;  in 
via  tua  vitifica  me.  In  testimonia.  Vers,  Ego  dixi, 
Domine. 

Ad  Sextam, 

Resp,  In  seternum,  Domine,  permanet  verbum 
tuum.  Vers,  In  ccelo,  et  in  seeculum  sseculi  veritas 
tua.  Permanet.  Vers.  Cantaie  Domino  canticum  no- 
vum.  Cantate. 

Ad  Nonam. 

Resp.  Clamavi  in  toio  corde  meo,  exaudi  me, 
Domine.  Vers.  Justificationes  iuas  requiram.  Exaudi 
me.  Vers.  JuBilaie  Deo,  omnis  terra. 

Ad  Vesperas, 

Resp.  Maj^us  Dominus  noster,  magnaque  virius 
ejus ;  et  sapientifle  ejus  non  esi  numerus.  Vers.  Qui 
numerai  multitudinem  siellarum,  ei  omnibus  eis 
nomina  vocans.  Et  sapieniisB.  Vers.  Suscipiens  man- 
sueios  Dominus,  humilians  autem  peccatores  usque 
ad  ierram.  Et  sapieniiae.  Resp.  Quam  magnificata 
suni  opera  tua,  Domine.  Vers,  Omnia  in  sapieniia 
876  *^^sii ;  repleia  estierra.  Opera.  Vers.  Diriga- 
iur,Domine. 

In  natali  uniM  martyris.  Ad  Tertiam. 

Resp.  Justum  deduxit  Dominus  per  vias  recias 
Vers.  Ei  osiendit  ibi  regnum  Dei.  vers.  Yoce  mea. 

Ai  Sextam. 

Resp.  Gloria  et  honore  coronasii  eum.  Vers.  Et 
consiiiuisii  eum  super  opera  manuum.  Vers,  Jusius 
ut  palma. 

Ad  Nonam, 

Resp.  Amavii  eum  Dominus,  et  ornavii  eum.  Vers. 
Stolam  gloriee  indoit  eum.  Et  ornavit.  Vers.  Posuisii, 
Domine. 

AdVesperas. 

Resp.  Posuisii,  Domine^  super  capui  ejus.  Vers, 
Coronam  de  lapide  pretioso.  Buper.  Vers,  Amavit 
eum  Dominus. 

Innataliapostolonm.  Ad  Tertiam. 

Resp.  In  omnem  ierram  exivii  sonuseorum.  Vers. 
Ei  in  fines  orbis  terrae  verba  eorum.  Vers.  Dedisii 
heerediiaiem. 

Ad  Sextam. 

Resp.  Constitues  eos  principes  super  omnem  ier- 
ram.  Vers.  Memores  erunt  nominis  tui,  Domine. 
Vers.  In  omnem  terram. 

AdNonam, 

Resp.  Nimis  honorati  sunt  amici  tui.  Deus.  Vers. 
Nimis  confortatus  esi  principatus  eorum.  Vers.  An- 
nuntiaverunt  opera  Dei. 

In  natali  virginum.  Ad  Tertiam. 

Resp.  Diffusa  esi  graiia  in  labiis  tuis.  Vers.  Pro- 
pierea  benedixit  ie  Deus  in  aeiernum.  Vers.  Specie 
iua. 

Ad  Sextam, 

Resp.  Specie  tua  ei  pulchritudine  tua.  Vers.  In- 
tende,  prospere  proceae,  ei  regna.  Vers.  Adjuvabit. 

Ad  Nonam. 

Resp.  Adjuvabii  eam  Deus  tuUu  suo.  Vert.  Deus 
in  medio  ejus  non  commovebiiur.  Vers.  Diffusa. 


A  In  natali  confessorum,  Ad  Tertiam. 

Resp.  Sancti  tui,  laRtentur  propter  David  servum 
tuum.  Vers.  Sacerdoies  iui  induaniur  justitiam,  et 
sancti  tui  exsultent.  Vers,  Justi  auiem. 

Ad  Sextam. 

Resp.  Sancti  tui,  Doniinc,  henedicent  ie.  Vers. 
Gloriam  regni  tui  dicent,  et  potentiam  tuam  loquen- 
tur.  Benediceni.  Vers.  Gloria  et  honore. 

AdNonam. 

Resp.  Sancti  iui.  Domine,  sicut  palma  florebunt. 
Vers.  Plantati  in  dorao  Domini^  in  atriis  domus  Dei 
nostri.  Vers.  Justus  Dominus. 

De  pluribus  martyribus.  Ad  Tertiam. 

Resp.  Leetamini  in  Domino,  et  exsultaie  jusii.  Ver$. 
Et  gioriamini  omnes  recti  corde.  Vers.  Justorum 
aniraaB. 

877  -^^  Sextam. 
B      Resp.  Exsulteni  jusii  in  conspectu  Dei.   Vers.  De- 
lectentur  in  leetiiia.  Vers.  LsBiaminiin  Domino. 

AdNonam. 

Resp.  Justi  autem  in  perpetuum  vivent.  Vers,  El 
apud  Dominum  esimerces  eorum.  Vtrs.  ExsulieDt 
jusii. 

{Deest  linea  in  Ms.) 

Vers.  Justorum  anima".  Vers.  Justi  autem.  Ven. 
Ecce  sacerdos  magnus.  Vers.  Justum  deduxit  Domi- 
nus.  Km.  Adoremus  Dominum.  Vers.  Domus  roea. 
Vers.  Omnis  terra  adorei  te,  Deus.  Vers.  In  con- 
spectu  angelorum. 

In  natali  virginum.  Ad  Tertiam. 

Resp,  Specie  tua  et  pulchritudine  iua.  Vers.  Id- 
tende,  prospere  procede,  ei  regna.  Vers.  Elegit  eam 
Dominus. 

Ad  Sextam. 

p      Resp.  Adjuvabit  eam  Deus  vultu  suo.  Vers.  Deos 
^  in  mcdio  ejus  non  commovebitur.  Vers.  Specie  iua. 

Ad  Nonam. 

Resp.  Elegit  eam  Dominus,  et  preeelegit  eam.  Vm. 
In  iabernaculo  suo  habitare  fecii  eam.  Vers.  Adja- 
vabii  eam. 

(Deest  linea  in  Ms.) 

In  C(Bna  Domini,  ad  Mandatum, 

Antiph,  Mandatum  novum  do  vobis,  uidiligatif 
invicem  sicut  dilexi  vos,  dicii  Dominus.  Psal.  Beati 
imraaculati.  Ani.  Postquam  surrexit  Dominus  a  cce* 
na,  raisit  aquani  in  pelvim,  ccepii  lavare  pedes  disci- 
pulorum.  Hoc  oxcmphini  reliquit  eis.  Psal.  Den- 
raisereatur  nostri.  /In^  Dominus  Jesus  Clirisiusposts 
quam  ccenavii  cum  discipulis  suis,  ut  supra,  Psil. 
Laudaie  Dominum,  quoniam  bonus.  Ani,  Cum  sor- 
rexisset  Dominus  Jesus  Christus  a  coena^  posuit  ve- 
stimenta  sua.  Coepit  lavare  pedes  discipulorum  suo- 
Q  rum,  et  tergere  linteo  quo  erat  878  prscinctQt. 
Imitemur  ergo  eum  ut  habeamus  pacem  in  reffno 
sno.  Psal.  Benedicam  Dominum.  Ant,  In  diebus 
illis  mulier  quee  erat  in  civitate  peccairix,  ui  cogno- 
vii  auod  Jesus  accubuii  in  domo  Simonis  leprosi, 
aitulit  alabastrum  unguenti.  Ei  stans  retro  secas  pe 
des  Domini  Jesu,  lacrjmis  coepii  rigare  pedesejos, 
et  capillis  capitis  sui  tergebat,  ei  osculabaiur  pedei 
ejus,  ei  unguento  ungebai.  Psal,  Miserere  mei^  beos, 
secundum.  Ani.  Dili^amus  nos  invicem,  qoia  chari* 
tas  ex  Deo  est,  et  aui  diligii  fratrem  suum  ex  Deo 
natus  est.  Et  vide  [videt]  Deum.  Psal,  Kcce  qaam 
bonum.  Ant,  Si  ego  Dominus  eimagister  lavi  vobb 
pedes,  auanto  magis  vos  debeiis  alier  alierins  lavare 
pedes.  Psal,  Quam  dilecia.  i4tt(.  In  hoc  cognosceot 
omnes,  guia  mei  esiis  discipuli,  si  dilectionem  ht- 
bueriiis  m  invicem.  Psal,  CoDfltemiDi  DomiDO,  el 
invocaie.  Ani.  Locutui  est  omnipoteDs  diicipulii 
suis,  dieeDs :  Veoite  ei  videte  paeem  fallaeem  queni 


HYMNl  A  6.  6REG0RI0  CONSCRIPTI. 


850 


ditor  ;  fiDgit  amare  me  iabiis,  ct  odium 
ilit  mortem.  Anathema  Aramachamatale 
L]discipulum.  Ant,  Discumbens  Dominus 
em,  et  dedit  discipulis  suis,  diceus  :  Ac- 
inducate  hunc  panem,  ct  sciatis  quia  hoc 
cneum.  Et  hunc  caiicem,  et  bibite  ex  illo, 
lia  hic  est  sanguis  meus  novi  Testamenti; 
)ro  universis  [in]  rcmissionem  peccato- 
^ocutusest  Dominusdiscipulis  suis:Eiem- 
dedi  vobis,  ut  alter  altcrius  pedesYestros 
i  in  lioc  cognoscent  omnes  homines  quod 
iscipuli,  si  vos  invicem  dilexeritis.  Ant, 
itasct  dileclio,  ibi  sancta  estcongregatio, 


A  ibi  nec  ira  est  nec  indignatio,  sed  firma  charitas  in 
perpetuum.  Ghristus  descendit  mundum  redimere, 
ut  liberaret  a  morie  hominem.  Exemplum  praBbuit 
suis  discipulis,  ut  sibi  invicem  pedes  anluerent.  Ant. 
Domine,  tu  mihi  lavas  pedes.  Respondit  Jesus,  et 
dixit  ei :  Et  si  non  lavero  tibi  pedes,  non  habebis 
partem  mecum.  Ant.  Domine,  non  tantum  pedeg, 
sed  et  manus  et  caput.  Ant.  Vos  vocatis  me  Magister 
et  Domine.  Ant.  Mulier  quee  erat  in  civitate  pecca- 
trix.  Ant.  Maria  autem  uniit  pedes  Jesu .  Ant.  Con- 
gregavit  nos  Ghristus  ad  glorificandum  seipsum.  Re- 
ple^  Domine,  et  animas  nostras  sancto  Spiritu,  al- 
leluia. 


HYMNI  A   BEATO   GREGORIO  PAPA  CONSCRIPTI 


E  DOMINIGO. 

)   .NOCTLHNLM. 

dicrum  omnium 
is  exslat  conditus, 
urgens  conditor 
vlcla,  liberaL 

)rocul  torporibus, 
»mnes  ocius, 
aeraraus  pium 
etam  novimus. 

s  preces  ut  audiat, 
sxtram  porrigat, 
sordibus 
3rum  sedibus. 

:iue  sacratissimo 
empore 
is  psailimusy 
i  muneret. 

unc,  paterna  clsuritas^ 
Qusaffatim, 
sordidans, 
ctus  noxius. 

ja  sit  vel  lubrica 
ostri  corporis, 
irerni  ignibus 
nur  acrius. 

Redemptor,qu8esumus 
ostra  diluas, 
lis  commoda 
;ne  conferas. 

irnis  actu  exsules, 
coelibes, 
mur  cernui, 
nas  gloriae. 

,  Pater  piissime, 
mpar  Unice, 
i  Paracleto 
r  omnc  ssculum. 

ALIUS. 

surgenlcs,   vigilemus 

[omnes  : 
^salmismeditemur,  at- 

[que 
s  Domino  canamus 
er  Hymnos. 

Re^i  pariter  canentes, 
nctis  mereamuraulam 
i,  simul  et  bcatam 
e  vitam. 

t  lioc  nobis  Deitas  beata 
jati,  pariterquc  sancti 
Jus  reboat  jn  omni 
i  mundo.  Amen. 


AD    LAUDBS. 

1.  Ecce  jam  noctis  tenuaturum- 

[bra, 
Lucis  aurora  rutilans  coruscat : 
Nisibus  totis  rogitemus  omnes 
Cunctipotentem 

:2.  Ut  Deus   noster  miseratus 

[omnem 
Pel  lat  languorem ,  tribuat  salutem, 
Donet  et  nobis  pietate  Patris 
Regna  polorum. 

3.  Prsdstet  boc  nobis  Deitaa 
beata,  ut  supra. 

AD   VESPERAS. 

1 .  Lucis  Greator  optime, 
Lucem  dierum  proferens, 
Primordiis  lucis  novae 
Mundi  parans  originem. 

2.  Qui  mane  junctum  vesperi 
Diem  vocari  preecipis, 
Tetrum  chaos  illabitur, 

Audi  preces  cum  fletibus. 

3.  Ne  mens  gravata  crimine 
Yitfie  sit  exsul  munere^ 

Dum  nil  perennc  cogitat, 
Seseque  culpis  illigat. 

4.  Ccelorum  pulset  intimum, 
Vitale  tollat  prtemium, 
Vitemus  omne  noxium. 
Purgemus  omne  pessimum. 

IN  QUADRAGESIMA. 

AD   NOCTURNUM. 

i.  Clarum  decus  iejunii 
Monstratur  orbi  coelitus, 
Quod  Christus  auctor  omnium 
Cibis  dicavit  abstinens. 

2.  Hoc,  Moyses  charus  Deo, 
Legisque  lator  factus  est, 
Uoc  Eliam  j^er  aera 

Gurru  levavit  igneo. 

3.  Hinc  Daniel  mysteria 
Victor  leonum  viderat, 
Per  hoc  amicus  intinius 
Sponsi  Joannes  claruit. 

4.  Uaec  nos  sequi  dona,  Deus, 
Exempla  parcimonisB  ; 

Tu  robur  auge  raentium, 
Dans  Spiritale  gaudium.  Amen. 

AD   VESPERAS. 

i .  Audi,  benigne  conditor, 
Nostras  preces  cum  fletibus 
In  hoc  sacro  jejunio 
Fusas  quadragenario. 


2.  Scrutator  alme  cordium, 
Infirma  tu  scis  virium  ; 

Ad  te  reversis  exhibe 
Remissionis  gratiam. 

3.  Multum  quidem  peccaYimus: 
Sed  parce  confitentibus  ; 

Ad  nominis  laudem  tui 
Gonfer  medelam  langoidis. 

4.  Sic  corpus  extra  conteri 
Dona  per  abstinentiam, 
Jejunet  ut  mens  sobria 

A  labe  prorsus  criminum. 

5.  Praesta,  beata  Trinitas, 
Goncede,  simplex  Unitas, 
Ut  fructuosa  sint  tuis 
Jejuniorum  munera. 

IN  DOMINICA. 

PALMARUlf. 

1 .  Magno  saltttis  ffaudio 
Lsetetur  omne  soeculum, 
Jesus  Hedemptor  omniom 
Sanavit  orbem  languidum. 

2.  Sex  ante  PaschiB  ferits 
Advenit  in  Bethaniam, 

Ubi  pie  post  triduum 
Resuscitavit  Lazarum. 

3.  Nardi  Maria  piatici 
Sumpsit  libram  mox  optimi, 
Unxit  beatos  Domini 
Pedes  rigando  lacrymis. 

4.  Post  hsBCjuffaiis  asinffi 
Jesus  supernus  aroiter 
PuIIo  sedebat :  indjrtam 
Pergebat  Jerosolymam. 

5.  0  quam  stupenda  pietas, 
Mira  Dei  dementia  ! 
Sessor  aselli  fieri 
Dignatur  auctor  sseculi. 

6.  Ramos  virentes  sumpserat 
Palma  recisos  tenera, 

Turba  prsecessit  obviam 
Regi  perenni  plurima. 

7.  Honor,  virtus,  imperium 
Sit  Trinitati  unicffi, 

Patri,  Nato,  Paracleto 
Per  infinita  sfiBcula.  Amen. 

IN  PASSIONE. 

DOMlIfl. 

1.  Rex  Christe  factor  omnium. 
Redemptor  et  credentium, 
Placare  votis  supplicum, 
Te  laudibus  colentium. 

±  Cujus  benigna  grittia 
Grucis  per  alma  tulnera, 


BSl 


APPENDIX  Ab.  S.  GREGORtl  MAGNI  LITORGICA  OPERA. 


8S« 


Virtute  sohit  ardua 
Primi  parentis  yincula. 

3.  Qui  est  creator  siderum, 
Tegmen  subisti  carneum, 
Dignatus  hanc  yilissimam 
Pati  doloris  formulam. 


4.  Ligatus  es  ut  soWeres 
Mundi  ruentis  complices, 
Per  probra  tergent  crimina, 
QuiB  mundus  auxit  plurima. 

5.  Gruci,  Redemptor,  flfferis, 
Terram  sed  omnem  concutis, 


Tradis  potentem  spiritum, 
Nigrescif  atque  ssculum. 

o.  Mox  in  paternie  glorifs 
Yictor  resplendens  culraine, 
Gum  Spiritus  munimine 
Defende  nos,  Rex  optime. 
Amen. 


APPENDIX 

ANTIQUI  LIBRI  RITUALES 

SANCT^  ROMAN^  ECGLESIiE 


IN  ORDINEM  ROMANUM  GOMMENTARIUS  PRiEVlUS 


[i]  I.  Rituum  Romanorum   cognitio  necessaria  Ama-  A 
larii  in  eos  commentarii  vexaii,  Prima  Romani  Ri- 
tualis  editio  impi^obata ;  Electi  Corcyrensig  plagium 
retectum. 

CumKomanaEccIesiaaliarum,maximeOccidentis, 
Ecclesiarum  norma  sit  et  exemplar,  non  parum  in- 
lcrest  rei  publicss  ChristiansB  ut  sacri  ritus  quibus 
ab  initio  fundatoB  religionis  Deum  opt.  max.  coluit 
omnibus  cogniti  ac  perspecti  habeantur.  Proxima 
quippe  est  fidei  divinae  religio»  quoB  quam  illa  credit 
ac  suspicit  supremam  Majestatem  certis  signis  et 
caeremoniis  communi  consilio  institutis  colit  vene- 
raturque.  Et  quemadmodum  a  Romana  Ecclesia 
fidei  swdi  origioem  repetunt  plcraeque.  ne  dicam  om* 
nes,  Occidcntis  Ecclesiae,  sic  etiam  ab  eadem  mo- 
dum  ac  formam  divini  cultus  derivari  par  est.  Certe 
cum  aniiiio  recogito  varios  ritus  quos  m  preecipuis 
Galliarum  Ecclesiis  malorum  nostrorum  pielas  insti- 
tuit  ;  atque  hactenus  illibatos  ad  nos  usquc  magna 
ex  parte  transmisit,  videre  mihi  videor  [n]  quam-  B 
dam  Romanorum  rituum  imaginem^quaiemscilicet 
in  antiguis  libris  animadvertimus. 

Non  immerito  itaque  viri  pii  ac  docti  [quod  nota- 
vit  Cassander)  judicant  «nihii  hoc  in  genere  proB* 
stantius  inveniri  posse,  quam  ipsum  Romani  Ordinis 
libellum,  quem  omues  qui  de  ecclesiasticisritibuset 
orticiis  divinis  scripserunt  tanquam  principem  et  ca- 
put  agnoscunt,  summamque  ei  auctoritatem  defe- 
runt,  sicut  omnia  ejus  generis  scripta  nihil  aliud 
sint  quam  hujns  libelli  commentaria.  »  Non  ergo 
audiendi,  si  quis  minus  periti  existiment  Iioc  argu- 
meutum  non  ejus  esse  dignitatis,  quod  cum  tanto 
apparatu  tractari  mereatur.  Meminerint  si  qui  in  ea 
crunt  persuasione,  hominibus  etiam  sapientistimis 
non  indignam  esse  hanc  operam  et  cogitationem  in 
nova  lege,  quando  in  iila  veteii,  m.ysteriorum  no- 
strorum  gravitatem  tantum  adumbrante,  Deus  itise 
sacrorum  riluum  descriptionem,  quibus  coli  et  uo- 
norari  volebat,  non  infra  se  posuit.  q 

Et  quidem  ma(fni  nomlnis  viri  hoc  genus  argu- 
menti  adeo  non  despexcrunt,  utstudia  sua  eo  contu- 
lerint.  Ut  enim  Cassandrum,  Hittorpium,  Radulfum 
decanum  Tungrensem,  aliosque  similes  interim  si- 
leamus,  Onufrius  Panviniushanc  ritualem  materiam 
scriplis  suis  illustravit,  haberemusque  ea  de  re  Sal- 
masii  lucubrationem,  nisi  morsejus  consilium  prfle- 
yertissct.  Huc  testem  appello  Salmasium  ipsum,  qui 
in  preeiatiooe  ad  Solinum  ait  se  huic  auctori  illu- 
strando  adjecisseanimum,  srpositis  tantisper  qwv  in 
mente  ac  mavibus  habebat  in  universam  prisc<F  Ercle» 
siw  ritualem  historiam  eommentationibus ;  qu»  com- 
mcntationes  an  ab  eo  perfects  fderint  et  absolute, 
fateor  me  ignorare. 


Ad  Onufrium  quod  attinet,  opus  ejus  integrum 
exstat  manu  descriptum  in  bibliotheca  Vaticana, 
ejusdemque  Hxcinpium  in  bibliolhcca  regia  habetur. 
Hoc  vero  non  taiu  Onufrii  commentationem  exbibet 
quam  collectionem  vetcruin  librorum  ritualium  Ro- 
mante  hcclesim.  Collectioni  preemittitur  Onufrii  epi- 
stola  nuncupatoria,  Alexandro  Farnesio,  episcopo 
cardinali  Sabino,  summce  et  apostolicce  sedis  eancel- 
lario,  quo)  cpislola  prolixam  continet  prwfationem  ad 
illustrandam  ex  antiauis  sacrse  synaxeos  actionera. 
Sequuntur  libelli  de  Ordinc  Romano  quatuor,  prout 
ab  liittorpio  vulgati  sunt,  tum  Micrologus,  Jeinde 
interpretatio  vocum  ccclcsiasticarum,  [Tii]  qu£  ob- 
scura;  vel  barbane  videntur  ;  quibus  succedit  index 
stationum  quie  nostro  teniporc  in  singulis  Urbis  ec- 
clcsiis  per  aunum  cciebrnntur.  HcDC  omnia  excipit 
iiber  Ritualis  Censli  cardinalis  S.   H.  G.  camerarii, 

?|uem  lit)rum,  mutalo  auctoris  ordine,  dividit  Odu- 
rius  in  tres  partes.  Denium  totum  opus  concludil 
Miss»  expositio,  quam  idem  ex  Patrum  dictis  et 
sentcntiis  contexuit,cxcurrendo  iu  communeslocos. 
quos  alii  postea  sunt  pcrsecuti. 

Non  defuerunt  etiam  ex  antiquis  quibns  idem 
consilium  idemque  auiinus  fuit,  illustraadi  scilicet 
ritusRomanos.  IMerosque  in  unum  corpus  redegit 
Melchior  Hittorpius,  cujus  Editioest  in  omniummt- 
nibus,  ut  necesse  non  sit  auctorum  iilorum  nomiot 
hoc  loco  recenscre.  His  adjungendi  sunt  Rupertus, 
Joannes  Belethus,  ctDurandus  uterque,  quos  magno 
agmine  scquitur  turba  recentiorum,  sed  insignlor 
prne  cieteris  pise  memorine  rardinalis  Bona.  Ex  ilHs 
anti(|uis  auctoribus  Amalarius,  et  qui  Bub  humili 
nomine  latere  voluit  Micrologus,  libellos  de  Ordine 
Romano  studiosius  rimati  sunt,  atque  ex  cis  aiit* 
rum  Ecclesiarum  ritus  aut  correxerunt,  aut  illustra* 
runt. 

Amalarius,  Mettensis,  ut  videtur,  EccIesiaB  cleri- 
cus,  Lugdunensis  chorepiscopus  fuit.  Hujus  sentea- 
tiae  auctorem  habemus  Florum  ejusdem  Ecclesic 
diaconum,  qui  in  priori  epislola  adveraus  eumdem 
Amalarium  inedita  tria  ejus  opera  commemorat, 
nemDe  magnnm  quemdam  Codicem  quatuor  volumi»i 
bus,  id  est  libris,  diffusum,  quem  OfficixiUm  nuncupa- 
vit ;  deindo  Antiphonaruim  ve/ut  a  se  digestum  sc 
correctum  ;  novissime  novum  volumen^  quod  Emho- 
lim  opusculorum  suorum  appellavit,  quodque  apui 
Lwfdunum  ornate  induity  ac  vittis  sericeis  distin^fd 
fecit.  Hffic  ex  prima  Flori  epistola  contra  falsHoauas 
adinventiones  Amalarii,  quondnm  Lugdunensis  cmT' 
episco/ii,  de  corpore  Domini  tripartito  ;  qua  in  epi- 
stola  Florus  Ainalarium  durius  carpit,  uti  et  A|0- 
bardus  et  ipse  Lugdunensis  antisles.  Nam  etsi  w 
tasie  longiui  progresaus  eat  Amalarioa  in  quarendii 


(a)  Consule  monitum  a  nobii  huic  tomo  prffiQxum.  Edit. 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COHMENTARIUS  PRAVIUS. 


884 


si^nificaiioDibus  sacrorum   riluuiii.   quibus  A  Joannes  ille,  incertuin.  Galluni  fuisse  conjectura  est 


utihir,  non  ea  lamen  acerhitale  Iraelandus 
it  iilis  teiuporibus  (iootus,  qui  pia  relipoue 

res  sacrus  iliuslraiidi  utique  ducebatur. 
gata  sunt  priora  duo  ejus  opuscula,  nenipe 
,  et  lil)er   de  Anliphonario  ;   at  Kmbolim 

tencl)ris  fivj  laten»  credimus.  Edita  illa 
sine  IVuctu  teriint  rerum  ecclesiasticaruin 
qui  longf'  aliis  ocuiis  ha^c  legunt  (juam 
Agobardus.  Libellum  Oflicialem  appeflavit 
s  post  Patres  coucilii   iv  Toletani,  in   ca- 

di  libri  tres  exstant  adversus  Amalarium 
rimus  est  liber  de  Psalmoilin,  in  quo  Ama- 
uasi  stuKuni  el  improbnm  calumniatorefn 
lod  in  nocturnis  otliciis  qua^dnm  humani 
menta  adhiberet.  IdHin  explicat  in  altero 
trreelione  Anliphonarii,  iii  quo  nonnullas 
iriim  el  R<»s[>onsoriorum  emeHdaliones  ab 


excHp.  11,  inquo  rcfert  quamdam  Orationem  itijrfa 
Gal/icunnmOrdtnem.  Sane  Germanum  eum  non  luisse 
inde  colli^itur,  quod  conciiii  Moguntiacen.sis  decre- 
tum  de  jejunio  quatuor  temporum  designando  parvi 
pendat.  Eumdem  lilulum  operi  suo  de  Musica  impo- 
suit  Guido  Aretinus;sed  alius  est  sine  dubio,  (juis- 
quis  sit,  hic  Micrologus,  quem  temporc  Grcgorii  VII 
et  Anselmi  Lucensis  viiisse  intelligitur  cx  capitibus 
14  et  17.  Is  Ordinem  Humanum  laudat  interpretatur- 
quc  inultis  io  locis^  ut  incapitibus,  9,  10,  11,  17,  et 
aliis. 

Ordincni  Romanum  Coloniffi  anno  1501  primus 
typis  excudi  curnvitGeorgius  Gassander,  et  post  ao- 
nosseptem  Melchior  iiiltorpius  ibidem  recudit  una 
cum  aliis  antiquis  rcrum  ecclesiasticarum  scriptori- 
buK.  Verum  anleutrumqueGlu'istophorus  Marcellus, 
archiepiscopus  Corcyrensis  electus,  Venetiis  in  lu- 
ceii)  emiserat  liituum  eccletiaiticot^um,  sive  sncrarum, 
faotas  reprehendit  :  correctus  et  ipse  a  B  CfPremoniat^m  S.  li.  E.  libros  Ires^ei  quideqi  cum 


^stissimo  Josepho  MariaThomasio  in  notis 
msorinlia  et  Anliphonaria  Homana,  ubi 
Amalarii  restilutiones  vindicaiiuir  ad  fidem 
'Odicuin  Kcclesije  Homanje.  Sic  rigidi  cen- 
uando  iii  se  provocant  juslam  censuram 
lerlius  denique  .Agobardi  felus  e>l  contra 
hwr  Anuilarii  abbatis,  id  est  conlra  librum 
alem,  iu  qiionoiinullas  morales  interpre- 
ugillnt  Agobardiis. 

lus  Amalario  infensus  fuit  Florus  diaconus, 
I  presbyler  Eech^sijp  iiUgduueusis,  a  quo 
:  in  medium  [U'ovocutus  fuit  in  synodo 
isi  ;  nb  eodemque  in  concilio  episcoporum 
•douis  Villam  accusutus.  quod  Christi  cor- 
ue  dixisset.  et  quod  ritus  sacros  passim 
ad  mysticas  signili -aliones.  iJuUi  in  utra- 
o  gestuin  sit,  explicnt  Florus  ipse  tum  in 
lox  Iniidata.  tum  in  opusculo  subsequenti, 


pontitjcio  privilegio  Lconis  X,  dato  sub  iinem  aoni 
iriK). 


Hanc  Editionem  graviter  tulit  Paris  de  Crassis, 
CiHremouiarum  [vi]  tunc  in  Urbe  magister,  ratusar- 
cauos  ejusinodi  Ecclesia)  ritus  non  esse  proferendos 
in  vulgus,  ne  in  contemptum  tandem  venianL  Unde 
querelas  de  hac  Editione  deposuit  apud  pontiflcem, 
apud  qucm  accusavit  plagiis  ai^chiepiscopum  Corcj- 
rensem,  propterea  quod  Augustini  Piccolominei  opus 
de  sacris  caeremoniis  sub  suo  nomine  vulgasset.  Pa- 
ris  factum  hoc  modo  narrat  in  Cairemouiali  suo.  Re- 
verendus  elecius  Corcyrensis  hoc  anno,  cum  librum  ccb- 
remonialem  imitrimendum  V^enetiis  tradidisset,  vel  po- 
tius^  nt  ita  dicam,  in  vulgus  pi'ostituisset,  forte  {quod 
pare  sua  dictum  sit)  quia  rituum  ecclesiasticorum  ad- 
vuHlum  ignarus  est,  quippe  qui  per  pauculos  ante  dies 
clencnli  professione  ex  mercatore  Veneto  addirtus  fue- 
rat^  neciium  forte  talium  dogmatum  capax^  eosque  li- 
a  epistola  nd  Pntres  concilii  apud  Theodo-  Q  brossichnpi'essos  ad  diversos  Italise  locos  et  extra  eam, 
I  congregati.  l^rium  epistola  Drogoni  sacri  ut  mos  est  merc^torum,  etiam  ad  Urbem  vendendos 
ijisfro  et  fHnjlifici  clnriss/mify  Uctti    Trevi-      tninsmisisset,  ego  ubi  id  intellexi,  illico  ad  pontij^cem 

accrdens  cmidotui,  supplicavique,  ut  pro  justitia  tanta 
sacnlviiio  occurrere  diynaretur,  ne  suae  sacrosanctx 
sedis  apostolicx  c^'remonias,  qtiw  semper  in  secretiori 
bibliotheca  Palatina  custoditx  fuerunt,  nunc  suo  sub 
pontifieatu  contaminari  per  illarum  divulgationem  pa* 
teretur.  Cumque  sanctitas  sua  juste  bemgneque  annuis- 
set,  forte  nonnulli  ipsius  Corcyrensis  compatriotx  tum 
prwsentes,  quia  id  in  mercatur(e  damnum  cederet^  e 
conira  intercedere  ausi,  petierunt,  quasoh  causas eliam 
caTemoniaii  sacra  non  jHyssent,  sicut  Missalia  et  Pon- 
ti/icalia,  pubiicari.  Quibus,  quia  tunc  in  paucis  non 
Itcuit,  tandem  in  hunc  qui  sequitur  modum  proiixio- 
rem  iam  scilicet  prtFlatx  rationi,  quam  iiiorum  petU 
tioni  satisfecisse  puto.  Sed  et  ipse  quoque  mihi  satisfe- 
cit  pro  honore  coilega\  immo  magistri  mei  episcopi 
Pientini,veri  ipsius  iibri  Caremoniaiis  auctoris ;  cujus 


istiti^  Aldriro  reverendi.^isimo  Cenomonorum 
tabano  nbhati  ventmhiliy  et  ex  provincia 
I  prima  Alhtriro  Lintjunensi  episcoiH)  nun- 
.  I^riiiiuiii  ao  pnecipuum  cnput  accusatiouia 
loceret  pnvceptov  ipse  Amnlarius  egregius 
Chrtsti  csse  trifovmeet  tripnvlitum,  ut  trxa 
\i  Citrporn,  primuin  quoii   ipxt'  suscepit,  se- 

nobis  qui  super  lerrnm  ambulamus,  tertium 
i  sepulti  jacent ;  atque  ideo  in   sacrificio 

debere  fieri  vnrles,  unnm  in  caiice  pro 
fternm  ia  pntenti  pro  t:ivis,  tcrtiam  in  nltari 
s.  All«'rum  ncrusalionis  cnput  est  quod 
Jarius  |v]  plerosque  sncrificii  ritusad  mo- 
(uratas,  iiti  niox  dicebnm,  signiticationes 
L.  Tertium  deiiique  esl  qiiod  libeUum  Ro» 
lis  tanln'  nuvtoritntis  hnheret  ui  vum  pe.ne 


niteretur  ejriKtnere,  tametsi  liunc  libellum  n  tibraso  nomine  et  tituio,  iste  Corcyrensis  falsi  sibititu- 


chidincinto,  rujus  trndilionihus  glorinbntur, 
isse  fateretur.  Veruin  tnntuiii  nbest  ut 
ob  expositum  Hoiiiani  Ordinis  libellum 
a  male  ineruerit.  ut  coiitra  miiltuin  ei 
inus,quod  hujuslibelii  anliquitntem  digni- 
nobis  unus  ex  priscis  auctoribus  coinpro- 

uperius  mcmuratn  opusculn  idem  Amala- 
)suit  eghjgam  dc  Ordine  Homnno.  qu^e  ab 
10  Baliizio  publici  jiiris  faclaest  in  nppen- 
uitularia.  In  Iiujus  opiisculi  titulo  Aiiiala- 
ir  nhbos.  cuiii  iii  (.odice  saiicti  (inllie.  ad 
zinnn  Ivlilio  nccurnta  esl,  tuin  iii  Kinaid- 
iindtiiodum  elinin  iii  tilulu  lertii  iibelli, 
>arduH  coiididit  ndversus  Aiiinhiriuni,  de 
kmIo  dic^ta  sullicinnt. 

i  obscurior  cst  notitia  quam  ;etns.  In  qui- 
;emplaribus  hic  liber  Mirroiutjus  Joannis, 
is  episcopi  inscriptus  icgitur  ;  sed  quis  sit 


fum  et  nomenauctoris  vimiic-are  non  ei'ubuit.  Qiiit  indc 
consecuta  sint  non  habet  Codcx  manu  eiaratus,  ex 
(|Ufi'nonnulIos  quaternioncs  nonnemo  detraxii. 

Verum  exdiarioejusdem  auctoris^  etsi  non  omnia, 
qufedam  nihilominus  suppleatur,  quse  hic  paucis 
delibanda  sunt.  Haris  auililolibrum  Cairemonialem 
Augustini  Pieniini  episcopi,  suppresso  veri  auctoris 
nomine,  ab  electo  Corcyrensi  Vcnetiis  editum  esse, 
rein  primo  retulit  ad  cardinales  ;  ex  quibus  multi 
commoti  sunt,  quod  a^emonitv  sacrce  et  mysteria  eo- 
rum  divuigata  fuerint,  Deinde  quaerela  ad  pontiflcem 
delntas  qui.  nrima  jacie  turbatus,  dixit  se  facturum 
quod  cnntimlibus  plnceret.  fvn]  At  quia  carditialis 
snnrtx  Crucis  forsnn  fuerat  causa,  quod  imprimeretur 
librr  ilte,  dixit  non  mahm  esse.  Sed  tamen  cavit  ne 
ulluiii  cjus  exemplar  divenderetur,  dum  in  proxinio 
consi.>toriosuper  lioc  ncgotiostatulumfuisset.  HKcfa- 
ctasunt  auno  1517,  die  11  Martii.  Mensesequentipost 
festuiju  sancli  Marci,  Paris  prolixamhac  dereepisto* 


855 


APPENDIX  AD.  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPEUA. 


856 


lara  a  se  scriptam  legit  in  consistorio,  in  qua  eoruin  A 
sententiam  refellere  conalur  qui  existimant  religionis 
Christianwcfpremoniasad  publicam  mortalium  utilita- 
tem  esse  divulgandas,  aitcjuc,  si  haec  semel  licentia 
invaluerit,  summi  pontiiicis  venerationi  magnoperc 
detractum  iri,  quem,  cum  ut  deus  aliquis  in  terris 
ob  haec  arcana  sacra,  qwe  tum  rerum  magnitndine, 
tum  varietate  divinitatem  quamdam  pr(e  se  ferre  t?i- 
deantur,  existimetur  et  credatur,  iis  publicatis  mox 
hac  opinione  caderc  necesse  sit,  reduciquc  in  Cciite- 
rorum  mortalium  classem.  (iravi  itaque  pcpna  di- 
gnum  esse  electum  illum  Corcyrensem,  qui  librum  Cae- 
remoniarum  S  R.  E.  furtosubripuisset,  atquuinlucem 
emisisset  temerc,  suppresso  etiam  veri  auctoris  nomi- 
ne;imoad  mille  et  supra  corruptiones  admisisset  in 
editis  libris.  Ad  extremum  petiit  Paris  librum  care- 
moniarum  nuper  impressum  omnino  comburisimul  cum 
faiso  auctore  ;  aut  saltem  ipsum  auctorem  corrigi  et 
OMtigari,  Pontifex  vero  Paridis  petitiones  jussit  com- 
municari  tribus  cardinalibus,  ut  eas  expenderent.  3 
Hflpc  summatim  referre  visum  est,  qua;  plenius  ex 
ipsa  Paridis  tum  epistola,  tum  oarratione,  ad  calcem 
bujuscc  tomi  rcfcrendis  intelligentur. 

Quod  attinet  ad  Paridis  postulata,  sane  in  hoc 
correptione  dignus  erat  electus  ille  Corcjrensis, 
quod  alienum  opus  vero  ac  genuino  detractum  au- 
ctori  tribuisset  sibi ;  at  tantas  iras  non  merebatur  ob 
vulgatum  librum  cseremoniarum,  quasi  reus  esset 
violatse  pontiGciee  majestatis.  Non  enim  ex  arcanis 
ejusmooi  cseremoniis  metimur  summi  Pontificis  ve- 
nerationem^  quicunquc  in  reli^ione  christiana  recte 
sapimus,  sed  ex  eo  c|uod  Ecclesite  catholicsB  caput  sit, 
ac  beati  Petri  in  prima  sede  successor,  maxime  ubi 
supremam  illam  dignitatem  con^ua  morum  snncti- 
tate  (quod  in  beatissimo  Pontifice  Innocenlio  XI 
nunc  suspiciraus)  exornat.  Neque  sane  Paridis  po- 
stulatio  pro  ejus  votis  succcssit,  cum  neque  liber 
editus,  neque  ejus  Kditor  ignis  poenam  sustmuerint. 
Cur  autem  arsissent  ambo,  [vin]  ([uos  pontifex  pri-  q 
vilegio  munierat  ?Tant«ene  animis  coelestibus  irfle  ? 

II.  De  Ordine  Romano,  deque  variis  auetoribus  ac  li- 
bris  qui  de  ritibus  S.  R,  E,  agunt . 

Nullum  antiquiorem  librum  habemus  de  ritibus 
Ecclesise  Romanfle,  quam  illum,  quivul^o  inscribitur 
Ordo  Romanus.  Bjus  antiquitatem  plerique  referunt 
ad  saeculum  octavum  ;  nec  eam  sane  serius  diflerri 
posse  constat  ex  Amalario,  saeculi  noni  auctore,  qui 
hbeUos  de  Ordine  Romano  passim  laudat,  eosque 
commentatus  est.  Verum  Ordinem  illum  saeculo 
octavo  antiquiorem  esse,  atque  ad  tempor  i  vel  Ge- 
lasii  pontiOcis,  vel  saitem  Gregorii  Magni  rcvocan- 
dum  existimo.  Gerte  rubricae  qu»  de  hebdomada 
sancta  prsescribuntur  in  libro  Sacramentorum  Gre- 
gorianu  totidem  verbis  occurrunt  in  primo,  quem  hic 
edituri  sumus,  Ordine  Romano.  Ne  porro  eum  ad  In- 
nocentii  primi  pontificatum  rejiciamus,  illud  obstat, 
quod  in  eo  nulla  mcntio  Oat  de  fermento  ad  titulos  i^ 
Urbis  mittendo  ex  praescripto  Innocentii  in  epistola 
ad  Decentium,  tametsi  Eucharistia  ipsa  fermenti  no- 
mine  donatur  in  primo  nostro  Ordine  Romano. 

Non  unum,  sed  plures  olim  fuisse  Ordinis  Romani 
libelios  ex  Anialario  intelligimus,  cujus  haec  verba 
in  Antiphonarii  capite  52^  ubi  de  ofOcio  hebdomadH; 
paschalis.  Notum  solemniter  est  canere  matrem  no- 
stram  Romanam  Eccl^siam  tres  psalmos  ante  hym- 
num  Evangelii,  et  post  hymnum  duos  per  diversa  alta- 
ria  dioersorum  lcoorum,  scepissime  tamen  ad  crucem  et 
ad  fontes,  ut  ex  srrifturis  disrimus,  qui  continent  per 
diversox  libellos  Ordmem  Rnmanum  Oiversi  erant  hi 
libelli,  non  modo  pro  diversisar^umeiitis,  utlibellus 
de  Missa  poutiOcali,  Hbellus  de  Missa  cpiscopali  se- 
cundum  ritum  Ecclesise  RomansB,  libellus  de  bapti- 
smo^  libellus  de  ordinibus  sacris,  etc,  sed  etiam  pro 
uno  eodemque  argumento,  id  quod  cx  hoc  Amalarii 
I0C0  manifestum  est^  ubi  divertos  UMlos,  eitat  Ama- 
iMriuspro  uno  eodemque  ofricio  hebdomad68  pascha- 


lis.  llinc  est  quod  nos,  veterura  sententiam  secuti, 
totidem  libellos  Ordinis  Romani  distinguimus,  quot 
cjusdem  diversive  deritibus  Romanis  argumenti  ad- 
ducimus  scriptiones. 

[ix]  Tres  oamino  vctustissimosdeMissapontificali 
libellos  primo  loco  exhibemus,  quibusalii  duo  succe- 
dunt  de  Missa  cpiscopali  secundum  ritum  Ecclesiii; 
Romanae.  Post  hos  sequuntur  libeili  de  ordine  bapti- 
smi,  ac  de  ordioationious  sacris.  Quoe  omnia  scripta 
sunt  ante  sa;culura  nonum  autdecimum.  Succedunt 
auctores  a  smculo  duodecimo.  Bcnedictus  canouicus 
sancti  Pctri  sub  Innocentio  II,  Censius  de  Sabellis 
cardinalis  sub  Coelcstino  111  ;  ad  hflpc  Cffiremoniale 
jussu  GregoriiXeditum,  Ordinarium  Jacobi  Gaielani 
cardinalis,  ac  rlemum  liber co^remoniarum  Petri  Ame- 
liiepiscopi  Scno^ailiensis.  HaiBComnia  claudentvaria 
fragmenta  ex  Historia  Joannis  Diaconi  de  basilic-i 
Lateranensi,  ex  diariis  Romanorum  pontiOcum,  alia- 
que  vetera  monumenta. 

I)c  variis  libcllis  Ordinis  Romani  a  nobis  hic  editis 
prtpfari  in  prnesens  nihil  juvat,  quando  singulis  sin- 
gula3  prsemissH}  sunt  admonitiones  adinformandum 
studiosum  lectorem.  Qualcvcrode  his  judicium  ac 
dc  vulgato  Ordinc  Romano  ferendum  sit,  nos  docet 
carum  rcrum  pcritissimus  Josephus  Maria  Thoma- 
sius.  in  scholiis  ad  Responsorialia.  k  Ordo  Romanus 
antiquitus.  inquit,  non  eo  modo  quo  apud  nos  editus 
est  circumforebatur.  Discretis  namquc  libellis  conti- 
nebatur,quibuspotioraperannumexpIicabanturoffi- 
cia.  C^'terum  Ordo  illcRomanus,  editusabHittorpio. 
farrago  potius  est  diversorum  rituum  secundum  va- 
rias  consuetudines,  ita  utantiquiorcsgermanioresque 
ritus  in  tanta  varietatc  discernere  sine  eorum  iibel- 
lorum  ope  pene  sit  impossiblc.  » 

Fatendum  esttamen  non  insuper  hahendam  esse 
illam  Hitlorpii  Editionem.  nec  omnino  destitui  com- 
mcndationeantiquitatis.  Ha3ccnimreperitur.  noDnul- 
lis  quidem  additis  aut  detractis,  tuni  in  Codice  Ro- 
mano  bibliothecfle  Vallicellanse,  tum  in  nostro  Vin- 
docinensi,  iis  excentis  quee  ad  priorcm  Hittorpii 
partem,  id  est,  ad  Missse  pontificalis  et  cpiscopalis 
ritum,  pertinent.  AtquiCodex  Vallicellanus  Ottoonm 
tempore  scriptus  fuit ;  Vindocinensis  autem  ante  aD- 
nos  fere  sexcentos,  et  quidem  GofTridi,  abbatisVin- 
docinensis  tempore,  qui  fortasse  hoc  exemplar  ei 
Urbe  attulerit.  Etsi  porro  multa  ex  duplici  illo  Co- 
dice  in  Vulgatis  emendari  pussent,  totum  id  operis 
recudere  non  visum  est  nol)is  operee  pretium.qnibus 
salis  fuerit  veteres  libcllos  qui  dc  Missa,  baptismoet 
ordinationibus  sacris  agunt,  aut  nondum  editos  aat 
ad  Onem  [x]  excmplarium  castigatos,  exhibere. 

De  Benedicto  canonico,  Cencio,  aliisque  aoctori' 
bus,  quos  antiquioribus  illis  libellis  subjicimus,  hic 
modo  agere  supersedemus,  de  eis  acturi  suo  loco. 
Legatur  ipsius  Cencii  in  librum  censuum  8.  H.  E. 
preefatio,  apud  Baronium,  sub  Onem  anni  llSbi.sub 
iioc  titulo ;  incipit  liber  sensuum  S.  R.  E.  a  Cenciv 
camerario  conipositus  secundum  antiquomnt  Patrum 
regesta  et  memorialia  diversa,  anno  Incamationis  do- 
minicae  millemno  centesimo  nonagesimo  secundo,  pon- 
ti/icatus  Ccplestini  papte  tertii  anno  secundo.  Et  paolo 
infra  -.  Ego  Cencius  quondam  felic.  record.  Clementii 
papw  tertii,  nunc  vero  domini  Ca^lestini  paptv  tertiicn' 
merarius,  sancta:  Manw  Majoris  canomcus,  etc.  HfW 
de  Ccncio.  Animus  erat  Petri  Mallii  de  Vaticanasan- 
cti  Petri  basilicaopusculum,  Aiexandro  tertio iosori- 
ptuni, prmdictis auctoribus  adjungere :  sed quia pau^i 
continct  ritualis  argumenti,  qua^dam  tantum  ex  eo 
fragmenta,  quae  ad  nostrum  institutum  pertiDeni. 
referemus.  Omnino  vero  locum  in  hisritualibaslibris 
merebatur  Gseremoniale  Romanum  Augustini  Patridi 
ad  Innocentium  Vlll .  Verum  quia  jam  ab  ElectoCorcj- 
rensi  episcopo,  paucis  mutatis,  edituni  est^  sflepias- 
quc  recusum,  aliis  nov»  ejus  Editionis  curam  per- 
mittimus,  contenti  proferre  nuncupatoriam  audoris 
epistolam  ad  Innocentiam  VIII,  quae  et  tempus  scri* 
pti  operis  prfiefert,  id  est,  aDnum  1488,  Kal.  Martiii 


i 


757 


IN  ORDINEM  ROMANUH  COMMENTARIUS  PRiBVIUS. 


858 


et  ipsum  opus  genuino  vindicat  auctori,  praeter  ea 
quu'  ex  Paride  superius  retulimus.  Cseterum  Augu- 
stinus  Patricius,  antea  Piccolomineus  appellatus  per 
adoptionem,  ex  magistro  caeremoniarum  Innocentii 
Vn  renunciatus  fuit  Pientis  episcopus  anno  i483 
obiitque  anno  4490,  Alexandro  VI  pontiflce,  quod 
ascriptum  legimus  in  Codice  Chigiano,  ({ui  Lactantii 
opera  complectitur.  Idem  Augustinus  m  opere  suo 
quaedam  de  se  ipse  commemorat.  Scilicet  ^uatuor 
annos  se^'vivit  Pio  secundo,  a  quo  Piccoiommei  co- 
gnomen  habuit.  Eidem  adfuit  morienti,  ciijus  exlre- 
ma  verba  refert.  Memoratu  dignum  est  id  quod  scri- 
bit  in  libri  tertii  cap.  13  dc  reverentia  episcoporum 
erga  cardinales.  Ait  quippc  «  se  audivisse  quosdam 
ex  cardinalibus  permittere  episcopos  ante  se  loqui 
genuflexos  ;  et  in  mensa,  dum  lavant  manus.servt/z- 
ter  mantile  ministrare,  quod  ipsi  valde  absurdtim  vide- 
/nr.  El  quamvis  sfppe,  inquit,  apud  plerosqiie  reveren- 
ditsitnos  dominos  in  conviviis  fuei^im,  et  ante,  [xi]  et 
postquam  interepiscopos,  quamvis  indignus,  ascriptus 
sim,  nunquam  tamen  id  sercari  vidi.  Ascribendumest 
hoc  {paee  illoi'um  dixerim)  iynaviipac  vecordiw  pnela- 
torum  qui  talia  faciunt,  qui  supremam  in  Ecclesia  I)ei 

3piscopalem  ditjnitatem  non  cognoscunt  ;  sive  eorum- 
em  ambitioni alque  adulatiom,  qui  ut  ijratiamcardi- 
nalinm  aucupentur,  dimitatis  suae  rationem  non  ha- 
bent,  quam  serviliter  deturpant .  Cardinales  autemqui 
talia,  siveex  incuivertanlia,  sive  alia  causa  patiuntur ; 
in  charitate  Dei,  Siii,obsecro,  ut  importunashujusmodi 
adulationes  rejiciant,  et  coyitent  summum  pontificem 
non  alio  titulo  quam  episcopaii  decorari ;  et  cum  hic 
publice,  etiam  xnredivina,  lavatmanus.nonepiscopus 
aliquis.,  sed  capellanus  suuSy  atulitor  Rottr,  mandie 
subministrat .  Quod  si  fortealiquos  meisimilesindiqnos 
tanto  fastigio  viderint,  non  personam,sed  sacrosanctam 
diynitatem  in  eis  venerentur,  el  opera  illorum  utantur 
in  iUis  rebtis  qua'  dignitati  utriusqueconyruunt,  Addii 
idem  auctor  :  Dec^t  tamen  episcopos  in  7'ebus  omnibus 
publice  etprivatim,  quantum  perilignitatem  licet,  reve- 
rendissimos  dominos  cardinales  honorare,cenerari,  et 
ei$  pro  viribus  assistere,  obsequi,  et  inservire  ;  nec 
minus  convenit  cardinales  ipsos  benigne  suscipere  epi- 
scopos  ;  et  quos  pontifex  summus  Fratres  appeilat, 
nan  ut  servos,  sed  ut  conservos  honorare .  »  Ita  appo- 
site  religiosus  auctor. 

lU.  De  antiquis  basilicis  ac  titulis  Urbis,  de  diaconiis, 
et  de  septem  regionibus  ecclesiasticis,  ubi  de  forma 
veterum  basiticarum, 

Qui  de  Ordine  Romano  libeilos  ediderunt  primi, 
quasi  pro  necessario  iunJamento,  prsemisenmt  sep- 
tem  esse  regioncs  ecclesiasticas  in  urbe  Roma,  et 
quem  quisque  ordincm  in  eis  teneret,  presbyteri  sci- 
licet,  diaconi,  cseteriquc  ministri  sacri.  Korumdem 
auctorum  vesti^iis  insislentcs^  operee  pretium  duxi- 
mas  quaedam  hicin  antccessum  observare  dc  anti- 
quis  basilicis  ac  clero  Romano,  ut  magis  dilucidc 
lector  in  his  ritibus  legendis  procedat 

Atque  ut  ab  ecclesiis  ordiamur,  earum  (^uadruplex 
ia  Urbe  classis  distingui  potest.  Alia^  quippc  erant 
patriarchales,  aliae  titulares;  alisediaconisc.aliseora- 
toria  seu  coemeteria.  Patriarchales  sine  titulo  erant, 
quod  essent  proprie  summi  pontiflcis,  quse  deflnitum 
populumnon  habebant.  sed  omnium  censebantur. 
|xiij  Ejusmodi  erantbasilica  Lateranensis,  Voticana, 
basilicfie  sanctae  MarirQ  Majoris,  sancti  Pauli.  et  sancti 
Laurentii  in  agro  Verano.  His  |)ntriarchalibus  accen- 
sebantur  alia;  majores  ccclesite,  quae  itidem  titulo 
destitutaeerant,  qualcs  crant  basilicae  sanctse  Crucis 
in  Jerusalcin,  sancUc  Ap:nctis  cxtra  muros,  sanctw 
Mari:i;  ad  Marlyres,  ct  si  quse  nVne  cjusmodi  non- 
nulUi^.  llonorius  Auguslus  in  rescripto  ad  Symma- 
clium  pnefectum  udversus  Kul.iliuiii,  dislini^uit/f7u/o.<( 
et  loca  qux  concentu  celebri  frequenlantur,  ct  antc 
oum  Arcadius,  cum  lcge  lata  lucreticis  omnia  Urbis 
loca  interdicit,  sive  $ub  ecclesiarum   nomine,  inquit, 


A  teneantur,  sive  quas  diaconica  appellantur^  vel  etiam 
decanica  ;  ubi  quid  decanicorum  vocabulo  intclligat 
non  satis  constat,  nam  hoc  loco,  ut  alicubi  alias^car- 
ceres  significari  haud  simile  veri  est. 

Titulos  appellabanl  paroeciales  ecclesias  quibus 
animarum  cura  addicta  erat,  singulisque  singuli 
primo  presbyteri  hanc  curam  gcrentes ;  deinde  plu- 
res,  quorum  qui  principalior  erat,  cardinalis  diceba- 
tur.  Tituli  habebant  diccceses  seu  parochias  sibi 
prcpfixas  ac  definitas.  Horum  porro  titulorum  nume- 
rum  sensim  ad  xxviii  accrevisse,  et  circa  tempora 
Innocentii  prirai,  vel  Zozimi,  expletum  fuisse  affir- 
mat  cum  multis  Onufrius  Panvinius  in  libello  de 
episcopatibus,  titulis  et  diaconiis  urbis  Romie ;  eum- 
quc  numerum  ad  nostra  fcre  tempora  perseverasse, 
quod  prof»ius  considcrandum. 

Cornclius  papa,  in  epistola  ad  Fabium  prtesulem 
Antiochensem  ab  Eusebio  relata  testatur,  «  suo  tem- 
porc,  id  cst,  medio  seculo  tertio,  Romo;  fuisse  pres* 

B  oyteros  quatuor  et  quadraginta,  septem  vero  diaco- 
nos.  totidemque  siibdiaconos,  acolythos  duos  et 
quadra^intn,  exorcistas  et  lectores'  cum  ostiariis 
quinquuginta  duos,  viduas  denique  cum  infirmis  et 
cgcntibus  plusquam  mille  et  quingentas,  quibus  uni- 
versis  eratia  et  benignitas  Dei  alimenta  suppedita- 
bat  » Ita  apud  EuseDium,  in  lib.  vt,  cap.  43.  Ex  hoc 
autem  loco  vir  magnfe  eruditionis,  Henricus  Valesius^ 
colligil  basilicas  tunc  Rom%  extitisse  quatuor  et 
quadraginta.  Cum  enim  tuncsinguli  preshyteri  suas 
regerenl  basilicas^  si  quadragintaquatuor  fuere  pres- 
byteri,  totidcm  basilicas  fuisse  dicendum  est.  Et 
quidem  Optatus  (c[uod  ipse  Valesius  observat)  lib.  vi 
agens  de  basilicis  qua^  Homae  exstabant  tempore 
persecutionis  Diocletiani,  quo  teir.porc  Macrobius 
bonatista  illuc  accessit,  quadraginta  [xiii]  ctamplius 
ibidem  fuisse  tradit  basilicas,  acl  quas  accedcrc  non 
permittebantur  Donatista;,  qui  inler  quadraginia,  et 
auod  excurrit,  basilicas  locum  ubi  coiligerent  non  ha- 

C  hebant.  Quem  locum  si  cum  Cornelii  epistola  confe- 
ras,  qui  presbyteros  Rom»  quatuor  supra  quadra- 
ginta  fuisse  tradit,  totidem  ex  Optato  basilicas 
tempore  Diocletiani,  id  est,  post  annos  a  Cornelio 
quadraginta,  illic  exstitisse  intelliges.  Unde  non 
immerito  Cyprianus  in  epislola  ad  ipsum  Cornelium, 
quseest  novce  Editionis  58,  clcrum  Romanum /7a- 
rentissimum  vocat. 

Jam  vero  basilicae  illoB,  quse  suos  qua;que  presby- 
teros  habcbant,  titulures  haud  dubie  eranl.  Nani 
tituli  nihil  aliud  sunt  quam  basilicae,  quibus  certi 
saccrdotes  ac  ministri  ascripti  ct  addicti  habentur. 
Longe  ergo  supra  xxviii  tituli  ante  Innocentii  1  tem- 
pora  in  Ijrbe  erant.  Id  vcro  lucuicnter  probatur,  tum 
ex  ordinatione  bonifaciipapail,  quaR  subscribentibus 
plus  minus  septuagintapresbyteris  anno4t9  facta  est, 
praeter  aliosquiper  seditionem  Eulalium  tumultuarie 
elcgerant  ;  tum  ex  s^nodo  Romana  sub  Symmacho 
anno  499  habita,  cui  subscripserunt  Romani  pres- 
D  bytcri  numero  lxvi,  etquidemomnestitulati.Neque 
tamen  tot  eo  tempore  exstabant  in  Urbe  tituli;  sed 
lam  tunc  usus  invaluerat  ut  uni  titulo  plurcs  pres- 
byteri  esscnt  ascripti.  Unde  in  illa  synodo  aliquando 
unus,  aliquando  duo,  tres.  quatuorve  unius  ejusdem- 

2ue  tituli  prc^byteri  subscripti  inveniuntur,  duo  qui- 
em  tituli  sanctaB  CaBcilias,  Frudentis,  Cyriaci,  Pam- 
machii,  Nicomedis,  Julii.  sancti  Clementis,  sancta^ 
Savin»},  sancti  Cyriaci,  Tigridae.  Gaii,  Lucinu},  Lau- 
rcntii,  ct  Marcelli  ;  tres  vcro  timuli  Vestinie,  sancti 
Chrysogoni,  iGquitii,  /Emiliann!,  Crcscentia;,  Eusc- 
bii,  Anastasio?,  ot  Apostolorum,  et  Murci  :  quatuor 
autem  tituli  Fasciohc.  Sed  quia  istas  subscriptiones 
aliqaanti  sunt  momenti  ad  cognoscendos  vcteres 
Urbis  titiilos  eas  cxhibere  juvat,  prout  illas  descri- 
psimus  ex  Codicc  Valliccilano,  npposito  ad  caput 
numero  cujus^uc  tituli,  pra^terquain  ubi  repetcndus 
aliquis  erit  qui  plures  presbjteros  habuerit. 
i .  CsbUus  Laurentius  arckipretbyter  tt.  Praxidof  hic 


m 


APPENDIX  AD.  8.  GREGORII  MA6NI  UTURGIGA  OPERA. 


S60 


subs.  2,  Januariu$  prexb,  U.  Vestinas.  3.  Maixtanns 
prmb.  U.  sancltB  Cmilia*.  l.  Gordianus  prenb.  U. 
Patninacliii.  5.  Petrus  preab.  U .  sancli  (.'lementis.  [xivj 
Lrbicuapresb.  ti.  sanvti  Clementis.  G.  Paulinus presb. 
tt.  Juli.  7.  Valenspresb.tt.  sanetaeSatinse.S.  Petrus 
prcab.  ,lt.  Chrtfs^igoni,  SettiHUS  presb.  tt.  VeKtitup.  9, 
Asterius  presb.  tt.  Pudentis,  Justinus  presb.  tt.  Pu^ 
dentis.  10.  Felix  presb.tt.  ^EifuHii.HedtiniHuspresb. 
tt.  thi-ysoyoni,  \\.  Pi^ojeclitius  presb.  It.  Daniasi. 
ii.  Jobinmpresb,  it.  M-EmHiano'.  VS.Botiuspresb.  tt. 
Crescentian(e.  14.  Paschasius  presb.  tt.  Eusebii.Joan- 
nes  presb.  tt.  Paiimachii.  15.  Sebastianus  jnysbm  tt. 
Aicvtnedis.  IG.  Martinus  presb.  tt.  Cyriaci  Epipfui- 
nius  presb.  tt.  Cyriaci.  il.  Andreaspresh.  tt.  sancti 
Matthwi.  Servus  hei  presb.  tt.sancti  Clemenlis.  Optlio 
presb.  tl.  \estina\  Petrus  presb.  tt.  Chrysogotii  18. 
liomanus  presb.  tt.  Ttgridx.  19.  Marc^Uinuspresb.  tt. 
Juli.  Domninus  presb.  tt.  Criscetitinx.  Abatuhmtius 
presb.  tt.  Savinw.  ±0.  Marcellinus  presb.  tt.  Hoinani. 
ai.  Asellvs  presb.  tt.  Bizantis.  Sebastinus  presb.  It. 
jEquitii.  Valenlinus  presb.  tt.  Eusebii.  2i.  AtuLsta- 
sius  presb.  tt.  Anastasiic.  Cenesius  presb.  tt.  .V/co- 
medis.  Dionysiuspresb.  tt.  ^Einiliaiuv.  23.  Eiphauius 
presb.  tt.  Apostolorum.  Paulitius  presb.  tt.  Fasciolw. 
A  deodatus  prcsb .  tt .  ^Eauit ii .  24.  Domin  irus  presb . 
U.  Pris(w.  Se.verus  presb.  tt.  Gaii.  Crescenlius  presb. 
tt.  Apostolorum,  Septimus  presb.  tt.  Jiilii.  Epipha- 
niuspresb.  tl.  Fasciolw.lxv]  25.  Petrus  presb.  it.  Pra- 
xedis.ii}.  Hiiarus  presh.  tt.  Lucino'.  21  Laurentius 
presb.  tt,  sancti  Ijaurentii.  Julianus  pirsb.  tt.  Auas- 
tasiiF.  Vinceinalus  presb.  tt.  Cresceniiu'.  28.  Venan- 
tius  presb.  tt.  Marvi,  Paulus  presb,  tt .  saiu:ti  Lauren- 
tii.  Acontius  pre.sb.  tt.  FascioUe.  Agapitus  wrsb.  tt. 
Apostolorum,  Uenedictus  presb.  tt,  Gaii,  liedemptus 
presb.  U.  Tipridcp.  29.  Stephnnus  presb.  tt,  Marnelli, 
Juliantu  presb.  tt.  Anastasiw.  C^prianus  presb.  tt. 
Marci.  Bonifacius  presb.tt  Ciecilue.  Tiinotheuspresb. 
tt,  Marcelli,  Victoriia  nresb.  tt,  Savime.  Eutyches 
presb.  tt.  .Etnitiatup .  30.  Marcus  pre&b.  tt.  Luciiur. 
Abuiuliuspresb.  tt.  Marri,  Steplianus  presb.  tt.  Eu- 
sebii.  Subscripserunt  presbyteri  numero  lxvi. 

lo  tanto  subscribeDliumnuiiiero  triginla  dunlaxat 
numeranlur  tituii,  nempe  quod  presbyteri  aliorum 
abesseut.  aut  tiUili  ipsi  vacarent.  In  illis  titulis  uon 
computantur  quinque  patnarclialesccclesice,  nequi- 
deni  inlraniuranct>,  Laterunensis  et  Liberiana;nedum 
cxtramuranas  Vaticana,  sanctiPauli,  et  sancti  Lau- 
rcntii  inagro  Verano.Dcsuntetiambasiliciclitularcs 
sancti  Silvestri,  sanctse  Susannas  sancli  X^sti,san- 
ctte  Baibinae,  sanctorum  Marcellini  et  Petri,  ct  san- 
ctorum  uuatuor  Coronatorum,  quoruin  titulorum 
presbytcri  in  synodo  Homuna  sub  Gregorio  Magno 
lestes  fuerunt,  ubi  titulus  l^ammacbii  appellatur 
sanctorum  Joannis  et  Pauli.  Dcsunt  eliam  tituli  snn- 
ctiePrisca^,  snncUePotentianre,  ncdumsancla^MariiC, 
qui  in  alia  synodo  subscribunt  sub  Zacbaria 
pontifice. 

Duas  ob  causas  tituli  i!li  instituti  fuerunt,  nempe 
propter  baptistnutn  et  pienilentiain  eorumqui  expaganis 
ad  fidem  Christianam  convertebantur,  et  proptcr  se* 
puituras  marlyrum^  ut  loquitur  vulgatus  Anastasius 
m  .Marcello  papa  XXXV,  [xvi]  qui  xxv  titutos  in 
lirbe  constituisse  dicitur,  quasi  dicecesrs,  quod  pos- 
trcmum  ctsi  iion  est  tantae  uuctoritatis,  ut  buic  adhi- 
beri  possit  certa  fides,  niliilo  minus  duplex  illa  in- 
stituendorum  (itulorum  causa  assignari  potcst.  Ahjue 
adeo  noii  omnesfortetituli  erantpard^cialesecclesKe, 
scd  quidam  institulifucrunt,  ut  sepulturismarlyrum 
honor  haberetur.  Unde  in  conciiio  Ciialcedonensi 
martyria,  id  est,  basilic^e  martjrum,  inter  titulos 
censentur.  Archipresbyter  autem  dictfbaturquiprior 
erat  ordinationeinter  presb^vterosillorum  titulorum, 
qui  catluyliav  ecclesiie  ab  Anastasio  dicuntur  in  aclis 
Bencdicti  UI.  Verum  qula  Innoceutius  primus  iu 
epistola  ad  Dccentium  manifeste  distinguit  titulos  a 
ccemeteriis,  id  est,  ab  ecclesiis  super  martjrura  se- 
pulcra  coustructis,  quod  Utuli  pleoetn  haberentf  non 


A  vcro  coemeteria  ;  et  quod  :id  titulos  rermeutum  seu 
eucharistia,  non  vero  ad  cGemetaria  martyruni  mit- 
terentur,  id  asserere  iicet,  duplicis  generis  titulos 
fuisse,  majores  videlicet,  id  est  paroehiales  eccie- 
sias ;  et  mmores,  qui  solitariis  basiiicis  Martyruni 
competebant. 

In  illisomnibus  ecclesiis  Missae  publicie  nonnun- 
quam  dicebantur,  imo  etiam  nonnunquam  in  aliis^ 
qua3  tilulorum  nomine  insignil»  non  erant,  ubi  sci- 
licet  populi  concursus  ob  reliquias  vel  cultum  niar- 
tyrum  id  exigebat.  Sic  in  basiiicam  sancti  Pancratii, 
qua^  titularis  non  fuit  ante  Leonem  X,  dominico  die 
populi  Missarutnsolemnia  audituri  conveDiebant.  tcs- 
tante  Gref^orio  Magno  in  lib.  ni,  epist.  18,  qui  et 
ibidem  homiliam  ad  populum  kabuit,  quie  est  27  ia 
Kvaiigelia.  Observatautem  Pancirolus  ideo  non  tri- 
butuih  fuisse  a  principio  tituli  honorem  prtpdicttt ba- 
siliciL*,  propterea  quod  extra  Urbem  sita  esset  ;  tituli 
vero  non  tribuerentur  basilicis  cxtramuranis,  neqae 

B  etiam  stationes,  nisi  essent  ecclesiai  patriarchales. 
Unde  passim  leguntur  assignatie  stationes  ad  san- 
ctum  Pelrum,itemadsanctum  Haulum^etadsanctum 
Laurentium  extra  muros  ;  dc  quibus  ecclesiis  Sim- 
plicius  papa  constituit,  ul  per  unam  hebdomadam 
presbyteri  manerent  ihi  prof}ter  pcenitentes  et  baptis* 
muin.  Neque  tamen  in  solis  titulis  aut  ccclcsiis  pa- 
triarchalibus  stationes  tiebant«  sed  etiam  (ut  ex  di- 
cendis  constabit)  in  diacouiis,  de  quibus  modo  paucis 
agcndum  cst. 

Apud  Romanos,  ait  Sozomenus  in  lib.  i,  cap.  15, 
diaconi  tmn  plures  sunt  hactenus  qwim  septetn,  instar 
eorum  qui  ab  [xvn]  aftostolis  primum  ordinati  sunt. 
Apud  aiios  vero  haud  quaquam  definitus  est  numerus 
difironorum .  Id  certum  estde  Homanis  diaconis.qui 
reqiotiarii  appellabantur  ;  sed  alii  diaconi  erant  ia 
illis  ecclesiis  qu«  titulorum  nomine  erant  insignes. 
Rogionarii  preecipui  censebanlur,  neque  presbjleris 
titularibus,  ut  aUi,sedarchidiacono,  qui  primusinter 

Q  illos  septem  erat,  subjiciebantur.  Hi  sub  cura  sua 
siuguliillasdiaconias  haliebant,  quae  in  sibi  assignata 
regione  erant  siUe.  In  diaconiis  nosocomia  et  pau- 
perum  diversoria  erant.  ubi  viduiu  aliique  egentes 
ecclesiastic.a  stipe  alebantur.  Cuilibet  bospitio  ad* 
juncta  erat  ecclesia,  cui  prteerat  Pater  diaconiof,  de 
qiio  mcntio  est  in  primo  Ordiiie  Homano  hic  edilo. 
et  in  Itinere  nostro  Italico,  pag.  151,  ubi  Ustathius 
dux  quosdnm  fundos  diaconi»'  sanctas  Mariae  in  Cis- 
tnedin  Icfrat  cu  conditionc.  ut  preshuter,  qui  protetn- 
pore  fuerit  fncturus  quolidianas  missas,  aeeipiat  a 
Patre  solidos  tres.  i^ater  ille  temporalium  reram 
curam  sub  diacono  i*e^ionario  liabebat,  eratque  ali* 
quando  cx  ordine  clericorum,  aliquando  ss^cularis. 
In  his  fuit  The.odatus  otim  dux,  tuuc  primictrius 
sarictcp  sedis  afiostolica*,  id  est  primicerius  nolario- 
rum,  et  pater  liiaconifp  sancti  Angeli  in  Piscina  sub 
Gregorio  II,  ut  legitur  in  veteri  inscriptione  apud 
Torrigium  dc  cryptis  Vaticanis.  Temporum  decursu 

l^  in  colTegia  clericorum  convcrsae  sunt  ejusmodi  dia- 
conitie,  inde  adeo  facuKatibus  dcminutae,  ut  nihil 
subsidii  afTerantpauperibus,  inquorum  gratiam  pri- 
mitus  instilulu'  fuerant.  Nuuc  tituli  dicuntur  diaco- 
norum  cardinalium,  tametsi  quando  cardinalesdia* 
coni  noiuen  suum  subscribunt  a  tituli  vocabido  abs- 
tinent^  sed  omissa  rcfiione  ecclesiam  solam  expri- 
munt.  Antiqui  porro  uinconi  regionarii,  cum  nomcn 
suum  inconciiiisapponerent,  non  servabantordineni 
regionum.  sed  sua;  ordinationis,  ut  patct  cx  synodo 
Komnna  sub  Symmacho,  qui  primus  suhscripsit  Cy- 
priantis  diaconus  S.  R.  E,  regionis  7,  secundus.4iia« 
stasius  reyionis  I,  tertius  Citotiatus  rey,  5,  quartus 
Joannes  diacanus  reij.  2,  quintus  Tarrensis  diac, 
97?(/.  1,  sextus  Tertullus  diacotius  rcg,  4.  Ubi  cum 
legimus  diaconos  duos  regionis  priiiise,  Anastasiuin 
ct  Tarrensem,  id  argumeuto  est,  unum  fuisse  regio- 
narium,  alium  titularem  ejusdem  reffionis.  >am 
principio  septem  tantummodo  diaconi  regionarii 
eraatpro  aumeroseptemregionum  ecdesiaiticariLiu ; 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COMMENTARIUS  PRiBVIUS. 


86t 


a  vero,  Diniirumatempore  Honoriillyiiumerus 
]  ad  xvui  accrevil,  cui  duse  alias  demum  addiUa 
•nifie  nunierum  xx  consliluerunt.  In  islo  diaco- 
01  augmento,  alii  regionarii  dicebantur,  numero 
ecim ;  alii  palatini,  numero  sex,  regionariis  prae* 

Omnes  diaconias  numero  octodecim  compre- 
tt  Gencius,  pag.  173,  quas  enumerat  PetrusMal- 
hic,  pag.  160. 

bdiaconos  in  tres  ordines  distinguit  vetus  libel- 
Baronio  laudatus,  ad  annum  10o7,  in  ha^c  verba : 
iaeoHt  iunl  omnes  numero  viginli  et  tint» ;  $e^em 
mrii^  qui  epistolcuet  lectiones  cantant  in  stationi- 
teptem  palatini,  qui  idem  munus  prmtant  in  ec- 
iLateranensi ;  septem  alii,  quidicunturschoUican- 
i,  aui  cantant  tantummodo  quando  summus  pon- 
eelebrare  eonsuevit,  Ex  primis  erat  Joannes  ille 
aconus  primse  regionis,  qui  et  collo  Silverii  papie 
im  abstulisse  perhibelur,  et  exutum  veste  mo- 
:a  induisse^   quod  Sixtus  suhdiacoiius  regionis 

clero  nuntiavit. 

oique  erant  eliam  acolythi  regionarii,  erant  et 
xes,  de  quibus  plura  dicturi  sumus,  cum  non- 

priemiserimus  de  disliuctionc  regionum  eccle- 
carum,  quarum  nolitia  ud  bunc  locum  necessa- 
st. 

plorata  est  Urbis  divisio  in  septem  regiones  cc- 
isticas,  cum  ex  Augusti  decreto  in  quatuordecim 
ti  distributa  ;  sed  longe  obscurior  cst,  (jua)  ta- 
longe  posterior  fuit,  divisio  illa  ecclesiastica- 
e  niodo  ohsoleta,  quam  civilis,  hactenus  reten- 
oinium  optime  Nardioussitum  ac  limitescujus, 
regionis  ecclcsiaslicse  assignavit  ex  Anastasio, 
lontem  Aventinumin  prima,  in  secunda  viam 
»rtinam,  basilicam  sancti  Laurentii  super  san- 
Clemeutem  in  tertid,  et  Caput  Tauti  in  quinta 
:at.  Aiias  designat  idem  auclor  ex  conjectura. 
dde  in  rcgione  quarta  titulum  Vestin»,  e\  ve- 
nscriptionc  qu»  Icgitur  in  Uoinw  subterranea), 

II,  seu  lib.  IV,  cap.  !25,  ubi  laudatur  Abundan- 
rolythus  rey .  quavUe  tt .  Vestinx,  qui  titulus  san- 
m  Ciervasii  et  Protasii,  seu  sancti  Vitalis  postea 
jpellatus. 

Qunc  iocum  Paulus  Aringhusobservatacolytho- 
tria  genera  Roma}  olim  fuisse :  palatinos,  qui 
Gce  maximoinapostolico  palatio  nc  Lateranensi 
ca  inserviebant ;  stationarios,  quorum  id  potis- 
n  munus  erat,  eidem  pontifici  in  ecclesiis  in 
8  stationes  de  more  haberentur  ministerium 
ere  ;  regionarios  denmm,  quidiaconis[xix]  in  ti- 
!bus  eorumdem  regionibus  ad  sacra  oheunda 
asedulo  ministrabant.  ex  quorum  numero  fue* 
>undantius  mox  laudatus.  Verum  duo  tantum 
thorum  genera  primis  illis  temporibus  fuisseex 
le  Romano  primoettcrtiomanifcstcintelligitur, 
narios  scilicet  ac  titularcs,  quorum  illi  diaconis 
nariis  et  pontifici,  hi  presbyteris  titularibusser- 
nt.  Palatini  erant  Lateranenses,  stationarii  ex 
oariisassumpti.  OrdoRomanusabllittorpio  vul- 
parochinnos  clericos  vocat,  pag.  81.  Idemagens 
rdinatione  eorumdem.  pag.  89,  sin^uIosa<i^i/ii- 
uisse  ordinatos  aperte  declarat  ;  idemque  de 
aconis,  diaconis  et  presbyteris,  pag.  91 .  Gre- 
s  magnus,  referentc  Joanuc  Diacono,  in  lib.  ii 
ejus,  cap.  il,  remotisacuhiculosuosaicularihus, 
os  et  monachos  sibi  consiliarios  famtliaresque  de- 
cumquibus  firegorius,  diu  noctuque  versatuSt  nihil 
iticof  perfectionis  tnpalatio,  nihil  pontificalis  in- 
>onis  in  ec-clesia  develiquit, 
3t  titulos  etdiaconias  res  exigit  ut  de  oratoriis 
am  hic  observemus.  Ea  duplicis  gencris  erant  : 
amcardinali,  alia  nulli  presbyteroaddicta.  Gre- 
sMagnus  in  epistolis  suis,  ubi  de  oratoriis  de- 
dis  ngit,  quinque  conditioncs  pncsiui  requirit  : 
e  ul  nulluin  corpus  eo  in  loco  sit  humatum  ;  ut 
ifdciensassignetur;  ut  nullum  ibi  constituatur 
tterium;  nullus  etiam  presbyter  cardinalis,  ac 
de  nulle  ibidem  Bliiftso  publicsa  celebrtreatur, 


A  quas  solis  presbvleriscardinalibus  celebrare  licebat. 
Adeo  ut  si  quaudo  sacra  in  eiusmodi  oratoriis  fie- 
rent,  ab  episeopo  presbytcr  deberet  impetrari,  qua- 
tenus  nihil  alia  a  quolihet  sacerdote  alio  uUatenus  prtr^ 
««W(?re/iir,  quflp  omnia  leguntur  in  lib.  ii,  epist.  9, 
ind.  10»  et  in  aliis.  Verum  quaedam  oratoria  erant  in 
quibua  licebat  presbyterum  haberc  cardinaiem,  non 
quijparochus  esset,  sed  veluti  capellanus.  IIujus  ge- 
neris  erat  oratorium  illud,  quod  idem  pontifex  Pas- 
sivo  episcopo  Firmano  dedicare  permittit  in  lib.  x, 
epistola  12 :  Presbyterum  quoque  te  iUic  constituere 
volumuscarf/inalem,  ut  quoties  prcefatus  conditor  fieri 
sihi  Missas  volui»rit,  vel  fidelium,  coneursus  exegerit, 
uihil  sit  quod  ad  Missarum  saera  exhibenda  solemnia 
valeat  impedire. 

EJusmodi  tituli  minores  dici  possunt,  alii  maiores, 
quibus  scilicet  animarum  cura  annexa  erat.  in  his 
presbyter  unus,  aliquando  plures,  cum  aliis ministris ; 
m  illis  unicus  incardinatuseratfxx]  quo  nomine  Gre- 

B  ^orius  utitur  in  lib.  i,  epistola  81.  Anastasium,  qui 
in  ordinem  redactus  est  a  Leone  papa  IV  in  synodo 
Roniana,  ob  rclictam  parochiam  suam,  id  est  urbis 
Rom8e,presbyterum  oarr^tf/nutKMffrf  appellat  pontifei 
in  ipsis  synodi  actis  ab  Holstenio  vulgatis.  Sic  Gre- 
goriua  Mnf^nus  Pelrum  acolyttium  ecclesiue  Romanee, 
quem  Sabiniano  diacono  in  legatione  socium  dede- 
rat.  postea  fuffitivum  commuuioue  privat,  exlib.  viiy 
cpist.  7,  ind.  i. 

llic  opportune  agendum  esset  de  ecclesiis  Urbis, 
earumque  numero,  quas  ad  trecentas  et  decem  nu- 
merat  Gencius,  quem  hic  consulat  qui  volet,  a 
pag.  190.  Nec  prsetermittcndum  id  quod  ea  de  re 
scribit  sseculo  undecimo  Arnoldus  ex  comite  mona- 
chus  Ratisponensis,  ubi  de  cuitu  religionis,  qui  tunc 
in  Urbe  vigeret,  agens  :in  tantum  crevit,  inquit,  in 
divinocultu,  ut  proruinismurorum  etveterum  fanorum 
surgant  quotidie  innumera  atdificia  ecclesiarum,  sive 
mon<uterioi'um,  e  quorum  incredibtli  numerot  tU  au- 

Q  divi  a  qttodam  seney  qui  sedixit  nulrttum  in  eadem  ci- 
vitate,  viginti  possidentur  a  sanctimonialibus^  quadra- 
ginta  a  monachis,  exceptis  iis  qucs  extra  civilatem  iunt, 
et  in  aliis  ecclesiis  sive  ctipellis,  qux  in  eadem  urbe 
abundant.  Verumnon  totvirorummonasteria,  neque 
tot  canonicorum  collegia  tunc  fuissecolligere  licet  ex 
Cencii  et  Petri  Mallii  enumeratione,  qui  non  ultra 
viginti  duas  virorum  abbatias  numerant.  Sseculo  ipso 
undecimo  canonicorum  coetus  erat  in  ecclesia  Late- 
ranensi.  Unde  Petrus  DnmiKui  Petro  Lateranensis  ca" 
notiicce  archipresbytero  scribcns,  eum  saneti  eonventus 
rectorem  vocat,  quodquidem  de  canonieis  regularibus 
forsan  intelligendum.  Idem  auctur  alibi  canonicam 
sanctte  Ciecilia  laudat. 

Etsi  vero  apud  Lateranum  erant  eo  tempore  cano- 
nici  regulares,  hi  tan^en  illius  ecclesiue  tilulos  non 
ita  occupabant,  ut  alii  clerici,  imo  et  monachi  ab 
ejusmodi  titulisexcluderentur.  QuippeOderisiusmo- 
nachus  Gasinas  a  Nicolao  II  factus  est  diaconus  ec- 
clesiflB  Lateranensis,  teste  Leone  Marsicano,  alque 
Alexander  II  Todinum   itidem   Gasinatem,  Romam 

^  accersitum,  in  Lateranettsi  palriarehio  levitamconsti- 
tuit,  ei  eodem  auctore.  Alia  exempla  aderre  licct, 
sed  hsec  longius  nos  ferunt. 

Antequam  tamcn  ulterius  progrediamur,  juvat  in 
transcursu  ob  oculos  ponere  rormam  veterum  Urbis 
basilicarum.  Plerueque  Orienti,  [xxij  quiedam  occi- 
denti  obverssB  erant.  Navis  columnis  fulta.  aut  tabu- 
lato  piclo.  aut  ipsa  iecti  fabrica  terminata  :  in  qua 
viri  ad  Austrum,  mulieres  ad  Septentrionem  reside- 
bant.  Sequebatur  schola  cantorum,  nobis  chorusap- 
pellatus,  cujus  peribolum  seu  seeptum  ex  marmore 
constabat,  ad  hominis  ferme  altitudinem.  Ambon 
sive  lectoriuin  unum  aut  alterum  adjunctum  erat, 
quatuor  aut  quinque  hinc  inde  gradus  duplices  Iia- 
bens  pro  ascensu  et  descensu.  Ex  quo  videas.  longe 
disparem  fuisse  formam  ambonum  a  forina  odeorum 
nostrorum,  quorum  situs  eiiam  diversus,  cum  am- 
bonea  iili  plurimam  ad  Septentrionem  positi  etient, 


863 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


864 


odea  vcro  noslra  ea  parlc  quae  chorum  a  navi  dister- 
minat.  Amboncs  illi  Romani  ad  cum  modum  acce- 
dcbant  quem  describit  Gregorius  Turonensis  an- 
tistes,  in  lib.  deGloria  martyrum,  cap.  94,  ubi  agit 
de  bcalissimo  Cypriano  episcopo  Gai*thaginensi,  m 
cujus  basilica,  inquit,  analogimy  in  quo  libro  supra 
posiio  caniaturaut  UgituVy  mirnbHiter  compositus  esse 
refei'tur,  Namexuno  Inpide  marmoris  totus  sculptus 
aseritur,  id  est,  menjia  desuperf  ad  quam  per  quatuor 
gradrn  asc-enditur.  Cancelli  in  circuitu ;  subter  colum- 
noi,  quinet  pulpitum  habel,  sub  quo  octo  personx  recipi 
jHjssunt.  lhi?c  Gregorius  Turonicus  antistes,  cujus 
descriptioni  conscntit  Ordo  Romanus  nono  loco  a 
nobis  editus,  in  quo  ordinandi  sub  pogii  seu  ambonis 
gradibus  constitisse  dlcuntur  num.  2  et  8,  dum  le- 
ctiones  legebantur.  Pulpitum,  id  est,  tribunal  eccle- 
iice,  vocat  Cyprianus  in  epistola  ad  presbyteros  et 
diaconos  Ecclesia),  qua;  epistola  est  34  in  Editionc 
Pamcliana,  in  Oxonicnsi  39,  ne  quid  dicam  dc  ca- 
none  14  concilii  iv  Toletani,  in  cujus  canone  39  du- 
piex  ciiorus,  primus  ct  sccundus,  distinguitur,  ut 
apud  Homanos. 

Post  chorum  cantorum,  scnsim  assurgebant  gra- 
dus  sanctuarii,  quod  ab  eodcm  choro  diriniebant 
cancelli.  Ruyas  seu  reyias  appellabant  vel  canceJlo- 
rum  aditus  seu  portas,  vel  cancellos  ipsos,  casque 
acolythi  obscrvabant,  ut  in  primo  nostro  libello  le- 
gitur,  ubi  pontificis  in  secretarium  post  Missam  re- 
ditus  describitur.  De  rugis  plura  inferius  in  c.  20. 
Sub  ciborio  erectum  erat  altare,  sub  aitari  vcro  con- 
fessio,  ct  post  aitarc  in  coronae  modum  dispositum 
erat  prcsl)y(erium  seu  chorus  sacerdotum,  in  quose- 
debanl  cpiscopi  a  dcxtns,  a  sinistris  presbyteri,  in 
capitc  liabentcs  pontificis  thronum,  passim  ex  mar- 
more,  cum  duobus  accubitis,  [xxii]  tantisperaliis  se- 
rlibus  alliorem,  ct  linteo  ornatum.  Unde  apud  Pa- 
cianuni  iinteata  sedcs,  quod  etiam  Cypriani  aevo  jam 
oblinuissePontiusinnuit.  In  basilica  sanctie  Mariiead 
Prwsepo  tlironus  papfe  stabat  exparte  mulicrum,  ita 
utposl  sedem  pontificis  mulieres,  ad  sacra  Missarnm 
soiemnia  stantes^  prospere  assisterejuxtapontificem  vide 
rentur.  Sed  eam  in  superiori  loco  Paschalis  primus 
pro  niorc  collocavit,  tcste  Anastasio.  Infra  presbvte- 
rii  cancellos  senatorium  erat  in  partc  auslrali,  can- 
cellis  proximior,  ubi  senatores  et  principcs  consistc- 
bant,  ex  adversa  parte  matrona;. 

Presbyterium  itaq[ue  situm  crat  sub  apside,  qusd 
fornice  et  musivis  picturis  solebat  esse  instructa,  ex 
qua  pcndebant  ad  ornatum  calices,  corome,  et  alia 
id  genus.  Altarc  ornabat  ciborium,  quatuor  columnis 
innixum,  iiModpropitiatarium  Anastasiusquandoque 
vidctur  appellare.  Umbi-aculum  altaris  vocat  Ordo 
Romanus  vulgatus,  pag.  422.  Sub  ciborio  posita  con- 
fessio,  qui  locus  est  in  quo  sanctorum  reliquise  et  cor- 
poraservabantur.  Velaad  portasbasilicee,  itemquead 
altare  quadruplicia,  quaB  Ana8ta8io/(*<rat?//adicuntur. 

Secrctarium,  vulgo  sacristiam,  in  inferiori  parte 
navis  ad  austrum  collocabant,  scilicet  ex  parte  viro- 
rum.  Unde  in  vetcri  basilica  Vaticana  et  \n  Late^*a- 
nensi  secrctaria  erant  ad  sinistram  ingredientium  in 
easdem  basilicas,  quia  basilicae  ipsse  orienti  obverso;, 
austrum  habebant  ad  sinistram.  Contra  vero  vetus 
sacrarium  diaconiss  sanctae Mariae  Cosmcdinse  stabat 
ad  dexteram  ingredientium,  propterea  quod  auster 
ejusdem  ccclcsiic  ingredientious  dextcr  erat.  In  illis 

Eorro  secretariis  oratorium  ctiam  habebatur,  ut  in 
aterancnsi  sancti  Thomre,  in  Vaticana  sancti  Gre- 
gorii.  quod  oratorium  nunc  sancta)  Marise  dc  Fcbre 
appellalur;  scd  ueutrum  modo  pro  secretario  est. 
In  his  sccretariis  Romani  pontifices  sacra  facluri 
vestesquibus  in  sacriticio  uterentur  inducbant,  et 
indc  ad  altare  solcnini  ritu  procedebant.  Ibidem  con- 
cilia  oelcbrari  mos  crat,  aliquando  in  sanctuariisscu 
prosbyleriis,  quso  nonnunquam  ctiam  secretaria  vo- 
cantnV.  Ihic  spectat  canon  13  concilii  secundi  Arcla- 

.  *  Paginoe  xxiv^  xxv  et  xxvi  exhibent  rude  speci- 
mea  baslWcon  sancli  GiementiB  in  regioue  Cwlimontana 


A  tensis,  ut  in  seeretario  diacono  inter presbyteras  sedere 
non  liceat,  vel  corpus  Christi  prasscnte  presbytero  tra- 
dere  non  prxsumat,  Cfleterum  secretaria  illa  ex  imita- 
tione  antiquorum  Romanorum  uti  et  plcraque  alia. 
accepta  fuisse  ex  eo  intelligitur,  quod  vctus  sanctee 
Martmae  basilica  [xxiu]  senatus  Romani  sccretarium 
fuisse  testatur  vetus  inscriptio,  cjus  apsidi  insculpta 
in  hunc  modum  :  Salvis  dominis  nostris,  Honorio  et 
TheodosiOf  vicloriosissimis  principibus,  secrttarinm 
amplissimi  senatus,  (fuod  vir  illustris  instituerat  c/ 
fatalis  ignis  absumpstt,  Flavius  Annius  Eularius  Epi- 
fatiius  V.  C.proefect.  Urbi  vice  sacra  ind.  reparavil, 
etadpristinam  faciemreduxit,S\c  ctiam  cx  imitatioDe 
ethnicorum,  quitemplorummuros  et  concameratia- 
nem  pingere  solebant,  teste  Plinio  ia  lib.  xxxv, 
cap.  3,  nostri  etiam  apsidas  ct  parietes  basilicarum 
picturis  exornari  curarunt.  De  basilica  sancti  Hip- 
polyti  lege  Prudentii  hymnum  i\,  de  coronis. 

•  [xxvii]  I\^  De  clero  Romano,  et  de  jn^isco  rita  cele- 
9  brandi  officia  divina  in  ecclesia  Romana. 

Primis  novcm  Ecclesia;  seeculis  rara  iii  Urbc,  et 
forte  nulla,  prseterquam  in  basilica  Vaticana.  cleri- 
corum  collcgia  erant.  In  tilulis,  ut  superius  vidiraus. 
unus  aut  duo  tresve  prcsbyteri  cum  pari  fer.'  nuinero 
sacrorum  ministrorum  rem  divinam  agchant.  in  pa- 
triarchalibus  adhibebantur  mansionarii  seu  custodis 
ecclesiarum,adeasornandas^  emundandas,  alin(^e 
pr%standa  qua;  necessaria  erant ;  caetera  quae  diviiii 
cultus  erant  aliarum  basilicarum  titularcsa  pontiGce 
designati  obire  solebant.  Basilicae  sancti  PctrisaM:uIo 
nono  ministriy  id  estclcrici,  jam  addicti  erant,quos 
Amalarius  se  interrogasse  dicit  in  prasfatione  altera 
ad  libros  de  ecclesiasticis  officiis,  qitot  Oraiiones  »• 
liti  essent  celebrare  ante  emstoiam  Missce  perdies  festoi. 

Ncquc  tamen  putes  ofncia  divina  per  id  tempus  in 
Ecclesia  Homana  defuissc.  Et  quidem  quolidiana 
fuisse  celcbrata  intelligimus  ex  cap.  13  rcculse  san- 
cti  Benedicti,  qui  in  privatis  seu  fcriatis  diebus  ad 
Matutinos,  idest  ad  Laudes,  assignat  caniicum  unum 
quodque  die  suo  ex  propheiis,  sicut  psaitii  EecUsia 
Romana.Ei  vulgatus  Anastasius  ait  Gregorium  ter 
tium  in  ccclcsia  sancti  Chrysogoni  constituisse  abha- 
iem  et  monachorum  congregaiionem  ad  persolvendoi 
Deo  laudes  in  eodem  titulo  diurnis  alque  nociumis 
temporibiis,  ordinatam  secundum  insiar  officiorum  Ec- 
clesia^  beaiiPeiriaposioli ;  additque  praedictum  abbaterii 
cum  sua  con^regatione  [xxviiij  fuisse  segreyaium  sea 
exemptum  aiure  potestatis  presbyieri  pradicti  iituli. 

Praeivisse  Lateranensi  basilica^cxemplumEccIesiie 
Vaticanae,  colligitur  ex  ejusdem  auctons  vorbis  sub- 
sequentibus,  ubi  idcm  pontifex  renovasse  memora* 
tur  monasierium  sanctorum  Joannis  evangelisia,  Joan- 
nii  BaptistcBy  et  sancti  Pancratii,  secus  ecclesiam  Soi- 
valoris  aniiquiius  instiiuium,  quod  ab  omni  ordine 
monachico  extiterat  nimia  incuria  destitutum ;  in  fHo 
congregationem  monachorum  et  abbcUem  constiiuit  ad 
persolvenda  quoiidie  sacra  officia  laudii  divina  in  6a- 
D  silica  Salvatoris,  quae  Constaniiniana  nuncupatur, 
juxta  Laieranis,  diurnis  nociurnitque  iemporilmt  ordi- 
nata  juxta  instar  Ecctesice  beaii  Peiri  apostoii.  Defe 
cerant  i^itur  tunc  temporis  eo  in  loco  nostri  ordinis 
monachi,  quos,  everso  per  Langobardos  Casinensi 
monasterio,  Pelagius  papa  Laterani  constjtuerati 
cujus  ioci  abbas  erat  Valentinianus  tum,  cum  Gre- 
gorius  Magnus  librum  secundum  Dialogorum  scxi- 
bcre  meditaretur.  Is  enim  auoedam  de  sancto  Beae- 
dicto  sc  dicit  accepisse  a  Valentinianoy^uianntsm»/- 
tis  Lateranensi  monasierio  prafuii,  Tcrtius  post  eum 
Lateranensis  monasteriicongregationem  rexitTbeo- 
dorus,  cujus  mentionem  facit  Faustus  monacbus  io 
prtefatione  ad  libeilura  de  vita  sancti  Mauri  abbalis. 
Aliud  crat  monastcrium  Honorii,  basilicicLateraiieDsi 
adjunctum,  quod  Adrianus  I  pari  modo  iDstauravit. 

Redeo  ad  basilicam  sancti  Fetri,  in  qua  monacfai 

prope    amphiiheatrum,  •  Quod .  specimeti,   a  scop) 
nostro  prorsufl  alienuin,   consulto  omisimuB.  Edit. 


j 


865 


IN  0RD1NEM  ROMANUM  COMMENTARIUS  PRiflVIUS. 


866 


quatuor  monasteriorum  divina  officia  persolvebant. 
Heeccrant  monasteria  sancti  Martini,  ac  sancti  Ste- 
phani  minoris  a  dcxtro  basilicse  latere  ;  sancti  Stc- 
phani  majoris,  atque  sanctorum  Joannis  et  PauH  a 
sinistro.  Monastcnum  sancti  Stephani  majoris  alio 
nomine  Catafar fara  seu  Catagalla  patricia  cncebatur, 
sancti  Stcplianiaminoris  Cataharbarapatricia.  De  tri- 
bus  ex  his  nionusteriis  Gregorius  tertius  constitutum 
cdidisse  memoratur  apud  vulgatum  Anastasium,  qui 
unum  ex  illis,  nempe  sanctorum  Joannis  et  Pauli,  a 
Leone  Magno  condituni  fuisse  tcstatur. 

Basilica  sancti  Pauli,  quse  tcrtia  Patriarchalis  est, 
tempore  Gregorii  Magni  per  praepositos  regebatur  ; 
quod  patet  ex  lib.  x,  epist.  9,  scd  a  Gregorio  se- 
cundo  monachis  concessa,  aut  potius  restituta  est. 
Hic  enim  monaxteria  quce  secus  basHicam  [xxix]  aan- 
cti  Pauli  erant  ad  solitudinem  deducta,  innovavit,  at- 

?i«e  ardinatis  servis  Dei  monachis  congregationem  post 
ongum  tempus  constituit,  ut  ibidem  aie  noctuque  Deo 
redaerent  laudes,  Idem  pra^stitutum  abeodempontifice 
in  basilica  sanctfu  Mariue  ad  Prossepe,  ubi  ex  geron- 
tocomio  monastcrium  instituit ;  idem  ab  aliis  pontifi- 
cibus  institutum  in  basilica  sancti  Laurentii  extra 
muros.  Exstat  in  tabula  marmorea  in  basilica  san- 
cta.'  Marim  ad  Praesepe  vetus  inscriptio,  tempore 
Gre^orii  IV  marmori  mcisa,  compendio  referens  do- 
nationem  eidcm  basilicffi  factam  a  Flavia  filia  Xan- 
thippi,  quondam  Egisti  imperialis  a  secretis,  in  gra- 
tiam  mansionariorura  quimeadem  ecclesiatunc  de- 
gebant.  Subscribunt  inter  alios  Tf^odorus  adorator 
Humeri  Theodosiw,  Gregorius  Optius  numeri  militum, 
Epiphanius  aurifex,  Theodorus  acolythus  S.  H.  E. 
Tempus  factsD  donationis  a  breviatorc  omissum  est. 
In  his  suhscriptionihus  numerus  pro  legionc  sumitur, 
atque  adeo  Adorator  forte  idem  erit  ac  tribunus  sive 
comes,  quae  conjectura  cst  illustris.  Ciampini  et  Fa- 
bretti,  quibuscum  hanc  inscriptionem  eruditos  atque 
optimus  Pater  Thomasius^  priusquam  eam  ad  nos 
transmitteret,  communicavit.  Itaque  illam  basilicam 
Liberianam  mansionarii  curabant :  sed  vicini  mona- 
chi,  ut  in  csteris  aJiis  patriarchalibus  ecclesiis,  di- 
▼inaslaudes  noctu  et  interdiu  pcrsolvebant. 

Quod  attinet  ad  Missas,  iis  cclebrandis  ibidem 
adhibebanturinLateranensi  quidem  basilica  septem 
episcopi  sufTraffanei  Romani  pontificis;  in  a^iis  vero 
presbjteri  hebdomadarii  ex  titulis  asciti.  Hunc  mo- 
rem  esse  antiquum  manifestum  est  ex  gestis  Stephani 
papee,  IV,  qui  statuit  ut  omni  die  Dominico  a  septem 
emsc4ipis  cardinalibus  hebdomadariiSy  qui  in  ecclesia 
Salvatoris  observant  Missarum  solemnia,  super  aUare 
beati  Petri  celebra'/  etur,  et  Gloria  in  excelsis  Deo  dice- 
retur,  Jam  ergo  tunc  usus  invaluerat,  ut  septem  illi 
episcopi  cardinales,  sua  quisque  hebdomada,  in  La- 
teranensi  ecclesia  sacris  operarentur.  Hanc  ob  pree- 
rogativam  Petrus  Damiani  maxime  extollit  Latera- 
nensem  ecclesiam,  quse  sicut  Salvaioris  est  insignita 
vaeabuU),  qui  nimirum  omnium  caput  est  electorum,  ita 
mater  etquidam  apex  et  vertex  est  omnium  per  orbem 
eeclesiarum.  Hxc  septem  cardinales  habet  episcopos^ 
quibus  solis,  post  apostolicum,  sacrosanctum,  illtui  al- 
tare  licet  accederc,  ac  divini  cultus  mysteria  celebrare* 
Ita  Petrus,  in  lib.  n,  [xxx]  epistola  1,  quse  sanctis 
episeopis  Lateranensis  ecclesix  cardinalibus  inscripta 
est.  Hi  episcopi  erant  Ostiensis,  Portuensis,  sancta- 
rum  Runnfie  et  Secundfle,  alias  Silvae  Candidee,  Sabi- 
nensis,  Prsestinus.  Tusculanus,  et  Albanus.  Qui- 
nam  presbjteri  ex  titulis  urbanis  ministrarent  aliis 

Satriarchalibus  ecclesiis,  docet  appendix  nostra  ad 
irdinem  Romanum  li,  infra  pag.  i()0. 
PrfiPterea  certis  diebus  festis  clerus  Romanus  con- 
veniebat  cum  pontifice  in  illas  basilicas,  ubi  statio- 
nes  indicta;  crant,  ibiquc  sacra  faciebant,  imo  ali- 
quando  vigilias  nocturnas  pro  festorum  celebritate 
agebant.  Quin  etiam  in  pervigilio  Pasch»  ecclesiie 
sobarbanflB  in  illis  conventibus  se  sistebant :  cujus 
rei  argumento  est  appendix  nostra  ad  primum  libel'' 
lum  (fo  Ordine  Romano,  pag.  34  et  35.  In  cnteris 


A  festis  et  Dominicis  diebus  Vesperas  in  suis  titulis 
celebrabant  presbyteri  titularcs  cum  acolythis  regio- 
num,  ut  in  eadem  appendicc  legitur,  de  hebdomada 
paschali,  pag.  38.  Item  Missam  publicam  iisdem 
diebus  cum  sua  plebc  celebrabant  iidem  presbyteri : 
nec  propterea  opus  erat  clericorum  collegio  aut 
schola  cantorum,  sed  diaconi  ac  subdiaconi  ministe- 
rium  sufficiebat,  qui  prfleterepistolam  et  evangelium, 
caetera  facile  cxplere  poterant,  omissis  forte  Anti- 
phona  ad  lotroitum,  Offertorio,  et  Antiphona  ad 
communionem. 

Quodnam  fucrit  ante  sa^culum  nonum  Romansa 
Ecclesise  officium  nocturnum  ac  diurnum,  ex  AjnB,- 
larii  Antiphonario  intelligitur.  Numerum  lectionum 
in  vigiliis  assignat  liber  Diurnus  in  cautione  epi- 
scopi.  Ea  autcm  erat  per  id  tempus  Romauorum  re- 
ligio,  utsi  quando  tempus  vigiliarum  ex  incuria  fuis- 
set  elapsum,  omisso  aut  breviato  nocturnali  officio, 
Laudes  ad  auroram  inciperent.  Habemus  hac  de  re 

B  testem  luculentum  Amaiarium,  in  Antiphonarii  cap. 
4,  ubi  hanc  consuetudinem  magnopere  laudat  Ipsa 
enim  Romana  Ecclesia  quotocunque  ordinevei  numero 
lectionum,  viderit  matutam,  id  est  auroram.  procedere 
et  audim,  dimittit  noctumale  officium,  et  incipit  ma- 
tutinale.  Periculosum  est  enim  tratisgredi  terminos  pa- 
trum,  etc.  Eadem  religione  ductus  sanctus  Pater 
Benedictus  statuit  in  regulae  suo)  cap.  ii,  ut  si  forte 
aliquando  fratres  tardius  surrexerint,  quod  maxime 
cavendum  ait,  aliquid  de  lectionibus  aut  responso- 
riis  detrahatur,  utscilicet  Matutini  seu  Laudes,  quas 
ineunte  aurora  canenda;  sunt,  debito  tempore  [xxxi] 
compreantur.  Optandum  essut  ut  hsec  religio  postli- 
minio  restituerelur  in  Italifls  plerisque  Ecclesiis,  ubi 
nocturnfle  vigiliae,  lucente  adhuc  sole  diei  prflecedentis, 
non  tam  canunlur  quam  recitantur. 

Quod  diximus  de  roore  urbis,  ut  episcopi  cardina- 
les  et  presbyteri  titulorum  certis  hebdomadis  ad  pa- 
triarcnales  ecclesias  venirent  ad  sacra  celebranda, 

Q  non  caruit  etiam  exemplo  in  Ecclesiis  Gallicanis.  Id 
enim  in  Yirdunensi  usu  venit  sfleculo  septimo,  uti  ex 
Pauli  episcopi  Actisdiscimus,qui  ordinavitut  foren- 
ses  presbyteri  per  certas  vices  ad  cathedralem  cccle- 
siam  accederent,  officia  divina  persoluturi.  Sedpree- 
clarum  est  in  primis  exemplum  Ecclesiae  Antissio- 
dorensis,  in  quaex  institutione  Tetrici  antistitcs,  qui 
ineunte  octavo  sfficulo  devixit,  abbates,  archipresby- 
teri  imo  et  rectores  ecclesiarum  ruralium,  per  suas 
quique  vices  ilivinum  persolvebant  officium  ea  lege, 
ut  ex  dominico  cellario  ab  ecclesia  monomo  stipen- 
dium  sufficiens  accipei'ent.  Hflec  ipsa  verba  refero  ex 
Actis  ejusdem  Ecclesifle  episcoporum,  in  quibus 
Actis  qua  ouique  singulorum  mensium  hebdomada 
deservire  aebeant  diserte  explicatur.  Quss  pro  mense 
Septembri  desunt  apud  Labbeum,  supplenda  sunt  ex 
sseculi  quarti  Benedictini  part.  u.  pag.  575.  Similes 
aiiarum  Ecclesiarum  ritus  omittimus. 

y.  De  collectis  et  stationibus»  deque  litaniis  Romanis. 

D 

Stationis  vox  ambigua  aliquando  pro  jejunio  vo- 

luntario,  quandoque  pro  statu  orantium  usurpatur. 
In  utroque  significatu  occurrit  passim  apud  Tertul- 
lianum  aliosque  auctores.  Hoc  loco  sumitur  procon- 
cursu  populi  ad  locum  indictum,  id  est  ad  ecclesiam, 
in  qua  Processio  clericorum  consistit  statis  diebus, 
ad  statas  preces  faciendas.  Antiquus  quippe  in  Urbe 
ritus  est  ut  certis  diebus  clerus  Romanus  in  unam 
aliquam  ecclesiam  conveniat  supplicationis  causaj 
ubi  sacra  fiunt,  aliaque  divina  officia. 

Gleri  Romani  Processio  in  illas  stationes  duplex 
est,  solemnis  aut  privata.  Hflec  fitcum  unusquisque 
privatim  in  locum  indictum  se  recipit ;  solemnis  vero 
cum  solemni  more,  decantando  litaniasaliasque  pre- 
ces,  pontifex  aliique  omnes  eo  scse  recipiunt.  Pro- 
cessiones  solemnes  prflecedit  GoIIecta,  id  est  coad- 
unatio  clericorum  in  una  ecclesia,  ut  ex  ea,  quasi 
[xxzii]  agmine  facto^  in  locum  stationis  procedatur ; 
sic  dictai  quod  in  eo  )oco  cleros  com  popolo  colliga- 


867 


APPENDIX  AD  S.  GREGORll  MAONI  UTURGICA  OPERA. 


868 


tur  ad  faciendam  Processionem  solemnem.  Et  c[uia  A  devota  mente  caiervaiim  in  ecclexia  heati  Christi  mar'' 
in  loco  ubi  tit  collecta  Oralio  superpopulum  funditur      tyris  Laurentii,  quse  Lucinm  nuncupatur,  uhi  et  Col- 


ante  Froccssionem  ;  inde  fit  quod  ejusmodi  Oratio- 
nes  etiam  (lollectse  appellantur,  quoniam  mper  Col- 
leetnm  jwpuli  fiunt^  aum  c^otlitjiturf  ut  procednt  de 
una  cccfesia  in  aliam  ad  stationnn  fnciendnm,  ut  lo- 
auitur  Micrologus,  incap.  3.  Sie  in  capHe  jejunii  ilfa 
Oratio.  Conrede  quxsumns  apud  sanclam  Anasta- 
siam  super  CollPctnm  populi  diritur,  qui  stnlionem 
apud  sanclnm  Sabinam  celehraturus  est.  Sed  ejusmodi 
Collectse  licbant  praecipiie  in  Quadragesima,  et  in 
singulis  triduis  quatuor  temporum.  propterea  quod 
illis.dielms  solcmnis  Processio,  celcbraltatur :  at  quia 
forte  privata  erat  aliis  tcmporibus  Processio,  nullse 
Collectie  assignanlur  in  Teteri  indice  tlollectarum  et 
stationum,  quem  inferius  suo  loco  cxhibebimus.  De 
Collectis  qu2B  sseculo  duodecimo  in  usu  crant  ita 
scribit  Bencdictus  canonicus  sancti  Fctri  :  Collecta 
fit  secunda  ferin,  qunrla  et  serta,    et   Snhbnfo  per  to- 


lecta  praedicta  inerat,  oc^urrerunt,  ColJecta  itaque 
ctiam  in  litaniis  majoribus  fiebat,  tametsi  nulla  huic 
tempori  in  nostro  indice  assignatur.  Pergit  liber 
Pontiflcum  narrare  de  Leone  lertio,  qui  cum  a  pa- 
triarckio  enressus  fuisset,  obriam  iUi  sine  planeta  /nt- 
nnus,  nec  aicendus  mfrhalis  primicerius  occHrrit,  et  in 
'hypocrisi  veniam  ah  ilh  petehatf  dicens,  quia  fnfirmHt 
5MW,  et  ideosine  planeta  veni,  Exquo  intelHjfunlurmi- 
nistros  sacros  pfanetis  ornatos  in  illis  Collectis  poD- 
titici  occurrisse. 

Ad  locum  stationum  defcrebantur  ci  patriarchio 
Lateranensi  vasa  sacra,  pnreunte  cruce  stationali 
pontificem  in  sella  gcstatoria  eo  portari  mos  eral.^ 
Aiiquando  tamen  equo  vehebatur.  [xxxiv]  Leo  IV 
inslauravit  crucem  auream,  quee  (ul  mos  antiquitus 
est,  ait  Anastasiiis)  suhdiaconi  manibus  fereontur, 
prittlecessorum  pontificum,  Presbyteria  etiam.  id  est 


tam  Qundragesimamf  et  in  qnatuor  temporibus  totius  B  erogationes.  fleoant,  tum  ob  ministrorum  obsequia, 

1  ad  snnctam  Marinm  trans  Ti-      tum  ob  lauJes  et  acclamationes.  Imo  pontifex  quan- 


anni,  et  in  quinta  feria 

herim,  et  ad  sanctnm  ApoUiuarem, 

Ore^orius  Magnusstationes,  antea  vagas  vcl  cortis 
o^clesiis  scripto  non  addictas,  in  suo  Sarranientnrio 
constituit,  ordinavitque  per  hasilicas  ve.f  bentorum 
mnrtyrum  riemeteriay  testante  Joanne  Diacono,  in 
cjus  Vita^  lib.  iii,  cap.  18.  Primitus  vero  stationes  il- 
IJr  inslifutse  fuorant  vel  ob  sanctorum  nalalitia,  vel 
ob  dios  puhlicm  Frocessionis,  slve  MissH^  sacratiori 
tempore  ceiebrand.'H.  Statiunes  obsnnctorum  natnli- 
tia  flehnnt  in  corum  memoriis  vel  in  caMueteriis,  id 
est  in  ecclesiis  super  eorum  tuinulos  constructis, 
quse  ob  id  CMMnclcria  qunndoqiie  appellantur.  Hinc 
cum  notissima^  essont  sanctorum  festivitntes  et  me- 
morise,  non  crat  necessarium  harumstationumdiem 
et  locum  assignare  in  Sacrainentariis  in  quibus  quio- 
cunque  propriio  sanctoruni  Missic  habcbantur,  pu- 
blicas   olim  stntiones  exigebant.  At  vero  stationes 

1   *  1  *  1  J-X  I  ■  S  1 


doque  in  ipso  itinere  causas  finiebat,  aul  certe  ad 
ejusnutum  nomonculator  et  sacellarius,  nt  in  primo 
Ordinc  Romano.  num.  2.  Ca»tera  explicant  libelli 
nostri,  in  quibus  videas  quwnam  fuerint  olim  apud 
Lateranum,  quoinam  ad  sanctum  Fetrum  Stationes. 
Ca»lerum  ejusmodi  Froccssiones  non  raro  litaniae 
nppollantur  apud  antirjuos  auctores.  Inter  prirnos 
numorandus  est  Arcadius  Augustus,  qui  in  rcscriplo 
adversus  hserelicos.  dalo  ad  Clearchum  Urbis  pne- 
fectum,  interdicit  iia  omnibus  ad  fitaniam  fnciendam 
intrn  rivitatem,  noctn  vel  interdiu,  profanis  coire 
convcntihus.  llhi  litania  pro  supplicatione,  seu  Pro- 
cessionc,  videtur  usurpari,  Quanquamlemporis  pro- 
cessu  preccs  et  rojjrationes  quae  in  ejusmodi  supplica- 
tionihus  flunt  litaiii»  vocabulo  magis  proprie  signifl* 
cari  mos  fuit,  sed  maxime  sanctorum  invocationes. 
Apposite  Walafridus  Strabo,  in  cap.  28  :  Sotandun 


aliorum  dierum,  puta  Quadrairesinifl',  quatuor  tem-  n  autem  litaniasnnn  tontum  dici  illam  recitationem  no- 


porum,  Advcntus,  Natalis  Domini,  Paschatis  et  si- 
milium  cum  incertiP  essent,  eas  designari  oporte- 
bat,  ne  qua  oriretur  dubitatio  ad  quamnam  eccle- 
siam  esset  procodendum  ad  publicam  stalionem. 
Unde  Grei?orius  eas  cerlis  diebus  in  suo  Sacramen- 
tario  addixit,  ut  a  cunctis  cognosci  [xxxiiij  possent. 
Eas  porro  constitiiit  passira  in  basilicis  pra^cipuis, 
scilicetpntriarchalihus  et  titulis  ;  aliquando  tamen 
in  diaconiis  et  in  oratoriis,  utin  orntorio  sancti  Fan- 
cratii,in  quaidem  snnctuspontifex  homiliamhahuit. 
Gregorius  secundua  supplevitvacantes.  nliquot  Qua- 
dragesim;o  dies.  nempe  in  feriis  quintis  ;  quas  sta- 
tiones,  no  rcpeterentur  in  titulis,  in  aliis  ecclosiis 
statuit.  iloc  est  qiiod  sijynificaro  vnluit  scriptor  lihri 
de  Gestis  pontificnm  his  verhis  :  Hic  Quadratjesi' 
mnli  temporeut  in  quinta  feriajejunium,  id  est  stntio, 
afque  Afissarum  celebritas  fie7*et,  in  ecclesiis  (quod  non 


minumqua  sanai  in  adjutorium  wcantur  inftrmUatu 
huwanXy  sed  etiam  cuncla  qu4v  %n  supplicationibus 
fiunt  roqationcs  appellari.  Principio  tamen  litani* 
nomino significahatursolummodo  initium  nostrarum 
litaniarum,  itaut  Kxfrie  eleison  pluries  frequentar^ 
tiir,  quo  sensu  accipitur  non  semel  in  rcgula  saneti 
Benedicti.  Eodem  sensu  usurpalum  legitur  in  vetn- 
sto  Rituali  Homana;  KccIesiaB,  quod  Dobis  exhihet 
Codex  Cnsinonsis.  ubi  de  Assumptionc  beatissinQffi 
Virginis  supplicatio  prwscribitur  cum  ter  ccntena  re- 
petitione  litania;  nostrjc  initialis.  Verba  ipsa  huc 
ascribo.  In  Assumptione  sanctir  Mario',  in  ipsa  re- 
spern  vigilinrumy  prxiyarntur  quoddam  porlatwiunin 
snncto  Laurentio  npud  Lateranos,  suppositaque  /o- 
hufa,  imnyine  Christi  Domini  nostriinsignita,  a  medio 
noctis  concurrente  populo.  exeant  cum  Ittania  adsan- 
ctam  Mariam  Minorem,  mundatisperviam  plateit,  et 


agebatur)  instituit,  Attamen  singulas  Quadra^esimie  suspensis  per  domos  turernis  ;  ibique  in  grnaibus  snn- 
ferias  quintas  antc  Gregorium  II  festivas  fuisse  in-  j)  ctx  Marix  deposita  aliquamliu  fcona,  omnis  chorut 
-»      1%      !_:      »«.___!  .         ^  !  »i>  viromm  ac  mulierumy  genibus  humiliter  unte  eam 

fiexis,  pugnis  etiam  pectora  ccedentes,  una  voce  per  a«- 


star  Dominicm  Micrologus  nnctor  est  in  cap.  50. 

Ktsi  autem  fixjn  ac  ratse  essent  in  Sacramentario 
stationes,  eas  tamen  populi  denuntiari  mos  erat. 
Id  fiehat  ab  archidiacono  in  publica  Missa  pro^ce- 
dente.  Postquam  enim  pontitcx  communicaverat, 
veniebat  archidiaconus  cum  cnlice  ad  cornu  altaris,  et 
annunciabat  stationem  ;  quicverba  leguntur  in  primo 
lik)eIIo  Ordinis  Romani,  num.  10.  Non  dubium  quin 
etiam  denuntiaretur  CoIIecta,  ubi  res  exigebat.  Ali- 
quando  tamen  Dotarius  id  muneris  pnrstabat  loco 
archidiaconi ;  cujus  rei  insigne  est  exemplum  in 
Actis  Leonis  tertii,  qui  eum  die  quadam  more  sofito 
in  lilaniis  qua»  ah  omnibus  majores  nppellantur  procC' 
denty  ubi  sihi  populus  obviam  occurrere  deberet,  et  se- 
cundum  annuam  consuetudinem  litanias  et  Missarum 
solemnia  cum  sacerdotibus  cetebraret,  et  seeundum  an- 
tiquam  traditionem  a  notario  S,  R,  E.  tn  ecclesia 
beati  Georqii  mariyris  m  ejus  naiali  ipsa  Htania  pre^ 
liktim  /ii3ml,  mmm ,  tam  vtri»  faamfae  feminm. 


merum  dicunt  centies  Kyrie  eleison,  eenties  Christe 
eleison,  [xxxvj  item  centies  Kyrie  eleison  ;  fusisque 
lacrymis  et  pj^ectbus,  per  sanctum  Adrianum  recta  ria 
vadunt  ad  sanctam  Mariam  Majorem  ;  auditaaue  Mis- 
sarum  celebritate,  ad  palatium  revertuntur,  Unde  qui" 
dam  cum  interesset,  ita  mirando  prorupit : 

Sancta  Maria.  quid  cst  ?  sl  cceli  cliniata  scandis. 
Esto  nenigna  tuis. 

Et  post  aliquot  versus,  tempus  scripti  carminis  indi- 
catur  his  versibus  : 

Tertius  Otlo  tu»  nixus  solamine  palmsp 

PriBstoque  sit  venioe. 
Hic  tibi,  si  quid  habet,  devoto  pectore  prspstat. 

Spargere  non  dubitat. 
Gaudeat  omnis  bomo,  quia  regntl  tarliua  Otto. 

Hactenus  Godex  tlle  Casinenais. 
Qtotenim  ia  bafliliea  Laterftiieiui  flQBl  Untam  fltt- 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COMMENTARIUS  PRAVIUS. 


89« 


es  octo,  quarum  duan  antiquissimne,  neinpe  Do- 
ica  prima  Quadragesimae,  ei  Dominica  in  albis  ; 
i  tertia  anie  Ascensionem  rcccnlior.  In  basilica 
:UPelristationesviginti,  pleneque  antiquissimse; 
asilica  sancti  Pauli  extra  muros  stationes  quin- 
:in  basilica  sanclte  Marife  iMajoris  duodecim  ;in 
lica  sancti  Lnurentii  cxtramurana  Ires.  Sed  has 
sque  aliarum  ecclesiarum  stationes  velcrcs  inTe- 
exhibcbil  libellus  singuJaris.  Onufrius,  in  l1isio< 
^asiiicu)  Vaticanon  enumeral  quudraginLaquatuor 
esias  in  rjuibus  hodic  stationes  fiunt  ;  slationes 
mi  octogmla  septcm,  dicbus  octogintatribus.  Ue 
hactenus  ;nunc  ad  majora  veniamus. 

Singulares  ritus  Miss(e  poHtificalis  secundum 
iinem.  Honianum  ;el  primo  ab  inilio  ad  Canonem. 

raptermissis  communibus  sacrosancti  Missse  sacri- 

cseremoniis,  utpote  quHR  ab  expositoribus,  prse- 
im  a  pi}e  memoriri'  cardinale  Joanne  Bona  illu- 
ta*  sunt,  singulares  duntaxat  hoc  loco  perseque- 
'  Missn'  ponlitici.i3  aut  opiscopalis  ex  Homano 
ine  ritus,  ne  aclum  agore  vidoamur.  Sic  nutem 
argutiiontum  traoiabimus,  ut  si  quid  nobis  occur- 
id  singularia  hfeciliustrandn,  breviter  afTeramus, 
ninus,  remuti  est  indicnre  nobis  satis  fueril. 

Insignc  est  in  primis  venerandio  antiquitatis 
nentum,  [xxxvil  cjuod  in  primo  nostro  Romani 
inis  libello  occurrit.  num.  8,  in  Processione  pon- 
is  ad  nltare,  nempe  quod  (iuo  acA)lythi  tenentes 
as  cum  Sanctfs  npertas,  et  subditKonus  sefpiens 

if^sis  tenens  mntiuni  suam  in  ore  rapsse,  ostendit 
ta  pofttifici,  vel  diacom  qui  prtvce.<seritt  id  est  et 
ono.  Tunc  inclinnta  capite  pontifex  vet  diaconus 
*at  Sancia,  et  contemplatur,  utsi  fuerit  superabun- 
^prascipiat  ut  pountur  in  ronditorio.    Quid   sint 

Sancta,  nemo  hacienus,  ni  fallor,  exposuit. 
ndat  velim  lector.  an  oa  qum  nllaturi  sumus  pro- 
.  hoc  vocabulo  Eu<*haristiam  signiticari. 
MDcipio,  ubicunque  hoc  nouten  Sancta  in  plurali 
arie  occurrit,  iiiaximc  in  his  libris^  aut  semper, 
fere  semper  Kucharistiam  signilicat,  exemplo 
corum,  qui  t«  "Ayca  appellanl  ;  et  Tertullianus 
*/«m  absolute  appellat  tum  in  librn  de  Oratione, 

in  alio  de  Pra^scriptione.  Idem  Ordo  Romanus, 
1. 17 :  Cum  dixerit  Pax  Doinini  sit  scmpep  vohiscum, 
fn«  crucem  tribus  nrcibus  manu  sua  super  calicem^ 
itSancta  in  eum.  Muiiclo(!uui  de  Kucharistia  in- 
^endum  nullus  dubitaverit.  Mihi  veronihil  aliud 
Tidetur  quam  particula  consecrata  ex  illis  San- 
(U^-  pontiriciadaltaroproco<Icnti  incapsa  ostensa 
,  qufeeicum  dincono  adornvit.  Xcque  enim  par- 
a  hapc  in  calicom  sic  immissa  facile  explicari 
st  de  parte  Hosti.r  in  ea  Missa  qiise  luncperagi- 
:onsecrat;p,  siquidem  proxiirie  post  superiora 
litur  poniificem  rumpere  ohlatnm,  et  de  ipsa  San- 
quam  momorderit  ponerc  in  manus  arrhidiaroni^ 
\do  in  calice,  Fiat  commistio,  elc.  Duplex  itnque 
icula  mittebatur  in  calicem,  una  sciiicet  ante 
tH3  fractionem,  alia  post  fractionem,  ex  ipsa 
ita  ;  adooquc  primanihil  aliutl  essevideturquam 
icula  ex  antea  consecraiabucharislia,  quam  pon- 

ad  altare  procedens  adoraverat,  iri  capsa  osten- 
;  ex  qua  parlem  qum  superahundans  fuisset  prse- 
rat  rcponi  in  conditorio,  id  est  in  eo  loco  ubi 
laristiasoleret  asservari.  lu  secundo  libello  du- 
etiam  particulse  sacrte  in  calice  commistio  prn?- 
dtur,  sed  utraque  ex  pnesente  sacriGcio  :  contra 
11  in  primo  libello,  ubi  prima  r.ommistio,  meo 
em Judicio, fit  ex preecedente,  altera  ex  preesente. 
tquisdubitei,duplicemparticulammissam  fuisse 
diceni.  id  diserte  notavit  Amalarius,  qui,  relato 
■itu.  ita  commentatur  [xxxviij  in  lib.  iii,  cap.31. 
ic  ita  agitur  in  iiomana  Kcclesia^  ah  illis  jpotest 
ici  quiii  siijnificet  bis  positus  panis  in  calicem. 
enim  mcat  a  mysterio  quidquid  in  officio  agitur 
1  eonttitutionem  Patrum, 
»n8tat  ittqae  daplicem  EuchariatlB  partieulam 


A  fuisse  immissam  in  calicem,  onam  ex  priori  (ut  qui« 
dem  opinor)  consecratione,  alteram  ex  praesente.  Cur 
autem  particula  ex  Kucharistia  asservata  immissa 
fiierit  in  calicem  ?forlasso  utsncriflcii  uniiasetper- 
petuitas  hoc  ritu  inculcareiur.  Id  enim  coliigi  potest 
ex  alio  persimili  rilu,  qui  in  eodem  primo  nbelJo 
nosiro  subsequitur,  num.  21,  ubi  contigerit,  pontifice 
absente.  Missam  in  loco  in  quo  stnlio  ruerit  ab  epi- 
scopo  celobrnri.  Sexto  toro  quandn  dici  debet  Pax 
Domini  sitsemper  vobiscum,  deportatur  a  subdiaeono 
oblationario  particula  fermenti  quod  ah  apostolico  con- 
secratum  est,  et  datur  archidacono  ;  ille  vero  porrigtt 
episcopo.  Atille  consiynando  tribus  vicihus^  et  dicendo 
Pnx  dominisii  semper  vohiscum,  miltit  in  calicem. 
Hiclocus  insignis  est  ad  urobandum  id  quod  alias 
diximus,  fermentum  illuu,  de  quo  agit  Innocentius 
primus  in  epislola  nd  Docentium,  esse  ipsammet  Eu- 
charistiam  consecrniam,  non  eulogias  seu  panem 
benedictum :  deindeex  hoc  riiu  Missm  eniscopalis, 

B  ahsente  pontifice  celebratie,  illustrari  similem  ritum 
.Missfiepontificalis,  iMquapHriicuIamEucharistiffiantea 
consecratfedeferri  ad  altare,  ct  ^^ostea  immitti  in  calj- 
com  modo  obsorvabamus  ;  demque  hoc  riiu  sacrlflcii 
unitatemcommondari,  atque  unionom  pontiflciscuni 
sacerdote  qui  Sancta  prius  consocrasset.  et  episcopi 
cum  pontince  fermenii,  idost  Kucharistia;,  pariiculara 
a  pontificeantea  consecratam  In  calicemimmiitentis. 
Ex  his  non  obscure  conlicimus  Sanctn  hmc  aues 
pontifici  ad  altare  prooodenti  prcpforebantur  Eucna- 
risliam  fuisse.  Consimiiis  ritus  in  Parasceve  obser- 
vabatur  s(pcuIo  xiv,  teste  Jacobo  Gaietano  in  Qrdi- 
narii  sui  cap.  92,  ubi  cum  descripsit  Frocessionem 
papa;  cum  suo  cloro  ab  Ecclesia  Laieranensi  ad  ba- 
silicam  sancia^  r.ruois  cum  corpore  Duinini.  ha^c 
subdit  :  Presbyter,  qui  portat  corpus  Domini,  juynat 
illud  in  secretario,  dum  dominm  papa  prajparat  se, 
Illo  praiparato,  reportet  illud  ante  papam  in  Proces^ 
sione  ad  altnre.  Innc  illusirari  et  confirmari  possunt 

p  ea  quee  hac  de  re  superius  diximus. 

^  [xxxviiij  2.  De  fermento  per  titulos  Dominicis 
diehussiuffulis  mittendo  ita  scribit  Innocentlus  pri- 
mus  in  epistola  29  ad  Decentium  :  D$  fermento  vero, 
quod  dte  Dominica  per  titulos  mittimusy  sujterpue  no$ 
consulere  voluisti,  cum  ofunes  eeclesitr  nostrn?  intra 
cioitatem  sint  constitutx :  qunrum  presbyteri,  quia  die 
ipsa,  propt  tr  ptebem  sibicreditam,  nobiseum  eonvenire 
nnn  possunt,  tdcirco  fermcntum  a  nobis  confeetum  per 
acolythos  aceipiunt,  nt  se  a  nostracommunioney  maxime 
illa  diCf  non  judirent  separatos  Unde  videas  formen- 
tumillud  fuissecommunionis  ecclesiasticee  Symbo- 
lum,  uii  mox  dicebamus.  Addit  pontifex  :  Quod  per 
pnroehias  fieri  debere  non  putOy  quia  non  lontje  por- 
tnnda  sunt  sacramenta,  nec  nos  per  ccemeteria  dirtrsa 
eonstitnlispresbyteris  destinamus,  cum  jn-esbyteri  eorum 
confieiendorum  jus  habeant  atqiie  licentiam.  Mittebatur 
itaque  fermeniumillud  singuiis  Dominicispertitulos, 
id  estper  titulares  Urbisecclesias  ;  non  vero  per  pa- 

*x  rochias,  seu  per  ecclesias  suburbanas ;  neque  per 
coemeteria,  seu  per  ecclesias  super  martyrum  iumulis 
erectas.  Innocentii  decreium  praeceasisse  fertur  Mil- 
tiadis  constiiutio,  ut  oblationes  consecratw  perecetesias 
ex  conseci^atu  episcopidirigerentur,  quod  declaratur  fer- 
mentum.  Similis  Siricii  papfficircumferturconstitutio, 
ut  nuilus  presbvter  Missascelebraret  per  omnem  heb- 
domadamscM  Dominicam,  nisi  eonsecratum  episcopiloci 
designati  susciperet  decUiratum,  quod  nominatur  fer- 
mentum, 

Hoc  porro  fermentum  nihilaliud  osse  quam  Eucha- 
ristiam,  jam  superius  observavimus,  constatque  ex 
vetustissimo  Codice  Hatisponensi,  in  quo  haoentur 
gloss»  super  decretales  pontificum  epistolas,  cujus 
Codicis  hflBC  verba  sunt,  in  Ftinere  nosiro  Germanico 
jam  relata.  De  fermento  tfnod  dicit,  mos  est  fiomanis, 
ut  deMissa  quas  cantatur  ni  Ccsna  Domini^  et  in  Sab- 
bato  sawto.  et  in  die  saneto  Paseha,  §t  in  Pentecosten, 
et  in  Nataii  Domini,  de  Sanet(i  (sie  le^^endum,  noa 
He  $an$$Q)  per  lokm  anntm  terteinr;  $$  M0iu^u$ 


871 


APPENDIX  AD  S.  GREGOMI  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


872 


per  stationei,  si  ipsi  papa  ad  Missam  prcpsens  non  A 
fuerit,  de  ip$a  Mi8fa(forieSancta)mittiturincaliceni, 
cumdicitur,  Pax  Doiuinisitscinper  vobiscum.  Et  hoc 
dtcitur  fermentum.  liinc  illustrantur  ca  quae  superius 
notavimus,  tum  de  fermento  sumpto  pro  Eucharistia, 
itidemquc  deSnncCa;  tum  dc  asservata  Eucharistia 
ex  priori  sacrificio  ad  immiUendam  pnrliculam  con- 
secratam  in  Missis  [xxxixl  subsc(fuentihus :  tum  de- 
nique  de  ritu  usitato  in  Missa  episcopali,  ubi  statio 
fuisset  abscnte  pontifice.  Ejusdcm  glossffiverba  proxi- 
me  addita  subjungo  :  Tamen  Sabbato  sancto  Paschm 
niiUus  presbyter  per  ecclesias  baptismales  neminem  com- 
mimicat,  antequam  mittatur  ei  de  ipsa  sancta,  qmm  ob- 
<t</<7 //o7;ii}i /{5  papa.  Verum  non  tantum  Sabbatosancto, 
sed  etiam  qualibet  Dominica  id  ficbat,  ut  ex  prsmisso 
Innocentii  tcstimonio  intelligimus.  Secus  fiebat  in 
co^mcteriis,  id  est  in  ecclesiis  super  tumulos  martyrum 
erectis,  inquibus,nonex8pectatopontiticis  fermcnto, 
presbytcr  sacra  licebat  celebrarc,  qucmadmodum  in 
parochiis,  id  est  in  ecclesiis  suburbanis.  B 

Consimihs  ritus  scrvabatur  in  ordinatione  cpisco- 
porum  etpresbvteroruiii,  utposteavidcbimus,  quibus 
ah  ordinatorc  porrigcbatur  integra  obiata  consccrata, 
ex  qua  communicabant  in  ccrtos  a  sua  ordinalione 
dies,  immittendo  sciiicet  particulam  ex  acccpta  prius 
oblata  in  calicema  seconsecratum,  ut  sic  suam  cum 
suo  ordinatore  communionein  atque  sacrificii  unita- 
tem  protestarcntur,  quse  duplex  ratio  erat  pontinci 
mittendi  Eucharistiam  ad  titulos  IJrbis  singulis  [)o- 
minicis  per  acolythos.  Tcrtiam  afTciTe  licct  cx  Inno- 
centii  verbis  mox  relatis,  ut  scilicet  potcstas  ficrct 
presbjteris  titularibus  Missam  celebrnndi,  sccus 
quam  presbyteris  parochiarum  seu  ecclesiarum  sub- 
urbanarum,  atque  coemeteriorum,  quod  presbyteri 
eorum  conficiendorum  jus  hnberent  atque  licentiam. 

Cur  autem,  inquies,  per  acolythos  defcrebatur  fer- 
mentum,  si  ipsaEucharisliaerat,  ctnon  permajorcs 
ministros  ?aut  cur  tandem  Eucharistia  fermenti  no- 
mine  donata  est?an  quia  panis  exquoconGcicbatur  q 
fermentatuserat? 

Ad  primum,  acoiytorum  id  officium  erat,  ut  sac- 
culosad  confringcndas  in  Missa  oblatas  consccratas 
portarent,  easquc  sacerdotibus  confracturis  cxhibe- 
rent,  uti  patetex  libellisOrdinis  Romani.  Quapropter 
in  sua  ordinatione  sacculos  ab  episcopo  antiquitus 
accipiebant  in  signum  hujus  muneris  et  officii.  Id 
probat  libellus  octavus  hic  editus  de  Ordinationibus 
sacris.  Unde  aeolythi  duo  in  Missa  pontincali,  cum 
pontifex  procedebat  ad  altarc,dcfcrebant,c/ip.sa8ct/m 
Sanctis,  id  est  Eucharistia,  casque  tenebant  apertas, 
dum  pontifex  5anc<a^  adorasset,  atque  ex  cis  parti- 
culam  assumi  jussissct  in  usum  sacrificii  quod  mox 
ab  ipso  celebrandum  erat.  lluc  forte  spcctat  id  quod 
in  Propyleo  ad  tomum  I  Aprilis,  Bollandiani  ^xl] 
legitur  de  Zephyrino  papa,  cujus  fuit  hoc  constitu- 
tum,  ut  patenas  vitreas  ante  sacerdotcs  in  ecclesia  mt- 
nistriportarent,  dum  episcapus  Missam  celehraret. 
Sane  Tharsicius  martyr  ex  iilorum  acolytborum  nu-  r\ 
mero  erat ;  qui  cum  quodam  die  deferret  Christi  cor- 
poris  sacramenta,  nec  vellet  ea  discutientibus  jyroilere 
payanis,  tam  diuest  fustibus  ac  lapidibus  maceratus  ab 
eis,  quousque  exhaiaret  spiritum,  testantc  Usuardo 
ad  xviii  Kal.  Septembris. 

Jam  veroquam  ob  causam  fermenti  nomcnEucha- 
ristiae  hoc  in  loco  impositum  sit,  an  quia  cx  pane 
fermcntato  confecta  essct,  an  potius  ob  mysticam 
aliquam rationem,  non esl facile  definire.  Illud  certum 
videtur,  hac  in  sola  occasione  fermenti  vocabulum 
Eucharistifie  in  tota  antiquitatc  tributum.  Erat  ergo 
prsecipua  et  singularis  in  ipso  facto  hujus  appellatio- 
nis  causa.  Quid  si  ad  tegcndum  profanis  rei  sacviB 
arcanum  pro  moreiilorum  temporum?  Quid  si  ad  de- 
signandain  communionem  ac  vinculum  unitatis  hoc 
vocabulum  aptiusvisum  est?iNam  Eucharistiainejus- 
modi  occasione  hujus  rei^ratia  ad  titulos  mittebatur, 
ex  dictis,  ne  presbyteri  titulares,  qui  diebus  Domi- 
nicU  propter  plebem  sibi  creditam  una  com  pontifice 


convenire  non  poterant^  ab  ejus  communione  separaii 
vidcrentur .  In  nujus  rei  signum  nuliaTox  convenien- 
tior  afTerri  poterat  quam  femienti.  Sicut  enim  modi- 
cum  fermentum,  ut  rectemonetapudillustrissimum 
Ciampinum  Josephus  Thomasius,  totam  farins  cui 
injicitur  massam  fermentat,  sic  unicum  illud  divi- 
numque  pontificis  fermentum,  ner  titulos  missum, 
veluti  unam  massam  etcorpusiidelesuniusurbisco- 
pulabat.  Nihil  ergo  facit  tiic  locus  ad  probandum 
panis  fcrmentati  usum  in  ecclesia  latina.  Sive  enim 
azymus  fucrit  panis  ille,  sive  fermentatus,  Eucha- 
ristia  fermcnti  vocabulo  designata  est,  non  a  materia 
cx  qua  constaret,  sed  a  causa  morali  ac  mystica. 
quod  idem  prestaret  in  corpore  Christi  mystico,  quod 
praestat  fermentum  in  pane  matcriali. 

Gmtcrum  hunc  morem  transmittendi  fermentum 
seu  Eucharistiam  pcr  titulos  Urbis  antc  saeculum 
nonum  in  desuctudinem  abiissc,  colligimus  ex  libcllis 
Ordinis  Romani,  in  (juibus  nulla  istius  missitationis 
mcmoriasuperest,  sicut  nequc  apudAIcuinum  alios- 
quc  Ordinis  Komani  commentatores. 

Ex  his  conjicere  licet  rccentiorem  morem  Eucha- 
ristiam  praeferendi  pontifici,  cum  aliquoproficiscitur, 
forsitan  manasse  [xu]  non  solum  ex  communi  pri- 
morum  Christianorum  morc,  qui  peregrinantes  Eu- 
charistiam  secum  gestarc  solebant,  scd  ctiara  ex  ve- 
teri  consuetudine  defercndi  sacrosancta  mysteria  ante 
pontificem,cumad  Missarumsolemnia  celebrandaad 
altare  procederct ;  qui  tamon  ritus  in  primo  tantum 
Romani  Ordinislibelloprffiscribitur,  nonin  aiiis.Nam 
secundus  libellus  pnecipit  ut  pontifex.  cum  perveoe- 
rit  ad  altare,  primo  ndoret  Snncta,  quae  promde  ibi- 
dem  antca  exstitissc  neccsse  est. 

3.  Gregorius  ma^nus  initio  Sacramentarii  sui  ita 
MissiC  onlincmexplicat  ptiucis.  In primis  adhUroitum 
Antiphona,  qunlis  fuerit  statutis  lemporibns^  sive  diebus 
festis,  seu  quotidianis,  deinde  Kyrie  eleison.  Item 
dicitur  Gloria  in  excelsis  Deo,  si  episcopus  fuerit, 
tantummodo  die  Dominico,  sive  diebus  festis;  ajpresbf- 
teris  autem  minime  dicitur,  nisi  solum  in  Pascha. 
Quando  vero  iitania  nyitur,  neque  Gloria  in  excelsis 
Deo,  neque  Alleluia  canitur.  Postmodum  di^itur  Ora- 
tio.  Deimie  seauitur  Apostolus.  Item  gradale,  seu  Al* 
luia.  Postmoilum  leyitur  Evanyelium  :  deinde  Offer- 
torium ;  et  dicitur  Oratio  super  ohlata.  Sic  fere  pCT- 
petuo  vocatur  htec  Oratio  in  antiquis  libris,  quffi  in 
Editis  et  ah  Amalario  Secreta  dicitur.  Qua  ciimpleia, 
dicit  sacerdos  exceisa  voce,  Per  omnia  saecula  sccu- 
lorum,  etc.  Confer  Micrologi  caput  23,  ubi  brevis 
descriptio  Missac  affertur. 

Multa  in  superioribus  Gregorii  verhis  csscnt  nolaii- 
da;  sed  aliis  hffic  permiltimus,  insigniora  tantumob* 
scrvaturi. 

In  primis  Kyrie  eleison  toties  repetebatur,  quoad 
pontirex  aliquo  nutu  fincm  designaret.  Undc  Paris 
de  Crassis  obscrvat  Kyrie  in  missis  pontificiis  taodia 

?»rotrahi,  quandiu  rcverentia  papae  a  cardinaHbui 
acicnda  durat.  Vcrum  in  iis  Missis  quBR  litaniassub- 
sequebantur  Kyrie  eleison  omitti  mos  erat,  ut  ex  li- 
hcllis  nostris  patet,  ob  cam  vidclicet  causam  quod 
in  litaniis  jam  cantatum  fuisset. 

Cum  dicendum  cst  I^nxvobis,  pontifex  se  convertit 
ad  populum,  ubi  ecclesia  directaest  versus  oricntem 
spcus  si  versus  occidcntem,  ut  in  basilicis  Latera- 
ncnsi,  Vaticana,  aliisque  similibus,  in  quibus  poD' 
tifex  sacra  facicns  vultum  habet  conversum  ad  po- 
pulum,  ncc  sc  vertit  ad  clcrum,  cui  obversus  est. 
Vide  Ordinarium  Jacobi  Gaietani,  pag.  415. 

Deinde  in  Missa  non  sedebat  pontifcx  antc  abso- 
lutam  Orationem  [xlii]  qutr  EpistolsB  preemittitur ; 
eoquc  scdente  ac  annuente,  episcopi  ct  presbyteri 
sedebant,  non  vero  diaconi  aut  subdiaconi,  aliire 
ministri.  Huc  spcctat  llieronymi  ad  Evagrium  epi- 
stola  85.  Caterum  etiam  tn  E^eeletia  Roma!  preshjfieri 
sedent,  et  stant  diaeoni^  licet  paulatim,  tnorefrrracfnit* 
bus  vitiit,  inter  presbyteros,  alnenU  «ptteoDO,  sedirt 
diaeonum  viderm,  H  indojmuUcit  ctmvivm  *    -'- 


IN  ORDJNEM  ROMANUM  COMMENTAHIUS  PRifiVltJS. 


874 


:  presbyleris  dare.  biscant  qni  Im  faciuni  non  se  A 
^acere.  Id  vero  ex  supcrbia  ortum  esse  scribil 
luctor  apud  Auguslinum  :  Sed  quia  RomansB 
as  ministri  suntj  idcirco  honorabitwres  putnnlur 
ipud  ca>teras  Ecclesias,  propter  mayni/icentiani 
Homanx,  quxcaput  esse  cideturomnium  civita- 
X  propter  enmdem  causam  presbyteri  lilcclesiie 
ia3  sibi  etiam  plus  tribuere  debere  recteiuferl 
lymus,  qui  hanc  diaconorum   temeritatem  in 

paucitatem  eodcm  loci  rcfundit.  Diaconos 
is  honorahUes,  presbyteros  lurba  rontemptibiles 
Plura  de  his  apud  iiaronium,  ad  anuum  402. 
laec  anle  (Ircgorii  Magni  pontificatum  Allcluia 
sa  non  dicebaturextraPentecosten,idcstextra 
uinc^uaginta  dics  qui  a  Paschate  ad  festum  Spi- 
incti  interccdebant.  Testiscst  lib.  vii,epist.(>4, 

2  ad  Joannem  episcopum  Syracusanum. 
•  ea  qua?  inferius  dicturi  sumus  de  ritibus 
li  sancti. 

ilgato  dc  Romanis  pontificibus  libro  fides  est,  B 
isius  papa  1  consiituit  ut  quotiescuvque sancta  K- 
areciiarentuVy  sacerdotes  nonsederent,  sed  rurvi 
'.  Uuc  spectat  id  quod  tanquam  insolens  fnctum 
xaDdrina  Ecclesia  Sozomenus  rcfert,  nempe 
d  Evamjelium  episcopus  non  assurgat.  Id  vero 
uidam  Romani  presbytori  attentarent,  Anas* 
decrcto  suo  hoc  emcndavit. 
,  Evangelium  Gregorius  in  rubrica  superiori 
1  facit  mentionem  de  Symbolo,  nec  ae  con- 
Etquidem  pleriquc  existimant  Symbolum  in 
la  Ecclcsia  non  fuisse  recitatum  ante  Henrici 
imperatoris  tempus;atque  ad  id  probandum 
it  Bernonis  nbbatis  Augiensis,  testis  oculati, 
itateui.  qui  re   vera  id  diserle  affirmat ;  ad- 

Romanos  hujus  rei  causa  ab  imperatore  in- 
atos  respondisse,  videlicet  quod  Romana  Ec- 
non  fuisset  aliquando  ulla  Imreseos  feci  infecta. 
.men  impcratorcm  a  Beucdiclo  papa  id  impe- 
,utSymbohim  in  postcrum  ad  publicam  Mis-  Q 
Liii]  decaniaretur,  quod  anno  1014  conligit. 
1  longe  ante  id  tcmpus  Symbolum  in  Missa 
icali  decantari  mos  erat,  utfidem  facit  libellus 
lus  de  Ordinc  Romano.  Kt  nc  quis  intcrpola- 
1  hoc  in  loco  causetur,  Amalarius  in  Egloga 
hoc  libello,  eumiem  locum  commentatur. 
^tiam  in  libellis  v  ct  vi  dc  Missa  episcopali  se- 
m  [{omanos,  qualis  in  usu  erat  ante  sa^culum 
n,  Symbolum  post  Evangelium  assignatur.  Ita- 
IV  iliud  intervallum  quod  a  sa^culo  nono  ad  un- 
um  effiuxit,  Symboli  recitationemin  Missa.in- 
>sam  a  Romanis  fuisse  dicendum  est.  Quod 
de  Oratione  dominica  contigisse  veri  similli- 

siquidcm  eam  in  Missa  post  canonem  Gre- 
I  Magnusrccitari  prmcepit,  cx  lib.  vii,  cpistoli 
lict.  2.  (Jertc  Walafridus  Strabo,  in  cap.  22  ait 
dccantandi Symboli  GP.  ex  ca  urbe apui  Roma- 
edi  pervenisse,  apud  Gallos  autem  ac  Germa- 
em  Symbolum  lalius  et  crebrius  in  Missarum  [) 
s  c(p[>isserecitari  ;  quod  praeter  alios  attestatur 
Parisiensis  episcopus  in  lib.adversus  Grfccos, 
,  ubi  fidcm  catholicam  vorat  quam  die  Domi- 
ecaatat  ad  Missam  universalis  Gatliarum  Eccle 
>enique  (lencius  anirinat  ita  scriptum  esse  ad 
m  Domini  in  libro  Gelasii  :  Non  dirant  S»/w- 
;  quod  argumento  est  aliis  diebus  dici  potuissc 
o  primo  pontificc,  de  quo  hunc  locum  intelli- 
m  existimamus.  Sed  quia  nihil  ejusmodi  legi- 

Sacramentario  Gelasiano  apud  Thomasium 
:o,  suspendendatantisper  sententiaest  deSym- 
ecitatione  Gelasii  pontificatu.  maxime  cum 
i  Goncilii  iiiToIetani,  in  canone  2,  usum  rcci- 
in  sacris  Symboli  inducant  secundum  formam 
alium  £cc/<*.s'arMw,  dicturisccundum  Romnna?, 
ritus  apud  Romanos  tum  usitatus  fuisset  co 
ire,  id  est  scra  Uispanica  627. 
t  ETangeiiumautSymbolum  noonunquaro  pon- 
ermoaem  ad  populum  habebat,  quod  a  Leone 

Patrol.  LXXVIII. 


Magno  primum  fieri  coeptum  colligilur,  tum  ex  co 
(juod  nulla3  pontificum  Komanorum  ante  cum  homi- 
Ji.n  cxstant,  tum  ex  Sozomeni  lib.  vii,  cap.  49,  ubi, 
dcRoma  a^^cns  :  «  In  eadem  Urbe,  inquit,  nec  cpisco- 
pus,  nec  alius  quisquam  in  ecclesia  populum  docet ; 
sed  apud  Alexandrinos  solus  civitatis  Alexandrinie 
cpiscopus  concionatur.  Quam  consuetudinem,  cum 
antea  mtroductanon  fuisset,  introductam  esse  ferunt 
ex  quo  Arius  presbyler,  [xnv]  de  doctrina  fidei  dis- 
serons,  nova  dogmata  invexit.  »  Idem  auctor  quse- 
d.Miii  alia  ibidem  obscrvat,  qun3  hoc  loco  referri 
possunt.  «  Est  eliam  lioc,  inquit,  Alexandrise  inso- 
lcns.  Ad  Evangelium  episcopus  non  assurgit.  Et  illic 
quidcm  solus  archidiaconus  Evangelium  legit;  alibi 
vero  diaconi,  in  multis  autem  locis  presbyteri^  in 
quibusdam  episcopus  in  pra*cipuis  fcstis,  ut  Cons- 
tantinopoli  die  sancto  Pascha;.  »  Vcrumtamen  Fru- 
dentius^  Leonc  Magno  et  Sozomeno  antiquior, 
in  hymno  il,  dc  coronis,  ubi  Romanam  sanctiHip- 
polyti  basilicam  describit,  Pontificcm  in  tribunali 
ad  populum  vcrba  facerc  solitum  fuissc  testalur. 

Fronte  sub  adversa  gradibus  subliiue  tribunal 
Tollitur,  antistus  proedicat  unde  Deum. 

Veruin  id  fortasse  rarius.  Certe  post  Grcfforium  Ma- 
gnum  paucashabemusRomanorumpontificumhomi- 
lias  ;  tametsi  nonnulli  aiiquando  concionati  sunt, 
quos  intcr  Innocentius  III,  et  post  eum  Clemens  VI 
multas  conciones  habuit. 

Observatu  dignum  est  id  quod  scribit  Optatus  in 
lib.  ni,  omnem  episcopalem  tractatum  seu  conciona- 
torium  sermonem  pru^ditum  fuisse  snlutatione  gemi" 
nata.  Non  eniniy  inquit,  aliquid  inrtpit  episcopus  ad 
populum  dicerc,  nisi  primo  in  nomine  Dei  populum 
salutaverit.  Similes  sunt  exitut  tnitiis  Omnis  tractatus 
in  ecclesia  a  nomine  Dei  incipitur,  et  ejusdem  Dei  no' 
luine  terminatur.  Ab  aliquot  sa^culis  exordium  ficea 
salutatione  angelica,  qui  ritus  jam  invaluerat  saecu- 
lo  XV,  ut  patet  ex  Cwrcmoniali  Petri  Amelii,  cap.  42 
quod  hicnabctur  ordine  15. 

•i.  Oblationcm  quisc|ue  suam,  non  modo  laici 
utriusque  sexus,  sed  etiam  snccrdotes  et  diaconi  in 
Missa  pontiHcali  faciebant.  Id  quo  ritu  ficrct,  singilla- 
tim  explicant  libelli  dc  Ordinc  Romano.  Principum 
oblationcs,  panis  scilicet,  occipiebat  pontifex  in  se- 
natoriOt  qui  locus  orat  ipsis  ad  austraicm  partem 
assignatus  ;  archidiaconus  autem  [lost  pontificem 
amulos  viniaccipiebat  ab  eisdem.  Aliorum  laicorum 
oblatas  episcopus  hebdomadarius ;  amulas  diaconus, 
quas  in  scyphum  refundebat.  Idem  fiebat  tum  a 
Pontifice,  tum  a diaconis, in  parte femiuarum.  Panem 
solumabsque  vino  sacerdoteset  diaconi  offerebant. 

Dc  forma  panis  oblati  Onufrius  ila  scriptum  lcgita 
Joanne  Diacono  in  expositione  Ordinis  Romani,  quam 
cxpositionein  [xi.v]  repcrire  minime  potuimus  :  Obla' 
tionum  forma  alque  mensura,  cum  videatur  fuisse 
antiquitus,  prout  erat  cujusque  studium  atque  devotio 
in  religione  divina,  possumus  tamrn  ex  bcriptis  beati 
Gregorii  cei'liora  quaedam  capere  tllius  rei  indicia,  qui 
scribit  in  libro  iv  Dialogorum,  ccLp.  55  :  u  Quemdam 
presbyterum  detulisse  duas  obialtonum  coronas  cuidam 
persotiXi  quales  coronas  solebat  tunc  Christtana  religio 
offerre  Deo  pro  se  sursque  omnibiis.  »  Et  pauhpost  : 
«  Manifcstum  cujus  mensurx  vel  formse  debeant  esse 
sacerdotum  oblatx,  qure  ex  pugiih  similx  fterijubentur, 
et  adspeciemcoronce.n  Notum  est  factum  matronsB  il- 
lius  Romanoe,  quce,  cum  communionem  a  Gregorio 
acciperet  ex  pane  a  se  oblato,  risit  corpus  Christi 
dici  auod  csset  ex  illa  oblatione,  auam  ego,  inquit, 
mantbus  meis  feci,  et  tibi  obtuli.  Moris  quippe  tunc 
erat  ut  unusquisque  suam  ipsius  oblatam  (quamvo- 
cabant)  propria  manu  conficeret.  Undc  Valens 
imperator  dona  qu»  ipsemet  feccrat,  ^v  aurou/ayo?  ^v, 
divinffi  mensae  obtulisse  perhibctur  a  Gregorio  Na- 
zianzeno  in  funcbri  oratione  Basilii  Magni.  ^ 

Neque  pratermittendum   hoc  loco  est  id  quod 
Humbertus  cardinalis  in  libro  contra  Michaeiem  Ce 

S8 


87S 


APPENDIX  AD  S.  GUEGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


876 


rulariuin  scrihil,  quod  dinroni  rum  suhdfanwis,  ficn 
ipsi  sarprdotes,  sarris  amicti  ccstibus,  ruw  wrlodia 
Psalmorutn  ronsitcrsuui,  id  fsl  pauein  inrorinonlatnni 
ad  sacrilioiuui,  et  it}  sf*rrelario  pnratum  i\r  srrrrturio 
proferebant.  Qua  (iere  lugcndaD  Consuetufliiies  I^Ui- 
niaoenses. 

Ad  vinum  quod  altinct,  aniulns  ol)Ialas  fundebnl 
archidiaconus  in  calicem,  nuo  utehatur  ponlifcx  ad 
consecralionom :  et  cuin  ad  siimmuni  replelus  erat. 
in  alium  oalicem  ininisterialom,  qnein  teiielial  unus 
acol^-thus,  deplobat.  Jlic  ca  ix  in  lihollis  nostris  scy- 
phus  appellalur.  priolcr  quom  aliiis  calix  inajor  as- 
signatur  in  lerrK)  lihello.  Ha-c  ohsorvalio  nccossaria 
est  ad  ea  illustranda  rpi.o  dc  laicorum  suh  altcra 
specie  rominunione  posloa  dicluri  sumus.  Porro 
canlor  aquani  lintoo  coo{»ortam  olTorohal  diacono, 
qui  eam  cum  vino  in  calice  iniscoljal,  infundondo 
in  nioduni  crucis. 

Joannes  III  staluit  ut  ohlativnrs,  et  amuhv,   vellu- 
minana  in  ctrmrtrriis  prr  nmnrs  Duminir.tis  dr  Lntrra- 
vis  miuistrarrutur.  (IroL^oriiis  111  ilom  inslituit  ul  in 
ccPineteriis  nrcuuujwffifn'  pi>silts   nnnitv,  m    uie  yuita- 
litiorum  eoruui.    lunnuaria    ad    riijilins  faricudas  rt 
ohLationrsdn  pat  riarrhio  prrohlntion(irium\\\.\\]drpia'- 
tarentur  uffcrlrhraudas  Missas  prrijncni  prucidcrftpou' 
lifeXf   qui    pro   teinporc   fuerit,   sncrr<lotrm.    Kxstat 
cjusdem  Grogorii  III  diplonia  de  ohialionihus  quoli- 
dianis  per  ouin  lartis  ad  sanctum  Paiiluni,  nompe 
171  jirima  Missn  ad  corpus   uhlatam  unani ;  in  srcuuda 
Missa  atl  saurtuni  Tiinothrum    ohlfitnm  unnni  ;  in  ter- 
tiaMissa   nil    imaiiinfui  Sairatoris,  ijUiV  ft  .Ijm^itolo- 
rwMj,    ohlalam  unain ;  in    ijuarta   J//^sa  ad   i^anrtum 
Grcijorium  adjanuas  ohtatain  nnam  :  drindr  iu  Missii 
fjuinta  ad  altnrc  niajore  ohlatas  duas.   Kx  qiio  vidoas 
jam  tunc  in  illa  hasilica  soi  missas  jwr  siniiutos  dirs^ 
et  quidom    in   divorsis  allaiihus   solilas   coh^hrari. 
Diplonta  ila  conchiflil  pontilox  :  A"o.<  ccro  idcn  drdi- 
mus  hm:  majorc  altare    imninrhis,   ut  hcec   omnia  fianl 
onini  tpinpurr.  Confor  Tvpicum  Iron.o  Diica*  im()era 
tricis,  CHp.  31,  (pi:i>  ^iniinlis  dioiius  iii  divina  litur^na 
septcm  jianrs  olTorri   pra^copit,  Analoclorum  Crirco- 
rum  tomo  primo,  qui   nostroruni  studio  nuporrinio 
prodiit  in  luceni. 

Ah  annis  amplius  quadrin^^entis  (h>il.a  osl  otTorri 
a  laicis  matoria  sacrificii  ;  scd  .\ngusliinis  l^alri- 
cius,  in  suo  CaTomoniali  doscrihit  iiiodiim  (lui  ante 
annosducontos  ohsorvaiidus  orat  in  ohlationo  ad 
Missam  pontincaloiii.  Quippo  leclo  Kvaiii:clio,  dinco- 
nus  Kcanipdii  latinus  acciptt  Hustiaui  unnm  dr  trihns 
ijuir  sunt  supcr  patrnani,  ct  ruiii  ra  nUas  ttnns  llo- 
stias  tnngit,  ct  r.nm  dnl  safTist.K  c  tmr  imdani .  Dnndr 
accipit  aliam  I/ostiam  de  dnnhus  ijuiv.  rrmansrranf,  rt 
cum  ra  tanijit  pafenani  et  cnlicmi  prr  tidnm,  intus  rt 
extrn  ;  et  similifrriiat  cnm  sairistwroint^ilindam.  Id  lit 
ad  vilandiim  voneni  pcricnhim,  quod  in  ca[)nl  sa- 
crisl:i>,  ([iii  oiiiniii  pararo  dchot.  hoc  pacto  rodnnda- 
ret. /*o.>7  //«tv.  ol)  eaindom  vnXunwm  dc  amiiulUs  rinnm 
it  uijunin  in  tn.rrnm  dat  sarrislir  ait  pnvijustaudum  : 
et  (ieinde  arripims  patrnam  fum  llosiia,  vaui  dal  in 
manibus  j)aj)fr,  ijui  Ulam  Dro  olfertnis  dtrit  :  Snsci|;io.. 
sancte  Pator,  olc.  Ihfc  ex  AngUNtino,  uhi  de  Mis^a 
niajore  in  die  Natalis  Domini,  (]uod  ilorum  repetit 
in  Sahhalo  sanclo. 

Ilic  agrnduiii  essol  do  vasis  sacris.  (inorum  iisnsin 
sacriticio  Missa>  iipiid  Uoiiianos.  Vcruiii  consnlondus 
hac  dc  ro  pr;o  aliis  \niv  mcmoria'  cardiiialis  liona. 
Lnum  hic  addore  Jnhot  do  vasis  sacris  hasilicu'  Va- 
ticana\  de  rpiihiis  (it  monlio  apud  Orosium,  (pii,  de 
nomana;  urhis  diro[iliunc  por  Alaricum  facta  agons, 
in  lih.  vii,  cap.  'Mi.  ail  iiiililoni  Arianum  vasa  ^acra 
cxtorqiuTC  vohiisso  a  virgino(|uadHni,  cui  conmiissa 
erant.  [.\LViij  Tum,  c.rj)ositisopihus,  attonitum  fuis- 
se  barliaruin  nuujnitudine^  ai:  jumdere,  fic  pulchritnili- 
nc,  iijnota  etiam  vasorum  quuiitate,  Cui  virgo  ilJa 
dixit :  IIxc  Vvtri,  upostoti  ministrria  sunt. 

Inter  varia  instnmieDtaciuaerei  sucra*  ioscrviebant 
ceosendum  cst  flabellum  ad  abiyendas  wuscas,  quod 


A  tonohat  i^^  «pii  miiram  pontitici  ministrabat,  testanle 
.lacoixi  Gaiotano,  pag.  :21)7.  Duplex  ejusniodi  llabcl- 
Inm  idoiii  nnctor  moniorat  pag.  t^5,  unum  scilicet 
ad  rofrigorandumaorom,  aliudad  abigcndasmu^cas. 
Ktsi  vcro  uulla  de  hisco  flahellis  mcnlio  fiat  in  an- 
ti(iuiorihus  nostris  lihellis.  coruni  tamen  anliquitas 
prohatnr  ex  Vila  Fulgentii  opiscopi  Huspcnsis,  qui, 
cum  ossot  inouachus,  e.v  jwlmarum  loiiis  ftabeliot 
s.Tpissinir  contexehat.  AaiTouoytxov  oiizi^j-r.rnrj-j  vornl 
Cvrillus  monachus  in  lihro  de  vita  Outhymii  abba- 
tis,  tomo  1  Analoclorum  Graecorum,  pag.  W).  Sedad 
alia  progrodiamur. 

*>.  innoirenlius  |)rimus.  in  cpistola  :2f),  duo  reprc- 
ho:idit  in  sacris  mysioriis  pra^postere  (ut  ipse  seii- 
tiohal)  ol)«orvala.  Primuin  csl  quodpacem  nnic  ron- 
firln  inijstrrin  quidam  tradebant  :  (lum  jiost  om»/(i, 
in(juit.  qua-  aj)i*rire  non  debeo  (sic  tunc  sacra  illa  ar- 
cana  logcbant),  pa.r  sit  nrcessario  indicrnda,  j,cv 
qnnin  ronsfrl  jiopuln^n  uff  oninia  qux  in  lutjsteriis  rr- 

J3  Ifhrniitur  atqur  in  ccclfsia  (ujuntur  prxbulsse  convrii- 
,s/////,  ac  finita  rsse  j)acis  coucludcntis  siijnaculo  dr- 
innnslrftur.  Alteruni  est  quod  nomina  olTerenlium 
rot.itenlur,  antcqnum  precem  sacerdos  faciatj  id  esl 
antcOrationom  factamsupcr  ohlata,  imo  ante  Cano- 
nom,  (luom  prccis  nominc  otiani  dcsignat  Vigilius 
pa[)a  infra.  Prius  enjo^  ail  Innocentius,  ohtutionessmi 
rnniniinilaudn'  :  ac  tiiur  vu)'U)n  uomiua,  tjuorum  sutd 
uhUitionrs,  rdicrnda,  ut  intcr  saou  m ijst cria,  ideii 
po.st  cDnsocraliononi  noniiurntui\  non  infer  alia,qux 
anlr  pr;vinitiimns.  nt  ipsts  inystrriis  viaiu  futuris  prc- 
rihusajwrinwns.  Clrumquo  rituni,quem  liicimprohat 
Innocciilius,  sorvahanl  (jallicana-  et  Ilispanic^  Lc- 
c!i's::o,  ot  qnid(MU  priorom  astruit  Juslinus  uiartrr 
iii  A[)oI(>gia  ^secun-ia.  Ila-c  autem  Innocentii  consti 
lutio  a  Gallis*  rccepta  fuit  anno  780,  in  capituiari 
Aquis.;,M'anensi,  cnp.  •ioctoi. 

[.xlvim|  VII.  (^ontinuntio  ritnnm  in  Mism  jwnixfirfih 
simjulniium   a  Cnnone  (ul  Comnnmionem. 

G 

Omissn  pra'f.itione,  in  qua  uihil  singulare  occur- 
ril.  progi^ediiuur  ad  ('anonom^  quem  saccrdos  nou 
inehoabal  ante  absolutum  n  clioro  trisagii  cantum. 
Id  enim  Jibelli  nustri  prncipiunt,  et  post  cos  Hcrar- 
(Iiis  opiscupus  Turononsis,  cap.  It»  '.  Vt  secreta  prti- 
hijtrri  non  i^iclioent  untc.quam  Sanclus  finiatur.  Sccre- 
ta  vocat  (!)auoncin,  «{uod  (>um  sacerdos  suhnjissa 
voce,  cl  qaidcin  solus,  rocitarc!.  Eodem  modo  ap- 
pcllaturin  Tcteri  Missalitiallicano,  mihi  pag.  335,.ubi 
(Mllcctio  posi  Secreta  (19.  dicitur  (jua*  cousecrationi 
proximc  iiuccedcbat  ;  quod  nrgumento  est  Cauoneni 
Alissasiibmissa  vocc  eliam  in  Ordine  GallicariOfuis- 
se  rocitatum.  Ita  oliain  in  Homano  ;  undein  socun- 
do  Ordine  Homano  hic  Jogitur,  quod  pontifex^wrcf? 
inirat  in  Canonem. 

Prrcrs  et  ranonicam  preccin  appollanl  veleres,  in 
)rimis  Vigilius  pa[ia,  in  o[)istoJa  ad  Profulurumepi* 
sco|)um  Rracar(Mi>om  :  Ordinem  qnoque  preeum  iv 
i\  celchritatr  Missarnm  uuHo  nos  trmj)ore,  nulla  festici- 
talr  siijnilicamus  hahfrr  dirfrsnm  ;  sed  .^emper  eodefH 
lenorc  oblnla  I)eo  munern  consco^are.  Qaofiei  vero 
Pnsfhre.  aut  .Xsrensionis  Ihmini,  ret  Pentecostef  et 
Epijihaniu'.  Sinutnruinque  Uei fuerit aijeixda  festititii^, 
sinquln  caj)ilula  dirhusujita  suhjungimus,  tjuthuf  com- 
niemorationem  sanct:v  solrmnitatisj  rel  eorhm  faci- 
mns,  quorum  )uUalilia  celebiamus  ;  cxteru  veroordiM 
consucto  j))'Oscquimur.  (Junj)roj)t£r  et  ijisius  canonicx 
precis  lejtutn  dirtwimus  snbfer  adjecfutn,  quem  Iko 
jriopitin  e.r  fii)osloiica  ti'ntiitio)\€m  rerepimns.  Varietaa 
illa,  do  qua  loi|uitur  Vigilius.  hactenus  servatur  in 
illa  (jinoiiis  parle  qun3  incipit  a  verbo  CommMnir 
cnntes. 

Procem  illam  6a)<Dnem  primus,  (lul  inter  prinioi 
absolute  vocatGrcgorius,  Alagnus  in  iib.  xi,  epistolt 
riU,  ubi  nolat  JaDuariuni  episcopum»  tempore  qso 
sacrificium  celebrat,  tanlam  pali  freqnenier  angustui»! 
vt  vix  post  longa  inteiTalla  ad  locum  Ganoois  redire 
valeat  quem  reliquit ;  atqw  ix  hoc  mnUo9  dMlartti 


I 


IN  ORDINEM  ROxMANUM  COMMENTARIUS  PRiEVlUS 


878 


ionem  debeant  de  ejv^  consecratiorie  pvrcipere,  A 
monendos  dicit,  ti/  fiuUntenus  ])ertimescant, 
omni  pde  et  scairitatc  conimunicent,  quia  a*gri- 
sonn*  [iLix] Nacri  mysterii  Henedirtwnem  nec 
ec  poUnit :  inio  nccpeccatum  saccrdolis,  attc- 
ptato  Milevilano,  in  lib.  vi.  Ergn  liquidonppa' 
ocatione  uominis  Dei  poss**  aliquid  sanrtilicnrif 
leccator  inrocet  Dcuni.  (lanonem  fore  inte- 
ed  verbis  aliqiianti^perimmiitatis  refcrt  ve- 
iiis  aiictor.  lib.  iv  de  Sacramenlis,  apud 
ium.  In  anliquissimo  (^odicc  I^OfrinicSuecia^, 
.54,  deest  cnim  in  vcrhis  consciTiilionis  cor- 
irisli.  Inquibusdam  lilcclesiis  Ameu  post  ver- 
icralionis  a  populo  dicebatur;  scil  uiliil  hac 
c  in  libellis  noslris,  nec  in  Sarramentario 
ino^  tamct.si  ejus  rei  meminit  Augustinus  in 
ad  Januarium. 
)tnm  Canoncm  episcopi.   diaconi,  suhdiacmi 

sorvientes,  et  preshyteri  in  preshyterioperma- 
iclinati,  nisi  miod  ad  verba  iNobisquoquc  pec-  B 
%,snrg('hant  dini^oni.  Ilaccorporisinclinationc 
nl  sacram  Aclionem  el  sacra  mvsleria,  nunp 
>  Anastasius  in  .Martinopapaadorandam  Ilo- 
)cat. 

tatim  post  cnnsocralioncm  In  allum  asacer- 
slia,  itomque  calixprimis  illis  temporibus  ef- 
tur,  scd  sub  fincm  Canonis.  cum  diccret  sa- 
Vr  qncm  h,TC  omnia.  etr.,  origebal  sc  archi- 
s  solus ;  et  cum  diccrelur  Per  ipsum  et  cum 
ahat  rum  offertorio  calicem  peransas,  et  tene- 
tans  illum  jn.rta  pontifirem.  Micrologus  cor;)^** 
ce  tunc  levatum  fuissc  dicit  in  cap.  15,  ubi 
allerius  postconsecrationem  Icvalionis  mem- 
facil.  *  Oncntales  id  prnpslanl  paulo  ante 
nionem.  Porro  elevatio  posl  consccrationem 
1  postmcdium  sa^culum  undecimum  vidctur 
pta,  haud  scio  an  paulo  serius  in  Ecclcsia 
i,  tamclsi  utrobiquo  ad  consecrationem  sacra 
a  adorarantur.  Huc  speclat  Ivonis  episcopi  f^ 
n^is  cpistola  112.  arj  Mathildpm  Ansiorum 
i,  cui  gralias  agil,  oljcampanas  ccclcsins  sua) 
as,  quarum  sonilu  ait  ronovari  ipslus  regino; 
am,  tunc  pra^sertim,  quando  iUa  salutaris 
pro  nohis  rediwendis  in  ara  rrucis  ohtatny  per 
*erdidii  ministros  in  Domini  mensa  quotidie 
/Mr;ubi  nulla  mentio  clcvationis,  nii  nec  in 
Cisterciensium,  cap.  IVA.  Sic  vero  in  Institu- 
;CapituIorumgeneralium,cap.  :25,  dist.  3,  ubi 
ulogenoraliannil^lust<itutumlegi(ur)'/,  con- 
le  peraeta,  [lJ  Uostia  clevetur  ;  quo  fere  lcm- 
lillelmus  cuiscopus  Parisicnsis,  ct  in  Germa- 
do  cardinalis  slatucrunt  ut  ad  elcvationcm 
lula  pulsaretur.  IIoc  loco  in  mcmoriam  rcdit 
laiacliiaR  Hibernife  primatis  calix  saccr,  in 
0  Clanevallensiasscrvatus,  ex  cujus  labio  de- 
,aliquotcampanulu3,  quibusadmotum  calicis 
(  ad  adorandum  excitarentur.  Deniqucs.eculo 
Cferemoniali  Grcgorii  X  hic  cdilo,  pag.  2ii5,  .. 
bitur  ut  in  elevntwne  corporis  ChrisU  proster'  " 
ad  terram,  et  adorent  rrvcrenter  in  facies  cn- 
tsicproslrnti  steni  nsque  ad  Per  omnia.  Quod 
uoque  aclitant  Cartusiuni.  Addc  Jacobi  (Jaie 
iinarium,  in  quo  ctiam  meiitio  ntclevationis 
itionis,  hic  pag.  i2S(3. 

none  duplei  commemoralio  riobat,  fitfiuc  ho- 
que,  vivorum  antc  consccrationom.  mortuu- 
ro  post  eam.  In  utraque  rccitabuntur  nomina 
irum  apostolicarum  cum  nominihus  vivorum 
jm  in  priori  commemoraliono.  et  mortuorum 
Tiori.  id  colligimusex  Augustiniopistolis  43, 
I.  De  Codicihns  non  tantum  nostrisj  uit  ille  in 

W,  num.  :2i,  scd  clinm  iUorum,  scilicet  Do- 
•um  revilamus  Ecclnia.<,  qnirnm  nomina  hodic 

le  Vitam  Euthjmii  abbatis,  tom.    I  Analect. 

p.  62. 

Patres  concilii  Basileensis  conqueruntur  quod 


Irgunt,  et  (juihus  hodie  non  communicant  ;  qucp  cum 

recitanler  in  n,nrenticulis  eorum ,  lectorihus snis  dieunt 

Pax  tecum,  et  cum  ipsis  plrhibus  quibus  illse   litterae 

scriptfp  sunt  non  communicant .  Hj€c  nomina  Ecclesia- 

rum  apostolicarum,  id  ost  tfuihus  apostoli scripseruni^ 

ex  cpistola  53,  num.  3,  scrijpta  crant  m  lihris  sanctis 

in  Codicibus  snnrti^i,  ncinpe  in  libris  Sacramentorum, 

q\io  nomine  libros  sacrosanclisacrificii  modum  con- 

tinentcs  solebant  dcsignarc. 

Canoni  subjungiturOralio  Dominica,  dc  qua  qui- 

dam  c  Sicilia  Gra>ci  vel  Latini  conqucrebantur,  quod 

oaraOnrcorum  cxomplo  mo.c  post  Canonem  Romani 

pontiGcesdicistatuisscnt.  RcspondetGrcgorius:  Ora- 

tionem  Dominicam  war  no.^il  preccm,  id  est.  Canonem, 

(//c//w//s,  quia  mus  aiuistolorum  fuit  ut  ad  ipmm  solum' 

modo  orationem  uhlationisHostiam  conaecrarent.  Orc- 

gorius  aulcm  hujnsceinslilutionisauctoremsc  innuil 

iiis  verbis  subsequentibus :  Et  valdc  mihi  ineonteniens 

risum  est  nt  precem,  quam  schola^ticus  composuerat, 

super  ohhitioncm  dicercmus ;  el  ijtsam  trnditionem  (fortc 

Orationem)  quani  Salvator  vosler  composuit.,  superejus 

corpns  rt  sanguinem  tticcremus.lu]  Addit  tandem  mo- 

dumesse  divcrsum  aGraccisinEccIcsiaRomana,quod 

Dominici  Oralio  apud  Grarosah  omni  populodicUur, 

apud nos.rerva solosacenlote.  E\  illis,  inquam,  vcrbis, 

ra!de  mihi  convenicnsrisum  ^s/,colligi(ur  Grcgorium 

auctoremfuisseuiOratioDominicain  Missa  dicerelur 

apudRornanos.  aut  potius  restitucretur.  Neque  enim 

vorisimile  c.-t  Oralioncm   illam  divinam,  quam   in 

omnibus  aliis  liturgiis,  lam  oricntalibns,  uuamocci- 

denlalibus,  G.illicanis,  nispauicis,  ct  Mcaiolanensi, 

ot  quidem  apostolorum  cxemplo,  in  sacris  frcquen- 

tatain  fuisse  constat,  a  sola  Romana  Kcclcsia,    qua; 

aposlolicam  priu  aliis  Iraditlonem  scmpcrsecutacst, 

pra^tcrmissain  initio  fuisse.  Ccrtc  totamsacriflcii  pe- 
.••'  ^  •         1*1»      '•     /^.* 


tomo  quinto  novflc  Kditionis,  doccl,  num.  G,  Anlisti' 
tes  ad  altarr  nssistcntes  so\\\os[\.m%{iCum  omnihus  pc- 
clora  tunderc.  Quod  recitanda  Oratione  Dominica 
facium  indicat  ])aulo  infra  his  vcrbis:  yam  si  non 
hahcmus  pccrata,  cl  tundcntcs  pedora  dicimusWiiuiilc 
nobis  peccata  noslra,  ex  hoc  ipso  ccrlc  et  grariter 
nullo  dnhitnnte  pcccnmus,  cum  inter  sacrnmmta  ineuti' 
mur.  Ubi  Sacramentorum  nominc  consecrationem  si- 
gnincat  sacrorum  mvslcriorumcorporis  ct  sanguinis 
Christi  Domini,  qu.r  plurali  nomiueetiam  alibi  soo-a- 
mcnta  vocal.  Krffo,  ut  dicerc  cccporam,  raos  cratEc- 
closi.T  univcrsaiis  antc  Grcfforii  ievum  ut  Oratio 
Oominica  in  Missa  diceretur.  Scd  cum  fortassc  Roma- 
ni  quidcm  siiccrdotcs  hanc  Oralionem,  quasi  alias 
cominuneni,  omittcrcnt,  i>  uti  i)resbyleri  llispanici 
cxlra  Dominicam  in  divinis  ofnciis  exconcilii  ivTo- 
lctani  canone  0,  Grcgorius  Romanos  ad  uniformcm 
rilum  decreto  suo  rcvocavit.  Ccrlc  in  Missa  pr«esan- 
ctincalorum,  qu.T  quotannis  in  Parasccvc  celcbratur 
rilu  primitivo,  Orntio  Dominica  rccilatur. 

Post  Orationom  Dominicam  fit  fractio  panis  conse- 
crat  i,  et  una  cx  Iribus  particulis  in  calicem  dcmittitur, 
Atduplcx  in  Missa  pontiQcali  commistio  antiquilus 
liobat,  una  anlc  .\\inns  Dri  ex  priorisacrificio,  ut  su- 
porius  vidimns,  alia  post  (rommunioncm  pontiticis  ex 
pno^ente.  Vcrumjainamultiss:uculis  uniratanlum, 
nemno  postorior.  lil  ('ommislio  ex  relicla  partc  Kii- 
charisliu^  inlra  «hgitos  pouliHcis  post  communionem. 

[lii|  InGaliicanisct  IIlspanicisKccIesiis.  anUMfuam 
di(jer(jtur /Vfx  Domini sit semprr  vohiscuin,  nonodiclio- 
ncni  populo  circumslanti  ab  episcoposacracclcbrantc 
iinpondi  anliqnus  mos  esl,  ut  palet  cum  ox  anli(|uis- 
siniis  libris  Onlinis  Oallicani,  tum  ex  conoilii  iv  To- 
letani  canonc  18.  Ilajc  Bencdictio  Iriphoi  Orationc 
populo  impertiebatur,  qualcs  Oralioncs  non    semcl 

in  Missa  oniitlatur  Oratio   Dominica  in  aliquihus  Ke- 
clesiis.  (Tit,  IG^  de  Itis  qui  in  Missa  non  complcnt.) 


879 


APPENblX  AD  S.  GREGORU  hAGNl  LITURGICA  OPERA. 


880 


tjpis  excusffi  sunt.  Verum  has  Benedictiones  non  in- 
venio  receptas  in  Missa  pontificali,  irao  eas  graviter 
improbare  videtur  Zacharias papa.  De  his  enim  inter- 
pretor  hffic  ejus  verba  epistofsa  ad  Bonifacium  :  Pro 
BenedtcUonious  autemqms  faciunt  GaUi,ut  nostri,  fra- 
ter,  multis  vitiisvariantur.  Nam  non  ex  npostolica  tra- 
ditione  hoc  faciunt,  sed  per  vanam  gloriaw,  adhibentes 
sibi  damnationem..,,  liegulam  ilaque  catholicse  tradi* 
tionis,  quam  a  sancta  Homana  Ecclesia^  cui  Deo  auctore 
deservioy  accepisti,  omnibus  prxdica,  Si  dc  his  bene- 
dictionibus  (utquidemopinor)  agit  Zacharias,  duriora 
sunt  eJQs  verba  quam  causa,  quse  alias  laudabilis 
censeri  potest,  mereatur.  De  ejusmodi  Hencdictioni- 
bus  qua?dam  verba  intrusa  sunt  in  sccundum  Ordi- 
nem  Romanum :  Post  solutfUy  ut  in  his  partibus  mos 
est,  pontificales  Benedictiones^  cum  (/i>er/(  Pax  Domini 
sit  8empervobi8cum,mff/t^  in  calicemdesanctaoblata. 
Scd  haec  verba,  ut  in  his  partibus  mos  cst^  dicta  esse 
consideratione  loci,  ubi  descriptus  est  istc  Ordo  Ro« 
manus,  satis  intelligitur.  Non  crgo  inserendum  crat 
Benediciionale  novic  Gregorii  operum  Edilioni»  quod 
a  ritu  Homanorum  atque  adeo  ipsius  Grcgorii  raente 
alienum  est,  tametsi  in  Codice  bibliothecee  Ca^sarea; 
Sacramentario  Gregoriano  subjectum  rcperiatur,  ut- 

gote  descriptum  ad  altcrius   Ecclesiap   usum  quam 
oman». 

VIII.  Singularia  sacrx  communionis  in  Missa  pon' 

lificali. 

Cum  muUa  singularia  occurrant  in  communione» 
qualis  olim  Oebat  in  Missa  pontificah',  ut  ea  faciiius 
observentur,  pra?mittendum  cst  in  illis  soleumibus 
sacris,  etiam  postquam  Missee  tantisper  multiplicari 
coeperunt,  omnes,  non  solum  laicos  ct  saccrdotalis 
Ordinis  expertcs,  sed  etiam  presbyteros  et  cpiscopos, 
qui  sacrisintererant,  communionem  sacram  partici- 
passe.  Huncritum  apudOrientales  advertirausin  facto 
Nestorii  palriarcha}  CP.  qui,  Dorotheum  episcopum 
[uii]  anathema  dicentem  in  eos  qui  Virginem  Dcipa- 
ram  dicerent,nonmodo  non  redarguit,  verum  etiam 
admysticam  communionem  mox  admisit,  cjusque 
participem  effecit,  quemadinodum  legitur  in  epistola 
Cvrilli  Alexandrini  ad  eos  qui  de  sc  conqucrcbantur 
Idem  ritus  servabaturapudRomanosinMissa  ponti- 
ficali,  uti  exponitur  in  scijuentibus  libellis  Ordinis 
Romani ;  sea  an  presbyterisiraul  cum  pontifice  sacra 
celebraverint,  non  explicant.  Id  sujpplet  Amalariusin 
lib.  I,  cap.  J2:  Mos  est  liomance  Ecclcslas  ui  in  coti- 
fectioneimmolationisChristiadsint  presbyteri,  etsimul 
cumpontifex  verbiset  manu  conficiant,  Ex  quo  intelli- 
gitur  hunc  morem  esse  anticjuum.  Jacobus  a  Vitriaco 
ejus  rei  testis  est  in  UistorioB  occidentalis  cap.  38. 
Coniueveruntf  inquit,  presbytei-i  cardinalessummo pon- 
tifiei  insacramento  altaris  assistere,  et  cum  eo  pariter 
cclebrare,  imo  ct  communicare.  Utruinque  enim  In- 
nocentius  tertius  docet  in  lib.  iv  de  mjsteriis  Missie 
cap.  25,  ubi  ait  consuevisse  presbyteros  cardinales 
Romanum  circumstare  pontipcem,  et  cum  eo  pariter 
celebrare  ;  cumque  consummatnm  est  sacrificium,  de 
manu  ejus  communionem  accipere.  Nunc  operae  pre- 
tium  est  singillatim  exponerc  hujusce  communionis 
ritus. 

1.  Et  primo  quidem,  dicto  Pair  Domini  sit  semper 
vobiscum,  non  statim  cantabatur  Agnus  Dei,  sed  pon- 
tifex  mittebat  in  calicem  Sancta,  seu  de  Sancta,  sive, 
ut  in  secundo  libcllo  habetur,  de  Sancta  oblata.  Quae 
particula  non  videtur  ex  prRisente  sacrificio,  siqui- 
dem  tunc  nondum  fractaerat  oblata,  sed  ex  prsD- 
redenti  sumpta  fuisse.  Hoc  facto,  pontifex  dabat  pacem 
archidiacono. 

2.  Archidiaconus^  accepta  pace  a  pontificc,  pacem 
dabat  episcopo  pi*iori,  deinde  cxteris  per  ordinem,  et 
populis,  ita  ut  episcopus  cam  daret  priori  juxta  se 
stanti,  hic  vero  sequenti ;  et  sic  per  ordinem,  sepa- 
ratim  autem  viri  et  feminae. 

3.  Pontifex  rumpehat  oblatam  ex  tatere  dextro,  et 
jfardeulam^uamruperat  supet*  altare  relinquebat,reli 


A  quas  vero  oblationes  suas  ponebat  in  patenam,  quam 
tenebat  diaconus.  Hunc  locuiii,  sane  obscurum,  il- 
lustratMicroIogus  in  cap.  17:Ct«w  autem  (iic// Per 
Dominura  nostrura^  rumpit  Hostiam  cx  dextro  iaterr^ 
juxta  Ordinem,  ad  designandum  dominiri  lateris  jter- 
russionem.  Deindo  majorem  partcm  induoconfriwjit, 
nt  tres  poriiones  de  rorpore  dominico  efpccrc  possit. 
y<un  [liv]  nnam  in  caiicem,  facieudo  crnccm ,  mitteve 

debet alteram  vero  ipse  presbytcr  necessario  su- 

mit.,  etc.  Secundum  lianc  interpretntioncm  hVvk 
oblationcs,  quas  uonlirexponcbat  inpatenam,  craut 
duai  particula?  rcliqua;  ex  illa  fraclioiie.  Cur  au- 
tem  prima  illa  particula  supcr  altare  reinaueret  ci 
Ordine  Roraano,  aliain  afTcrt  causam  priinus  libcl- 
lus,  nostcraliam  Micrologus,  au;n  tamcn  causae  non 
oranino  contrarise  sunt.  Libclius  noster  dc  Ordinc 
Roraano  priraus  docctid  factum  quia  ita  obserrant, 
ut  dum  Missarum  solemnla  peragunl  nltare  sine  m- 
crifkcio  non  sil  ((ju(p  ratio  ctiam    forlassc  movil  u( 

B  Eucharistia  poniifici  ad  sacra  facicnda  proccdcnti 
prseferretur).  Microlo^us  vero  ait  illam  particulam 
esse  dimissam  communicaturis  sive  infirmifi.  At  com- 
raunicaturis  in  illa  pontificia  Missa  distribuebaDtur 
aliae  oblaUe  consecratse.  Post  prasdictam  fractioncm 
pontifex  revertebatur  ad  scdcra  suain. 

4.  Ad  ha;c  in  priino  tantum  Ordinc  Roinano  legi- 
tur  nomenculatorciu  (cujus  officium  erat  pransuro^ 
ad  convivium  invitare,  coruraquc  nomina  describc^ 
re),  sacceilariura  (qui  saccello  seu  thesauro  lisci 
praefectus  erat)  et  notariuni  viccdoraini  seu  q^coqo- 
mi,  postquam  inter  seseAgnus  Dei  dixissent,  ascen- 
dissead  altare  antc  faciem  pontificis,  ut  annueret  c-ix 
scribere  nomina  eorum  qui  invitandi  erant,  sive  ad 
mensam  jMntificis  per  nomenculatorem^  sire  ad  rice- 
domini  per  notarium  ipsius;  quorum  noraina  post- 
quam  descripserant,  descendehant  ad  inoitandnm  eo*, 
ac  deinde  redibant  ad  sedem  ubi  pontifex  consiste- 
bat. 

C  5.  Archidiaconus  interim  levabat  calicem  exaltari, 
et  dabat  eum  subdiacono  regionario,  seu  archisubdia- 
cono,  ut  tenm^et  eumjuxta  cornu  altaris  dextrum. 

6.  AccedelHint  deinde  subdiaconisequentesctim  oco- 
lythis,  qui  sacculos  portabant,  a  dextris  eta  sinistris 
altaris  ;  et  acoljthi  quidera  extendebant  brachia  cum 
sacculis,  quorum  sinus  subdiaconi,  stantes  a  fronte, 
explicabant  ad  recipiendas  oblationes  ab  archidiaco- 
no,  qui  eas  in  sacculos  demittebat. 

7.  Evacuato  oblationibusaltari,  archidiaconusscbo- 
Ise  cantorum  innuebat  ut  canerent  Agnut  Dei^  quo<l 
in  confractione  corporis  Domini  a  clero  et  populo  de- 
cantari  sergius  papa  I  constituisse  fertur.  Certe  io 
Missa  Sabbati  sancti,  qua)  veteri  more  etiam  nuoc 
celebratur,  omittitur  Agnus  Dei  cum  Antiphonis  ad 
Offertorium  et  ad  Communionem,qu»primariinon 
esse  instituti  Walafridus  Strabo  et  alii  observaruDt. 
In  [lv]  rubricis  tamen  Sacramentarii  Gregoriani  ad 

l^  Missas  consuetas  assi^natur  Aynus  Dei,  sed  fortasse 
^  a  solis  cantoribus,  uti  m  libellis  nostris  antiquioribus 
praescribitur,  tum  cani  mos  erat,  quod  a  clero  ei 
populo  decantari  Sergius  praeceperit  :  ut  dum  prapa- 
ratur  ad  dispensanaum  corpus  dominicumf  rogfnt 
accepturi,  quatenus  ille,  qui  pro  eis  oblatus  est  inno- 
cens,  faciat  eos  salubriter  pignora  salutii  ceiems  per- 
cipere,  ut  idem  qui  supra  Walafridus  scribit  in  cap. 

8.  Acolythi,  oblationibus  in  sacculos  aeceptis,  in 
duas  partes  divisi,  pars  ad  episcopos  qui  ad  dextram 
pontincis  erant,  pars  ad  presbyteros  qui  ad  sinistram 
accededant,  precedentibus  hincinde  duobus  subdiaco' 
nis  regionariis,  qui  suam  uterque  patenam  portabat,ot 
ad  nutum  pontificis  oblationum  confractio  auperillas 
patenas  fieret,  tum  perepiscopos,  tum  per  presojteros 
atque  diaconos.  Pateneproptereaamj^iissuns  erant. 
quarumunamaSorgio  papa  I  datamm(^'filt  iibras  ap- 
pendisse  Anastasiua  auctor  ett»  a  quo  goaDdoqae 
communicales  absolute  Tocari  existimo.  cmmiuuUB 


.  J 


881 


IN  ORDINKM  ROMANUS  COMMENTARIUS  PRiEVlUS. 


881 


ail  (liatribueiulum.  ICucharistiaa  meminit  Auguslinus  in 
epistolft  lit),  ad  Paulinum,  num.i6. 

D.  Kxplctii  confraclione,  cancbatur  antiphona  ad 
coiiimunionom  cum  suo  psalmo;  tumquc  diaconus 
ininor  a  subdiacono  accipiebnt  patcnam,  iii  qua 
reposit(R  crant  flua»  particulse  post  confractionem 
IIosli.T  fnclain  a  ponfifice.  camquc  deferebat  ad  se- 
dein  pontificiSy  ut  communfcaret  coi^pore  dominico,  et 
quidcm  stans  convcrsus  ad  Oricntcmy  quod  habemus 
cx  quinto  libcllo  nostro.  Innoccntius  III  habet  tan- 
lum  consistens  infra. 

40.  Eucharislia  sumpta,  pontifex  de  ipsa  mnrta 
tiuam  momorderat  particulam  intpr  manus  archidia- 
eoniiii  euUcem  c[\\ii\\\  tencbat  subdiaconus  jtonebat, 
dicendo  :  Fiat  cornmiatio  ct  consecratio,  cic,  Amen, 
IJhi  consficrare  ext  simul  aacrare,  qua^  verba  sunt 
Pelagii  ])apar;l  in  cpistola  ad  Joanncm  Patricium, 
iipud  Holstenium  in  collectionc  Romana.  Eodcm 
speotant  verha  canonis  17  concilii  primi  Arau- 
sioani.  Sic  ihiquc  duplcx  in  Missa  pontiflcali  (iebat 
commistio  in  cnlicc,  una  statim  post  primam  con- 
fractioncm  a  pontificc  factam,  altera  post  ejusdem 
rommunioncm.  Ulriusquc  meminit  Amalarius,  ut 
supcrius  vidimus,  tnmetsi  unica  in  tertio  libcHo  mc* 
moratur.  Atiu  primo  lihelio,  ubi  primo  commistioex 
pr.iccdenlc  (ut  mihi  visum  esl)  sacriGcio  facta  est, 
alia  cx  pra^scntc  licbat,  cx  dictis. 

[lvi]  11.  Post  ha?c  verba,  Fiat  commistio,  ctc,  in 
duobus  prioribus  lihellis  subditur  Pax /ecf<m.  Resp. 
Kt  cum  spiritutuo.  Deindc  in  primopontifex  confirma- 
tur  nb  nrcliidiacmo,  accipicndo  scilicet  sanguinem 
pro  compiemenlo  communiouiSf  uti  Micrologus  loqui- 
tur.  Ooid  sibi  vclit  hsec  pacis  imprccatio,  non  appa- 
ret  ex  his  libeliis.  Forsan  hocrcferendum  ad  idquod 
tradit  Innocentius  tcrtius  in  lih.  vi,  cap.  0,  ubi  com- 
munionem  pontificiset  ministrorum  ita  cxponit.  Ut 
autem  In  pprceptione  corporis  et  sanguinis  Christi  nulla 
possit  fallacia  suboriri,  sed  in  utroque  perceptionis 
verilas  ecidenter  appareat,  summuspontifexnon  statim 
juirticulam  Hostias  dimittit  in  cniicem,  sed  eam  post 
trinum  crucis  signaculum  in  patennm  reponit.  Et  posi 
ojtculum  pncis  nd  sedem  aseendens,  ibique  consistens, 
uHiversisrernentibus,partem  majoremoblatce  depatenOy 
quam  ei  suhdiaconus  reprcesentat ,  ipsamque  videntibm 
ditidens,  unamquf*  partirulam  sumens,  aliam  mittitin 
ealicem,  quem  tenet  cornm  ipso  subdiaconus,  de  quo 
sangHtnem  haurit  cum  calamo.  Deinde  particufam 
unani  eum  osculo  tradit  diacono,  aliamque  subdiacono 
sine  osctilo,  queni  ad  aliare  ministrans  ei  ealicem  dia^ 
conus  oseulatur.  Non  dubito  quin  pontifex  Eucha- 
ristiam  tradendo  diacono,  eumque  ita,  ut  dicit  Inno- 
centius,  osculando,  dixerit  verba  superiora  Pax  te- 
eum  respondente  archidiacono  Et  cum  spiritu  luo. 

Sane  olim  fldeles,  susccpta  Eucharistia,  episco- 
puin  seu  sacerdotem  a  quo  eam  acceperant  osculari 
solebant,  cum  in  Orientc,  tum  in  Occidentc.  Hiero- 
nymus,  in  epistola  62  advcrsus  Joannem  Jerosolj- 
initanum  :  Quisquamne  tibi  invitus  communicat  ? 
quisquamne  extenta  manu  vertit  faciem,  et  inter  saeras 
epulas  Judas  osculum  porrigit  f  Paulus  Emeritensis 
iliaoonus,  de  Vitis  Patrum.  cap.  7,  de  Fideli  episcopo 
loquens:  Vade,  inquit,  communic-a^  et  da  7iobts  oscu- 
lum.  Denique  in  quodam  tractatu  fratrum  Praedica- 
torum^  apud  Stevarlium  edilo  :  Partieipationem 
sanctof  communiotiis,  nonsimiliter  Grceciy  ut  nos,  perfi- 
riunt ;  sed  dicunt  qnod  qni  Missam  celebrnt  saceraos 
osenlatur  volentem  communicare.  Subdit  post  proe- 
missa  rnnoccntius  tcrtius :  Diaronus  et  qui  superioris 
sunt  ordinis,  eum  percipiunt  Eucharisttam,  osculum 
siacipiunt  ab  episcopo,  acoiythus,  etqui  sunt  inferio- 
rum  ordinum,  nonsuscipiunt.  Subdinronus  tero^  quia 
character  hujusmodi  auondam  inter  non  sncros,  nuuc 
nvtem  inter  ancros  ortlines  reputntur,  in  perceptione 
roriKtris  non  suscipit  oseulum  a  pontifice,  sed  in  per- 
ceptfone  snnguinis  suscipit  vsculum  a  diaeono. 

[i.vfij.  13.  In  quibusdam  festis  pontifcx,  cum  sacra 
celebraret,  cororriunionem  percipichat  ad  altarej  sici- 


A  licet  in  dic  sancto  Parasceves.  Jacobus  Gaietanus  et 
Pctrus  Amclias  addunt  etiam  primara  Missam  in 
Natali  Domini ;  etAugustinus  Patricius  feriaaiquar- 
tam  Cincrum,  quibus  diebus  sacrosanctum  Ghristi 
sanguinem  non  ex  calamo,  sed  ex  calicc  hauriebat. 
Nicolaus  III  Psalmum  Lsetatus  sum,  cum  aliquot 
vcrsicidis  el  Gollecta  de  pace,  cantari  ante  commu- 
nioncm  praecepit  ad  impetrandam  pacem  inter  prin- 
cipcsChristianos,  quod  etiamJoannes  XXII  suo  tem- 
pore  constituit.  Idcm  ritus  perseverabat  tempore 
Urbnni  VI,  ex  Caeremoninli  Petri  Amelii. 

13.  Absolutn  communione  pontificis,  archidiaco- 
nus  futuram  stationem  annuntiabat.  Ita  in  libellis 
duobus  primis  Ordinis  Roroani  ;8ed  modum  expri- 
mit  unus  Benedictus  canonicus,  agens  de  feria  4 
Cinerum,  in  libelli  dccimi  num.  33  :  Ante  communio- 
nem  sfat  subtiineonus  regionnrius  juxta  altarBy  dieens 
nlta  voce :  Crastina  die  venieiUe  staiio  e^'it  in  ecelesia 
snncti  (iregorii  martyrisad  Velum  aureum.  Resnondet 

Q  srhola,  Deo  gratias.  Quo  nutem  modo,  finita  Missa, 
fjcrctsnliitatio  pontillci  ab  ipsius  diei  statione,  idem 
nuclor  ibidciii  explicat.  Post  communionem  pontifi- 
cis  fiebat  ctinm  jejuniiquatuor  temporum  denuntia- 
tio,  cujus  rci  formulas  rcfert  eminentissimus  car- 
dinalis  Bona. 

1  i.  Confirmato pontifice, archidiaconusre/iin(/06af 
pnrum  de  c^lice  seu  de  sanffuine  consecrato  in  sey- 
phum,  quem  tenebat  acolytnus.  Hic  est  scyphus  sea 
calix  ministerialis,  in  <juem  vinum  oblatum  ex  ma- 
jori  calicc  refusum  fuissc  superius  notavimus;ac 
proinde  sanguis  refusus  in  illum  scyphum  cum  vino 
jam  in  eum  refuso  commiscebatur  ad  populum  con- 
lirmandum,  ut  mox  dicemus.  In  aliis  locis  et  Eccle- 
siis  non  infundebatur  vinum  cum  sanguinc  conse- 
crato,  nisi  ubi  advertebant  ministro  non  suffecturum 
sanguinem  purum  communicaturis. 

IIujus  rei  exempium  habemus  in  usum  Gister- 
ciensium  cap.  53  :  Dum  auteni  fratres  percipiuni  Mn- 

Q  guinem,  infundatur  vinum  in  ealice  a  diaeono,  eum 
opns  fuerit,  de  ampulla  a  subdiacono  ante  prceparata 
juxta  altare.  Si  quid  autem  residuum  fuerit  ae  ipeo 
sanguine,  bibat  itlud  cum  ealice,  etc.  Erj^o  sanguis 
absolute  dicebatur  etiam  post  illam  veni  admistio- 
nem.  [lvih]  Glarius  et  apertius  Gsaremoniale  sancti 
Uenigni  apud  Divionem:  Debet  autem  vinum  in  am» 
puHa  juxtneum,8ci\icci  diticonum,  jugiter  esse,  ut, 
quando  opus  esse  perspexerit,  eodem  v%no  sanguinem 
dominicum  augere  poisil,  Ita  Cseremoniale  annorum 
fere  sexcentorum,  a  quo  tempore  pamm  decedunt 
primi  illi  Usus  Gistercienses.  Paulo  recentius  est 
Ordinarium  abbati»  sancti  Victoris  apud  Parisios, 
cuius  h8ecverba:/nterm  autem  dum  communieant, 
suudiaconns  cum  ampullavinaria  diaeono  debetastare, 
et  quoties  opus  fuerit,  ealici  vinum  infundere,  etc. 
Idem  observavi  Nicoiaus  abbas  Panormitanus,  in 
quibusdam  locis,  ubi  post  iumptionem  corporis  ei  san- 
guinis  Christi  aliauid  de  ipso  sanguine  reservatur  in 

l^  ealice,  ei  superinfunditur  vinum  furum,  ut  alii  com- 
municantes  indc  sumant.  Non  entm  esset  deeens  tan- 
tuvi  sanguinem  eonficere,  nee  calix  eapax  invenirelur. 
Denique  Guillelmus  de  Lindwode,  omcialis  Ecclesia? 
Gantuariensis,  in  Coliectione  Gonstitutionum  pro- 
vincialium  Ecclesia;  suae  :  Sacerdos,  qui  tenet  ealteem 
cum  sanguine,  videns  quod  quantitas  san^inis  non 
sufficerel  omnibus  fratribus,  ponit  ibi  modteum  de  vi- 
no:  Ila  Guillelmus,  qui  vivebat  sub  initia  seeculi  xv. 
Verum  hac  de  re  iterum  infra ;  nunc  ad  ritus  Roma- 
nos  redeamos. 

15.  Mox  accedebant  episcopi  et  presbytcri,  ut  a 
pontidcccommunionem  acciperent,  episcopi  quideni 
staiitcs  ad  sedeiu  pontiflcis.  presbyten  vero  aa  altaro 
gcnihus  flexis.  ut  patet  cx  CH^remoniali  Gaietani. 
png.  :U4  ct  343,  contra  vetercin  ritum  saltem 
(inccorum,  dc  quo  Valesius  in  Eusebium,  pag.  445. 
Ultosquc  archidiaconus  sanguine  dominico :  episco- 
pus  vero  scquentes  Ordines  stans  in  cornu  aliaris 
cbnfirmabat.  Presbvteri  et  diaconi  manu,   subdia- 


883 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA' 


884 


coDi  ore  Eucharistiam  aceipiebant,  exlibello  scito.  A  sentcs  adernni,  acproiade  in  suisUtulis   Missas  cc- 


At  iu  quinto  subdiaconus  calicem  prfebet  priino 
presbjtero  communicanti,  qui  et  Iribuat  iubsequenU, 
et  sic  de  aliis  successive. 

16.  Post  lijuc  arcbidiaconus,  reccpto  de  nianu 
episcopi  calice,  reliquum  sanguiuis  refundebat  in 
scyplium  acolythi,  supracujus  mcniinimus,  aut  certe 
in  calicem  majorem,  in  quo  pariter  vinum  ei 
oblationc  contentum  esset.  llaec  sccunda  refusio  in 
duobus  primis  libeliis  discrte  cxprimitur.  sed  unica 
in  tertio,  cujus  hffic  verba  notanda  suiit  :  Seif  'n)se 
pontifex  con/ii^atur  ab  archidiacono  in  calice  sancto. 
de  quo  parum  refundit arckidiaconut  in  majoremcali- 
ceuiy  tive  intcyphum,  quem  tenet  acolythus  ut  H,r  tio- 
dem  tacro  vase  confirmetur  populut,  tfuia  [lixj  cinum, 
etiam  non  consecratum,  sed  samjuine  Domini  com- 
mistum,  sanctilicatur  per  omuem  modum,  Ex  hao  con- 
sequentia  (quse  in  aliis  libellis  non  habctur,  fortasse 
a  posleris  intrusa)  intelligitur  saltem,  in  ilio  majori 


lebrabant.  ut  piebi  suie  facerent  satis.  Quin  ctiam  si 
conilucntium  lidelium  multitudo  cxigeret,  in  uuu 
eademque  ecclesia  sacrificium  iterabutur.  Itu  cniiii 
prujcepit  Leo  Magnus,  in  epistola  7  ad  Dioscorum 
episcopum  Alexandrinum  :  Ut  autem  in  omnibus  ob' 
seriantia  nostra  concordet,  illud  quoque  volumus  custo- 
diri,  ut  cum  solemnior  festiritas  conventum  populi 
numerosioris  indixerit,  etad  eam  tanta  fidcliummulti- 
tudo  conveneril  quam  recipere  basilica  simul  una  non 
imsil,  sacrificii  oblatio  indubiianter  iteretur,  ne  hia 
lantum  admisjiis  ad  hanc  devotionem  qui  prinii  adve- 
nerintt  videantur  hi  qui  postmmium  confluxerint  non 
receptiy  cum  plenum  pietatis  atque  rationis  sit  ut  auo- 
ties  basilicnmy  in  qua  ayitur,  prxsentia  novce  pfebi^ 
impleverit,  toties  sacrilicium  subsequens  offcratur,  etc. 
An  vero  hoec  sacrificii  iteratio  por  ununi  aut  plures 
sacerdotcs  iieret,  non  salis  liquet.  Quanquam  per 
illa  tcmpora  idem  sacerdos  aHquando  Missarum  so- 


caiice,  sive  in  scypho  contentum  fuisse  vinum   ex  B  lemnia  geminabat,  quo  in  numero  erat  sanctus  illc 

oblatione  refusum,  antequamsanguis  Chrisliineum      ^ ' —     ' '' '  -   ^" '-  --•--*-- 

refundcretur.  Curautem  populus  non  ex  puro,  scd 
ex  miito  cum  vino  sanguinc  fuerit  confirmalus, 
postea  expendemus.  Sic  evacuatus  calix  sacer  tra- 
debatur  primum  subdiacono,  qui  mox  calamum  ar- 
chidiacono  tribuebat  ad  conOrmandum  populum  ; 
tum  aco]ytlio,quieumdcm  calicem  inparatorium,  seu 
in  thecam  suam  recondebat. 

i7.  Post  hanc  secundum  refusionem  pontifcx  e 
sede  descendebat  in  senatoriura^  ubi  ma^gnates  Eix- 
charistia  reficiebat ;  et  in  adversam  partem,  ubi  ma- 
tronse  consistebant,  eisdem  communionem  priebitu- 
rus,  subsequente  archidiacono  cum  scypho  praidicto 
ad  utrosque  confirmandos.  Primis  temporibus  Eu- 
charistia  etiam  laicis  tribuebatur  in  manus,  aua  de 
ro  testis  est  in  primis  Augustinus,  tum  in  lib.  n 
oontra  epislolam  Parmeniani  cup.  7,  tum  in  lib. 
item  XI  adversus  littcras  Petiliam  cap.  23.  Vcrum 
apudUomanosjam  anteGregoriiMagnipontificatum  q 
in  os  immittebatur  asacerdote,  utprobatlib.  iiiDia- 
logorum,  cap.  3,  ubi  Agapitus  papa  cuidum  muto 
et  claudo  corpw  dominicum  in  os  misisse  perhibetur. 

18.  inlerim  episcopi  et  presbyteri,  annuente  pri- 
micerio,  populum  hiuc  et  indc  sacrcD  communionis 
participem  faciebant,  diaconis  ex  scypho  confirman- 
tibus. 

19.  Reversus  pontifexad  sedem  communicabat  re- 
gionarios  ptr  ordinemt  et  eos  qui  in  filo  steterant,  et 
in  diebus  festis  de  schola  duodecim.  Hegionarii  sunt 
diaconi  subdiaconi  et  acolythi,  qui  cceteris  diebus  in 
pretbyterio,  ubi  poterant,communicabanl, 

20.  Post  omnes  hos  redeuntes  nomentiulator,  et  so- 
cellariusj  ei  acolythus,  qui  patenam  tenebat^  et  qui 
manuterpum  tenebat,  et  qui  aquam  dabat,  ad  seaem 
eommunicabant,  et  post  pontificem  archidiaconus  eos 
confirmabal. 

21.  His  omnibus  demum  succedebat  Psalmi,   qui 


Sevcrinus»  dc  quo  Grcgorius  Turonensis  anlistes, 
de  Gloria  confessorum,  cap.  50.  is  enim  Sevcrinus. 
scu  (ut  in  velustissimo  Codice  legitur)  Severus  cum 
duas  ecclesias  «Bdificassct,  ubi  dies  Domi7iicus  adzt- 
nerat,  celebratis  Missis  uno  loco,  ad  alium  pergebai. 
Scd  vetitum  fuit  in  concilio  Antissiodorensi  ne  unus 
sacerdos  in  uno  codemque  altari  plures  Missas  di- 
ceret. 

[lxi]  IX.  Quando,  et  quomodo  desierit  eommunio  sub 
utraque  specie  in  Ecclesia  Romana, 

Cum  laicorum  communio  in  Ecclesia  Romaoa 
haudquaquam  expuro  san^uine  ficret,  noa  itadifll- 
cilis  fuit  transitus  ad  recentiorem  morem,  ut  laiciad 
unius  tantum  specici  participationem  admittcrentur. 
Jam  mos  iste  receptus  erat  sa^culo  terlio  decimo.  Id 
enim  probant  illorum  temporum  scriptores,  ex  qui- 
bus  Alexander  Alcnsis.  Dicsndum,  inquit,  quod  ouip 
Christus  inteyre  sumitursub  utraque  specieyoetu  licet 
sumerecorpus  Christi  sub  specie  panis  taiilum,  sicut 
fere  ubique  fil  a  laicis  in  Ecclesia.  Atqui  coramunio- 
nem  sub  utraque  specie  viguisse  ad  initia  aseculi 
duodecimi  constat  cx  iis  qui  lunc  florebaDt  auctori- 
bus,  Anselmo  Cantuariensi  antistite,  GuiHelmo  de 
Campellis,  ilugone  canonico  sancti  Victoris,  etafiis. 
Guillelmi  testimonium,  antea  ineditum,  proluli  ia 
pruifatione  prima  ad  sceculumtertiumBeDedictioum, 
num.  75,  ex  quo  qus  ad  rem  nostram  faciuot  buc 
adducere  juvat.  Quod  utraque  species  per  se  accipitur, 
eo  jity  ut  numoiia  corporis,  quod  in  etuce  visioHiitr 
pcpenditf  et  fnemoria  sanguinis,  qui  cum  aqua  de  latere 
ftuxity  arctius  teneatur,  et  quasi  prwsenletur.  Tamen 
sciendum  quoti  qui  alteram  speciemaceipit,  tatUM  Ckri- 
stum  accipit.  ^t  infra  :  Quod  ego  dicitur,  utramfue 
speciem  oportere  accipi,  hwresis plane  est. ...  Et  idio 
licet  in  alttrutra  specie  totus  sumaturt  tamen  pro  cau$a 
prwdicta  sacramentum  utriusque  speci^i  ab  Eccltm 


prcmissa  Antiphona  ad  communionom  canebatur,  Q  iM7nu<a6i7i7^rr«/n«fUr.  IlaicscriptasuntanteaDnum 


clausula  per  Versus  Gloria  Patri  et  Sicut  erat,  an- 
nuente  subdiacono  regionario  per  signum  crucis  im- 
pressum  fronli  sua^.  Sciendum  autem,  [lx]  inquit 
Micrologus  in  cap.  18,  eamdem  Antiphonam  semper 
eumdem  Psalmum  cum  Introitu  habere,  si  non  habet 
proprium,  exquosumffta  videatur. 

Ilactenus  communionis  generalis  ordinem  ac  se- 
riem,  qualis  ante  sacculum  nonum  in  Ecclesia  Ro- 
mana  scrvabulur,  exhibuimus  ;  in  quo  quidem  ritu 
si  quaremanentobscura.idtcmporum  longinquitati 
et  rituum  desuetudini  tribuendum  est. 

Quaerat  inde  aliquis  an  tum^  cum  pontifex  solemni 
hocritusacrisoperaretur,  sicque  tamepiscopis  quam 
presbyleris  communionem  impertirct,  Missaa  plurcs 
uno  die  RomsB  celebrarentur  ?  deinde  an  aliquando 
etiam  plures  in  una  eademque  ecclesia  ? 

Facilis  ad  utrumque  responsio.  Presbyteri  tituio- 
rum  vel  singuli  in  singulis,  vel  plures  in  singulis 
cumessenl,  non  omnes  in  illis  pontificiis  sacris  prae- 


1120,  quo  proinde  tempore  communio  sub  utraque 
spccie  ab  Ecclesia  immutabiliter  retinebatur.  Ideoi 
confirmat  in  Speculi  Ecclesia)  cap.  7  Uugo  Victori- 
nus,qui  vitam  produxit  ad  annum  1142.  Hujus  rei 
argumeutum  habemus  in  veteri  Cbartario  abbatic 
Absicnsis  apud  Pictones,  ubilegimus  quemdam  "^lVil' 
lelmum  de  Barges  de  prwdiis  nonuullis  iuvestiisse 
Rainerium  abbatem  Absiensem  cum  calice^  quo  com- 
munioncm  acceperaty  et  quidem  circiter  annum  IIjO- 
Vix  annis  dccem  Ilugonem  Victorinum  excessit 
Robertus  Pullus,  S.  R.  L.  presbyter  cardinalis,  quo 
scribente  jam  coutrarius  usus  prnvalere  cceucrat. 
Kxslat  bac  de  re  locus  apud  eum  iu  Sentenliarum 
pnrlc  viii,  cap.  3.  Primo  corpus^  posl  [lxiiI  sanguii 
a  presbyteris  est  sumendus.  Institutio  Christx  mutanda 
non  esl....  Verum  quatiter  a  laieis  Eucheuristia  sumi 
deberet,  soonsse  suw  commisit  judieio ;  cujus  eonsilio 
et  usu  putchre  fU  ut  caro  Christi  laici»  distrAuatur. 
Nimirum  periculose  /ieret  ut  sanguissub  Isquidaspecis 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COMMENTARIUS  PRifCVIUS. 


886 


I  fideltum  in  ecclesia  dividereiur ;  lotitje  pe-  A  mcnti,  inde  parlem  sanj^uinis  ex  calice  cum  calamo 


aureo.  (Jiosar  ct  alli  principcs  voiucrunl  communi- 
curc  :  poutifei  altcram  parteni  sacramenti  fregit,  et 
unaui  cardinali  Cibo,  aliam  subdiacono  dedit,  oscu- 
lala  manu  et  facic  papae  prius.  {^wx  inde  reccsseruDt 
ad  altarc,  ubi  partcm  sanguiuis  quilibet  eorum 
sumpsit  cum  particula  intus  posita,  ut  moris  est.  » 

Quibusdam  tamcn  ex  privilcgio  con(;cssaest  com- 
munio  sub  utraque  spccic,  ut  regibus  Francorum  in 
sua  coronationc  ;  diacono  et  subdiacono  ccclesiae 
sancti  Dionysii  prope  Parisios  [lxivJ  in  Dominicis  et 
dicbussolemnibus,  et  ministris  altaris  apud  Clunia- 
cum  in  singulis  Dominicisetfcstis  ;  quae  projrogativa 
a  concilio  Tridentino  probata  est. 

X.  Ifiluspeculiiirex  in  Sabbato  ante  Palmaa^et  inipsa 

Dominica  Palmarum, 

Expositis  quibusdam  singularibus  cftiremoniis, 
quu;  in  Missa  pontificali  geueralim  in  usumolimve- 


v'  infirmntis  ptr  iHirorhinm  dcfcrrelur.  Jani 
laici  sub  unica  spc(>iccotuniunic<'n'c<!(r[)e- 

i^ullo,  qui   iulinctaui  dari  Eucbaristiuin 

probal  vcro  jf/  cni  fiervahle  injirmato  san- 
litiu\,  ut  facHiua  insnmaiuv.  In  ({uibusdam 
,s  diutius  pcrscveiuvit  communio  sub  utra- 
,  quie  nuUo  pctuiliuri  decreto,  sed  paula- 
isiui,  nbrogata  esl. 

i,  scd  pl(u*es  siiuul  causu>  huic  mutationi 
1  pr;i'bucrunt,  nullo  Kcclcsiji?  univcrsa; 
"H^euntc.  Lnde  tcuipore  san^Hi  Tiioiuu', 
udani,  (|ua»dain  Eccicsiii^  etiam  Latiufle, 
;um  servabant.  IVricuIuin  cffusionis,  pro- 
nctionis,  cxcmpla  coiuiuunionis  iutirmo- 
inliuiu,  huTcsis  coruui  qui  altcram  sine 
iem  non  valere  scntiebant,  licclesia»  pa- 
atiui  induxcrunt  ad  unius  spcciei  coiuiuu- 
cis  iiunerticndam.  Urbauus  VI,  post  suaui 
1  basitica  coronulionciu,    omnes  diaronos  B  liicbant,  nunc  ulii  ritus  singulares,   qui   certis  aoDi 


iua  manu  prelioso  corpore  ei  sanifuinc  Chri- 
licacil,  sicut  de  inore sumniuruniponiificum 
,  uti  logitur  in  ej>istola  dc  cjusdcui  Urbani 
quu,'  vul^Mta  cst  in  Spiciiogii  tomo  IV, 
uod  qui(]cui  contigit  unno  t378.  Vcrum 
)rcsbytcris  in  coruui  ordiuutione  altcra 
jntiiice  Rouiano  conccdilurin  Ordinario 
itani,  qui  sa^culo  tcrtio  dcciiuo  dcsincnlc 
ieciiuo  iucunte  tloriiiL  Solis  id  tribuitur 
|ui  genua  non  flectcbant  couuuunionem 
Ihoc  patcnt  cx  cjusdem  Ordinarii  capili- 
i.  Attaiueu  sub  utra^iue  specic  coiuuiuuio 
eratori  pnebebatur  a  ponlifice  ante  hce- 
itaruui,  cx  cjusdcm  Cicremonialis  cap. 
imen  rogina\  cx  cap.  109.  Clemens  M, 
dolrico  lUinaldo.  JuanniNormannia;duci 
ijugi,  luodo  in  privutiiu  licrct,  utriusque 
niuuionciuindulsit,  utictBur^undia'  (Ju- 


diebus  occurrunt,  paucis  pra;stringendi  sunt.  Inci- 
pinius  a  Sabbato  ante  Palmas,  in  (juo  ma^oa  esl  ri- 
tualiuiu  librorum  varietas.  Uu>c  circa  tria  potissi- 
uiuiu  vcrsatur^  nempc  circastationem,  eleemosjnam 
papse,  et  fermcntum. 

In  libris  Sacramentarii  Cregoriani,  quos  Amala- 
rius  suo  tempore  vidit,  nulla  statio  assignatur»  ut 
natet  cx  Officialis  lib.  i,  cap  9,  ubi  de  Sabbato  ante 
raliuas  hiCC  leguutur :  Prwtitulntur  in  Sacramentario 
nostro  et  in  Antiphonario  :  Sabbato  vacat.  Dominus 
papa  eleenmjinam  dat,  quasi  diceret  hoc  Sabbatum 
vacare  astatione,  atque  adeo  ab  officio  proprio,  pro- 
pterea  quod  papa  ipso  die  occuparetur,  eleemosjna 
erotfanda.  Et  sanc  hactenus  Missae  officium,  exceptis 
Collectis,  Epistola  et  Evangelio,  in  eodein  Sabbato 
repetitur  ex  feria  sexta  pra^cedente,  quod  in  diebus 
qui  a  statione  ct  officio  vacant  fieri  soiitum  Micro- 

logus  jaiu  dudum  observavit.  Verum  tamen  in  no- 

i*i*     /■'iii  lii*  "       1     i_ 


^\  ct  reginit'>  rraiicoruui  itideiu  concesse-  C  stro  indice  CoUectarum  ct  stationum  assignatur  hoc 


cuiu  b^redericus,  iiuperator  eo  nouiine 
ilo  sccundo  poiitifK^c  Itoiuam  profcctus 
1  cominunicavii  suinmus  pontife.r  aliaris 
n  cum  iinpenUorey  diacono  ei  suhdiacono 
tum  ;  de  calice  autein,  elsi  ronsuetudo  sit 
itescum  puntifice  poriicipare,  proptcr  in- 
imcn  Hussitarum  ac  Buemoruin  damnalam 
fa?  calicis  potutionem  ad  salutem  necessa- 
prwler  pontificem  hibii  ninno.  Ihec  scribe- 
:ulatus  Augustinus  Patricius,  inlibello  de 
peruturis  iu  Urbeiu,  queui  in  Musci  tomo 
limus. 
Carolo  quinto  iuipcratori  coininuniopau- 

coronationciu  a  Cleiucnte  septimo  data 
0  Puriosdc  Crassis,  qui  tuncca^remonia- 
er  erut,  rcfcrrcnon  gravubiinur.  In  Na- 
,  anuo  il'):iU,  u  dicto  Aynus  Dei  in  Missa, 
Farnesius     ussistens     acccpit  paccin  a 


Sabbato  Collecta  ad  sanctum  Xystum,  statio  ad  san' 
ctum  Joannem  in  porta  Latina,  Consentil  sacramen- 
turium  EditionisPaiueliano^,  in  quo,  omissaCoJlectae 
meiitione,  statio  ad  sanctum  Joannem  ante  portam 
Laiinam  indicatur.  Contra  vero  in  Codice  Cliristiofle 
rcgina*,  oui  lilteris  majusculis  sajculo  octavo  exara- 
tus  est,  Iniic  verba  leguntur  :  Sabbatum  ad  sanctum 
Peirum,  quando  eleemosyna  datur.  Ubi  vides  hic  sta- 
tioneui  poni  ad  sanctum  Petrum,  iu  aliis  superiori- 
bus  ad  sanctum  Joannem  in  porta  Latina.  Utrumque 
siuiul  componitur  in  Codice  Vaticano  :  Sabbato  ad 
sancium  Petrum,  quando  eleetnosyna  datur.  ColUcta 
ad  sancium  Xyslum,  statio  ad  sanctum  Joannem  in 
poria  Laiina.  At  in  Capitulari  epistolarum  et  Evan- 
geliorum,  quod  eruditus  Joanues  Fronto  sub  Kalen- 
darii  Romani  tituio  vulgavit  alia  occurrit  diversi- 
tas  eodcm  die  :  [lxv]  Sabbato  datur  fermentum  in 
consisiorio  Lateranensi.  Unde  tanta  varietas? 


bucns  aliis,  osculatopriusultari,  et  papa  D      Forte  Grcgorii   tempore  non  fiebat  illa  eleemo- 


3  et  in  pcclorc,  tuui  cjesare.  Quciu,  cum 
ari  altarc  ad  suasioueui  sacrista;.  cgo 
iquit  I^iris)  prohibui.  (luiane^iue  coesari, 
onibus    cardinalibus    licct   osculari  tali 

scd  soluui  episco|)is  ct  presbyteris  car- 
lis  sic  pcraclis,  pontifex,  dctcclo  capi- 
i  vcnit  ad  soliuiu  suuiu,  ubi  slans  cum 
xspccluvil  sacraiuentum.  Cardinalis  vero 

altarigenullcxus  capiens  sacraiucntum 
,  in  altitudincui  oculoruiu  suoruiu  gyravit 
rc,  et  illud  dcdit  subdiacono  cpislohb  in 
igelii  gcnuilcxo  cxspectauti.  Qni  consur- 
aiu  dctiilit,  iiubrias  aUcro  luagislro  ele- 
l  sinistruiu  papie  cuiu  sacraiucnto  se  fir» 
:  se  stitit.  Tuui  ideiu  cardinaiis  gcnufle- 
u  cum  sanguine  accipicns,  pari  luodo 
pse,  me  fimbrias  elevante,  portavit  ad 
ipae,  ubi  sc  firmavit.  Tum  pontifex,  Ic- 
ibus  ut  in  libro,  sumpsit  partem  sacra- 


synaad  sanctumPetrum  ;  atquo  adeo  slatioad  san- 
ctum  Joannem  in  porta  Latina  lieri  poterat.  Quod 
quidcm  inde  probare  posse  videtur,  quod  Zacharias 
papa  statuit  ut  crebris  diebus  alimentorum  sumptus, 
qui  et  elcemosyna  usque  nunr  appellatur,  de  venerabili 
pairiarchio  aprocancellariis  pauperibus  et  peregrinis 
qui  ad  beatum  Petrum  morantur  deportarentur,  eis^ue 
erogarentur.  An  etiam  sabbato  ante  Palmas  ?  Non 
etiam  huc  referri  potest  id  quod  de  Adriano  I  legi- 
tur,  qui  refecit  formam  quae  vocatur  Sabbatina,  per 
qnam  decurrebat  aqna  in  gratiam  pauperum  qui  ad 
accipicndam  eleemosynam  in  mschalem  festivitatem 
annuc  occnrrere  et  iavari  solebant,  alii  judicent. 
Quanquam  si  rite  expendantur  ea  qu»  de  statione 
ad  sanctum  Petrum  prtemisimus,  ea  non  ordinarit 
fuisse  forsan  videbitur,  sed  arbitraria,  nempe,  quan^ 
do  eleemosyna  dabatur,  quod  ex  pontificis  forte  vo- 
luntate  pendebat. 
De  fermento  eiiam,  quod  in  eonsistorio  LatertF 


sm 


VPPKNDIX  AD  S.  GRliGOIUl  MAGNl  LITURGICA  OPEKA. 


888 


nensi  dari  T^r.^ucipitur,  non  niinor  difficultas.  Nam  a  festuni  cjusdeni  sanctissimi  sacramenU  instituit  pri- 


fcrmrnfum  i?(ud  aliud  essc  a  preedicta  cleemosynn 
colligitur,  non  solum  ex  vocis,  scd  ctiam  cx  loci 
discrimino,  quippe  elccmosyna  ad  sanctum  Pclrum 
in  Vaticano.  fcrmentum  inpalatio  Lateranensi  ero- 
cabatur.  Quod  si  fermentum  hoc  interpretemur  de 
Eucharistia,  quae  omni  Dominico  die  per  titulos  ex 
consecralu  pontificis  mittebatur,  cur  potius  Sabbato 
ante  Palmas  quam  alia  die  facta  ejus  mentio  ?  An 
quod  presbyteris  titularibus  sequenli  Dominica  oc- 
cupatis.  non  ip?a  Dominica  de  more,  sed  Sabbato 
praecedentc  facln  fermenti  scu  Eurharisti/p  distribu- 
tio  ;  idcoquc  ob  ritum  extraordinarium  notata  ?  Fa- 
leor  h.pc  niibi  non  bene  compcrta  esse,  scd  tamcn 
ea  notarc,  ct  aliorumexamini  permittere  visum  est. 
Ad  elcemosynam  ejusdem  Sabbati  quod  attinct, 
Romani  pontiiQcis  exemplo  etiam  alife  Ecclesiae  paii- 
pcribus  pedes  ipso  die  iavarc  consueverant  :  in  his 
provinvia  Rothomagensis,  teste  JoanneAbrincatensi 


mu5:,  ct  annuam  ojusdem  sacramenti  in  eodcm  festo 
gcstationem.  Porro  idem,  quem  cx  Lanfranco  sapra 
descripsimus,  ritus  hactenus,  ut  audio,  servatur  in 
Ecclesia  Rothomagcnsi,  cujus  prnecipuum  studium  io 
cxpugnando  Berenffarii  hsL^resi  nascente  ca  qua;  in 
tomo  secundo  AnaTcctorum  retulimus  manifestcpro- 
bant.  Hunc  RothoniagensisEcclcsia^ritum  antiquum 
cssc  patctex  Actis  subjunctis  libro  dc  Offlciis  eccle- 
siasticis  Joannis  Abrincatensis,  in  quo  tamen  nulla 
ejusmodi  ritus  mentio  cst. 

XI.  Singulares  ritus  in  triduo  ante  pascha,   et  pritiut 
quidem  tn  cofna  Domini  et  in  Farasceve. 

In  die  Coena?  Domini  pcenitentes,  qui  leria  quarta 
Cinerum  pnecedcntc  rcclusi  fucrant,  absolvi  mos 
crat ;  ciirisma  novum  consecrari,  novum  item  igneni 
beuedici,  atquc  Eucharistiam  in  crastinum  reservari ; 
et  (quod  ab  annis  fcre  quadringentis  institutum  cst) 


episcopo,   cujus  hcec  verba  sunt.  In  Sabbato  quod  jj  processus  (ut  vocant)   generaJes   seu   cxcommuDi 


Palmas  praecedit  episcopum  aut  majorem  ecdesix  pedes 
pauperum  lavare  ecclesiasticus  Ordo  praecipit,  et  frn- 
irum  unumquemquej  si  potest^  unius  pauperis,  ct  qui- 
dcm  ob  cxemplum  Marite,  qniR  pedes  Domini  lavit. 
Nec  dubium  quin  [Lxvi]ipsi8  pauperibus  itidem  clec- 
mosyna  tribucretur. 

In  DominicaPalmarum  solebat  deferri  feretrum 
cum  textu  Evan^cliorum,  ut  honor  qui  eo  die  Chri- 
sto  Domino  cxhibetur,  vice  ejus,  sacrosanclo  Evan- 
gelio  impenderelur.  Qua  de  re  sic  habct  Cencius  in 
capite  9  :  Die  Domimca  Palmarum  praeparatur  quod- 
dampcrtatorium  honestissimCj  inquo  intromittitur  san- 
ctum  Evanyeliinn,  quod intelligitur  Christus  \etslaiui' 
tur  in  ccclesia  ante  aramy  unde  clerus  processurus  cst, 

[dem  olim  fiebat  in  aliis  etiam  ecclcsiis  ct  mona- 
steriis ;  sic  enim  Icgitur  in  libello  ms.  Consuetudinum 
Germanise  monasteriorum  :  Matie  iu  Primis  custO' 
despraeparent  diliyenter  quoddam  portatorium  in  mo- 


cationcs  pronuntiari  advcrsus  quosdam  criminosos, 

3ui  proccssus  etiam  in  Asccnsione  Domini  ct  in  de- 
icalione  basilic.^e  a^jostolorum  fieri  solebant.  De  his 
omnibus  fuse  agitur  in  dccur.>:u  sequcntium  iibrorum, 
de  quibus  hic  qua>dam  obscrvanda  sunt. 

In  primis  refcreudum  videtur  idquod  ex  Tctustis- 
simo  libros  Sacramcntorum  Egberli  Eboracensis 
episcopi,  in  Ebroicensi  ecclesia  asservato,  de  fcria 
quinta  in  Ctena  Domini  legitur.  /n  Casna  Domini 
hoi'a  sexta  celcbratur  Missa  ad  Lateranis.  Sic  ittcipiens 
Pontifex  dicit  Oremus.  Tunc  ponuntur  in  altare 
Sancta,  et  altare  est  ravum,  Omnibus  rite  in  altarf 
compositis,  oblata  est  libamenta,  paucaque  per  eccle- 
siam  luminaria  accensa,  diaconi  dalmaticis  resiHi, 
cerosfata  ix  ante  altare  posita,  stante  ante  altare  ponti- 
fice,  et  elecata  dicente  voce  Sursum  corda,  respondet 
populus,  Habemus  ad  Dorainum^  et  pontifex,  pnitu 
Vere  dignum,  dicit  omnis  [lxviu]  clerus   et  ftopulu* 


dutn  feretri,in  quo  reponantur  parcie  rapsx,  siretex-      SiVincAus.SicintraiinMissamusque\en'ive,q[iicsumm, 
tvm    Kvangeliorum.    Desuper    quoque    a?;f)p?/</aw/Mr  ^  Dominc,  largilor  admittas.  Twnc  diaconus  cardiHalii 


Jdiylacleriasive  buxae reliquiarum.  Ferant  autem  illud 
atenter  ante  horam  primam  ad  ecclesiam,  ad  locum 
quo  procedere  debent,  et  cruces,  et  candelabra,  et  thu- 
ribuium,  et  aquam  benedictam,  et  textum  Evangelii, 
et  abbas,  flores,  palmas,  et  omnia  quae  Processioni  illi 
conveniunt. 

In  quibusdam  locis  loco  Evangelii  reponebatur  in 
feretro  sacra  Eucharislia  ;  isque  usus  in  Normanniae 
monasteriis  olim  obtinebat  etiam  ante  Berengarii 
haeresim.  Hujusce  rilus  ordinem  describit  in  Siatu- 
tis  suis  Lanlrancus,  Berengarii  abversarius.  Cantore 
incipientiA  ntiphonam  Occurruni  turbae,  exeani  duo  sa  • 
ceraotes  albisinduti,  qui porlent  feretiiim,  quod  parum 
ante  diem  ab  eisdem  sacerdotibus  illucdebet  esse  dela' 
tum,  inquo  et  corpus  Christi  debet  esse  reconditum  : 
adquod  fereti*um  prxcedant  statim  auivexillaporiant, 
ei  cruces^  et  cxtera  quse  superius  dicta  suni,  Et  stan- 
tibus  iis  qui  ferctrum  portani,  stabunt  ei  ipsi  a  dextra 


sumemoleum  proinfirmis,  portei  usque  ad  pontificeiH : 
ai  illepaululum  (iivertensseabaltare,stans  insuogradu, 
signans  oleum  in  manu  diaconi,  et  Orationem  supra  lacite 
dicens.  Oratione  finita  ;ponatur  oleum  super  eolumnam 
qiiamdam.  Sacerdos  Missam  ordine  suo  eeiebrat,  dieit 
Pcr  quem  haec  omnia,  etc.  Posi  Oraiionem  Domini- 
cam,  pontilextaciiesiqnat  calicem  cum  oblaia  sancti- 
ficata,  nemine  respondente.  Diaeoni  cooperinnt  saera- 
menta.  Tunc  arcJiidiaconus  ascendens  cum  ehrisma. 
ampullam  auream  cum  pallio  afbo  in  manu  sua  offert 
benedicendam  pontifici.  Finita  Oratione  eonsecrationis, 
ab  acolyihisad  salutandum  proferatur,  et  in  lecreterw 
ponatur,  Communicante  clero  omnigue  populo,  dicit 
poniifex  omnibus  communicantihus  Accepit  Jesus  pa- 
nem.  Oremus.  Data  gratione  respondet  omnis  jfopmui 
Amen.  Hus  usque  Codcx  Egberti  Eboracensis^  qui 
medio  sspculo  octavo  floruit. 
In  hocfra^mento  qusedam  ampliori  luce  indigent. 


eta  sinistra  sicut  venerunt.  Etinfra  :  Taliter  his  per-  D  Et  primo  quidem  ante  Missam  ponuntur   in  aliare 


actis,  abbate  vel  cantore  inciptente  Anliphonam»  Ave 
Rex  noster,  trameant  poriitores  fereiri  per  medium 
stationis,  prxcedentibus  his  qui  vexilla  portantf  et  cae- 
teris  superius  dictis  portitoribus,  servato  ab  omnibus 
ordine  in  redeundo  quem  habuerunt  in  eundo.  Quibus 
iranseuntibus,  fleetent  genua,  non  simul  omnes,  sed 
singuli  hinc  et  inde,  sicut  feretrum  transibil  anie  eos. 
Eumdem  ritum  describunt  liber  Usuum  Beccen- 
sium  nostrorum  et  Consuctudines  monasterii  Lyren- 
sis  cjusdem  provincinp,  in  quibus  varite  ad  sacrum 
feretrum  genuflexiones  prapscribuntur,  quee  sacro- 
sanctiH  Euchari?ti«  vencrationem  manifeste  [lxvii] 
probant.  Scd  h;HC  prolixius  rcferrenon  juvat,  quan- 
do  in  opere  dc  Ritibus  monasticis,  quos  unus  e  no- 
stris  Fladmundus  Martennc  sub  prclo  habet,  hn?c 
onmia  tractabuntur  accuratius.Unum  hic  addo,  sci- 
Hcct  hanc  sanclissimi  sacramenti  solemnem  delatio- 
ncm  longe  proecessisse  institutionera  Urbani  IV,  qui 


Sancia,  quo  nomine  Eucharistiara,  ex  pra»:edeDte 
sacrificio  rescrvatam,  significari  existimo,  utnempe 
in  calicem  una  cum  fragmcnto  Eucharistife  recens 
consecrata;  commisceretur  solemni  ritu,  (juemsape- 
rius  explicavimus.  Nam  sanguis  ille  miraculosas. 
in  concavo  lapide  asservatus,  qui  hoc  die  in  Coeoa 
Domini  supcr  altare  ofTerebatur,  ut  mox  yidebimas 
non  tantff^  antiquitatis. 

Secundo  Lateranensis  ecclesiae  altare  e$t  carum . 
undc  ponlifex,  remota  mensa,  quas  aditura  adio- 
teriora  occludebat.  intra  ipsum  altare  hac  diesacris 
operabatur.  Ordo  Romanus  ex  Codicc  MutTaeaDO  hic 
editus  ordine  10,  rem  exponit  in  hunc  modum  :  Le- 
vatur  mensa  de  altari,  palliis  desuper  eomplieatis,  tl 
cum  evcrentia  et  omni  devotione  ab  eisdem  reportetnr 
ad  capellam  sancti  Paneratii  juxta  elaustrum  canom'- 
corum,  guia  ibi  esl  loeus  conversationis  ;  et  cum  cm^i 
cautela  usque  in  diem  Sahbati   cnttodiatur.  Deindf 


889 


LN  ORDINEM  ROMANUM  GOMMENTARIUS  PH.4EVIDS. 


890 


/jow/i/cr  venit  ad  altare,  accipiens  amnuUam  vitream,  A 
^use  tntus  xe  continet  quodd^m  vascuium  aureum,  et 
•n  tasculo  cst  lapis  pretiosus  concavus,  et  in  illa  co»l- 
cavitate  lapidis  est  sanguis  Chritti  diligenter  inclusus, 
qui  dicitur  mivaculose  de  quadam  imagine  Christi  per- 
eussa  profluxisset  qui  annualiter  extrahitur,  et  repo- 
nitur  ibi  in  concavitate  lapidis  arc(e  [lxix  )  ;  et  tunc 
tevatura  pontific^,  et  ostenditur,  ut  tota  turha  valeat 
cum  timore  et  omni  devotione  videre.  Postea  traditur 
custodienda  priori  et  canonicis  pjusdem  ecclesiae usque 
in  diemSabbati.  Tuncjjontifex  ad  sacrificandum  intrat 
solus  infra  arcamf  ut  significetur  quod  tn  vcteri  Testa- 
mento  scriptum  est,  quia  solus  pontifex  intrabat  solus 
in  anno  in  Sanctn  sanctomm,  ctc.  Eamdem  hujusce 
facti  ralioncm  aficrt  Innocentius  tertius  in  Sermonc 
de  Ca'na  Domini,cuiaccedit  GuillelmusDurandusin 
lib.  VI.  cap.  75. 

Facta  chrismatis  Benedictione^  pontifex,  abhitis 
manibus,  revcrtebatur  ad  aitare,  ubicommunicabat, 
et  post  eum  omnis  populus  ordihesuo,  quse  verba  sunl  3 
primi  Ordinis  Homani ;  et  serrabatur  de  Suncta  usque 
in  crastinum.  Ea  vero  dic  hora  nona  faciebant  excuti 
ignem  de  lapide  in  loco  foris  basilic<i7n,  ita  ut  posset 
candela  accendi,  ex  qua  iumen  servabatur  usque  in 
Sabbatum  sanctum  ad  illuminandum  ccreum,  qui 
eodem  die  benedicendus  erat.  Modo  h<Tc  novi  ignis 
Benedictio  in  Sabbatum  ipsum  remittitur. 

In  vul^ato  Ordine  Homano  f)r%scribitur  ut,  facta 
chrismatis  Benedictione,  pontifcx  redeat  ad  altare, 
€i  diaconi  discooperiant  Sancta;  dcin  pontijex  dividat 
oblatas  ad  frangendum,  et  communicet  omnis  populus 
ordine  suo  ;  et  sumat  de  ipsis  oblatas  integras  ad  ser- 
randum  usaue  mane  diei  Parasceves,  de  quibus  com' 
municent  ahsque  sanguine  Domini.  Sanguis  vero  eadem 
diepenitus  consumatur.  lla.  etiam  legitur  in  Codice 
Vindocinensi.  Kt  post  pauca  ;  Fractis  autem  oblatis 
eommunicent  primo  presbyteri,  postea  diaconi et  cceteri 
omnes.  Et  ita  perficiatur  Missa  pleniterordinesuo.  In 
Ordine  Maffieano  mox  laudatosolusPonlifexhac  die  q 
communicare  dicitur,  ubi  apud  Lateranum  sacra  facit. 

Non  praetermiltendus  hoc  loco  Codex  Gorbeiensis, 
in  quo  habetur  Ordo  Romanus  pro  triduo  ante 
Pascha,  ritui  monastico  ante  annos  octingentos  ac- 
commodatus.  Quss  cnim  in  eo  leguntur  de  commu- 
Diooe  in  Gcena  Domini  videntur  observatione  digna. 
Saeerdos  vero  eum  fregerit  Sancta,  mittat  unam  par- 
tem  in  calicem,  etex  alia  communicet»  Porro  tertiam 
in  altare  dimittat,  et  confirmetur  a  diacono  de  calice, 
ei  ftto  tantummodo  die  Postquam  confirmaverit  saeer- 
doiem,  ponat  calicem  super  aitare,  et  accipiat  diaconus 
paienam  majorem,  mittatque  in  ea  de  Sancta  oblatas 
iniegras,  et  ponatjuxta  calicem  [lxxJ  in  sinistro  latere ; 
et  duo  subdtaconi  veniant,  unus  cum  patena,  et  alius 
cum  calice,  utrisque  vacuis ;  et  toltat  diaconus  de  ma- 
jore  paiena  ex  oblatis,  quantum  sufficere  possit  ad 
communieandum  populvm;et  de  calice  similiter  ;  et 
mitiat  in  patenam  et  caiicem,  quae  subdiaconi  tenent  in 
manibus.  Et  statim  il/udf  quod  remanet  super  altare, 
eooperietur  a  duobus  diaconibus,  uirumque  sindone  ^ 
n^unda.  Et  de  itta  aliajuxta  altare  faciant  eonfractio- 
nem,  ei  redeant  ad  sacerdotem,  ut  communicent  ipsi 
et  reliqui  per  ordinem,  Et  data  oratione  post  commu- 
Hionem,  aiaconus  non  dicat  Ite  Missa  est ;  sed  ipsa 
Oralione  finiantur  unirersa.  Ipsa  vero  oblatay  quas 
super  altare  coopertaremanserant,serventurincrasti' 
num  juxta  consueiudincm.  lluc  usque  Godex  Cor- 
beiensis,  num.  663,  de  quo  itcrum  infra.  In  supe- 
rioribus  verbis,  Confirmetur  a  diacono  de  calice^  et 
itlo  tantummodo  die,  quicdam  obscuritas  inest,  ex 
aliis  h'bris  illustranda,  in  quibus  prtescriptum  est  ut 
Pontifex  cum  fjstula  scu  calamo  san^uinem  e  calice 
sugat.  prft^ter  quam  in  Coena  Domxni,  quo  tantum 
die  ex  ipso  calicc sanguiiiem  olim  hauriebat.  Denique 
in  veteri  Missali  illustrissimi  episcopi  Rivcnsis^  ab 
annisfermcsexcentisscriplo^totidemfcrequa;  in  or- 
dtne  Romano  verba  referunturin  hunc modum :  Tunc 
eummunuet  solus  presbyier  seu  episeopus ;  ei  diaeonus 


cooperit  Saneta  de  sindone  supei^altare.  Postea  presbyter 
lavet  manus,  et  diaconus  vadat  adaltare,etdiscooperiat 
Sancta  ;  et  presbyler  teniat  antealtare,  etdividat  ohlata 
ad  frangendum,  et  communicei  omnis  populus  ordine 
suo,  ctc.  Et  CAjrpus  Domini  in  crastinum  ailigentissime 
reservetui ,  et  dum  chorus  Vcsperas  dixerit^  ubi  reser- 
vari  debet,  reneranter  deportetura  sacerdite  et  diacono 
cumreliquisministris  linteamen  mumlisstmum  desuper 
tenentibus ;  et  hoc  sine  sanyuine,  et  thuribulo  de  /uwu- 
naribus  prwcedentibus,  usquequo  reponatur  ubi  repo- 
nendum  est,  et  nunquam  sine  lumine  remanecU.  Huc 
usque  vetus  Missale,  quod  fuit  ad  usum  ejusdem  Eccle- 
sise  i^ivcnsis,qua;proindoOrdincRomano  tuncuteba- 
tur ;  paucis  additispro  temporisetlocicircumstantiis. 

Quod  attinet  ad  po^nitentes,  hi  ante  Missam  Eccle- 
sise  reconciliabantur;  contra  veroproccssusgencralcs 
adversus  criminosos  flunt  post  Missam  ante  manda- 
tum  seu  ablutioncm  pedura.  De  cjusmodi  pueniten- 
tium  reconciliatione  agit  llieronymus  in  epistola  ad 
Oceanum,  de  obitu  Fabiolap,  qu}»  saccum  induta, 
ut  errorem  publice  fateretur,  tota  urbe  spectanie  Ro- 
mana,  [lxxi]  ante  diem  Paschw  in  basilica  quondam 
Laterani,  qui  Ccesariano  truncaiusest  gladio,  stetit  in 
ordine  vcenitentium,  episcopo,  presbyteris  ei  omni  po- 
pulo  coUacrymantibus.  Eumdcm  ritum  fuse  describit' 
Sozomenus,  in  lib.  vii,  cap.  16,  quem  consulere 
non  pigebit.  Solemnem  formam  absoivendi  hac  dic 
pcenitentes  habes  in  vulgato  Ordine  Romano. 

Caeterum  ne  basilica  sancti  Petri  expers  esset  ho- 
noris  in  Ccena  Domini,  Joannes  XIX  singulari 
diplomate  constituit  ut  Silva3  Gandidie  episcopus  ipsa 
die  chrisma  in  eadem  basilica  consecraret,  aliaque 
praestaret  qufle  in  pontificiislittcris  suo  loco  hiceden- 
dis  exprimuntur. 

Feria  sexta,  qut-e  dicitur  Parasceves^  praemissis 
Orationibus  solitis,  pro  singulis  Ecclesise  ordinibus 
atquchominibusuniversis(quarum  Orationum  memi- 
nit  Cflelestini  paptn  primi  cpistolffisubjectuslibellus, 
continens  auctoritates  praeteritorum  sedis  aposlolica^ 
episcoporum  de  ^ratiaet  libero  arbitrio  contra  Pela- 
gianos,  cap.  8),  lacta  crucis  adoratione,  presbyteri 
duo  priores,  mox  in  crucem  salutaverant,  intrabant 
insacrarium,  vel  ubi  repositum  fuerai  corpus  IXmini, 
quod  pridie  remanserat^  ponentes  eum  in  patenam ;  et 
subdiaconus  tenebat  ante  eos  calicem  cum  vino  non 
consecrato,  et  alter  subdiaconus  palenam  cum  corpore 
Domini,  quibus  tenentibus,  accipiebat  unus  presbyter 
prior  patenam,  alter  caticem  ;  et  deferebant  super 
altare  nudatum.  Itascriptum  legiturin  primo  Ordinc 
Romano  et  in  ejus  appendicc.  Paulo  aliter  hal)et  ve- 
tustissiraum  Sacramentarium^Gellonensimonasterio 
a  Carolo  Magno  concessum.  Istas  07'ationes  supra 
scriptas  exptetas,  tngrediuntur  diaconi  in  sacrario,  et 
proceduni  cum  corpore  et  sanguine  Domini,  quod  anie 
die  remansit,  et  ponunt  super  altare.  Ei  venit  sacerdos 
antealtare,  adorans  crucem  Domini,  etc.  Hic  non  pres- 
byteri,  sed  diaconideferunt  esacrariocorpusDoraini, 
quod  corpus  ei  sanguis  Douini  appellatur,  ctsi  sub 
unica spccie reservatum.  Eadera  verba  habet  ad hunc 
diem  Sacramentarium  Gelasiauum.  Huic  testimonio 
suffragatur  Augustinus  Patricius  in  suo  Caereraoniali, 
quod  ante  Joannem  XXII diaconus  portabatante  altare 
sacramentum,  quod  etiamcommunisrubrica  habet,  Post 
illatempora,  inquii, pontifex  illud  reportat,  et  mcHus. 
Etquidem  nunc  pontifex,  etiamsi  ipse  divina  non 
cclebrct,  sauctissimum  sacramentum  solet  in  Coena 
Doraini  gestare  in  capellam,  ubi  est  reservandum  ; 
atque  inde  [Lxxiijin  altarc  dic  sequenli  referre. 

In  praedicta  appendice  primi  nostri  Ordinis  Romani 
consequentcr  hfcc  leguntur  :  Srtlutata  cruce,  et  rejto- 
sita  in  loco  suo,  descendit  pontifex  ante  allare,  et  dicit 
Oreraus,  Prwceptis,  etc,  cum  Pater  nosler.  Sequitur 
Libcranos.  qutesumus.  Domine.  Cumdixerint  Amcu, 
sumet  de  Sancta,  et  ponet  in  calice,  nihit  dicens.  Et 
communicant  omnes  cum  silpntio.  Et  expletn  sunt 
universa.  Eadera  totidcm  verbis  occurrunt  in  prirao 
Ordine  Romano,  in  quo  haec  adduntur :  Et  dicttpoH' 


89i 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


m 


tiffx.  In  nominePnlriset  rilii  elSpirilussancli,  Pax 
tibi.  liespondeut  Anien.  Et  poat  pauhiluin  Vesperain 
divit  unusqui$ijue  privalini;  H  sic  vadunt  ad  mensain. 
In  utroqueom/;('s  (licunlur  couiniunioneni  uecipere 
in  (lic  Purnscevcs,  quod  etiam  fiebal  in  Ccena  l)o- 
uiini.  Ideni  allustadir  (iOdexGellonensis.  Oppnsitum 
vero  docei  vulgntus  Alcuinus.  ubi  de  Cfrna  Doujini: 
Sunt  qui  quotidie  Kachansliam  vnlunt  sumere.  Et 
quia  in  Parascere  nun  confirilur  corpus  Domini,  ne- 
cesse  e^l  ul  hiquihusvel  roluntascommunicandi haheant 
sncrificium  ex  priori  die,  quod  tamen  Homani  non  (a- 
riunt.  llic  locus  lolideui  verbis  apud  Amalarium  iu 
lii).  ij  cap.  li,  Jegitur,  excepta  hac  clausula,  quod 
tame7i  Homani  non  faciunt.  At  cnput  15  rem  ipsum 
liubet,  ndducto  loco  preemissoex  Ordine  Uomano  : 
In  superius  memorato  lihro  inveni  scriptum  ut  diio 
preslnjteri  afferant  post  salutationem  crucis  corpus 
Dnmtnit  quod  pridie  reservatum  fuit,  et  calicem  cum 
vino  non  consecrato,  quod  tunc  consecretur,  et  inde 
communicel  ponulus.  I)e  qua  ohserratione  iuterroijavi, 
Ihmanitm  arcnidiar.onum,  et  ille  respondit :  I.n  ea  sta- 

TIO.NK,     Llll    Ap«^STOLICL'S    SALl TAT    CRLCEM,   NEMO   IBl 

coMMiMCAT.  Mrgo  luncdesierat  ritus  ille  priescriplus 
in  untiquioribus  libellis  Ordinis  Romani.  Nam  et 
archidiaconus  Uomanus  morem  sui  temporisignorare 
nou  poterat,  utpotc  teslis  oculatus ;  et  Amalarius, 
in  ejusmodi  rebus  accurutus,  ab  crrati,  muito  magis 
a  ialsi  suspicione  ulienuscensendus  est.  Cerlcin  de- 
cimo  quem  liic  edimus  (y^m/.  101, /m.  19)  Ordinis 
Romani  libclio.,  solus  pontirei  in  CanuiDomini  et  in 
Parasccve,  seclusis  etiam  ministris,  commuaicasse 
memoratur,  tametsi  alibi  communio  generalis  hisce 
diebus  perseverabat. 

Qu£B  fuerit  sa.'culo  decimo  illa  statio,  ubi  pontifex 
iaParasceve  [lxxui  j  sacra  ornciaperagebat,  uiscimus 
tum  ex  eodem  libelio,  tum  ex  Benedicto  sancti  Petri 
canonico.  «  In  Parasceve,  inquit  Benedictus,  enisco- 
pus  hebdomadarius  facit  orficiuin  in  basilicaSalvato- 
ris.  Dominus  |)apa  descendens  de  palatio  ibi  post 
altare  cuni  aliis  ordinibus  se  induit,  et  discalceatus 
pergitcum  Processione,  et  omnes  cum  eo,  cantando 
Psalterium,  usque  ad  sanctam  Cruceni.  Quidam  car- 
dinalis  lionorifice  portat  corpus  Douiini  praetcriti  diei, 
conservatum  in  capsula  corporalium,  subdiacono  rc- 
gionario  ferente  ad  pectus  crucem  stationalem  coo- 
pertam.  Cuui  venit  ad  ecclesiam  prxdictie  basilicic 
pontifeXj  lotis  pedibus,  calceatus  ascendit  ad  altarc, 
ubi  prius  orat,  et  postea  residet.  Quidam  basilicarius 
vadit  ad  pulpitum,  et  incipit  legere  ;  deinde  aliud 
omne  officium,  sicut  in  libro  scriptum  cst.  Peracto 
Pi/^'  nosterj  ctc,  accipit  corpus  uomini,  quod  cnr- 
dinalis  adduxerat,  et  confirmat  de  vino  uiisso  in  ca- 
lice.  Finito  officio,  ita  induti  redeunt  eadem  Proccs- 
sione,  sicutprius,  tamen  calceati,  usqueadpalatiumi 
cantando  residuos  Psalmos.  » 

Verum  non  eo  in  loco,  nec  iisdem  ritibus  factam 
fuisse  octavo  sfficulo  stationem  in  Parasceve^  ambi- 
gere  non  possumus.  ]n  primo  enim  Ordinc  Romano 
et  in  ejus  appendice.  ipsa  die  prsscriptum  est  ut  hora 
tertia  conveniant  omncs  preshyteri,  tam  civitatis,  quam 
de  suhurhanis,  et  omnis  clerus  cum  populo  in  eccU.<ia 
statuta  injra  Urhem,  non  tamen  in  majore  Ecclesi  i  ; 
et  ihi  exspectcntpontificew,  velquivicemillius  tenucrit. 
Posi  oraiioncs  preabyteri  ecclesiarum,  sice  de  Urhe, 
sicede  suhurhanis,  vadunt  per  ecclcsias  suas,  ut  hoc 
ordine  cuncla  ad  vesperum  faciant.  In  antiquissimo 
libro  stationum  nullus  locus  assignatur  pro  diePara- 
sceves,  sed  ha?c  tantum  rubrica  legitur  :  In  Parasceve 
diurnalcin  cursum  separalim  cantamus,  el  hora  nona 
ingredimur  ecclesiam  cum  dominoepi.^copo  sive  preshy- 
ters  cardinali  :ct  induii  vestimentisniijrisj  ahsque  uilo 
canlnprocedimus  ad  allare;  et  lector ascendit  pulpitum. 
Arbitraria  )>romdo  erat  antiquitus  illa  stutio.  Quan- 
quam  cum  pridic  slutio  fi:i>set  nd  basiiicam  Latera- 
nensem,  ubiproindcEucharistiffispeciesallera  fucrat 
reservata ;  diei  sequenlis  stationcm  non  multum  inde 
abesse  oportebal,  ne  Eucharisliam  longius  deferri 


A  nccessarium  fuisset  ad  Missam  prtfsanctificatorumin 
Parascevc  cclebrandam.  Porro  antiquissimam  esse  in 
Latcranensi  basilica  staiioneui  colIi;;ilur  ox  liiero- 
UYmi  epistolaad  Occanum  demortcFabioIa;,  [lxxivj 
qua*  anle  diem  Pasclur  in  hasiliia  Latcrani,  qmr  cxsa- 
riano I runcatus est  ijlad io, stetit  in  ordine  pienitentium. 
\la}c  autcmpa^nitentium  reconciliatioRouiaitunc  Qe- 
bat  quintajeria  antc  Pascha,  ut  diserte  tradit  Innocen- 
tius  I  in  epistola  ad  Decentium. 

Antequamhoccaputabsolvamus.investiffarejuvat. 
an  primis  Ecclcsioi  su)culis  fuerit  in  usu  Missa  pr£- 
sanctificatorum  in  Parasceve  ;  et  an  ritus  iste  fuerit 
univcrsalis  ;  deindc  cur  soiemnis  Missa  hac  ipsadio 
non  fucrit  celebrata,  uti  nec  in  sabhato  subsequentet 
nam  quue  hoc  die  nunc  dicitur  Missa  ad  noctem  sub- 
scquentem  pcrtinebat  ;  denique  cur  in  calicc  vinum 
et  acjua  de  more  posita  ;  et  cur  tandem  EucUaristix 
particula  in  caliccm  immissa. 

Ad  urimum  non  facilis  est  solutio.  Traditio  ecck- 
B  sia^  hanet,  teste  Innocentio  I,  i&to  biduo,  Parasceves  et 
Sabbati  sancti,  sacramenta,  id  est  sacra  Eucharistis 
mysteria,  pcnittts  non  celehrari.  Veruui  au  hoc  testi- 
monium  ad  Missam  prsesanctificatorum  cxtendi  de- 
bent,  non  liquel.  Si  ea  quiB  superius  ex  vulgato 
Sacramentario  Gelasiano  notavimus  ascititia  noa 
sunt,  huncmorem  sseculoquinto  jamohtinuisse  asse- 
rendum  est.  Sallem  quin  Gregorii  Magni  evo  in  usu 
fuerit,  nemo  jure  negavcrit. 

Verum  ritus  ille  apudLatinos  non  videtur  fuisse 
universalis  ante  Gregorii  pontificatuui.  De  Africana 
ecclesia  id  unum  ex  Auguslini  sermone  218,  quiin 
novaEditiouedePassioneDomini  cst^  discimus,quod 
tunc  solemniter  leyehatur  Passio,  solemniter  celebraba- 
tur  ;  at  in  quo  sila  esset  haec  ssolemnitas,  non  constat, 
nisi  quod,  ex  scrmone  23i«  Passio,  quia  um  die  lege- 
halur ,  non  solehat  leyi  nisisecundum  Matthieum.Vnde 
Augustinus  voluerat  aliquando  ut  per  singulos  annot 
secundum  omnes  evangelistas  leijcretur :  quod  cum  fa- 
Q  cium  {u\ssei,nonaudierunthominesquod  consueceraHt, 
etperturhati  sunt.  Sed  nec  in  his  oumibus  neque  ia 
aliis  (quod  quidem  sciam)  apud  Augustinum  locis 
quidquam  de  Missa  praBsanctificatorum. 

Patres  conciliiToletani  iv,  canone7,  rcprehenduut 
quarumdam  liispaniie  ecclesiarumabusum,  inquibus 
\n  die  sextie  feriie  Passionis  Dot7iini,  clausis  basilicarum 
forihus,  nec  celebratur  officium,  nec  Passio  Domint 
populis  prxdicatur.  Quare  sanciunt  oporlere  eodsm  die 
mysterium  crucis,  quod  ipse  Dominus  cunctisnuHtiaH- 
dum  voluit,  priedicari,  atque  indulyentiam  criminum 
clara  voce  [txxv]  omnem  populum  postulare,  ut  pcroi- 
tcntix  compunctionemunaati,  venerabilem  diem  dvmi- 
nicos  liesurrectionis,  remissis  iniquitaiibuSf  suscipert 
mcrerentur,  corporisque  ejuset  sanguinis  sacranuntum 
mundi  a  peccatis  sumerent .  Din^erebatur  itaque  com- 
munio  in  dicm  Hesurrcctionis ;  sola  vero  PassioDis 
Domini  prtedicatio  seu  recitatio  cum  officio  diviao 
tunc  in  Parasceve  usitata  orat  cum  solemni  peccato- 
1)  rum  indulgentia,  cujusveleremritumaccurate  eibi- 
het  hac  ipsa  die  Missale  Mozarabum,  in  cujus  Editis 
Missapriesauctificatorum  adjecta  videtur.  Certecon- 
munionem  generalem  apud  Hispauos  lunc  iii  usq  doo 
fuissc  confirmatur  ex  ejusdem  concilii  canone  8,  in 
q\io  apaschali  gaudiosQxi  communionc  repellunlur, 
quidiem  Passiouis  Domini per  absiinentiam  non  Aono- 
rassent,  utsolebant  nonnuili,  qui  ipso  die  ad  horan 
nonam  jejunium  soivebant. 

Si  autcmrcguluiquic  sub  Magistri  nominceditaest 
in  Gailiavixit,  exeocolligitur  saiiCuloseptimoMissan) 
prxsanctificutorum  iu  Gallia  viguisse  ad  diem  Paras- 
ceves,  siquidem  Ma^ister,  in  cap.53.  prsecipit  utipa 
diQsacramcnlaaltartsin  patena  majore  ritrea  finiantur, 
id  est,  recondatur,  ut  cum  sexta  feria  Jwixi  ad  jxM* 
sionem  Christum  quaesierint,  sit  ipui  die  metUibus  no- 
stris  reclusus,  scilicet  per  commuDionem,  ut  Sabbelo 
nobis  inquit,  per  resurreetionem  insacramentonovoof' 
pareat.  Tum  communione  eos  priTat  qui  aJiquid  ciiH 
m  Parasceve  degustayeriut.  Jam  quisexta  t^ria  nfi- 


IN  ORDINEM  ROMANUS  COMMENTARIUS  PR/EVIUS. 


894 


mnt  iine  commvnione  reljciant,  ut  agnoscaturjam 
*xla  feria  hijuslc  rvfici  sine  Christo.  Cuin  er^o  iii 
n  pcrco()ti  ribi  abslinerc  huc  die  acoanimtiionc 
er  praecipiat,  conscquens  esl  coinmunioncin  iis 
tum  diem  jejuni  pcrscverasscnt  impcrlilani 
Verum  an  id  Gallicanis  eccleslis  tribui  possit, 
um  cst,  maxime  cum  in  anliquissimis  liorisli- 
is,  qui  antc  reccpium  Romanum  GrdiDcm  apud 
tes  Gallos  in  usu  erant,  niliil  hac  de  re  pro;- 
lai  legatur. 

i  vcro  c[uam  oh  rom  solemne  sacrificium  (quaB 
quaestiocst)  in  Parasceve  ctin  sabbato  subse- 
s  sit  pptielermissum,  nonlcvis  etiam  difficultas. 
im  causam  de  Parasccve  afTcrrc  solent  eccie- 
orum  rituum  eipositores,  ncmpe  quia  in  hac 
minus  seipsum  ohtulit,  et  ipsa  oblatio  sufficit  ad 
ncredenltum  ;  quse  ratio  cst  Ainalarii  et  vulgali 
i.  Probabilior  est  ca  quae  ab  Innocentio  i  indi- 
scilicct  quod  isto  biduo  apostoli,  in  mccrorc 
luti,  jcjuni  [lixvi]  pcrmanserint,  adeo  ut  ob 
tausam  tradilio  hcclcsia?  hubeat,  isto  biduo  sa^ 
tta  pcnitus  non  celebrari.  Ilinc  factum  est  ut 
Christiani,  apostolos  imitaudi  studio^  ab  omoi 
idem  hocbiduo  abstinuerent,  atque  ab  ipsa  sa- 
oblatione,  et  fortasse  etiam  a  communione  ei 
Dctincatis,  quffi  ncscio  an  primis  temporibus 
omissa. 

iveab  ipsis  Ecclesia^  nascenlis  initiis^  sive  sub- 
itibus  primis  saeculis  hsec  Mlssa  et  communio 
isanctificatis  instituta  sit,  occurrit  alia  diffi- 
,  cur  in  ejusmodi  Missa  aqua  et  vinuni  cali- 
imissa,  ciir  etiam  particula  Eucharlstise  autea 
rat»?  Mmirum  c^uia  communiosacriconvivii 
em  habet^  cx  cibo  et  potu  dcbet  constarc.  At 
im  altera  Eucharislio}  species  in  crastinum  re- 
da  haud  videbalur.nec  isto  biduo  sacramenta 
iri  mos  sinebal  ;  inde  factum  est  ut  ex  puro 
qua  misto,  sed  tamen  particula  Eucharistitfi 
icato,  altcra  convivii  pars,  videlicet  potus, 
rclur.  H(ecnostneconjcctur8e,quas  pcritiorum 
»  et  censuroe  subjicimus  ;  nunc  ad  aliaproce- 
t. 

^  tanctificatione  calicis  non  consecrati  ex  con- 
tactu  particulae  contecrata, 

it  hlclocus  ut  ad  ampliorem  argumcnticogni- 

1  expendainus  an  calix  in  Missa  pra:sanctifica- 
,  quffi  in  dic  Parasceves  celebratur  a  LatiDis, 
c  proprie  consecrctur  per  immissioncm  parti- 
sDsecratae,  tum  au  scyphus,  adhibitus  ad  com- 
oem  populi  in  Missa  pontificia,  itidcm  fuerit 
ratusexinfusionesan^uinis  consecrati.  lohac 

3u£Bstione,  quse  fere  m  unam  recidit,  exami- 
istinguendi  sunt  auctores  qui  antc  hoeresim 
^arii  ab  iis  qui  post  illam  vixerunt.  Deindc  in- 
dum  privata  an communis eorum  fueritsentcn- 
;mum  si  quidam  illorum  coDsecrutionem  ex 
tu  fieri  credidcrint,  anhtiec  opinio  Romanoe  de 
hristi  corporis  ct  sanguinis  in  Eucharistia  pcr- 
ai  adversetur. 

.queut  aMissa  pr(Bsanotificatorum  incipiamus, 
c  de  re  occurrit  aotiquius  Sacramcntario  Gela- 
Nam qui  hoc  a  nonnullis invehitur  A rausicanus 
2i,  Donnisi  [lxxvii]  dc  admistione  hucharislim 
ce  jam  consecrato  procul  dubio  intclligendus 
hil,  inquiHin,  antiquius  Sacramentario  Gcla- 
cujus  Editioncm  Romse  anno  1680  procuravit 
Ecclesia  bene  meritusJosephusMariaThoma- 

2  illo  Sacramcntario  haec  leguntur  in  Ccena 
i  ;  Hoc  autem  cxpleto,  scilicet  chrismatis  Bene- 
le,  venies  ante  aitare,  ponis  in  urc  calicisdeipsa 
JVon  dicis,  Pax  Domini,  nec  (aciunt  pacem  ;  et 
mt  de  ipso  sacrificio  in  sacratissimum,  undecom- 
rn/.  £t  feriasextasequente  ;/i/j(omni6ttJ(Xj)/e- 
rant  omnes  saneiam  crucem,  et  communicant. 

0  recentior  est  Ordo  Romanus,  cujus  haec 
suDtiD  libris  vulgatis,  ubi  de  feria  sexta  in 


A  Parasceve :  Qiin  salutata,  scilicet  cruce,  el  rtposita  in 
locosuo,  dno suhdiaconi et  presbyteri  duopriores  intrent  ' 
in  sacrarium,  vel  uhi  positum  fneril  corpus  Domini, 
quod  pridie  remaiisit,  lujncntes  illnd  in  patenam^  et 
subdiaconus  tenpat  nute  ipws  calicem  cum  vino  non 
consecratOt  ct  alter  subdiaronus  patenam  cum  corpore 
Domini ;  quibus  tenentihus,  accipiat  U7!us  presbytcr 
priorpatenam,  et  alttr  calicem,  ei  ileferant super  allare 
nudum,  [canemlo  comjnunionem  Hoc  corpus,  quod 
pro  vobis.  Finita  autem  communione,  incipiat  episco- 
pus  In  Spiritu  humilitatis  ante  altare  se  inclinans  ;  et 
cumseerexerityflicut ;]  Pra^ccptis  salutaribus,  et  Pater 
iioster,  et  Libcra  nos,  queesumus,  Dominc,  usque  Per 
omnia  sa^cula  suiculorum.  Cwn  vero  dixerint  Anicn, 
sumit  de  Sancta,  et  ponit  in  calicem,  nihil  dicens,  nisi 
forte  secrete  aliquid  dicere  voluerit,  Pax  Domini  non 
dicat,  quia  non  sequuntur  osrula  circumastantium, 
Sanctilicei  antc  vinum  non  consecratum  per  sanctifi- 
Ciitum  vanem,  Et  communicent  omnes  cum  silentio,  et 

B  sic  expieta  sunt  universa»  Huc  us^ue  Ordo  Romauus, 
prout  in  optimue  nolffi  Godicc  Vmdocincnsi  legitur, 
ubi  ansulis  inclusa  dcsunt  in  Vulgatis,  in  quibus  va- 
riat  etiam  hic  locus  :  Sanctificatur  autem  vinum  non 
consecratum  per  sanctificatum  panem, 

Verum  quisquis  sit  horum  verborum  sensus,  de 
quo  postea,  ha^c  a  posteris  explicationiscausa  viden- 
tur  intrusa  in  primigenium  libcllum  de  Ordinc  Ro- 
mano.  Ilaec  enim  verba  absuntin  primo  nostro  libcllo, 
num.  34.  Absunt  ctiam  in  ejus  appendice  ;  nam 
utrobique^  hoc  glosseraate  pnetcrmisso,  lectio  ita 
habet :  Sumit  de  Sancta,  et  ponit  in  caticem,  nihil 
dicens  ;  et  communicant  omnes  cum  silentio,  et  expleta 
sunt  universa.  Ita  in  Codicibus  [lxxvui]  Vaticauo, 
CorbeieDsi  et  Colbertino  pervetustis,  cx  quibus  Col- 
bertinus  et  Corbeiensis  aa  annos  octingentos  acce- 
dunt.  Ita  etiani  in  Sacramcntario  Gregoriano. 

Ordini  Romano  succcdat  Amalarius,  in  lib.  i, 
cap.  15  :  /n  superius  memorato  libro  inveni  scriptum 

Q  ut  duo  presbytcri  afferant  post  salutationem  crucis  cor- 
pus  Dominif  quod  pridie  reservatum  fuit,  et  calicem 
cum  vino  non  consecrato,  quod  tunc  consecretm\ 
et  indeeommunicetpopului,,.  Quisjuxta  ordinem  libellt 
per  commistionem  panis  et  vini  consecrat  vinum,  non 
observat  traditionem  Ecclesice,  de  qua  dicit  hinocen- 
tius,  itto  biduo  sacramenta  penitus  non  celebrari . , . 
Ratus  ordo  est  ut  exspeetemut,  usqtiedum  Dominut 
noster  consecret  sacramenta  eorporis  et  sanguts  sui 
in  cruce,  et  nova  ea  faciat  per  resurrectionem  suam, 
sictandem  wanducemus  et  bibamus  saluberrimum  illud 
sacramentum. 

Vulgatis  Alcuinus  iisdcm  fermc  verbis  utitur  atque 
editus  Ordo  Romanus.  Cum  vero  dixerint  Amen,  sumit 
de  pane  sancto,etponitin  calicem  silendo.  Pax  Domini 
non  dicit,  quia  non  sequuntur  oscula  circumstantium. 
Sanctificatur  autem  vxnum  non  comecratum  per  sancti- 
ficatum  panem.  Sed  haec  ex  Amalarii  prima  Editiono 
desumpta  essc  postca  videbimus. 

rv  Hi  sunt  auctores  quos  de  hac  coDsecratione  seu 
sanctificatione  mentioncm  fccisse  invcnimus  antc 
damnatum  Bcreni^arium.  Proxime  post  mortem  Gre- 
gorii  septimi.qui  Bercngario  tandem  silcntiumimpo- 
suit,  scribebat  Micrologus,  uui  ca  de  re  agit  in 
cap.  19  :  Nonest  autem  authenticum  quod  ouidam 
corpus  Domini  intingunt,  et  intinctum  procomplemento 
communionis  populo  distribuunt.  Nam  Ordo  Romanus 
contradicit,  quia  et  in  Parasceve  vinum  nonconsecra- 
tum,  cum  Dominica  Oratione  et  Dominici  corporis 
immissionejubet  consecrare,  ut  populus  pleue  possit 
communicare. 

In  libellis  Benedicti  canonici  sancti  Petri,  clCencii 
cardinalis  nulla  fit  mcntio  de  illa  consccrationc  per 
contactum  ;  imo  Ccnediclus  ait  pontificyni,  sumpto 
corpore  Christi  Domini,  confirraari  de  vino  misso  m 
calice,  DOD  de  vIdo  consccrato  seu  sanctificato.  At 
Jacobus  Gaietanus  habet,  in  cap.  92,  sanctificari 
vinum  non  eonsecratum  pereorpusDomini  immissum : 
PetruB  Amelii»  pei'  corporit  Domini  mitiionem,  quod 


895 


APPENOIX  Al)  S.  GREGOUU  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


890 


idem  cst.  Deni(]ue,  ut  de  Roinanis  Ritualibus  absul-  A 
vanius,  Auguslmus  Patricius  vinum  simpliciter  ap- 
pellnt,  in  libr.  ii,  cap.  51  :  Sumit  viuum  et  aqiiam 
eum  iMrticula  in  calice  cxi$tenti,  scilicet  episcopus 
[lxxix  divina  celebrans  papa  praisente  ;  et  cap.  54, 
pontifcx  ipsc  non  sugit  vinum  cum  calamo,  sed  de 
calice  bihit. 

xMajor  est  difficultas  in  dccimo  libclio  nostro  liic 
edito,  ubi  cum  agitur  dc  viatico  infirmorum  prjts- 
cribilur  eistradi  Eucharistiam  Ihmiuicicorporis  tino 
intincti,  et  vinum,  tali  intinctione  sanetificatHm,  in 
ChriHisanguinem  transmutalum  dicendo,  Accipe,  fra- 
ter,  vialicum  corporis  et  sanguinis,  etc.  Ilic  enim 
transmutationis  vocabulum  nullam  rclinquitambigui 
sensusdubitalionem.  Verum  in  RituaUHomano,Fio- 
rcntiai  in  bibliotlieca  sanclji?  Crucis  asscrvato,  idcm 
rilus  iisdem  verbis  refertur,  his  excoplis,  in  Christi 
santjuinemtrannmutatumt  quod  argumcnto  cst  ideni 
evenisse  isti  Hituali  atque  Ordini  Homrtiio,  ut  a  pri- 
vato  qundam  auclore  comm<intarii  loco  inscrla  sint  JJ 
istba»c  vorba, quai noncominuncin Kccl«?siii| Roman:r, 
sed  privataiu  cujusdam  hominis  scntentiam  expri- 
munt.  Certe  Jacobus  a  Vitriaco  cardinalis,  qui  ejus- 
dcm  Ecolesiae  docti'inam  ignorare  non  poleral,  iiidu- 
bitanter  affirmat  mentiri  eos  qui  dicunl  in  die 
Parasceoe  corpus  Christi  ex  eontactu  mutarc  vinum  in 
sanifuinem.  iNemo  er^^o  ergo  dixerit  hanc  fuisse  tum 
Roinana;  Ecclesifle  doctrinam  sed  ut  summum  quo- 
rumdam  Kitualium  glossatorum. 

i.  Alterum  caput,  quod  hoc  loco  discutiendum 
occurril,  est  an  auctores  ct  libri  mox  laudati  eo 
feranl,  ut  non  nisi  dc  vera  ct  proprie  dicta  conse- 
crationo  interpretandi  sint,  hoc  est,  an  ea  sit  eorum 
sententia  vinuin  ex  contaclu  particuI(B  consecratoB 
vere  ac  proprie  in  Chrislisanguinem  i-ommutari ;  an 
vero  consecratio  sou  sanctificatio  htpc  creditasittan- 
tum  accidontaria  ct  mctaphorica. 

Dc  Sacramentario  Gelasiano,  dequeprimoOrdinis 
Momani  libello,  eju.sqiie  priori  anpendice,  nihil  cerli  q 
ol  explorali  afferri  potcst,  quandoquidemcommista; 
particuljc  tantum  mentionein  faciunt,non  consecra' 
tionis  aut  sanctificationis  ex  contactu  consequcntis. 
Ifancaulem  diserte  exprimitOrdoRomanusvulgatus 
ad  diem  Parascevcs,  librisque  vuljjatis  consentit 
Vindocineusis  Codcx,  nisi  quod  ubi  in  Editis  habe- 
mus  Sanctifieatur  autem  vinum  non  eonsecratum  per 
sanctificattmi  panem,  in  praidicto  Codice  Icgitur Snuc- 
tificet,  etc,  nullo  sententia;  discriminc.  Vcrum  an 
clausula  hrec  in  primigenio  exemplari  Romani  Ordi- 
nisscripta  fuerit,  merito  dubitari  potest.  Neque  eniin 
in  Sacramentariis  Gelasiano  et  Gregoriano,  [lxxx] 
neque  antiguioribus  Ordinis  Romani  libellis  repe- 
ritur  hnecclausula,  quffiglossemaredolet  interpretis^ 
non  primi  auctnris  ritum  ipsum  instituentis. 

At  pcrmisso  hanc  clausulam  esse  ipsius  Ordinis 
Romani  quem  tertio  loco  ediinus  propriam,  non  asci- 
titiam  ;  quis  tandein  cjus  sensus  ?  Sane  ctsi  apud 
(^yprianum  in  epistola  ad  Epictetum  idem  sit  obla-  j^ 
tionem  sductificari  ac  consecrari,  tamen  hoc  loco  is 
tantum  sensus  videturessc,  ut  vinum  nonconsecra- 
tumsanctificationem  accidentariam  accipiatexparti- 
cuhe  immissfle  contactu,  non  autem  consecrationem 
vcram  ac  realem,  qua  vinum  in  Christi  sanguinem 
re  vera  commutetur.  Id  neinini  obscurum  videbitur, 
si  attciitc  cxpcndatur  locus  ex  officio  in  C(ena  Do- 
niini.  prout  in  vulgatis  cxstat  :  Pontifex  venicns  ad 
altave  dividat  oblatas,  et  sumat  de  ipsis  oblatas  inteqras 
nd  seroantlum  nsque  mane  diei  Parasceves^  de  (jiithus 
communicant  ahsque  sanguine  !)07nini.  Sanguis  vero 
cadem  die  pcnitus  cnnsumatw\  Ex  quibus  verbis 
liquct  haiiccsse  istius  loci  scntentiam,  ut  in  Paras- 
ccvecoiniiiiinis  Oat  absquc  sanguine  />o?;iini,  quia 
pridie  saii.juis  penitns  consumptus  fuil.  Ergo  mens 
auctoris  est  vinurn  vereac  proprie  sanguinem  iiaud- 
quaquam  fieri  cx  contactu  particuho  in  calicem  injec- 
trc,  aiias  coinmuoio  non  ^creiabsaue  sanguine  Domini. 
Itaquc  cum  io  officio  Parasceves  legitur.  Sanctificatur 


autem  vinum  nonconsecratumpersanctificatum  panevi, 
si  hicc verba in  vulgatumOrdinim  Roiiianum  intrusa 
nonsunt.desanctificationctantutnaccidcntariaexpii- 
cari  dcbent.  non  verodcconsecratione  vera  ac  reali. 

Huic  interprelationi  favel  traditio  ccdexicp.  cujus 
meminit  Innocentius  primus  in  epislola  ad  I)econ- 
tium,  oufle  tradit io  habct  istohiduo,  quod  PaschiF  dicui 
anteceait,  sacramenta  penitus  non  celcbrnrt  :  quod 
contraesset,  siviniconsecratio  vorafieret  quocunqac 
demum  pacto.  Neque  enim  dici  possot  sarramenh 
wnitus  non  celebrari^  si  vcl  cx  parte  lierot  consccralio. 
Ut  ergo  sibi  constct  Ecclcsix  tradilio,  ea  Fola  adinil- 
tenda  est  in  Parasceve  sanctificatio,  qua^  sacramcn- 
toruinomnimodamcelebrationem  scu  consccratioiiciu 
excludat,  scilicet  vini  sanctificatio  extrinsccus  adve- 
niens  ex  contactu  particulip  antoa  coiis.^^crata^.  Sanc 
si  Kcclesia  perfertam  ex  utraquc  spccic  coiuinunio* 
ncm  in  Parasccve  habere  absque  celcbrationc  voluis- 
sct,  facilceratsanguincm  DominicumcK  pr^eccdcotf' 
sacrificio  [lxxxi]  in  crastinum  reservare  cirta  peri- 
culum  vel  injuriam  tanti  Sacranicnti. 

i)e  Amalarii  senlontia  major  ost  dirficuitas  ;  qu» 
ut  facilius  capiaturetillustrctur,  ohservarejuvat  non 
unaiii,  scd  plurcs  factas  fuisse  ab  Amalario  libri 
Officialis,  in  (|uo  hac  dcrc  agit,  Ivlitionos  seu  reco- 
gnitiones.  Quippe  sub  annuui  820  isttid  opus,  quo  1 
quatuor  libris  constat,  composuit,  iliudquo  Ludovioj 
Augusto  nuncupavit.  Deinde  vero  cum  post  annos 
decem  Romam  ab  eodem  imperatore  inissus  fuisset. 
multaque  in  ritibusecclesiasticis  coram  observassct, 
opus  suum  denuo  recognovit,  atquc  in  eo  noQDuIla 
corrcxit,  et  mutavit,  prflsfixa  operi  suo  altera  pr:efa- 
tionc,  quffihujusce  recognitionis  mcntionem  lacitin 
h8Bc  verba  :  Postquam  sci'ipsilibellumf  qni  a  parvitaU 
mea  rocatur  deecclesiastico  Officio,  rtni  Romam^  inter- 
rogavi^ue  ministros  ecclesiwsancti  Petri,  etc.  Ex  ejus- 
modi  interrogationibus  multum  profecit  Amalarius 
ad  limanduin  castigandumquc  librum  Officialera,  in 
quo  nota  esl  non  parva  indc  varictas,  cuin  in  aliis 
excmplaribus  lectio  prior,  in  aliis  posterior servarc- 
tur.  Id  patet  in  primis  ex  lib.  i,  cap.  15,  cujus  duplex 
cst  Editio  omnino  divcrsa.  Inillis  siquidem  exemplt- 
ribus,(]uibusdeest  alteracujus  superius  memininiuf 
pnpfatio,  ita  affertur  hoc  caput  :  Post  hoc  praecipit 
Ordo  ut  presbyteri  afferant eorpus  Ihmini,  quod  pridie 
remansit^  et  caiicem  cum  vino  non  conseeralo.  Et  qui- 
busdam  intcrpositis,  qu8B  adinoralem  significationeni 
pertinent :  Hsee  posita  in  altari,  dicit  sacerdos  Oratio- 
nem  Dominieam  et  sequentia  ejus  usque  Pcr  oinoia 
sfficula  ssBculorum.  Hoc  peraeto*  assumit  de  saneto 
corpore,  ct  ponit  in  caliee  silendo.  Pax  Domini  sil 
semper  vobiscum  non  dicitur^  quia  non  sequuntur 
oscutaeireumstantium.  Sanctifieatur  cnijn  vinumnw 
eonsecratum  per  sanctificatum  panem .  Postea  commu- 
nieant  omnes.  Sic  habetur  in  Godice  Colbertino,  num. 
224,  in  quotres  tantumprioreslibri  Iiabentur,  omissa 
pr^efationc  posteriori ;  sic  in  aliis  tribus  exemplaribas  ^ 
qu(e  viderat  Ilittorpius,  apud  quem  prsedictom 
caput  15  in  operis  contextu  omnino  diversum  eiL 
ex  quo  h(ec  delibamus.  In  superius  memorato  lihu 
inveni  seriptum  ut  duo  presbyteri  afferantpost  saiutatio- 
nem  crucis  corpus  Domtni,quod  pridic  reservatnm  fuitM 
calicemcumvmo  non  consecrato,  quodtnne  consecretur. 
et  indecommunieetpopulus.  Deqtsaobservaiioneinterro- 
gavi  Romanum  arenidiaconum,  et  itte  respondit  .'[lxxxh] 
In  ea  statione^  uhi  Aposiolicus  salutat  crucem,  nemi 
ibi  eommunieat.  Quijuxta  Ordinem  libeHi  per  commtf- 
tionem  panis  et  vini  conseerat  vinum,  non  ohsenot 
traditionem  ecclesife,dequadicitInnoceniius  i$to  Muo 
sacramenta  penitus  non  eelehrari .  Tantam  discrepan- 
tiam  hoc  in  capite,  et  in  alio,  dc  quo  mox  dicenius. 
cum  advertisset  Ilittorpius.  eam  triDuit  diversttejas- 
dom  operis  Editioni  ab  auctore  factie,  ct  priorem 
quidcm  hujus  capitis  lectioncm  primnei  esse  Edilio- 
ni»  censuit,  posteriorem  vcro  recogniti  operis.  IHu^ 
argumento  est  quod  Amalarius  ipsum  capat  boc 
modo  recogQitam  incipiat  ab  interrogatiorie  nomuio 


IN  ORDINEM  ROMANOS  COMMENTARIUS  PR^V!US. 


898 


}no  facta,  in  sua  scilicetRomanalegatione,  A 
ta  opus  suum  emendavit.  Inde  fit  G[uod  in 
Ibertino.  in  quoprior  hujuscecnpilisleclio 
issa  cst   allera  opeHs  praifatio  quro  reco- 
irjefixa  fuit. 

in  codem  opere  varietas  non  minor  in 
p.  20,  ubi  relacta  Grcgorii  Magni  ad  Joan- 
cusnnum  epistoIadenonnuIlisritibusKccle* 
nie.  (juasdam  ex  ea  observaliones  colligit, 
s  hcec  erat  in  prima  operis  Editione,  quam 
itione  cxpunxit,  ab  Hittorpio  ad  calcem 
[11  aliisvariislectionibusrelata.  VAdubitatio 
ie  die  ParasceveSf  de  qua  aliqni  dubitant 
ea  consecretur  corpus  Domini,  an  non.  In 
3apostolicarccoIitur  consecratio,  qua^tantum 
m  Orationem  super  corpus  et  sanguinem  Do- 
yat.  (Nempe  quia  mos  apostoloi'um  fuit,  quod 

iniIiaepistolatradit,u/a(itp5am«oit<?;2mo^<) 
i  Dominicam  oblationis  Ilostiam  comecra- 
'ur  nisi  esset  admonitum  ex  Romano  Ordineut  B 
ur  corpus  Domini  a  quinta  feria  usque  in 
wu  rsset  neccssarium  resei^vari,  quoniam 
ioln  Oratio  Dominica  ad  consecrandum  cor- 
sufficit  ad  consecrandum  vinum  et  aquam, 
n  innoceniius  dicit,  isto  biduo  sacramenta 
on  celebrari  :  intelliyendum  est,  ut  juxta 
cclesias  nostric  non  celebrantur, 
;raissis,  disquirendum  est  qua;  fueritAma- 
s  duobus  prtma;  Editionis  locis  sententia 
secrationevini  inParasceve,etquid  demuni 
ntentiserecognitione  emendaverit.  In  priori 
nctificari  vinuni  non  consecratum  per  sancti' 
mem ;  in  posteriori  quasi  non  satis  valere 
Tterct  sanctitlcationem  illam  et  [lxxxiu] 
3ne  particuhi3  consecrata»,  ulterius  progres- 

lib.  IV,  cap.  26,  ratus  vini  consecrationem 
solam  Orationem  Dominicam.  Atque  ut 
era  et  proprie  dicta  consecratione  loaui 
ita  mentem  suam  exponit,  ut  dicat :  Msi  q 
mitum  ex  Romano  Ordine  ut  reservaretur 
mini  a  feria  quinta  usque  ad  sextam,  non 
sarium  resercari.  Quid  ita  ?  Quoniam  suffi' 
Oratio  Dominica  ad  conseci'andum  corpus, 
nt  ad  cmsecrandum  vinum  et  aquam.  IIoc  in 
ifestum  est  auctorem  agere  devera  ac  pro- 
a  Dominici  corporis  consecratione,  quae 
solam  Orationeni  Dominicamin  feria  suxta, 
ri  consecratione  nihil  fuisset  rescrvatum. 
sequens  est  earadem  Orationeni  Domini- 
ndum  AmaJarium,  sufficere  arf  consecrandum 
aquam  consecratione  non  tantum  acciden- 
veraacreali. 

ero  quid  in  secundis  curis  sui  operis  auctor 
obus  locis  emendavit  ?  De  priori  facilis  est 
L  comparatione  quam  mox  fecimus  prims 
cum  secunda,  ubi  nemo  non  videt  mutata 
isse  verba   quam  sensum.  Nam  in   prima 

sanctificari  vinum  non  consecratum  per  j) 
ium  panem  ;  in  secunda  vero  juxta  Ordinem 
mani  per  c^mmtstionem  panis  et  rini  con- 
num.  Ei  ne  quis  putet  id  interpretandum  de 
•ica  consecratione,  addit  qui  hoc  fecerit, 
oare  traditionem  Ecclesiae,  de  qua  dicit  In- 
isto  biduo  Sacramenta  penilus  non  celebrari. 
locentius  agit  de  vera  consecratione  myste- 
ic  proinde  Amalarius,  qui  hac  commistione 
n  traditionem  violari  existimavit,  eidem 
oni  verani  consecrationem  tribuit. 
ia  in  posteriori  loco  prima)  editionis  con- 
em  illam  non  commistioni,  sed  Orationi  do- 
scripserat,  ut  sibi  ipse  constaret,  totum 
ini  sustulit,  ut  lotam  consecrandi  vini  vir- 
mmistioni  tribueret.  Ilas  observationes  ne- 
•licituras  sperare  licet,  cum  ad  rem  per- 
1  illustrandam  nonnihil  conducere  videantur. 
rio  superius  ajunxinius  vul^ati  Alcuini  io- 
expllcando  dod  immorabimnr,  cam  toti- 


dem  fcrme  vcrbis  desumptus  sitcx  Amalarii  Jib.  i, 
cap.  Jo,  prout  in  priori  Kditionc  ab  auctore  coucep- 
tum  est.  Id  tantuni  addimus,  librumillumdedivinis 
Officiis,  qui  Alcuini  nomcn  in  Kditis  pnofcrt,  cssc 
[lxxxivJ  larraginem  ex  divcrsis  Anialarii,  ipsiusque 
Alcuini  genuinis  consarcinatumcentonibus,  aliorum 
quc  auctorum  Alcuino  postcriorum.  Quippe  ciput  40 
nihil  aliud  cst  quam  Remigii  monachi  Antissiodo- 
rcnsis  libeiius  de  cxpositione  Missjo  ;  ct  in  cap.  iS 
refertur  epislola  Ilclprici  monaciii  ad  sanclum  (lal- 
lum  sub  fincin  sieculi  dccinii.  Ad  hxc,  ut  multa  alia 
omittam,  Pascha  Gra>cam  vocem  esse  dicit  auctor 
contra  cxpressam  Alcuini  sentenliam,  lib.  vi  in  Joan* 
nem,  cap.  3i2,  uhi  h»c  verba  :  Pasrha,  fratres,  non, 
sicut  quidam  cxistimant,  (Wcecum  nomen  est.  sr.d  IIc- 
brxum.  Denique  personatus  ille  consarcinator  sa^^rr- 
dotis  vocabulum  Gra>cum  cssc  ait  in  cap.  30,  quod 
erratum  abAIcuinidoctrinaprorsus  alicnum  est.  Scd 
hflec  extra  scopum. 

3.  Jain  vero  h%c,  qualcni  modo  exposuimus,  Ama- 
larii  sententia  catholica)  fidci  de  vera  ac  reali  Ghristi 
prapsentia  in  P^ucharistia  quam  benc  convcniat,  fa- 
cile  cst  advcrtcrc.  Si  enim  metaphoricam  ac  figu- 
ratam  solum  consccrationem  admisi$-sct,  non  tanto- 
pere  cogitandum  erat  demodoquo  vinum  in  Paras- 
cevc  consecretur,  percontactum  particuiaMmmissffi, 
an  pcr  Orationem  Dominicam.  Nam  unius  speciei 
consecratione  melaphorica  semel  facta,  ex  ejus  con- 
tactu  confici  accidentariam  consecrationcm  planum 
erat.  Sed  quia  vera  ac  substantialis  de  Amalario  cre- 
debatur  ilfa  conversio^demodoquo  ca  fieret  anxic 
inquirebat.  Quid  porro  niirum  si  veram  vini  conse- 
crationcm  ex  contactu  ct  admistionc  altcrius  speciei 
fieri  opinatus  cst  Amalarius  longc  antc  Bercngarii 
iOtatcm,  cum  post  damnationem  ejus  htpresim  idem 
senserint  non  pauci  catholici  auctorcs,  ut  postea 
videbimus  ? 

Interim  ununi  afferre  lubct  Micrologum,  qui  in 
cap.  17,  ubi  reverendas  memwix  Gregorium  VII 
laudat^  se  poslejusobitum  scripsisse  satis  innuit.  Is, 
de  vitanda  intinctionc  agens,  ita  loquitur  in  cap.  19  : 
Non  est  autem  authenticum  quodquidam  ccrpus  Do- 
mini  intingunt,  et  intinctum  pro  complemendo  commu- 
nionis  populo  distribuunt  .  Nam  Ordo  Homanus  con- 
tradicit,  qui  et  in  Parasceve  vinum  non  consecratum 
cum  Dominica  Oratione  et  Dominici  corpoi^is  immit- 
sionc  jnbet  consecrare,  ul  populus  plene  possit  com^ 
municare.  Quodutique  superflue  prxciperet,  si  intinc- 
tum  Dominicum  apriori  die  corpus  servaretur,  et  ita 
intinctum  populo  ad  communicandum  sufficere  vide- 
retur.  In  liis  verbis  [lxxxv]  nullus  ambigendi  locus 
relictus  est  quin  Micrologus  veram  consecrationem 
Dominica  Oratione  et  Dominici  corporis  immissione 
fieri  crcdiderit,  tum  quia  ex  calice  ita  consecrato 
complementum  communionis  d&ri  putat,  tumquiaejus- 
modi  consecrationem  tantumdem  valere,  ataue  ex 
vero  sanguine  intinctionem  opinatur.  Unde  Uittor- 
pius  eum  in  hanc  sententiam  inductum  censet  €X 
Romani  Ordinis  verbis  perperam  intellectis,  et  ex 
judicio  Amalarii,  quiper  Orationem  Dominicam  vi- 
num  revera  consecrari  primo  quidcm  existimavit 
deinde  vero,  retracta  opinione,  per  immissionem 
particulae  consecratae.  Utrumque  vero  Micrologus 
admisit,  qui  proinde  ab  Amalario  non  yisus  est  di- 
vellendus. 

XIII.  Quid  de  hac  comm  ist  ione  ali(e  Eccletiw  senserint, 

aliique  auetores, 

Antequam  hoc  argumenlum  dimittamus,  aliarum 
etiam  Ecclesiarum  hac  de  re  sententiam  investigare 
juvat,  maxime  Latinarum  ;  quce  cum  Romanum  Or- 
dinem  omnes  aut  secutae  sint,  aut  prae  oculis  habue- 
rint,  non  mirum  si  in  verbis  obscuris  veteres  cjus 
expositores  Amalarium  et  Micrologum  approbanot. 
Neque  tamen  ita  concors  et  unanimis  fuit,  aut  ita 
cODstans  onuiium  approbatio,  ut  ab  Amalarii  etMi- 
crologi  expositione  nonnoIIflB  Ecclesiss  recodenduni 


89d 


APPENDIX  AD  S.  GREGOKH  MAGNI  LITURGIGA  OPERA 


900 


nefas  (luxcrinl.  Primo  itaquc  illas  Ecclesias  recen- 
schimus  qutP  hos  nuclorcs  secul»,  deinde  alias  Ec- 
clcsias  quir  corum  auclorilalem  non  admiserunl. 

Alquc  uta  Oallicanis  Ecclesiis  exordium  faciamus, 
iri  primis  occurritKhemensis,  incujus  veleri  Missali 
ail  dieni  Parascevcs  praBscribilur  \ii  de  sacrificio  par- 
ticula  mitlatur  in  caiicem,  dicendo  :  Fiat  unitio  ct 
cottsccratio  corporis  et  sawjuini)i  Jhtnini  nostri  Jesti 
(^hristi  sumctitibns  in  remissioncm  pcrcatorHtn  invitam 
ivicrninn.  Qii^c  verba  nullum  sensum  vidcntur  habere, 
si  ralix  cx  contactu  in  sanguincm  conversus  non 
crcdalur.  U'i^»»^do  cnim  alias  fierct  unitio  corporis 
it  s.tnijuinis^ViWOi  Pontificale  Krclcsisp  Nnviomen- 
fcis,  in  fiuo  liicc  distinctc  legunlur:  Cotnmistio  cor- 
poris  i't  consccratio  samjuinis  Dontini  7wstri  Jesu 
Christi,  ctc  ubi  commistio  distinguitur  a  consecra- 
iioncsaiiguinis  qu.u  titper  illam  commistionem. 

lisdem  vcsligiis  insislebant  ctiam  alia>  ejusdem 
metropoli.sKrclc>i:p.  [i.xxxvi;  Sucssioncnsis  et  Am- 
biaiiensis.  Sucssinncnsis  quidcm  in  hcRC  verba  : 
Jnterea  snntcna  cpisropus  de  Sanrta,  tiihil  dicens  ponit 
in  rnhcc :  fnctoijuf  in  cnsujnocruris^conitnunicatseet 
omnrs  .fui  ralnrnnt,  El  sic  snnctilimtur  vinutn  ?ion 
r.Diid'  r',ilnin  jwr  paneiii  sanctilicntuin.  Q\uv  vcrbasunt 
Milp^nli  Ordiiiis  Itooiani,  relata  in  vetcri  Missali 
Suessionensi,  quodad  sjcculum  duodccimum  videlur 
perliiiLM'c.  .\t  exprcssiusaliud  cjusdem  Kcclesiai  Mis- 
salc  sj'Ciili  iiostro  superioris  :  A'i7*i/  dicendo  mittal 
snardis  u.wi-n  partcm  de  cnrpore  Christi  in  ralicem. 
(Jio)  focto,  nihildicendo,  communicet  sr,et  samjuinem 
hoinini  pcrcipiat,  Consccralnr  enim  vinum  per  rom- 
mistionrni  lactam  m  calice  dr  rorpore  (jhristi  Paulo 
minus  ciprcssa  cst  Ecclesi»  .Vmbiancnsis  definitio 
in  suo  Ordinario  :  Vinnm  ei  aqua  tn  culicr  saiicti/i'- 
cantur,  cuni  corpus  Ihmini  admiscctur,  Hicc  de  me- 
tropoli  Rhemensi. 

Kailcm  cliam  verba  Icguntur  in  Ordinario  Vien- 
nensi.  At  Virdunense  Missale;  Hic  consecratur  ri- 
num  per  corpusDotnini.  Denique,  ut  paucisabsolvam, 
Mimatensc  t^ontificale,  ubi  de  communione  infir- 
moruin ;  Tradat  ci  sacerdos  Eucharistiam  dominir.i 
rorporis  intincti  vino,  et  vinum  tali  intittctione  sancti" 
licntum,  et  inChristiDominisanguinetransmutatum, 
dicens,  Accipe,frater,  viaticum  corporis  et  sanguinis 
Domini,  etc,  qumtotidem  verbis  habcntur  inferius 
in  decimo  nostro  libello. 

In  monastcriis  etiam  fiallicanis  pterisque  vigebat 
cadem  sentcntia.  Ca»remoniale  sancti  Hcnigni  apud 
Divionem,  antc  annos  quingentosscriptum,  ita  prai- 
scribit  in  Pnrasccvc  ;  ^umit  dn  Sancta,  et  dimittii  itx 
caliccniy  snnrlilicatnrque  vinutn  non  c.onsecratwn  per 
paniin  sonrdlicatinn  ;  ubi  sanctificari  idem  est  ac 
consecrari.  cum  sef^ue  dicalur  Mwr(77?r^f/»<5  panisai- 
que  satirtipcatutti  rinutn. 

Ordinarium  sancti  Apri  apud  Tullum  Leucorum 
qua^dam  singularia  continet  pro  Cti^na  Domini,  qus 
huc  referre  visum  cst.  Post  uHimum  Agnus  Dei,  ille 
qui  primus  esl  in  clwro,  dicat  Confiteor  ;  et  fratres 
res\iondrant  Misereaturtui.  Deinde  dicant  et  ipsi  Con- 
fiteor,  etille  qui  primus  est  dicat  Misereatur  vestri ; 
item  dicat  Indulgentiam  ;  ct  responso  ab  omnibus 
Amcn.  accedant  fratres  ad  sncram  communionem. 
Dimittatur  aliqua  pars  dc  corpotx'  Chtisti  in  calice,  et 
portetur  a  dincotio  stiper  altare  bcati  Apri  et  teneatibi 
caliccm,  et  unus  puer  ampuUam.  in  qua  sit  vinum 
[lxxxviiI  quod  in  calicem  fundatur  cum  necesu  fuerit, 
doticc  bioerint  omnrs  fratres  monachi.  Sancti/icatur 
enim  vinum  percorpus  Christi.  consecratum  et  in  ca- 
lice  deposituinj  cum  dicitur  Fiat  hrec  commistio.  Sa- 
crista  vero  habent  alium  cnlicem  et  utxeum  cum  vinoad 
altare  sancti  Christophori^  et  ibi  hibaut  couversi  et 
conversa',  qui  corpus  Domini  susceperunt.  floc  in  loco 
ahter  communicant  monachi  cuoro  addicti,  aliter 
vero  convcrsi  et  conversae.  ^  Monachi  enim  sumpta 
pania  eucharistic|  specie  bibunt  ex  calice,  in  qua 
partic^Ja  cQnsecrata  conimista    fuerat  ad  sanc- 


A  tificandum  rinum,  at  conversi  et  converssc   sume- 
bant  vinum  cx  alio  calicc  non  sanctificatnni. 

Ncc  omittendum  Missale  cocnobii  Elnonensis  seu 
sancti  Amandi  in  iirlgio  ad  diem  Parascevifs  :  Hic 
consrcratur  vinum  pcr  corpus  Domini ;  sanrti(icatur 
noti  sanctiliratum  pcr  sanrlificatum.  El  Viconiense  : 
Ilicconsecratur  vi.  um  per  corpus.  At  in  Rotonensi 
anni  irj.'{|  h.pc  consccratio  verbis  ipsius  Jiaccrdolis 
cxprimitur  :  Qua.ido  sacerdos  divisil  Hosttam  in  tret 
pnrles,  tunc  tuittat  partcin  panis  consecrati  in  caticem. 
diccndo  hxc  verba:  Pcr  panemistum  sanctificaluin 
ct  consccratum  sanctificetur  et  consecrelur  vinum 
istud  non  consecratum.  Postea  communicct  se  sacer- 
dos  iiiore  solito.  Haclcnus  de  Galiicnnis  Ecclcsiis. 

Quod  attinct  ad  alias  aliorum  regnorum  Ecclcsi.is 
Sarisbericnsc  in  Anglia  Missale  duplex,  sa>culi  xv 
ct  XVI,  eadcni  verba  refert,  quic  infra  cx  Rotho- 
magcnsi  afTercmus ;  ct  Oxoniense,  ubi  de  commii- 
nione  infirmorum  :  II ic  coinmunicetur  in/irmus,  et 
B  iHmat  sacrificiutn  in  viuo  sine  aqua,  diccns  :  FiatcoiH' 
tnistio  et  consecrntio  cvrjtoris  et  sanguinis  Domini 
nostri  Jesu  Christi,  ctc.  Adh;ec  Bambergense  in  Ger- 
mania  :  Sanclilicatnr  rnintn  non  consecralum  per 
saiictijirntum  panein.  IJtrobiquc  itiem  vocahulum  ad 
desi{,'U(tndam  panis  ct  vini  consecratioDem,  ut  de 
Rcnigniann  Ca'rcmonia!isuperius  notavimus. 

Postrcmo.  in  Mi«?sali  .Mozarabuni,  ubi  de  dic  Pa- 
rascevcs.  liaec  leguntur  :  Particulx  hcijnum  ct  Gtoria 
fsic  appcllanlur  dua*  cx  novcm  parliculisconsecrali^, 
inquasllostia  frangitur)  mittuniur  in  calicem.quiv 
particula.  secundum  qnosdam^  consecrat  vitium  in  cn- 
iiceti\.  Quam  opinionem  etsi  rubrica  non  approLct, 
non  tamen  cam  rcjicit,  utiapparet  cx  sequciiti  cau- 
tela  :  Accipiat  patmnnif  ct  mundet  rarn  super  calicem 
cum  poUicef  ct  mundatatn  ponat  eam  sub  mentOf  et,  po- 
sita,  sutnat  vinum  [i.xxxvui]  de  calice  cum  sua  pa-ti- 
cula,  (juaserundum  quosdnm  con.sccrat  rinum  in  calic^. 
lilx  quibus  manifcstum  est  hanc  opinioncm  suh  dubio 
Q  in  Iiispanicis  Ecclesiis  piopositam  fuisse, 

Hactcnus  argumenta  qua^  consecrationem  cx  con- 
tactu  stabilirc  possunt  retulimus  ;  nunc  qusb  in  oe- 
gantem  parlcm  fcrunt  proponendasunt.  Unum  sup- 
peditat  Ecclesiai  Parisiensis  Missale  posterioribus 
sa3culis  scriptum,  in  quo  luec  vcrba :  Aon  est  coh- 
srcratum  vinum  /)cr  immissionem  partis  Hostidfeonsc- 
cratx  in  ipsum  auodfacit  Ecclesiadie  Vcneris  sanrtir. 
Tum  addilur :  Caveat  maxiine  nc  dicat :  Hjec  sacro- 
sancta  commistio  corporis  ct  sanguinis,  aul  aliuii 
ubi  Jiat  verbum  de  sanuuine.  Eamdem  sentcntiaui 
confirmat  vetus  Rituale  Dionvsianum. 

PontiHcalc  quoddam  Ecclcsiffi  Rhcmensis  :  Xec 
vinutn  propter  hoc  rxstitit  consecratum^  sed  tantutn- 

modo  benedictuin Orationes  dicendx  sine  mentione 

sanguinis Nec  debet  /ieri  mentto  de  sanguitie,  quia 

istadie  sanguis  non  consccratur.Missa\e  sancti  tte- 


micii  in  eadem  urbe,  editum  medio  s.tcuIo  superiori 


sacerdote  :  Posi  accipiat  coiyus  Domini  dicendo  Cor- 
pus  Domini,  etc. ;  deinde  caticem,  dicens  Corpus  et 
sanguis,  etc,  mo}'^xo/i/o;  et  communicetur  qui  ro- 
lueritf  sicut  hestema  die.  Cur  enim  distincte  Corpui 
et  tanguis  pro  calice,  si  vinum  ex  coutaclu  (quod 
idem  Missale  dicit)  non  consecratur? 

Preetcr  haec  duo  alia  nobis  suppetunt  argumenta 
in  partem  negantero,  unum  ex  Rituali  Corbeiensi, 
quod  annos  ininimum  quingentos  pra>  se  fert,  sug- 
gcritque  hsc  verba  in  Parascevc  :  Pax  DoininK 
Agnus  Dei,  et  H£ec  sacrosancfa  commistio  non  </'; 
centur  ;  sed  /ructum  fractionis  sineteadere  infra  eali- 
cem  nihil  dicendo.  Dominc  Jesu  Christe,  Corpus  Do- 
mini,  quod  ore  sumpsimus  dic^niur,  sed  sanaws  non 
nominabiiur.  Placeat  tibi  non  diceiur.  Omniom  cm' 
municatis,  capiei  quisquede  vinoper  fistulam^  etposi 
Mbet,  calieibus  antemqjus  alttire  prxraratis.  Ubificet 
TioQin  ex  fistnli  fea  ca&mo  de  inpr^  fomitiir,  diierte 


IN  ORDINEM  ROMANUM  GOMMENTARtUS  PRi£VIUS. 


901 


eer.ipilur  a  mentione  sanguinisabstinenduin. 
am  statuit  Fonlisebraldensc  anni  1534. 
»  Missale  Cluniucense  anni  1530  conceptis 
icit  hanc  consecrationem,  [lxxxix]  dicen- 
m  ex  iactu  sacnellostix  non  consecratur,sed 
tir,  flc  reverendum  efficitur.  Hactenus  libri 
in  quihus  colligendis  faleor  me  non  parum 
icx  ohscrvationihus  quas  mihi  subministra- 
>8us  et  cruditus  Claudius  de  Vert,  Clunia- 
ieolo{;ius. 

ro  si  auctorcs  hac  de  re  consulamus,  com- 
s  ctiain  invcnicmus  corum  sontcnlias.  Non 
s  hic  qu.c  supcrius  diximus  de  Amalario. 
),  aliisque  nonnulis.  Pro  afGrmante  parle 
videntur  Grneci  nonnulli.  In  his  Michael 
s  patriarcha  (IP.  ante  annos  sexcentos. 
)  relatus  in  tractalu  dc  praesanctificatis, 
nistione  panis  preesnnciificati  mutari  vinum 
nem  Domini.  itiem  censtt  Simeon  Thessa- 
),  trecentis  annis  Michaele  inferior,  apud 
Allatium. 

ideni  scnlcnlinm  rcvocari  potest  quoddam 
risliii  ininicuhnn,  (juod  llelmoldus  ahbas 
ore.  id  est  s.coiilo  xii  rlesincnte,  nccidisse 
1  vero  conlif^'it  inqnadam  Turingiie  puella, 
I,  susccplo  n  succrdote  viatico,  jwrliun- 
charisiix  in  hicarium  in  quo  sacerdosdata 
one  manus  suus  ahlucrat  decidisse  animad- 
ct  sihi  nd  bibcndum  jussisset  affcrri,  to- 
m  iu  ,sajjguiuem  mutalam  dcprchcnHit,  et 
lani  ipsain  versam  in  crucnlamcarnem.  Ba- 
c  faclum  refcrt  in  finc  anni  1192,  atque 
'ationem  hoc  modo  concIufJit :  Ilaec  de  tranS' 
itiotie  nquae  tn  sanguinem  Chrisiit  per  com' 
i  Cftristi  corporis divinitnsfacta,  quod  semper 
10,  cum  commistio  iniercederet,  antiquitas 
it>  Unde  illud  Ro7nani  Ordinis  :  Vinum, 
I  consecratuin ,  ctc. 

quod  Bnronius  antiquitali  tribuit,  non  ita 
um  est  quasi  gcneralis  fuerit  totius  anti- 
a  persuasio.  ISam  ne  quid  dicam  dc  primis 
jIis,  in  quihus  nulla  hujusce  opinationis 
vestigia,  imo  in  quihus  illa  conversio  non- 
8  Christi  a  saccrdote  prolatis  lieri  semper 
credita  cst,  certe  in  suhscqucntibus  sa:- 
>  tempore  npud  nonnullos  hsec  opinio  inva- 
£pit,  mulli  nuctores,  iique  gravissimi,  in 
m  bhierunt  senteniinm  ;  alii  vero,  media 
entes,  rcni  siib  duhio  rcliqucrunt. 
tcr  auctores  pnrtis  ncgantis  quasi  nrinceps 
8  est  sanctus  Hcrnnrdus  ahhns  Claraeval- 
li  ex  immissn  in  vinum  non  consecratum 
vinum  quidcm  sacrum,  scd  non  vere  ac 
onsecratuin  fuisse  dicit  in  epistola69.  Huic 
im  prfpbuit  fnctumrujusdam  abbalis  sacer- 
cum  super  solnm  aquam  in  calicclcmere 
;erba  consccrationis  protulisset,  atquc  cr- 
ladverso  postea  vinum  infudisset,  ac  con- 
iucharistite  particulam  in  calicem  immisis- 
ronsecrationem  supplendam,  Bernardum, 
iracre  sentiret,  consuluit,  hocque  respon- 
itravit  :  A>  sub  tnnto  articulo  melius  fieri 
mtamus,  arhitrantes  liquoremy  etsi  non  ex 
one  propria  aiquc  soiemni  in  sanguinem  mu- 
zrum  tamcn  fuisse  ex  rontactu  corporis  sacri. 
Bernardus  dicit  vini  liquorem  non  ex  con- 
ipropria  atque  solemni  in  sanguinem  fuisse 
,  cavc  eum  exislimes  scnsissc  transmuta- 
ictam  ex  consccrationc  minus  propria  mi- 
^lemni,  quee  iierct  per  contactum  corporis 
m  sacrum  tantum  fuisse  ex  hoc  contactu  li- 
non  consecratum,  palam  est   eum   existi- 

m  sententiam  luculcntissime  conflrmat  Ja- 
itriaco  ia  HistorioB  occidentalis  cap.  38  : 
nM»  Jnquit,  (juod  ex  taetu  sanguinii  vinum 
icmt0rtatur%n  msguinem ;  sMnmanitpi^ 


A  rum  vinumt  licet  ex  contactu  sanctx  reisit  sancti^ca- 
tum,  sicui  aqua  fluminisaquae  benedictcv  commista  di- 
ciiur  sancti^ari,  Quibus  praemissis,  Jm^csubdit  qus 
in  rem  nostram  mngis  cxpressc  faciunt :  Mentiuntur 
ergo  qui  dicunt  quod  in  die  Parascevc  corpus  Christi 
px  contartu  muiat  vinutn  in  sanguinem.  Illoenimdie 
corpus,  sed  non  sanguis  sumilur ;  neutrum  autem  con- 
ficitur,  po  quotldie  illo  in  veritate  immolata  fuit  Hos- 
tia,  ei  ideonon  immolaturin  fignra.  Non  poleratJa- 
cohus  mngis  affirmate  sententinm  pronuntiare. 

Dixerir  aliquls  Jacobum  post  mcdiu/n  sa^culum 
tcrtiumdecimum  vixisse,  quo  temporc  jam  pene  dc- 
sierat  communio  sub  altern  specie,  nc  proinde  non 
existimassc  alteraiu  specicm,  snltem  ex  conlnctu 
consecratani,  fuisse  nccessnrinin  ad  supplementum 
communionis,  quo)  cnusa  supcriorcs  auctores  ad 
hanc  consecrntioncm  cxcogitandnm  induxit.  Vrrum 
Jacobi  tempore  nondum  ubique  ahrogata  erat  com- 
munio  sub  aitcra  spccie.  Deinde  liaec  objcctio  non 

B  mililalin  sancto  Bernardo,  [xcijcujus  tcmpore  per- 
sevcrahnt  communio  sub  utraque  spccie,  ex  dictis. 
Idcin  diccndum  de  Hugone  Victorino,  sciscitante  cur 
in  dic  l^arasccves  non  sumatur  sanguis  Christi,  sicui 
ct  varo.  Quod  contra  cssel,  si  vinum  ex  contnclu 
csset  trnnsmutntum  in  sanguinem.  Ad  haicauctorcs 
Hitunlium  libroruin  non  pnuci  post  Jncobum  avi- 
trinco,  clsi  communionis  sub  altern  specic  necessi- 
tntcm  non  ndmiserint,  hnnc  tnmcn  consccrntionem 
cx  contactu  nihilo  minus  repudinrunt. 

Jncobo  a  Vitriaco  proeivit  uno  fermc  sfpculo  Joan- 
nes  Belcthus,  qui  ct  ipse  negantem  sententiam  se- 
quitur,  ac  rationc  confirmat  in  cap.  99 :  Si  quis 
autem  rogei  nnm  istud  vinum  quod  eo  die,  scihcet 
Pnrasceves,  sumitur  ex  Dominici  corporis  contactu 
consecretur^quamviscomplurium  scripta  Hludasserere 
vitleaniur^  non  tamen  verilatem  magis  sequentes  et  ea 
quxsancii  Patres  tradiderunt,  dicimus  vinum  illud 
omnino  non  esse  consecratum  ex   illo   contactUy  sed 

^^  sancttficatum. 

Hationes  hujus  scntentiae  subdit  idcm  nuctor,  cas- 
demque  totidem  fere  verhis  repetit  Guillelmus  Du- 
rnndus  in  Rationalis  lib.  vr,  cap.  75.  Sed  nunquid 
vinum  quod  in  die  Parasceves  cum  Dominico  corpore 
servalosumitur  in  altariconsecratur,etsanguisChristi 
efficitur  per  immissionem  ipsius  coi^poris  in  calicem  et 
per  ejus  tactum  ?  Super  hoc  dicunt  quidam  (in  quibus 
Amalarium  ct  Micrologum  hanc  dubie  mtelligit) 
quod  per  Dominicam  Oraiionem,  quw  tunc  diciturt  fit 
consecratio  sive  commutatio  vini  ut  sanguinem.  Nam 
Gregorius  assignans  causam  quare  Dominica  Oratio 
in  die  illa  a  sacerdoie  dicatur,  dicit  quod  in  primitiva 
Ecclesia  apostoli  sola  Dominica  Oratxone  ui^antur  in 
ronsecratione.  Nos  tamen  hoc  non  dicimus,  quia  it 
hoc  jam  esset,  noti  esset  necesse  corpus  Domini  ad 
dieni  illum  sercari,  ncmpe  quia  fcque  panisac  vinum 
pcr  Dominicam  Orntionem  consecrnretur.  Pra^terea 
ex  his  quse  in  canone  Dominicam  Orationem  prxcs' 

^  dunt,  satis  patet  quod  ad  prolationem  ipsiusOrationis 
transsubstantiationon  fit  ;  et  nullo  tempore Missa  fuit 
celebrata  sine  verbis  illis,  IIoc  est  corpus  meum,  etc^ 
qux  sola  inprincipionascentis  Ecclesige  p%'oferebantur 
abapostolis,  qui  postmodum  Orationem  Dominicam 
superaddiderunt,  Dicimus  ergo  Hlud  non  eonsecrari, 
scd  sanctificari,  Differt  autem  inter  hxc.  Nam  conse- 
crarc  et  consecratione  transsubstantiarc  ;  sanctificari 
est  cx  contactu  seu  admistione  sacrx  rei  reveretidum 
et  sanctum  e/fici,  ut  palet  in  aqua  benedicta,  etc.  Du- 
rnndi  rationes,  qun;  etiam  [xcii]  sunt  Bclethi,  Tisum 
fuit  integras  referre,  quod  Boiidis,  et  qu»  proposito 
nostro  conyeniunt,  nitantur  fundamentis. 

Ex  his  omnibus  quae  cum  in  hoe,  tum  in  superiori 
capite  diximus  de  praemisso  argumento  quffidam 
clici  possunt  non  lcviter  proetereunda  :  i^  Variam  et 
inconstantem  fuisse  auctorum  et  Hitualiumlibrorum 
de  coDsecratione  per  contactum  sentontiam,  aliis 
afflrmantibQ8>  negantibus  aiiis,  tliis  Tero  rem  in 
medio  relinqueQtibusi  nec  projnde  ^ufmodi  enntf- 


903 


APPENDIX  AD  S.  GREGOnU  MAGNl  LlTURGIGA  OPERA. 


904 


cralionein  ul  dogmareceptHm  fuisse ;  l'*  affirmaQteni 
parlem  ab  Ecclesia  RomaDa  nequaquam  fuisse  tradi- 
tam  aut  propugDatam,  nequc  in  libcllis  Romani  Or- 
dinis  certo  assertain  ;  imo  verba  hiTC,  sancti^tuv 
enim  rinwn  non  comecratnm,  etc,  quae  auctoribus 
afflrmantis  opinionis  fundamentum  prtnebucrunt,  a 
qnodaiii  glossatore  videri  inserla  ;  3^  non  imincrito 
Rclcthum  diccrc  afrirmantem  illain  senlenliam  pn- 
gnarc  contra  ea  qux  sancti  Patres  tj*adi(U'runtf  quo- 
rum  hsec  concors  ct  unanimis  sentcntia  est,  vcram 
utrius^ue  speciei  consecrationem  nonnisi  vcrbis 
Christi  Doiuini  a  saccrdotc  prolatis  perfici  posse  :  ac 
tandemjncere  Hieronymi  arguinentumadversusdia- 
conos,  qui  se  cfTerebant  supra  presbyteros,  ad  (^no' 
rum  preces  Clirtsticorims  sangui^que  conficitur,  si  ex 
conlactu  (qui  diaconis  etiam,  imo  ct  laicis  tribui 
potcrat,  et  re  vcra  tribuebatur  in  communione  do- 
mcstica)  vcrus  san^uis  consecrari  poterat  Ex  qui- 
bus  onmibus  corruit  heterodoxorum  argutalio,  qui 
cx  commistione  particuIsB  cum  vino  haud  consecrato 
communionom  sub  altera  specie  supplcri  contcn- 
dunt.  Quam  pra^sumptioncm  illustrissimus  Mcldo- 
rumepiscopus  scripto  singulari  libello  valideexplosit, 
ct  post  cum  Ludovicus  Thomassinus  Oratorii  erudi- 
tus  presbyter  in  secuiido  tomo  de  Unitate  Ecclesife 

XIV.  Ue  sanctific<itione  calicisex  commistione 
sangumis  consecrati. 

Confccla  superiori  controversia,  supervacanea  vi- 
dclur  ha3C  (luam  niodo  proposuimus  qua^slio  :  an 
iicilicct  vinum  calicis  ministcnalis,  quem  ad  commu- 
nionem  laicorum  in  Missa  pontificia  porri^i  antea 
observavimus,  cx  infusa  sacrosancti  Christi  sangui- 
nis  portione  vere  ac  propric  consecretur.  Vcrum  si 
quis  rem  propius  considcrct,  nonnihil  dissimilc 
[xcm|  in  hacqutestioneresidere  facile  animadvertet. 
OuippcIoDgc  facilius  infusus  liquor  in  alium  liquo- 
rcm  sese  insinuat,  ct  omnes  subjecti  liquoris  partes 
pervadit,  quam  panis  particula  crassior  et  densior, 
quae  unain  tanlum  partem  ojus  in  quam  immissa 
fuerit  liquoris  attingit. 

Haec  sanguinis  ct  vini  permistio  alilcr  Gcbat  in  Ec- 
clesia  Romana,  atque  aliter  in  aliis  nonnullis  eccle- 
siis.  Nam  in  Ecclcsia  Romana  san^uis  e  calice  con- 
secratorefundebatur  incalicemministerialcm,  inquo 
vinum  crat ;  in  quibusdam  vero  Ecclesiis,  cum  ad 
communicandum  populum  sanguinisconsccrati  copia 
non  sufficiebat,  tantum  vini  incalicem  rcfundebatur 
cum  reliquo  sanguine  commisccndum,  quantum  ad 
supplementum  communionissatis  cral.  Priorisgene- 
riscommistionem  exhibent  trespiimi  libclli  Ordinis 
Romani  ;  posteriorem  liber  Ritualis  sancti  Reni^ni, 
Usus  Cistercienses,  itemque  Victorini,  ct  Constitu- 
tiones  AnglicaDa;  a  Guillelmo  de  Lindwode  relat«, 
quorum  omnium  testimonia  attulimus  in  superiori 
capite  octavo. 

Perseverabat  alter  hic  ritus  in  nonnullis  Ecclesiis 
sub  finem  smculi  tertii  decimi,  tcstante  Cuilleimo 
Durando  in  Rationalis  cap.  42,  num.  i.  In  quihmdam 
locis,  inquit,  post  sumptionem  corporis  et  sanguinis 
Christi,  altquid  de  ipso  sanguine  reservalur  in  calice, 
et  superinfundatur  vinum  purum,  ut  ipsicommunican- 
tes  inde  sumant.  Nonenimesset  decenstantum  sangui- 
nem  conficerey  nec  calix  capax  inveniretur. 

Idem  auctor  in  consequentibus  negat  vioi  conse- 
crationem  verc  effici  exejusmodi  contactu.  Quashuc 
affert  rationes,  utrique  speciei  communcssunt ;  qua^ 
rum  preecipuaest  quodnunquam  Gat  veraconversio 
panis  aut  vini  in  Eucharistia,  nisi  per  solemnia  con- 
secrationis  verba,  quoe  Ghristus  instituit.  Sed  tamen 
peculiaris  cst  difficultas  de  vino  et  sanguine  conse- 
crato,  qua;  facilius  in  sese  invicemconvertipossunt. 
Nam  in  sanguinem  infundi  potest  vinum  in  ca  quan- 
titate  et  qualitate,  ut,  si  vinum  utrobique  purum  cs- 
set,  alterum  ab  altero  penitus  absorberetur  ;  puta  si 
parum  vini  debilis  in  magnum  calicem  vini  genero- 
sissimi  infanderetur,  quidni  in  illud  ipsum  converte- 


A  retur  ?  Verum  etsi  intima  Geret  vini  debilis  a  gene- 
rosiori  pcnetratio  etinsinuatio,  non  cssettamcn  vera 
substantifie  conversio.  Aliud  quippe  cst  intime  per- 
misceri,  aliud  substantiam  transmutari.  Sic  omnes 
fere  catholici  auctorcs  cxistimant  [xciv],etiam8i  pa- 
rum  aquae  in  calicem  infundatur,  atque  saporem 
aliasque  qualitates  aqua  amittat,  remanerc  tamen 
aquip  substantiam,  nec  eam  cum  vino  in  Christisan- 
guincm  commutari.  Quod  ctiam  de  parvaviniquan- 
titatc  in  majorcm  inlusa  dicendum  cst,  etianisiex 
gustu  aliisqucsensibus  nulla  possit  Gcri  unius  ab  al- 
tcro  discretio. 

Qua^rat  aliquis  cur  non  cx  puro  sanguinc  calicis 
communio  populo  tribuerctur  rNon  una,  sed  plures 
hujus  facti  rationcs.  Prima  cst  ut  praerogativa 
saccrdoti  c<i4erisque  ministris  sacris.  quibus  sanguis 
purus  conccdcbatur,  proilaicistribueretur,  qum  ratio 
potissimum  valet  inritu  Ecclesis  Romanw.  Secunda 
ratio  est,  quod  difficiie  esset  accurate  tantum  sangni- 

B  nis  consecrarc,  quantum  communicandis  laicis  suf- 
ficerc  potcrat,  ut  ne  superaret  vel  dcesset  sanguiois 
copiacommunicaturis.  Undc  minor  quantitas  sangai* 
nis  in  quibusdam  Ecclesiis  consecrabatur,  ut  cum 
deficerc  cippissct,  vino  superaddito  augeri  potuisset. 
Tertia  mox  dicts  rationi  proxima  est,  quod  ubi  ma- 
gna  populi  frequentia  erat,  vix  tantus  calix  haberi 
posset  qui  sufticicntem  multitudini  quantitatein  san- 
guinis  continereposset,  quam  rationem  attulit  supra 
Guillelinus  Durandus.  Quarta  denique  ratio  adduci 
potcst  saltcm  proritu  Romano,ut  periculoefifasisaD* 
guinis  minori  incommodo  occurreretur.  Nam  loogc 
minus  incommodum  erat  si  quid  liauoris  ex  vioo 
commisto  inter  communicandum  stillaret  e  calice, 
quam  si  purus  sanguis  efifusus  fuisset. 

Fropter  caindcm  causam  in  nonnuHis  Ecclesiis 
Eucharistia  intinctaporrigebatur^  ad  vitandumscili- 
cet  effifusionispericulum.  Eveniebat  enim  frequenter^ 
utloquitur  Ernulfus  Roffensis  episcopus,  ui  barbali 

Q  et  prolixos  habentes  granos,  id  cst  pilos  sparsos,  dum 
poculum  inter  epulas  sumebant,  j)rius  Uquore  piios  m- 
ficerent,  quam  ori  liquorem  infunderent.  Prxiereati 
imberbes  et  sine  granist  aut  mutieres  ad  sumendam 
communionem  sanctam  conrenirent,  quis  sacerdotm 
poterat  tain  provide  ministrare^  tam  caute  calieem  Do- 
mini  distribuere,  ut  multis  eam  singulatim  divideretf 
dividejis  sic  in  oraeorum  funderet,  utinfundens  nikil 
effunderei  ?  Ita  auctor  ille  ad  probandum  suisaeculi, 
id  est  undecimi,  ritum  ;  quce  epistola  refertur  in  Spi- 
cilcgii  tomo  secundo.  Ob  eamdem  itaque  causam 
fortassis  Kcclesia  Homana  instituitutnon  purussao- 
guis  e  calice  popuio  |xcv]  distribueretur,  sed  majori 
vini  quantitati  permistus  ;  tum  ut  ex  una  parte  effa- 
sionis  periculum  minueretur,  tum  ut  ex  alterapopu* 
lus  sacri  caliciscommunione  non  omnino  privaretor. 

XY»  De  nonnullis  ritibus  Sabbali  sancti. 

Ad  Sabbatum  sanctum  pertinent  lectiones  exScrip- 
]%  tura  duodecim,  tum  Greece,  tum  Latine,  in  Ecclesit 
Romana  olimrecitarisoliUfc;  deinde  Benedictio  Fon» 
lis,  et  baptismus  eorum  qui  per  varia  scrutinia  in 
Quadragesima  facta  ad  hoc  saci'amentum  comptrati 
fuerant. 

Post  celebratos  modia  nocte  Matutinos,  horatertia 
baptizandi  in  ecclesiam  Lateranensem  procedebaot; 
ibiquestabantordinati,  masculiquidem  addexteram, 
feminse  autern  ad  sinistram.  Tum  sacerdos  frootibus 
singulorum  crucem  imprimeus,  ritus  exorcismoruin 
et  abrenuntiationum  cxplebat. 

Hora  nona  pontifex  cum  sacerdotibus,  aliisqae 
ministris  c  sacrario  absquc  cantu  prodibat  cam  ves- 
tibus  sacris,  prfficedentc  uno  aut  altcro  cerco.  qoi 
in  candelabro  anle  altarc  statuebatur.  Deinde  facta 
cerei  paschalisBcnedictionc,  lector,  deposita  planeta 
ambonem  conscendens,  Icctionem  ex  libro  Genesis 
Graece  pronuntiabat :  mox  alter  Latine,  et  sic  aliu 
alii  consequenter.  His  abaolutis,  Psalmua  Skui  ur* 
vut  Gnece  decantabatur,  aliuiqae  PMdmiia  Latine. 


IN  OIIDINEM  UOMANUM  COMMENTARIOS  PRiBVlUS. 


906 


^c  in  sancli  Joannis  baplislerium  proccdc- 
iniando  lilaniam  ;  ibiquc  lontis  Benedictio 
afinila.  presbyleri.  diaconi,  el,  si  nccesse 
irtiii,  excalceati,  in  ipsos  fonles  ingredie- 
,i  lcgilur  in  primo  libello,  quem  cdimus, 
omani.  Quod  cliam  totidem  verbis  notat 
tarium  Gregorianum  in  (iOdice  Gellonensi, 
Lvo  sit>cuIo  exaratum  duximus.  Nec  dissen- 
is  Ordo  Romanus. 

fantcs  baptizarc  soleret  pontifex,  non  ex- 
intic|uiorcs  libclli  nostri.  Unuin,  aut  duoSy 
w  sibi  plaruerit,  suggerit  libcllus  vii.  Tres 
(signnt  Onlo  decinius,  qucm  ritum  imitati 
opi  aliarum  Ecclesiarum.Mam  in  Actis  Ulda- 
>pi  Au^ustcnsis,  qui  s»cuIo  x  floruit  legi- 
im  antistitem  inSabbatosanclo,  baptizatis 
riscumseptena  litania,8e  insacrariumrece- 
lissarn  sepraparandum.  Eumdemnumeruni 
)ncilium  [xcvi]  Lemoviccnsc  anni  1031,  ubi 
itu  baptismi  r^uotannis  cclebrari  soliti  in 
io  sanctiMartialis,  rfe  tribus  non  minus  in- 
n  Paxcha  snlurn  modo  et  Pentecoste.  subdi- 
>m  numerum  baptizandorum  esse  apud  ma- 
esiam.  ubi,  peraeio  baptisinn  de  tribus  tan- 
.tibus.  scilicet  per  episcopum,  casteri,  si  plus 
b  aiio  presbytero  baptizantur.  Diaconos 
Q  prosbyterisRoma;  baptizasse  libelli  nostri 
ut  inferius  dicturi  sumus.  Cceterique  a  dia- 
usserit^  scilicct  pontifex,  bapfizanlur. 
»  baptismo,  singuli  infantes  uni  presbytero 
.ur  ;  ipse  vero  presbyter  chrismate  crucis 
im  pollice  in  eorum  verticc  imprimebat. 
m  susceptorcs,  linteain  manibushabentes. 
ntes  a  presbyteris  et  diaconis  qui  cos  bapti- 
iccipiebant,  eosquc  pontificiscdenti  ofTere- 
cro,  data  singulis  slola,  casula  et  chrismali 
m  siliquis,  universos  albis  vestibus  indue- 
lia.  super  cos  Oratione,  cum  chrismate  eru- 
is  in  f7'ontibus sinffulorum  cuminvocatione 
rinitatis,  tradebnt  eis  stptiformem  gratiam 
!inr//.idcstsacraincntumConnrmationisei8 
t.  Hancdupliccm  unctionem,  unam  quidem 
yterum,  aliam  per  pontiilcem  faci^ndam, 
nt  libelli  nostri,  qui  de  ritu  Imptismi  agunt, 
m  Sacramentarium  Gelasianum  his  verbis : 
m  ascenderit  afonte,  infans  signaturapre- 
\  eerebro  dechrismate,  his  verbis:  Deus  om- 
ttc.  Deinde  ab  episcopo  datur  eis  ^piritus 
is.  Ad  consignandum  imponit  eismanum  in 
,  Deusomnipotens,  etc  Posteasignaf  eosin 
chrismate  dicens:  Si^num  Christi  in  vitam 
liesp.  Amen.  Inseptimo  nostrolibello  Or- 
lani  alio  modo  :  In  nomine  Patris  etFilii  ct 
ancti,  Pax  lecum.  Hesp,  Amen.  Quem  lo- 
Amalarius.  Deutraqueunclione  agit  Inno- 
in  epistola  ad  Decentiuin  quod  ornnibus 
L ;  scd  verba  ipsa  quibus  Spiritus  sanctus 
ab  episcopo  tradebatur  dicere  non  audet, 
quod  eatenus  arcana  essent  :  iVe  magis, 
odere  videarqunm  ad  consultationem  respon- 
ro  hffc  pontificali  chrismationeowwe  bapti- 
mum  Christi  initatis nomine  confirmariira  - 
ilomanus.  Non  quod  unctio  posterior  sit 
pendix  haptismi.sed  quod  baptismigraliam 
!tacconfirmet.Totumbaptismirilum  paucis 
Augustinus  in  finc  sermonis  324  :  Baptiza- 
mctififatus  esly  unctus  est,  imposita  est  ei 
mpletis  omnibus  sacramentis  nssumptusest» 
s  anle  Augustinum  exprimit  in  epistola  sy- 
use  modo  est  70. 

\i  confirmati  in  orbem  ordinabantur  bapti- 
ifantes  quideni  in  hrarhns  tcncbantur,  ut 
pitusOrdo  Romanus ;  majores  vcmpedem  po- 
i9erpee^mpa^nnisu/,quodhahetetianiOrdo 
s,  qui  decimo  loco  a  nolus  hicedendusest. 
schola  jussu  pontificis  litaniam  inchoabat 
?e,  primum  septenam ,  deinde  quinam,  ac 

PATaoL.  LXXVm. 


A  demumternam.QuemritumitaexnlicatYulgatusOrdo 
Ronianus :  Interim  srholajussafacit  Utaniamadfon'' 
tem  ante  altare.primoseptenam ;  etspaliofacto,fa' 
ciunt  aHeram  quinnm ,  ita  enim  inchoatur.  Statprimi' 
cerius  unus  in  dextro  choro^  et  dicit  cum  ipsoKrrit 
eleison,  etrespondet  secundiccrius  cumsinistrochoro 
Kyrie  eleison  usqueter^deindeChrisieeleisonusque 
tei\  Hoc  fiunt  seplem  vices  repetitas ;  unde  et  septenm 
dicuntur.  Post  hcec^  Christe,  audinos,  usque  septieit 
et  sic  perordinem.  Hocordine,intervallo  facto,  se- 
quunfur,  ut  prxdictum  est,  litanixquince,  tdestquin- 
quies renetitae.  Postea  cum  A gnus  Dei  cantaretur  ma- 
gisterscholffi  luminaria  jubebat  acccndiiquo  facto, 
pontifcx  c  sacrario  ad  altarc  procedebat  sacra  cele- 
hralurus  de  nocte,  neque  enim  dieSabbatisanctihsc 
celebrari  antiquus  ritus  sinebat. 

In  hac  Missa  magna  cum  solemnitate  primum  ca- 
nebatur  A//e/uta;cujusreimeminitSozomenus  inlib. 
viii,  cap.  15,  ubi  asserit  RomsB  c|uotannis  semelcani 

3  Alleluiaj  primodie Paschalisfestivitatis,  adeo  ut  mulU 
Bomanorumhocjurejurandoutisolerentuthunchym 
num  audire  et  canere  ipsis  contingeret.  Huc  spectat 
VictorViten8is,in  libro  i :  Lectorunus  pulpitosistens 
alleluiaticum  melos  canebat,  nempe  die  Paschae  ; 
quo  tempore  sagitta  ingutture  sagittatus,  radentede 
jnanibus  Codiee,  mortuus  cecidit.  In  superiori  Sozo- 
nieni  testimonio  id  difficultatisest,  ({uodRomffi  quo- 
tannis  ^Z/e/taa  semel  tantum  cani  affirmat,  cum 
per  totos  quinquaginta  dies  qui  a  Paschate  ad  Pen- 
tecosten  effluebantsaepius  a  Romanis  frequentarctur 
ante  Gregorium  Magnum,  qui  etiam  extra  Pentecos- 
ten  [xcvni]  A//e/macani  praecepit.  Quam  obrem  con- 
querentibus  de  Sicilia  nonnullis  quod  hunc  ritum 
a  Grnecis  mutuatus  cssot.  respondit  in  epistola  ad 
Joannem  episcopum  Syracusanum,  quse  est  lib.  vu, 
cpistola  64,  ind.  2 :  Ut  Alleluia  hic  diceretur,  de  /e- 
rosolymoruyn  Ecclesiaacbeati  HieronymitradHio- 

P  ne,  tempore bentce memoriae  Damasipapos  tradilur tra^ 
ctum.  htideom'igisinhac  sede  iflnmconsuttudinem 
amputavimus,  qua*hir  n  Grcecisfuerat  />  adita,  forsan 
qua^inexsequisdefunctorumetinQuadragesimahanc 
vocem  induxerant.  Sane  inexsequiismorluorumA^ 
/e/</iaquondamapudRomanosfuissedecantatumtes- 
tis  est  Hieronymus  in  epitaphio  Fabiols  :  Jam  fama 
volans,  tantiprcennntta  luctusjotiusurbispopulum 
adexsequiascongregabat.  Sonabantpsalmi,  etaura- 
tu  tecta  templnrum  in  svbtime  quntiebat  Alleluia. 
Idem  etiamcolligitMenardus  extCodiceRatoldi,qui- 
bus  adde  Missale  Mozarabum.  Imo  ctiam  inQuadra- 
gesima  Uispanicsequfiedam  Ecclesise  A//e/macanebant 
antc  conciliam  iv  Toletanum,  cujus  canon  10  hunc 
usum  abrogavit.  ConsimilemsustulitGregorius,8ta- 
tuitque  ut  \n  Missis  etiam  post  Pcntecosten  Alteluia 
canerctur,  non  tamen  in  Missis  defunctorum  et  ip 
Quadragesima.  Porro  Amalarius,  ex  superiori  epi- 
slola,  recte  infert  in  lib.  iv,  cap.  33,  quod  aliquo 
tempore,  id  estanteGregoriumMagnum,  eantabatur 

D  Missa  in  Romnna  Ecclesia  a65^«e  Alleluin,  scilicet  in 
MissispostPentecoslen.  Redeo  ad  Sozomenum,  qui 
forte  in  eodem  errore  fuit,  atqueMichael  Cerularms 
cujus  inter  alias  ha*c  una  est  advcrsusRomanosob- 
jectio,  quodAllcIuia  mOMflrfra^e«>wanonpsa//fren/, 
sed  semel  in  Pascha  tantummoda  ;quod  postremum 
de  sseculo  xi,  quo  scribebat  Cerularius,  falsum  esse 
constat. 

I)e  infantium  communione  ita  prsecipit  primus  li« 
bellus  OrdinisRomani :  Illudautemde  parvtdispro- 
videtidumest,ut,pnstquambaptizatifuerint,nultum 
cibum  accipiant,  nec  lactentur,  antequam  communi* 
cent  sacramenta  corpons  Christr,et  omnibusdiebus 
sepfiman(e  Pnschce  ad  Missas  procednnt,  et  parentes 
eorum  offeranl  pro  ipsis,  et  communicent  omnes. 
Idem  ritus  in  pervigilio  Pentccostes. 

JoannesDiaconuSjinepistohianobis  edila  in  Musci 
tomo  pri  mo,  ad  qu»st  ioneni  sibi  a  Senario  factam,  cur 
in  sacraiissimum  calicem  tacmittaturetmelt  et  Pat' 
chod  Sabbato  cum  sacrificiis  offeraiur,  respondet 

29 


907 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGiNI  LITURGICA  OPEIlA. 


908 


bn/itizatis  hncsar-rifir^ii  ocnus  o/ferri.lxcw]  tit  inti^lli- 
gani  'fUifi  nuNulii,  scff  if/sit/ni/jartirifff^sftnnt  rar/to- 
ris  ffl  sunf/fHnis  Ihjniini  terrantre/}rittni>'sii)fiisfif.'ci- 
pietit,  cifjus  inter  iitrhonntes.  tfinqnunt/mrvuii  Ifirte 
nulfiunt  ur  et  ntelte.  i\idchocr\i{i,\niiml[cw\i  iiv.\\\cel 
in  calicem  htctisetiiiellis;nullaii)  nientionoiiiinveiii- 
111  iis  in  voluslis libcllis Kuinanis.  lixstut (juiiiein  in viil- 
gatoUrdincKonianu  Uenedictio  tacliset  fncUis  in  Sub- 
bato  sauclo,  sed  exlra  calicem  facla,  et  seorsim  parvu- 
lis  porrectu.  Verum  fortussc  nonnulli  sjoculo  nono 
utrumque  in  caliee  commiscebunt/iuof^l  liuic  qu<rstioni 
occasionem  (iedit.  lluc  spectat  interdietum  in  Alri- 
cano  concilio  ractum,  ut  pr.eterpanemet  vinumaqua 
mistum  nihilinsacriticioofTerutur.  Pritniua*  rvro.  snu 
melet  lac,  uuod  uno  die  solcrftnissinio  in  infnntum 
wjsterio  stdet  o/l'  rri,  qwimvis  in  altari  f^ffrrantur, 
suwn  tamen  hubcant  /n'o/n*iam  Benedictioiiem,  ut 
a  sacromento  Domtnici  cor/ioris  ctsanfjuinis  distin- 
guantur. 

Alium  ejusdem  diei  ritum  parum  dissimilem  car- 
pebantGr{i*ci,referente.EueaParitiensiepiscopo.7//^(- 
re  agnum  simtil  cutn  cor/jorc  Christi  sn/tar  altare 
vonerent  Latini  ct  tnore  Jmiaporum  o/ferrent.  Sed 
liiec  agni  Beuedictio  seorsim  liebut,  ut  ex  vulgato 
Ordiue  Komuno  intclligilur,  non  ut  Deo  aguus  ille 
offerretur,  sed  ul  carnium  ejus  cum  EcclesiH'  Kene- 
dictione  resumeretur.  Unde  et  aliarum  etiain  car- 
niuni  Benediclio  in  eodcai  libro  habetur. 

Post  Missam  Vesperas  omittebunt  liomuni,  [irop- 
terea  quod  ritus  baptismi  et  Missa;  subsequentis  in 
inuilam  noctem  protraherentur.  Undein  vulgato  Or- 
dine  Komaiio  :  In  hacnocte  de  ve&periiwiti  sijnaxi 
a/jud  UotnanosnihiL  agilur,  nei^U'  nnteMissani^ne- 
que  /lost  Missarn.  Apudttos  atiiem  unus  tle  srhnla, 
cuijussum  fuerit,  /)roantiphona  itici/iii  Alleluia«(/ 
Vcsperuni.  Ex  hoc  loco  uomo  non  videt  interpola- 
tum  esse  vulgatum  Ordinem  Komanum,  iibi  le^Mtur 
A/nil  nos  attUin.  elc.  Verum  uon  soluiu  in  vif:ilia 
Pasi-liK},  sed  etiain  in  biduo  pra:redeute  cursus 
diurni  oflicii  publice  non  recitabantur  iu  Kcclesiu 
Homuna,  ut  cx  lii)ellis  uostris  manifestum  est. 

111  ud  boc  loco  revocaudum  quorl  superius  de  bup- 
tismo  pr»'misimus,  excLcremoniali  BeuedicticHnoni- 
ci   sancti  Pelri.  .Nempc   :  «  riomplelis  lectiouibus, 
pontiiex,  uti  dixinius,  descendebut  ud  fontem    cuni 
diaconis  etsubdiaconisregionariis.  dum  inifrim  lita- 
nia  cantarelur,  et  l^salmus  Stcut   cerrits    usque    ad 
porticum  sancli  Veiiantii,  ubi  pontifcx  taiiUsper  se- 
debal.  [cj  Interiin  cardinales,  iiui   in   cliorn  Lutera- 
Densis  basilictie  remanseraut, exibunt  per  posternlam 
post  absidein,  et  per  porlicum  sunrti  Joannisin  oru- 
torium  sancti  Venantii   profedci»aiit.   Tunc.    an:hi- 
diacono  pr»ecipieiite.  duo  ci;riiiiiiil(.'-,    |»ri<iroin   rar- 
dinalium  medium  iiabciilfs.  adibanl  ad  poulincem, 
aliis    cardinalibus    su:i>.0'{iiiMitii)Us.     Priori    auiem 
cardinaiium   lor   |iolita.   tcrtii):|(ie  arccpla    nnniine 
omnium  licniMiictioue,  pMh1i!«'\  dicehat  :  /'r,  biifiti- 
zate  uinnes  fjentes  in  nmnine  Pnhis  cl  h\iii  rl  Spi- 
ritus  sanrti.  Qua  mis«iioue  a<*i'('pta.  cardinal«'s»''}uis 
inceilentes  tni  suoslitulosrevertcbanlur,  >ui  (pii^que 
tituli    purvulos   baptizaturi.  Addit    prinuis    libclius 
Ordinis  Komani,  nuiii.  3,   die  Pasclia\  pontilici    ad 
sanctam  Mariam  .Majorem  procedenti  notarium  re- 
gionarium  occurrisse  ad  .Meridanas,   et,  salulo  pon 
titice.  dixisse:  Jti  mnnine  domini  nostri  Jesu  Chri- 
ti  bfi/ilizati  sunt  hesterna  voiie  in  sfincia  Dti  iieni- 
trice  Maria  infantes  mfisculi  tiuniero   ifttili,  cl  fe- 
mina;  /«n/fl?..\dqua'verba  ponlifex  ivspondebal  l)eo 
gratias.  »  l'orro  diaroni  baplisina  conferebanl  cliani 
prwsente  ponlince,  adiuvuntibussubdiuconis  cl  aco- 
lylhis,  ut  in  noslris  liiiellis  habrlur.  niaximc  in  pri- 
nio,  num.  -i^t.  At  iii  vuIl-^uIo  Anastaaio  Konifacius  V 
constituis^e  dicitur  ut  m  Lnicranis  ticoiijihus  non 
baptizaret  cum  diacono,  sed  subdiactmi subseqnen' 
tes.  Soium  diacoDuni  dcsignatlibellus  septirnus,  cui 
prnMvit  couciliuni   Uoaianuui  sub  loDOcentio  I,  ca- 
Mojoe  1, 


A  Vetus  Missale  Kivensis  Kcclesiae,  a  nobis  jam  su- 
perius  laudalum,  relatis  Ordinis  Konmni  his  verbis: 
lilttdff  tem  de  jhirrfftis  prorideninm  est^  ul^  /)tist- 
f/ti'iin  bnvtizftii  fuerint.  nuilitin  cibuin  acd/tiant,  nec 
alificteriiur.  antequatn  ccfnnfunicenf  C/i?  istisacra- 
jncnfis  ;  et  oinnibtis  di**bns  septimancn  Pasc/tw  ad 
MissfispfUtccflaturM  ol}f?ratur  pro  i/isis  ,'his,  inquani, 
relatis,  ibidem  subditur:  Ef  f^i tules  sint  ut  scienter 
/wssint  cotnedcrc,  aucfotitate  canonuni  communicah- 
dus  censemus.  AU>>quin  .^olohaustu  dotninici  $angui- 
ttis  sunt  communKiuuii  Simititer  et  inmorte  etjrum 
debet  ficri.  L'bi  lucuiontem  habes  communionis  sab 
unica  sanguinis  specie  exemplum  ;  qnte  aliiinde  eti- 
am  probntur,  testimoniis  sciticet  CypriaDi,  Hugonis 
Victoriui  et  aliorum. 

Joauncs  l)iacouus,  in  pra*laudata  nd  Senarium 
epistola,  ulium  Subbati  suncli  rituin  singularem 
sug^erit,  nempe  seplem  altaria  in  urbe  nonia  Sab- 
bate  l*ascha*  morishiisse  re/(?6/'(/7'/atquc  co?nponi,id 

U  est  ornari.  Quo  ccnsu  sacrosfiuctum  aitfire  [«jj  com- 
/lositiijti  vocat  Ambrosius  in  lib.  de  Mvsterhs,  ca- 
pite  8  novaB  Editionis,  num.  tk'S;apparari  sotemniter 
aUaria  uit  Oplulus.  in  lib.  iii  et  vi  Quid  sibi  velit 
ejusmodi  ritus,  Joannes  fatetur  sibi  penitus  aon 
liqucre.  Sed  mirari  subit,  nullus  iiujusce  rilas 
vestigium,  qiiod  quidem  sciam,  apud  alios  auctorcs 
haberi,  nedum  in  libellisOrdinis  Uoniani. 

Neque  prietereuudum  hoc  loco  est,  quo  in  cereo 
Pasrhali  annus  domiuica^  p-issionis  apud  Homanos 
solebat  ins''rihi.  Id  enim  testantur  veteresnonpauci. 
tametsi  nihil  hac  de  re  in  nostris  libellis  habcatur 
Kjusmcdiinscriptioappendebaturintahellaadcereom 
p  ischalcm,  \nc[{\a prtrfcninr inscribrbatgtfotusannns 
esscf  doinimriclnfarnatiniiisy  ijuittantdictio,  conrvv- 
?vf//.s.ci^/'///.7./,a[»udUdalricuin.inr.onsuetudi!ipniCli]- 
niacensium  lib.  i,  cap.  14.  .\eque  hic  ritus  reccii- 
tiorum  temporum  censcndus  esi,  siquideni  Vene- 
rabilis  Kedu  in  lib.  de  tcm[)orum  Katione.  capite  45, 

Q  ui'  Komanamet  apostolicam  Kcclesiam  tcstari  indi- 
culis.  quos  siits  in  cereis  annaafint  scribcre  sotel, 
tein/tus  doniiniriv  J^issionis.  nempe,  numertim  an- 
norum  trifjintascm/wrrt ii  ibus annismiuorem num 
ab  cjus  Incarnatione  Diont/sitis   ponat.   Dentque. 
inquil,  ^//j//o/i6  cjns  Incarnati-niejuxta  Dionysiumt 
se/ttiufjeulrsivto  /)rimo  indtrtionc  qnarta    dccima, 
/ratrcs    nnstri^  qni  tunc  fucre  Ronifv.    hoc  modo 
iit  Natali  Domim  in  rereis  sanrlx  Mari:e  scriptum 
vidisse  vt  iiule  dcscripsisse  refcrcbant  :  A    Pastione 
D')nini  nosiri  Jesn  Christiani  sunt    ik:    i.xvm.  Ex 
quo  iutelligltur    vel   hanc  inscriptionein  in  .Nalali 
Domini  appositain   fiiisse   ad   designandum  novum 
anniim,  (luem  Komani  ub  ipso  die  inchoabant  :  vel 
cerie,  si   hiHC   iiiscriptio    in    Paschatc  adhibebatur. 
eam  usque  ad  Nutale  Domini  fuisse  re&ervaluin. 

Nun  immoramiir  probanda;  antiquitati  ccrei  bc- 
ncdicciidi  in  Snbbato  rascluH.  nd  qiiam  demons- 
traiidam    pctjieram   arfertur  IVuilentii   hyninus  ad 

|v  iurt-nsuni  lurf:rux.K\ncn\  non  de  cerco  pa>chali,5eil 
di^  ccrco  .iiii  s  iiiiulis  diebus  in  ecclesia  solcmoi 
quodam  rilu  acfxinlcbatur,  intcrpretandum  cou^tat. 
Forro  cerla  est  in  primis  Ennodiidiaconi  Ticinencis 
hac  de  rc  aucloritas.  qui  duplicem  cerei  pascbalis 
Deiiedictionem  composuit.  Non  tamen  'jbiqae  re- 
cepta  eral  ejusmodi  Kenedictio,  utpatet  ex  concilio 
Tolclatio  qiiarU),  cujus  ha?c  verba  sunt  in  caooDe  9  : 
jAtccfua  rt  ceteus  in  /nivilcijiis  Paschic  ipi*d  [o{\ 
f/uasdam  Errlestas  non  bcnedicuntur  ;  et  car  a  uobii 
Oenedirfintur  inqnirunt.  l*ropter  glorinsum  eniiti 
uoctis  i/tsins  sacronentum  solcmuiter  hxc  benediei 
mus,  ut  Sfirrx  resurrectionis  Ch?*isti  viysterium^ 
quod  trm/mrc  hujus  votivtC  nortis  advenit  in 
Bettefliciione  sancliftcati  lutniais  suscipiamus. 

Supcrest  aflcrcnda  Adriani  papa  i  responsio 
ad  interrogata  tnoDachorum  (^orbciensium  le- 
giiiius  in  pervetuslo  Codice  Corbeiensi,  quam  jiin 
seniel  a  nobis  laudato,  in  quo  Ordo  Romanus  pro 
triduo  ante  Pascha  inslitutis  monaslids  accommo- 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COMMENTARIUS  PRiEVIUS. 


9i0 


onlinetur.  Sioautem  habet  Godex  in  Sabl)ato  \  poreprwcedenthnoctisinitianon  recedunt^quam  ad 


post  h.TcvcrbaOniinis  Roinani :  Ante  Evan- 
non  portant  luminaria  in  ipsa  Jiocte,  sed 
jm  ;  non  cnntant  Offp.rtoriiim.  ncn  Agnus  Dei, 
'jmniHnionem  ;  sir,  inquam,  liabct  Codei  : 
rroga  vitn  us  n  ih  ilo:/.  in  us  dom  n  u  m  apostoliru  m 
lum,  serundum  mandafa  vcstrn.  si  in  paschaii 
\o  dtbent  llccti  gcnua,  dum  lcctiones  recitan' 
t  ipse  re^pondit  hoc  dcbere  umnimodis  fieri. 
wi  diceremus  :  Et  ijuomodo  saccrdotes  vci 
ri  seu  rferus  cum  sloiis  et  pfanetis  possunt 
im poMer)iiiiiie adjnrii  non  debrresarerdotes 
listros  seu  clcrum  sfoiis  prius  pinnefiiitiueves- 
si  tiinc  dcmumf  cum  lumen  7wvum  introdu- 
t  cereus  benedicatur.  Percunctati sumus  rur- 
a  hora  in  sabimto  Pcnterosten  cnnvenienssit 
ionum  officium  inyredi,  Qui  nobis  diHt  hora 
%cri  ojiortere.  Huc  usque  (lodcx  (^orbeiensis. 
n  requiritur  an  flecli  L'enua   dcl»cant,    dum 

*i  1  *  C^lli  I         I*  *l*lll* 


diem  resurrectionis,  sicut  etiam  in  Pascha  Domini 
deciaratur,  pe7'ttnere  non  dubiumest.  Leohunc  mo- 
rem  probat  auctoritate  consuetudinis,  quafn  ex  apo- 
stolica,  inquit,  novimus  vennu»  doctrina,  et  sacne 
Sr.ripturo;,  [civ|  scilicot  Pauli  et  HarnabaB  facto  re- 
ialo  ex  Actuum  xiii.  Dcmum  concludil  ad  hnnc  mo- 
dum,  ordinaufforu7n  saccj^dotufn  forjnam  se7nmt*i  de- 
bere,  ut  his  qui  conserranflisutft  nunqfmtn  BenedictiOf 
nisi  indie  /iesui^rcctiotiis  Domijiiae  tribuatur,  cuia 
vestieraSabbatiiJiiiiftmcofistatascnbi.  Ad  hanc  epi- 
stolam  mullanotat  eruditu;:Ouesneilius  :  primo  Uo- 
minic:r*  Rcsurrectionis  nomine  intclli^i  non  ipsum 
fcstum  Paschas  scd  quemlibet  Dominicum  diem,  ut 
etiam  apud  Gregorium  Turonensem  episcopum  alios- 
que  veteres  auctores  ;  secun<l<»,  tautum  abesse  ut 
Sabbato  solum  sanclo  aut  Dominica  subsequente 
ministrorum  Kcclesiie  consecratio  tunc  lieret,  ut 
potius  illa  die  nunquam  facta  fuisse  vidcatur  propter 


cs  rccitnntur  in  Sabbato  pascli:iii,  id  intclli-  [^  solemnilatem  baptismi,  cui  conferendo  hoc  tempus 


n  arbitror,  non  de  ipsis  leclionibus,  sed  de 
nibus  qua*  lectionibus  interseri  solcnt,  prce- 
sa  diaconi  admonilione,  ut  genua  ilectantur. 
•  hls  satis. 


)e  07'dinationibus  sacris    Krciesix  Unmafvv, 

nullas  in  vigilia  Pasch.i»  ordinationcs  a  Ho- 
pontificibus,  qui  bnptistni  rilibiis  aliisque 
eriis  tunr.  orciipati  crunl,  nnliquiliis  factas 
js,  rerum  tauicn  consoqucnfia  exigit  ut  post 
num  ct  contiruKilinncin  qu:i'dam  de  sacris 
tionibus,  prout  in  Hoinnna  Ki-clesia  olim  fieri 
nl.  hoi^  loco  obscrvenius.  Duos  tantum  hac 
ibellos  edimus,  contonli  alios  indicare,  qui 
lud  Morinuinin  librodc  s:icris  Ordinationibus, 
»ud  Menardum  noslnim  \c.\\\\  \x\  libro  Sacra- 
ruin  vulgati  exstant,  pnrtcr  editum  OrdiniMU 
num 


cousecratum  erat  ;  tertio,  quolibet  tunc  Dominico 
die  cclebratas  fuisse  ordinationes,  prtcmisso  ab  or- 
diuautc ordinandisquejejunio  ;  quarto, hoc jojunium 
a  Subbato  pnecedonte  m  matutinum  Uominicie  tem- 
pus  quo  ilcbat  ordiuatio  prorugatum  fuisse  ;  quod 
cum  nimis  ordinantcm  ordinandosquefatij;aret,sea- 
sim  a  mane  Dominicin  ad  initia  noctis,  demde  a  qo- 
ctis  exordioad  pruicedentisSabbati  vesperam^  post  a 
vcspcra  ad  meridiem,  denicjue  a  meridie  admatutl- 
nas  horas,  ut  lit  hodie,  ordmatio  retrogrediens  tan- 
dem  revocata  sit. 

Prima  qu:u  quidem  nobis  relicta  est  pontiflcia 
constitutio,qua  ordinationes  adtcmpora  soiemnium 
jcjuniorum  revocantur,  est  Gelasii  primi  in  epistola 
dirccta  episcopis  per  Lucaniam  et  Brutios  conslitu- 
tis.  Ordinationespresbyterorum  et  diaconorum  nisi 
C(*rtis  tefuporibusel  diebusexercerinoti  debent,idest 
quarti  m  e7i  s  isjejun  io ,  sep  i  itn  i  et  decim  i,  sed  et  ia  tn  q  \»a- 


tii  apostoiiri,  inquitAnialariiisin  lib.n,  cap.  1,  q  dragesimalis  initii  ac  mediatup  hebdomadx,et  Sab' 
.     ...       1  .  *r -..*  .*! -_  r._    *..:      batijcjuniocircavespet*atntiovcritcelebrandasTcm 

pore  Llrbanisccundi  ad  vesperam  etiam  ordinationes 
tiobant,uti)atet  exconcilioCluromontano,inquosua- 
(iolur  ul  prot/'afmturjejuniutn  ustjue  ad  vesperas,ety 
si  fieri pntest.usque adcrasiitiutn,  ut  tnagis  appareat 
in die Dottiifiico ordities  fieri.  Inde  estquod  Dominicoe 
quiein  solomnia  Ordinationum  tempora  incidunt^ 
omnes  vac.^nt  propriis  Missarum  ofhoiis,  propterea 
quod  Missn  pro  ordinandis  Dominicse  officium  ct  sa- 
crificium  suppleret.  Consule  Micrologi  caput  29. 

Hodeo  ad  Iibellos  nostros,  in  quibus  mulla  ve- 
niunt  observanda.  In  primissoliusacolythi  ei  mino- 
ribus  ordinatio  disertc  exnrimitur  [cvj  in  priori  li- 
bollo.  quciii  octavo  loco  eaimus,  inscripto  Quomodo 
in  saticta  RomanaEcciesia  acolyt hi  ordinetitnr,  Wi- 
tusautemordinandiacolythiitadescril)itur.D/im3//5- 
sa  ceiebrafafucrity  induunt  cietncutti  iiiumpiatietam 
ct  ot*ariutn,  Dutnque  venerit  c.piscopus^ autipse  dotn- 


ri)i  Dcrcttib^n^iviensci^iqtioNatiritas  Domint 
Jes  H  Cliristifelehrn  t  ur,ronscr  rafion  cs  m  in  is(  rn- 
sqtic  ad  SitnpUcium .  quifuit  a  bento  Pctro qun- 
itnusnf)nus.  Ipsepritnnssarravit  in  Ffftrttfirift, 
estatur  Micr()inj^'ns  cx  Rfmtano  Pontifiraii,  (juo 
e  libruin  de  gcstis  Romniioruiii  l*ontificuin  in- 
l.  Ciir  polinsmonso  I)oooinl)riqii:mi  nliis  tom- 
is  ordinationes  IVequcntavorint  Homani  nnli««'i- 
)n  facile  c>t  delinire.  Mornkin  onu<niii  alTort 
!rius,niiniruin  ut  inliiuaront  ro)tjut,[}')ndn$pro- 
ius  C  h^  isf  i  cnrpori  qui  pcr  sarrtt  itt  tnitiisfcriutti 
fumtur.  '•InnioralTorri  potosf  ('.lu -n.  quod«'i.:ii- 
^ro-s-jt  lo:ni)i*slns  nd  lovnnduni  ordiimntis  ct 
indorM:n  I:ib:MViij.  \.iin  iii  :rstnt'M*slns  passiiii 
bc  molc^tissiiiii  sunt.  ot  autamuus  foriis  vindc- 
)us  ociMipntus  ;  Qua'lrngosinne  vem  adventan- 
)orogrinatio  non  iln  convcniobnt,  <iiiotempore 
Komani  nonlifirosoorum  jucininislri  slationi 

0 


M'  siugulos  dios  oolcbrnnilis  ntqiio  scrutiniis  r.  tius  apostoiicus  ad  comtntmicajidtitn,  faciutit  eum 
andorum  oocupati  crnnl.  Snnc  intor  tot  ponli-  venire  ad  se,etport*igit  itiuinas  ejus  saccuiumsuper 
iiii  nd  finoin  Scoouli  uouiordinationos  fecorunt,      ;)/awe/am,  ctc.  Mirum  estquod  acolvtho  ordinando 


1 

Lco  sccundiis  in  m<»n<;o  Maio  ordinnlionos  fecit; 

WcTi^.c  Septombri  uunin  (irogorius  M:ignus.  Alii 
Mmpliciuiu  omncs  vol  monso   Dooembri,  vol  in 
i,  volin  inodi:inn  Iiobflomndn  Qua«lrngcsim:o  : 
(quos  quidcm  sciamus)  in  S:il)bato  l'asch:n. 
0   temporo   primis   s:r<MiIis  ordiuatiouos  ccle- 
'  fnorint.docot  Lco  Mngnu^in  o[)istola  ad.\l«?x- 
num  episcopuin.  qu:o  ost  opislola  xii  Kditionis 
leilianje.  Quodertjna  pafribtts  nosfris  propeti- 
ruratinviinttsessesert^afuin^arnbiihf)cvoit(tniis 
diri,  tit  Witxpas^itti  diebufifnnnihits^acerdotalis 
viiira  ortiitiatio  reli^hrcfnr  :  ^i'ff  /Ki^t  dictn  Snh' 
jtistifi^fi^^qu.T  inprintn  S-itthnli  inrvst:it  cxnrdia 
jtitur.fnqftfbtia.hisqiiicnnsrrrandisttnfjcjunis, 
ejiinntxtibvs  sacra  lienediriio  ctntff.ralur.  Quod 
em  observatitix  erit,  si  mntie  ipso  Dominicodie, 
nuato  Sabbatijejunio,  cetebretur ;  a  quo  t^m- 


tribuiturpIanctactorarium.Sed  ilhuiainpliusmiran- 
dum,  quod  nulla  mentio  fiat  ostiarii,Ioctorisetexor- 
cista? ;  neque  etiam  in  posleriori  libello.  nisi  quod  m 
srfwiacanturutn  antoaiiutritidicuuturcjusmodipue- 
ri.  tum  papw  oubicularii  fucti,  nnterjuamacolvthiins- 
liluerentur.  Ilis  ferecunseiilitSiriciipn|):o  epistoln  1, 
in qua mentio lit tantum  lertoris,  acolythi et  subdiaco- 
wi.Qtiicunqueitanue  se  Ecricsix  vovif  oiiscqidis  astia 
inftmtiaf  atitepubertatisan^ios  baptizari  ct  iecturum 
debet  tninisterio  sodfiri.  Qui  ahaccessu  adniescentiir 
usque ad  ricesimutn  setafis  antiufa,  siprohabifitcrvi- 
xcrit,  una  tantutn  uxnrrtymtcnftts, af^nft/fhu^ctsuli'' 
diaronits  esse  debebit,  P'du\o  ;\\\U*r   Gehi-ius  in  epi- 
stola  ad  episcopos  per  Lucaniam  el  Brutios  consti- 
tutos,  ubi  posl  gradus  lectoris  vel  notarii  aut  defen- 
soris,  acoljthatum  etsubdiaconatummemorat,  prne- 
missa  ostiarii  meQtione.  Verum  in  Ordine  Romano 


dii 


APPENDIX  AD.  S.  GREGOUll  MAGNI  LITUllGICA  OPl^KA. 


m 


Tulgato,  el  in  Codice  ViDdocineasi,  ostiarii,  lecloris  A  hunc  morem  Ecclesias  Romano;  peculiarem    fuisse, 

*  *i  t'**Iii  m  lila  *1i  *  T^  I  *  T        1  *  M 


et  exorcistse  ordinatio  habetur  ante  acoljthatum 
imo  etiam  in  Sacramentario  Gregoriano.  Ex  quo 
apparet  quanta  sit  nostrorom  lit)ellorum  anti- 
quitas. 

Eadem  item  probatur  cx  co  quod  acolythi  ordi- 
nantur  porrecto,  non  (ut  mox  dictis  OrdineHomano 
etSacramentario  notatur)  ceroferario  seu  candelabro 
cum  cerco,  sed  sacculo  :  nimirum  quod  ejusmodi 
sacculos  in  Missa  pontiflcia  tunc  gestare  solerent 
acoljthi  ad  excipiendas  oblationcs  consecratas,  tum 
qusein  Missa  confringebantur  ad  fidelium  commu- 
nionem,  tum  quoe  fermenti  nomine  ad  titulos  mitte- 
bantur,  qua  de  re  superius  actum  est.  Id  officii  dia- 
conis  tribuit  Justinus  in  Apologia  prima,  ut  ad  ah- 
aentes  Eucharistiam  perferrent. 

Ad  hoec  posterior  libellus  tradit  acolythos  acce- 
pisse  pnniam  Benedictionem  ab  archidiacono,  auasi 
dicat  eos  ab  archidiacono  fuisse  ordinatos.  Nam 


qui  hactenus  in  Ecclesia  Latina  persevcrat. 

De  cpiscoporum  ordinationc  libelli  nostri  suppe- 
ditant  materiam  inquirendi,  primo,  an  cpiscopi 
quondam  ab  uno  Romano  Pontifice.  scclusis  aliis 
episcopis,  consecrati  fueriiit ;  sccundo,  an  qui  ex 
diaconis  elccli  erant  ad  cpiscopotum,  per  saltum, 
omisso  presbytcrii  gradu,  ordinali  fucrint. 

Ad  primum  quod  attinet,  in  priori  libello  nostro 
praesentes  ordinationi  dicuntur  interesse  sacerdotes 
seu  episcopi  cum  presbyteris^  et  Benedictionem  electo 
simul  cum  pontificeimpertiri.  Sicenim  legitur,  nura. 
8  :  Prostratusdomnus  apostolicus  ctm  sacei'dotibus 
et  ipso  eleclo  in  terra  anie  aliarc,  completa  lilania 
mrgent,  et  tunc  benedicent  eum.  Et  Benedictione  ex- 
ptetay  dat  osculum  domnus  apostoiicus,  et  tetiens 
eum  archidiaconus  deporiat  eum^  et  sicdat  oscutum 
episcopis  et  presbyteris.  Et  tunc  jubet  eum  dom" 
nus  apostoiicussupraomnes  cpiscopossedere,  Venim 


mox  subdiaconi  ordinatio  sequitur,  nulla  alia  acoly-  B  dubium  est,  num  legi  dcl)cat  in  numero   singiilari 
thi  ordinatione  memorata. 

[cvi]  Tum  subdit  idem  libellus,  acolythos,  quando 
et  ubi  Ubitumfuerit,  insubdiaconatusofBciumordi- 
nari  ;  secus  de  diaconis  et  presbvterist  qui  ordinari 
non  poterant,  nisi  in  pubiica  ordinationet  hoc  est  in 
solemnibus  jejuniorum  diebus,  qui  ordinationibus 
faciendis  assi^nati  sunt*  Ex  quo  mtelligitur  subdia- 
conatum  per  id  tempus  quo  Iibeili  isti  in  usu  erant 
nondum  mter  sacros  ordines  fuisse  numeratum. 
Unde  continentiae  votum  diacono  primum  tunc  prffi- 
scriptum  erat,  testante  Siricii  epistola  1.  Cffiterum 
quee  de  minorum  ordinum  collatione  hic  diximus, 
offlcere  non  debent  receptae  sententiae,  quae  eam 
episcopis  tribuit  ex  veteri  jure,  auando  Aureiium  et 
Celerinum  lectores  a  Cypriano  (ut  de  aliis  interim 
siie  mus)  et  ab  ejus  colfegis,  qui  praesentes  aderant^ 
ordinatos  ex  ejus  epistolis  resciamus.  Sed  nos  hic 


ettunc  benedicet  eum^  scilicet  domnus  apostoiicus. 
Certe  apud  Morinum,  pag.  3^6,  ubi  hic  ritus  metro- 
politano  accommodatusest,  sichabetur:  SurguntM 
benedicit  eum,  Heec  conjectura  ex  eo  confirmatur, 
quod  in  posteriori  nostro  libello  mentio  fit  unius 
pontificis  manum  imponentis,  num.  4  :  Et  canunt 
litayiiajn.  Et  tunc  accediteleclu^proprius  adattare 
subnixo capite.  Ponlifex vero  ponel  manvm  supercn- 
put  ejusj  et  dicit  unam  Orationem  in  modum  ColUct^; 
atteram  eo  modulaminequosotetcontestatacantari, 
et  sedet  pontifex  tn  selta  sua.  Ipse  vero  electus  oscu- 
latur  pedem  ejus,  et  suscipitur  ad  pacem,  et  sic  con- 
summatur  consecratio  iltius.  Eadem  leguntur  in  Or 
dine  Homano  vulgato,  pag.  97.  Ubi  yidesaltum  esse 
silentium  dc  aliis  episcopis  (fui  consecrationi  coope- 
rentur,  ac  proinde  unum  Pontificem  Uomanum  abs- 
quc  aliorum  episcoporum  ministerio  ordinationem 
episcopalem  tunc  perfecisse. 


nostrorum  libellorum  specimen  exhibemus,  absque  ^  "Favet  huic  sentenU(E  Fulgentii  Ferrandi  Brcviatio 
ullo  venerandae  antiquitatis  pr»judicio.  Omnes  or- ^  canonum,  incap.6. :  Ui  unus  episcopus  episcopum 
dmes  mmores  memorat  synodus  Romana  sub  SiN  ntm  ordinet,  excepta  Ecctesia  Romana  [cviii]  conci' 
vestro.  i{q  Zeilensiex  epistolapapx  Sirici,  Uac  enim  excep- 

Venio  ad  diaconos,  in  quibus  ordinandis  nulla      tionepecuIiarisRomano  pontifici  praerogaliva  tribui- 
unctio  imprimitur,  neque  in  nostris   libellis,  neque      tur,  ordinandiscilicetepiscopum  absquesociisepisco 


in  vulgato  Ordine  Homano.  Uaque  ex  alterius  Eccle- 
siae  ritu  Angli  hunc  ritum  acceperant,  ut  inanus 
diaconioleo  sancto  etchrismate  ungerentur,  adhibi- 
tis  solemnibus  verbis  qu»;  in  consecratione  presby- 
teri  usurpari  solent.  Hanc  quippe  unctionem  in  dia- 
conorum  ordinatione  prsescribit  non  modo  Codex 
Anglicanus  a  Menardo  laudatus,  sed  etiam  liber  Sa- 
cramentorum  E^berti  Eboracensis  antistitis,  quem 
inodo  Ebroicensis  in  Gallia  Ecclesiae  esse  jam  dixi- 
inus.  Grcgorius.  in  synodo  Romana,  decrevit  ut  ne 
diaconi.  quos  ad  prxdicationis  eleemosynarumque 
studium  vacare  congruebatt  in  posterum  cantorum 
officium  subirent,  dum  cantores  ipsiobyocissuavita- 


pis.  At  huic  loco  geminum  subesse  errorera  puUt 
bona^  apud  eruditos  memoriae  Joannes  Cotelerius, 
in  notis  ad  Constitutiones  apostolorum,  pag.  217, 
nempe  quod  duo  priina  decreta  epistolae  quartaB  Si- 
ricii  perperam  commiscentur  ;  ct  quod  sedes  apoito- 
lica  primatis  seu  metropolitana  mutatur  in  sedem 
apostolicam  Romanam,  nonculpa  (ut  vir  doctussu- 
spicatur)  Ferrandi,  sed  fraude  cujusdam  recentioris. 
bn  Siricii  verba :  lo  ut  extra  conscientiam  sedis  apo- 
stoliccBj  hocest  primatis,  nemoaiuleatordinare.ln' 
iegrum  enim  judicium  estj  quod  plurimorum  senten- 
tia  consequitur.  2o  Ne  unus  ejnscopus  episcopwn 
ordinare  prmumat  propter  arrogantiam,  ne  furti- 


tem  sacris  ministeriis  Adhxher euiVLr, Unde  fit  plerum'  ^i  vum  beneficium  prxstitum  videatur.  In  his  Siricii 
que  ut  adsacrum  ministerium^  dum  btanda  voxquce-      verbis  revera  desideratur  ecclesios  Romanae  exceptio. 


ritur,  quceri  congrua  vita  negligatur ;  etcantor  mi- 
nister  Deum  monbusstimuiet,  cum  poputum  vocibus 
delectat.  Qua  de  re,  inquit,  praesenti  decreto  constituo 
ut  in  sedt  hac  sacri  altaris  ministri  cantare  non  de- 
beant,  soiumque  evangeticce  lectionis  officium  per 
Missarum  solemnia  exsolvanl,  Psalmos  vero  ac  reii- 
quas  iectiones  censeo  per  subdiaconos^  vel,  si  necessi- 
tasexigit,perminoresordines  exhiberi.  Ubi  obiter 
adverte  subdiaconatum  a  minoribusdistingui  ordini- 
bus,  tametsi  nondum  Gregorii  tempore  inter  sacros 
ordines  coinputaretur.  Proscholacantorum  erantsep- 
tem  [cvii]  subdiaconi,  de  quibus  superius  pag.  xviii. 

In  presbyterorum  ordinatione  solet  archidiaconi 
testimoniumdeordinandisrogari.  Uunc  rituin  esse 
antiquissimum  testatur  Hieronjmi  epistola  85,  ad 
Evagrium.  Sed  dicii  :  Quomodo  Eomm  ad  testimo- 
ntitmdiaconipreshyter  ordinatur  ?  Quid  mihi  pro- 
fer$  unita  urbisconsuitudinem  f  Ez  qaointelligitur 


Sed  quid  si  Ferrandus,  habita  sui  temporis  rationc. 
banc  de  suo  apposuit  ?nain  ab  ipso  Ferrando  ascrip- 
tam  fuisse,  non  fraudecujusdam  recentioris,  nos  du- 
bitarenon  sinit  antiquissimus  Codex  CorbeiensisaDte 
annos  mille  scriptus,  continens  varia  concilia  cum 
Ferrandi  Breviatione,  in  qua  totidem  verbis,  ut  in  E- 
ditis,  hic  locusreperitur.  Non  ergo  sine  fundamenlo 
asseri  potest  Romano  pontifici  ob  principem  dignitt- 
tem  id  privilegiiconcessum,  ut  soluaabsquealiis  epis- 
copis  episcopaJem  cbaracterem  conferret. 

Jam  vero  utrum  diaconi  ad  episcopatum  electi  per 
saltum  apud  Romanos  ordinati  sint,  non  levis  momen- 
ti  quaestio  est.  Partem  affirmantem  astruere  yidetnr 
libellus  noster  prior.  Eadem  enim  ejus  qui  ex  diacono 
atque  illius  qui  ex  presbytero  ordinatDr  conaecratio. 
Nimirum  fortaasequia,  ut  sentitHiero^jmua  epistolt 
S5,tn  epiicopo  etjfreibyter  eonf  tnef  tir.HanG  senleatiam 
conflrmat  Photuadyersus  Romanoaiataobjeetaoycor 


9i:{ 


IN  ORDINKM  ROMANUM  GOMMENTARIUS  PRiBVIUS. 


914 


Icvitai  cpiscopi  nercnt,  preshytcriigradu  non  prius 
accepto.  Haiio  quidem  objectionem  ex  caiumnia  oriri 
dicit  Kairamnus,  cainquc  rctorquet  in  adversarios, 
qui  ex  Inicis  subito  tomis  faeiebant  episcopos  contra 
regulas  ecclesiasticas.W  /Kneasl^arisiensis  cpiscopus 
facli  Ycritatcni  non  tliffltctur,  rcspondetquc  ^uod 
foyteilli,quiistiftsceordinationeassentiunt,kocintel- 
liyi  celint  quia  qui  Denedictionepontificaliperfungi' 
turreliquarum  Benedictionum  honore  decoreturyei 
quod  in  sublimifatemajorispontificis  consistat  etiam 
[r.ixjfionortninoris  sacerdotis.  Tum  subdit :  Forsitan 
au(t;m  illiqui  dadianono  ordinant  episcojmm  prseter- 
missa  Benedirfionepresbyterali,  assertioni beatinie- 
ronym  i  in  epis  tola  loq  uentis  ad  Titum  exparte  concre- 
derv  ridentur.quiofficinmpresbyteri in  alinuocom' 
pnrticipanaffwmat  ministerioepiscopali,  h\  c^uibus 
liqnet  ^tlnoam  ndmisisso  id  quod  Photius  obiiciebat, 
ncm})cquodtuncr//m^  Bomam  plerumqueaiacoiius 
quoaatn  salin.non  percepta presbyterali  Benedictio- 
ne,  in  episcoputn  subito  consccrareturfquia  cralsepii- 
ma  obieclio  Photiana.Hicamplus  sescaperit  campus 
cxspaliandi  in  hoc  argumcntum,  scd  liiec  proposilo 
noslro  sutticiunt. 

Noiiabro  tamcn  hici-itohservareidr(uodAlcxander 
Ildeci'cvitdoquodnmdcricoqui,subdiaconatusgradu 
\mvieni\hfiO,  tid diaconnlu.^i  ct  presbyteni  honorem 
cursu  prxpropero,  wow  ambdiose,  sed  negligenter 
conscenderat.WnoAeveewm  ruissetconsultus,nu]lum 
supcr  hac qua?stione prwceplum canonicum se  inveins- 
se  rcspondct ;  consilium  autein  dare,  sicut  Grimoldo 
Conslantiensi  cpiscopo  in  simili  eausa  responderat : 
nempe  pra^dictum  ordinatum  a  sacerdotis  et  levitae 
orOcio  suspcndcndum,  doneccongruo  temporeinter' 
e$set  iis  qui  addiaconii  benedicendiessent  honorem, 
etcum  ei^  subdiaconatus  acciperet  Benedictionem  ; 
quae  fusius  vidcsis  npud  Baronium  ad  annum  1669. 
Ex  qno  intelligitur  Jam  lon^e  ante  id  tempus  ejus- 
inodi  urdiuationcs  in  Kcclesia  Romana  probatas  non 
fuisse,  cum  nulln  dc  similibus  factis  tunc  superesset 
memoria. 

XVII.  De  varia  creatione  romani  pontificis. 

Vixullaresaliatot  tantisque  mutationibusobnoxia 
fuil  quam  Romani  pontificis  crcatio.Hoc  argumentum 
Onuurius  Panvinius.  vir  impensc  eruditus,  hbris  de- 
ceni  complcxus  cst,  cosque  Carolo  Borromeeo  tum 
cardinali  nuncupavit ;  in  quibus  varios  creandi  pon- 
lidcis  modos  ad  octorlecim  enumerat :  quorum  su- 
premus  is  demum  fuit,  cum,  remotis  non  modo  po- 
puH,  sed  etiam  clcri  suffragiis,  jus  creandi  pontifi- 
cis  ad  solos  cardinales  translatum  est.  Totam  hanc 
electionis  ponlificia)  historiam  in  pauca  conferre  ju- 
vat,  quatcnus  conducere  potcst  ad  Homanos  ritus 
explicandos.  Atque  ut  id  ordine  fiat  sex  hujusce  ele- 
ctionis  periodos  distinguere  visumest:  primam  a 
sanctoPetroadConstantinum  Augustum ;  secundam 
[cx]  aConstantino  ad  Justinianum  ;  tcrtiam  a  Justi- 
nianoad  Carolum  Magnum;  quartam  inde  ad  For- 
inosi  creationem ;  quintam  a  Formoso  ad  Ottonem 
Magnum  ;  sextam  denique  ab  hoc  Ottone  ad  Frede- 
ricum  >£nobarbum,  seu  ad  Alexandrum  tertium  pa- 
panj^  cujus  tempore  et  cura  electio  ad  solos  cardi- 
nales  devoluta  fuit. 

Praeter  Clementem,  quem  a  bcato  Petro  successo- 
rem  designatum  memorant,  Homani  pontificis  post 
Petrum  electiopenesclerum  et  c(i;tum  ffdelium  stetit. 
Mortuo  pontifice,  statiin  omnes  finitimarum  urbium 
episcopia  presbyleris  ct  diaconis  Keclesin;  Romanffi 
de  obitu  Romani  antistitis  ccrtioros  facti,  et  ad  co- 
mitia  evocali,  congregabnntur  ad  successorem  cli- 
gendum.  Kadem  mors  etiain  ad  alias,  maxime  insi- 
gniores,  Ecclesias  litteris  signincabatur,  cujus  rei 
testes  sunt  in  primis  Cypriani  qu(edam  cpistolm.  Ad 
haec  comitia  presbyteri\diaconi,subdiaconi.  acolythi 
cum  aliis  clericis,  reliquusqucpopulus  Homanushde- 
liSj  interesse  poterant ;  tuncf|uo,  sufTrogiis  suis  viva 
Toce  coHectis.  quem  e  numero  presbytcrorum  dia- 
coDonimTe  prieferebant,  ia  demnm  electus  ccnseba- 


A  tur  pontifex  Romanus;  et  ab  episcopo  Ostiensi  aliis* 
que  praesentihusepiscopisstatim  coram  omni  concilio 
raanuum  impositione  consecrabatur.  Succedebant 
laudes  etacclamationcs  clerict  populi,  qualis  fuitilla 
confessornm  qui,  electoCornelio  primum  adversi,  et 
Noyatianoadbffircntes,  demum  adpartesCorneliiac- 
cesseruntcum  his  vocibus:  Nos  Corneliumepiscopum 
sanctissimiecatholicx  Ecciesiie  electum  a  Deoomni' 
potente  et  Chnsto  domino  nostro  scimus,  Qum  ac- 
clamatio  legitur  in  epistola  ipsius  Cornelii  ad  Cy- 
prianum,  non  multum  diversa  abea  quse  posteriori- 
ous  saeculis  obtinuit,  apud  Cencium  ct  ahos.  Hanc 
electionis  formam  eliam  alite  servabant  Ecclesise, 
exemplo  apostolorumqui^MathiaminJudstraditoris 
locuni  subrogaturi,  in  freauenti  fidelium  ccctu  id  ex- 
secuti  sunt.  Consecratus  aeniquc  pontifex  mox  ad 
apostolicas  ecclesias  communionis  litteras  dirigebat, 
ab  eisque  vicissim  recipiebat  :  quales  Cornelius  Cy- 
priano,qualesCyprianusCorneliomisit.  Si  qufleturbee 

3  occasione  clcctionis  cxortae  fuissent,  eas  componere 
nitebantur  alii  episcopi,  quod  prflestitit  Cyprianus  in 
factoNovatiani  contraCornelium.Kiusmodi  epistolas 
presbyterifpassim  verodiaconi  etsubdiaconi,aliquan- 
do  etiam  ncolythi  perferebant.  Prwter  illas  Htteras 
communicatorias  Cyprianus,  [cxi]  audita  Novatiani 
factione,  alias  lilterasabepiscopisqui  Corneliielectio- 
ni  interfuerant  re(j[uisivit,  cujus  facti  inusitati  ratio- 
nem  Cornelio  reddit  his  verbis:  Quod  autem  scripta 
coUegarum  nostrorum  quiillicordinationi  tuxaffue- 
rant  desideravimus^non  veteresmores  oblitinovum 
aliquid  quaerebamus.  Nam  satis  e7*at  ui  tu  te  episco- 
pum  factum  litteris  nuntiares^  nisi  esset  exdiverso 
discrepans  factio...  cui  rei  sapiendx  necessarium 
duximus  ut  scribentium  nobis  inde  collegarum  nos- 
trorum  firma  et  solida  auctoritas  pararetur,  Quod 
idcirco  visum  est  observare,  quod  primum  iHud  fue- 
rit  discidium  in  Romani  Pontificis  electione,  ac  pri- 
ma  proinde  adversus  schisma  consurgens  cautela. 

Q  Parta  Kcclesiae  nace,  cum  invidiosa  res  etiam  j^a* 
ganis  coepisset  haheri  episcopatus  Romanus,  varias 
subinde  t  urbas  facessivit  novi  pontificiselectio ;  fatum- 
que  est  ut  in  eligendo  pontifice  cleri  populi  que  Romani 
sufTragiis  Romanorum  imperatorum  ^ui  in  Occidente 
rerum  potiebantur,  primum  deinde,iis  pulsis,Gotho- 
rum  regum  etiam  accederetauctoritas.Nonquodipsi 
vel  imperatores,  velreges,  per  se  electioni  interessent, 
sed  quod  missos  suos  Homam,  qui  nomine  suo  inter- 
essent,dirigerent ;  aut  certe  quando  inelectione  dubia 
duo  se  pro  pontifice  gerebant,  hi  suo  nutu  quem  vellent 
pr6eferrent,quod  contingit  in  Damaso  et  Ursicino,in  Bo- 
nifacio  et  Eulalio,  inSjmmacho  et  Laurentio.  Quan- 
(]uam  qui  religiosiores  erant  imperatoresneutrum  ex 
iliis  duobus  probabant,  sed  qui  nova  electione  esset 
creatus.  Hoc  quippe  censuit  Honorius  Augustus,  ut 
cjus  ad  Bonifacium  papam  epistola  probat.  qui 
Bonifacius  cum  interpeflaverat  ut  constitueretur  ab  eo 
ne  in  Urbe  per  ambitum  unquam  ordinaretur  antis- 

T^  tes.  Porro  missiilli  idpotissimumcurabant.utm  epi- 
scopatus  electione  concordia  servareturEcclesiXyne 
per  occasionem  seditionis  civitas  vocaretur  in  du- 
bium,  quemadmodum  loquitur  Fl.  Basilius  ab  Odo- 
acro  post  mortem  Simplicii  papae  missus  pro  Hilari 
electione.  lluc  etiam  spectat  Symmachi  papae  decre- 
tum,  ut  in  electione  vmcat  sententia  plunmorum, 
sic  tamen  ut  sacerdotio  careat  qui  captus  promissione 
non  recto  judicio,deelectione  decreveri  t.ileiudprohH' 
bilc  aliud  tuit  Bonifacii  II  constitutum,  quo  sibi  ipse 
successorem  Vigilium  deligebat ;  sed  cum  a  sacerdo- 
tibus  postea  congregstis  id  fuissetimprobatum,idem 
suumipsius  deoretum  igneconsumpsit.  Qualcsessent 
[cxii]  tunc  temporis  novi  pontificis  communicatorite 
iitterjv,  tcstatur  epislola  Gelasii  primi  ad  universos 
episcoposper  Dardnniamconstitutos.Porro  in  crean- 
do  tunc  pontificc  triduum  a  morte  decessoris  (quod 
postea  logo  cautum  cst)  fuissc  exspectatum,  probat 
Symmachi  pr(efecli  ad  Ilonorium  Auguslum  relalio 
de  iis  quae  Zozimo  papa  inortuo  ih  creatione  succes- 


91» 


APPENDIX  AD.  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


9i6 


sorifl  contigerunt ;  ubi  Eulalius,  Bonifacii8emulus,de 
exsequiis  prioris  epiacopi  a  populo  ei  a  clencis  ad 
ecclesiatn  Lateranensem  adductm  ducilur,  ubi  per 
biduum  reinora  i  us  est,u  t  exspectaretur  dies  consuetus 
quoposset  solemniier  ordinan^  id  est  eligi.  IIoc  Iri- 
duum  cum  in  electione  Gregorii  VII,  qui  ipsa  die 
niortis  Alexandri  U  creatus  est,  servntum  non  fuis- 
set,  id  poslea  Bcnno  cardinalis  aliique  Grcgorii  ad- 
versarii  ipsi  objecerunt,  quod  triduuni  pcr  id  tempus 
Dulla  le^e  sancitum  fuisse  cxistimat  Baronius,  qui 
Bcnnoms  criminationcm  lioc  loco  rejicit. 

Gothis  Italifle  ditione  a  narse  palricio,  Justiniani 
imperatoris  ducc^omninocxactis,  Italiaquccumurbe 
Koma  in  orientalis  impcrii  portioncni  redactn,  insi- 
ffnior  fuit  in  elcctione  papa^  mutatio  usque  ad  Caro- 
lum  Magnum.DehacmutationeGregorium  Magnum 
sciscitatus  est  Sccundinus  servus  Dci  inclusus,  cui 
Grcgorius  responditin  li8ecvcrba:7>(;  ordinationibus 
ve7*oapostolicivsedispon(ificum  utrum  post  beatissi- 
muvi  virum  Uormidam  aliquasint  addita.vestra  cha- 
tasrequint.Sed usque  ad  }  igHii papx tempora  expo- 
sitasordinationesprxsulum  esse  cognoscns^x^  ost  pu- 
biice  factas.cum  temporc  Vigilii  quiedam  occultis  am* 
bientium  cuniculis  factoe  sint,  quas  intcr  ipsaetiam 
Vigilii  electio  vitio  non  caruit.  Ab  co  igitur  lempore 
sic  res  se  habcbat.  Mortuo  pontiflce.sedis  npostolic^e 
yacnntis  cura  tribus  prfiecipuis  clcri  ministris  com- 
mittebatur,  scilicet  arcliipresbvtcro,  archi(iiacono,et 
primiccrio  notariorum.  Ab  his  quamprimuni  de 
morte  pnpee  nuntium  significatur  exarcho,  quem 
Gothis  pulsis  RavennoB  institucrat  imperator.  Post 
justo  defuncto  persoluta,  exactumque  tridui  jeju- 
nium,  de  eligcndo  pontificc  tractabalur.  lluic  elec- 
tioniintercrant  clerus.optimatcs,  populusct  militcs, 
hoc  est  mililum  stationcs,  qui  ad  tulandam  adver- 
8U9  Langobardos  reliqunm  Itali»  pnrtem  Uomui!  po- 
tissimum  et  RavennsB  consistebant.Declectionc  mox 
refcrebatur  ad  imperatorem,  a  quo  petchaturexpcc- 
tabaturque  factin  electicmis  approbatio.  Dc  ea  itcm 
scribehatur  [cxiii]  ad  cxarchum,  ad  judiccs,  archie- 
piscopum.  et  apocrisiarium  Havenna*,  ut  eloctioni 
faverent.  Postdatamabimperatore  approhntionem, 
electus  tandem  ordinabatur  ad  confessioncm  beati 
Petri,  ibique  fidem  sunm  profitcbalur.  moxquc  fidci 
sufiB  confessioncm  ad  omnes  Ecclesinsdirigebat.Ilffic 
omnia  constantcxlibro  diurno  Romuiiorum  pontifi- 
cuni,  cujus  formulw  ab  eo  tcmporc,  id  est  a  medio 
8i£culo  sexto,  in  u<;u  csse  ca^perunt.  Porro  cleclus 
non8egercbatutponlifexnnlcconfirmationcm:quod 
maniiostum  est  ex  epistola  ad  episcopos  ct  prcsbytc- 
rosScotifle,apud  Bedam  rclatn  sub  hac  inscriptione: 
Dilectissimis  ei  sanctissimis  fratribus  Thomiano.eU*.  • 
Hitams  archipresbyler  et  servnns  locum  sauctas  sedis 
npostoticxJoamies  diaconus  et  inDeinomineelectus, 
itv.m  Joannos primicerius  et  servnns  locum  sanri^se' 
disapostoticse,eU\.,  ubiJoannesJicetelectusinRoma- 
num  pontificem,secundo  tnmen  loco  inscribitur ;  ncc 
alii  dimittunt  titulum  qui  eis  anteclectionem  compe- 
tebat,servantium  scilicet  locum  sedis  apostolicne.  Kt 
tamen  hi  episcopos  jratrum  vocabulo  compcllant, 
qucmadmodum  Cyprianum  Carthaginensem  antisli- 
tem  presbyteriei  diaconcs  Ilomw  fratrem  vocant,in 
epistola  36  novee  Edilionis,  et  in  aliis. 

Neque  verogratuita  erat  imperatoris  confi.  :natio, 
sed  sub  certa  pecuni;e  pensione,  quam  Herncliusim- 
perator  suslulitsub  Agathoiic  papa,privilcgio  ctiam 
concesso,  ut  eleclus  pontifex  non  exspcctata  impo- 
raloris  aprohatione  posset  consecrnri,  quod  Con- 
stautinus  llcrnclii  pronepos  ctiam  ronfirinavit.  Vido 
quie  dc  Adriani  primi  electione  dicta  sunt  in  Miisci 
tomo  I. 

Postquam  vero  Carolus  Mngnus.  subacto  Desiderio 
Langobardorum  rege,  qui  Adrinno  papre  infcstissi- 
mus  ernt,  exarchatum  Ravennce atquc  UmbrimetPi- 
ceni  partcm  sedi  apostolicffiaPippmoconcessam  ei- 
dem  asseruisset,  Adriaous,  tesle  Anastasio^  tanti 
heneGcii  wemor,  RomaB  synodum  gliu  episcoporum 


A  convocavit,  et  cum  univcrsa  synodo  tradidit  Carolo 
juset  potestatem  eligendipoiitificem,  et  ordinandi 
apostolicam  sedem,  proetcr  ditj^nitatcm  palriciatus, 
quam  ei  concessit  cum  inveslitura  opiscopatuum. 
Hoc  itaque  Adriani  dccrelo,  quod  Gratianus  cl  Ivo 
retulerunt,  statutuin  est  ut  is  esset  vcrus  Romanus 
pontifex,  quem  Carolus  rex  Francorum  suique  sue- 
cessores  Francorum  reges  consecrandum  elegerent, 
sivc  jus  [cxivj  eligcndi  pontificem  a  clero  et  populo 
ad  unumregem  translutumsit,  siveclectionisDomine 
confirmatio  intclligntur,  eum  ad  modum  quo  reges 
Francorum,qui  nalnlium  jurein  regnum  succcdunt.a 
populo  lamcnclecti  non  roro  dicunturnpud  vctcres, 
id  est,  accepti  et  ngniti.  At  sive  hoc  sivc  alio  modo 
elcctionis  yocahulum  accipialur,  (iarohis  Mngnus, 
mortuo  Adriano,Iihcrani  eli;{endi  suriH^ssorisfacuila- 
tcm  clero  cl  populo  rcliquit.  eamdc  uiquc  Hbertateui 
ipsc  ctfilius  suus  Ludoviciis  nugiistusincreationeepi- 
scoporum  singiilis  ecclcsiis  asscruerant,sancitoedito, 

B  quod  ab  aliis  relalum  cst.  Sed  lamcn  co  pnclo  h»;*!  li- 
bertns  KcclcsitT  Romanie  concessa  fuit.  ut  electipon- 
lificis  confirmatioet  approhatio  ficrct  per  imperato- 
res  eorumve  legatos,  in  quorum  pnrsentia  novi  pon- 
tificis  consecralio  ficri  solcbat.  Undc  post  morteni 
Oregorii  IV,  cum  hfcrgius  sccundus  electus  fuisset. 
et  non  cxspectataimperatoris  auctoritatcordinaliis, 
Lotarius  filittm  suum  Ludovicum  cum  Drogone  Me- 
diomatricorum  episcopn  dirigit,  acluras  ne  denh 
ceps  decedcnte  apo^ttdico  quisquum  illic  pneter 
sui  jussionem  missorumquc  suorum  prxsetUiam  or» 
dinaretur  anlisies,  ut  habctur  in  Annalibus  Berti- 
nianis,  ad  annum  844.  quem  locum  Baronius  si  le 
I^Msset,  mitiusutique  cj^issct  cum  Sigeberto,  qui  idem 
fnctum,  qunnquam  nlio  modo,  commemorat.  Hic  ri- 
tus  viguit  ad  Adrianum  lertium,  qui  statuto  cdito 
cavit  ne  deinceps  in  onprobnndoet  ordinando  ponti- 
fice  exspectaretur  imjicratoris  auctoritas.  Ex  hi*  in- 
telligitur    suspectam   cssc   vulgatnm    Ludovici  Pii 

Q  snnctionem.  quffi  hunr  iisum  rcmittit,  nbsolutamquc 
cligendiet  consccrnndi  pontificis  facultatcin  clcrocl 
popuIoRomnnorestiluil ;  quodquidem  salis  confiilat 
Stephani  IV  decrelum.  statucntis  ul  clcclus  ;>ra»5tn- 
tibus  lei/atis  impfrialibus  consecretur. 

Post  Adrinnum  tcrtiuin  tumuituariH  fuil  passiio 
papffi  elcctio,  usque  nd  priiicipntum  Ottouis  Magni 
qui  in  electione  pontificia  summum  sihi  suisque  po- 
stcrisauctoritatematlrihiiil.  PctrusDamiaui,  Alexan- 
dro  secundo  pontifirc,  ait  in  lih.  u  cpistola  20,  ele- 
ctioncm  \\\hn\  per  episcoporum  cardinalium  fieridt- 
bere  principate  judicium,  ita  ut  secundo  tocojure 
prcebeat  cterus  csci  n<tfmJertiopoputarisfavorattoi' 
tat  applausum  ;s\rque  suspendendam  esse  causam, 
usquedum  regixcetsitudinis  consulaiur  auctoritut, 
nini  perindtim  fo7*tassis  imminnat  quod  rem  <jr/a«^a- 
cius  accelerare  cnmpetlat.  Quot  turhas  excilaveril 
suh  Gregorio  VII  |(:xvj  ojusquesuccessoribushaecim- 
perutorum  auctoritas,  nemini  ignotum  est.  Tandeai 

r^  postmultas  acdiuturnas  altercationesevicit  Alexan 
dcr  tcrtius,  ut  a  soliscardinalibus  (quod  Nicolaus  II 
jamstatucrat,8ed  obtinerenc(|uiverat)Pontifexelige- 
retur.  ita  ut  cx  ritihus  (Uu'»  partcs  in  unum  conspira- 
rent.  Nec  difficilefuit  Alexandro  clerum  removereab 
hacelectione,  nssumplis  in  ordinem  cardinaliuni  qni 
inler  clericos  preecipui  crnnt,  vel  eorum  officiispeni- 
tus  cxstinctis.  Iln  eardinales  crcati  sunt  priorseu  ar- 
chiprcsbyter  Latt^rancnsis,  sancti  Pctri  etsanclas  Ma- 
riu)  Majoris  archipresbyteri ;  snncti  Puuli.  et  sancti 
Laurcntiicxtra  muros  ahbates.  Additi  adhos  elinuise* 
ptcm  Urbisepiscopi,  totidemque  Ecclesiae  Ronian<ie 
prfEcipui  onicinles,ut  primicerius,  etsccuDdicerioi. 
protoscrinarius,snoellarius,  arcarius,  adminiculator, 
cl  primicerjus  defcnsorum,  quorum  munera  vel  om- 
nino  antiquala,  vel  mutalis  nomiDibus  intra  cardina- 
lium  collcffiuminclusasunt.  Sublatisigitur  Telauctii 
cleri  capitibus,  faciie  fuit  ut  vuljjns  clericoruin  hoe 
electionis  jure  privarelur.  Atqui  clero  deoedente, 
non  8Bgre  etiam  populus  antlquo  jure  cessit.  ficciere 


j 


917 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COMJrENTARIUS  PR,«VIUS. 


m 


Oniifrius.  Ouod  non  iia   iniclIiu^eniluiTi,  quasi   suh  X  sf^amhnabrnfi  Petn  nposf.olietctplfiStisregniclavige' 


AloxMHilro  torlio  priinum  cardinaliuin  di^nilas  aii 
huni:  aucluritulis  apiooiii  provccta  sit,  scd  «luud  auctn 
in  li-inc  ninduin  dignitas  olero  ei-  popu  o  jus  ^uuiii 
facilo  ademeril.  Sane  Petriis  Daniiani,  in  epistola 
niox  laudala.  sic  cxtoiiit  cardinalos  episcopos,  qui 
liomnnum pnntifiremprincipid  rr  clii/eb(mt,\il  tion 
modoquorumUbct  episroportnti^acdef.  patriarrharnm 
atque  p7'imntumjura  trnnsrrnffi  re  hisevixi.Ki  quvlem 
iam  iiidc  a  lempore  Gre^^orii  VII  prtecipuas  cardina- 
iiuni  in  Honiani  ponlilicis  creatione  iuisse  parics 
colli^iturex  rorinula  juramenti  Ifenrici  patriarcliaB 
Aquiloicnsis  cleeti.  qui  Gregoriolldcm  suain  poJlice- 
iur,  ejusqiie  successorit>us,  qni  per  }neli'nrs  rnrdi- 
nales  intrarerint,  apud  haronium.  ad  annum  l07i). 
Unanquam  ipsius(Jre£:orii  elnclioni  nnii  mfMio  car- 
dinaies.sed  Cceteri  etiam  i;]crhii,acihftfti,sKlnlianmi, 
dinroni,presliiiferiniterfuerunf,fn:rsenfibnseti(imab 
batibusetm'nacfus,ronsentinitibusturbisufrinstfuc 


7'iMirinis  Deoliudibui efsnrrificiis  vieoblntis^amplo 
cl  nt'tgnifiro  l{07nannrum  rfptuad  pafatium,f^cA\\r.ei 
I,ati:ranonso,/*M//i  inqcnfitjaudio  retneavit atquc  taU' 
tis^iinis  dapi bus sumpt is,tnn tfis  et  (fiversis  munerum 
donis  soc7*ain  pfebem  et  scnatti^n  populumquc  liotna- 
nut7i  opimr  ditavif. Wmc  orf;o  hi  errani  conseoratio- 
nis  ritus.  nempo  ij>sa  novi  ponlincisconsccratio  ad 
sanclum  retrum;miposilio  ejiisdom  in  sedem  sancii 
Petri  ;  oblatio  sacritloii  per  novnm  pontificem  ;  con- 
vivium  :  munora  in  sonalum  et  populuin  crogata, 
qui«  p7\'.'sbi/trria\\i\iidv\  nomine  appellabant. 

Anlifpium  illum  ritumconsoorandi  pontindsfusius 
explicanl  Ordo  Momanus  et  lilier  Diurnus  Romano* 
rum  ponlilirum.  I^sitlt/nfscrunduin  consuctudinem 
(id  e$l.  oanunl  Psalmum  illum  qiii.  prsemissa  ad  In- 
troitum  Anliphona,  docnnlari  solebai). /*7'om//7  ele- 
ciusde  serreUirio  cum  rcTcostatis  se/ttcm,et  venil  ad 
cnnfrssinnt3nt{\\\\\\\m\n  sancti  VQ[v\).ELpost  tifaniam 


sexus,  et  acrlat7iatitibu.^  Denique,  ui  paucis  a<IsoIva-  n  (ide^st  dictominiinumnovies  A'}//*2e^/e/&'0/{  elChriste 


mus.  sub  Grogorio  X  institutuni  est  conclavc  cirdi- 
nalium  ati  novi  poniificis  eleciionem  ;  tripioxque 
cleclionis  modus,  qui  deincepsoldinuit,  adinventus, 
scilicet  per  viam  scrulinii,  coin[iromissi.  vol  Spirilus 
sanoli,  qu(e  omnia  in  libris  noslris  [cxvil  fuse  expli- 
cauiur,  maxime  in  libeliis  xiii  etxiv. 

XVIII.  Ilit  us  in  cotticrsnf  io  n  n/Kmt  ifi  c  is  o  lim  se  rrati. 

Elcclioni  ponliti(:issuc<-edil  ejusdcm  institulio.quf») 
duabus  rebus  peragiiuri  ordinatione  videlicet,  ac 
intbronizatioue.  Ordinatioin  Valicana  sancii  Polri 
basilica.  intbronizatio  in  Lateranensi  tioriconsuevit. 
In  bis  non  conslansonlo.Nam  elsiintbronizaiioncm 
consccratio  saspius  pr."^(.i!ilore  solebai  :nonuunquain 
tamcu  intbromzalio  pnemittebaiur,  quemadmodum 
ex  mox  dicendis  conslabit.  ijuinam  ritus  cum  in  in- 
thronizatiouc,  ium  in  ordinalione  anie  s<(>culum  xi 
observati  sini,  ex  Aiiaslasio  etex  Ordinis  Romanili- 
bellis  discimus. 

In  Cononis  crealione,  qua*  anno  08()  coniigitji/ec 
Anasiasius  commemorat :  a  Cononcnt  s.jcerdofes  et 
cUi^us  unanimiter  apud  Laleranum  elo;;erunt.  Mox 
omnes  judices  unacim /wi^nafibus  exr.rrttus,ad  ejus 
salutatumem  vmicnfesj7i  ejusLiwies  arctattmveinmt 
Videnscrercifus  unnnimitatem  cte7'irt  ;>o;>M//,olectio- 
ni  (Hciiecon8ense7'unf,at(/tie  in  ej us  decrefo c\\\n  o\s- 
dem  subscrip.serunt.\)c\i\\itu  iidem  unacumcloro  et 
popii\o,mis^o.^  suos  ade.rarcfiumMt  moserat,di7'ejr:e- 
ru7tt.  w  Klectio  itaque  primo  fiebat  per  cleruin, 
deindesalulatio  et  acclamatio  per  judices  et  prima- 
tes.  Sequebatur  consensus  exorcitiis;  omniiim  deni- 
que  subscriptio  in  decreto,  quod  ad  exarcbum  et  ad 
imperalorein  mittebatur.  Arldii  Aiiastasius  in  croa- 
tionc  Slcpbani  tcrtii,  qu.ie  in  ecclcsia  boatn>  MaricB 
ad  Praesepe  facia  ost,  «  Stopbauum  indo  in  basili- 
cain  Salvatoris,  qu.e  appellatur  Constaniiniana,  dc- 
portatum  ;  atquc  intus  inducium  in  palriarcbum, 
3'MX^a  wio/'em  intbronizatum  (■uissc.  » 

Uu»'nam  riierii  novo  pontilici  facta  salutalio,  si- 
gnantius  explicat  idem  auotor,  ubi  de  Valentini  ele- 
ctionc  agit  in  palatio  Laleranonsi  i'acta.KIe(.-tus  ro7i- 
dignis  i/torim  taufiibus  et  /lonoris  atnplitudine  ad 
Lute7*n7iense  /mtiiarrhiutn  deductus  monioratur,  et 
in /tonlificafi /)ositus t firono.e']m(H\c pedes  otnnis  Rc- 
ma7iorui7i  senatus  osctitafuscst.i\\ioA  eliam  in  Loonc 
JV  servatum  juxta  i^iorema^Uiquutn.Ui  yoro  salitta- 
/iowisnominc  appellat  Anastasius.  Posterodie  facta 
esi  Vnlentini  consecratio  in  basilica  sancti  1'elri,  ut 
idcm  tradit;atquc  adeo  intbronizatioconsecralioncni 
pr/ecessit.  utieliain  in  Fjcncdicto  terlio. 

[cxvn|  Ouo  ritu  colebiMla  sit  ojusdom  Valentini 
consecruiio.  tradii  idem  auclor  liis  \r.i'\)\s:K/us  coti- 
secrati')n>:idiescrenn/amiltucesf:entr,ctimfumineiam 
dietuinantistitcm  adbeati  Pctri  a/jostoforutn  firinripis 
ecctesim  oitines  paiufer  Rotna^iiapalafiodediicentes, 
Majestate  divina  auxitianteAn  atto  throtu)  summutii 
consecrarepontifice7n,tJui  mox  ali7iificxsedisculmina 


eteison)asrrnf/i/titad  scdctnsitnul  c/iiscopi  etp7*esb\j' 
te^^^i.Tunc  cpiscopns  Aibanensis  dat  Oratiotietti /ti^i^ 
mnmsHfwr  fumiificitn^Xdc-^io  suppiii'ationib.nosi.7)^fn 
de  episcoptis  P,  ii^tfietisis  dat  Orationem  secu7ida7n,Fro 
pitiare,Domine.suppI.nust.  Posttnodutn  adducuntur 
Evangelin,  el  aperiutitur,  et  leticntur  suf>er  caput 
eicii  a  dinfutnihns.Ttinc  episcoptis  Ostiensis  conse- 
C7'af  /lotitifirnni  ifa,  Deus  bonorum  omnium,/»  qua 
Oratione  /licraddi  drf)CtU  adfocuin,K\.  idcircofamu- 
lo  tuo  N..  oli».  l\}st  hnc  a7*chidiaconus  annectit  ei 
paUiu7ti.  I)  'iude  ascendit  ad  scdetti.et  dat  pacem  omni' 
utis  sacerdotiijus,  et  dicit  Gloria  in  cxcelsis  Deo. 

In  consecrationc  episcopi,  non  a  diaconis,  sed  ab 
epi.scopis  diiobus  tenentur  Fvangelia  super  capui 
clecli,  cnfteris  (|ui  adsuni  episcopis  manus  super 
caput  ejiis  imponenlibus:  quod  non  habori  in  auctO' 
rifafe  vptcri.nrque  nora,  sed  neque  in  Ro^nana  tra- 
ditiotie  assorit  vui^^atus  AIcuinus,quanquam  id  diser- 
Q  te  priescrihit  SacramcntariumGregorianum.Nibilta- 
mcn  cjusmodi  [r.winj  legitur  in  duobus  libellis  no« 
stris,  in  quibus  qua^dampraf^ter  jam  dicta  inOrdina- 
tione  pontilicis  observarc  licel,  quai  referre  non  est, 
necesse,  cuin  bic  ad  manum  babeantur.  Innocentius 
tcrtius  unum  addit,  quod  sotus  /tontifex  Jiomanus 
(qui  atite  /itjmtitttti  mtqcticutnconsect*atur,etpost7tiO' 
dum  ipse  Missarutn  .^otetnnia  incipit  ct  perficit  con- 
ser7'atus)  in  diecnnscc)*atinnis  suievaleat  07'dmcs  ce- 
/(»6r^/r,  quod  Pascbalem  secundum  praestiiisse  in- 
ferius  videbimus. 

IIoc  in  loco  Iriplex  quaestio  scsc  ofTert :  prima,  an 
soli  Ostiensi  episcopo  aliquando  iributum  sit  ut  se 
clusis  aliis  opiscopis,  pontiflcem  consccrarit,  quod 
ante  Leoncm  socundum  usuvenisse  Sigonius  scribit, 
ad  annum  (y82  ;  s<icunda,  annis  qui  ex  diacono  cie- 
cius  erat  ad  poiitiricaluin,  omisso  presbyterii  gradu, 
mox  ponlifox  ordinarotur,quod  in  episcopis  a  Koma- 
no  pontincoconsecratis  factum  supcrius  probavimus 
tertia  doniqiie,  an  in  Pontiticis  inibronizaiione  ulla 
sit  antesfPcuIum  xi  mentio  sedis  illius  quam  vulgus 
stercorariam  vooat. 

Primam  qun^sitionomcontraSigonium  definitalter 
e  duobus  libellis  nostris.  qui  de  ordinaiionc  agunt, 
in  quo.utiinOrdincUoniano.triumcpiscoporummen- 
tio  in  pontificis  ordinatione  babetur.  £/  accedit  utius 
episco/ms,ct  dat  Orationetn  super  etnn^et  recedit,  et 
alfcr  sitnififcr.  Arrcdit  te7'tius,  et  C07isec7*at  itfum, 
Atqui  biclibolliis  baiid  dubie  scriptus  est  anic  pon- 
tificatum  Lounis  Jl.  cujns  ordinatiosi  attente,  prout 
in  Gestis  pontiiicum  descripta  esi  consideretur,  inde 
etiam  idonoumcontra  Sigonium  elicictur  argumcn- 
tum.  Qtti  snfir.t  srrifitns  sanctisf^imusvir  mdtnfitus 
est  a  fril/iis  rtnsro/tisjd  est  Anft^^ea  f)stiensi.Jnnnne 
Po7'tuensi.rJ  Placcitino  Velilcrnietisi.pt^o  eo  ifUodAt- 
bancnsis  iuclesia  cpiscnporutn  tuin ittie  habuit.  V,bicum 
rationem  reddit  auct(U%quod  proAlbanensi  episcopo, 
cujus  scdes  vaeabat.  sufTeclus  sit  Velilernieusis,  id 
argumento  est  morem  antca  fuisse  ut  cum  Osliensi 


D 


0ig 


APPENDIX  AD  S.  GREGORIl  MAGM  LITURGICA  OPERA. 


9S0 


et  Portuensi  episcopis,  Albanensis  etiam  ordinationi  A 
Romani  pontidcis  ministrarel.  Cerle  ordinationcs 
episcoporum  a  tribus  episcopis,etiamante  Nicasnum 
concilium,  Romie  laclas  fuisse  colligimus  ex  facto 
Novati^  qui  accitos  Romaiii  Ires  episcopos  temulen- 
tos,  lioradecima  inclusos,adumbrata  quadam  elina- 
ni  manuum  imposilionc,  episcopatum  sibi  tradere 
coegit,  scribenle  Cornelio  papa  in  epistola  ad  Fa- 
bianum  Antiochenum,  apudEusebium,  [r.xix]  inlib. 
Yi,  cap.  43,  unico  contcntus  quidem  futurusy  si  unus 
ad  consecrandum  Romanum  antistitem  tunc  suffe- 
cisset.  Sigonium  fortasse  in  errorcm  induxit  Augus- 
tini  male  inteIIectaaurtoritas,scribentisinBreyiculo 
coIlationiscontraDonatistas  morisesse  utRomanum 
pontificem  ordinet.non  aliqtnsepiscopus  meirofyoLi- 
tanuStSed  de  proximo  Ostiensis  episcopus.  Quodnon 
ita  accipiendum,  (^uasi  hic  solus  fuerit,  sed  pneci- 
puus  Romani  pontificis  vioe  metropolitani  consecra 
tor.  Nescioan  aliauid  lucis  huic  qus^stioni  afTerri 
possit  exfacto  Eulalii,  qui  post  Zozimi  obitum  de  B 
pontificatu  cum  Bouifaciocontendit.  Is  quippe,utin 
lilteris  clcri  Romani  ad  llonorium  Augustum  legi- 
tur,  circumventis  pnucisstjriis  presbyteris,  exhihito 
etiam  cum  aliisOstiensi  episropo,  in  locum  sibi  non 
debitum,  incustodiloreli(iionis  ordine  per  amhitum 
prornit.  Ubi  cum  audis  Ostiensem  episcopum  c/<m 
aliis  accitum  fuissc  ad  Eulalium  ordinandum,  alios 
episcopos  ejus  ordinationi  cooperatos  fuissevero 
proximum  est.  Haic  dc  prima  quH^stione. 

Qu8B  de  episcoporum  ordinatione  per  saltum  in 
superioricapitepraemisimus.quoddamsecundeequse- 
stionis  pr.i^judicium  est,  Romanae  sodis  electum,  si 
quando  ex  diaconis  creabatur,  prfletermisso  presby- 
teri  ^radu.  pontificcm  fuisse  ordinatum.  Id  autem 
conjicitur  ex  altero  libello  nostro,  in  quo  ubi  depon- 
tificisclectionementiofityhfeclegunturi^/t^t/t/r  unus 
de  cardinalibuSfde  qualicunquetitulo  fnerit,  tantum 
ut  a  prxressore  sit  pontifice  ordinatus,  aut  pres- 
byter  aut  diaconus^nam  episcopus  essenon  poterit.  q 
At  vero  in  ejusdem  elccti  consecratione  nullum  est 
discrimen  electi  diaconi  aut  presbyteri,  sed  una  ea- 
demque  pro  utroque  prflescribitur  ordinatio.  Hanc 
conjecturam  roborat  cxemplum  Constantini  contra 
Stephanum  lII,aIiisIV,  pro  pontifice  segerentis.qui 
cum  ex  laico  a  factiosis  clectus  fuisset,  a  Gregorio 
episcopo  Preenestino  primum  clericus,  deindealtero 
die  suddiaconus  alquediaconus.ac  demumadvenien- 
te die  dominico  eo pontifex  abeodem  Gregorio et aliis 
duobus  episcopiSf  Eustratio  Atbanensi,  et  Citonato 
Portuensi.ronsecratus  est^Mi  tradit  Anastasius^nuIIa 
presbyteriicommemoratione  facta. 

Quod  si  quis  intrusi  pontificis  exemplo  minus  le- 
gitime  hoc  demonstrari  posse  existimet.duo  alia  af- 
ferimus  legitimorum  pontificum  exempla,  Valentini 
et  Nicolai  I,  quorum  itle  ex  [cxxl  archidiacono,  hic 
ex  diacono  eIectus,absqueaIiaorclinatione  pontifices 
creati  8unt,quodex  Anastasio  manifestum  est.Valen- 
tinus  quippe  siatim  a  sua  eleciione  condignisglorise  t^ 
laudibus  ad  Lateranense  patriarchium  deductus  et 
in  pontificali  esi  positus  ihrono,  Deinde  ejus  eonse- 
craiionis  die  t7/fic«56rn/e,eumdem  ad  beaii  Petri  ec- 
elesiam  omnes  pariter  Romani  a  patatio  deducentes^ 
in  alto  throno  summumconsecravere  poniificem\qui 
mox  culminascandensbeatiPetriySacrificiis  pieobla- 
tis,  ad  palatium  remeavit.  Nicolaus  vero  ubi  apud 
Lateranensem  basilicam  apostolico  solio  impositus 
fuit,  posimodum  in  basiticam  beati  Petri  deductus, 
prmente  Cxsare  consccratus  est/jposiolicaquesubli' 
matus  in  sedefactus  estpontifex,ei  Missnrum  sotem' 
nia  supersacratissimum  corpus  apostoti  celebravit. 
Vides  utrobiquo  nullam  collati  presbyteratus  factam 
mentionem. 

Quo  vero  tempore  mos  iste  mutatus  sit,  non  satis 
expioratum  habetur.Jnm  contrarius  ritus  invaluerat 
snculo  undecimo,  quo  tempore  Hiidebrandus  archi- 
diaconus,po8t  Alexandri  H  obitumelectuSyin/yv  heb- 
domadam  Pentecostes inpresbyterium  ordinatus  esi 


ei  in  natali  aposlnlorum  in  Romanum  pontificem 
co}/5ecr^///5.  U  rul  0  su  b  initia  sceculi  duodecimi  Gelasius 
sc(*undus,cx  diacono  item  electus,  non  antepontifex 
consecralus  fuit  quaiii  prcsbytcr  ordinatus.Rem  nar- 
rattcstis  osculatus,nomine  Pandulfus,in  librodeHo- 
manis  pontificibus.  Qui  Pandulfus,  oarrato  clecU  in 
portum  Cajetanum  adventu  multorumquc  ad  eum 
cpiscoporum  accessu^haec  8ubdit://i^/ioriintpra?sen- 
tia  idem  domnus  papa  per  manus  Lamberii  Osiien. 
sis.Petri  Portuensis,  et  Viiatis  Albanensis  episcopo- 
rumtCooperaniibus  archiepiscopis  ei  episcopismul- 
tiSjassistentibus  aiiis  viris  religiosis,et  cum  Gutllielmo 
duce  Apufix  liobert'}  principe  Capuano,  Richardodt 
AquHaatiisque  baronlbus  "lurimis,  qui  tune  ei  omnes 
fideiitatem  fecerunt,existente  ctero  ac  populo  infinito, 
sauctodirianle  Spiriiu.ei  effectus  estpresbyter,  et  in 
papam  Gelasius  infra  Kaiendas  Martiiconsecratus, 
ubi  Petrum  Rufum  diaconem  cardinalem,  Baronem 
subdiaconum,et  me  Pandulfum  ostiarium,  quihxc 
scripsi,in  lecloremet  exorcistam  prnmovit^et  piurei 
aliiisin  minoiibus  gradibus  ordinavit,  Kx  his  maai- 
festum  est  Gclasium(  quod  de  Gregorio  ctia  m  modo  do- 
tabamus)  scorsim  accepisse  sacerdotii  gradum  anle 
pontificatum.  atque  ita  tempore intcrniedio  iNicolaum 
primum  inter  et  Gregorium  VII  ordinalionem  per 
salluni  |cxxi|  abrogatam  fuisse  in  Ecclesia  Romana. 
Id  porro  veri  similc  est  contigissc  occasione  Photii 
objeclionum^  quarumuna  crat  quodKomani  persal- 
tum  episcopos  ordinarent.  Ex  superiori  auteniPan- 
dulti  tcstimonio  probatur  id  quod  exlnnocentio  III 
superius  observatum,  nempe  Homanum  pontificem 
ipso  die  sum  consccrationis  Ordines  contulissc. 

Supcrest  investigandum  quo  tempore  sedis  illius 
lapideoE',  quam  vulgus  sierccrariam  vocat,  usus  cce- 
perit,  quovetempore  dcsierit.  Qui  islius  sedisorigi- 
ncm  arl  pscudopapissam  Joannamreferunt,  facileex 
ho<:  revincuntur,  quoduulla  cjusmodi  sedis  mentio 
ante  saeculum  duodecimum  facta  invenitur.  Quodut 
melius  intelligatur,  notarcjuvat  huncinorem  ab  ali- 
quotsa;cuIis  in  novorum  pontificum  instilutioneob- 
servari  solituin,  ut  clcctus,  in  ecclcsiam  Lateraneo- 
scm  introductus,  primo  in  throno  pontificali,  qui  in 
aspide  illius  basilicae  anlehac  exstaoat.  primo  collo- 
caretur  ubi  omnes  episcooos  et  caMinates,  ut  loquitor 
Cencius,  aflf  05Ct/^t/m  aamittebat;  dcinde  ads^e» 
lapideam ,  quce  dicitursiercoraria,  in  porticu  ejasdeni 
basiliC8e  interduas  fores   existentem,  adduceretur, 
in  caque  sederet,  cum  interim  caneretur  hic  versi- 
culusexPsalmor.xxii:  S/<5a7a(d^  pulvere  egenum,et 
de  stercore  erigit  pauperem.  Postea  perductus  adca- 
pellam  sancti  Silveslri  prope  Lateranense  palatiom. 
ubi  dua^  erant  sedes  pertusa;  porphyretica^,  primo 
sederet  ab  dextram  in  una  ex  illis  sedibus,  tumqoe 
claves  basilicffi  a  priore   sancti  Laurentii  acciperet 
in  signum  regiminis  et  correctionis  ;  demum,  adsi- 
nistram  in  allera  positus,  easdem  cUves  eidein  priori 
restitueret.  Hh^c  ex  libro  Ceaci  hic  edito  strictimre- 
ferre  visum  est,  ut  omnes  intelligant   sedem  iliam 
quse  slcrcoraria  dicta  est  non  ita  fuisse  appellatam, 
quasi  esset  perforata  (neque  enim  pertusa  erat,  ati 
oculis  ipsi   probavimus),  sed  quod   pontifice  inet 
stante  haec  Psalmi  cxii  verba  canerentur,  et  de  ster- 
eore  erigii  pauperem.  Heac  sedes  ex  marmore  constat, 
aliae  vero  duo!  ex  porphvrite,    supersuntque  onines 
cum  supcrvncanea  supellectile  rejecta;  in   peristylio 
Laterancnsi,  ut  iu  Itincre  Italico  diximus. 

llHrum  sediumqui  meminerit  inveni  neminem  an- 
tePanduIfum  supra  laudalum.  Nam  in  creatiooe 
pontificum  qui  post  Leonem  IV  (cui  pseudopapissam 
illam  successisse  fahulantur)  electi  sunt,  omnes  in 
sotio  pntriarchati,  intra  basilicam  posito,  colloeati 
periiibentur,  non  vero  in  istis  sedibus,  [cxxn]  quc 
extra  basilicam  positaierant.  SicBenedictum  tertiun, 
Leonis  successorem,  electores  in  patriarchium  Late- 
ranense  perducentes,;;on/t/!ca/iso/io,«<mr>5  estpon- 
iificum,  canatfueconsueiudo  denumsirai,  posuenmt, 
Ex  quo  intelligitar  nihildum  nofatam  foitse.  Idem 


1 

I 

i 


931 


IN  ORDINEM  ROMANUM  COMMENTARIUS  PR/BVIUS. 


922 


eontigitin  Nicolao  primo,quein  in  patriarchium  La^ 
t^ranenseintroduxerimt,  apostoticoque  solio  posue- 
run/.  Primus.ulmoxdicebam,  Pandulfus  istarumse- 
dium  mentionem  facit  in  Paschale  secundOjCujusGrea- 
tioncm  Iiocmodocommemorat:iSic60flftM  renitentCt 
aprimiscriniisetscribisregionariismutatonominesi 
biacctamatumestresponsumque :  l'aschatempapam 
san ctus  Pctrus etegit.Hisalisgue  laudibus  solemniter 
peractis,chtamyde  coccinea  induilurapatribus,  el- 
tiara  capiticjus  imposita,comitanteturbacum  cantu^ 
Lateranum  vectusyante  eam  porticum  quce  ducit  ab 
australiplaga  ad  basiticain  Salvatoris,quam  ConS' 
iantiniamdicunt,adduciiw\  Equo  descendit,  toca- 
iurque  in  sede  qua  ibviem  est,demdein  patriarchati, 
Aseendensquepalatium^  ad  duas  curulesdevenit.Hic 
balieo  succingiturcum  septem  exindependentibuscla- 
vibus,  et  septem  sigiilis ;  ex  quo  sciat  sesecundum  sep- 
tiformem  Spiritus  sanctigratiam.sanctarumEcclesia- 
rum.quibus  Deo  auctore  profest,  regimini,  in  ctau, 
dendoapeiiendoque,  tanta  rationeprovidere  debere- 

?mantasolemnUateidquod  intenditur  operatur,  Et 
ocatusin  utrisquCydata  sibiferutn  in  manum,  percas- 
terapatatii  loca.^otis  pontificfbus  Romanisdestinata, 
jam  dominus,  vet  sedens,  oel  transiens,  eiectionismo  • 
dumimplevit.Dieaitero^mensed (lie  44,  primocon- 
secrandusinpontificem,  consecraturique  pontificem 
pontifices.cum  frequentia  popuii  piebisque,  basili- 
cam  beatiPetriinvadunt,  eic.  Hoec  modo  ad  proposi- 
tumsafflciuntjn  quibus  multa  occurrunt  animadver- 
Tertenda. 

Primo,chIamjs  coccinea  electo  pontifici  cum  tiara 
tuDC  imposita  est,  cuj  us  ritus  idem  auctor  in  Call  isto  se  • 
candoet  Honorioitcmsecundomem  init  ;etante  eum 
Petms  Damiani,  in  lib.  i,  epistolaiO,  Candaloum  anti- 
papamalloquens  :  Habesnunc  forsitan  mitram^ha' 
betjuxta  morem  Romanipontificis  rubram  cappam , 
qao  inhabitu  papa  dcpictus  cxhibere  solct  in  prseclaro 
chartario  Casauriensi,  quod  in  bibliothecaregiaserva- 
tur. 

Deinde  pontifex,  Lateranum  equo  vectus,ad  portam 
australem,  qusB  primaria  est,  equo  dcscendens,  loca- 
t  usfuit  in  sede  qum  ibidem  erat,  deindc  in  patriarchali. 
Ubi  Tidessedemillam[r.xxiuJqutBin  porticu  basilicai 
Lateranensis  exstabat,  distingui  a  patriarchali  solio 
quod  8ub  apside  basilicfle  positum  diximus 

Ad  htec  electus  deductus  est  ad  palatium  Latera- 
nense,  penrenitque  ad  curules,  m  quibus  vicis- 
sim  sedity  accepitque  balteum  cum  septem  clavibus 
totidemque  sigillis.  Hae  sunt  duffi  sedes  ill»  porphj- 
reticflB,  etquidem  pertusoe,  quas  vidimusinclausti'o 
canonicorumLateranensium  cum  praedicta  sede  ster- 
coraria,  quo  nomine  Cencius  primus  usus  invenitur. 
Idem  Pandulfus  in  Honorio  secundo,  nulla  hujus  se- 
dis  mentione  facta,  tradit  pontificem  clectum  insyr- 
nisffuas  ante  ecciesiam  beatiSiivestH  sitce  sunt  com- 
positum  fuisse,  quo  vocabulo  Pandulfus  duas  illas 
sedes  porphjreticas  significat.  Eumdem  ritum  fuse 
describit  m  vita  Coelestini  quinti  Jacobus  cardinalis, 
ubi  agit  de  coronatione  Bonifacii  Vlll.  Ad  ha>c  in 
epistola  Pilei  de  Prata,  archiepiscopi  Ravennatis  et 
cardinalis,  ad  Ludovicum  FlandriflB  comitem,  qufle 
epistola  exstat  in  Spicilegii  tomo  IV,  a^itque  de 
eJectione  Urbani  VI,  post  ejus  coronationem  in 
Yaticana  basilica  factam' u6t  omnes  diaconos  cardi- 
nales  sua  manu  pretioso  corporeet  sanguineChristi 
eammanicavit  de  morejegitureum  cum  Processione 
Boiemni  conductum  fuisse  ad  Lateranensem  eccle- 
»am,  ibique  in  sedibus  ordinatis  secundum  formam 
Romante  Eectesim  inthronizaium, 
Ez  his  intelligi  par  est  prsedictarum  sedium  usum 
loD^e  ante  natam,  auctore  Martino  Polono,  pseudo- 
papissaf^  fabulam  in  creatione  pontiflcis  invectum 
luisse  tametsi  hujusce  ritus  causa  ignoretur.  Porro 
idem  ritus  perseveravitad  Leonem  X,  qui,pro  more 
rectusLateranum,  seditinsedeiiaapudportam  eccle- 
gitejaeenteadtatusdexterum,  ut  Paris  de  CrassJs  in 
cjus  diariosGribit./^oii/eat/times^aci  capeilamsancti 


A  SilvestriJEt  primo sedens  quasijacens.papa  accepita 
ftriore canonicomm  claves  deindeferuiam,  Etdeinde 
illicopapasurgensivit  ad  aliam  sedem,  etjacuii;  ac» 
cepit  q  ueabeodem  pnore  canonicorum  cinguium  rube- 
um cum bursa, in  ouasutduodecim  lapides  vitrei,  qui 
etiam  nunc  ostenduntur;et  statim  papa  surgens  consi- 
gnatferuiam  et  claves  eidem  priori ;  cingulum  vero  re^ 
tinet,donecacceptam  pecuniam  argenteamdemanu 
veigremiocamerarii  ter  projicit,  dif*ens:  Dispersit^ 
deditpauperibuSt  eicEt  mox  deponit  cinguium  cum 
bursa,  et  vadit  ad  capeitam  Salvatoris  [cxxiv]  Hacte- 
nusParidis  diarium. 

In  his  Paridis  verbis  quacdam  occurrunt  paulo  di- 
versa  a  Pandulfi  narratione.  Ilic  enim  mentionem 
facit  de  balteo  cum  septem  clavibus  totidemque  si- 
gillis  ;  ille  vero  cum  balteoconjun^itbursam,  in  qua 
auodecim  lapilli  erant.  Paridi  consentit  Cencius,  qui 
ait  electum  cingizona  rubea  deserico,  inqua  depen- 
det  bursapurpurea,  in  qua  sunt  duodecimsigiilapre- 

3  tiosomm  iapidum,  et  muscus.  Eadem  metrice  reddit 
Jacobus  cardinalis,  ubi  dc  coronatione  Bonifacii  VIII. 

....  Zonaquc  Pater  succingitur  illic, 

Ad  quam  purpurea  bursa  est  uppensa,  lapillos 

Bis  senos  refcrcns  pretiosos,  sculpta  sigilta 

Et  muscum,  quo;  magna  notant  prssagia,    magna. 

Sed  tandem  totus  ille  sedium  ritus  penitus  abolitus 
est  post  Leonem  X,  cum  Homanos  fabulae  tam  male 
inventsB  quam  facile  credits  pudere  coepit,  cujus 
ritus  origo  hanc  fabulam  uno  vel  altero  seeculo  prfle- 
cessit. 

Opportune  hoc  loco  addi  potest  id  quod  legitur  in 
Criminationibus  Grxcorum  adversus  Latinos,  tomo 
III  Monumenl.  Grsec.  Cotelerianorum,  pag.  i08, 
arL  ^6. 

«  Successor  mortui  papeB  hoc  modo  constituitur. 
Eligunt  eum  qui  eorum  iaciunt  sjnodum,  et  viven- 
tem  ad  mortuum  corpus  adducunt,  sumptamque 
manum  illius  qui  sensu  caret  collo  sentientis  impo- 
^  nunt,  hocque  arbitrantur  esse  successoris  unctionem 
et  consecrationem.  Atque  is  primus  mox  pro  funere 
defuncti  qui  eum  unxit  sacrum  facit,  ac  deinceps, 
lanquam  optime  unctus.  strenue  pontificalia  munia 
obit.» 

Verum  hanc  criminationem  falsam  esse,  ct  ex 
facto  eceJesia^  Alexandrinffi  desumptam  facile  est 
cuivis  sestimare. 

De  ornamentis  pontificalibus  passim  agiturin  li- 
bellis  nostris^  quorum  antiquissimus  est  Ordo  Homa- 
nus,  qui  hic  ordine  quintus.  Cofterum  cambuia  seu 
baculo  pastorali  non  utuntur  summi  pontifices,  nec 
episcopi  cardinales  in  Romana  curia,  ut  notat  Jaco- 
bus  Gaietanus  in  Ordinarii  sui  cap.  48. 

Nec  arbore  erit  adnotare  in  antiquioribus  nostris 
libris  pontificem,  non  domini,  sed  domni  vocabulo 
solitum  insigniri.  Quod  etiamPetri  Damiani  tempore 
usu  venisse  probat  hic  ejus  versus  de  Alexandro 
secundo  et  Hildebrando  tum  archidiacono,  auem, 
guia  plurimun  auctoritate  pollebat  apud  pontincem, 
{)  ipsius  pontificis  dominum  appellat. 

Pius  domino  papx  quam  domno  serviopapse, 

HincestquodpassimctoiTintvocabulum,  ubi  de  pon- 
tifice  agitur,  retinuimus  pro  veteri  more,  qui  etiam 
adsanctos  olim  transferebatur. 

Porro  ad  stationes,  quasjejunii  diebus  frequenta- 
bant  pontifices,  non  raro  excalceati  procedebant ;  in 
aliisvero  solemnioribuspompisequo  albo  vehi  sole- 
bant,  Ad  quem  locum  referri  potest  id  quod  Grego- 
rius  Magnus  ad  Petrum  Siciliee  subdiaconum  scribit 
in  lib.  XII,  epistola30  :  Prceterea  wmmnobis  cabat- 
lum  miseru7n,  et  quinque  bonos  asinos  transmisisti, 
Cabaiium  illuni  sedere  noi}  po.^sum,  quia  miser  est ; 
ilios  nulem  bonos  sederenonpossum,qiiiaasimsunt, 
Sed  petimus  ut  si  nos  continere,  [cxxvj  id  est  conten- 
tum  reddere,  dtspont/ts  aliquidnobis  candignumde- 
fetxitis,  Btid  cert«  exigit  pontificia  dignitas. 


323 


APPENDIX  AD.  S.  GREGOMI  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


m 


XW.ExpenditHr  locm  Socra  tis  9cholasticidepr(elei^ 
jTiissis  mystejiis^ncns  inSabbatis  apud Romadot^ 
ubi  de  kebdomadn  et  D^miinica  mediann,  atque  de 
variis  ritibus  qui  strirtim  exponuntur. 

Poslqiiam  ca  qum  ad  Iriduuin  antc  Pascha,  adeo- 
quc  nd  Ordinadones  sacraspcrlinent.  fuse  cxposui- 
mus,  niincquidam  ritus,  qui  aliis  lemporibus  occur- 
runt,  paucis  prnestringcndi  sunt.  ut  ad  Rituales  li- 
bros  no-itros  mngis  pnrati  et  expcditi  nccedamus. 

VX  priuio  ({nidem  scse  olTert  Socratis  scholastici 
locus  ex  lib.  v,  cnp.  22,  ubiait,  u  cum  omncs  ui)ique 
terrarumcoclesiiPpersingulasiiebdomadasdieSabba- 
ti  sacram.ysteria  celebrarent,  Alexandrinostnmen  ct 
Romanosi  vetustam  quamdam  traditionem  prcefc- 
renles.  id  faccre  detractasse.  »  Id  non  niagis  vero 
consentaneum  vidctur,  quam  quod  eodem  in  loco 
idem  auctor  de  Quadragesima  aniimat,  ««cos  qui 
Romm  sunt.  trestantumcontinuas  hchdomadas  ante 
Pascha,  exceplis  SabbHto  ot  Dominico  die,  jejunarc.» 
Nam  Homnnosscx  untc  Pasclia  liebdomndis  tum  jc- 
junassc  ccrlum  estcx  Cnssiano,  ct  cx  Leonc  Magno, 
Socrati  (equuiibus  lempore,  scd  auctoribussupcrio- 
ribus  ;  nec  minus  expioratumestapud  Romanos  vc- 
teres  Sabbati  in  Ouadnii,'osii»ja  jejunium,  imoetper 
totum  nnnum,  ut  probat  cruditus  Qucsnellius  in  Dis- 
sertatione  sexta  adsanclum  Leonem. 

Ejusdem  freneris  errntum  csse  fjuod  de  sacris  mv- 
steriis  in  Snbbatisapud  Roninnos  pnHlcrmissis  srri- 
bit  Socr.ilos,  milii  prorsus  persunsuin  cst.  Primo 
nullum  hujusce  rci  vestigium  nppnret  apud  vetustos 
auctores.  hno  in  antiquissimis  Codicibus  iiturgicis 
Missffi  propriffi  in  OuadragcsimaR  SaL)batis,  uno  aut 
altero  exceplo  propterpeculinres  ratiofies.  assignan- 
tur.  Sic  in  Sacramentario  Oelasiano,  sic  in  Orego- 
riano,  sic  in  libro  Comitis,  Ciipitula  cpistolarum  et 
evangeliorum  in  totum  annnm  contincnte,  qui  Hie- 
ronymo  licet  falso  tribuitur,  antiquissimitamen  au- 
ctoris  indubie  est.  Deinde  hsec  Socratis  opinatio 
cum  aliaejusdem  videtur  pugnare,  cum  dicit  Koma- 
nosinQuadra^esima  tribus  tantuni  hebdomadis  je- 
lunasse,  exceplis  [czxxvi]  Sabbato  et  Dominico  die. 
Nam  hcec  a  jejunio  Sabbati  exccptio  quamdam  im- 

f>ortat  solemnitatem,  qure  sacris  utique  mysteriiscc- 
ebranda  crat.  Ad  heec  Innocentius  I,  inepistola  ad 
Decentium,  excipit  unum  Sabbati  sancti  diem  a  ce- 
lebratione  mysteriorum,  ob  peculiarem  rationcm, 
qua?  pcrperam  adducerctur.  si  aliis  etiam  totius 
anni  Sabbatis  abiisdem  mvsteriis  cessatum  fuissct. 
Unde  vero  errandi  occasioncm  hausit  Socrates? 
Fortassc  exepistola  Innoccntii  I  ad  Dccentiuin,  quam 
videre  potuit,  male  intellecta.  Id  ca  cnim  pontifex 
rationem  reddensquarc  in  Sabbato  sancto,  uti  et  in 
Parasccve,  sit  jejunandum,  ait  id  factum  csseob 
moerorem  apostolorum,  quipcr  biduum  illud  jcjuni 
pcrmanserint.  Quod  utiqucnon  dubium  est,  inquit, 
m  tantum  eosjejunasse  biduomemorato,  ut  traditio 
Ecctesim  kabeat  isto  biduo  Sarramenta  penitus  non 
celebrari.  Tum subdil :  Qumutiqueformapersingulas 
tenenda  est  kebdomadas,  prouler  idouod  commeimra' 
tio  diei  illius  scmper  est  cetehranda.  Hrec  postrema 
verba  facile  in  errorem  induccre  possunt  lcctorem 
incautum,  quasi  Innoccntius  non  modo  jcjunium,  scd 
etiam  n  mystcriisccssationem  singulisanni  Sabbntis 
assignarevclit,  tametsi  de  solo  jcjunio  sit  intclli- 
gendus,  quod  jejiinium  singulis  per  unnum  Sabbatis 
apud  Romanos  fuisse  obscrvatum,  ex  Augustino, 
Lconc  Magnoaliisquc  auctoribus  apud  Quesni^llium 
reiatis,  manifestum  est. 

Dejcjunio  fcriwquintcoin  Quadragcsima  apud  ip- 
808  Romanos  majorcst  difficultas.  Nam  si  vulgatis 
pontificum  Actis  fidcm  hnbcmus.  MilliHdcspapa  con- 
stituit  ut  nullus  in  Dominica,  nec  in  quinta  fcria  Qua- 
dragesiuiffi,  jcjunarct.  Unden  infert  Micrologus  in 
cap.  ^,  sanciusGregofius  indiipositione  officiorum 
guintamferiavii  xnfra  Quadragesimamvacantcmdimi' 
sii,  ut,  quia/^estivaeratsicut  Dominica^  etiam  officio 


A  dominicalikonoraretur.  Sedquiaeademferiajejuniu 
poatfHodum  appticata  estt  ut  reliquXi  Grego  rms  jeju- 
nior,ncmp6&ecurn\\is,statuit  esse  solemntim  officiiuin 
decungne  cotlectis,  et  maximeex  xsfivatibus  Domi- 
nicis.  Unde  et  Antiphonx  cx  Domimcatibus  Evan' 
geiiis  quiniis  feriisadkuc  ascriptx  reperiuntur,  elc. 
Et  quoniam  inhunc  locum  QuadragcsiiDfiB  mentio 
re':urrit,  paucis  agendum  videtur  de  hcbdomada  fne- 
diana^  quaa  quarlam  QuadragesixnsB  Dominicam 
proxime  subsequitur,  deque  [cxxxii]  Dominica  Pas- 
^\oik\%y(\\i^mseaesapostolicamedianam  voluit  nuncu- 
pnn',  ut  in  liliellis  nostris  legitur.  Hujus  appeilatio- 
nis  originem  inquirens  vir  ciarissimusUcnricus  Va- 
lesius,  iuSocratis  lib.  v,  cap.  22,  inde  argumenium 
dcducit  adconfirmandum  Socralis  opinalioncm,  Ro- 
manos  tribus  tantum  hebdomadis  anic  Paschajeju- 
nassc  in  Quadragesima  ;  nec  aliam  causam  cur  Do- 
minica  de  [^eLSsiouQmediana  diclasii  seinvenire  ail, 
quam  quod  ex  tribus  kebdomndis  quibus  homaniin 

B  QuadragesimajejunaUint  ktPC eratsecwuia  DomiuicQt 
ac  proinde  media  seu  mediana.  Verum,  pace  magni 
viri  dixerim,  baec  raiio  admitli  non  potcst,  tuin 
quia  sex  hebdomadis  ante  paschaRomanos  lum  je- 
junasse  constat,  ex  Leone  Magno  et  Caitsiano^  tuiu 
quia  hcbdomada  Dominicam  Passionis  prflecedens, 
quae  in  Socratis  scnientia  fuisset  RomaniB  Qaadra- 
gesimce  prima,  eeque  mediana  dicta  est  ah  antiquis, 
uta  Pelagio  papa  I  apud  llulstenium  in  Colleciioae 
Romana :  Veniente mediana septimanaPasckx unum- 
quemque  perofficiaquas  prmliximus  promoverenon 
differas  \  et  ante  eum  a  Geiasio  1,  in  epistola  9,  cap. 
11.  Ordinationes  etiampresbytorum  et  diaconorum^ 
nisicerlis  temporibusetdiebus,  exercere  nondebeniM 
est  quarti  me^msjejunio,  septimiet  decmi ;  sedet  eliam 
Quadratjesimatis  initiiac  medianw  Quadragesimx  die 
Sabbntijejuniocirca  vesperam  noverint  ceiebrandat. 
Ubividesqiiadragcsimalisinitii  Sabbatum  distingoi 
a  Sabbato  Quadragesimfle  mediana;.  quod  alias  unum 

G  idemque  fuisset  in  Socratis  sententia.  Cur  ego,  ifi- 
quis,  dicta  esihebdomndaquarta  Quadragesimae  me- 
diana,  eodemque  vocabulo  designatu  Domiaica  Pas- 
sionis?  Hanc  opinior  ob  causam,  quod  cum  sex  Qua- 
dragcsimffi  hebdomades  in  duas  partes  aequalei  di^ 
vidi  possint,  prima  secundae  partis  hebdomada  dici 
potest  mediana,  quasi  prima  posi  mediam  Quadrage- 
simam  ;  et  quia  Quadragcsimae  caput  a  feria  secoada 
incipiebai,  Dominica  Passionis  hebdomadam  medit- 
nam  subsequens  itidem  mediana  vocabatur. 

1.  Sed  hia  omissis  ui  ad  alios  quosdam  ritus  i>ro- 
cedainus,in  primis  notanda  occurruntin  OrdineRo- 
mano  biblioihecie  Valliceilanitt  ei  iSaDctigallensis 
hfec  verbadc  legendis  pnssionibus  sanctorum:  PQS- 
sionessanctorum  vel  gesta  ipsorum  usque  ad  Adrtoni 
tempora  tantummodoibitegebantur,  ubiecciesiaip- 
sius sancti vel tiiuLus erat.  Ipse  ve%'o  a  tempore suo nn- 
nuere,  id  esi  mutare*  jfus^i/,  et  in  ecctesia  saneti  Ptiri 
legendas  esse  [cxxvuij  constituit.  Itaque  ante  Adria- 

D  num  primum  passiones  sanciorum  non  legebanturii 
basilicaVaiirana,  necetiamin  Latcranensi ;  idquede 
temporeGelasiiprimipateiexejus  docrelo  dccanone 
librorum  sncrorum.  Vide  Thomasii  Antiphon&lia 
pag.  495. 

k.  Idcm  auctor  ibidcm  ob8ervat,pag.i2,£cc/esian 
Ilojnanam  antiquitus  non  admisisse  hymnosin  di- 
vinis  officiis.  Idqiie  inanifcstum  esi  tum  ex  Amalarii 
Supplcmcnto,  tum  cx  libris  Rcuedicti  canonici  et 
Cencii  camerarii  hiccditis,  ex  quibus  apparei  hunc 
morein  ad  sfeculum  xii  persevcrasse.  Eumdem  ferme 
rctinuerunt  Ecclesiic  Lugdunensis  et  Viennensis,  ii 
quibusnulli  hactenus  Hymni  ad  Vigilias  nocturnas 
ct  Laudcs  mntutinas,  imo  nec  ad  Vcspcras  caetem- 
quc  horas  praeier  Completorium  ;  in  qao  etiam  Bo- 
mana  Ecclcsia  primum  ab  aliauol  saBCulia  HymnH 
admisit,  dcinde  alios  in  singaiis  officiis.  Lege  lU- 
dulfum,  decanum  Tungrensem,  proposiliones  13* 
Thomasius  sibi  objicit  hoc  loco  Udalrioum  in  Coi- 
suetudinum  ClumaceDsiam  lib»u,  eap.  5S,abiit 


m 


IM  ORDINEM  ROMANUM  COMMEiNTARlUS  PR.flVIUS. 


926 


incnlin  Hymnorum  Eoclcsife  Uomanop.  Vcruiii  id  dc 
particulnfibusquihusdam  Urbis  ecelesiis  vir  doclus 
interprelutur,  lanietsi  sanctus  pater  Hcncdiclus  in 
Ho^ula  sua  llymnos  Aiiihrosianos  laudat,  pnKcipit- 
que  cautari.  Ubi  obilcrin  montcm  rccrurrit  id  quod 
Leo  Marsicanusscribil  in  Cbronici  Casinensid  lib.  ii, 
cnp.  97,  tunc,  id  est  poniiflcalu  Stepbani  decimi, 
Ambroaianum  canluNt  in  Ecclma  isln  Casinensi  cath 
tari  penitus  interdictum  fuissc  nb  eodcm  Slephano, 
qui  antea  Casincnsis  nbbas  fucrat.  Fridcricus  appel- 
latus.  In  quo  auteiii  differret  cantus  Ambrosianus  a 
Komano,  docet  idcin  qui  supra  Radulfus  decanus 
Tungrcnsis.  proposilione  \iL. 

3.  Iii  Vigiliis  nocturnis,  cum  lectionessingulue  es- 
sent  finiendee,  diaconi  prxcincbani  Tu  antemy  uti 
Benedictus  canonicus  ct  (leocius  pnescribunt  bic, 
pag.  ii3  ei  174,  quod  indicium  est  elium  tunc  le* 
etiones  protraciaB  fuisse  ad  arbilriuni  prMisidentium. 
Cnrolus  Magnus,  teste  monacho  Sanctigallensi,  cn- 
rum  (incin  sibilo  linguin  signilicabat.  In  Eoclesia 
Rlicinensi  nostro  etiam  tempore  lectio  prolixior, 
qU('e  antc  Complclorium  Ot  in  Quadragcsiina,  absol- 
vitur  uno  saccrdole  Tu  aulem  pra*cinente,  qurtd  cle- 
ricus  lectionem  canens  prosequilur  et   finit. 

4.  Cuin  iucensaturpontilcx,  siquidem  fueritstans, 
a  slantc  incensatur  ;  si  sedcns,  a  genuflcctente.  Cu- 
jusdiversilatis[cizix|  ratio  heecrcadi  potest,  quod  cx 
secundo  Ordine  Romano  bic  edito,  nuni.  9,  thuribula 
ad  nares  hominum  Jemntur,  et  per  manuni  lumus  ad 
os  trahitur,  quod  vix  fieri  posset,  si  pontiGci  sedenti 
thus  a  stantc  a<imoveretur. 

5.  Ecclcsia  Laterancnsis,  refcrente  Joanne  Dia- 
cono  hic  edito,  resevvnns  apostolicatn  inxiitutionem^ 
nonnisi  Dominica  in  officiis  utitur  ffratione,  quoniam 
aliuB  Orationesi  pusfca  sunt  super  nddilu'.,  scilicet  quas 
Tocamus  CoUectre.  Iluno  ritumnotavit  Guillelmus 
Durandus,  iu  iib.  iv,  cap.  14.  Idcm  ritus  olim  vige- 
bat  in  Eccle^ ia  Pictavensi^  ut  )»robat  Fulberti  epi- 
scopi  Carnutensis  epistola  79.  Finitis  capitnlis  post 
Oraiionem  Dominiramy  uhi  dicitur,  Doinine,  cxaudi 
Orttlionein  ineam,  statim  essei  suhdenda  Oratio,  qua 
ex  libro  Sacramentorum  recHatur.  Patcre  tamen  Eccle- 
siam  retinere  suum  usum  ad  prsesens.  Sauctus  Uene- 
dictus,  in  regula  siia  post  Orationem  Dominicam 
Jiissas  Geri  prajcipit,  id  est,  demissionem  seu  disce- 
dendi  facultatem,  ut  multi  interpretantur,  iametsi 
nonnulii  commentatores.  ctiam  antiquiorcs  hanc  di- 
missionem  adjuncla  Collccta  factam  existimant. 

6.  Dc  praidicta  ccclesia  Latcranensi  id  memoratu 
dignum  est  quod  scribit  Pctrus  Abaelardus  in  cpi- 
atoia  5  ad  Bernardum  abbatem  riiartrvallensum  : 
Aniiquam  c^rle  liomanae sedis  ronsuelwiinem  ncc  ipsa 
cioiias  tenet,  sed  sola  ecclesia  Laicrauensis,  aufp  ma- 
ter  ett  tnnnium,  antiquum  tenetufficium,  nulla  filta- 
rum  MttarMm  in  hoc  eam  sequente,  nec  ipsa  etiam  Ro' 
manipalatii  hasilira.  Quod  si  ita  csi,  quisquis  vete- 
rcs  Homano*  Ecclesiae  ritus  accuratc  indagarc  cupit, 
sludiosius  ea  legere  debetquae  pertinentad  ecclesiam 
Laterancnsom. 

7.  Decoinmunione  paschali  qufedam  IiaLet  Pctrus- 
Amclii  in  cap.  8i>,  quae,  quia  superius  non  indicavi 
niU8,  hocloco  breviterattigisse  quo  !i!amopera'  prc- 
liuni  fuerit.  Et  primo  quidemaiiislc  aurtor  inMissa 
pontiGcia,  qiia*  dic  Pascbfr.  rclebrata  fuisset,  omncs 
etsingulos,  quicumque  vereconfessi  et  paenitentes  «- 
senl.atque  corde  contriti,  potuisse  a  pnpa  sacram 
comnriunioncm  accipere  abs(^ne  licentia  episcopi,  ple- 
bani^  vel  alterius  majoris ;  demde  iisdeiii  omnibus gui 
eommunieassent  de  manu  papae  porrectam  a  diacono 
fistulani  ad  btbendum  deChristisanifuine  (atque  adco 
constat  sub  Onem  sneculi  xiv  comiiiunionem  saltem 
paschalem  in  MissapontiGciafuissc  cclcbratam  sub 
otraque  specic,  qua^  observatio  rciercnda  est  ad 
[cxzx]  ea  quic  superius  hoc  dc  ar^uincnto  diximus 
iD  cap.  9)  ;  denique  post  sangumis  percepiionem 
qnemlibet  bibisse  modicum  de  vino  eum  ealice  d$  manu 
eacri$tSB  v$l  ticolythi  calieem  tenentis. 


A  8.  Postrcino  in  sepulicndi::  (orporibti.s  illustrium 
dcfunctoruin  id  olini  apud  Itnlos,  nebiin  Hcimti>.  scr- 
vubutur.  ut  lociili  in  Uu:h  subliiniiius  poncrontiir. 
quod  Mcdioluni  in  poriiru  cricsimsiinrtiNiiznriiob- 
scrvarc  licet.  Vcruiii  anno  l.iil  i'ius  iVslatuit  (([•lod 
refert  Joanncs  Franri<:eus  Kiniianus  in  diario  suo)  ut 
deponerentur  rrt/^xjf  defunclomm.quir  erant  in  muris 
ec-clestm  in  altum  ;  et  fuii  wanflatum  nrdinariis  nt  fie- 
ret  in  eorum  ecc/esHs,  quofl  fuit  multis  in  locis  exsecn- 
tum  non  sine  vioorum  dolore.  Sic  Mediolaui  Carolus 
RorromtRus,  sanctissimus  illc  antistes  ac  I'ii  ncpos, 
corjiora  Trivultioruiii,  qmc  inpr£edictaporticusane(i 
NazMiii  subliinibus  locislocnlu  erant.  Iiunio  infodi 
curavit,  lotrulis  tuineti  in  sumino  vucuis  rclictis. 

0.  lliijus  loc.i  ncca.sionc  obscrvarc  lubet,  etiam 
primis  olini  (]brisli;mis  visuin  nefas  ul  suorutn  cor- 
pora  cuin  freniiliuni  cudavcribus  comniuni  condito- 
rio  tumulaiciiliir.  Quod  cuiii  sccus  altcntassi^t  Mar- 
tialis  cpiscopus  quiduin  llispanus,  gravitcr  hac  dcre 

B  conquestus  est  (.iyprianus  in  cpistola  synodica  ad- 
versus  euiiidem  Murlialcm  et  Basilidem  libellaticos 
episcopos  :  Martialis  quoque.  prxier  (jentHium  turpia 
et  lutulenta  Cdnvividy  et  colleijia  diu  freffuentata,  etfi- 
lios  in  codem  coHe.tjio  exterarum  yentium  more  apud 
profana  sepulcra  depositos,el  at\eni(jenis  con.^epultos, 
ctc.  Exquointelligiturquantum  a  vero  abberrcntqui 
existimant  Roinana  cOMneteria,  in  quibus  Cbrisiia- 
norum  corpora  primiluscondebantur,  profanis  ctiaiii 
etgcntilibus  cominunia  fuissc.  Quanta  autem  in  his 
fucrit  Prudcntii  levoGdelium,  imo  sanctorum  ibise- 
pultorum  multitudo,  docet  Frudenlius  ipscin  llymno 
de  sancto  Laurentio  : 

Vix  fania  nota  cst  abditis 
Quam  plcna  sanclis  Homa  9it. 
Qii''im  dives  iirbunum  aolum 
Sacris  sepuUtrig  Uurcat. 

Ex  illis  porro  CQemctcriis  corpora  sanctorum  jamdu- 
duin  erui  solita  testatur  inter  alios  Crcgorius  tertius, 

C  epislola  qua»  cst  H()  iuter  Bonifacianas,  ad  Otga- 
riumepiscopum  Moguntinum,  fcx3[xi|  cujus  epistol» 
vcrbn  rcferre  juvnt :  De  corpore  vero  sancto  qnod  no- 
bis  humHiier  re^tra  qufesivit  prudentia  quod  itirigere- 
mns  non  hahHinnts,  (^uoniam  cuncta  sanctorum  corpnra 
pra^lfce.^a^irr.i  nnstrt  nohiscum  communitcrdetulerunt, 
et  nnumquo Jque eorum  Ecclesiis  noviter  dedicatis  sum- 
mn  venernlione  condidimm.  Proinde  benevolentiam  ve- 
stram  prec^mur,  ut  nobis  siHitium  inquirendi  diliqen- 
tius  prxbeatis,  (lUitenuscorpns  sanctum  invenirevalea- 
mus  ad  ve.^tram  compfendam  petitionem  ;  et  si  inreU' 
tum  luerity  vestro  nohis  credcre  dignetnr  indusfria,  sta- 
tim  quod  petistis  perficicmus.  Modo  vcro  iltud  non  mi- 
simus,  quia  inquirenies  nequaquam  invenire  valuimus. 
Quod  si  eadem  modo  religio  etdiligentia  in  perqui- 
rcndisseceniendisve  sanctorum  corporibus  adliibe- 
rctur,  longc  difGcilius  esset,  evncuatis  ferc  celebrio- 
ribus  copmeleriis,  sanctorum  corpora  cum  certis  ct 
indubitatissanctilntis,  nedumninrlvrii,  Indiciis  repe- 

rv  rire.  Vcruiii  fortnsse  Gregoriiis  loquitur  dc  snnctis 
ex  nomine  co^^nitis,  propteren  quod  tiinc  temporis 
non  ferret,  quie  nostris  tcinporibus  obtinet,  consue- 
tudo  ut  baptizntorum.  quos  vocnnt,  snnctorum  cor- 
pora  pro  vcris  ac  indiibilntis  reliquiis  sncris  disiri- 
buerentur.  Sed  dc  his  bactcnus. 

W.  De  confe.^:iione  bcatiPetri  in  basilica  Vtdicana 
Quid  rufrnp,  quid  regiir,  et  rcgularcs«yN«/  srriplo. 
j'es  ecclesiasiiros  ?  De  variis  modis  asservandi  Kucha-' 
risttam  apud  Romanos.  ()Mif/  capsa  in  concilio  Arau- 
sicano  ?  (Juid  turris  Grogorio  et  Venantio  Fortu- 
nato  ? 

Qiioniam  liis  in  libris  frcqucns  mcntio  estde  con- 
fcssionebeali  Pctri.qun»duni  hoc  loco  de  en  brcviter 
observare  quiddnm  opcrjc  prctiuin  duxiinus.  Et 
primo  quidem  confessio  hoc  in  loco  npud  ecclesinsli- 
C08  scripiorcs  Latinos  niliil  uliud  est  quam  npud  Cras- 
cosMartyi^ium,  seu  locusiu  ([uo  reliquiu^  scu  corpora 
Dnartyrum  asservabantor.  Cur  vero  confessionis  uo- 


927 


APPENDIX  AD  S.  GREOORII  MAGNI  LITURGICA  OPRRA. 


928 


minc  in  primis  (lonaium  sit  beati  Potri  aposioli 
sepiilcrum,  Onufrius  linnc  elicit  rationcm  ex  Aclis 
octavnisynodi  CP.,  actione  quarta,  quod  nulluspere- 
grinus  in  basilrcam  sancti  l^etri  admitteretur  quin 
prius  libellum  fidei  sarB  edidisset,  quod  ad  confes- 
sionein  beati  l^etri  Oeri  solutum  affirmal.  Veruin 
cum  confessio  insa  in  intima  basilica*  parte  locata 
esset,  prius  in  basilicain  advenis  concedebatur  in- 
gressus  [cxxxiij  quam  fidei  professionem  emisissent. 
Simplicius  esl  ut  confessio  inde  appellata  dicatur, 
quod  sit  locus  confossoris  seu  martyris.  Alii  alias 
afferunt  rationes,  qu8B  non  sunt  iiujus  loci. 

Quod  vero  ad  confessionem  beati  Petri,  imo  ad 
ejus  basiiicam  quis^uam    non    admitteretur,  nisi 

Srius  suam  ipsius  fidem  probasset,  colligimus  ex 
ptati  lib.  VI,  ubi  de  Macrobio  pseudepiscopo  Do- 
natista  Romre  dogcntc  agens  :  Denique^  inquit  si 
Macrobio  tficafur  ubi  illic  sedeat^  nunguid  potest  di- 
cere  In  catlicdra  Petri  ?  qmm  nescio  si  vel  oculis  novit, 
et  nd  cujus  menioriam  non  accedit,  qunsi  schismaticus. 
Verum  id  etiarn  de  qualibet  ecclesia  catbolica  urbis 
Romi»  interprotanduin  esse  probant  sequentiaejus- 
dom  Optati  verl)a ':  Ecre  prxsentes  sunt  ibi  duorum 
menwrix  apostolorum  ;  dicite  si  ad  lias  ingredi  potuit, 
ita  ut  obhilerit  illic,  ubi  sanctorxm  memorias  esse 
constat.  Ilinc  est  quod  non  prius  Polycarpus  sacra 
fecit  in  ecclesia  Bomana  qiiam  potestatem  hujus  rei 
ab  Anicelo  pontifice  accepisset. 

Hujus  loci  occasione  non  est  omittendum  quod  su- 
perius  nobis  excidit Jiomte  pcculiarem  moremexsti- 
iisse  ut  adulti  qui  ex  paganis  ad  christianam  fidem 
acccdebant,ru2 /k)ra7/t  profitendce  fidei,  verbis certis^ 
conceptis  retentisque  memoriter^  de  loco  eminentioi*e 
in  conspectu  populi  fidelis^  Symbolum  redderent 
ante  baptismuin.  quod  a  Simpliciano  servatum  tra- 
dit  Augustinus  in  lib.  viii  Conf.,  cap  3. 

Revertor  ad  sancti  Petri  confessionem.  quam  ita 
describit  Gregorius  Turonensis  episcopus,  in  lib.  i 
dc  gloria  Martyrum,  cap.  28.  Ifoc  sepidcrum,  sub  al- 
tari  colloccUum,  valde  rarum  liabetur.  Sed  qui  orare 
desideratt  reseratis  cancellis  quibus  locus  dle  ambi- 
tur,  accedit  super  sepulerum  ;  et  sic  fenestella  parcula 
patefacta,  immisso  introrsum  captte,  qute  necessitas 
promit  efflagitat.  Nee  moratur  effecfus,  si  petitionis 
tantumjusta  proferalur  Oratio.  Quodsi  beata  auferre 
desid^rat  pigtiora,  palliolum  aliquod  momentana 
pensatum  jacit  inirinsecus,  deinde  vigilans  ac  jejunans 
decotissime  deprecaiur  ut  devotioni  sux  viriusaposiolica 
suffragetur.  Sfirum  dictu  ! si  fides  hominis  prceralue- 
riti  atumulopalliolum  elevatumita  imbuitur  divina 
virtutBy  ut  multo  amplius  quam  priutpensaverat.pon- 
deraret^et  tune  seii  puilevavrrit,  ejus  gratia  sumpsisse 
quod  netiit.  Mulii  enim  ei  etaves  aureasad  reserandos 
cancellos  beati  sepulcri  faeiuni,  qui  ferentes  [cxxxiiil 
pro  Benediciione  priores  accipiuni,  quibus  infirmiiaii 
tribulaiorum  meaeantur,  Omnia  enim  fidesintegra  prtr- 
siat.  Sunt  ibi  et  fvlumnte  elegantio',  eandore  niveo, 
quatuornumero,qu<K  eiborium  sepulcri  sustineredi' 
cuntur.  Hactenus  (ilregorius  Turonensis. 

Non  anica,  sed  dua^  ad  beati  Petri  sepulcrum  fe- 
nestellfis  crant,  supcrioret  inferior»  qu^e  cataracia 
appellanlurinsuggestioQealtera  legatorum  (icrmani 
cl  Joannis  episcoporum  nomine  JustiiMani  Comitis  ad 
llormisdam.  ubi  haec  verba  :  Vnde  siet  beaiitudini 
vesiro'  videtur,  sanciuaria  beatorum  apostolorum  Petri 
et  Paulisecundummorem  ei  largiri  pr-rcipite',  et,  si 
fieri  pidest,  ad  secundam  caiaractam  ipsa  sanctuaria 
dcfionere  reslrum  esi  deliberare.  Quippe  lonffe  major 
prterogativa  censebatur,  si  ex  secunda  ^neslella 
panni  superlooulum  sacniminferrentur,  quod  vidc- 
liret  ox  hac  propior  esset  sacri  corporis  contactus, 
Id^enus  fenestella  erat  ad  Memoriam  scu  oratorium 
heati  Stcnhaniin  civitate  Uzalensi,  testante  Evodio 
in  lib.  I  de  Miraculis  ejusdem  saiicti  martvris,  cap. 
12.  quo  cum  quidain  civis  Uticensis  paralysi  peduiu 
cl  linguie  afffcctus  accessiset,  recuperaio  peduin  offi- 
cio  exuenssibi  manicam  tuHieirstue,  eieo  quodorarium 


X  non  haberet.  fenestellam  memorix  oil  interiora  loea 
snnclarwH  feiiquiarum  manu  injecAa  mitichnt  ;  atqu9 
inde  rursum  dexleram  reducens,  ori  suo  admorebat,  et 
linquam  continyendo.  pauiatim  iu>dos  /oquendi  gratia 
fideiresolvebat,  Ideo  autem  ejusmodi  fencstellK'  dice- 
oantur  cataractse,  quod  firmis  porlicellis  (nam  firmio- 
res  portie  sic  appeliantur;  esscnt   prcpcluse. 

(}uod  attinct  ad  pannos  qui  super  corpus  beali 
apostoli  cum  precibus  ct  jejuniis  inferebantur,  bran- 
dea  vocantur  a  (}rcgorio  Magno.  Kodem  riiu  paJlia 
pro  archiepiscopis  sacrari  inos  erat,  quae  de  corpore 
leah' Pe/rt  sumptadicebantur.  Idemlegitur  rlcorariis 
ordinandorum  in  libello  nono  nostro.  Nec  vacat 
exemplo  quod  Grcgorius  Turonensisantistcs  superius 
dixit,  adgenus  pannos  ini/tom<?n/(jnaseu  staiera  pon- 
derari  soTitos,  antequamsupertumulum  sacruraiin- 
mitterentur,  ut  ex  majori  quod  indc  accedebat  pon- 
dere  ffratia  virtutis  acccpta  sentirctur.  Idcm  quippc 
actitabaturad  tumulumsancti  Martini,  cx  eodem  au- 

3  ctore,  in  lib.  i  de  Miraculis  ejusdem  sancti,  cap.  11, 
ubide  GalliBcis  Suevis,  qui  partempalliiserici  penita- 
tam  super  beatum  sepulcrum  posuerunt,  dicentes :  Si 
mvenimus  gratiam  [cxxxiv]  coram  expeiito  pairouo, 
puce  jmuimus  plus  insequenti  nocte  pensabutU,  eruut- 
que  nobis  in  Benedictionem  posita,  quxsiia  per  fidem. 
Vigilata  ergo  una  noctc,  farto  mane quw  pnsuerant  pen- 
sitabant;  in  quibns  tanta  beati  viri  iufusa  est  fjratin,  td 
tamliu  (ilevarent  in  sublime  wream  libramy  quantHiit 
habere  poterat  quo  ascenderet  nwmentana.  Denique 
cnsis  quo  novus  imperator  in  solemni  sua  inaugtira- 
tione  accingendus  QveXdesnperconfessione  saneliPetri 
tollebantur,  singulari  privilegio,  quod  re^ibusnon 
erat  concessum,  utin  Ordinario  Jacobi  Gaietaiii  le- 
gimus. 

Ad  eamem  ctiam  con  fessionein  peccatorum  expiailo 
per  sacramentum  po^nitentiiB  fiebat.  Id  patct  ex  Pelri 
Damianicpi8tolaseuopusculo55,ad  Agaetem  Augus- 
tam,adquamitaPetrusscril)it:  S^r/ul  A<ji9iiia<iapof/o- 

C  lorum  iimina  conflnunt  sanctx  derotionistute  salubriter 
imitentur  exempLum,  sub  arcnna  quoque  beati  Petri  eon- 
fessione  ante   sacrum  altare  me   sedere  fecisii,  aeper 
tugubres  gemitus  et  amara  suspiriaab  ii)sa  quinquenni 
infantia  tenera  adhuc  ei  nuperablactaia  teviiaie  etrpisti, 
et  tanquam  illic  ipse  beatusapostoluseorporaiiter  prce- 
sideret,  qtiidguid  subtile  vel  minuium  in  humamtalii 
iua  potuii iiiHlare  viscerihus,fjuidquid  in  cogiiationi' 
bus  vanum,  quidquidprwterea  subrepere  poiuii  /n  ser- 
mone  superfiuum^  fldelibus  est    relationibus  evolulum. 
Ad  quoa  mihi  visum  est  ut  nihil  aliud  eonfitenii  peeui- 
tentisB  pondus  iniungerem,  nisiui  illud  divinte  legatio- 
nis  elogium  iterarem  :  Age  quod   agis^  operareqwod 
operariSy  etc.Quod  quidem  (ut  id  obiternotem)  haad 
satis  concordare  videtur  cuin  ejusdem  Petri  senten- 
tia  in  opusculi  13,  capp.  6  et  7,  ubi  arguit  quosdam 
monasteriorumrectores.qui  quibns  tibet  a  sxculo  re- 
nientibus,  eiiamsi  graviter  lapsi  essent,  aliam  pcBniten' 
iiam  non  imponebdni,  nisi  ut  eommunem  monasierii  or- 

^  dinem  servarent,  De  beati  Peiri  confessione  eiusqiif 
consuetudinibus  mulia  leges  in  appeodice  aa  Ordi- 
nem  ii. 

Uisc^uaedamaddendaessentde  modo  adminisiraii* 
di  pcenitentias  sacramentum  in  licclesiaRomana.  Ve* 
rum  jam  lon^ius  progressis  satius  videtur  leciorem  ad 
sequeniium  Iibellorum  lectionem  remittere,  raaxime 
ad  Ordinem  Romanum,  qui  hic  ordine  decimas  at, 
ubi  mulia  de  poenitentiip  sacramento  dequecomma- 
nione  infirmorum  prieclare  pr»scribuniur.  Haec  com- 
monio  unctionem  auam  vocamus  extremam  Jcxxxt] 
subsec^ucbatur,  ex  decimo  libello ;  sed  contranusosoi 
paulatim  invaluit  ab  incunie  ssculo,  ieriio  decimo, 
cujus  mutaiionis  origiDem  ac  raiionem  exposaimusii 
prififatione  ad  saeculum  primum  Benediciiaum. 

Quoniam  vero  his  in  iibeliis  et  apud  veieres  icri- 

ptores  ecclesiasticos,  Anastasiam  et  alioa,  qoaedui 

obscurflB  voces  noDDanqaam  occurraot,  eas  u  ante- 

cessum  liic  explicare  juvat. 

Et  primum  qnidem  seae  offcrt  rv^ff  Tocabulnm,  de 


i 


929 


IN  ORblNEM  IIOHANUM  COMMENTARIUS  PfiifiVlUS. 


930 


cMijus  significatione  lis  cstapudcriHitos.  Gaesar  Bul-  A  quibusiti  superiori  capilc  egimus.  Sane  Torriffius  in 


lingeruSf  habita  Latincc  vocis  rationey  rM.7a«interpre 
tatur  strins  m  iiiarmore  vel  mttallo,  sm  canaliculos  ei 
sHfcos  rutjnnim  iiix^ar,  quainsenum  fronte  contrahun- 
tur  ;  rel  tabulas  ex  auro  etargento  rugosas  et  strtatas, 
Alii  plcrique  omncseamdem  voccm  rtigastid Gallicam 
originationem  revocantcs,  viaa  seusemitas,  simitulaS' 
vcitadictas  existininnt,  qiiasnosGalli  i'ues  appella- 
nius.  In  liis  cruditissimus  Cangius  ait,  per  rugam  vi- 
tieri  intelligiviam  in  ipsu  (edesacraanteprpsbyterium, 
qua  in  illud  pcrgtt  potitifex  sacra  faclurus.  Ab  liac 
scntentia  parum  rcccdit  iilustrissiinus  Ciainpinus  in 
oap.  14  de  Azymo,  ubi  tum  varia  de  rugis  loca,  tum 
Tarias  dc  ista  vocc  auctorum  scntcntias  accurate 
exponit,  quas  hic  repetere  non  est  necessc. 

Verum  ut  dc  hac  voce  certa  possit  ferri  sententia, 
qusedamin  primis  consideranda  sunt  :  l^  rugasquid 
solidum,  ct  ex  materia  solida,  maximc  ex  argento, 
constitisse,  imoauro  gemmisquc  ornatas  fuisse,  (fuod 


cryptis  Vaticanis  rugao  januas  iiiterprelatur.  unde  in 
primo  nostro  OrdineRomano,  ubi  acolythi  rugas  ob- 
servarc  dicuntur,  Codex  Colbertinus  prajfert  regias, 
qua^vox  portas  significat. 

Quanquam  vocabulum  regiit^ Ihiias  tantisper  patere 
vidclur,  ut  non  solum  portas,  sed  etiam  valvas  seu 
cancclloscisrcxxxviijadjunctosquandoquedcsigncnt. 
JacobusGactaniis,  in  cap.  71)  ad  diem  Cinerum:  No- 
tandum  quod  camera  ius  papte  exit  regias,  id  est  can  • 
cllos,  et  dat  cineres  stando  iliis (^ui  sunt  extra.  Hadcm 
vcrba  habetl'ctrus  Amclii,  qui  rursus  in  cap  ISscri- 
bci  bullam  quiC  cardinaliad  altarc  sancti  Petrisacra 
faciendi  polestatcm  fncMper  totam  diem  pendere  ante 
regias ;  et  cap.  21,  pontilicem  ctircos  distribuendi 
causa  pergere  ad  regias,  Ad  haec,  cap.  56,  ubi  dc 
dislributionc  palmarum :  Vaditusquead regias capelUe 
in  parte  dextra,  et  ibi  projicit  ramos  et  foha  olivarum 
populo  per  foramina   regiarum,  id  est  cancelloruin. 


pafet  ex  variis  Anastasii  iocis,  ut  in  Leonc  lil  :  Fecit  g  Deni((uc,  quodrein  evincit,  idem  auctor^or/am  regia- 


autem  in  basilica  beati  Andrea*  ad  beatutn  Petnun 
a^tolutn  rugas  argenteas,  pensantes  libras  octtia- 
gmta  :  et  in  Pascbali  1 ;  Fectt  in  ecclesia  beatca  !)ei 
(wtnitricis,  f/mtn  vocant  Dominicatn,  rugas  exargento, 
fiensantes  libras  sexagitUa  sex.  Kx  his  aliisque  locis, 
qur(*  brevitatis  causa  omittimus,  intelligaturrugarum 
nominevias  seusemitas  non  signiflcari,  si  prospatio 
ipso  semitarum  usurpetur,  quandoquidem  rugas  non 
quid  inane  et  vacuum,  sed  quid  soliduin  fuissc  con- 
stat.Neque  ob  eamdcm  rationem  rug(e  de  aditu  ipsio 
portarum,  quu;  ad  prcsbyterium  ducebant,  expHcari 
potest.  "i^  RugcC  alia)   majores  cranl,   alioe  minores, 

?u»eXrugtd(£  dicuntur.  Idern  Anastasiusin  Paschalc 
:  Fecit  etiam  et  antevestibultmaltaris  rugas  majores 
ex  argento,  pensantes  librasseptuaginta  et  octo,  3^  Pa- 
ria  scx  rugarum  de  auriduitco  habet  idem  auctor  in 
SergioII.  [cxxxvil  atquc  eodem,  ut  verisimile  est, 
sensu/in  LeonelU  nigasmajores  ante  secretariuin  nu- 


rum  inemorat  in  capp.  76  et  78,  quibus  in  locis  regia- 
rumnoininccanccllo8interpretari,utnemonon  vidct, 
necesse  est. 

Non  solumcanccllicrantinterpresbyterium  etcho- 
rum  canlorum,  sed  etiam  inter  presbyteriuin  et  al- 
lare.  Undeet  ruga*  erant  ante  itiifressumaltaris,  idest 
porticelLnB,  ul  lociuitur  Anaslasius  in  Leonc  HI,  seu 
ante  vestibulutn  altdris,  ut  in  Paschali  I.  Quapropter 
diaconus  ordinandus,  ex  octavo  nostro  libello,  stabat 
atite  rugas  altaris^  idemque  ad  saccrdotium  promo- 
vcndus  ducebatur  foras  rugas  altaris. 

Qui  presbyterium  a  choro  cantorum  dirimebant 
caiicclIi;)o.7/'«?/i  nonnunquam  etpe(;^o/'a/iaiiiccbantur, 
ut  in  Appcndicc  priini  nostri  Ordinis  Homani,  num. 
11  :  Ascendentibus  diaconus  in  pogium,  episcopi  et 
presbyteri  statuutitur  in  locis  suis  ;  et  scliola,  scflicet 
cantoruin,  atite  altare  H.'ec  sedes  erant  singulorum 
ordinum  tempore  sacrorum.  De  pagio  apposite  Tho- 


mero  duodecim,  Quodmultominus  semitis  aptari  po-  p  masius  in  scholiis  ad  Responsorialia :  Pogiutn  hoc 
test.  h^  Rugoe  erant  in  ingressu   presbytcrii,  cum  ex  ^  loco  sumitur  pro  iismarmorciscancellis  sive  tabulis 

quibus  sanctuarium  a  choro  et  ecclesia  disceinitur. 


parte  virorum,  tum  cx  parte  mulierum  :  erant  et  in 
capite  presby^teriiante  confessionem ;  eranl  et  in  ve- 
stibulo  altaris.  Anastasius.  in  Stephano  IV  :  Fecitru- 
gas  in  presbyterio  a  parte  virorutn  et  tnuliet^utn  ex  ar- 
genteo  purissitno,  pensantes  libras  centum  triginta, 
necnon  et  alias  rugas  in  capnt  presbtjterii  ante  confes' 
sioneni,  In  Leone  III ;  Investivit  rugas  ante  ingressum 
tdtaris  ex  argento  purissimo,  Et  in  Paschali  I  :  Fecit 
etiatH  anie  vestibidutn  altaris  rugasmajores  ex  argento, 
o^  Erant  et  ruga*  minores  seu  reguIoR  intra  et  extra 
coofessionem.  Anastasius,  in  Paschali  1  Co/i/Vssto- 
nem  eum  rugulis  suis  interius  exteriusque  vallantem 
putcherritne  compsit.  Quod  postca  alio  in  loco  repetit 
idem  auctor.  6^  Rugo;  seu  rcgulie  inscrtae  erant  can- 
cellis.  qui  eas  continebant  fulcicbantque.  In  Leone 
IV  :  Fecit  ruyulas  de  argetito  fusiles  cutn  cancellis  in 
ingressu  jn'esbtjterii  et  confessionis.  Et  in  Nicolao  1 : 


Qui  ita  sunt  in  antiquis  Urbis  basilicis  conslructi,  ut 
ex  iilorum  parte  posteriore  gradiis  sanctuarii  sive 
presbyterii  sensim  assurgant,  ut  qui  in  area  sunt 
ejusdemsanctuarii,  etiisdem  pectore  tenus  inniti,  et 
circumspicere  inde  totum  ecclesiaB  coetum  commode 
possint.  Pectoratia  vocaruntinferiorisHstatis  scripto- 
res,  qua3  inelius  Metiiatia  appellarenlur.  Videtur  is 
proprius  levitarum  locus,  qui,  mterdicto  in  presbyte- 
rio  sibi  concessu  juxta  priscos  canones,  decenter  hunc 
locum  tenebant,  ubi,  medii  inter  pontificem  unacum 
prcsbyteris,  ac  chorum  cantorum  et  populum,  illis 
quidcm  ministrarc,  [cxxxviii]  his  vero  preecssc  tan- 
quain  inspectores  ac  monitores  facilcpotcrant.Pon- 
tifex  namque  contra  altare  in  medio  sub  abside  sede- 
bat,  cpiscopis  ad  dextram,  presbyteris  ad  sinistram 
considentibus  ;  schola  vero  cantorum,  caeterique  sub- 


Porro  in  purpuris  tnartiioribus,  qti(e  ante  corpus  beati  ^^  diaconi  ac  clerici  minores  ante  sanctuarium  et  altare 
Petri  ap(>8toli  rugas argenteasretinent, dextralaev(ujue  ^  in  ecclesia;  sinu,  in  choro  scilicet  meaiano,  consistc- 
dtMS  eruces  argettteas  offerens  posuit.  l^  Deni^ue  rugis      bant.  Hactcnus  vir  doctus  et  pius. 


impositfiB  erantrcgulares,  exquibusvcla  et  imagines 
dependebant  ante  rugas,  ut  mox  videbimus. 

Ex  his  omnibus  indubitanter  conficimus,  ru^asseu 
rogulas  nihil  aliud  csse  quam  portas  *,  porticellas, 
fenesteliasve,  quffi  tum  adingressumpresbyteri.Hum 
in  Testibulo  altaris,  tum  infra  et  extra  confessionem 
eranty  tum  denique  cancellis  intermistfic  ;  atque  inde 
Tocem  Italicam  ringuieres,  quae  fenestellasciboriorum 
hodie  quoque  significat,  derivatain  fuisse.  His  enim 
poriis,  porticellis,  fenestellisve  omnia  quaecumque 
laperius  retulimus,  facileetcommodeaptari  possunt 
ut  conferenti  statim  apparebit.  Rugarum  paria  erant 
porlffi  seu  porticella!  bipatentes,  ut  passim  in  cancel- 
fjs.  RuguitB,  quas  interius  in  confessione  fuisse  pr»- 
misimus,  Qihil  aliud  erant  quam  fenestellie  illa>  de 


Ad  Iiaec  ergo  sffipia  seu  meniana^  qus  dimidaim 
hominis  staturam  vix  excedebant,  communio  sacra 
porrigebatur ;  cineres  et  palmse  dislribuebantur, 
aliaaueidgenus  laicis  prfcstabantur,  quic  in  sanctua- 
rio  ueri  illorum  temporum  religio  haud  sinebat.  De 
communione  Augustinus,  in  sermone  392  novae  Edi- 
tionis,  num.  5  .*  A  communionese  cohibeant  (jui  seiunt 
quia  novi  peccataipsorum,  ne  deeancetlisprojiciantur, 
Leo  papa  IV,  testante  Anastasio,  ucundiim  antiguam 
consuetudinem  canonica  auctoritate  decrevit^  ut  diim 
sacra  Missarum  solemtiia  celebrantur,  nullus  ex  taicis 
in  presbyterio  stare,  vel  sedere,  aut  ingredi  prcesumat, 
nisi  tatUum  sacra  plebs,  quce  in  administrcUione  sacri 
o/^ii  constituta  videtur.UiAikam  vigeret  hoc  decretam 
etiam  nunc  apud  omnesl 


A  Vida  Saactuar.  Gapuaa.i  p.  48,  ubi  reguio  portas  dicuntur. 


031 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA, 


031 


Tortio  loco  investipanduni  est  quid  sint  regutares^  A 
(iui  superrugas  positi  erant,  o(  ex  quibus  vela  et  ima- 
gines  dcpendcbant.  Locaquibus  id  probcs  occurrunt 
apudAnastasiuminSlcphanoIV,  Adrianol,  Leonclll 
ei  1'ascbalil.  Alii  canceUm  fitsifes,  quos  Gr;c?ci  xtovta 
YocJint  ;  aliir/r,7«s  ligm'a.<aitt  aTeftsquihus  rela  addu- 
cehaiituv  reducehautttrqHP,  hoc  vocabulo  dcsignari  vo- 
lunt,  qua;  scntentia  nobis  probalur.  Kx  illis  rfguinrl- 
busdcpcndisseimagincsprobat  variis  in  locisAnasta- 
sius.  In  Stephano  IV'  ;  hecit  tre:i  reyiilares  argenteos 
mper  rmja^^per  qunsiiigrediuntur  ad  altarcy  ubi  ima- 
gines  in  frontixp  cio  constHutfp  sunt :  et  in  .\driano  I: 
Posuit  suiier  eumdem  regularem  pra^fatas  tres  imagi- 
r?(fs.  Appcnso  orant  etiam  vcla.  In  Lconclll  :  Vnfa 
modica  de  stauraci  quatuor,  qua*  pemfcnt  in  regulari 
antf*  imagines.  Atqui  porlisvcla  appcndi  solita  ncmo 
ncscit  ;  quae  ut  adduci  reduciquc  facile  posscnt,  liis 
rc^ularibus  indigebant,  aliquando  fcrrois  a^reisve, 
aliquando  argcntcis. 

Pneter  hos  regulares  crant  otiam  trabcs  ad  susli-  3 
nenda  vcla«  qua.*  trabes  nonnunquam  argcntic  erant. 
utin  Leonc  111  ;  et  quidcm  nonnullse  super  columnas 
affaris.  fnPasclialc  I.  fcxxxixj  Velaqua^snrrumaHare 
riranndnnt  hahes  in  (Iregorio  IV. 

Anlcquam  hoc  caj^ul  linio,  jiivat  obsorvarc  varios 
modos  asservandi  Eu<^haristiaiii  apud  Uomanos, 
prout  ex  libellis  nostris  disciinns. 

Anliquior  modus  is  csso  vidotur,  ul  in  sccrclario 
scu  sacristia  servarctur,  quo  cx  loco  ponlilici  ad  al- 
larc  arcctlcnli  capsuhi  Kucharistiam  contincns  pne- 
rerchatur.  Hic  modus  tomporc  GrcgoriiXI  perscve- 
ras^c  vidotur  saltcm  in  hasilica  Latorancnsi,  quod 
innuuiil  Iiujus  pontiGcis  tlonstituliones  hic  editin, 
num.  18,  ubipia?8cribatiirut  votcra  cjusdomecclcsia; 
instrumenta  in  sacristia,  utjt  est  mensa  boinini,  re- 
clusa  custodiantur. 

Alius  modusost  ul  Kucharistia  scrvctur  in  altari 
scu  principc,  seu  pcculiari,  qui  postcriorrilus  hodie 
piissiin  in  Urbe  vigct.  q 

Terlius  modus,  qui  in  sola  sanctse  Crucis  basilica 
obtinot,  is  est,  quod  Kucharistia  pone  majus  altare 
ad  summnmbasilicHe])arictom,  absr[uc  arasupposita 
servatur  in  vasculo  patenlc,  adjectis  loco  ornamcn- 
tis,  quodopusest  Francisci  Quignonii  cardinalis. 

Rcb  Gucharistiam  continons  variis  nominihus  ap- 
pcllatur  in  libcllis  noslris  :  conditorium,  cophinumf 
armariumf  quod  utriimque  postrcinum  Pctrus  Anielii 
pro  uno  et  eodem  habct.  Lapsa*  vocabulo  utitur  pri- 
mus  (Irdo  Romanus,  sed  in  divcrso  paulum  signili- 
calu,  nimirum  ita  utcapsa  ad  pripfcrondam  pontifici 
sacra  facturo  Kucharistiam  sumatur,  cum  alia  voca- 
bula  rcm  loco  lixam   signiliconl. 

FiOdcm  in  siffniiicalu  capsn  usnrpari  videlurin  ca- 
iiono  17  concilii  primi  Arausicani  ;  Cum  nipsa  ct 
calix  ufferendus  est,  et  a'imi8fionc  Eudiaristix  conse- 
rrandus,  Locus  alitjuanto  obscurus  exigit  utci  cxpli- 
cando  paulispor  immoremur.  1s  vcro  mihi  sensus 
hujusccloci  vidctur,  ncnipe  ut  una  cum  capsa,in  ¥\ 
qua  sacra  supellex  initio  Misso'  ad  altare,  ct  fortasse 
etiam  Kucharistia  deferebatur,  etiain  et  calixafTerre- 
tur  ;  qui  calix  postea  consocratus,  immissa  in  eum 
Eucharistiic  dc  more  particula,  utramque  speciem 
consecratam  simui  contineret,  et  quasi  una  eadem- 
que  consecratione  sacratus  osset.  Duse  itaque  sunt 
preedicli  canonis  partes.  Una,  ut  simul  cum  capsa 
deferatur  calix  ad  allare.  Altera,  utin  calice  simul 
utraque  Kucharistise  species  conjungatur.  Lemma 
capitis  posteriori  tantum[(:xLj  resitondet,  Ut  in  unnm 
propositio  Sacramenti  ronseeretur. 

bjusmodicapsamalio  nomine^ifrretii  appellatGre- 
gorius  episcopusTuronensis.  in  lib.  i  de  Gloria  mar- 
tyrum,  cap.  8().  ubi  diaconus  quidam  impurus,  rum 
tempns  ad  tarrilicium  olferendum  adrenisset,  aceentam 
turremt  inqua  minUterium  dominici  eorporis  haheba^ 
tuTt  feire  coepit  ad  ostium,  unde  ex  secretario  in  ba- 
silicam  aditus  erat:  eoque  lemplum  ingFesso,  ui  eam 
dltari  superponeret,  etapsademanu  ejus  capsa  fcre^ 


batur  in  area.  Non  dublum  quin  ministerii  dominiei 
nomincsacrasupellexdesignctur  ;  sed  Cucbaristiam 
in  illa  simul  contcntam  fuisse  censuit  sanctus  Odo 
abbas  Gluniacensis  in  Goilationem,  lib.  ir,  cap.  32, 
ubi  pro  turri  capsam  cum  Gregorio  substituit,  9111 
dum  capsam  cum  c^jrpore  Douiini  deferret^  etc. 

Favct  huic  inter|)rctationi  Vcnandi  Fortunati  car- 
mcn  in  turrem  Felicis  cpiscopi  Bituricensis,  quam 
turrem  ejusdem  gcneris  csse  atquc  illam  Grcgoria- 
nam  nemo  inliciari  potest.  Atqui  hiec  turris  Felicis 
continendir  Kucharistiie  inserviobat,  ut  probathoc 
distichon,  quod  cst  in  lib.  111,  carm.  13  : 

Quaiu  beno  juncta  dicont,  sacrati  ul   corporis  Agni 
Margarituin  ingeus  aurea  dona  ferant  ! 

Non  igiturabsquc  fundamento  sanclas  Odo  abbas. 
illamdiaconi  historiam  a  Gregorio  relatam  expiicans, 
turris  nomine  capsam  cum  corpore  Domini  intelligit. 
Atque  adeo  idem  ritus  apud  nostrates  Galios  atque 
apud  Homanos  in  usu  erat,  ut  initio  Miss»  sacrt 
tlucharistia  in  capsa  dcferretur.  ad  quem  ritum  res- 
pexerit  concilii  Arausicani  canon  priemissus.  Itaque 
turris  erat  capsa  gestatoria,  non  tixum  eucharistix 
reconditorium. 

Hodco  ad  Homanos,  apud  quos  tabernacula,  ut 
vocant,  ferc  sola  modoin  usu  sunt,  Eucharistia  sus- 
pensa  nusquam,  nequidem  in  toia  (quod  quidera 
sciam)  Italia.  Vidimus  tamen  in  Bobiensi  ecclesia 
coiumbam  ex  aurichalco,  conservand»!  Eucharistiar 
olim  destinalam.  qui  ritus  forte  Columbano  auctore 
exGallia  iu  Bohiense  monasterium  inductusfuit.  Sed 
de  his  satis  ;  ad  nostros  ritus  redeamus. 

|i:xu]  XXI.  An  nntiquiritussemper  novis  pnrfcrendi? 
An  omnesni  unum  moduin  revorandi  f  Rci-entivifS 
Cfvremoniarum  aihitri  notatt.  Quid  censendum  de 
Missa  Illyrirjana, 

Tria  sunt  qiijc  in  sacris  ritibus  {lossunt  spectari, 
antiquitas,  uniformitasj  et  constantia.  Eadcm  femie 
est  sacrorum  rituum  atque  rcligionis  antiquitas,  sod 
eorumdemdiversitasaeque  antiqua  indiversisGccIe* 
siis  Afulta  quippe  pro  locorum  et  hominum  dicersitafe 
variantur,  ait  Firmilianus  in  epistola  ad  Cjprianuni. 
nec  tamen  propter  hoc  ab  Eccfesite  cathoticre  part 
afque  unitate  discesum  est,  Ha^c  diversitas  obtfouit 
ab  initio  etiam  apud  Komanos,  non  modo  cirra  celt' 
brnndos  Paschtv  tiies,  sed  cirra  multa  alia  dirintr  ni 
sacramenta  ;  iisscritquc  Firmilianus  non  ohseroarl  itHc 
omnia  ivqnafitrr  qiitv  Jen^solifmis  uhsercantur.  Legcn- 
dus  Iiac  dc  rc  Socralos  iu  iib.  v,  cap.  ^2,  uhl  ait 
niillain  roligionis  scctamoasdem  observare  csreino- 
nias,  licot  oamdcm  dc  Deo  scntcntiam  amplectantur. 

H.cc  rituiim  divcrsitas  nascitur,  tum  ex  diversis 
populorum  moribus,qui  non  iisdem  agcndi  modisde- 
ioclantur.  nec  iisdom  iustitutis  possunt  assuescerc  : 
lum  cx  divcrsis  Ecclc^iarum  fundatoribus,  qui  reni, 
suapte  natura  indifrcrentcm  ctin  medio  positam,  ali- 
ter  atquc  aliter  pro  lomporum  ac  iocorum  varietate 
coustituerunt.  Quaproptcr  quiaomnia  ad  unum  eum- 
dcmque  modum  redigere  conantur,  perinde  mihi  u- 
dcnturagere,  acsi  omnospopulos  ad  eosdem  mores 
eademque  penitus  instit  uta  reduccre  tcntarent ;  neque 
satis  concedunt  primis  Ecclesiarum  institutoribus, 
qui  rcs  ab  cis  stabilitas  aut  permissas  tam  facile 
pervortunt.  Nec  sanc  unquam  citra  pacis  occlesias- 
ticw  discrimen  secus  attentatum  est,  quod  multis 
exemplis  probari  posset,  si  id  cuivis  non  essct  explo- 
ratum. 

Ferenda  itaque  est  rituum  illa  divcrsitas,  vel 
maxime  propter  bonum  pacis,  imo  etiam  propter 
Ecclesiam,  quBB  hacvarietatedecoratar.  Nescio  eDim 
quo  mododulciussapit  quod  vario  cullu  ornatur.CI 
lioc  quidom  primum  cavendam  est  in  iHis  qui  ctPTt- 
moniarum  magistratumgeraat,[cxLiiJquorum  noD* 
nulli  nunquam  quiescunt,  nisi  omnes  ad  suos  rihu 
vel  invitos  pertraxerint. 

Alterum  incoramodara  est  eorum  qai  tcI  antfqnos 
novis,  Yel  e  contrario  novos  antiquii  ritiu  lempcr 


933 


IN  ORDINBH  R03iANUM  COMMENTARIUS  PRJIVIUS. 


934 


prseferendos  volunt.  Neulrum  sine  delectu  placet.  Ubi  A 
regnant  antiqui  ritus,  hi  constanter  retinendi  :  ubi 
novi  pra;  anliquis  prcevaiuerint,  antiquos  laudare 
decet,  novos  non  rejicerc.  Vix  enioi  unquam  accidit 
ut  quod  usu  scmei  receptum  est  ac  firmatumabsque 
perturbatione  possit  mutari.  Et  quidem  ut  rituum 
varietntem  induxit  locorum  varietas,  ita  ctiam  eo- 
rumdem  iisdem  in  locis  mulationem  aliquando  per- 
suasit  tcmporum  divcrsilas. 

Itaquc  laudanda  in  cjnsmodi  rebus  constantia. 
modo  Ci-Btera  adsint,  Ecclesia»  pax  at^ue  concordia, 
et  Christiana  charitas,  cui  omnes  ritus  cedere  ac 
sufTragari  necesse  est.  Quod  si  salva  pace  et  chari- 
tate  retincri  potest  antiquitas,  quia  novitati  pra*fe- 
renda  sit  nemo  sane  sapiens   negaverit. 

Qui  novos  sacrorum  rituumlibros  novissimis  tem- 
poribus  scripserunt,  mirum  estquantum  sibi  trit)ue- 
rint  in  pcrvertenda  venerabili  antiquitate,  cujus  ins- 
titutiones,  nedum  institutionum  rationes,  omnino 
ignorabant.  Cumque  quod  suo  tempore  fieri  cerne-  3 
bant,  id  omnibus  rctro  skcuHs  semper  actitatum 
fuisse  autumarcnt,  probabiles,  ut  sibi  vidcbantur, 
recepto;  novitatis rutiones  adinveuerunt,  qucT.  penitus 
veterum  scntentiyp  non  raro  adversantur.  Quod  ut 
omnibus  palam  Hat,  quffidam  iiuc  cxempla  lubcl  af- 
ferre  ad  id  probandum. 

I.  Mos  olim  fuit,  ut  vidimus,  in  Ecclesia  Komana, 
ut  procedenti  ad  altarc  pontifici  Sficra,  id  cst  Eucha- 
ristia,  praeferrentur,  il)i<lemque  servarentur  usque  ad 
communionem,  quo  tempore  particula  Eucharistiu3 
antea  consecratse  demittebatur  in  calicem.  Tum  cx 
oblatione  novi  sacriticii  una  particula  reservnbatur, 
remanebatqne  in  altari  tpsa  ptivlicida  usque  ad  fi^nem 
Mixscp,  teslante  Amalario  in  lib.  ni,  cap.  35,  quia  ita 
observant,  lii  primus  Ordo  Komanus,  liic,  pag.  14, 
ul  dum  Misaorum  solemnia  peratjuntttr,  allare  sine  sa- 
cnfieio  non  sit.  Atquc  ita  toto  tempore  Missjp  nun- 
quam  ab  altari  Eucharislia  aberat,  sive  Eucharistia  pro 
viaiico  in  ipso  altari,  sive  in  sccretario   servaretur.  q 

fcxLiiij  Coutrariusritus  jam  inductuserat  Leone  X 
pontiGce  :quo  tcmporo  l*aris  de  Crassis,  qui  ca;re- 
mooiarum  arbiter  crat,  rationcin  quiurcns  quare  sa- 
cramentum  cornoi^i^i  Chrisfi,  quod  in  ecclesiis  commU' 
niter  servari  solet,  ex  siw  loco  prius  levandum  «i7, 
quam  solemniter  celebrari  contintjnt  ibidem  ,ait  «  Id  a 
majoribus  cautum  fuissc.nonquiii  a  couspeclu  salu- 
taris  nostia?abliorrcnduni  ducercnt,  scdidcircoquod 
intersacrillcanduni  non  oinnes  Cieremoniasrite  rec- 
teque  agere  posscnt,  quandoquidcm  iu  ipsius  sacra- 
menti  conspectu  ncc  papa,  nec  cpiscopi  celebrantes, 
congrue  ibi  seden^  nec  mitram  in  caputretinere, 
Deque  incensalioncm  in  $c  recipere  possenl.  nisi 
postquam  ipsum  sacrainenluni  inccnsatum  tuisset, 
maxmie  quia  per  ipsosiiiet  totios  illud  adolenduin 
esset,  ct  non  [^er  diaconuin  evangelicum,  ciijus  hoc 
ministorimn  propriuin  cst.  .Adde,  inquit,  quod  cele- 
brans  pr^elatus.  quando  quotiesve  incensare  debet, 
necesse  tolieshabct  ipsegenibus  sacrumcntum  ado-  r^ 
rare,  priusquum  cruccin  altaris  et  oblata  ac  ipsum 
altare  inceiisaret.  Poslremo  valde  absonum  esse  ut 
in  eademcnpella,  seuoratorio,  inqua  jainestsacra- 
meotum  quod  adoratur,  aliud  sacrainentum  (i\i  novo 
ibidem  conliciatur,  ne  quod  ex  illis  ambobus  sacra- 
mentis  adorari  debcat,  iu  dubiuin  vertatur.  » 

Verum  primis  illis  tcmporibus  sufti(^iebat  Sancta 
semel  adorasse^  sivc  ad  altare  prci3ferretur  Eiicha- 
ristia,  ut  iu  primo  Ordine  Homano,  sive  iii  allari 
ipso  asservarelur,  ut  in  secundo.  Jnin  vcro  sanctis 
illis  Patribus  perduasum  erat,  ({uibusve  c:i!rcnioniis 
sacris,  si  nioao religiose  finnt,  adeo  nuilam  Eiichari- 
slia*inferri  injuriam.  ut  contra  his  Deuin  lionorari 
quaru  maxime  oxislimarent.  Neque  porro  ulla  cis 
erat  ambiguitas  utra  species  consccrata  e.ssct  ado- 
randa.  cum  adprdesens  sacrificium  solummodoessent 
iotenti.  £t  porro  unius  prse  altera  speciei  adoratio 
Dullum  scrupulum  causare  debct,  cum  in  idem  ob- 
jectuoa  ferator. 


2.  Aliudexemplum  ex  eodem  Paride  proferre  licet 
de  diacono  Kvangeiium  cantante,  ncmpe,  quia  dcsiit 
usus  ainbonum  pro  Evan^elio  et  Epistola  cantandis, 
qunm  iii  partem  converli  dcbeat  diaconus,  coUate- 
ra/M  allari,  anconreraus  nd  altnre,  sicut  incapella 
palatti  similique  licn,  iibi  nltare  adorieniem  solem 
non  verijit.  Kcspondet  Paris,  reguhiriter  Evangelium 
recitnrideberca  (/incono  stante  contrn  Aquilonem,  & 
quo,  tesle  ffiXLiv]  Propheta,  pandituromnemaium; 
secus  in  capella  palatino,  in  qna,  quia  pro  situ  loci 
cornu  evangelii  non  est  dircctum  nd  Aquilonein,  sed  ad 
Austrum,  qun in  pnrte  pontifex  sncrificioprgesens  sem^ 
per  insidct,  ideo  dinconus  ibidein  Evangelium  can- 
tans,  ne  terga  rrnesquc  nd  pontificem  in  solo  mnnen" 
temconcertat,  rectd  nd  corna  Ernngelii  /ac/>  illud 
cantatj  adeoque  sinixlro  humero  ad  pontificem  verso, 
Absente  voro  ponUficc,  ut  dinamus  ipse  universali 
consuetudini  rituique  satislacint,  eum  stnre  roliatera- 
lem  qufdem  altaris,  sed  convvrsum  ad pontificis  soliwn 
positum  ad  austrum  :  (|uippe  minus  malum  esse  sic 
euin  stai'e,  qunm  rcnes  nn  pontificis  solinm  vertei'e,  et 
altarc,  f/uod  estsanctum  sanctorum,  ad  sinistramsuam 
sub  se  habere.C:i^ien\min'\[\ifi ccclesiis qiinrum majus 
altarc  non  estconversum  ad  Oriontcm.  Evangelium 
canlandum  essc  pcr  diaconum;  non  coltateraltter  ad 
altare  stantem,  scd  facic  nd  faciem  altaris,  id  est 
contra  ipsum  altart. 

At  quamsimplicius  antiquilibclli  Ordinis  Romani 
prsescribunt  ut  diaconus  in  ambone  cantaturus  Evan- 
gelium,  stansad  Aquilonem  faciem  vertat  ad  partem 
australein,  inqua  viri,non  ad  aquilonem,in  quafe- 
miniB  consistebant.  Unum  lioc  loco  notatParisaltaris 
cornu  dcxtrum  intelligi  deborc,  de  cornu  Evangeliij 
hablto  respectu  ad  ipsum  altnre,  tanquam  ad  corpus 
mngis  Iwnoratum,  non  nutem  ad  sarrificanfem.  Namet 
crucis  et  crucifixisuprr  ipso  nltari  stantis  dcxtra  ad 
prn^diclum  comu  Evnnijctiivtrgit.  Secustamen  intcr- 
prctandas  esse  Missalis  rubricas,  prmertim  in  officio 
Parnsc-eces,  ut  cornu  dextinim  ac  sinistrum  dicatur 
liabito  rospectu  ad  sacerdotem. 

3.  Infinitum  esset  irepersingula  qune  abhodiernis 
ritibus  discrepant ;  qufedam  tamen  huc  conglobate 
referrejuvat  ad  levanda  studia  lectorum.  Hymnum 
angelicum  prDecincbat  sacerdos  conversus  ad  popu- 
luni :  contra  vt*ro  s.ilutationem  nltimam,  qus  Collec- 
tam  post  cominunionem  pmcedit,  idem  canebat 
conversus  ad  nltare,  ex  primo  nostro  libello;  Ad  haic 
Canoncm  non  incipiebatnisi  absoluto  trisagiicantu. 
ut  sciLicct  clcruset  populus.  sacerdoteCanonem  sub- 
missa  voce  rccitanle,  in  admiratione  tanti  mysterii 
qnasi  stupens  sileret.  Insuper  Antiphona  illa  quse 
Communw  dicitur,  non  post  ipsam  communionem, 
ut  lit  modo  in  multis  Ecclesiis,  sed  tempore  ipsius 
coinmunionis  cum  suo  Psalmo  canlabatur.  [cxLvl 
Qui  ritus  in  Africana  Ecclesia  servabatur,  populo  ad 
communionem  accedente,  cujus  rei  tcstis  est  locuples 
Augustinus,  in  lib.  11  Retractationum,  cap.  ii.  Deni- 
que  sacordos  ea  non  recitabat  qua3  tum  a  choro  ca- 
ncbantur,  tum  a  ministris  legebantur;  sed  velrerum 
quiL'  dicebanlur  meditationo,  vel  aliorum  rituum 
actione  totus  occupatus  erat.  Nam  qua;  in  Missa  Illy- 
riciana  habentur  ad  id  spatii  Orationes,  non  sunt 
haud  dubie  antiqui  Romani  institui^  ut  postea  vi- 
dcbimus. 

Ilirc  autem  non  co  animo  refcrimus,  quasi  vcte- 
ruin  hujusinodi  rituum  usus  privata  auctoritate  re- 
vocari  vclimus,  aut  recentiorum  (quod  absit)  induci 
coutemptum,  sed  ut  cos  qui  eiusmodi  officiis  prse- 
positi  sunt  invitemus  ad  consulendam  antiquitatem, 
quae  quanto  fonti  propior,  tanto  venerabiiior  est  ; 
easdeinqiie  admoneamus  ne  ita  vulgares  et  contritas 
ratiunculas  prieferant,  quasi  majores  nostros  in  sau- 
ciendis  contrariis  ritibus  bmni  ratione  de<titutos 
fui.sse  existimcnt  ;  imo  vero  si  quando  ritus  sacri 
reformandi  erunt,  ut  veterum  ratio  habcatur,  et  ab 
eis  quam  propius   abesse  sludeatur. 

HuDC  scopum  sibi  proposuit  Cameracensis  el  Atre' 


APPENDIX  AD  S.  GRRGOIUl|MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


935 

batensis  Ecclesia,  cuni  ordinciu  sacrorum  rituuin  in 
meliorein  formam  rcslitucre  voluit,  ut  legitur  in 
Tctustissimo  utriusque  Kcclcsi}i»  Ordino,  qui  cx 
Petri  Pithcei  reliciis  scriniis  recens  vulgalus  est  in 
appendice  ad  Codiccm  canonuni  Kcclesiffi  Roman«r. 
Quippe  Ordinis  islius  rcformnlnres  prjpniitlunl  sc 
velle  ea  ordinare  tjufp  n  stahi  irclilndtnis  ileviando, 
iW  fib  Ordine  Romono  (fiscrepare  ridebantur  :  ila  ta- 
nieny  tit  non  inatituatuv  norus  Ordo,  ne  objic.i  abin- 
vidis  imsit,  Ordinem  sacratimmum  Romunum^ 
qucm  imitari  desiderabant.  quoquo  pacto  fuisse 
violatum.  In  eodem  autem  Ordine  qu.odam  incul* 
cantur  cx  ipsomet  Ordine  Roiuano,  qujB  hoc  loco 
commemorare  non  pigehit.   Unum  csl,  quod  m^iO/- 


936 


Volumut  utmane  ayatur  Missa  in  Ihminicu  diebus, 
quia  Dominus  rafdc  mnnc  surre.rit.  Et  ita  usus  est  in 
sancta  sede  Homanw  Eccfcsiiv.  In  titulis  rero  qui  in 
civitate  velpjrtrasunt^  non  ante  rantetur  Missa  quam 
in  ipsa  publica  Erclesia  in  ciritatc  :  [cxlviJ  neiiue 
morumsiifnapulsentur,  ut  omnis  i)opulu$  ad  publicam 
proc.edat  ecclesiam,  nisi  forte  causa  infirmorum,  aut 
pro  iter  ayentibus.  Nec  omittcndum  quod  de  vigiliis 
nocturnis  prtescriliitur  :  Cum  omni  rero  honestate 
tractim  lectiones  legantur ,  el  resiMnsoria  dccantentur, 
Nona  autem  fectio  sit  ecangefica  ex  homifiis  Palrum. 
Homilia  ipsius  Evanyefii  a  diacono.  vrf  presbytero 
aut  episcopo  iota  leyatur,  nisi  forte  aumra  interve- 
nienshoc  distulerit.  Sic  in  ccclesia  Honiana,  ap- 
parentc  aurora.  officium  noclurnale  breviarii  mos 
erat,  ut  superius  vidimus.  JIh'c  ex  vetcri  illo  Or- 
dine  Cameracensi,  qui  ante  sicculum  xii  scriptus 
fuit. 

Uuffirat  aliquis,  cur  Hymnum  angclicum,  seu 
Gforia  in  excetsis^  olim  priecinuerit  pontifex  ad  po- 
pu]umconversu8;contravcroultimamsalutationem, 
qua;  fit  postcommunionem,  uon  vero  alias  ?  Dc  his 
respondere  non  cst  nostri  inslitutl,  nobisquc  suf- 
ficit  antiquos  ritus  Romanos  exposuisse.   Placjet  rc- 

?ula  Joannis  Diaconi  ex  epistola  ad  Senarium  : 
ttud  firma  mente  custodio,  (fuod  non  a  majoribui 
tradita  custodiret  Ecclesia,  nisi  certa  sui  ratio  popo- 
seiiset   ;  nec  ea  pouumus  dicere     inania  videri  ae 


A  frivola,  quia  eorum  minime  rationem  accepimus 
Si  tnmcn  ronjccturis  indulgere  Jicet.  ideo  poutifex 
Uymnum  angelicum  prfficinens  convertebat  sc  ad 
nopulum,  ut  cum  nd  laudandum  Deum  invitaret. 
tdco  vero  snlulationcm  illam  postremam  prcnun- 
tiabat  versus  allare,  quod  ad  fideles  communione 
sou  corporc  et  sanguinc  Christi  Domini  tum  refectoi 
verba  dirigcr.'t.  ({uibus  proindc,  non  jam  appre- 
cantis  optanlisvc,  sed  gratulantis  morc,  Dommum 
inessc  hac  salutationc  conteslabalur. 

Postrcmo  observandum  est  Missam  illam  Lati- 
nnm,  (juam  Mathias  Flaccus  lllyricus  oliin  Ar^n- 
tin»;  vnlgavit«  noii  esse  Romnnam  variis  ratiooibus 
intcrpolatam,  quas  Orationes  saccrdos,  choro  inter 
cantandum  occupato,  recitarct.  Alqui  neque  Ora- 
tiones  illii' primo  Roman»  Kcclcsiu5  inslituto  cod- 
veniunt,  imo  in  his  nonnulla  penitus  adversaotur, 
qualc  esl  id  quod  nd  Canoncm  lcgilur :  Deinde  cur, 
summa  reverentia  incipiat  Te  igitur :  et  ministri  siantes 
B  in  yradibus  suis  cantent  ipsos  Psaimos^  usaue  dum 
Tc  \(i\\.ur  finiatur,  Contra  vero  in  nostris  libellis  anti- 
quioribus  foxLvu]  praescribitur,  ut  pontiGce  Csl- 
noncm  rccilantc  sumnium  in  choro  teneatur  silen- 
tium  :  et  ministri  perslent  inclinati  et  silentes  per 
totum  Canoncm  ;  subdiaconi  usque  ad  haec  verba, 
Nobisquoquc  peccatoribus.  Adde  quod  in  illa  Missa 
pruescribitur  initio  vcrsus  Introibo  cum  Psalmo  Ju- 
dica,  qui  apud  antiquos  in  usu  non  erant  ;  quod 
in  eadem  Missa  Ilt  mentio  dc  Sequentia,  quam 
alii  Prosam  vocant.  cujusinstilutioNotkero  BiUbulo, 
(fui  deccssit  anno91i,  Iribuitur  ;  denique  quod  in  li- 
taniis  Miss»  subjectisappellatursanctus  Adelbertus. 
quem  sfiiculodecimo  cxeunte  martyrio  affectuiofuisse 
constat. 

Hic  conse^iuenter  agendum  esset  de  variis  addi- 
tionihus  Sacramenlario  Gregoriano  factis  a Grimoldo 
abbate  et  aliis,  c|ui  Grimoldus  videtur  abbas  fuisse 
p  monasteriisancti  Galli  apud  Helvetios.  Is,  qai  Gri- 
^  maldus,  et  Ludovici  Augusti,  cognomento  Pii,  ca- 
pellanus  vocalur.  quinquc  Benedictiones  cpiscopales 
Sacramentario  Gre|:oriano  adjecit,  quas  non  esse 
Romaneeinstilutionis  superius  observavimus  ;  sed 
longius  nos  fcrunt  hsB  commentatioDes ;  landeniad 
libellos  Ordinis  Romani  venianius. 


ADMONITIO    IN    PRIMUM    ORDINEM    ROMANUM. 

i.  Varios  fuisse  Ordinis  Romani  libcllos  superius  ostendimus,  ex  quibus  tres,  qui  quidem  ad  Missam  poo- 
tiflcaiem  pertinent,  mox  exhibituri  sumus.  Primus  ex  his,  qui  videtur  anliquior.  laudatus  passim  inTe* 
nitur  apud  Amalarium,  exstatquc  in  veterrimis  Codicibus,  Casinensi,  Sanctigailensi,  Einsidlensi,  et 
Colbertmo.  In  lucem  primo  edilus  est  Colonia;  per  Georgium  Cassandrum,  anno  1561,  ibidemque  post  anno. 
septem  recusus  per  Melchiorem  Hittorpium,  apud  quos  amplius  quam  media  pars  hujus  libelli  deests 
Hanc  vero  ex  ('odice  insignis  abbatin;  sancti  Galii  supplcvimus,  nempe  a  num.  ±{. 

2.  Ejusdem  libelli  antiquilatem  probant  in  primis  Eucharisti»  initio  .Missse  ad  altare  ante  pontificem  d^ 
latio  ; /erm^n^i  vocabulum  pro  EucliRristin,  ut  in  epistola  Innocentii  1  nd  Decentium,  num.  Si,  asur- 
patum  ;  deinde  rubric8B  (ut  vocant)  quse  in  libro  Sacramentorum  (iregorii  Magni  leguntur  pro  hebdoroada 
sancta»  totidem  verbis  hic  cxnrcssae,  prout  cuivis  conferenti  patcbit.  Unde  Gregorium  ex  hoc  libell<^in 
suum  Sacramentarium  praedictas  transtulissc  rubricas  veri  3  simillimum  est.  Certe  Amalarii  auctorlt&s 
cvincit  primum  hunc  Ordinem,  cujus  verba  is  passim  laudat  exponitque,  sa;culo  nono  esse  superiorem, 
cttotus  Missie  pontificise  ritus  in  eodcm  Ordinc  pra;scriptus  Gregorii  «Ttatem  meo  judicio  sapit.  Quanlain 
tamen  processu  temporis  nova  inserta  fuerc,  qualia  sunt  qu8e  num.  24,  refcruntur  de  riiu  instituto  per 
\dx\eji\im^d^\itSiV{i,  utfteeteretur  proCaroloreye^  nempe  pro  Carolo  Magno,  et,  num.  28.  ut  dicatur  Ora^io 
pro  rege  Franrorum.  Ex  quibus  non  nemo  fortassedubius  hsereat  num  istud  supplementum,  quod  ex  Codice 
sancti  Galli  habuimus,  sequenti  libello  postea  fuerit  assutum.  At  satius  est  admittere  paucula  hecquc 
modo  commcmoravimus  antiquissimo  (ut  fit)  libello  fuisse  inscrta.  Non  dissimulem  tamen  Oaufrio  anti- 
quiorem  videri  Ordinem  secundo  loco  hic  editum^  propterea  quod  in  Processionc  ad  altare  pax  a  ponti6ce 
ioi  legatur  data  duobus  presbyterisy  cum  in  pnmo  nostro  ac  terlio  Ordinc  detur  uni  ex  episcopis  hebdo- 
madnriis,  scilicet  Ecclesiae  Lateranensis,  quos  antc  annos  octrngentos  presbyteris  successisse  vir  doctas 
existimat.  Verum  utrumque  simul  eodem  tempore  starc  potcst,  utscilicet  pax  detur  uniex  illisepis- 
copis,  si  in  ecclesia  Lateranensi,  cujus  hebdomadarii  erant.  Missa  celebretur  ;  secus  duobus  presbyteris, 
si  m  alia  ecclesia.  Porro  quo  tempore  instituti  fuerint  illi  hebdoroadarii  apud  Lateranum  episcopi,  ooo 
iiquet»  etfli  ex  actis  Stephani  IV,  constat,  eos  ante  hunc  pontificem  fuisse  instiiulos,  ut  in  commentario 
prsvio  diximus. 

3,  Colbertinum  exempiar»  n.  416,  quod  subsequcntem  Ordinem  continet,  ad  annoi  octingeiiios  accedili 


937 


ROMANI  ORDINES.  —  I. 


938 


a'<^ne  hiinc  titulum  praefert :  Ordo  ecclcsiaslici  ministerii  Romana»  EcclesiaB,  vel  qualxter  Missa  celebretur  ; 
al  iD  (lodice  sancti  (^alli,  Ordo  ecclesiaslicus  R.  E.,  etc,  quem  titulum  prsetulimus. 

4-  Post  hunc  liheilum,  qui  in  num.  21  desinit,  sequitur  in  Codice  Colbcrtino  quaedam  appendix  De 
offichs  in  noctibus  a  Cama  uomini  nstjue  in  Pasclui  ;  eadenniue  reperitur  in  Vaticano,  n.  487,  qujc  proindc 
appendix  visaest  primi  hujusOrdinis  Romani  integrolibello  subjungcnda.  Hanc  sub  nomine  libelli  Romani 
laudat  AmaUrius,  in  lib.  i,  cap.  20.  Additur  etiam  in  libello  memorato  Alter  cereus,  ubi  dicitur  :  Et  tunc 
illuminanlur  duo  cerei,  tenentibus  duobus  notariis,  et  reliqua,  Quse  totidem  verba  leguntur  in  dicta  ap* 
pendice,  num.  10,  ejusque  antiquitatem  ostendunt. 


PRIMUS  ORDO  ROMANUS 

Incipit  Ordo  ecclesiasticus  Romanae  Ecclesiae,  qualiter  Missa  pontiflcalis  celebretur. 

3  l.PrimoomniumobservaQduEnestsepteEn  esse  A  tris  equi  ambulent,  ne  alicubi  titubet.  Qui  auteoi 


regiones  ecclesiaslici  Ordinis  urbis  Roraae  ;  etuna- 
quaique  regio  singulos  habet  diaconos  regionarios 
et  uniuscujusque  regionisacolythipermanumsub- 
diacoDi  regionariidiaconoregionis  susofficiicausa 
subduntur.Quorumdiaconorumsiquandoquispiatn 
moritur,  donec  ioco  ejus  alius  subrogetur,  illiusre- 
gionis  acolythi  archidiacono  obediunt,  quia  omnes 
acolythi,  cujnscunque  religionis  sint,  causa  eccle- 
siastici  officii  ad  ministerium  ejus  pertinent.Quod 
etiam  de  subsequentibus  Ordinibus  intelligendum 
esl,  servata  unicuique  posteum  proprii  gradus  ar- 
chidiaconi  [praerogativa]  in  sui  ordinis  ministerio 
subditis,  ut  si  quis,  verbi  gratia,vim  passus  fuerit, 
sive  ab  ecclesiastico,  seu  aquacunquemilitari  per- 


eum  equitantes  prsecedunt,  hi  sunt :  diacones,  pri- 
roicerius,  et  duo  notarii  regionarii,  defensores  re- 
gionarii,  subdiaconi  regionarii.  Procedunt  vero  di- 
visis  turmis,  spatium  inter  se  et  apostolicum  fa- 
cientes.  Post  equum  vero  hi  suntqui  equitant :  vice- 
dominus,  vestararius  (sic),  nomencuiator,  atque  sac- 
cellarius.  Unusautemex  acolythis  stationarius  prae- 
cedit  pedester  equum  pontificis,  gestans  sanctum 
chrisma  manu  in  mappula  involuta  cum  ampulla. 
Sed  et  omnes  acolythi  absque  sacculis,  et  sindo- 
nibiis,  et  chrismate  non  procedunt,  quod  disponit 
stationarius.  Si  quis  autem  adire  voluerit  ponti- 
ficem,  si  equitat,  statimuteumviderit,  descendatde 
equo,  et  ex  latere  vise  expectet^  usque  dum  ab  eo 


sona,  si  a  sui  ordinis  primoejuscausaad  a£fectum  n  possit  audiri.  Et,  petita  ab  eo  Benedictione,  discu- 


minime  pervenerit,  habeat  archidiaconus,idest  vi- 
carius  pontiticis,  causam,  quaiiter  subditorum  sibi 
querelas  absque  notilia  possitexplicarepontificis  ; 
ccetera  vero  per  minores  ordines  finiantur.  Nam 
primo  scire  oportet,  ut  post  numerum  ecclesias- 
iicarum  regionum  sciat,  qui  voiuerit,  numerum 
dierum  per  hebdomadam^  quo  ordine  circulariter 
obsequantur.  Nam  prima  feria  regio  tertia  id  est 
Pascboe  ;  secunda  feria  regio  quarta;  tertiaferiare- 
gio  quinta  ;  quartaferia  regiosexta;  quintaferiare- 
gio  septima  ;  sextaferiaregioprima;Sabbatoregio 
secunda.  Ordines  proprios  tam  in  possessione  quam 
in  ecclesia,  vel  ubicunque  eos  propria  dies  4  ^'^' 
tionesui  gradus  prisca  statutio  ire  vel  ministrare 
compulerit^  a  ministerio  pontificis  nonpoteritsine 
uUa  sui  deesse  excommunicationis  vel  animadver- 
sionis  sententia  disciplinffi.  Qnorum  ministeria  pri- 
znitus  secundum  rationem  simplicem  dupliciter 
diebus  singulis  dividuntur,  id  est  in  Processione 
apostolici ad  stationem,  et  in  egressu  sacrarii  usque 
ad  Missarum  consummationem. 

2.  Diebus  ilaque  solemnibus,  sicuti  est  Pascha, 
primo  omnesacolythiregionis  tertiee^et  defensores 
omnium regionum convenientcs diluculo in  patriar. 
chioLateranensi.prceceduntpontiticem  pedestresad 
stationem.  Stratores  autemlaicidextris,  et  a  sinis- 

•  Nomencuiatoris  officium  erat  convivas  invitare, 
eorum  ^ue  nomina  describere,  ut  infra  videbimus, 
num  18.  SacceUarius  idem  qui  thesaurarius,  a  sacco 
leu  saccelio. 

b  Sic   causas   nonnunquam  in  ipso  processu  finie- 
bantur.  Unde  processus  vocabulnm  liagua  nostra  gal« 
lica  pro  lite  fluxisse  quidam  viri  docti  opinantur. 
Patrol.  LXXVIU. 


tiatur  a  &  nomenculatore  vel  saccellario  causa  ejus ; 
etipsi  indicant  pontificii>  ,etfiniunt;  quod  et  simi- 
liter  observabitur,  etiamsi  absque  ulla  petitione  ei 
quisquam  obvius  fuerit.  Qui  vero  pedester  fuerit. 
tantummodo  loco  suo  flgitur,  ut  ab  eoaudiatur  vel 
benedicatur. 

3.  Die  autcm  Resurrectionis  dominicae.procedente 
eo  ad  sanctam  Mariam,  notariusregionariusstatin 
loco  qui  dicitur  c  Merolanas,  et  salutato  pontiGce 
dicit:  In  nomineDomininostriJesuChristibaptizati 
sunt  hesternanoctein  sancta Dei  genitiice Mariain^ 
fantes  masculinumero  tanti,  feminae  tantas.  5  Respon- 
dit  pontifex  Deo  gratias.  Et  accipit  asacceliarioso- 
lidum  unum,  pontifex  autem  pergit  ad  stationem. 
Feria  secunda  ad  ^  remissasimpliciter.  Feriatertia 
in  reflcxioneporticus  sancti  Pauli,  tantumitem  qui 
pedestres  obsequuntur.  In  die  vero  sancti  Paschae 
omnes  acolythi  regionis  tertis  simulet  defensores 
omnium  regionum con veniunt  primo  diluculo  in  pa- 
triarchio  Lateranensi,  ut  dum  processerit  pontifex 
equum  illius  pnccedant.  Acolythi  autem,  qui  inde 
fuerint  observant,  ut  porlent  chrisma  ante  ponti- 
ficem,et  Evangelia,  sindones  et  saccuios,  et  aqua- 
manus  post  eum^  sicut  supra  diximus.  Apostolum 
autem  subdiaconus  qui  lecturus  est  sub  cura  sua 
habebit,  Evangelium  archidiaconus.  Aquamanus, 

c  Locus  est  in  monte  Exquilino,  haud  procul  a 
basilica  sanctse  Marise  Majoris,  ubi  ecclesia  sancti 
Matthaei,  qua)  dicitur  ad  Merulanas. 

d  ItaCodex  sancti  Galli  :  Golbert  ad  remissa  si" 
mul ;  fiditi  admissam  similiter  Locus  obscuru3  et 
forte  corruptus. 

80 


939 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LmiRGICA  OPERA. 


9M 


pateDacnquotidianam,calicem,  scjphoset  »  pugil*  A  tantvestimeotasua,etparatETai3geliumqnilecturuB 


larcs[aliosargonteos]etalio$aureos,  et  gemelliones 
argenteos,colatoriumargenteumetaureum,etalium 
niajoremargenteum,amasargenteas,cantatoriumet 
ca^tera  vasa  aurea  et  argentea,  cereostata  aurea  et 
argentea,  de  ecclesia  Salvatoris  permanumprimi 
mansionarii  sumunt,et  bajuliportant.  Diebus  vero 
festis  calicem  etpatenammajore8,etEvangeliama- 
joradevestiario  dominicoezigunt  sub  sigillo  veste- 
rarii  {sic)  per  numerum  gemmarum,ut  non  perdantur. 
Sellam  autem  pontificis  cubieulariuslaicuspraece- 
dens  deportat,  ut  parata  sit  dum  in  sacrarium 
venerit. 

4.  Ad  denuntiatam  stationemdiebusfestis  primo 
mane  praecedit  omnis  clerus  apostolicum,adeccle- 


set,  reseratosigillo  exprfficepto  archidiaconi  super 
planetam  acolythi;  et  sinecesse  fuerit  propter  ma- 
jora  Evangelia,  duobusa«olylhissuperplanetaste- 
nentibus  parat  Evangeiium.  Quo  facto,  acolythus 
Evangelium  usqueantealtareinpresbyterium,  prae- 
cedenteeum  subdiaconosequente,quieum  desuper 
planetam  illiussuscipiens,  manibus  suis  honorifice 
superaltareponat.Namegredientibusdiaconibusde 
secretario,  remanent  cum  pontifice  primicerius 
8ecundicerius,primioeriusdefensorum,notariiregio- 
narii,  et  subdiaconus  sequens,  qui  tenet  pallium 
pontificisin  brachio  suosuperplanetam»insinistro 
brachio  cum  acubus. 
G.Pontifex  autem  per  manus  subdiaconorum  regiona- 


siam,  ubi  statio  antea  fuerit  denuntiata,    exceptis  n  riorummutatveslimentasua[/i/.solemnia]hocordi 

%•  ••  t  ••!!•  "jj  «  !••  ^^  tf^         #«  !•*  I_"l*  X  ..^A  L  ^ 


his  quiin  obsequio  illius  comitantur,  ut  supra  dixl- 
mus  ;  etexpectantespontificem  in  ecclesiacumsup- 
plementarioelbajulis,etreliquisquicruces  portant, 
sedentes  in  presbyterio ;  episcopi  quidem  ad  sini- 
stram  intrantium,  presbyteri  vero  ad  dextram,  ut 
quando  pontifex  sederit,ad  eos  respiciens,  episcopos 
ad  dextram  sui,  presbyteros  vero  ad  sinistram  con- 
tueatur.  Sed  dum  venerit  Q  pontifex  prope  eccle- 
siam,  exeuntes  acolythi  et  defensores  ex  regione 
illa cuj us  dies  ad  ofHcium  fueri t,  in obsequio  praesto- 
lantur  e  um  loco  statuto,antequam  veuiat  ubi  descen- 
Burus  est ;  similiter  et  presbyter  tituli  vel  ecclcsifle 
ubi8tatiofuerit,unacummajoribusdomus  ecclesiae 
Romanse  vel  Patre  diaconise  (si  tamen  illa  ecclesia 
diaconiffi  fuerit)  cum  subdito  sibi  presbytero  et 
xnansionario  thymiamaterium  deferentlbus  in  obse- 
quium  illius,  inclinato  capitedumvenerit.Primum 
acolythi  cum  defensoribus,  deinde  presbytericum 
8uis  petitabenedictione,divisishinc  inde  partibus 
prout  militant,  prsecedunt  pontificem  usque  ad  ec- 
clesiam.  Advocatores  autemecclesisB  stant  quidem 
cum  majoribus,non  autemprseceduntcum  eis.sed 
ipsi  tantummodosequuntursellarempontificiscum 
acolytho,  qui  aquamanus  portat.  Quem  sempeme- 
cesseest  sequipontificem,usque  dum  ad  allare  as* 
cenda^  paratus  sub  humero  in  presbylerio,  quando 
vocetur  a  subdiacono  regionario  ad  aquam  dandam, 
5.  Cum  vero  ecclesiamintroieritpoutifex,  nonas- 
cendit  continuo  ad  altare,  sed  prius  intratinsecre- 
tarium,  sustentatus  a  diaconibus,  qui  eum  susce- 


ue.Deferteaplicatacubiculariustonsoratur,acceptaa 
manibusostiariijuxtacaputscamni.Subdiaconiregio 
nariisecundumordinemsuumaccipiuntadinduen- 
dumpontificemipsavestimenta,aliuslineam,7&iius 
cingulum,aliusb  anagolaium,idest  amictumaliusli- 
neamdaimaticam,etalius  majorem  dalmalicani  et 
aliusplanetam,etsicperordmeminuduntpontificem, 
Primiccriusautemetsecundiceriuscomponnnt  vesli- 
mentaejus,utbenesedeant.Novissimeautem,queravo- 
]ueritdomnuspontifexdediaconibus,vel  subdiaconi- 
bus,cuiipseju5Scritsumitdemanusubdiaconi  sequen- 
tis  pallium,et  induit  super  pontificem^et  configit  eum 
cumacubusin  planeta  retro   et  ante,  et  in  humero 
sinistro,  et  salutat  domnum,et  dicit,  Jube,  domne, 
benedicere  RespondeiSalvetnos  Dominus  ;Respoa- 
det.  Amen, 

7.  Deinde  subdiaconus  regionarius,  tenens  map- 
pulam  pontificis  in  sinistro  brachio  superpleaetain 
revolutam  exiens  ad  regiam  [AL,  januam]  secre- 
tariidicit :  Schola  [A/.,vocatscholam].  Respoadet 
Adsum.  Et  ille  :  QuispsaUetfrespoadeillle,etiUe. 
Et  rediens  ad  pontificem  subdiaconus,  porrigit  ei 
mappulam,  inclinansse  ad  genua  illius,etdiceas: 
Servidominimei,  lalissubdiaconus  regionarius  leget 
ApostoLum,et  talisdeschola  cantabit.  Elposteaooa 
licetalterum  mutare  in  loco  lectoris,  vel  cantoris 
quodsifactumfuerit.archiparaphonista  a  pontitice 
c  excommunicabitur,  id  est  quartus  scholte,  qui 
semper  pontifici  nuntiat  de  cantoribus.  Quod  cum 
nuntiatum   fuerit,   statim   sequitur   subdiacoous 


perintdesel]ariodescendentem,ubidum  intraverit,  D  astansante  faciem  pontificis,  usque  dumeiaaouat 
sedet  in  sella  sua,  et  diacones,  salutato  pontifice,  pontifex  ut  psallant ;  culdumannuerit,statimegre- 
egrediuntur  secretarium,  et  ante/oresejusdemmu*     ditur  ante  fores  secretari,  et  dicit  Accendite.  Qul 


a  Pugillaris  hoc  loco  sigoincat  calamum  seu  fistu- 
lam,  qua  sanguis  Domini  e  sacro  calice  hauriebatur 
Scyphi,  caliccs  ministeriales  acolyhorum,  de  quibus 
infra.  Colatorium,  vasculum  foraminibus  ab  imo 
perforatum,  quo  vinum  ez  amulis  seu  ampullis  re- 
purgdtumin  calicem  refundebatur.  Gemelliones  Onu- 
irius  Buspicatur  esse  urceos,  ad  infendendam  sci- 
licetin  manus  pontificis  ejusque  forsan  miuistrorum 
aquam,  quas  in  subjectam  pelvim  (aquamaoum,  id 
est  aquamanile,  hic  vocant)  exipienbatur.  Anasta- 
sius,  in  Gregorio  IV,  simul  conjungit  amas,  scypkos, 
qcmUlioneSf  ut  appareat  bos  distiDguendos   esse   ab 


amis  seu  amulis. 

b  In  Vulgalis  anabolagium,  quam  lectionem  tuetur 
eruditissimus  Cangius  in  in  Glossario.At  nihil  tamea 
mutandum  suasit  non  soium  vetustissimus  Codei 
sancti  GidW  hoc  loco,  sed  eti  m  al*er  sque  anti- 
quus,  in  quo  habetur  Ordu  Missse  episcopalis,  infra, 
ubi  anagolai  et  anagolagi  legitur.  Caet»*rum  adreiie 
his  locis,  anabolagium,  sive  anagolagium,  id  est 
amictum,  utrobiaue  pooi  super  albam  et  ciagulusi 
uti  Maronitis  presbyteris  mos  eat  etiam  dudc. 

c  Id  est,  ut  quidem  iQtorpretari  lioat,  ab  offlcio 
BUBpeadetur. 


941 


ROMANI  ORDINES.  —  I. 


d42 


dum  accederintyStalimsubdiacoQussequeiisteQens  A 
thymiamaterium  aureum,  pro  foribus  pouit  iacen- 
8um,  ul  pergat  aute  pontificem.  Et  ilie  quartus 
scholae  pervenit  in  presbjlerio  ad  priorem  scholffi 
ye\  secuudum,  sive  tertium  incliuato  capite  dicit 
Domne[Al.  domni\jubete, 

8.  Tunc  illielevaotes  se,  perordinemvaduntante 
altare,et  statuunturper  ordinem  acies  duse  tantum 
paraphonistse  quidem  hinc  inde  aforis.  infantes  ab 
atroque  latere  infra  per  ordinem.  Et  mox  incipit 
prior  scholffi  antiphonamad  Introitum  ;  S  quorum 
vocem  diaconi  dum  audieriot,  continuo  intrant  ad 
pontificem  in  secretarium.  Ettuncpontifex  elevans 
se,  dat  manum  deitramarchidiaconoyetsinistram 
secundo,  velqui  fuerit  in  ordine  ;  et  illi,  osculatis 
manibus  ipsius,  procedunt  cum  ipso  sustentantes  g 
eum.Tunc  subdiaconus  sequens  cum  thjmiamaterio 
procedit  ante  ipsum,  miltens  incensum;  et  septem 
acoljrthi  illius  regionis  cujus  dies  fuerit  portantes 
•  septemcereostataaccensa  praeceduntantepontifi- 
cem  usque  ante  aitare.Sedpriusquamveuiantante 
altare,  diaeones  in  presbjterio  exuuntur  planetis :  et 
8Uscipiteassubdiaconusregionarius,etporrigitillas 
ad  acolythos  regionis  cujusfuerintdiaconi;ettunc 
duo  acolythitenentescapsas  cum^  Sanctis  apertas, 
et  subdiaconus  sequens  cum  ipsis  tenens  manum 
8uam  in  ore  capsae,  ostendit  Sancta  pontifici,  vel 
diacono  qui  preecesserit.  Tunc  inclinato  capite 
c  pontifex  vel  diaconus  salutatSancta,  et  contem- 
platur,  ut  si  fuerit  ^  superabundans,  prscipiat  ut 
ponaturinconditorio.Tuncperaccedens,  antequam 
venitatad  scholam,  dividuntur  cereostata,quatuor  ^ 
ad  dextram,  et  tres  ad  sinistram  partem,  et  per- 
transit  pontifex  in  caput  scholis,  et  inclinat  caput 
ad  altare,  surgens  et  orans,  et  faciens  crucem  in 
fronte  sua,  et  dat  pacem  uni  episcopo  «  de  hebdo- 
madariis  et  archipresby  tero,  et  diaconibus  omnibus : 


et  respiciens  ad  priorem  schoIaB,  annuit  ei  ut  dicat 
Gloriam ;  et  prior  scholae  inclinatse  pontifici,etim- 
ponit.  Quartus  vero  scholse  praeceditpontificem^ut 
poudt  f  orationemantealtare  ;et  accedenspoutifex 
orat  super  ipsum,  usque  ad  repetitionem  8  versus. 
Nam  diaconi  surgunt  quando  dicitur  Sicut  eratin 
principiOy  utsalutent  altaris  latera,  priusduo,et  duo 
vicissim,  redeuntes  ad  ponlificem.  Et  surgens  pon- 
tifex  osculatur  Evangelia  et  altare,  et  accedit  ad 
sedemsuam,  et  stat  versus  ad  Orientem. 

9  9.  ScholaverOjtinitaantiphona,  im^omiKyrie 
eleison.VnoT  vero  scholse  custodit  ad  pontificem  ut 
ei  annuat  si  vuit  mutare^numerum  litaniae,  etin- 
clinatse  pontifici.Quandoverofinierint,  dirigensse 
pontifex  contra  *populum,incipitG/o7*ta  m  excelsis 
Deo.  etstatim  regjrat  se  ad  Orientem,  usque  dum 
finialur.  Post  hoc  dirigens  se  iterum  ad  populum 
dicens  Pax  ^  voins,  etregyrans  se  adOrientemdicit 
Ortmus  ;  et  sequitur  oratio  ;  post  finitam  i  sedet ; 
similiter  episcopi  vel  presbyteri  sedent. 

10.  Tunc  ascendunt  subdiaconi  regionarii  ad  altare 
statuentes  se  ad  dextram,sive  ad  sinistram  altaris 
Tunc  pontifex  annuit  episcopis  et  presby teris  ut  se- 
deant.  Subdiaconus  vero  qui  lecturus  est,  mox  ut 
viderlt  post  pontificem  episcopos  et  presbyteros  re 
sidentes,  ascendit  in  ambonem,  et  legit.  Postquam 
legerit,  cantor  cum  ^  cantatorio  ascendit,  et  dicit 
D  Responsum.Si  fuerit  tempus  ut  dicatur  Alleluia, 
bene  ;  sin  autem,  Tractum;  sin  minus,  tantummodo 
Responsum. 

11.  Deindediaconusosculanspedes  pontificista- 
cite,  dicit  ei  pontifex  Dominus  sit  in  corde  tuo,  et  in 
labiis  tuis.  Deinde  venit  ante  altare,  et  osculatis 
Evangeliis  levat  in  manus  suas  Codicem  ;etproce- 
dunt  ante  ipsumduosubdiaconiregionarii,levantes 
thymiamaterium  de  manu  subdiaconi  sequentis 
mitteutes  incensum.Etante  se  habent  duos  acoly  thos 


«^  Pro  numero  scilicet  totidem  ecclesiasticarum 
re^ionum. 

D  Colbertinus,  sancla  quo  nomine  Eucharistiam 
significari  colligimus  ex  num.  17  et  18,  et  ex  num. 
30  et  34.  Vide  lit>ellum  Benedicti  canonici  sancti 
Petri  inferius,  num.  41,  et  commentarii  priavii 
caput  6.  Ergo  conditorium  hic  locus  seu  vascuIuDi 
erat  in  quo  Eucharistiatum  recondi  solebat. 

c  Ita  Golbert.  Alii  habent  pontifici  vel  diaconOy  sed 
mendose.  [) 

<1  Sic  Colbert.  Editis  super,  sed  eodem  sensu. 

•  Nempe  uni  ex  septem  episcopis  hebdomadariis 
patriarchii  Lateranensis,  de  quibus  superius  in  com- 
mentario  praevio. 

f  Falriistorium    appellant     recentiores.     Colbert., 
male»  oratorium  super  altare, 

K  lii  est  Antiphonae    ad  introitum.  Confer  num.  21. 

h  Huc  spectat  id  quod  ail  Paris  de  Crassis,  Kyrie 
in  Missis  papalibus  tandiu  dici,  quandiu  reverentia 
paptie  f>er  cardinales  facienda  durat.  Colbert.,  inclinet 
se  pontifici  ;  quam  dum  finierint  incipit  pontifexG\o- 
ria  in  excelsis  Deo,  si  tempus  fuerit.  Non  sedeat  ante- 
quam  dicant  post  or ationem.  Amen.  Et  tujic  ascendant 
subdiaconi  regionarii  ad  altare,  etc.  Idem  Paris  obser- 
vat  vetustissimum  esse  cappellae  papalis  morem,  ut 
eodem  tono  invariato  cantetur  Hymnus  angelicus  his 
Dotis,  Ut  re  fa  fa  fa  mi  fa  sol  mi,  sol  fa  mi  mi^ 


i  Nunc  facie  versa  ad  Orientem  seu  altare,  quod 
probat  Amalarius,  in  Officialis  lib.  iii  cap.  8. 

k  Idem  Amalarius,  sub  fioem  alterius  prsefationis 
ad  libeilum  (utvocat  0fflcialem,intereaqu8e  a  romana 
mana  sede  :  accepit  Prima  satutatio  ad  populum  in« 
quit,  Pax  yobis  pronuniiatur,  non  Pax  vobiscum.  Vide 
ejusdem  lib.  cap.  9. 

1  Idem  auctor,  in  hb,  m,  cap.  5,  sub  initium,  tra- 
dit  morem  inolevisse  ut  nonseaeatur  in  ecctesiaBiDi& 
tinem  hujus  Orationis  ;  qua  de  re  iq  libello  tertio,qui 
hic  subsequitur. 

»  Quid  sit  cantatorium,  discimus  ex  Amalarii  prae- 
fatione  in  Aotiphonarium.iV.  tandumest,  ui,volumen 
quod  nos  vocamus  Antiphonarium  tria  habere  nomina 
apud  Romanos.  Quod  dicimu^  Gradale,  illi  vocant 
Cantatorium. 

n  Amalarius  ipse,  in  hb.  ni,  cap.  11  :  Lectionem 
qux  legitur  post  sessionem  sequiturcantus,quivoeatur 
Responsorius.  Responsoriumvero  iidem  qui  supra  liali 
tradiderunt,  quosinde  responsorios  cantus  vocant^quod 
alio  desiuen,e  id  alter  respondeat.  Hioc  psalmus  re» 
sponsorius  apud  Gregorinm  Turonensem,  in  iib.  viii, 
cap.  3,  quod  uno  versu  dicto  per  cantorem,  idem  a 
choro  seu  populo  repetetur,  et  sic  consequenter  de 
aliis.  Gradalem  seu  gradualem  posteri  appeilarunt, 
Guod  ia.pogio  seu  ambone  caneretur,  teste  elog^ 
Amaiarii, 


943 


APPENDIX  AD  S.  GREGORH  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


944 


lOpo^^^^^^s^"^^^^^^^^^^^*  Venientesad  *  ambo- 
nein,diviJiinturip3iacolythianteainbonein,ettrans- 

eunt  subdiacoui  et  diaconus  cuin  Evangelio  per 
medium  eorum.  llle  qui  absquethymiamaterioest, 
vertens  se  ad  diaconem,  porrigiteibrachiumsuum 
sinistrum,  in  quo  ponit  Evangelium,  ut  manu  sub- 
diaconi  aperiatur  ci  iocus,  in  quo  signum  lectionis 
positumfuerit.  Et  interpositodigitosuo  diaconusin 
locolectionisascenditadb  Iegendum,etilli  duo  sub- 
diaconiredeuntstareantegradumdescensionis  am« 
bonis.  Finito  Evangelio  dicit  pontifex  «  Pax  iibi, 
Deinde  dicit  Dominusvobiscum,  Respondetur^/cum 
spiritu  luo;ei  dicitOremws.Descendenteautemdia- 
cono,subdiaeonus,qui  priusaperuerat,  reoipitEvan  - 
gelium,etporrigit  eum  subdiaconosequenti,quiin 
filo  stat ;  quod  tenens  ante  pectus  suum  super  pla- 
netam,  porrigit  oscuiandum  omnibus  per  ordinem 
graduum  qui  steterint.  Et  post  hoc  pra;parato  aco- 
Ijtho  in  pogio  juxta  ambonem  cum  ^  capsa,  inqua 
subdiacoousidemponitEvangeliumutsigilletur.Aco- 
ly  thusautem  regionis  ejusdem,  cuj  us  et  subdiaconus 
est,  revocat  E vangelium  ad  Lateranis  {sic) . 

12.  Deinde  pergente  diacono  ad  altare,  stante  aco 
lytho  cum  calice  etcorporali  supereum,levatcali- 
ceminbrachiosuo  sinistro,etporrigitdiacono  cor- 
poralemet  accipit  desuper  calice,  et  penit  eumsu- 
per  altare  a  dextris,  projecto  capitealleroaddiaco- 
num  secundum  ut  expandant.  Tunc  ascenduntad 
sedem  primicerius  et  secundicerius  etprimicerius  de. 
fensorumcumomnibusregionariisetnotarii3;subdia- 
conusyerocumcalicevacuosequiturarchidiaconu. 

13.  Pontifex  descendit  ad  senatorium,  tencnte 
manum  ejus  dexlram  primicerianotariorum,etpri 
micerio  defensorum  sinistram,  et  suscipi  toblationes 
principum  per  ordinem  "  archium.  Archidiaconus 
post  eum  suscipitamulas,etrefunditincalicemma- 
jorem,  tenente  eum  subdiacono  regionario  ;  quem 
sequiturcum  scyphosuperplanetamacolythus,H 
in  quo  calix  impletusrefuuditur.Oblationesa  ponti- 
iicesuscipitsubdiaconusregionarius,etporrigitsub- 
diacono  sequenti,  et  subdiaconus  sequensponitin 
8indonem,quem  tenentduo  acolythi.Reliquas  obla- 
tiones  postpontificemsuscipitepiscopus  hebdoma- 
darius,  ut  ipse  manu  sua  mittateas  in  sindonem, 
qua3  cum  sequitur.  Post  quem  diaconus,  qui 
sequitur  post  archidiaconem,  suscipit  [amulas]  et 
manu  sua  refundit  in  scyphum.    Pontifex  vero 

*  Nullus  amplius  ambonum  usls  apud  Romanos  a 
tempore  Paridis  de  Crassis. 

i>  DiaconuSf  cum  legit  Evangelium,  juxta  Romanum 
Ordinem  veriitur  ad  Meridiem,  ex  Micrologi  cap.  9, 
non  ad  Aauilonem,  ubi  feminx  consistunt, 

c  Id  habes  in  secundo  Urdine  Romano. 

^  Nulla  hic  mentio  Syml)oli  post  Evangeiium,  sic 
vero  in  se'{uenti.  Gonsule  commentarii  praevii  caput 
6  Roniani,  teste  Amalario,  in  altera  praeratione  ad 
libros  de  ecclesiaslicis  Officiis,  post  Evangelium  non 
afferunt  incensum  super  altare»  AcceditMicroIogus  in 
cap.  20. 

•  Ita  Colbert.  Quidam  Codices  habent  arcuum,  alii 
omittunt.  Retinenda  videtur  lectio  Codicis  Colbertini 
ut  significet  ordinem  principem  seu  preecipuum. 


A  aritequam  transeat  in  partem  muliernm,descendil 
ante  confessionem,  etsnscipitoblatas[A/.,oblatio- 
nesjpriraicerii,  et  secundicerii,  et  primicerii  defen- 
sorum.  Nam  diebus  festis  post  diacones  ad  altare 
oflerunt.  Similiter  asceiidenspontifex  in  partemfe- 
minarum,  ordine  quo  supraomniaexplet.  Simiiiter 
etpresbyteri,  si  necesse  fuerit  post  eum  velin  pres- 
byterio  faciunt. 

14.  Post  hoc  pontifex,  tenente  ei  manum  primi- 
cerio  et  secundicerio,  redit  ad  sedem  suam,  abluit 
manussuas.Arcbidiaconusstansantealtare,expleta 
susceptione,  lavat  manus  suas.  Deinde  respicit  in 
faciem  pontificis,annuit  ei,etilloresaIutatoaccedit 
adaitare.  Tuncsubdiaconiregionarii  levantesobla- 
tasde  manu  subdiaconi  sequentis  super  brachia  sua, 

Q  porriguntarchidiacono,etille  componit  altare.Nam 
Bubdiaconihincinde  porrigunt.  Ornato  vero  altari, 
tunc archidiaconus  sumit  amulam  pontificis  de  sub- 
diaconooblationario,  et  refunditsupercoluminca- 
]icem,deindediaconorum[A/.,diaconi]etindiefesto 
primicerii,secundicerii,primiceriidefensorum.Dein- 
de  desceudit  subdiaconus  sequens  in  scholam,accipit 
ffontemdemanuarchiparaphonistffi,el  defert  archi- 
diacouo;et  ille  infundit  faciens  crucem  « in  calice.TuDC 
ascenduntdiaconiadpontificem.Quos  videntes  pri 
cerius,  secundicerins.et  primicerius  defensor  um  regio 
nariorum,etnotarii  regionarii,  etdefensores  regio- 
narii,  descendunt  de  aciebus,  ut  stent  in  loco  suo. 

15.  Tunc  surgens  pontifex  a  sede,  descendit  ad 
altare^  et  salutat  altare,etsuscipit  oblatasdemaDU 
presbyterihebdomadarii  et  diaconorum.  Deindea^ 

(3  chidiaconussuscipitoblataspontific.isde  oblationari 
et  datpontitici.  Quos  dum  posuerit  poniifex  12  in 
altare,levatcalicemarchiaiaconus  de  manusubdia- 
coni  regionarii,  etponiteumsuperaltarejuxtaobla- 
tam  pontificis  ^  adextris,invoIutis  ansis  cum  ofTer- 
torio  :  quem  ponit  in  cornualtaris,et  statpostpon- 
tificem  ;  et  pontifex inchnans  se  paululum  ad  altare, 
respicit  scholam,  et  annuit  ut  '  sileant. 

16.  Tunc  linito  offertorio,episcopistantpostpon- 
tiRcem,primusin  medio,deinde  per  ordinem,  etar- 
chidiaconusadextrisepiscoponim,secundusdiaco- 
nusa  sinistris,  etcaBteriperorJinemdisposilaacie. 
Et  subdiaconi  regionarii,  finito  offertorio,  vadunt 
retro  altare  aspicientes  ad  pontificem,u*  quando  di- 
xerit  Per  omnia  sxcula fSiUi  Dominus  t;o6iscuin,aut 

j.  Sursum  corda,  aut  Gratias,  ipsi  sint  ad  rcspoDden- 

f  Id  est  aquam.  Vide  ordinem  Romanum  de  Missa 
episoopali  infra.  Eumdem  ritum  in  Galiia  ot>servatum 
fuisse  docet  Joannes  Abrincatensis  episcopus  apuJ 
Menardum  nostrum,  pag.  275  :  Cantor  aquam  Imteo 
coopertam  in  festis  aiacono  delerat,  quam  diaams 
vino  misceat, 

g  Non  super  fontem  seu  aquam,  ut  modo  fit,  s«d 
aquam  in  calipeminrundenMo  in  crucis  modum. 

h  lloc  est  quod  a  Romanis  acceptum  tradilAmali* 
rius  in  fine  secundfie  praefationis  ad  libros  Ofliciaies : 
Calix  in  latere  obiatae  componitw,  non  post  tergt» 
Idem  ex  Micrologi  cap.  10. 

i  Quale  fuerit  tunc  ofOertorium.  leffas  infflrioi 
num.  26. 


945 


ROMANI  ORDINES.  —  I. 


946 


dum,  stantes  erecli,  iisqiie  dnm  incipiunt  dicere  A 
Hjmniim  angelicum,  idest  Sawc^Ms;quemdumex- 
pleverint,sur^'itpoatifexsolus  el  intrat  inCanonem 
Episcopi  vero,  diacoui,  subdiaconi,  et  presbyteri 
iapresbytenopermanenta  inclinati.  Etcumdixerit 
Nobis  quoque  peccalontius  surguntsubdiaconicum 
dixerit  Per  quem  hxc  omnia,  Domine,  surgit  archi- 
diaconus  solns.  Cum  dixerit  Per  ipsum  et  cum  ipso 
levat  cum  offertorio  calicem  pcr  ansas,  et  tenens 
^  exaltatillum  juxtapontilicem.Pontifexautemtan- 
git  a  latere  calicem  cum  oblatis.  dicens  Per  ipsum 
et  cum  ipso  usque  Per  omnia  sxculi  saeculorum. 
Amen,  Et  ponit  ponlifcx  oblationes  in  loco  suo,  et 
archidiaconus  calicem  juxta  eas,  dimisso  olTertorio 
c   in  ansis  ejusdem. 

17.Nam  qiiod  intermisimus  de  paten»,  quando  in  n 
choat<3  Canonem,  venit  acoly thus  sub  bumeroha- 
benssindonemincolloligatam,tenenspatenamante 
pectus  8uum  in  parte  dextra  usque  m  medium 
Canonem.Tuncsubdiaconussequenssuscipiteam  su- 
perp]anetam,etvenitantealtare,exspectans  quando 
eam  suscipiat  subdiaconus  regionarius. 

13  18.  Finitovero  Canone,subdiaconusregiona- 
rius  stat  cum  patena  post  archidiaconum,  quando 
dixerit,  etab  omni perturbatione  securif  vertit  «  se 
archidiaconus,etosculatapatena,dateamtenendam 
dlaconosecundo,  cum  dixerit.  Pax  Domini  sit  sem- 
per  vobiscum,  faciens  crucem  tribus  vicibus  manu 
sua  supercalicem,mittit  t  Sanctaineum.Sedarchi- 
diaconus  pacem  datepiscopopriori,deinde  caRteris 
per  ordinem  etpopulis. 

iO.Tuncpontifexriimpitoblatamexlatere  dexlro, 
elpartioulam  quamR  rumpilsiiperaltare  relinqnit, 
reUquasverooblationessuasponitinpatenam,quam 
tenet  diaconus,  etredit  ad  sedem.  Mox  primicerius 
et  secundicerius,  et  primicerius  defensorum  cum 
omnibus  regionariis  etnotariis  ascenduntadaltare, 


etstantinordinesuo  a  dextris  et  a  sinistris.  Nomen- 
culotor  vero,  etsaccellarius,etnotariusvicedomini, 
cum  dixerint  Agnus  X)ci,tuncascendunt  astareante 
faciem  pontificis.  ut  annuateis  scribere  nominaeo- 
rum  qui  invitandi  sunt,sivc  ad  mensam  pontiticis  per 
nomenculatorem,  sive  adviccdominiper  notarium 
ipsius,quorumnominautcompleverint^descendunt 
adinvitandum.  Namarchidiaconuslevatcalicem^  et 
dat  eum  subdiacono  regionario,quem  tenet  juxta 
cornualtaris  dextrum.Etaccedentes  subdiaconi  se- 
quentes  cum  acolythis,qui  saccula  portanti,a  dexlris 
et  asinistris  altarisextendentibus  acolythis  brachia 
cumsacculi3,stantsubdiaconisequentes  a  fronte,ut 
parent  sinus  sacculorum  archidiacono  ad  ponendas 
oblationes  prius  a  dextris,  deinde  asinistris.  Tunc 
acolythi  vadunti>  dextra  laevaque  per  episcopos  cir- 
cum  altare ;  reliqui  descendunt  ad  presbyteros,  ut 
confringant  Uostias.Patena  prsecedit  jnxtasedem, 
deferentibus  eam  duobus  subdiaconibusregionariis 
ad  diacones  ut  frangant.  Sed  illi  aspiciunt  in  faciem 
pontificis,  uteisannuat  frangere.  Etdum  annuerit, 
resalutatopontifice  14  confringunt.Et  archidiaco- 
nus,  evacuato  altare  oblationibus,ipr8eterparticu- 
lam  quam  pontifexde  propria  oblatione  confracta 
super  altarereliquit(quiaita  observant,  utdumMis- 
sarum  solemnia  peraguntur  altare  sine  sacrificio 
nonsit),  respicit  in  scholam,  etannuiteisutdicant 
Agnus Deiyetysidii  ad  patenam cum cseteris.  Expleta 
confractione,  diaconus  minor  levata  de  subdiacono 
patena,  defert  ad  sedem^  ut  communicet  ^  pontifez 
Qui  dum  communicaverit,de  ipsa  Sancta  quam  mo- 
morderitponit  in  manus  t  archidiaconi,discendoiQ 
calice  :  Fiat  commistio  et  consecratio  corporis  et  san" 
guinisDomini  osfriJesu  Christi  accipientibus  nobis 
in  vitam  xlernam.  Amen.  Pax  tecum.Et  cum  spiri' 
tu  tuo,  et  coufirmatur  ^  ab  archidiacono. 
2.  Deinde   venit  archidiaconus  cum  calice   ad 


•  De  bac  inclinatione  Ama^arius,  in  lib.  nr,  cap. 
23  :  Perseverant  rctro  stantes  inclinati^  usque  dum 
finiatur  omnis  prcesens  Ora//o,  quam  Canon  m  vo- 
cant. 

^  Hoc  etiam  in  loco  Grfleci  et  Orienlales  plerique 
primum  exto  lunt  calicfm  Hostia  consecrata. 

c  Hunc  rilum  ohservat  Amalarius  sub  linem  alte- 
rius  pra»rationis  ad  Orficialera,  et  in  ejusdem  operis 
lib.  ni  cap.  26. 

d  Hic  articulus  tolidem  verbis  ex  libello  Romano 
adducirurapu'1  Amalarium  in  lib.  in,  cap.  "27. 

e  Id  ex  Homa:io  Urdine  tradit  Microogus  in  cap. 
i7. 

f  Colbert.,  post  semper  vobiscum  caeteris  omissis, 
sub.iit  mittet  in  calicemde  Sancta  :  ^i  sic  apui  Ama- 
larium,  in  lib.  ni,  cap.  31  :  Dicit  libeUus  momoratus 
scilicet  Romanus,  Cum  dixerit,  Pax  Domini,  elc, 
mittit  in  calicem  de  Sancta.  Quub  Sancta  eadem  esse 
viJentur  qucc  supra,  num.  8,  et  quoD  particula  fer- 
menti,  infra,  num,  22,  nemper  antea  conspcrata,  et  in 
futurum  sacnflcum  reservata  ;  aha  vnro  infa,  num. 
19.  Idem  Amalarius  ibidt»m  adducit  sequentia  verba 
ex  libello  memoralo  :  Sed   archidiaconus  pacem  dat, 

etc. 

g  Ita  legit  Ama'arius,  in  lib.  ui.  cap.  41,  melius 
quain  m  Elitis  <'t  in  Codice  sancti  fialU,  quam  rum- 
pit  partemsuper  altare  relinquit ;  rectius  etiam  quam 


Colbert.,  quam  ruperit,  tollit,  partem  aliam  super  al- 
tare,  elc. 

h  Colbert.j  vadunt  ad  l(pvam  episcoporum. 

*  Colbert.,  obtationibus,  respictt  ad  schotam,  c.TBterifl 
omissis  ;  in  Editis  taotum  iuclusa  parenth^si  desunt.. 
hal)entur  autem  in  Codice  sancti  Galli,  sane  haud 
parvi  pendenda,  ad  quae  respexit  Amalarius,  in  lib. 
ni  Ofhcia.is,  cap.  35  :  Remanetque  in  altari  particula 
usque  a4  finem  Missof.  Microlo»,^us,  in  cap.  17  censet 
j)  cam  luisse  reservatam  pro  communic-aturis  sive  infir- 
mis.  Sed  ratio  hicallata  videtur  potior, 

tt  Nempe  slans,  et  quidem  conversus  ad  Orientem, 
ex  quarto  Ordine  Romano  de  Missa  episcopaii,  num. 
10,  et  ex  aliis  posterioribus  libellis. 

1  Paulo  aliter  Amalarius,  in  lib.  ni,  cap.  31  : 
Ponit  inter  manus  archidiaconi  in  calicem,  ut  in  ante 
Vulgatis.  addito,  faciens  crucem  ter  Colbert  :  Po' 
nat  in  calice  in  manus  archidiaconi  dicendo  Fiat,  etc, 
Fost  superiora  ita  commmenlatur  ibidem  Amalarius  : 
Si  hoc  agitur  in  Romana  Ecclesia,  ab  iUis  potest 
addisri  quid  significet  bis  positus  panis  in  calicem.  Non 
enim  vacat  a  mysterio  quidquid  in  eo  officio  agitur 
juUa  constitutionem  Patrum, 

°*  Sumendo  scilicet  sanguinem  Domini  cum  pro 
eomplcmento  communionis,  ut  loqnetur  Micrologus,  In 
cap.  19.  Praeclarum  hoc  sine  specimem  communio- 
nis  generalis,  etiam  saceFdotum  et  episcoporum. 


947 


APPENDIX  AD  S.  GREGOMI  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


«48 


corna  allaris,  etannuntiat  •stationem,  etrefuso  pa-  A  Finita  autem  Antiphona  surgit  pontifex  cum  archi- 


rumde  calice  in  scyphum  intermanQsacolylhi.ac- 
ceduntprimo  episcopiadsedem,utcummuniceDtde 
manupontificissecundum  ordinem  ;  ^  simihter  et 
presbyteri  ut  communicent  posteos.  Episcopus 
autemprimus  accipitcalicem  de  manuarchidiaconi 
etstatin  cornu  aitaris  sequentis  ordinis  usque  ad  pri- 
miceriumdefensorum.Deinde  archidiaconus  acce- 
plo  de  manibus  illius,  calice,  refundit  in  scyphum 
quem  supra  diximus,  et  tradit  calicem  subdiacono 
regionario,  qui  traditeipugillarem,  cum  quo  con- 
tirmat  populum.Caiicem  autemaccipitsubdiaconus 
gequens  ;  dat  acolytho  [Colb,,  de  acolytho,  quem 
ilierevocat  1 5  i°  paratorium.  Qui  dum  confirmave- 
ritquos  papa  communicetdescenditpontifex  asede 


diacono,  et  veniens  ante  altare  dat  Orationem  ad 
Complendum,  f  directus  ad  Orientera.  Nam  in  islo 
loco,  cum  Domiuus  vobiscum  dixerit,non  se  dirigit 
ad  populum.  Finita  vero  Oratione,  eui  prapcpperit 
archidiaconus  de  diaconihus,  1©  a«pici  t  ad  poiitificem 
ut  ei  annuat,  et  dicit  ad  populum  Ite  Missa  esi,  Res- 
pondent  Deo  graiias,  Tunc  septem  cereoslala  prsece- 
dunt  pontificem,  et  subdiaconus  regionarius  cum 
thuribuload  secretarium.  Descendente  autem  illoia 
presby terium,g  episcopi primum dicainX  Jubefdomne^ 
benedicere.Resp,Benedicat  nos  Dominus,Hesp,Amen, 
Postepiscopos  presbyteri  ;deinde  monachi ;  deinde 
schola  deinde  milites  diaconarii,  id  est  qui  signa 
portant ;  post  eosbajuh,posteoscereostatarii;post 


cum  primicerio  notariorum  et  primicerio defenso-  B  quosacolythi,quihrugamobservant;posteosextra 

rum,tenentibus  eimanus,utcommuniceteos  quiin  '    ' 

8eDatoriosunt,postquemarchidiaconusconrirmat. 

PosthaBc[Co^6.,  Postarchidiaconem]  episcopicom- 

munioantpopulum,annuenteeisprimiceriocumma- 

nu  sub  pianeta,  percontato  pontifice  Post  eos  dia- 

coni  confirman.  Deinde  transeunt  in  partem  sini- 

8tram,utfaciautsimiliter.Presbjteriautemannuen- 

te  primicerio,  jussu  pontificis  communicant  popu- 

lum,etipsi  vicissim  confirmant.  Nam  moxutpontifex 

coeperit  in  senatoriocommunicare,  statim  scholain- 

cipit  Antiphonam  ad  Communionem  per  vices  cum 

su^diaconibus,  et^  psallunt,usquedum,commuDi- 

cato  omni  populo,  annuat  pontifex  utdicant  GZona 

Patrif  et  tunc  repetito  Versu  quiescunt.Etpontifex 

mox  ut  communicaverit  inpartemulierum,reditad  q 

sedem^  et  communicat  regionarios  per  ordinem,et 

eos  qui  in  filo  steterant,  et  in  diebusfestisde  schola 

xii.  Nam  cffiteris  diebus  in  d  presbyterio  communi- 

cant.Posthosomnesredeuntesnomenculatoretsac- 

cellarius,  et  acolythus,  qui  patenam  tenet,  et  qui 

manutergium  tenet,  et  qui  aquam  dat,ad  sedem  com- 

municant,   et  post  pontificem  archidiaconus  eos 

confirmat. 

21.  Astat  autem  subdiaconus  regionarius  ante 
faciem  pontificis,utannuatei.  Ille  verocontemplans 
populum,  8i  jam  communicati  sint,  et  annuit  ei.  Et 
ille  «  vaditad  humerum,  aspicitad  primum  scholae, 
faciens  cruoem  in  fronte  sua,annuitei  dicere  Gloriam ; 
etille  resalutato,  dicit  Gloria,sicut  erat,ei  versum 


presbyterium  crucesportantes ;  deinde  mansionarii 
juniores  ;  et  intrat  in  secretarium. 

II.  Si  autem  summum  pontificem,  ubi  statio  fuerit, 
contigerit  non  adesse,hasc  sunt^qux  ab  alio  episeopo 
dissimiliter  fiunt, 

22.  In  primis,  quod  non  illi,  sed  diaconi  preece- 
dunt  cam  cereostato  vel  thuribulo. 

Secundum  namque  quod  non  sedet  in  sede  post 
altare. 

Tertio  non  dicit  Orationem  post  altare^  sedindex 
tro  latere  altaris. 

Quartum  non  ipse  episcopus,  sed  diaconus  in  eo 
loco,  ubi  coDsuetudo  est,  cmnaii[Forte,  signat]. 

Quinto  loco^  post  finitum  Canonera,  ubi  dicitur 
Per  quem  hxc  omnia  Domine,  non  levatur  calixab 
archidia^.ono. 

Sexto  loco,  quando  dici  debet  Pax  Domini  sit  sem- 
per  t;o675Ctim,deportatur  a  subdiacono  oblationario 
particula  i  fermenti,quodabapostolicocoDsecralum 
est,  et  datur  archidiacono  ;  ille  vero  porrigit  epi- 
scopo.Atilleconsignandotribusvicibus,  et  dicendo 
PaxDominisitsempervobiscum,  mittit  incalicem. 

Nam  et  hoc  simihter  facit,  quod  apostolicus  noQ 
confringit ;  ipse  vero  super  pallara.qusecorporalis 
dicitur,  in  altare  confringit.  Deiade  communicaot 
omnespraeter  episcopum  tantum,  quod  non  sua  mana 
communicat.  Si  in  ipsiusmanum  17  mittitpartem 
et  ipse  se  communicatcum  propria  manu.Similiter 


aQuo  modo  haec  denuntiatio  futursB  stationis  fie- 
retleges  inferius  in  iibello  BeDcdicti  caDODici,  Dum. 
33. 

^  Colbertinus  variat  hoc  loco  :  Sed  presbyteri  om- 
nes  accedant  ut  communicent  ad  altare  ;  quae  leclio 
convenit  cum  aliis  duobus  libellis  iufra.  Paulo  post 
idem  Colbert.  :  Deinde  archidiaconus  de  manu  illius 
suseipiens  calicem,  refundit  in  scyphum,  etc.  Clarius, 
6ed  eodem  sensu. 

cHincpatet  Antiphonam  auae  hoiie  Commuuio 
dicitur  olim  Psalmo  decaDtanao  praemissam  fuisse  ; 
quod  Microlo^us  diserte  habet  id  cap.  18.  Confer 
Liturgiam  Gallicanam,  lib.  i,  cap.  5,  Dum.  27.  In 
Colbertino  sic  legitur  :  Statim  schola  incipit  Antipho- 
nam  ad  communionem  et  psallant  usque  dum  commu- 
nicat  populus  omnis  Nam  pontifex  mox  ut  communi' 
cavennt  in  partes  mulierum,  elc, 


d  Colbert.  :  Nam  cceteris  diebus  presbyteri  ubipo- 
tuerint  communicent, 

•  Colbert.,  Et  ille  asfnnt  ad  primum  scholae, 

f  Colbert.,  his  omissis,  ila  habet  :  Dat  oraiionem 
Ad  Complendum,  Qua  Rnita,cui  prxcepit  archidiaeo- 
nusdediaconibus,eic.  Nuno  sacerdos  conversus  ad 
populum  dicil  Dominus  vobiscum  etiam  hoc  loco. 

o  Aliter  Colbert.  :  episcopus  primus  veniat  ante 
eum,  dicens  Jube,  Domine,  oenedicere,  etc. 

b  Non  praelermittenda  lectio  Cociicis  Colbertini, 
ubipro  rugam  legitur  regiam,  id  est  aditum  seuja- 
nuam  canceliorum  quas  acoiythi  observare  solebant. 
Bajulorum  ofBcium  habes  supra,  num.  3. 

*  Notandus  hic  locus  de  fermento  pro  Euch&ri- 
stia.  Coufer  Dum.  8  et  19|  supra,  et  commeatirii 
nostri  prsevii  caput  6« 


949 


ROMANI  ORDINES.  —  L 


950 


facitpresbjterpresbytero,etdiaconusdiacono.Nam  A  episcopis  autem  omni  tempore  in  Dominicis,  seu 


reliqua  oinniasimiliter  utsummusPontifex  facit. 

Similiter  eliam  eta  preshytero  agitur,  quandoin 
statione  facit  Missds,  prcBter  Gloria  in  exelsis  Deo, 
quia  a  presbytero  non  dicitur  nisi  in  Pascha.Episcopi, 
qui  civitalibus  prsesident,  ut  summus  pontifex,  ita 
omnia  peragunt. 

III.  Feria  4.  Initium  Quadragesimss. 

23.  Colligunt  se  omnesad  ecclesiamsanctfle Anas* 
tasiae  circahoram  septimam.  Ingrediturpontifexin 
secretarium,  induit  se  vestibus.  Schola  vero  canit 
Antiphonam  ad  introitum. 

24.  Tunc  adveniens  pontifex  ascendit  ad  altare. 
Ut  autemfinitafuerit  Antiphona,  stans  pontifex  a 
dextris  altaris  directus  ad  populum,  dicit2)ommei5 


festis  diebus  cantatur.  Nam  quando  litania  agitur, 
nec  Gloria  in  exceisis  DeOt  nec  Kyrie  eleison  post 
Introitum,nec  A//eZ(^2acantatur,  exceptolitaniama- 
jore. 

26.  Item  de  Responsorio  graduali,  ab  incipiente 
usque  ad  finem  cantatur,  et  Versus  similiter.  Simili- 
ter  in  quotidianis  diebus  Alleluia  similimodo.  In 
quotidianis  vero  diebus,  si  voluerint,tantumprimd 
dicitur. 

Item  candeiabra  tenentur  in  manibus  usque  dum 
ad  repetitionem  incipiunt,  postea  deponuntur  in  pa- 
vimentum.EtpostprimamOretionemMissfledatam 
deportantur  ante  altare.  Item  Gloria  dividitur,  sed 
tantum  festis  diebus.  Ad  repetendum  vero,  sive  fe- 


ro^iscMm  ;dein(ieregyratseadOpientem,dicitOremM«,  g  stis  diebus,  seu  quotidianis,  semper  incipitur.  Tan- 


diaconus,  Fleciamusgenua^  deinde  Levate;  sequitur 
Oratio.DeindeincipiturAntiphonaPervmm.Utautem 
propeecc]esiamvenerint,incipient  litaniam.  (Jtautem 
ingressi  fuerint  ecclesiam,  pontifex  ingreditur  in  se- 
cretarium.Sohola  pergitdecantandousque  ad  altare. 
Utautem  tinierint  iitaniam,post  pauluium  incipiunt 
Antiphonam  ad  Introitum.  Deinde  veniens  pontifex 
ascendit  ad  sedem,  (\iG\i  Oremus,  diaconus,  F/ec/a- 
mus genua ,ei Levafe.  Deindepo-tOrationem  legitur 
lectio,  et  celebratur  Missa  more  solito.  Postquam 
autemdixeritcommunionem,  a  diacono  dicitur  Hu- 
miliate  capita  vestra  Deo.  Clerus  respondei  Deogra- 
tias,  ct  diciturOratiosuperpopuIum.  Finita  Oratione 
dicit  diaconus  •  Ite  Missa  est.SimiM  modo  agitur  se- 
cunda  feria,  quarta  feria,  sexta  feria,  et  sabbatoper 
totam  Quadragesimam.Nam  Sabbatotempore  Adriani 
instilutumest  ut  flecterelur  proCaroloi>  rege,antea 
vero  non  fuit  consueludo. 

25.  Tertia  feria.seuquinla  feria,  ut  ad  Missas  in- 
traverint,(IicitZ)omine45  vobiscum,ei  diaconusFtec- 
iamusgenua,  eiLevate.  18Missafinita,dicitdiaco« 
nus  Humiliate  «  capita  vestra  Deo.  Et  inclinant  se 
omnesadOricntem.EtdicitpontifexOrationemsupep 
populura.  diaconus.  Ite  Missa  est.  Caeleri  vero  epis- 
copi,  aut  pre^byteri,  qui  collectam  non  faciunt,  vel 
statio  non  fuerit  in  ipsa  ecclesia,  per  totam  hebdo- 
madam  similiter  faciunt quomodo isti in duobus die- 
busperagunt.  Item  de  eo  qwod '^Gloria  inexcelsis 
Deo usque in  caput  Quadragesimae  in  Dominicis  die- 
bus  cantatur.  A  presbyleris  vero  G/ona  inexcelsis 


tum  semel  de  offertorio,  seu  et  versu  •  ipsius,  dua- 
bus  vicibus  ad  unam  Missam  domno  papse  cantatur. 

IV. Incipit  Ordo a  Dominicamedianausquein  Octa- 

vas   Pasch3s. 

27.  Igitur  a  Dominica  quam  sedes  apostolica'  Me* 
dianam  voluitnuncupari,  usumobservantiae  credi- 
musintimandum;undeeteaqu8Bipsa  die  dicuntur 
numerum  dierum  ostendunt,  ut  est  illud,  Quarta 
decima  die  ad  vesperum;  et  paulo  post,  In  quinta  de- 
cima  solemnitatem  celebrabitis.  A  quo  die  usquein 
vigiiiam  sanctffi  Dominicss  Resurrectionis  in  nullo 
responsorio  19  decantatur(rtoria,nec  in  Venite  ; 
a  Coena  vero  Domini,  nec  in  psalmis^  nec  in  ullo 
loco  decantatur  Gloria  usque  in  Pascha .  Dominica  in 
Palmis,  cum  Evangelium  legitur,  dicit  diaconus 
Dominus  vobiscum.  j\iEtcum  spiritu  tuo,  Item  di- 
cat :  Passio  DomininostriJesu  ChristisecundumMat" 
thmtm.f^  Gloria  tibi  Domine. 

28.  Feria  4,  quse  est  pridie  in  Coena  Domini,  hora 
tertia  pontifexcum  ciero  et  ordine  siio  procedat  ad 
altare  in  ecclesia  majore,  et  dicit  Orationes  >  soIem« 
nes  hoc  ordine  :  Orem U5. Dat  Orationem  Deus a  quo 
etJudas.  PosX  Amen  sequitur,  bt  dicit  Orationes 
solemnes,  sicut  in  Sacramentorum  continetur ;  tan- 
tummodo  pro  se  intermittit.  Dicit  Orationem  pro 
rege  Francorum,  deinde  reliquas  per  ordinem,  ad 
ultimum  pro  Judaeis  non  flectunt  genua.  Quibus 
expletis,oscuIaturaItare,  et  egreditur.  Postea  vero 
hora  octava  ingrediuntur  ad  Missas  hoc  ordine.  Di- 
cit  schola  Antiphonam  ad  Introitum,  et  pontifex  dat 


Deo   minime  cantatur,  nisi  soluui  in    Pascha.  Ab  D  Orationem.  Legitur  lectio una,  sicut  in^  Capitulare 


•  Nunc  per  totam  Quadragesimam,  exceptis  festis, 
dicitur  Benedicamus  Domino.  Vide  Microlo^i  caput 
46,  et  conrer  caput  34. 

b  Nerape  Carolo  Majno,  quae  verba  innuunt  hflec 
posterions  esse  inslitutJ.  Vide  num.  28. 

c  De  hoc  rilu  videsis  Amalariura  in  prflefatione  al- 
tera  ad  Officialem.  sub  finem  pr«ralionis. 

d  Neque  molo  Gloria  in  excelsis  dicilur  a  Septua- 
gesima  ad  Pascha  extra  festa,  semper  vero  Kyrie 
eteison, 

«  Duo  distinguuntur  in  offertorio,  nempe  ipsum 
Of^r^or-um  el  Versus,  aualia  OlTertoria  inveniunlur 
in  vetu<lis  iibris  cum  nuobus  aut  tribus  Versibus. 
Vidc  Amaiariuin,  in  lib.  lu,  cap.  19,  in  fine. 

'  Sic  appeilat  Domiaicam  Passionis  Ordo   Roma- 


nus  vulgatus,  in  quo  multa  fusius  quam  hic  haben- 
tur  a  pag.  41. 

>  Amalarius,  in  lib.  i^  cap.  11,  observat  hac  die 
quintam  varietatem,  nempue  ex  adjectione  unius  le- 
ctionis  et  unius  responsorii  cum  guinque  Versibus, 
ac  ex  Passione  Domini,  necnon  etiam,  ut  scriptum 
hahemus  in  libello  qui  dicitur  Romanus  Ordo.  ex  ge^ 
nuflexione.  Tum  addit  :  Intimat  supradictus  libellus 
ex  Romana  comuetudine  debere  eadem  die  ante  publi- 
cumofficium  Orationesquassolemus  in  sexta  feria  age- 
re  recitarif  quse  verba  huc  spectant.  De  genuflexione 
vide  Microlo^um  cap.,  52. 

^  Capitulare  appellant  indicem  Epistolarum  et 
Evangehorum  ad  Missas,  quae  in  fine  librorum  sa- 
crorum   antiquitus  primls  ac  postremis  verbis  deu- 


95  i 


APPENDIX  AD  S.  GREGORIl  MAGNI  UTURGICA  OPERA 


95) 


contioetur.  Sequitur  Gradale  Ne  avertas,  et  legitur  A  affert,  et  deinceps  peragitur  Mis<(a  ordinesuo.  Qua 


alia  lectio.  Post  quam  cantatur  canticum  DomiV^e, 
exaudiyCum  Versibussuis.Evangelium  vero  pronun- 
tiabitur  ita,Pa55io  Domini  nosCjn  Jesu  Chrislisecuri' 
dum  Lucam,  et  incipit  legere  ;  qua  perlecta,exple- 
tur  Missa  ordine  suo. 

V.  Feria  5  Ccenx  Domini, 
29.  Media'  nocte  surgendum  est,  ettangitur  si- 
gnum  ;  et  posthaec  non  nisi  in  nocte  sanctum  Pascha 
ad  Matutinum.  At  vero  ecclesia  omni  lumine  deco- 
retur,  et  more  solito  Deus  in  adjutorium  meum  non 
dicant,  nec  Gloriam,  nec  Invitatorium  ;  sed  cantor 
incipitin  Psalmis  Antiphonam,sicutin  Antiphonario 
contiuetur.  Nec  presbytercomplet  infine^  Oralio- 
nem,  20  ^^^  tacite  surgendum  est,et  lectorBene- 


expleta,  commuuicatepi<copus  solus  aote  altareet 
diaconus  contirmat  eum  cum  calice. 

31.IilatantummO(lo<iie,postquamcommuDicave- 
rit,  ponit  calicem  super  aitare  ;  deinde  accepta  a 
subdiacono  patena,  pouit  juxtacahcem  de  latere  si- 
nistro  et  statim  cooperiUir  a  duobus  diaconibus 
ulrumque  de  sindone  munda,  quam  prius  prcepara- 
verant  in  oraaltarise  regione  pontilicis,  postcorpo- 
ralemcxpansum.Etcontinuo<^  duo  acolythiinvolu- 
tas  ampullas  21  cum  sindone  alba  serica,  ita  ut 
videri  possint  a  me-lio,  tenent  in  brachio  sinistro, 
projectissindonibussuperscapulamsinistram,itaut 
pertingat  scapulamdextram,quatentius  possintde- 
pendentia  retinere.  A  quibussub  humero  stantibus 


dictionem  non  petat ;  et  quando  finit,  non  dicatr^  g  venitsubdiaconus,etaccipitampullaaicommistam 


autem ;  sed  ex  verbis  lectionis  j  ubetur  facere  finem, 
LectionesveroleganturtresdelamentalioneJeremiae 
prophetoe,  ubi  dicit  :  Quomodo  sedet  sola  civitas, 
usqixeyCogitavitDominusdissiparemurumfiliaeSion. 
Tres  de  tractatu  sancti  Augustini,in  PssLlmoExau- 
di,  Domine,07*ationemmeam  primo.Trcsinaposto- 
lo,  ubi  ait  ad  Cor.  cap.  lvh  :  Ego  accepi  a  Domino 
quod  et  tradidi  vobis  :  ix  Psalmos,  ix  lectiones,  ix 
Responsoria.  Cum  autem  omnia  complenda  sunt, 
sequiturc  Matutinum.  Matutino  completonondica- 
tur  Kyrie  eleison  nec  Et  ne  nos  in  tentatio- 
nem, 

30.Hora  autemtertiaingressi  sacrarium,induun- 
turdalmaticis,tampontifexquamomnesdiaconivel 


una  cum  sindone,  et  dat  eam  archidiacono,  et  ille 
defert  pontifici  ante  altare.  Tuncpontifexrespiciens 
ad  Orientem,  et  diaconus  tenet ante  ipsum  ampullam 
in  siuistro  brachio  revolutam  sindone,utsupra  dixi 
mus.  Hic  halat  ter  in  ampuilamchrismatis.et  dici^ 
pontifex  Sursum corda.  Resp.  Babemns  ai  DomC 
nwn ;  et  intratin  consecrationem  chiismatis  eicelsa 
voce  :  sed  antequam  benedicatur,  insufHat  ter  in 
ampullam.  Quaexpleta,  benedicit  ampullam  oleior- 
dine  quo  supradelatam ;  et  similiter  halat  in  ipsam, 
sed  tacite.  AmpuUa  autem  qufficum  chrismate  est, 
statim  ut  benedicta  fuerit,  cooperitur,  ut  a  nemiae 
nuda  videatur,  sed  tenente  eam  acolytho,  omaes 
eam  per  ordinem  salutent,  quam  episcopus  et  dia- 


omni  ornamento,  sedente  pontifice  in  sella  sua  ;  et  p  nus  prius  nudam  salutant.Hoc  expleto,  ablutis  ma 


praeparan  tur  ampullffi  d  u^.  cum  oleo,quarum  melior 
deferturpontifici,  ut,  accepto  baisamo,  el  commi- 
scitato  cum  oleo,  manu  suaimpleat  eam  ;  illam  vero 
alii  ministri  teneant  plenam,  et  pontifex  lotis  mani- 
bus  proceditcumseptem  cereostata  ad  Missas.  Dicta 
autem  Antiphooaad  introitum,  dicitG/onain  excel- 
sis  Deo,  et  Orationem.  Legiturapostohiectio  :  Fra- 
tresconvenietitibusvobisin  untim,usque  Utnoncum 
hocmundodamnejnur.SequiiurGreLdaleChnstusfa'' 
ctus  est  pro  nobis.  Legilur  Evangelium  secundum 
Joannemcap.cxn :  In  illo  temporesciens  Jesus  quia 
venit horaejust  usque quemadmodum  ego  feci  vobis^ 
ita  et  vosfaciatis.  Ante  quam  (MedXuv Per  quem  hxc 
omr?ia,benedicituroleum  pro  infirmis  quodpopulus 


nibus  pontifex  venit  autealtare^etcomunicatomDis 
populus  ordine  suo,  et  servat  de  sancta  usque  m 
cratisnum, 

32.  Ea  vcro  die  hora  nona  faciunt  «  excutiigaem 
de  lapide  in  loco  foris  basilicam  ;  si  ibidem  orato- 
rium  nonhabuerint,  in  porta  ibi  excutiunt;sin  ve- 
ro,  in  loco  in  quo  consideraverit  prior,  ita  ut  ei  eo 
possit  candela  accendi,  qus  candela  in  arundine 
debet  poni,  et  a  mansionario  ecclesiaeportatapne- 
sente  congregatione  vel  populo  ;  et  de  ipsoigne 
continuo  in  eadem  ecclesia  vel  loco,  ubi  accenditur, 
lampada'  unaserveturusquein  sabbato  sancto  ad 
illuminandum  cereum,  qui  eodem  die  benedicendus 
estordine  quo  io  Sacramentorum  continetur.  Ipsa 


gnari  solebant.  Vide  tomum  II  Capitularium,  col. 
1310. 

*Ergoetiam  hoc  triduo  Romani  nocturnas  vigi- 
lias  faciebant  media  nocte. 

b  Id  est,  in  fine  Orationis  Respire,  qumumus,  Do- 
mine,  etc,  non   addit  more  solitoQui  tecum  vivit,  etc. 

c  Matulini  nomine  inleliiguntur  Laudes,  quas  vo- 
camus,utin  regula  sancti  Benedicti. 

d  Hsec  verba  aliaque  refert  Amalarius,  in  iib.  i. 
post  medium  capitis  12  iDicit  libellus  Romani  Or' 
ainis  de  consecratione  chrismaiis  :  Continuo  duo  aco- 
lythi,  etc.  Idcm  post  initium  ejusdem  capitis  ait 
oleum  simul  consecrati  cum  corpore  et  sanguine  Do- 
mini,  nec  habere  proprium  ofncium,  sed  eo  in  loco 
benedici,  ubi  solemus,  inquit,  uvas  benedicere,  Unde 
intelligimus  embolim  esse  supra  dicti  of/icii. 

•  Memoratu  dignum  est  id  quod  a  Theodoro  Ro- 


mance  Eclesias  archidiacono  se  accepisse  tradidit 
Amalarius,  in  lib.  iv,  cap.  44  :  soleo,  inquit  Theo- 
dorus,  es.%e  cum  apoUolico  in  Laieranis.  quando  0//i- 
cium  celebratur  de  Cosna  Domini.  NiUil  enim  ibi  m 
eadem  nocte  observatur  de  exstinctione  Luminum.  h 
feria  sexta  nullum  lumen  habetur  lampadum  sive  U' 
reorumin  ecclesia  in  Jerusalem,  quandiu  domnus  apo- 
stalicus  ibi  Oratione^i  solemnesfacit,  aui  quandiu  crux 
salutatur  ;  sed  tamen  ipsa  die  novus  ignis  accenii' 
tur,  de  quo  reservaiur  usquead  nocturnale  of/icium, 

'  Noniiihil  diversum  Iradit  Zicharias  papa  in  epi- 
stola  1'2  ad  Boriifacium,  nempe  moris  esse  ut  quinl^ 
feria  Paschse,  id  est,  ante  Pascha,  quavdo  sacrum 
chrisma  consccraiur,  tres  lampades  in  seeretion  /(HV 
ecclesioe  constittUx  ardeani  usque  ad  terlium  diem,  Ni 
est,  Sabbatum, 


953 


ROMANI  ORDINES.  -   I. 


954 


Terodieomnediurnaleofficiuminsimulcaaunt.22  A  foras.  Presibyteri  vero   ecclesiarum,  sive  de  urbe, 


A  vesperaautem  hiijusdieinuda^siQlaltaria  usque 
ia  mane  Sabbati. 

VI.  Feria  6. 
33.  In  Parasceve  medianocte  surgendum  est.Di- 
cuntur  IX  Psaluii  cum  Responsoriis,  tres  leetiones 
de  lamentatione  Jeremise  ab  eo  loco  ubi  ait :  Cogita' 
vit  Duminus  dissipare,  uscjue  Misericordias  Domini 
mullx  ;  tresdetractatusancti  Auguslini  de  Psalmo 
L\in,  tres  de  Apostolo  ubi  ait  ad  IlebrfBOs,cap.  v: 
/Vs/iViemus  67*^0  t/}^/'tf£^i.DeindesequiturMatutinum. 
Lucernse  exstinguuntur.  Luminaria  autem  eoclesiaB 
ab  initio  cantusnocturni  inchoanturexstiugui,hoc 
tamen  ordioe.ut  ab  inlroituipsius  ecciesiseincipiat 
paulatim  tutare  \id  esty  exstinguere],  ut,  verbi  gra- 


sive  de  suburbanis,  vadunt  per  ecclesias  suas,  ut 
hocordinecuncta  ad  ve^^perum  faciant,  hoc  tantum 
mutautes,  ut  ubi  ponlifcx  meminitapostoiicum^ipsi 
nominent  episcopum  suum. 

35.PostOrationes<i  praeparatur  crux  antealtare, 
interposito  spatiointer  ipsam  et  altare,  sustentata 
hincibdea  duobusacoljthis,  poMtoante  eam  ora- 
torio.  Venit  pontifex,  et  adoratam  deosculatur  cru- 
cem  ;  deinde  presby teri,  diaconi,  subdiaconi  et  cas- 
teri  per  ordinem,deinde  populus.  Pontifex  vero  se- 
detinsede,  usquedumomnes  salutent.  Presbjteri 
veroduo  priores,  mox  ut  saiutaverint.intrantsecre- 
tarium,  vei  ubi  positum  fuerat  corpus  Domini,quod 
pridie  remansit,  ponentes  eum  in  patena;  et  subdia- 


tia,  peracto  primo  nocturno^  videatur  pars  eorum  g  conus  teneat  ante  ipsos  caiicem  cum  vinonon  con- 


tertia  esse  exstincta;  medio  nocturnoiterum  tertia  ; 
tertio  vero  expleto,  exceptis  septem  lampadibus, 
nihiiluminis  re!inquitur,qu8e  iuMatutinohocordine 
extinguantur.  In  iuitioPsalmi  primi  sit  eustossem- 
per  paratus  in  loco  dextersB  piirlis  ecclesiae  prope 
lampariibus,  ut  ubi  audierit  Antiphonam.  teuens 
caanam  in  manu  sua,  tutat  lampadem  unam.  In  Q- 
nem  PsalmiipsiusaUam  sinistrae  partis  ;sic  una  ex 
parteuna,ahaexaliatutantur,usquead£vangelium. 
In  Evangelio  vero  tutatur  mediaua  lampada. 

34.  Hora  tertia  conveniant  omnes  presbyteri,  tam 
civitatis,  quam  de  suburbanis,  et  omnis  clerus  cum 
populo  in  ecclesia  statula  infra  urbem,  non  tamen 
ia  majore  ecclesia  ;  et  expectant  pontiGcem,   vei 


secrato,  etalter  subdiaconus  patenamcum  corpore 
Domini ;  qoibustenentibus  accipit  unus  presbjter 
patenam  et  aitcr  calicem,  et  deferunt  super  altare 
nuHatum.  Fontifexverosedet  dum  persalutet  popu- 
l:is,crucem,  Nain,  salutantepontiticevelpopulo  cru- 
cem,  canitur  semper  antiphona.  Ecce  lignum  crucis 
in  quo  salus  mundi  pependit,  veniteadoremus.  Dicit 
psaimuscxvui,id  est,^eaa'tmma^u/a/t.Quasalutata 
et  reposita  in  ioco  suo,  descendit  pontifex  ante  al- 
lare,  et  dicit :  Oremus,Prxceptis  saluiaribus  moniti 
Pater  noster ;  sequitur,  Libera  nos,qux  sumus,Domi' 
ne.  Cum  dixerint  Amen,  sumit  de  Sancta  et  ponit 
in  calicem  nihil  dicens  :  et  communicant  omnes 
cum  siientio,  24^^^^P^^^  ^^^^  universa.  Et  dicit 


qui  vicem  illius  tenuerit.  Qui  dum  veniensdesacra-  p  pontifex  :ln  nothinepatrisM  Fitiiet Spiritussancti 


rio  processerit  ante  altare  ad  orandumsupei  orato- 
rium,  sicut  mos  est,  statim  ut  surrexerit,  cum  si- 
lentio  ascendit  ad  sedem  ;  quo  sedente,  statim  sub- 
diaconus  ascendit  ad  legendum,  et  post  iectionem 
cantatur  canticum  Domineaudivi,  cum  Versibus  suis 
et  dicit  pontifex  Oremus,  et  diaicoiiiis Flectamusge- 
nuOt  etdicit  Levate,  £t  dat  Orationem  Deus  a  quo 
etJudas.  Deinde  scquitur  altera  lectio,  post  quam 
sequiturlractus^  Qui  habttaf,  seXEtipeme,  Quoli- 
nito,pronuntial23diaconusita:Pa&«io/>omi>itno- 
striJesu  Christt  serundum  Joannem^ei  i  nci  pi  t  legere. 
Uac  expleta,  statim  iuoc  diaconi  nudantaltare  sin- 
done,  quaepriusfueratsub  Evangelio  posita,  in  mo* 
dum  furantis.  Tunc  venit  pontifexantealtare,  etdi- 
cit :  Oremus,  dilectissitni  nobis,  inprimispro  eccle- 


paxtibi.  Respoudent  Etcumspititu  tuo.  Etpost  pau- 
lulum  Vesperam  dicitunusquisqueprivatim  ;et  sic 
vadunt  ad  mensam. 

Vll.  Sabbato, 

36.  Media  nocte  surgendum  est.  Dicuntur  ixPsal- 
mi  cum  Responsoriis  :  tres  lectiones  legunturde  la* 
mentatione  Jeremifle  ab  eo  ioco  ubi  dicit :  Misericor' 
rf«a?Z)ommimt4Z^a?,  usqueadfinem.  Deinde  leguntur 
homiiise  sanctorumPatrum  ad  ipsumdieni  pertinen- 
tes,  et  in  candelis  accendendisvelexstinguendis, 
sicut  superius  babetur  ^ 

37.  Post  horam  tertiam  Sabbato  procedunt  qui 
baptizandi  suntad  ecclesiam^  et  ordinantur  per  or- 
dinem,sicut  scriptasunt  mascuhin  dexteram,  femi- 
Dffi  in  sinistram.Faciens  crucem  sacerdosinfronti- 


sia  Deiy  et  csetera  perordinem,  sicuiinquartaferia  ^  bus  singulorum,posteaimpositamanus|ipracapita 
diximus.  Cum  autemventum  fueritad  Judsos,  non  singulorumdicit :iVec  te  /a/e(<Sananas.  Ipsaexpleta 
flectunt  genua.Quas  ut  finierit,  omnes  tacite  exeunt      tangit  singuiis  nares  et  aures  de  sputo,  et  dicit  eis; 


•  Amalarius,  sub  finem  cap.  12  :  Restai  adhuc 
unum  in  Romano  Ordine,  ubi  prxcipii  ut  a  quitiia 
fcria  mque  in  Sabbalo  sancto  nuda  sini  aliaria. 

b  Hic  psalmus  etiam  assignatur  ab  Amalario  ia 
OfQcialis  hb.  i,  cap.  13,  ante  medium^  et  lib.  iv, 
cap.  34. 

c  Hsec  verba  refert  ex  Romano  libello  Amalarius, 
sub  medium    praedicli  cap.   13,  ante  lib.  i. 

<i  Idem  Amalarius  in  jib.  i,  cap.  14  :  Posi  hxc 
monet  libellus  memoralus  ut  prxparetur  crux  anteat- 
iare,  qua.nsaluiani  el  oscutaniur  omnes. 

•  Idem  Ipse  Am&larius,  in  prfedicto  cap,  15  ;   Qui 


juxta  ordinem  tibelliper  eommisiionem  panis  ei  vini 
consecrai  vinum.non  observat  traditionemecclesix,  de 
qua  dicit  Innocentius  isio  biduo  Sacramenta  penitus 
non  celebrari.  Verum  an  commistio  haec  sit  vera  coq- 
secratio,  in  commentatio  nostro  examinavimus. 

r  Amalarius  saepe  laudatus,  in  cap.  17  :  Romanus 
libellus  narrai  eodetn  die  benedici  ccratn  oleomistnm  ; 
tndeque  fieri  agnos^  eosque  reservari  usquein  Octavas 
Paschas  ;  quod  hoc  in  libello  nonreperitur.  Sic  vero 
in  vulgato  ordine  Romano,  ubi  de  octavis  Paschse, 
et  in  Ubro  qui  Aicuiuo  tribuitur. 


.'  -r 


955 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


99» 


Epheta,guodestadapenre,mo(iorem  sunvitntis,  Tu  A 
autern  effugare^  diabnle,  appropinquabit  enimjudi- 
eium  Dei. Posleatangitleeleosanctos^^apiilas  et  pe- 
ciw^ t^iiMcii  AhrenuntiasSatanaefRpsp.Abvenuntio, 
Etommbusoperibuaejusf  Resp.Abrenuntic.Et  omni- 
bus  pompis  ejus  f  Resp .  A  brenun  t  io.Ego  te  lino  eleo  sa- 
lutisin Christo  JesuDominonostro  propitiatus  in  m- 
tam  cetemam.  Pax  tibi. 

38.  Hac  expleta,  ambulet  in  circuitum,  imposita 
manu  super  capita  eoriim,  dicattantum  excelsavo* 
ce,  Credo  in  Deum.  Verlit  se  ad  feminas,  et  facit  si- 
militer.Posteadicuntureis  ab  archidiacono  :  Orate^ 
electiyflectite  genua.  Etpost  paululumdicit:  Levate. 
Complete  Orationem  nostram  in  unumjCt  diciteAmen 
Et  Kespondentomuesiimen.Tterum  admonenturab 
archidiaconohisverbis  :  Catechumeni  recedant.  Si  g 
quis  catechumenus  est.recedat.  Omnes  catechumeni 
exeaniforas.  Iternm  dicildiaconus:  Fj7w>Aam5tmi, 
revertimini  in  locis  vestris,  expectantes  horam  qua 
possif  circavos  Deigratia  baptismum  ope7'ari. 

25^^-  Horanona  egrediuntursacrarium  ponti- 
fex, sacerdotes  et  cseteri.etinduunt  se  vestimentis, 
cu:n  qiiibus  vi^ilias  celebrare  debent ;  et  accenso 
cereo,  procedunt  simul  omnes  de  sacrario  cum  ipso 
cereoinecclesiam  ciim  silentio,  nihil  cantantes  ;  et 
poniturin  candelabro  antealttire.  Etunus  diaconus 
rogat  unum  de  sacerdotibus  vel  levitis,  qui  ibidem 
revestiti  astant,  pro  se  orare  ;  et  ut  surrexerit,  dicit 
ipse  diaconus  Dominusvobiscum.Hesp.Etcumspi- 
ritu  tuo.Ei  dicit  Orationcm,  sicut  in  Sacramentorum 
continetur.  Postea  sedent  pontifex  et  sacerdotes  in  ^ 
sediculis  sui«( ;  diaconi  permanf^nt  stantes.  Ipsa  ex- 
pleta,dicitOomt>2ti5  vobiscum.  Rt^sp.Et  cumspiritu 
tuo.lndeSursumcorda.Kesp.HabemnsadDominum. 
Inde Gratiasagamus  Domino  Deonostro.  Resp.  Di- 
gnum  etjustum  est.  Inde  veroacceditin  consecratio- 
nem  cerei,  decantando  quasi  canonem.  Inde  vero 
accendunturinduobus  «  candelabrisduocerei,etde 
ipso  igne  accendunt  in  omni  domo,  quia  omnis  an- 
terior  exstingui  debet. 

40.  Deinde  le<*tor  exuit  se  planeta  ;  ascendens  in 
ambonem,^non  pronuntiat  Ler/to  libri Genesis, sed 
inchoatita,  In  principio  [ecit  Deuscoelum  etterram 
nam  et  reliqusB  omnes  sic  inchoantur.  In  primis 
c  GrflBcalegitur,  deiude  statim  ab  alioLatina.Tunc 
primum  surgenspontifex  dicit,Oremti5etdiaconus 
Flectamus  getiua,  deinde  Levate  ;  etdatur  Oratio  a  ^ 
pontifice,et  legitur  lectioGrnece,  Factum  est  in  vigi- 
lia  ma^ei/ina,etabipsocantaturcanticum  hoc  Grae- 
ce,  Cantcmus  Domino.  Post  hsec  ascendlt  alius,  et 


legitsupradictam  lectionem  Latine,etcanlicuin  c&n- 
tat  suprascriptum  Latine.Deinde  pontifex  surgens 
diciiOremus,  et  diaconus  ut  supra  ;  et  datur  Oratio. 
PosthoclegiturlectioGraece.  Aftprehendent  septem 
mutieres ;  et  ab ipso  cantatur canticum Grrece,  Vinea. 
Deindeascenditalius  legeresusprascriptum  L&tine; 
26c*^Q'^cuQQ  i^&^tnecantatsuprascriptum.  Et  ponti* 
fex,  Oremus  Diaconus  ut  supra ;  et  iterum  legitur 
lectio  Graece,  Scnptit  Moyses  canticum  ;  et  alius 
ascendens  legit  eam  Latine,  Deinde  pontifex  vel 
diaconus,  ut  supra.  Post  hoc  cantatur  Psalmus 
Sicutcervus,  Graece ;  et  aliusipsum  Psalmum  Latine. 
4I.Post  haec  pontifex  directus  ad  popuiumdicit 
Dominus  vobiscum  et  respondent,e/  cum  spiritu  tuo ; 
etdicitOrme/5;et  datOrationemdirectus  ad  Orieo- 
tem.Postfinitam,  diciti>ommei5  vobiscumei  statioi 
veniens  unus  minister  tenens  ampuUas  in  manibus 
suis,  stansin  dextro  cornu  altaris,  et  tuoc  ascendit 
ipse  proecedenspontificem  ad  fontes.  Tunc  Deinde 
schola  descendit  ad  fontes  ad  litaniam  faciendam, 
expectantesparatipontlQcem.Secundus  vero  schol» 
tenet  vas  aureum  in  manu  sua  sinistra  super  piane- 
tam,unde  pontifex  mittere  debet  ohrisma  in  fontem, 
et  jussi  faciunt  iitaniam  ternam.  Deinde  pontifei 
proceditcum  omni  decore,  sustentatus  a  duobus 
diacouibus ;  et  illaduo  cereostata  quoe  ante  fuerant 
illumiQatasemperanteipsumprocedunt,  usqueduzn 
omnia  fiuierinL 

42.  Litaniafinita,  facto  silentio  dicit  pontifex  DO' 
minus  vobiscum.Respondeni.Eteumspiritutuo.Dicii 
Oremus,  ei  dat  Orationem  Omnipotens  sempiterne 
DeusAiem  a\[a,Deus  quiinvisibili  potentia.  Hic  pri- 
mamcriicemfacit,  ^'//Aanra^uam,  cum  manusua 
dividens  aqnam  in  modiim  crucis.  Secuodam,  Unde 
benedico  te.  Similiter  tertiam,  Benedico  te  per  Je- 
sum  (7Ari5/tim.Ha}comniaexpleta,fundit  cbrismade 
vasculo  in  fonte  superipsam  aqnaminmodumcra- 
cis,  etcummanusuamiscitatipsamchrismam  cum 
aqua,  et  spargit  per  omnem  fontem,  vel  super  om- 
nem  populum.  Hoc  facto,  omnis  populus,  qui  volue* 
rit,  accipit  Benedictionem  in  vasis suis  de  ipsaaqua, 
antequamibibaptizenturparvuli,adspargendumia 
domibus  eorum,  et  vineis,  et  campis,  et  fructibus 
eorum. 

43.  Deinde  preshyteri  aut  diaconi,  etiam, si  neces- 
sefuorit,  et  acolythi,  discalceati  induentes  se  aliis 
vestibusmundisvelcandidisingrediuQtur  in  fontes 
^intro  aquam ;  et  baptizantur  priroo  masculi,  deiode 
feminsesubhacinterrogatione :  yj  •Credisin  Deum 
Patrem  omnipotentem,creatorem  cceliet  terrce?  Resp. 


•  Aliter  Amalarius.  in  lib,  i,  c&p.  29.  Additur  etiam 
in  libello  memoratoalter  cereus,  ubi  dicitur  :  Et  tunc 
illuminantur  duo  cerei,  lenentibus  duohus  notariis,  etc, 
quae  verba  hiiic  absunt,  sed  adsunt  in  appendice 
quam  mox  subjiciemus. 

H(BC  verba  citat  Amalarius  in  cap.  21  :  Dicit  li- 
betlus,  dequosaepe  memoravimus,q''tcontinet  Romanum 
Ordinem  :  Non  pronuntiatur  lectio  itbri  Gcnesis,  etc. 

Apposite  ad  hunc  locum  idem  qui  supra  Amala- 
riuB,  mitio  iibri  u  :  iiex  tectioues  ab  antiquis  Romanis 
GrxceetLatinelegibantw  {quitnosapud  CP.  hodieque 


servatur),  ni  fallor  propier  duas  causas  :  unam,  qvia 
aderant  Grxci,  quibus  incognita,  erat  tatina  lingua ; 
alteram  propterunar.imitatem  utriusquepoffuti.ConieT 
Micrologum,  sub  finem  cap.  28,  et  Bernonem  abba- 
tem  AuLrien^em,  cap.  7,  ubi  Amalarii  verba  sub  do- 
mine  Pairum  adducit. 

<1  Idem  ritus  lef^itur  in  Codice  Gellonensiy  imo  etiam 
in  vulgato  ordine  Romano. 

«  H(ec  est  redditio  Symboli,  quam  Amalariusait 
reddi  Sabbato  sancto  Becundum  Ordinem  Romanm ; 
aiiis  in  Cosna  Doxxuiii  in  lib,  i,  cap,  12  sub  ioitium. 


957 


ROMANI  ORDINES.  —  I. 


958 


Cre€U>,CredisetinJesumChrisiumFiliumejusunicum 
Dominum  noslrum  nalum  et  passum  ?  Resp  Credo. 
Cj  edis  et  in  Spintum  sanctum,sanctam  Ecclesiam  ca- 
thoUcani,remissionempeccatorum,camisresurrectiO' 
nem,  vitam  xtemam  f  Resp.  Credo.  Et  accftptos  in- 
fantes  de  pareDtibus  baptizeat  cos  sub  trina  mer- 
sione,  tan  tum  sauctam  Trinitatem  semel  invocantes, 
itadicendo :  Baptizote,innominePatris,  etmergitse- 
mel  ;  et  Filii,ei  mergititerum  ;e^5/nrt(U5  sancti, 
et  mergit  iertio. 

44.  Levatis  autem  ipsisinfantibusinmanibussuis, 
offerat  eos  uni  presbytero  ;  ipse  vero  presbyter  fa- 
ciens  de  chrismate  crucem  cum  pollice  in  vertice 
eorum  cum  invocatione  sanctse  Trinitatis,  dicit : 
Deus  omnipotenSt  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi, 
quitegeneravit  exaqua  etSpiritusanto.quiquededit 
tibi  remissionem  omnium  peccatorum\  ipsetelinet 
chrismatesalulis  in  ChnstoJesuDomino  nostroin  vi- 
tiam  asternam.A  men.Ei  sint  parati  qui  eos  suscepturi 
suntcum  linteis  in  manibus  eorum,  et  accipiunt  ip- 
sosapresbyteriSyVeU  diacooibusquieosbaptizant* 
Pontifexveroegredieturafonte,habeascompositam 
sedem  in  ipsa  ecclesia,  ubi  volueritsedens  in  ea,  et 
deportantur  ipsi  infantesante  eum,  et  dat  singulis 
^  stolam,  casulam,  et  chrismale,  et  x  siliquas ;  et 
vestiantur.Indutiveroordinanturperordinem,sicut 
scripti  sunt,  in  circuitu,  etdat  Orationem  super  eos 
•  pontifex,cumchrismatefacieoscrucem  in  frontibus 
c  eorumcuminvocatione  sanctse  Trinitatis,ettradit 
eis  septiformem  gratiam  Spritus  sancti.Hoc  autem 
per  omnia  prsecaventes,  ut  hoc  non  negligant,  quia 
tunc  omne  baptismumlegitimum  christianitatis  no- 
mine  confirmatur. 

45  Inf\erim  vero  schola  jussa  facit  litaniam  ante 
altare,  primam  ^  septenam  ;  et  spaiio  facto 
faciunt  alleram  quinam;  28  iterum  spatio  facto  fa- 
ciuQtternas,  etdum  dicitur  Agnus  Dei,  magister 
tcholBddicii Accenditetei  tuncilluminatur «  ecclesia. 
Et  procedit  pontifex  de  sacratrio  cum  duo  cereostata, 
unde^sicut  superius  diximus,  stant,  sicut  antea  a 
dextris  et  a  sinistris  altaris.  Litania  expleta,  dicit 
poQlifex  G/ona  in  excelsis  Deo,  deinde  legitur  Epis« 
tola,  Attuia,  Confitemini  Domino,  tractus  Laudate 
Dominum,  omnesgentes.  Non  cantant  Ofiertoria,  neo 
Agnus  Dei,  nec  Communionem.  Ante  Evangelium^ 
noQ  portantlumen  ^  inipsanocte,  sed  incensum. 

46.  Illud  autem  de  parvuiis  providendum  est,  ut, 
postquam  baptizati  fuerint,nulium  cibum  accipiant, 

a  Libellus  septimus  meminit  solius  diaconi  pro 
ministerio  baptismi,  num.  12. 

b  Ita  etiam  lo  iibeilo  septimo.  In  plerisque  aliis  fit 
mentio  tantum  de  albaveste  et  chrismali.  Idem  ritus 
fusior  in  appendice  sequenti. 

c  Amalanus,  sub  finem.  cap.  27  :  DLvit  Romanus 
libeitus,  de  quo  saspe  commemoravimus ;  Oratione  ex* 
fleta  facit  cruc^,  etc,  quae  verba  leguntur  in  sub- 
jecta  appendice. 

<i  Amalarius,  in  fine  secundae  prserationis  ad  librum 
de  ecciesiasticis  Offlciis,  meminit  hujusce  ritus  iita- 
niarum  post  baptismum,  per  septenarium,  et  quina- 
rium,  ei  temarium  nufnerum,  Yi(f 


vii  caput  15. 


ide  commentarii  prse- 


A  nec  lactentur,  antequam  communicent  sacramenta 
corporis  Christi;  etomnibusdiebus  septimanoB  Pas- 
cha^ad  Missasprocedant,et  parenteseorumofferant 
proipsis,etcommunicentomnes.Huncautemsupra- 
dictumordinero  baptisrniin  hocSabbatopaschse^si- 
cutetinSabbatoPenteoostes,omnimodi8celebretur. 
47.1temipsadiediuturnalecursumseparatimca- 
Qunt  in  ispsa  nocte post  gallorum  cantum ;  matutino 
irrumpente  lucetenebras,  surgentes  in  ecclesia  ve- 
niunt,  etmutua  charitatese  invicem  osculantes  di« 
cunt,  DeuSy  in  adjutorium  meum ;  seqnitur  Invitato- 
rium  cum  A  Iteluia.  Sequuntur  tres Psalmi cum  Anti- 
phona  Beatus  vir.  Quatrefremuerunt,  Domine,  quid 
mti^/ipZ2ca(25f4n/^Sequunturverotreslectionescum 
Responsoriis.  Primalectio  de  Actibus  apostolorum; 

3  sequitur  secundaet  tertia  de  homiliis  sancti  Augus- 
tini.  Sequitur  Matutinum  cwm  Atleluia.  Infra  Albas 
Paschse  super  Venite,Surrexit  Dominus  vere.atteluia, 
ettresPsalmossupernocturna.lmponunturper  sin- 
gulas  noctes  usque  in  octavas  Paschae,  id  est,  feria 
2,  Cum  invocarem,  Verha  mea,  Domine,  ne  in  furore 
tuo;  feridi  3,  Domine  Deusmeus,  in  tesperavi,  Domi- 
ne,  Deus  noster,  In  Domino  confido ;  feria  4,  Satvum 
mefac,  Domine,  Usquequo,  Domine,  Dixit  insipiens. 
fcria5,  Domine^quis  habitabit,  Conservame,  Domine 
Exaudi,  Domine,justiiiam  meam;  feria  6 ,  Coslienar' 
rant,Exaudiatte,  Dominus,  Domine,  invirtutetua: 
feria7.  Domini  estttrra,Ad  te^  Domine,  tevavi,  Ju- 
dica  me,  29  Domine,  quoniam  in  innoceniia.  Item  a 
Paschausque  inoctavas  ad  omnes  cursusnon  can- 

P  tatur  RespoQsorium,  nec  lectio  recitatur,  sed  pro 
Versu  et  Responsorio  cantatur  Gradale,  Hasc  dies^ 
tantum  prima.  Post  octavas  vero  Paschee  super  Fe- 
nite,  et  super  omnes  Psalmos  Alleluia  cantant.  In 
secunda  feria  ad  Venite,  et  super  tota  hebdomada, 
SurrexitDominus  vere,alteluia. 
Vlil. Quodsequitur  habeturin  eodemms. CodicCy  sed 
dimidiofolio  a  prcecedentibus  sejunctum. 
48.  In  diebus  festis,  id  est  Pasche^  Pentecostes, 
sancti  Petri,Nativitatis  Domini,  per  hasquatuor  so- 
lemnitateshabentcolligendaspresbytericardinales, 
unusquisquetenenscorporalem  inmanusua  ;etve* 
nit  archidiaconus,  et  porrigit  unicuique  eorum  obla- 
tas  tres.  Et  accedente  pontifice  adaltare,dextral»- 
vaque  circumdant  altare,et  simul  cum  illocanonem 
dicunt,  tenentes  oblatas  in  manibus,  non  super  al- 

^  tare,ut  tox  pontificisTaleotiusaudiatur ;  et  simul  ^ 
consecrant  corpus  et  sanguinem  Domini,  sed  tantum 

•  Idem,  in  cap.  30:  Quod  iltuminaiio  cereorum ; 
secundum  libellum  Rumani  Ordinisexspectetur  usque  ad 
Agnus  Dei,  hoc  demonstrai,  quod  per  itlum  Agnum  qui 
ioilii  peccata  mundiunusquisque  tumen  acdpere  debei, 

f  Amalarius,  sub  medium  cap.  31  :  ut  opiner, 
propier  mulierum  imitationem  dicil  RomaniAS  libeilus 
non  poriari  tutcnocte  anie  Evangelium  aliud  nisi  Ihy- 
miama,  etc. 

K  Multa  de  hoc  Romano  ritu  observat  Amalarius, 
in  lib.  IV,  cap.  52. 

^  Huc  pertinent  Amaiarii  verba  in  lib.  i,  cap.  12, 
Eub  medium  :  Nos  esi  Romanas  Ecclesue,  ut  in  con- 
feciione  immolaiionis  Chrisii  adsint  presbyieri,  ei  simul 
eum  pontifice  verbis  et  manibus  eonficiani. 


959 


APPENDIX  AD  S.  GREGORH  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


MO 


pontifex  facit  siip^raltare  crucem  dextra  leevaqne, 
Cdmacolythi  accpperint  Ilostiasab  archidiaconode 
altare,  vaduiil  ad  presbyleros,  accipientescalices  » 
tres  quiprioressunt.  Oiaoonibus  vero  franffentibus 
inpatenam,  vertit  se  archidiaconus  ad  scholam,  ut 
incipiaDtil^nM5Z)«{,quod  tandiucanlaturusquedum 
complent  fractionem.  Nam,  si  necesse  fuerit,  licet 
archdiaconoquemiibetvocareadconfringendumia 
patenam.  Ibi  tamenubi  pontifexnon  fuerit,  mox  ut 
perfregerintiiiaconi  excussis  manibus  in  patenam, 
aspexerit,  statim  facit  signum  cum  manu  primus 
scholse.  etfiniunt. 

49.  Quandodixerita6omi2i^vr6(7/tone  securij  tunc 
qui  in  ordinefuerit  diaconus  junior  vertitse^etre- 
cipit  patenarade  subdiacono,  deosculans  teneteam 
in  brachio  et;  dum  dixerit  Per  omnia  saecula  soe 
culorum,  rumpit  oblatam  a  iatere  dextro,  30  ^t 
partemquam  ruperit,  cumdicil  Pax  Domini,  mittit 
in  caiicem,  faciendo  crucein  tcr. 

50.  Tunc  sic  agitur,  quando  spgritiido  pontificis 
non  fuerit.  Slat  pontifesautealtare.  Diaconus  ponit 
patcnamsuperallare.Pontifex  vero  oblationes  quas 
confringere  solusdebet  ponitin  patena,  et  confrin- 
get.  Deinde  stant  diacones  in  parte   dextra,  et  in 


A  parte  sinistraarchipresbyteri^etsecundas  vel  quar- 
tus.  vel  quem  voluerit  pontifex  ;  et  dat  uDicuique 
eorum  singuias  oblationes,et  confringunt  cum  ipso 
superaltare  in  corpurale;  eseteras  oblationes,  quas 
superfluas  habuerit,  ponitepiscopus,  seu  archidia- 
conus,  velqui  fueritde  diaoonibus,  in  sacculis.quos 
tenent  acolythi ;  et  sic  ipsi  deferunt  ad  ceeteros 
presbyteros,  quisubterius  stant  ad  confringendum, 
Si  autem  aegritudo  fuerit  pontificis,  ordinem  quo 
agere  debeatsuperius  scriptum  habemus. 

51.  Igitur  diaconus  quando  dixerit  Per  umniatce- 
cula  sceculorum,  post  Gloria  in  excelsis  Deo,  ievant 
planetasin  scapulas,  et  stant  juxta  pontificem  ;si- 
miUterlevant  et  subdiaconi,  sed  cum  sinu.  Subdia- 
conusverodeschola,statimul)iimposueritAntipho- 

Q  nam  ad  Introitum,  levat  plunetam  cum    sinu.  Ad 

completionemi4//e^titavelResponsoria,paratsedia- 
conusad  Cvangeliumlegendum.Si  autemdiaconus 
ibidem  non  fuerit,  presbyter,  sicut  diaconus,  stat 
juxta  pontificem,  sed  non  levata  planeta.  At  ubi 
Evaugelium  relegerit,ibise  nonparat  ubi  et  diaco- 
nus,  sed  statim  venit  ante  altare  vestitus  planeta, 
ornat  altare,  sicutdiaconus. 


APPENDIX. 


I.  De  officiis  in  noclihus  a  Ccena  Domini  usque  in 

Pascha, 

1.  Igitura  Domiuica  quam  sedes  apostolica  Me- 
dianam  voliiitnuncupari,  usum  observantite  credi- 
mus  intimandum  ;  unde  eteaquseipsodiedicuntur 
numerumdierumostendunt,ut  estiUud,  Quartade- 
cima  die  advesperum :  et  paulo  post,  et  in  quinta  de- 
cima  solemnitatem  celebrabitis,  Aquodieusquead 
▼igiiiam  Dominic»  Resurrectionis  in  nulio  Responso- 
rio  decantetur  Gloria,  A  Gcena  vero  Domini,  nec  in 
Psalmis,necinnullolocodecantatur(r/ona,usquein 
Pascha.  Eadem  vero  noctesurgentad  vigilias  hora 
noctis  octava,  et  tunc31  ecclesia  sit  omni  lumine 
decorata.  Nec  more  solito  Deus  in  adjutorium  meum 
dicent,  nec  Invitatorium.  nec  Glorxam  ;  sed  cantor 
incipitin  Psalmis  Antiphonam,  sicut  Antiphonario 
continetur.  Sed  et  in  tine  nocturnsB  lector  Benedi- 
otionem  non  petit,  nec  presbyter  more  solito  Bene- 
dictionem  complet ;  elquandofinit  lector,  non  dicit 
Tu  autem,Domine,  sed  ex  verbislectionisjubeturfa- 
cere  finem. 

2.  Lumen  autem  ecclesiaeab  initio  cantus  noctur- 
nae  inchoaturexstingui,  hoctamen  ordine.ul  ab  in- 
troitu  ipsiusecciesioB  incipiat  paulatim  i\xiair\[Idest 
exstingui],  ut,verbi  gratia,peracloprimonocturno, 
videatur eorum  pars  tertia  esseexslincta  ; medio no- 
cturno  iterum  tertia  ;  tertio  vero  expleto,  exceplis 
septemlampadibus,nih]llumen  relinquunt.Quoe  in 
Matutinis  exstinguuntur  hoc  ordine.  Initio  primi 

*  Id  est.  calices  ministeriales,  qui  alio  nomine  scy- 

ghi  appellaDtur.  Alias  Gregurius  11,  io  epistola  9  ad 
lonifacium  episcopum  Muguntium,  non  scriberet  coq- 
gruum  noD  esse  duos  vel  ire$  caUccs  in  aUario  ponere, 


Psalmisitcustossemperparatus  in  loco  dextrae  par- 
tis  ecclesiffi  propeiampadibus,  utubi  audierit  Anti- 
phonam,  tenens  cannam  in  mau  sua,  tutet  lampa- 
dam  unam,   in  fine  vero  Psalmi  ipsius  tutet  aliam 

^  partissinistrae.  lusecundoPsalmo.cumAntiphonas 
audierit,  tutet  dextra  parte  allam.  Sic  una  ex  parte 
una,  alia  tutantur  usque  ad  ^  Evangelium,  in 
evangelioverotutaturmedianalampada.Eadievero 
Casna  Domini,  hora  nona,  faciunt  excuti  ignem  de 
lapide,  in  loco  foris  basilica  ;  si  ibidem  oratorium 
habuerit,  in  portam  ibi  excutiunt ;  sin  vero  in  loco 
quo  consideraverit  prior,  ita  ut  ex  eopossit  candeJa 
accendi.  Quae  candela  in  ariindine  debel  poni,  eta 
mansionario  ecclesise  portari  praesente  populo;etde 
ipso  igne  conlinuo  in  eadem  ecclesia  loco  secreto 
accendatur  lampada  una,  et  servetur  usque  insal)- 
batosantoadilluminandum  cereum,quieodemdie 
benedicendus  est  ordine  quo  in  Sacramentorum 
continetur.  Et  hic  ordo  cerei  benedicendi  in  subor- 

D  banis  civitatibus  agitur. 

3.  Nam  in  catholica  Ecclesia  infra  ci  vitatcm  Ro- 
manam,  mane  prima.  Sabbato  sancto,  iuLateraDis 
venit  archidiaconus  in  ecclesia,  et  fundit  ceramia 
vas  mundum  majorem,  et  miscitat  ibidem  oleo,  et 
benedicit  ceram,  et  ex  ea  fundit  in  similitudioeo 
agnorum,  et  servat  eos  in  loco  mundo.  In  octaras 
vero  PaschaR  danturipsiaginiad  archidiaconoioec- 
clesia  post  Missas  et  communionem  populo,  et  ex 
eisfaciunt  32iQ^^°3o^suas  incensum  ad  suffumi* 
cum  Missarum  solemnm  celebranlur, 

^  Id  est.  usque  ad  canticum  Benediclus^  ex  ETsa* 

Seiio  Luc8B  desumptum.  Eum    ad   modum  cinticin& 
lagnilicat  deBignatur  iofra. 


961 


ROMANI  ORDINES.  —  I. 


962 


gandum  proqiialirunqiie  eisevenienle  necessilale.  A 
Siiiiiliter  in  suburbanis  ovitalibus  de  cera  faeiuat 
4.  Hoc  expleto,  accipitmausionarius  priorjumfqi- 
tam  candelara  in  manu  siia  illuiuinatam  incanna, 
proseqiiente  eiimpopulocum  suppIicisilentiOiitaut 
Mimmitas  candeite  que  illuminaturad  altare  versa 
inclinatarespiciatillamecclesiamquamsuDtingres- 
suri,  quae  tamen  prius  absque  lumine  erit,  prsBpara» 
tisante  altare  septemlampadibus,itacompositi8,ut 
absque  ullo  impedimento  ciijuscunqueretardationis 
manu  mansionarii  cuin  eadem  candela  possmt  ac* 
cendi,  ac  deinceps  prseparatis  custodibus  omni  lu- 
mine  decoretur  ecclesia.  l^t  ita  ingrediuntur  ad 
Missas,  sicut  in  Sacramentorum  continetur  vel  An- 
tiphonario.Missaexpleta,communicant  ordine  con- 


III,  Feria  5  Coense  Domini. 


6.  Hora  terlia  ingressi  sacrarium  induuntur  dal- 
malicis,  tam  pontifex,  qiiam  omnes  diaconi,  vel 
omni  ornamento,  sedente  pontiHce  in  sella  sua  ;  et 
praeparanturampullHB  duse  cum  oleo,quarum  mnlior 
defertur  pontitici,  ut  accepto  balsauio  et  commisci- 
tatocumoleo  manu  sua  impleat  eam.  lUara  vero 
aliam  ministri  retineant  plenam.  Et  pontifex  lotis 
manibus  procedit  cum  septem  cereostata  ad  Missas. 
Dicla  Antiphona  ad  lutroitiim,  dicit  Orationem. 
Legitur  Apostoli  lectio  :  Fratres,  convenientibus  vo- 
bis  in  unum,  usque  Ut  non  cum  hoc  mundo  damne- 
mur.  Sequilur  Grad.  Christus  factus  est  pronobis. 
Legitur  Evaugeliumsecundum  Joannem  cap.  cxii 


stituto,  etservantde  Sancta  u^qiie  in  crastinum  ^[^^-^  (^"^^i]- In  illo  tempore,  sciens  Jesus  quia  venit 

hora  ejus,  usque  quemadmodum  ego  feci  vobisMa  et 
vosfaciatis.  EtdeiiicepsperagiturMissaordine  suo. 
Quaeipleta,  communicat  solus  pontifexante  altare, 
etdiaconusdonfirmat  eum  cum  calice  illa  tantum- 
mododie.  Postquam  communicaverit,  ponetcaiicem 
superaltare.Deinde  acceptaa  subdiacono  patena, 
ponit  juxia  calicem  de  latere  sinistro,  et  statim  co- 
operitur  a  duobus  diaconibus  utrumque  de sindoae 
munda^  quam  prius  praeparaverant  iu  ora  altaris  e 
regione  pontiticis. 

7  Post  corporalem  expansam,  continuo  duo  aco- 
lythiinvolulasampullas  cum  sindone  alba  serico, 
ita  ut  videri  possint,  a  medio  tenent  in  brachio  pro- 
jeclis  sindonibus  super  scapiilam  sinistram,  ita  ut 


juxta  consuetudinem.  Sedet  ipsa  ecclesia  usque  ad 
vigilias  illuminata  permaneat,  et  sicut  in  isto  die 
taxavimus,sicet  sexta  feria  faciendum  est;  simili- 
ter  etsabbato,  ea  tantum  ratione  ut  ad  horam  no- 
nam  excutiant  ignemde  lapi(ie,sicut  diximus,  et  a 
mansionario  quinta  fcria  portetur,  sexta  feria  ab 
archidiacono ;  in  Sabbato  sancto  ab  episcopo  j  uniore 
portetur.  Si  vero  hic  ordo  in  roonasteriis  agitur, 
quinta  feria  ipse  ignis  a  custode  eccle^ice  portetur ; 
sexta  feria  a  praeposito  ;  Sabbato  vero  sancto  ab 
abbate  portetur. 

II.  Fena^yquodestpridie  Ccenx  Domini. 
5.  nora  tertia  conveniunt  omnes  presbyteri,  tam 


civitatis,  quam  et  de  suburbanis,  et  omnis  clerus  ^  pertingnnt  scapulamdextram,  qiiatenuspossi:itde- 

4*11  m  r\/>r\iil/\  in    o/«/>1aaia    afatiifa    infpo    itt>KAtirk     Aver\A.  nAnrlonfin  i*atinAi*i  •   a  rtniKiio  enK    Kii.»na^  «*....«:u..- 


cumpopuloin  ecclesia  statuta  infra  urbem  exspe- 
ctantes  pontifioem,  qui  semper  in  ecclesia  majore 
per  se  Orationes  solemnes  ipso  die,  sicut  in  Sacra- 
mentorumcontinetur,  complet.Quidumveniensde 
sacrario  processerit  ante  altare  ad  orandum  super 
oratiorum,  moxutsurrexerit,  dicit  Oremus,  etdia- 
convLsFlectamusgenuaf^osleaidicitLevate.ei  ponti- 
fex  [AL,  presbyler]  dicit  Oremus,  dilectissimi  nobis^ 
inprimispro  Ecclesia  Deiet  cseteras  per  ordinem  ; 
tantummodo  pro  seintermittit ;  ad  ultimum  pro  Ju- 
dsis  non  flectunt  genua.  Quibus  expletis,  osculatur 
ahare,  etegreditur.  Presbyteri  veroecclesiarum  sive 
de  urbe,  seu  de  suburbanis,  vadunt  per  ecclesias 
snas,  uthoc  ordinecuncta  faciantferiasexta,  hora 
tertia,  hoc  scientes,  33  ut  ubi  pontifex  de  se  inter- 


pendentia  retineri ;  a  quibus  sub  humero  stantibus 
venitsubdiaconus,et  accipitampuUam  commistam 
unam  cum  sindone,  etdateam  archidiacono,  et  ille 
defert  pontifici  ante  altare.  Tunc  poutifex  respiciens 
adOrientem,  34etdiaconu8  [-4/.,  archidiaconus] 
tenetanteipsum  ampuUam in sinistro  brachiorevo- 
|Utam  sindone,  utsuprapraefiximus.  Et  dicit  ponti- 
fex  Sursumcorda.  Respondetiir  Habemus  ad  Domi- 
num.  Et  intrat  in  cousecratione  chrismatis  excelsa 
voce.  Sed  antequam  benedicatur,  halat  ter  in  am- 
pullam.  Quaexpleta,  benedicit  ampullam  olei  •  ta« 
cite.  ordine  quo  supra  delatam,  etsimiliterhalat  in 
ipsater.  AmpuUa  autem  qua;  cum  chrismate  est, 
statim  ut  benedicta  fuerit,  cooperitur,  ut  a  nemine 
nuda  videatur ;  sed  tenente  eam  acolytho,  omnes 


misit,  ipsiillumnominent.  Postea  vero  hora  octava  ^  eamperordinemsaIutant.?<(amepiscopusetdiaconi 


[Al.,  nonaj  ingrediuntur  ad  Missas  hoc  ordine.  Di 
cit  schola  Antiphonam  adlntroitum,  et  pontifex dat 
Orationem.  Legitur  lectio  una,  sicut  in  Capitulare 
cominemoratur.SequiturGradaleA^^avfr/as/aaem 
tuam.  Sequitur  altera  lectio,  post  quam  canticum 
Domine.  exaudi,  cum  Versfbus  suis.  Evangelium 
pronuntiabitur  ita :  Passio  iJomini  nostH  Jesu  Chri- 
sti  secundum  Lucam.  Qua  perlecta,  expietur  Missa 
ordine  suo. 


prius  eam  nudamsalutant.  Hocexpleto,  ablutis  ma- 
nibus  pootifex  venit  ante  altare,  et  communicat 
omnis  populus  ordine  suo  A  feria  qiiinta  vespere 
nuila  sintaltaria  usqiie  mane  Sahbati,  etipsa  diead 
Vesperas  non  cantatur  Re^iponsorium. 

8.  Feriasexta,  b  horalertia,procedilponlifex.vel 
qui  vicemillius  tenuerit,  iu  ecclesia  statuta  infra 
Urbem,  non  tamen  in  majore  ecclesia.  Qui  dum  ve- 
niensde  sacrarioprocesseritantealtare  adorandum 


A  Deest  iacite  in  Ordine  superiori,  num.  30.  In 
Colbertino  :  Benedwit  ehrismatis  ampullam  olei,  or- 
dine  quo  supra  delatam  ;  et  similiter  halat  in  ipsa,  sed 


tacite  ipsam  benedicat  ampullam,  qum  cum  chrismate 
esL  Statim  ut  benedicta  fuerit,  etc 
^  Colbert.  :  Feria  6,  hora  tertia,  contmiant  omn^ 


963 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


M4 


[AL,  adorandum]  siiper  oratorium,  sicut  mos  est,  A 
statim  ut  surrexerit,  cum  silentio  ascendit  ad  se- 
dem.  Quo  sedente,  statim  subdiaconus  ascendit  ad 
legeodum  ;etpostleetionem  cantatur  canticum  Do- 
mine,  audivi,  cum  versibus  suis,  et  dicit  pontifex 
Oremus,  Diaconus  Flelamus  genna,  Levate.  Et  dat 
OrationemDeus  a  guoetJudas,  Deindesequituralia 
lectio,  post  quam  sequitur  Tractus  *  Qui  habitat. 
Quo  finito,  legiturPassioDomini  secundum  Joan- 
Dem.Quaperlectausque5tiper  vestem  meammiserunt 
8ortem,siSL[im  duodiaconi  nudanl  altare  sindone, 
qu8B  priusfuerat  sub  Evangelioposita,  in  modum 
furantis.  Finito  Evangelio,  tuno  venitpontifexante 
altare,  et  dicit  Oremus,  et  diaconus  Flectamus  ge- 
nua,  et  orat  diutissime,  et  dicit  Levate,  Oremus  di' 
leciissiminobis,  inpnmisproEcclesia  i)et\etc8etera  B 
per  ordinem,  sicut  supra  in  quarta  feria  diximus. 
Quas  ut  finierit  omnes  tacite  exeunt  foras.  ^  Pre- 
sbyteri  vero  ecclesiarum,  sive  de  Urbe,  35  s^u  de 
suburbanis,  vaduntper  ecclesias,et  boc  ordme  cun- 
cta  ad  vesperum  faciant,  hoc  tantum  mutantes,  ut 
ubi  pontifex  meminit  apostoiicum,  ipsi  nominent 
suum.  Ad  vesperum  vero  tam  in  ecclesia,  in  qua 
pontifex  dicit  Orationes^  quam  in  cseteris  ecclesiis 
presbjterorum,postOrationesprsBparaturcruxante 
altare,  interposito  spatio  inter  ipsam  et  altare^  su- 
stenlatahincinde  aduobus  acoljthis.  Posito  ante 
eam  oratorio[i4^^  Posita  ea  ante  oratorium]  venit 
pontifex,  et  adoratam  deosculatur  crucem  ;  deinde 
episcopi^  presbyleri,  diaconi,  et  cffiter  iper  ordinem 
deindepopulus.  Pontifexvero  sedetin  sede  usque-  p 
dum  omnes  salutent.  Pre^byteri  vero  duo  priores 
mox  ut  salutaverint,  intrant  in  sacrarium,  vel  ubi 
positum  fuerat  corpus  Domini^  quod  pridie  reman- 
8it,ponenteseuminpatenem,etsubdiaconus  teneat 
ante  ipsos  calicem  cum  vino  non  consecrato,  etal- 
tersubdiaconuspatenemcumcorpore  Domiui.  Qui- 
bus  tenentibus,  accipit  unus  presbyter  prior  pate- 
nam,  et  alter  calicem^et  deferunt  super  altare  nu- 
datum.  Pontifex  vero  sedet  dum  persalutat  populus 
crucem.Nam,salutante  pontitice  vel  populo  crucem, 
canitur  semper  Antipbona :  Ecce  lignum  crucis,  in 
quo  salus  mundi  pependit,  Vcnite adoremus. Uiciiar 
adrepetendum psalmuscxviii. Quasaiulataet  repo- 
sita  in  loco  suo,  descendit  pontifex  ante  altare,  et 
dicit  lOremus,  Prssceptis  salutaribus ,  Paternoster. 
Seqmi\iT,Libprano9,quxsumus,Domine,Ciim  dixe-  ^ 
TiaiAmen,  sumet  deSancta,etponetincalice,nihil 
dicens,  et  communicant  omnes  cum  silentio,  et  ex- 
pleta  sunt  universa. 
9.  Sabbatosancto  veniuntomnes  in  ecclesiam^  et 


tuDC  illuminantur  duo  cerei,  tenentibus  «  duobns 
notariis,  unus  in  dextro  cornu  altaris,  et  alter  in  si- 
nistro.  Etascenditlector  in  ambone.  Non pronuntiat 
Lectio  libri  Genem,  sed  inchoat /n  prmcipto  plane. 
Similiter  et  alias  lectiones.  Ante  In  principio  non 
dicit  Orationem.  Post  expletas  Orationes  et  lectio- 
nes,statim  veniensunusminister,  teneas  ampullas 
in  manibus  suis,  stans  in  dextro  cornu  aitaris  ;  et 
tunc  ascendit  ipse  praecedens  pontificemadfontes. 
Tunc  deinde  scholadescendit  adfontesadlitaniam 
faciendam,  exspectantes  parationem  pontificis  ;  et 
non  finiunt  litaniam,  dicentes  Agnus  Dei  semper 
usquedumpontifex  venerit,etannuateis  ut  sileant. 
36  Secundus  vero  scholae  tenet  vas  aureum  in  manu 
sua  sinistra  super  planetam^  unde  poutifex  mittat 
chrisma  in  fonte.  Deinde  pontlfex  procedil  cum 
omnidecore,  sustentatusduobus  diacoDibus;etilIa 
duo  cereostataquaeantefuerunt  illumiaata  semper 
ante  ipsum  praecedunt,  usquedum  omnia  finierit 
[AZ.^fuerint  completaj.Mox  ut  venerit  ante  fontes, 
stans  benedicit  fontes,  ut  mos  est,  Hic  primum  cru- 
cem  facit.Qut  hanc  aquam,  cum  manu  suadividens 
aquam  in  modum  crucis ;  secuudam :  unde  benedico 
te ;  similiter  tertiam :  Benedico  teperJesum  Christum. 
Post  fontes  benedictos,  mittit  chrismacum  vaseau- 
reo,  et  aspergit  [AL,  expaodit]  aquam  cum  manu 
super  populum.  Tunc  baptizat,  et  redit  in  sacra- 
rium,  expectans,  ut  cum  vestiti  fuerint  infantes, 
contirmet  eos. 

10.  Deindeftcholajussafacitlitaniamante  altare: 
primam  septenam  ;spatiofactofaciuntalteramqiii- 
nam  ;  inteivallo  facto  faciunt  tertiam  ternam.  Et 
dum  dicitur  A^ncis  Dei.  magister  scholfle  dieit  ex- 
celsa  "^oc^Accmdite,  ettunc  illuminatur  ecclesia.Et 
prooedit  pontifex  desacrariocumduobuscereosta- 
tis,  uude  superius  diximus,  et  stant  sicutanteaa 
dextris  et  sinistris  altaris.  Litauia  expleta,  dicit 
pontifex  G/()mmexce^i5  Deo;  deinde  legitur  Apo- 
stolus,  ALleluia,  ConfiteminiDomino.  Tract.  LaudaU 
Dominum,  omnes  genles.  Non^cantent  OfTerenda 
nec  Agnus  Dei,  neo  Gommunionem.  Ante  Evange- 
liumnon  portantluminain  ipsa  nocte,  sed  taDtum 
incensum.  Episcopus  debet  dicere  quando  mittit 
chrisma  in  frontibus  infantum  :  In  nomine  Patris, 
EtFilii,etSpiritussancti,  pax  tecum,  Respondetur 
Et  eum  spiritu  tuo. 

11.  APascha  usque  in  Octavas  Domini  ad  omoes 
cursus  noncantaturRe8ponsorium,nec  lectioreci- 
tatur;sedpro  Versu  et  Responsorio  cantatur  Gra- 
dale  Hsecdies  quamfecii  Dominus,  tantum  «semel. 
In  Dominicum  PaschsB  super   Venite  dicitur  AU» 


presbyteri,  tam  civiiatis  quam  de  suburbanU,  et  omnis 
elerus  cum  popuio  in  ecciesiastatuta  infra  (Jrbem,  non 
tamentn  majore  ecclesia,  et  exspecieni  poutificem  vel 
quivicem  illiiu  ienuerii.  Qui  dum  veniens  de  sacrario 
eic. 

a  In  Colbert.  :  Eripe  me,  Domine  ;  in  superiori 
vero  Ordine :  qui  habiiat^  vel  Eripe  me. 

b  H(Bc  desunt  in  Godice  Homano  usque  ad  hsc 
verba,  Ad  vesperum  vero,  etc. 

«  Hec  totidem  verbis  ex  libello  Roaiano  refert 


Amalarius,  lib.  i,  cap.  20,  ut  superius  prsmisimus. 

<t  Apposite  ad  bunc  iocum  Walafridus  Strabo,  iQ 
cap.  22,  eiistimat  priscis  temporibus  Paires  sandoi 
sileniio  obiulisse  vel  communieasse^  quod  eiiam  kidt' 
nus,  inquit,  in  Sabbaio  sancto  Paschx  observamus. 

•  In  quibusddm  Alss.  leeitur  prima,  quod  scriptorei 
male  reddiderint  (ut  quiaem  puto)  hanc  DOtam  ii 
qu»  unum,  primum  et  semel  pro  rei  xMm  occtiioii 
Bigaificat. 


965 


hOMANI  ORDINES.  —  l 


966 


ante  Prasoccupemus  faciem  e;MS,etperomnes  Psal- 
Dios  canlatur  Alleluia.  Iiisecundaferiaad  Venitee.i 
per  totam  hebdomadam  dicuut  Anliphonam  Sur- 
rexit  Dominus  vere,  AIL 

12.  Ad  vesperas  diei  Paschfle  sancti,  conveniente  • 
schola  37  temporius  cum  episcopis  etdiaconibusin 
ecclesia  majore  ad  locum  ^  crucifixi,  incipiunt  Kyrie 
eleison,  et  veniunt  usque  ad  altare.  Ascendentibus 
diaconibus  in  c  pogium,  episcopi  etpresbyteri  sta- 
tuuntur  io  locis  ^  suis,  et  schola  ante  altare.  Finito  « 
Kyrieeleison,  annuit  archidiaconusprimoscholae^et 
ille  inchnans  se  iili,  incipit  AUeluin  cum  Psalmo 
Dixit  Dominus  Domino  meo.  Post  huno  annuit  se- 
cundo,  vel  cui  voiuerit :  sed  et  omnibus  incipienti- 
bus  hoc  modo  praecipit.  Dicit  igitur  AUeluia  cum 
Psalmocx.  Sequitur  post  huncprimus  scholae  cum 
paraphonistis  inrantibusA//e/{iia;  etrespondentpa- 
raphonistse.  Sequitur  subdiaconus  cum  iofantibus 
AUeluiay  Dommusree/nat;!/,  et  reiiqua ;  etsemperre- 
spondentparaphonistffi,  etaiinuntiantVers.2  infan- 
tibus,  Parata  sedes  tua  Deus.  llcm  Vers.  3,  Elevave- 
runt  fluminaf  Domine.  Post  hos  Versussalutat  pri- 
mus  scholasarchidiaconum,  etillo  annuente  incipit 
Alleluia  CMvci  melodiis  infantium.  Qua  expleta,  re- 
spondent  paraphonistse  semel.  Post  hanc  incipit 
\ev\ias  AUeiuia  cum  Psalmo  cxi.  Hunc  sequiturAZ 
lelvia.Paschanostrumimmolatusest  Christus.y  ers. 
Epulemurinazymis.  Hoc  expleto  ordine  quo  supra, 
incipit  archidiaconus  in  t  EvangeHo  Antiphonam 
SicioquodJesumquxritiSj  yelJesum  quemquasritis. 
Post  hsec  dicit  sacerdos  Orationem,  etdcscendunt 
foates  cum  Antiphona  In  die  resurrectionis  meae. 
Quamutfinierint.  dicit  primus  scholae  A//e/ma,cum 
Psalmocxii.Sequitur-Ai7e/w/a,'0  Kujoio;  fSao-tAcva-iv. 
Item  Versum  xai  yao  itntoirafit  ttjv  ououatvigv,  i?  tu; 
ou  o-aAcud^g-sQai.  Finitoordine  quo  supra,  posthanc 
sequitur  diaconus  secundus  in  EvangelioAnt.  Ke- 
nite  et  videte  locum  ubi  positus  erat  Dominus  A II, 
aW  Deinde  dicit  sacerdos  Orationem,  et  tunc  vadunt 
ad  sanctum  Joanuem  %  ad  Vestem,  canentes  38 
Ant.  Lapidem  quem reprobaverunt. Deinde  AlLcum 
Psalmo  cxui.  Deiude  primus  scholae  dicit  cum  pue- 


A  ris  AtL  Venite  exsulfemus  Domino.  Vers.  2,  Prasoe- 
cupemus  faciein  ejus.  Vers.  ^tHodiesi  vocem  ejus^ 
Poslhocseqiiitnrdiaconus.\nt.  Cito  euntedicitedis- 
scipulis  ejus.  Deinde  Oratio  semper  absque  Kyrie 
eleison,  et  tunc  vadunt  ad  sanctum  ^  Andream  ad 
crucem,  canentes  Aiit.  Vidi  aquam  egredientem  de 
templo  a  lateredextroAlL,etomnesadquospervenit 
aquaista  salvi  facti  sunt,  et  dicent  ,AU.,  alL  Post 
hancdicantA/l.cumPsalmoGxiv.Quotinito,  schola 
incipitil//.  Venite  exsullemus  Domtno,  et.reiiquaut 
supra.  PostdiciturAnt.  (7i(o  mi^es,  deinde  Oratio. 
Deinde  descendunt  primates  ecclesiae  ad  accuhita, 
invitante  notario  vicedomno,  et  bibunt  ter,  de 
Grecoisemel,  dePactis  semel,  de  Procoma  semei. 
Postquam  biberint  omnes  presby  teri,  et  omnes  dia- 

Q  coni,  seu  subdiaconi,  velomnesacolythipersingu* 
los  titulos,  redeunt  ad  faciendos  Vesperas^  et  bibent 
de  dato  presbyteri.  Hffic  ratio  per  totam  hebdoma* 
dam  servabitur  usque  in  Dominicam  inAlbis. 

13.  Feria  secundaad  Vesperas  iterumad  Latera- 
nis  ordine  quo  supra  ingrediuntur,  hin,All.  mutanles 
post  Psalmum  cxi.  Att.  Domine  refugium  factus  es 
nobis  a  generatione  et  progenie.  Vers.  2Priusqunm 
montes  fierent  autfirmareturorbistei^rXyasaevuloet 
usque  in  sxculum  tu  es,  Deus.  In  Evangeho  dicit 
diaconus  Ant.  Nonnesic  opartuit  pati  Ckristum,  et 
intrare  in  gloriamsuam  Alt.  Data  Oratione  descen- 
duntad  fontescum  Ant.  Lapidem  quem  reprobaverunt 
«dificantes,  hicfactus  est  in  caput  anguti.  A  Domino 
factum  est, et  est  mirabitein  ocutis nosrtis  Att.,alL 
Deinde,  post  Fsaimum  cxii.  sequitur  AU.  'O  Troc/xaU 

'-•  vwv  Tov  ^lvaoLiiX  ir/aoT^^e;,  6  oefvjyoiv  u^si  np6€«.rov  tov 
^lc^aiif.  '0  xadijusvo^  knt  tov  ^tpov^iu  iufihiiOif  cvavTiov 
Efpouii  xat  Bri/auiv,  xal  Mavoiwfi  (Psat.  LXXiX,  1,  2). 
Aiiittkov  «5  AtyuTtTou  iitT^pa^.  *E$f€a>f?  iBviQ  xac  39 
xarc^uTcvffa;  aur^Qv.  ii^oitoir,7aq  iyntpovBfv  avT;^;,  xal 
iity.YipbivtTiivy^y.  (tbid.  9,  10).  Post  hunc  in  Evan- 
gelioAnt.  Cognoverunt  Dominum  AlLy  in  fractione 
panis,AU.  EtdataOrationecum  Antiphona  ;quaiem 
Yoiueris  pro  ioco,descendunt  ad  sanctum  Andream, 
dictoque  psalmoGXiu,  sequitur  Attetuia,  In  exitu 
Israel  exjEgypt^,domus  Jacob  de  populo  barbaro. 


•  Confer  vulgatum  Ordinem  Romanum,  a  pag.  80, 
ubi  multa  quae   hic    referuotur,  omnino  vero  Grseca. 

b  Id  estad  locum  ubi  crucitixi  statua  trabi  in  basi- 
lica  transversae  inpositaerat,  qui  ritus   hodie  quoque  D 
apud  nos  servatur,  vix  apud  Bomanos. 

c  Pogii  nomine  hic  intellige  locum  cancellorum, 
quibus  sanctuarium  a  choro  dirimitur,  sic  dictum 
quod  per  gradus  sensim  assur^eret. 

<i  la  est  pone  altare  in  circuitu  apsidae,  ubi  presb^- 
terium  erat,  exstatque  Romae  etiam  nunc  in  anti- 
quioribus  basiiicis. 

«  Idem  legilur  in  vulgato  Ordine  Romano,  pag. 
80,  col.  i.  Quanquam  boc  videtur  contrarium  .\ma- 
lario,  cujus  haec  verba  sunt  in  lib.  iv,  cap.  23  :  Ha- 
bemus  scriptum  in  Romauo  Ordine  ut  dicatur  Kv- 
ne  eleison  sive  Gtiriste  eleison  ad  ullum  cursum  In 
memoratis  diebus,  sed  sine  retractione  cantemus  Hsec 
dies,  etc.  Goofer  num.  12,  infra.  Numeri  Romani 
post  Versus  exstant  tantum  in  Golbertino 

f  Hoc  loco  et  in  consequentibus  Evangelium  pro 
cantico  magnificai  usurpatur. 


^Deest  in  quibusdam  ad  Vestem,  Apud  vulgatum 
Alcuiuum.  ad  sanctum  Joannem  ad  Fontes  seu  ad 
Vestem.  Exstat  nunc  quoque  oralorium  sancti  Joan- 
nis  Baptistse  ad  Fontes  Laleranenses,  a  beato  Hilaro 
papa  constructum  ;  quod,  quia  fortasse  baptizandi 
vestes  ibi  deponebanl,  easdemque  jam  baptizati  ibi« 
dem  resumebant,  dictum  est  sancti  /oannis  ad 
Vestem, 

li  Templum  sancti  AndresB  proximum  erat  basilicae 
Vaticanse  a  Symmacho  papa  conslructum. 

i  In  Vulgatis  legitur  de  Graeco  primo,  de  Pactisi 
secundoy  de  Procovia  tertio.  In  Godice  Vaticano,  de 
Crdsco,  1,  de  Pactasi,  etuno  deProcoma:  atin  Golber- 
tino  di<*tincte,  de  Grseco  1,  id  est,  semel,  de  Partis 
1,  de  Procoma  1.  Denique  in  Vindocinerjsi,  de  Grwco 
primo,  de  Pactasi  secundo,  de  Procovio  /er/w.Pacti 
et  Procoma  seu  Procovium  loca  erant,  ubi  hoc  genus 
vini  oascebatur.  In  editis  et  in  Godice  Golbertino  de- 
suni  heec  verba,  bibunt  de  dato  presbyteri^  quae  ha 
bentur  in  Vaticano, 


967 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNA  LITORGICA  OPERA. 


9M 


Vers.  2,  Facla  cstXnrn.  3,  NareoidH,  InEvaii^elio 
Anl.  Surrexit  Uominusvere,  AlL,et  apparuit  Petro 
All.  Sequitur  Oratio. 

13.  Feria  3,  ad  vesperum  iterum  ad  Laleranis. 
PostPsalrauin  cxi,  Altetuin,  Paratum  cor  meum, 
Deusparatwn  cormeum.cantahoetpsatmum  dicam 
Domino.  Vers.  2,  ExsurgCj  gtoria  mea.  Vers.  2,  Ut 
liberenturdilectitui.la  Evangelio  Ant.  StetitJesusin 
mediodiscipuLorum  suorMm.EtdataOratione  descen 
dunt  ad  fontes  cum  Ant.  Post  Psalmum  cxu  sequi. 
tur  Atleluia.  UpoiTS'/^S7S,\do^  uou,  tw  v6^w  ^oy  x).iv«Te 

t6   0\ti  VjUl^^V      tlq     T«     pTilLOLTOL  TOO  (TT^tAaT^;      ^OU   (Psat, 

Lxxvii,  1),  Vers.  'Auo££u  ev  7rapa6o>ai;.  In  Evangelio 
Ant.  Vide  manus  meas,  dataOratione.  Itemadsanc- 
*  tum  Andream.  po!4tPsaim.cxiii,dicit  Alleluia,Con' 
fitebor  tibi,  Domine,  in  totocordemeo,in  conspectu 
angelorum.  Ver-».  2,  Adorabo  ad  templum  sanctum 
tuum.  Vers.  ^,Super  misericordia  tua.  In  Evaugelio 
Ant.  Istisnnt  sermones,  quos  dicebam  vobis. 

15.  Feria4,  postPsalmum  r.xi,  Atl.,  all.,  Tc  decet 
hymnus,  Deus,  in  Sion.  Vers.  Replebimur  in  bonig 
domus  tux.  In  Evang.  Ant.  Mittite  in  dextram  na- 
vigiirete.  Dala  Oratione  itur  ad  fontes.  PosiPsalm. 
cxin,  ALteluia,  Confitemini  Domino,  et  invocateno- 
men  ejus.  Wers.l.Cantateei,  et psatlite ei.liem\ers, 
3,  Laudaminiin  nomine  sancto  ejus.ln  Evangelio 
Ani.  Dixit  iLLe  discipuLus  quem  diligebatJesus^  Petro, 
Dominusest,  atl.,  dala  oratione.  Item  ad  sanctum 
Andream,  Postl^salmumcxni,  inchosinies Haecdies, 
respondentomnes:  Quamfecit  Dominus,  sine  Anti- 
phona.  In  Evangelio  Ant.^oc  jajn  tertio  manifesta- 
vit,  Per  titulos  tantummodo  Psalm.  cum  ALLeluia 
dicunt  velGmd. Bxc diesquam fecit  Dominus.  Ant. 
Tulerunt  Dominum  meum^  et  nescio  ubiposuerunt 
eum.  Ascendo  ad  patrem  meum.  Item  venit  Maria 
nuntians  discipuLis. 
46.  Feria  5,  post  Psalmum  cxi  [ALL.,  cxn]  ALl., 


A  Lontatus  suin.  Vers.  2.Stante*  erant,  Item  Vers.  Ro' 
gate  qnaecdpacemsunt.  lu  EvanR:elioAut.  Undecim 
discipuLi.  Data  Oratione,  descendunt  cum  Ant.  ad 
crucem,  40  ^*^  cubicelhim  ^  Rigodem.  Post  Psalm. 
Gxni,  grad.  Hxc  diesquamfecit  Dominus.Ani.  Data 
est  mihiomnis.  Inde  postOrationemad  fontes.Post 
Psalmum  c.xni.AtLeLuia.  Qui  confidunt  in  Domino. 
Vers.  Montes  in  circuitu  ejus.  Item  Vers.  3,  Ut  non 
e.xtendantjusti.ln  Evangelio  Ant.  Euntesdoceteomnes 
gentes.  Item  kni.  Dixit  Jesus  disciputis  suis,afferte, 
Item  Ant.  Ecce^go  vobiscum  sum  Alleluia,omnibus 
diebus,  atleLuia. 

17.  Feria6,  ^  post  psalmumcxv  \AL.,  cxi],  ALl., 
Cantafe  Dominocanticum  novum,quiamirabiLia.\eri 
Notum  fccit  Dominus.Xn  Evangelio  Ant.  Gavi>isunt 

D  discipuLi.  aLL.  Data  Oratione,  descenduntad  fontes. 
PostPsalm.  cxi  [aL..  cxv.]  ALL,  Oi  ovoovoi  ofrr/o-jvix 

Jojav  Bjou.  lloir,vtv  Jk  yffipwv  avTOJ  ovayysAjt  t6  oti- 
peviua  [PsaL.  XVlli  1  et  2]  Ver^.  'Uiiioa  tJ  ^&ugpa  jof- 
xtysOoLi  pftuoif  xalvvJvvxTt  OL'JxyyO.\ti  yvwTiv.  In  Evang. 
Ant.  Arcipile  spiritum  sanctu  //, 
18  Sabi)ato,   post   Psalmum.  cxi  [A/.,   cx]  ALLe- 

tuia.  AcJTi  ayaAAiaTruusTa  Td>  Kvpiiu,  a/a).se|'.ij;xfv  tm 
Ssy  Tw  orwT^^pi  rrjLdv.  {PsaL.  XClV,  {)  Vers.  Ilpo-jSat- 
auufv  t6  TrooT&ivTTO  avToO  cv  cSouo).oyi;TCi,  xat  cv  ^st/.u- 
oi;  aAa).a5'i)pifv  avT&).  Vers.  "OTt  Sso^  ptcya;  Kvoio;, 
xat    BaTt).C'J?  ficya;    CTri    ffaTav  Tr,v  yfrj.  Et  in  eadem 

ecclesiasequitnrAnt.OMtatnJii^i^/ie,  Thoma^  cndi- 
disti  ;  beati  qni  non  viderunt  et  crediderunt .Vssilm 
beatus  virquiiiwet  Dominum.  Post  hunc.4//Wma, 
.,  Otnnes  gentespLaudite  manibus.  Vers.  2,  Qnoniam 
DoTninussummusierribiLis.  Vers.  3,  AscendUDeusin 
jubiLaiione.ln  EvangelioAnt.I//(/emanur?t  tuamet 
cognosce  Item  Ant.  Misi  digitum  meum.  Item  Aut. 
Haec  autem  scripta  sunt  :  ei  dataOrationefinituriD 
Domine  Domini. 

Explicit  feLiciier  Deojuvante.  Amen. 


•  Ila  in  utroqne  Codice,  Vaticano  et  Golbertino. 

b  Aliutn  Ordinem  Rom.inum  prae  oeulis  liab>*bat 
Amalarius,  cuin  scriheret  in  libro  Antiphtnarii.  cap. 
5'^y  In  sexiaferiainte  rponiiur  flespomtonus  Ihec  die«, . . 


inter  duo  Alleluia de  quibus  scrihitur  in  Ordine 

Romano  :  Usque  ad  dicm  octavam  Pascfipe,  ju.Tta  Ro- 
mnnam  consuetudinem,  mtinoratum  cursum  celebra- 
mus,  etc. 


41  ADMONITIO  LN  SEGUNDUM  ORDINEM  ROMANUM. 

i,  Qui  hic  sequitur  Ordo  Romanus,  primoloco  editus  est  a  Gassandro  ct  Ilittorpio.  OQafriuaPanviDins 
existunat  eum  esseOrdinemGclasianum,  qui  aGrej|[orioMagnorueritemendalus.  Attamen  Ordo  prsmissui 
plura  conlinere  vidctur  antiquioris  rilus,  qualc  est  illud,  q\iodsancta,  id  est  Eucharistia,  initio  Missa^  pon- 
tificalis,  nempe  in  Processione  ad  altare^  cx  secretario  scu  sacristia  deferantur  ;  quod  eadem  in  calicem 
mittantur,  praitter  particulam  ex  llostia  recens  coosecrata.At  in  se<iucnti  Ordine  pontifex  ad  altarepcne- 
niens  adorat  snncta,  qu^e  promdc  in  allari  jam  cxtitissc  necesse  est,  non  in  secretario,  ut  in  alio  Ordioe 
Romnno  :  nc(!  uienlio  (il  nisi  de  una  pirticiila  in  calicem  missa. 

2.  Vcrnm  nihiloininus  liic  Ordo  anlic|uissiu)us  est,  utpotc  qucin  pcr  parles  explicavit  Amalarius,  Eglogi 
in  ipsum  Ordiueii)  cdita,  quain  vir  clarissiinus  Slephanus  Hntuzius  t-x  vcierriinoCodicesancti  Galli  Tulctvit 
in  appendice  capitularium.  Eaindcm  visuin  est  tiic  exhihere  intcr  Probaliones  librorum  Ritualium.  Hoac 
ipsum  Ordincin  Koinauuin  pne  oculis  habcbat  .Micrologus,  in  cap.  9,  ubi  tria.  observatex  Urdioe  Romaoo, 
qui£  in  hoc  solo  ieguntur :  nempc  signum  crucisin  fronte  et  in  pecloread  Evangelii  lectionem  ;  baculoruo 
ilem  depositio  ;  etstatio  diaconilegentis  versus  Mcridiem,  non  versus  SeptentrioDem.In  Edilismscribitor: 
Ordo  Processionis  ad  eccLesiam  sive  ad  Mtssam.  Aptior  videtur  titulus  sequens. 


4  I      li 


ORDO  ROMANUS  II. 


DE  MISSA  PONTIFICAU. 


4S^*  Denuntiata  statione  diebus  festis,  primo  A     4.  Tuncpontifezelevan8se,datmananQidexteram 


mane  prflBceditomnisclerus  pontificemad  ecciesiaro, 
exceptis  qui  obsequio  illius  comitantur,  qui  ordine 
suo  scribuntur,  exspectantes  pontilioem  in  ecclesia. 
Sed  dumvenerit  pontifexpropeecclesiam^exeuntes 
aoolythi  et  defensores  ex  regioneiiia,  cujusdiesad 
offlcium  fueritin  obsequio,  prmstolaDtur  eum  loco 
statuto,  antequam  veniat  ubidescensurusest.  Simi- 
liter  et  presby ter  tituli  vei  ecclesisB  ubi  statio  f uerit, 
unacum  majoribusdomusiiliuscivilatis,  vel  Patre 
diaconi®  (sitameniiiaecclesiadiaconisB  fuerit),cum 
BuftKlito  sibi  presbjrtero  et  mansionario,  thymiama- 
teria  deferentibus  in  obsequium  illius,  inclinatoca- 
pitedum  venerit.  Acoly  thi  quidem  cum  defensoribus 
primum^  deinde  presbyteri  cum  suis  petita  Benedi- 


duobuB  prestiy teris ;  et  iili,  osculatis  manibus  ipsius 
procedunt  cum  ipso  sustentantes  eum  ,pr8Bcedentibus 
ante  eos  diaconibusseptem.  Tunc  ministri  cumthy- 
miamaterio  etthuribulisnon  amplius  terni8,proce- 
duntante  ipsummittentes  incensum,et8eptemaco- 
lytlii  portantes  septem  cereostata  «  foras  ecclesiam 
accensa,  procedunt  ante  pontificem  usque  in  cho« 
rum.  Post  thuribula  portatur  £vangelium  propius 
episcopo.  Eadem  autem  Processio  fit  ab  Austro  in 
Septentrionem.  Tuncproceditpontifex,  et  antequam 
veniatad  scholam  »dividuntur  ccreostata,quatuorad 
dexteram,  triaad  sinistram.  £t  pertransit  pontifexin 
caput  schoi«,etingradu  8uperiore,inciinato  capite 
ad  altare,  primo  adorat  ^  Sancta,  etstat  semperin- 


ctione,  divisis  hinc  inde  p^trtibus,  prout  miiitant,  w^  ciinatus  usque  ad  versum  «  prophetalem. 


ppfficeduut  pontiHcem  usque  ad  ecciesiam. 

t  Gum  vero  ecclesiam  introierit  pontifex,  nou 
asceudit  continuoadaltare,  sed  prius  intrat  in  secre- 
iarinm,8U8tentatus  a  diaconibus,  quieum  suscepe- 
rintde  seilari  descendentem ;  ubi  cumintraverit,se- 
det  in  selia  sua.  £tdiaconi,  salutatopontifice,egre- 
diuntur  e  secretario,  etante  fores  ejusdem  mutant 
vestimenta  sua.  Et  parat  Evangelium  qui  lecturus 
est,  reserato  sigillo  ex  prscepto  archidiacoDi  super 
pianetam  acolythi.  Pontifex  autemper  manussul)- 
diaconorum  regionariorum  mutans  vestimenta  so- 
lemnia,  ordinabiiiter  compositis  per  primicerium  et 
secundicerium  vestimentisejus,utbenesedeant,  no- 
vissime  perdiaconumveisubdiaconum,cui  ipse  jus- 
serit,  paillo  superinduitur,etconfigitur  per  acus  in 


B 


5.  Tunc  surgen8,et  faciens  crucemin  fronte  sua, 
dat  pacem  presbyteris  duobus,et  diaconibus  oomi- 
bus,  quidextera  laBvaque  sunt,  dealtiore  gradu  nu- 
mero  minori ;  etde  inferiore,  majori  ;et  respiciens 
ad  priorem  schoiflB  annuit  ei,  ut  dicat  Gloria  Patri. 
Et  prior  schoiflB  inclinans  se  pontifici,  dat  gloriam 
Trinitati.  Et  pontifexa  sspedictispresbyterisinsu- 
periorem  ducendusest  gradum,  nonomninoadal- 
tare.  InquoetiamiocofigeDdusest  gressus,  usque- 
quo  presby teri  primum,  et  tunc  duo  et  duo  diaconi 
aitariscornuaosculentur,  44®^  novissimearchidia- 
conus  solus.  Evangelium  vero.  statim  postquam  ad 
altareventumfuerit^superponitur.Subdiaconiautem 
quasiquadam  linea  porrecti,  usque  ad  aitare  progre- 
dientes,  simul  se  inclinant  corameo,atque  Evange- 


planeta  retro  etante,  et  in  humero  sinistro.  Deinde  q  lio(ut  pr8Bdictumest)superpo8ito,redeunte8  incho- 


subdiaconus  regionarius  porrigit  ei  mappulam,incii- 
naos  se  adgenuaipsius. 

.  3.Hisitacompositis,  invitanteadregiamsecretarii 
pnBfatosul)diacono43  scholam,quartus  schol«,qui 
semper  nuntiat  pontifici  de  cantoribus,  astans  ante 
faciem  pontificis,  et  nutum  ejus  ad  psaliendum  ex« 
spectans,  statimdum  innuit  ei,  egreditur  ante  fores 
secretarii,  et  dicit  Accendile.  Quidumincendcrint, 
staiim  subdiaconus  sequcns^tenensthymiamaterium 
aureum  pro«oribus,ponitincensum,  utpergatante 
pontiticem.  Et  ille  qurtusschols  ad  priorem  velse- 
cundumsivetertiumi  inclinato  capite,  dicit  Domini 
jubeie.  TuncstatuuDtur  duae  aciesin  choro  perordi- 
nem  ab  utroquelatere,et  mox  incipit  prior  scholsB 
Antiphonam  ad  latroitum.Subdiaconi  verode  schola 
levantplanetas  cum  sinu  :  quorum  vocem  diaconi 
dumaudierint,continuo  intrantad  pontificeminse- 
cretarium. 

a  Amalarius,  io  Egloga  :  Candelx  primo  ab  aeoly- 
this  iUuminantur  extra  ecciesiam,  etc. 

^  Id  est)  Eucharistiam,  Amalarii  Egloga  ad  huuc 
k>cum  ;  Episcopus  veniens  ante  altare,  adorat  primo 
Sancta,  et  postea  pacsm  dat  presbyteris,  etc. 

Patrol.  LXXVIU. 


rum,  quatuor  in  dextera,  et  tres  in  sinistra  parte 
consistunt.  Diaconi  vero,  sicut  prius,  stantes  retro 
epi8copuminclinati,quaDdodiciturStcti^  era/tnprm- 
cipio,  surguntutsalutentlatera  altaris  prius,  id  est 
ante^  episcopum,  duo  et  duo  vicissim,  et  redeunt 
adepiscopum.TaDdemepiscopusosculaturEvange- 
lium  et  altare,  et  pergit  ad  dexteram  altaris  ad  se- 
dem  suam,  et  stat  erectus  versus  Orientem ;  et  dia- 
coni  retro  illum,  unus  post  unum  stantes  erecti, 
plures  ad  dexteram,  pauciores  adsinistramaltaris. 
Schola  vero  ad  nutum  diaconi  imponit  litaniam 
KyfHeeleison,  Christeeleison, eiTeliquei.  Etcontinuo 
acolylhi  ponunt  cereoslata  in  pavimento  ecclesi», 
quatuorquidemindexteram  partem,  et  tria  in  sini- 
stram,  vei  (ut  alii  volunt),  lineatim  ad  Austro  in  Sep- 
tentrionem. 

6.  Ldtania  finita,incipit8oluspontifex  clara  voce 
Hymnum  Gloriain  excelsis  Deo,  si  tempus  fuerit. 


c 

phonaB 


Id  est,  usque  ad   repetitionem   Versus  seu  Anti- 

PaunaB  ad  iDtroitum,  qu«   AutiphoDa  ex  ProphetaB 
'salmis  semper  desumpta  est. 
^  Hoc  nomioe  pontifex  noo  raro  absolute  appel- 
latur. 

31 


071 


APPENDIX  AD  S.  GREGORH  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


972 


Deiadevero  totusrospondetchorus  Ei  interra  pax 
hominibus ;  etnon  sedet  prius  episcopus,  aDtequam 
dicant  post  Orationem  primam  Amen  Postea  salu- 
tans  popuium  pontifeidicitPajr  vobi$cum,%\vePax 
vobis,  «  Hesp.  Et  cumspiritutuo,  Deinde  dicit  Or^- 
mus,  Sequitur  Oratioprima,  quam  Collectam  dicunt, 
usque  Per  Dominum  nostrum  JesumCkristumFilium 
tuum,  qui  tecum  vivit  etregnat  Deusin  unitateSpiri' 
tus  sancliperomniasaeculasxculorum.^esp,  Amen, 
Tunc  tolluntur  cereostata  de  loco  in  quo  prius  stete- 
rant,  ut  ponantur  in  una  liuea  ab  Oriente  in  Occi- 
dentem  permediamecclesiam.  Postprimam  autem 
datam  Orationem,  poniifex  sedet  ^  versusadpopu- 
]um,etpresbjtericumeoadnutum  ejus,  et  diaconi 
stant  ante  pontificem.  Subdiaconi  autem  ascendunt 
ad  altare,  statuentes  sead  dexteram^sivesinistram. 

7.  Subdiaconus  vero  qui  lecturus  est,  mox  ut  vi- 
derit  post  pontificem  45  presbyteros  residentes, 
ascendit  in  ambonem  ut  legat,  non  tamen  in  supe- 
riorem  gradum,  quem  solus  solet  ascendere  qui 
Evangeiium  iecturus  est.  Postquam  legcrit,  cantor 
cum  cantoriosinealiqua^  necessitateascendit,non 
superius,  sed  stat  in  eodem  loco  ubi  et  iector,  et 
soius  incboat  Responsorium,  et  cuncti  in  choro  re- 
spondent,  et  idemsolus  Versum  Responsorii  cantat. 
Sifuerit  tempus  ut  dicatur  ii/Ze^tiia,  bene  ;  sin  au- 
tem^Tractus;  sinminus,tantummodo  Responsorium. 
Cantor  vero  qui  inchoat  AUeluia^  ipse  solus  cantat 
Wersumde  Aileluia,  Ipseiterum^/^ema  dicit^stans 
in  eodem  gradu,  id  est  inferiore  ^  . 

8.  Deinde  diaconusosculans  pedes  pontificis,  pe- 
titaque  Benedictione,  venit  anle  altare,  et  osculans 
Evangelium,  levat  in  manus  suas  Codiceai  in  quo 
lecturus  est,  et  partem  ejus  in  dextero  bumeropo- 
nens,  vadit  ad  ambonem.  Et  procedunt  ante  ipsum 
duosubdiaconicum  duobus  thuribulis,  siveuno,Ie* 
vantes  tbymiamaterium  de  manu  subdiaconi  se- 
quentisy  mittentes  incenum.Et  duo  acol  jthi  portanies 
duocereostata,  venientes  ante  ambonem,dividuntur 
a  se,  et  transeunt  subdiaconi  et  diaconi  cum  Evan- 
gelio  per  medium  eorum.Subdiaconi  autem  duo  cum 
thuribulis  anle  Evangeliumin  ambonem  ex  una  parte 
ascendente8,et  ex  aitera  parte  statim  descendentes. 


A  redunt  stare  ante  gradum  descensionis  ambonis. 
Ille  autem  absque  thymiamatorio  vertens  seaddia- 
conum,  porrigilei  brachium  suum  smistrum,  in  quo 
ponit  Evangelium,  ut  manu  subdiaconi  aperiatur  ei 
locusinquosignuiDlectionis,  positum  fuerit;inven- 
toque  loco  lectionis,  ascpndit  in  ambonem  ia  supe- 
rioremgradum,  et dicit 2)omint49  uo6t5Ciim.  Respon- 
dent  omnes Et  cum  spiritutuc,  Quo  audito,vertit  se 
pontifex,  etomnis  sacerdotalis  gradus,  siveomnis 
populus  fidelis  ad  «  Orieotem.  Et  postquam  dixe- 
rit  Sequentia  sancti  Evangelii  secundum  Lueam^ 
sive  Marcum,  et  reliqua,  facit  crucis  signam  io 
fronte  sua  idem  diaconus,  et  in  ^  pectore ;  simi- 
literque  episcopus  et  46  omnis  populus  ;  et  re- 
vertunturad  Evangplium.  Sed  et  K  baculi  omnium 

B  deponuntur  de  manibus,  et  in  ipsa  hora,  neque  co- 
rona,  nequealiudoperimpntum  supercapitaeorum 
habetur.  Ipse  vero  diaconus  stat  versus  ad  ^  meri- 
diem,  ad  quam  partem  viri  solent  confluere,  alias 
autem  ad  Septentrionem.  Sed  et  candelse  ia  pavi- 
mento,  praedicanteeoEvangelium,  de  manibusaco- 
lythorumjuxtaambonemdeponunturusque  finitum 
tempus  Evangelii.Perlectoevangeliojterum  sesigno 
sanctae  crucis  populus  munire  festinat,  et  descen- 
dente  diacono  de  ambone,  subdiaconus  qui  in  filo 
stat,  recipit  Evangelium  ;  quod  tenens  aate  peclui 
suum  super planetam,  porrigitosculandum  primum 
episcopo  i,  deindeomnibus  per  ordinem  graduum 
qui  steterint,  et  universo  clero,  nec  noa  et  populo, 
deinde  conditur  in  locosuo. 

p  9.  PostiectnniEvangelium,  J  candelfle in loco  sao 
exstinguntur,  etab  episcopo  ^  Credo  inunumDeum'*^ 
cantatur  ;  et  thuribula  per  altaria  portantur,  et  po- 
stea  ad  nares  hominum  feruntur,  et  per  manum  fu- 
mus  ados  trahitur.  Deinde  salutat  episcopus  popu- 
lum  dicens  Z)omt/7ti5t;o6t5Ctim;  postea  dicit  Oremus, 
Tunc  canitur  OfTertoriumcumVersibus.Tuncveoit 
subdiaconus,fcrensin  bracbiodextro  patenam,etin 
sinistro  calicem,  in  quorecipiuntur  arauliepopulo- 
rum  ;  et  super  calicem,  corporale,  idest  sindonemi 
quod  accipiens  diaconus  ponit  auper  altare  a  dextris, 
projecto  capite  altero  ad  diaeonem  secundam,  ut 
expandant.  Deinde  transit  sacerdos  ad  suscipiendas 


a  Addunt  Editi :  Sacerdos  autem,  Dominus  vobis- 
cum. 

b  Addunt  libri  editi,  tribus  horis^  sod  perperam,.ut 
quidem  videtur.  Certe  Amalarius,  in  Egloga  sua, 
nihii  de  illis  tribus  horis  babet,  Ideo  vero  aitior  locns 
positus  est  episcopis,  ut  ipsi  superiniendant,  etc.  Ita 
[lle. 

c  Forte,  sine  aliqna  cessatione,  Quanquam  egloga 
innuit  caiitorem  indifferenter  posse  ascdudere  su[te- 
rius. 

d  Editi  inserunt  ha;c  verba  :  seqnitur  jubilalio, 
qnam  Sequentiam  vocant,  At  de  his  nihil  in  E^loga. 
Certe  nec  Sequenliae  (quas  vocantj  id  est  rhythmicai 
illa^  cantiones  qusc  inter  Aileluia  et  Evangelium  a 
nobis  quandoque  inseruntur.  non  erant  in  usu  ante 
Notlcerun)  Balbulum,  qui  earum  auctor  perhibetur, 
znortuus  anno  912. 

•  Ita  observat  Egloga  sspissime  laudata. 

f  Egloga  nullam  facit  mentionem  de  pectore,  sed 
tantum  de  fronte.  Micrologus  tamen  utrumque  habet 


in  cajp.  9. 

«  Eglogse  auctor  :  Post  hcec  baeali  deponuniv  e 
D  manibus,  etc.  Hi  erant  baculi  quibus  innitebaotur 
stantes  ad  orandam  ne  statio  esset  molestior.  Et  iD- 
fra  :  Neque  coronam,  neque  aliud  operimentum  super 
capuf  eadem  hora  tenentes,  Pluria  inferius  de  corooa 
pontiOcali. 

^  Et  id  notat  Amalarius  in  Rgloga.Verba  sequeo- 
tia,  alias  autem  ad  Septentrionem,  videntur  buc  in- 
trusa.  Confer  Micrologi  caput  9. 

*  In  Vulgatis  ad.iitum  aut  presbytero, 

j  Amalariiis  in  Ej^loga  :  Post  teetum  EvangelisM 
candelx  exstinguuntur, 

^  Ex  Amalarii  Eji^loga  intelligimus  locum  hunc  de 
Symboio  non  esse  interpolatum,  etsi  alio  ferat  BeriM 
Augiensis,  qui  ait  Symbolum  iu  Eedesia  Roididi 
cantatum  non  fuisse  ante  sancti  Uearici  princijMUim. 
Nihil  tamen  de  Sjmbolo  habet  MicroIoguSy  qui  hnM 
Ordinem  secutus  est. 


973 


HOMANI  ORDINES.  —  II. 


»74 


oblationes.lQterimcantorescaatantOffertoriiKn  cu-  A 
Versibus,etpopuiusdatobIationessua8,  id  est^  pa- 
nem  et  vinum,  et  offeruntcum  fanonibus  candidis, 
primo  masculi,  deindefemin8e,novis8ime  verosa- 
cerdotes  et  diaconi  offnrunt,  sed  solum  panem,  et 
hoc  ante  altare.  Subdiaconusverocumcalice  vacuo 
sequitur  47  arcbidiaconum,  et  pontificeoblationes 
populorumsuscipiente,  arcbidiaconussuscipit  post 
eum  amulas,etrefunditin  calicem  majorein,tenente 
eum  8ubdiacono,quemsequitur  cum  scypbo  super 
pianetamacolythu8,inquemcaHximpletusrefundi- 
iur.Oblationes  autem  a  pontifice  suscipit  subdiaco- 
nu8,  et  ponit  in  sindonem  quao  eumsequitur,  quam 
tenentduo  acotjthi.Tunc  teneDtibus  duobus  presby* 
teris  manusejus,episcopus  reditin  sedem,  et  lavat 
manus  suas;  deinde  respicitarchidiaconusinfaciem  g 
pontificis,  et  innuit  ei.  Et  ille  resalutato,  et  cantan- 
tibus  adhuccantoribus,acceditadaltare.Tunc  sub- 
diaconilevanlesoblatasdemanusubdiaconisequen- 
tis,  porrigunt  archidiacono,et  ille  componit  altare. 
Ornato  vero  altari,  archidiaconus  sumit  amulam 
pontiticiscum  vinode  subdiacono.etrefunditsuper 
colum  incalicem.  Deindedescenditsubdiaconusse* 
quens  in  scholamet  accipit  fontem  de  manuarchi- 
paraphonists,  et  defert  archidiacono  ;  et  ille  ex 
amuidiQfunditfacienscrucemin  calicem ;  etascen- 
duutdiaconi  ad  pontificem.  Tunc  surgens  pontifex  a 
sede,  et  cantantibus  adhuc cantoribus,  descendit  ad 
altare,  et  orat,et  salutat  Itare,  etsuscipit  oblatasde 
manu presby terorum et  diaconorum,quibus licitum 
est  accedere  ad  altare.  Deinde  archidiaconus  suscipit  ^ 
oblatas  duas  de  olationario,  et  dat  pontifici  ;  quas 
dum  posueritpontifexin  altare,levatcalicem  archi- 
diaconus  de  manu  subdiaconi,  et  ponit  eum  super 
altare  juxta  oblationespontificisa  dextris,  invulutis 
ansiscumoffertoriosuo,  quod  etiam  ponit  in  dextro 
cornu  altaris.  Post  oblationem  ponilur  incensum 
soper  altare,  et  pontifex  inclinans  se  paululum  ad 
altare,  respicjtscholam^etannuit  ut  sileant,  etcon- 
vertit  se  ad  populum  dicens  Orate. 

10.  Tunc  linito  Offertorio  ordinantur  presbyteri 
posl  pontificem,  et  archidiacouusa  dextriseorum  ; 
secundus  diaconusa  sinistris,et  cseteriperordinem 
disposita  acie.  subdiaconi  etiam,  finito  Offertorio, 
vaduntretroaltare,a8picientesad  pontificem  stantes 
erecti  usquedum  dicta  Oratione  super  obiationes 
Secreta,  et  episcopo  alta  voceincipiente  P^romnia  D 
ixcula  sxculorum,  postsalutationemet  exhortatio- 
nem,  finila  Praefatione,  incipiant  dicere  hymnum 
a.nge\iciim,ide^iSanctus,  Sanclus,  Sanctus/mqyxo 


bis  repelitur  Ho$anna.l^%Q\xmd\im^  expleverint, 
surgit  solus  ponlifexy  et  ^  tacite  intrat  in  Canonem» 
et  diaconi  et  subdiaconi  et  presbyteri  in  presbyteno 
omnespermanentinclinati.  InquoetiamCanone  sex 
ordines'  cruciumobservantur,  quorumprimusest, 
\xh\dle\i\irUtacceptahaheas.eibentdicas  hsecdonat 
hmc  munera^haec  sancta  sacrificia  itltbata,  Secundus 
quippee8t,ubi  dicitur  Quam  oblationem  tu^  Deusin 
omnibus qusesumust  bmedictam^  ascriptam,  ratam. 
TertiusnamqueestcrucisordOjUbinarratur  Et  acei* 
pienspanem  in  sanetas  ac  venerabiles  manus  ftioj,  bene- 
dixit.  Item,  Tibi  gratias  agens,  benedixit.  Quartusubi 
suhin^eriur  Hostiampui'am,4tostiamsanctam,Aostiam 
immaculatam,  panem  sanctum  vitae  xiemx^et  calicem 
salutis  perpetusB.  QuiDtu8,ubi  diciivLT Perquemhsec 
omnia.Domine,  semperbona  creas.  sanctificas,vivifi' 
raSybenedicis.  Sextusquidemordo  sequitur,  quando 
pToieTi\xTPeripsum,et  cumipso,et  in  ipso,  quando 
cum  oblata  caiixtangitur.In  eodemofficiodiaconi 
adhucinclinati  per  ministeriumacolythorum  lavant 
manus  suas.  £t  sacerdos  quando  dicit5iip/tces  te, 
rogamus,  humiliato cspite,  indinat  se  ante  allare.  £t 
cu  m  dixerit  aperta  clam  ans  voce  Nobis  quoquepecca^ 
toribus,  surgunt  subd  iaooni,  et  stant  in  loco,  ubi  ante 
steterunt,  et  sursum  aspiciunt  in  faciem  pontificis 
Gumdixerit  Per  quemhxcomniat  Z)omme, erigit  se 
archidiaconus  solu8;et  cum  dixerit  Per  ipsum^  e^ 
cum  ipsOy  levatcumoffertoriocalicemper  ansas,  et 
tenetexaltans  ilium  juxta  pontificem.PoQtifexautem 
tangitelaterecalicem,cumoblatisduas  faciens  cru- 
ces,  et  dicens,  Per  ipsum,  et  cum  ipso,  usque  Per 
omina  sorcu/a  safcutorKm.Etponitpontifex  oblatione 
in  ioco  suo,  et  archidiaconus  calicem  Juxta  eas, 
dimisso  offertorio  in  ansas  ejusdem. 

ii.  Sequitur  in  altum  Prsefatio  DominicsBOratio- 
nis,  et  Oratio  Dominicacum  emboli  ^  sua,  in  qua 
tre8articuiiOrationisinveniuntur.Subdiaconiautem 
postquam  viderint  calicem,  in  quo  sanguis  Domini 
est,  fanone  circundatum,  et48  ^^dieTiaiSed  Ubei*a 
no«a  maZa,  vadunt  et  praeparant  caiices  si  ve  sindones 
mundas,  inquibusrecipiantcorpus  Domini,  ne  in 
terramcadat,etin  puiverem  e  vertatur,po8tdiaco- 
no8  stantes,  donec  exeo  populusvitsesumatconfor* 
tationem  a^teroffi.Nam  quod  intermisimus  de  patena, 
quandoinchoaturGanon,venitacolythus8ubhumero 
habens  sindonem  In  collo  ligatam,tenens  patenam 
ante  pectus  suum  in  parte  dextra  usque  medium 
Canonem.  Tunc  subdiaconus  sequenssuscipiteam 
super  planetam,  et  venit  ante  altare,  expectans 
quandoeam  suscipiatsubdiaconus  regionarius.Finito 


*  Uis  consentanea  statuit  Heraldus  episcopus  Tu- 
ronensife,  cap.  IG  :  Ut  secreia,  id  esl,  Canonem, 
presbyteri  non  inckoeni,  antequam  Sanctus  finiatur, 

)>  Non  ergo  data  voce,  ut  apud  Gr»cos,  Canon 
recitabatur.  Vide  Ej^logam  el  Reinjgium  Antissiodo* 
reosem. 

c  De  his  signis  crucium  interrogatus  a  Bonifacio 
episcopo  Zacbarias  papa  respondet  in  epistoJa  quas 
est  inter  Bonifaciaoas  ordine  142. 

d  Id  est  cum  subsequenti  oratione,  Lt^era  fiai| 
fumwnus,  Domin§f  etc. 


•  Nempe  per  confractionem,  de  qua  in  Ordine 
superiori.  Obscurum  est  quod  habet  Rgloga  hoc 
loco  :  Postea,  ^cilicet  post  Oralionem  Oominicam, 
commislum  corpus  Domini  eum  vtno,  simuiifue  pace 
annuntiata,  auferiur  dominicum  corpus  de  altari.  Et 
infra  :  Et  ideo  quia  iotus  homo  surrexit,  fas  est 
ut  iilico  cum  obiatione  ralix  Domini  auferatur  de 
altari,  nempe  ad  commuQicandum  (ut  quidem  vide- 
tur)  pontificeoiy  qui  ad  sedem  suam  commuoicar^ 
tolet. 


975 


APPENDIX  AD  S.  GREGCMIII  MAGNI  LITURGICA  OPERA 


076 


autem  Ganone,  subdiaconus  regiouarius  stal  cum 
patena  nudapostarchidiaconem.Quandodixerit,  el 
abomniperturbationesecuri,  verlitse  archidiaconus, 
et  osculata  pateua  dat  eam  tenendam  diacono  se- 

cundo  *. 

12.  Cum  d\\eT'\i  PaxDominisit  semper  vobiscum, 
mittit  in  calicem  de  Sanctaoblata.  Sed  archidiaconus 
dat  pacem  episcopo  priori ;  deiude  cseteri  per  ordi- 
nem,  et  populus,  separatim  viri  et  feminse.  Tunc 
pontifex  rumpit  oblatam  ex  latere  dextro  et  particu- 
lam  quam  rumpit,  super  altare  relinquit ;  reliquas 
vero  oblationes  suas  ponit  in  patenam,quam  tenet 
diaconus,  et  redit  ad  sedem. 

13.  Jam  archidiaconus  levat  calicem,  et  dat  eum 
archisubdiacono,  qnem  tenet  juxta  cornu  altaris 
dextrum  ;  et  accedentes  subdiaconi  cum  acolythis, 
qui  sacculos  portant,  a  dextris  et  asinistris,  exlen- 
dentibus  acolythis  brachia  cum  sacculis,  stant  a 
fronte,utparentsinus  sacculorum  archidiacono,ad 
ponendas  oblationes,  prius  a  dextris,  deinde  a  smi- 
stris.  Tunc  acoljthi  vadnnt  dextra  Iflevaque  post 
episcoposcircaaltare,  reliqui  descenduntad  presby- 
teros,  ut  frangant  Hostias.  Patena  Prfficedit  juxta 
sedem,  deferentibuseam  duobus  subdiaconilus  ad 
diaconos  ut  frangant.  Sed  ilii  aspiciunt  ad  faciem 
pontificis,  ut  eis  innuat  frangere.  Et  dum  innuerit, 

resalutatopontifice50<^oQf^°fru"^>^^^^^^^^'^^"^^ 
evacuatoaltarioblationibus,respicit  in  scholam,  et 

innuit  eis  utdicantA^nuf  Dei,  et  vadit  ad  patenam 

cum  cseteris.  Expleta  confractione,  diaconus  minor 

ievatam  de  subdiacono  pateuam  defert  ad  sedem,  ut 

communicet  pontifex ;  quidumcommunicaverit,de 

ipsa  Sancta  quam  momorderat  ponit  inter  manus 

archidiaconi  in  calicem.  facienscrucem  ter,dicendo : 

Fiat  commistio  et  consacratio  corporis  et  sanguinis 

DomininostriJesu  Christiaecipientibusnobisin  vitam 

SBtemam,  Resp.  Amen.  Pax  tecum.  Resp.  £^  cum  spi- 

ritu  tuo. 

1 4 .  Deinde  venit  archidiaconus  cum  calice  ad  comu 
altaris,  et  anountiat  stationem  jetrefuso  parumin 
calicem  de  scypho  inter  manus  acolythi,  accedunt 
primum  episcopiad  sedem,ut  communicentdema- 
nu  pontificis  secundum  ordinem.  Sed  et  presbyteri 

«  Post  haec  additur  in   Editis   :  Post  solutas  (ul  in      legatur. 
his  pariibus  mos  est)  pontificales  benedictiones  cum         d  Monachi   quippe    tunc    temporis,     quando  hse 
dixerit,  etc.  Quod    additamentum  esse  non  dubito  ^  scripta   sunt,    degebant  apud    Lateranum,    ei  d 
Gallicani  vel  Germanici  scriptoris,  cum  apud  Roma-  '^  sanctum  Petrum,  ex  dictis  supra   in    CommenUrii 
nos  in  usu  non  essent  ejusmodi  fienedictiones.  ut      cap*  4. 
Buperius  notavimus,   nec  quidam  de  iilis  in  Egloga 


A  omnesascenduntutcommunicentadaltare.  Episco- 
pusautem  primus  accipit  calicem  de  mano  archi- 
diaconi,   et  stat  in  cornu  altaris,  ut  confirmet 
sequentesordines.  Deinde  archidiaconuc,acceptode 
manu  illius  calice,  refundit  in  scypho,  quem  supra 
diximus,  et  tradit  caiicem   subdiacono  regionario 
quitraditeipugillarem,cumquoconfirmet  populum, 
Calicemautemsubdiaconusaccipit  sequens,  et  dat 
acolytho,  et  ille  revocat  in  paratorium.  Quos  dum 
coofirmaverit,  idestquospapa  communicat,  descen- 
dit  pontifex  a  sede»  tenentibus  ei  manus  qui  eum 
duxerint^  ut  communicet  eos  qui  in  senatorio  sunt 
postquemarchidiaconusconfirmat.  Postea  episcopi 
communicant  populum  innuente  pontiiice,  et  post  eo 
diaconicoofirmant.Presbyteri  autem  jussu  pontificis 

g  communicantpopuium,etip8ivicissim  confirmaat. 
Nam  mox  ut  pontifexcoeperitcommunicare  populum 
in  seuatorio,  statim  schoia  incipit  Antiphonam  ad 
Communionem,etp8ailuntusquedumcommunicatu 
omni  populo,  etiam  iu  parte  mulierum,  reiit  io 
sedem,etrepetito  Versu  quiescunt.  Posl  omnes  hos 
communicat  ad  sedem  regionarios  per  ordinem,et 
eos  qui  in  filo  steterant,  et  saccellarium,  et  acoly- 
thum^  qui  patenam  tenetetquimanutergium  tenet, 
et  qui  aquam  dat,  et  postpontificem  archidiaconus 
eos  confirmat. 

15.  Pontifexautem  conteraplans  populum  commu- 
nicatumesse,innuitper8ubdiaconumprimo|8choic, 
etiile  resalutatoeo^dicit  Gloria  patriei  sicut  erat, 
et  versum.  £t  finita  Antiphona,  51  surgit  pontifex 

^  cum  archidiacono,  et  veniens  ad  altare  dat  Oratio- 
nem  ad  Complendum.  Qua  finita,  cui  praeceperit 
archidiaconus  de  diaconibus,  aspicit  adpontificem 
ut  eiannuat,etdicitadpopulum//e,lf ts<a  est  Resp. 
Deo  gratias.  Tunc  septemcereostata  praecedunt  poD- 
tificem,  et  subdiaconus  cum  thuribulo,  ad  secreta- 
rium.  Descendente  autem  illo   io  presbyteriunii 
episcopi  primum  dicunt  JubCy  domine^  benedictre, 
Resp.  Benedicat  vos  Dominus.  Resp.  Amen.  Po&t 
episcopos  presby teri,  deinde  ^  moDachi,deiodede 
schola,  deinde  omnes  processores,  et  mansiooiriif 
et  intra  in  secretarium. 


ADMONITIO  IN  TERTIUM  ORDINEM  ROMANUM. 

52  Quo  tempore  scrlptus  sit  subsequens  Ordo  Romanus,  non  facile  dixerim.  Eadem  fere  contiDet  ttqu 
duo  superiores.  Non  dcfertur  Eucharistiaad  altare  ante  Missara,  nec  doplex,  sed  uoica  particulaecooMcn- 
tfficoramistio  ante  communionem.  Quod  utruraaue  in  secundo  Ordine  Romano  eliam  deesse  superius  notir 
viraus.  secus  quam  in  primo.  Mooasterii  vocabulum  pro  ecclesia  raajore,  guod  io  sequenti  Ordine  luitar, 
nura.  3,  noQvidetur  in  usu  foisseante  saHsulum  nonum.  Nullura  hujus  Ordiois  locum  simf ularem  laodataa 
invcnio  ncc  apud  Amalarium,  nec  apud  microloffum.  Unde  coojectura  est  hunc  Ordinem  nonesteidM 
aniiqunra  atque  alios  duos  qui  ab  ulroque  auctore laudati  fuerunt. 

Cfeterura  nuilura  tertii  hujus  Ordinis  nobis  licuit  reperirc  exemplar.  quOy  si  qaa  snnt  in  eo  inlerpoltUii 
distingucre  possimus.  Dubiura  est  nura  ejusraodi  sint  ea  quse  num.  ISlegontur  iQuia  vimum^Biiam  wimcok' 
fecratam,  seasanguine  Domini  commistum,  sanctificatur  per  onmem  modum,  Qoandoqoidem  in  daobu  prt- 


977 


ROMANI  ORDINES.  -   lU. 


978 


missis  libcllis  nihil  siraile  habetur,  et  si  eadem  sese  ofiTerat  occasio.  Sed  hac  de  re  fusius  in  commentario 

nostro. 

Huic  Ordini  tertio  subjicicmus  fragmentum  quarti  Ordinis  pontificalis  ex  ms.  Codice,  qui  fult  olim  Gonstan« 

iiniCajetani. 


ORDO  BOMANUS  III. 

/n  nomime  Domnilneipii  liber  de  Romano  Ordine.  A  rii,  accepta  deferanturperbajulosde  majori  •  mo- 


Qualit^  celebrandum  sit  offieium  Missce, 
5S  ^  •  Primo  omnium  observandum  est  septem 
esse  regiones  ecclesiastici  ordinis  urbis  Romffi,  et 
unamquamqueregionem  singulos  diaconosregiona- 
rios  habere^et  uniuscujusque  regionis  acolythos  per 
manum  subdiaconi  regionarii  diacono  regionissuffi, 
causaofOoii  subditos  esse  ;  superioresautemveldia- 
conorum,  Yelsubdiaconorum  ordines,  arcbidiacono 
qui  Yicarius  est  poQtiiici3,obedire,s«rvato  unicuique 
per  eum  proprii  gradusministeriaiiordine. 

2.  Oportetautem  utpost  numerum  ecciesiastica- 
rum  regiouum  sciatqui  voluerit  numerum  dierum 
per  hebdomadam,quo  ordine  circulariter  obsequan- 
turjuxtaordmationemantiquitusconstilutam.Prima 


nasterio  ad  celebrandsestationis  locum,  qu»  sunt 
aquamaniie,  hocest  vas  manuale,  patense,  calioes  et 
scyphi,  atque  pugiliares,  aureisive  argentei,  amulse 
argente»  ad  vina  f undenda  parate,  colatorium  au- 
reum  siveargenteum,  et  cantatorium.  Subdiaconus 
autem  qui  lecturus  est,  sub  cura  sua  habebit  Aposto- 
ium,  et  archidiaconus  Cvangeiium. 

5.  Gum  vero  pontifez  intraverit  ecciesiaro,  non 
continuoad  altareascendit,  sed  priusintratinseore- 
tarium,  sustentatus  a  diaconibus,  qui  eum  descen- 
dentem  a  sellario  accipiunt  obviis  (ut  aiunt)  manibus; 
ubi  dum  venerit,  et  in  sella  sua  sederit,  diacones, 
salutrtopontiGce,  egrediuntur  desecretario  cum  or- 


enim  feria  Pa»che  ministrabit  regio  tertia.secuuda  „  f  «f  bili  disciplina  et  aotefores  ipsiassecretariimu- 
/i».Ma  ,.A»i/>  /*.io..«.    4A»ii.  /^ma  Z^ir^  ^.«:»4a    fiipia  ^  taiit vestimeuta sua.Egredientibusautemdiaconibus 

de  secretario,  remanent  oum  pontifice  primicerius 


feria  regio  quaria,  tertia  feria  regio  quinta,  feria 
quarta  regio  sexta,feria  quinta  regio  septima,  feria 
seztaregio  prima,  sabbato  secundaregio.  Ergouna- 
qusequeregioordines  proprios,  taminprocessione, 
quaminecclesia  habei)it,  veiubicunqueeos  propria 
diesraUone  sui  gradus,  seoundum  priscam  constitu- 
tionem,  ire  vel  ministrare  compulerit^  et  nuiius  in 
aliquadesignatusregione,aministerioponUficissine 
excommunicaUonis  vei  animadversionis  sententia 
deesse  poterit. 

3.  Denuntiata  staUone  diebus  festis,  primo  mane 
omnis  clerus  debetapostolicum  ad  ecciesiam  prcece- 
dere,  excepUs  officiaiibus  ministris,qui  inobsequio 
iliius  comitantur  pro  ponUficaii  dignitate,  ut  sunt 
diacones  stationarii,  subiiaconi, etomnes acolythi 


atque  notarii  ipsius  stationis,et  subdiaconi  jam  parati 
prosuo  officio  ;  quorum  unuspalliumpontificis  cum 
acu  superplanetam  teneatin  Iiractiiosinistro.atque 
pontifex  per  manus  subdiaconorum  regionariornm 
mutat  etipse  vesUmenta  solemnia^sicut  levitie  faoiunt 
in  parte  altera. 

6.  Suddiaconi  regionarii  secundum  ordinem  suum 
accipiuntadinduendumpontificemipsavestimenta, 
alius  lineam,alius  ambolagium,  id  est  amictum^quod 
diciturhumerale;aliuslineam  dalraaticam,quam  di- 
ci  ra  us  albam,  ali  us  cingulum,alius  dalmaticam,aliu9 

orarium,  aliusplanetam  ;  55^^B^cp®^<^^^>'^®°^^^" 
duuntponUficem.Primiceriusautemetseoundicerius 


iiUus  regionis,  qufleipso  dieponUficidebetministra-  ^  componunt  vesUmenta  ponUficis,  ut  ex  honorabili 


re.  Sed  cubiculario  laico  hcec  curaestpresscripta^ut 

seUa  ponUficisin  sacrario  sit  parata,  donec  ille  ve- 

niat  ceiebraturus  divina  mjsteria.  Episcopi  autem 

alque  presbjteri^exspectantes  in  presby  terio  pontifi- 

eem,  cum  his  qui  preparant  54  ornatum  ecclesia- 

sticum  atque  vasa  ecclesiae,  sedebunt  ea  locali  dispo- 

siUone,  ut  intrantibus  ecclesiam  episcopi  sint  ad 

sinistram,  presbyteri  vero  ad  dexteram,  utquando 

pontifex  sederit,  et  ad  eos  respexerit,  episcopos  ad 

dexteram,  et  presbyleros  conlueatur  ad  sinistram. 

4.  SuscipituraulempontifeK  perpresbyteros  tituli 

Yel  eccIesisB  ubi  indicta  est  statio,  una  cum  majoribus 

ejusdem  ecclesiffi ;  et  offertur  in  obsequium  illius 

ihymiamateriumincensiyinclinatoolTerenUumcapite; 

atque  petita  BenedicUone et  accepta,  hinc  inde  pon-  D  cantare  ;  et  postea  non  Ucetin  locolectoris  vel  can- 

tificem  proceduntadecclesiam,proutquemque  con-      toris  alterum mutare  .'quodsifactum  fuerit,  excom- 

tigtt  secundum  ordinem  militare.  Sed  h»c  ouraerit      municabiturarcliiparaphonista,idestquartU88ohol8B 

acolythorum,  ut  sacri  ministerii  vasa  per  manum     qui  semper  debet  pontifici  de  oantoribus  nunUare* 

primi  mansionarii^quiestcustosdominicalis  vestia-     Statuuntnr  enimperordinemaciesdue,et  parapho- 

«  Hic  moDasterii  nomine  ecclesiam  intellige  pro  usu  recepto  a  saeculo  nono. 


compositione  exhibeatur  circumstantibus,  spectacu- 
lumreverendffidignitaUs.Novissimeautemcuijusse- 
rit  dominus  ponUfexexdiaconibus,sumitde  manu 
subdiaconisequenUs  pailium,  etsuper  pontifioemin- 
duit,  et  illud  oum  acu  in  planeta  retro  et  ante,  et  in 
humerosinistro  configit,et  salutatdominum.etdicit: 
jube,domine,benedicere»  RespondeiSalvelnos  Domi- 
nus,Amen, 

7.  Deindc  subdiaconus  regionarius  referens  ad 
ponUficem  quidebeantlegere  aut  cantare,  ponit 
mappuiam  in  brachio  sinistro  ponUficis  super  plane- 
tam,  cum  disciplinaU  ad  genua  ejus  inclinatiooe,  ot 
pronunUattalemsubdiaconum  regionarium  Episto- 
tam  legere ;  et  talem  Responsorium,et  talemil  Uelyda 


979 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


VfHI 


nist»  quatuor  a  foris  hinc  inde;sed  infantes  infra 
per  ordincm  abutroque  latere.  Postquam  autem  pon- 
tifexadpsallendumannueritarchiparaphoDistfCjdicit 
sive  acolythis  stantibus  ante  fores  secretarii  cum 
cereostatis,  sive  subdiaconoregionario,  quiante  se 
ad  processionem  debetthyiniamateriumportare,^c- 

cendite. 

8.  Sed  ille  quartusscholceperveniensinpresbyle- 
rium,  ubi  chorus  in  quatuor  (ut  dictum  est)  ordina- 
tus  assistit  reYerendadispositione,postquamdixerit 
inclinato  capite  ad  prioremsoholse,  vel  secundum, 
sive  tertium,  Domini  jubele,  mox  Antiphonam  ad 
Introitum  incipitprior  scholas.  Quorum  voce  audita, 
diaconi  intranl  ad  pontificem  in  secretarium,  et  ab 
archidiacono  atque  secundario  acceptis  utrinque  et 
osculatis  manibus  pontificis,  procedunt  cum  ipso 
Bustentantes  eum.  Reliqui  gradus  procedunt  inor- 
dinesuo,  excepto  quod  unus  de  regionariis  subdia- 
conibus  debetpracederecum  thymiamaterio.  Quem 
sequuntur  septem  acolythi  illiusregioniscujusdies 
fueritiportantes  septem  cereostata  aocensaantepon- 
tificem,  usque  dumad  altare  venerit.Sed  antequam 
per  veniat  Processio  ad  scholam  ,di  vid  untur  cereosta- 
ta,  quatuorad  dexterampartem,ettriaadsinistram. 
Inhochonorabili  ministerio  debetpontifexvenire  in 
tribunal  ecclesise,  et  inclinare  caput  56  contraal- 
tare,  et  postquam  surrexeritjn  fronte  sua  crucem 
facere,  et  uni  episcoporum  de  hebdomadariis,etar- 
chipresbytero,  et  diaconis  omnibuspacemdare;ac 
deinde  respiciens  ad  priorem  scholse,  innuit  ei  ut 
debeat  Gloriam  dicere.  Qui  se  incUnans  pontifici, 
imponit  Hymnum,quodaturgloria8anct8eTrinitati. 
Sed  pontifexconcelebratinterim  secretoOrationem, 
knte  altareinclinatus^usque  ad  repetitionem  Versus. 
Nam  diaconi,  quando  dicitur5tc2it  erat  in  principio, 
Burguntab  inclinatione,  et  salutantes  altarislatera, 
prius  duo  etduo  vicissim  redeunt  ad  pontificem,  te- 
nentes  locum  quisqueprosuo  ordine.Atpontifexad 
repetitionem  Versus,  sicut  dictum  est,  surgens  ab 
Oratione,osculatur  Evangelium  etaltare;  acdeinde 
accedit  ad  sedem,  etstat  versusad  Orientem. 

9.  Schola  vero,  finita  Antiphona,  imponit  Kyine 
eleison  ;  sedpriorscholfledebetadpontificemcusto- 
dire,quando  prnecipiatmutare  numerum  litani8e,et 
innuenti  inclinat  se.  Quae  cumfinita  fuerit,pontifex 
incipit  Gloria  in  exclsis  Deo,  si  tempus  fuerit.  Se- 
dere,  autem  non  oportet  pontificem  antequam  dicant 
Amen,  post  primamOrationem.  Deindedebentsub- 
diaconi  regionariiascendere,  etad  dexteram  altaris 
et  ad  sinistram  se  statuere.  Sed  ille  subdiaconus, 
qui  leeturuB  est,  postquam  viderit  episcopos  sive 
presbyterospostpontificem  sedere,  quos  ipse  ponti- 
fex  nutu  suo  facit  seoum  considere,  tum  ascendit  in 
ambonem,etlegitleetionem.Postquamlectorlegerity 
cantor  enm  cantorio  ascendit,  etresponsoriumdicit, 
ac  deinde  per  alium  cantorem  Alleluia^  si  tempus 
fuerit,  sive  Tractus  concinitur  ;  sin  minus,  Respon- 
Borium  tantummodo  cantatur. 

10.  Deinde  diaconua,  osculatis  pedibus  pontificis, 


A  et  accepta  ab  eo  hac  Benedictione  :  Daminus  sit  in 
corde  Luo  etin  lahiis tuis,y twii  antcaltare,  et  oscu- 
latis  Evan^celiis,  levat  Codicem  in  manibus  siiis. 
Priorautemdeduobussubdiaconis,qui  soliimmodo 
dei>entdiacouumpr8ecedere,incensummitlit  in  thy- 
miamaterium,  sed  alter  per  proximse  stationissub- 
diaconumaccipitilludadportandum.Proceduntante 
ipsos  duo  acolythi  cum  duobus  cereostatis,  quibus 
acolythis  ante  ambonemdivisis,  transeunt  per  me- 
dium  ipsorum  subdiaconi  et  diaconuscam  Evange- 
liis.  Sed  ille  subdiaconus  57  ^^^  absque  thymiama- 
terioest,  porrigit  brachium  sinistrum,  ut  a  diacono 
accipiatUbrumEvangeliorum.ut  peripsum  aperia- 
tur  diaconolocns,  inquo  signum  lectionis  fuerit  po- 
situm.  Ascendente  autemdiaconoad  legenduni,ipsi 

Q  duo  subdiaconiredeunt  stareante  descensionis  gra- 
dum.  Postquam  finitum  fueritEvangeUum,dicitpon- 
tifex  Pax  tibi,  vel  Dominus  vofriscum.  Sequitur  re- 
sponsio  Et  cum  spiritu  tuo.  Descendente  autem 
diacono,  subdiaconus  ineqaipriusaperueratlibrum 
Evangeliorum,  recipiteum ;  et  reversns  in  presbyte- 
rium,  porrigit  iUum  unisubdiaconorum^  utipseof- 
ferat  omnibus  ad  osculandum,  qui  steteruntperor- 
dinem  graduum.  Postevangeiicam  ergolectionem, 
reponitur  liberEvangeUorum  in  paratorio  quodam, 
sive  in  secretario. 

ii.  SedacolythustenenscaUcem  in  brachio  sini- 
stro,  porrigit  corporale  superpositum  diacono,  nt 
]psedesupercalicemaccipiens,illud  expandat  super 
altare,  projecto  ad  sequentem  diaconum  capile  al- 

C  tero. 

12.  Pontifex  autem  sustentatus  hinc  inde  dextra 
laevaque  a  primiceiro  notariorum  et  primiceriode- 
fensorum,  descendit  adsenatorinm,quodestlocui 
frincipum,  ut  suscipiat  oblationes  eorum.  Arcfaidia- 
conns  vero  posteum  amulas  suscipit,  etincalieem 
majorem,  quem  subdiaconus  regionarius  sequeos 
portat,  vacuum  refundit  :  qui  cum  fnerit  impletus, 
refunditur  in  scyphum,  quem  ibi  tenebit  sequeos 
acolythus.  Oblationes  veroprincipum  subdiaconai 
regionarius  a  ponUficesuscipit,  ac  sequenti  subdia- 
cono  porrigit,  et  ipse  in  sindonem,  quam  tenent  duo 
acolythi,  easponit.  Sed  episcopus  hebdomadariiu 
suscipitpostpontificem  oblationes  reliquorum  quu 
ipse  mann  sua  mittit  in    sindonem,   quae  sequitar 

|v  cum.  Post  quem  diaconus  sequensamula^suscipitf 
et  inscyphum  manu  sua  post  archtdiaconum  eas 
refundit.  Similiter  transiens pontifex  in  partem  ma- 
tronarium,  explet  omnia,  ut  supra. 

IS.Deinde  redit  ad  sedem,  tenentibus  primiceriis 
manusejus.  Archidiaconusautem  stans  ante  altare, 
lavat  manus  suas  expleta  susceptione.  Post  bocio 
faciam  pontificisrespicit,  et  cum  ei  annuerit,  resa- 
lutato  eo  perhumilem  inclinationero,  adaltareae- 
cedit.  Tunc  accipiens  per  8ubdiaconesob]atas,hine 
inde  porrigentes  eas,  ponit  tantas  super  altare, 
quantae  possint  populo  sufficere.  Composito  igitnr 
altari  et  ornato,  58  arehidiaconus  deinde  sumit 
amulam  ponlifieis  desubdiacono  oblatioiiario,etrB- 


981 


ROMANI  ORDINES.  —  IIL 


m 


fundit  ncalicemsupercolatoriuii];  deiadediacoDO- 
rum.  ac  dcinde  prlmiceriorum  et  secundiceriorum. 
Postea  autem  subdiaconus  sequens  desccndit  in 
scholam,  etaccipit  fontem  de  manuarchiparapho- 
nistffi,  ac  defert  ad  archidiaconum,  et  ille  infundit 
fuciens  crucemin  calicem.  Ascendentibus  verodia- 
conis  ad  pontiflcem,  primicerius  et  secundiccrius, 
notarii  et  defensores  regionarii  descendunt,  et  in 
loco  suo  consistunt. 

14.  Tunc  pontifexsurgensa  8ede,descendit  adal- 
tare,  et  sahitat  altare,  et  suscipit  oblatas  de  manu 
presbyteri  hebdomadarii,etdiaconorum,atque  pri- 
miceriorum.  Deinde  archidiaconus  suscipit  oblatas 
pontificis  de  oblationario^  et  dat pontifici ;  quas  dum 
posuerlt  pontifex  in  altari,  levat  calicem  archidiaco- 
nus  de  manu  subdiaconi  regionarii,  et  ponit  eum 
super  altare  j  uxla  oblatam  pontificis  a  dextris ;  atque 
cumoiTertorioincornu  altarisposito,  involvens  per 
ansas  calicem,  stat  post  pontiticem.  Et  pontifex 
paululum  inclinans  se  adaltare,  respicitadscholam 
et  annuit  ut  debeant  silere. 

15.  Finito  autem  ofTertorio,  episcopi  stant  post 
poDtiflcem,  primus  in  medio^  deinde  per  ordinem 
archidiaconus  adextrisepiscoporum,secundusdia- 
conus  asinistris,  et  caeteri  disposita  acie  per  ordi- 
nem.  Atsubdiaconi  regionarii,  Gnito  ofTertorio,  va- 
dunt  retro  altare,  aspicientesadpontificem,stantes 
erecti  usquedum  incipiant  dicere  Hymnum  angeli- 
cum,  id  est  Sanctus,  Quem  dum  expleverint,  surgit 
poDtifexsoIu8,et  intratin  Canonem.  Episcopi  vero, 
diaconi,subdiaconi,  presL)yterJ  permanentin  presby- 
terio  inclinati  :  et  cum  dixenitiobisquoquepeccatO' 
ri6u5,  surgunt  subdiaconi :  cumdixeritPe7*9{iem  Aa?c 
omnia,  Domine^  surgit  archidiaconus  solus.  Cum 
dixerit  Per  iosum,  et  cum  ipso,  levat  achidiaconus 
cumofFertorio  calicem  per  ansas,  ettcnetexaltans 
iliumjuxta  pontiQcem.  Pontifex  autem  tangit  e  la- 
tere  calicem  cum  oblatis,  dicens  Per  ipsum,  et  cum 
ipso,  usque  Per  omnia  sxcula  sxculorum,Ei  ponit 
pontifexoblationes  inIocosuo,etarchidiaconus  ca- 
licemjuxtaeas,  dimisso  lu  ansis  ejus  ofTertorio. 

lO.Eece  autemfinitocanone  subdiaconus  regio« 
narius  stat  ante  altare  cum  patena  post  archidiaco- 
Dum»  quam  in  medio  canone  subdiaconus  sequens 
accipit  peracolythum  ;  qul  scilicet  acolythus,  50 
quaDdoiQchoatpontifexcauonem,venit,sub  humero 
babens  sindonemincolloligatam,ettenet  patenam 
in  dexteraparte  antepectus  suum.  Quando  dixerit 
poDt'fex  Kt  ab  omniperturbatione  securi,  vertitsear- 
chidiaconus,etaccipiens  patenam,  osculatur  eam,  et 
datdiaconosecundotenendam.  Cum  dixerit  PoxDo- 
i7tint5i75empe7*t;o6i^ct/m.mittitincaIicem  de  sancta 
subj unffens  Ikpc  verba  :  Fiai  commisiio et  consecratio 
corporis  etsauguinis  Domini  nosiriJesu  ChrxstUacci' 
pientibus  nobis  mvi/am  a?/ernam. Sodinterimarchi- 
diaconus  pacem  dat  episcopo  priori,  qui  et  ultra 


A  dabitjuxta  se  stanti,  ac  deindeperordinem  ceeteri ; 
atque  populus  osculantur  se  invicem  in  osculo  Christi. 
Tunc  pontifexrumpit  oblaUun  ex  latere  dextro,  et 
de  ipsa  Sanctaquam  ruperit  particulam  super  altare 
relinquit,  reiiquas  vero  oblationes  suas  in  patenam 
quam  tunc  tenet  diaconus  ponit.Nani  archidiaconus 
levat  calicem,et  subdiaconoregionario  porrigiteum 
utleneatjuxtacornu  altarisdextrum:  etaccedentes 
subdiaconi  sequentes cum  acoly thi8,qui  sacculos ad 
haec  idoneos  portant  a  dextris  et  a  s.nistris  altaris, 
ipsiergosubdiaconi,extendentibu8acolythisbrachia 
cumBacoulis,  seqaentcs  a  fronte,  parantsinussac- 
culorum  arcbidiacono  ad  ponendum  oblationes,prius 
adextris,  deinde  a  sinistris.  Tum  vadunt  acolythi 
dextra  lievaquc,  post  episcopos  sive  presbyteros  cir- 

g  cum  altare,  utipsisacerdotes  incipiant  Hostias  con- 
fringere,  patena  pr{ecedente,quamduosubdiaconi 
regionarildeferuntaddiaconoscausaconfractionis, 
utipsi  quoque  fraDgant,quandopontifex  annueriteis. 
Sedarchidiaconus  evacuato  altari  oblationibus,  re- 
spicit  inschoIaro,'et'ailnuiteis  ui  dicmi  Aynut Dei\ 
ac  deinde  vaditad  patenam,  quam  tencnt  duo  sub- 
diaconi  regionarii,  ut  ipse  etiam  frangat  cum  CGeteris 
diaconis  juxta  cornu  altaris.  Expleta  confractione, 
diaconusminor,  levatade  subdiaconopatena,defert 
eamadpontificem^utcommunicetcorpore  dominico. 
Sedipsepontifexconflrmaturab  archidiacono  in  ca- 
lice  sancto;dequo  parumrefunditarchidiaconusin 
*  majoremcalicem,  siveinscyphuni,quemtenetaco- 
ly  thusjUt  ex  eodem  sacro  vase  confirmetur  populus, 
quia viaum,  etiam  00  ^^^  consecratum,  sed  sangui- 
ne  Domini  commistum,  sanctificatur  per  omnem 
modum. 

17.  Accedunt  primum  episcopi  secundum  ordinem 
de  manu  pontificis  communicare ;  etposteos  ascen- 
duntpresbyteriomnes,  utcominunicent  ad  altare. 
Cumautemcommunicaveritarchidiaconus,caIicem 
interea  tenet  primus  episcopus.^  Sicut  enim  in  Ro- 
mana  ecclesiasummopontificiministrant  episcopi, 
sicincffiteris  ccclesiis  debent  episcopis  facerepres- 
byteri.Recepto  calice,archidiaconu8  confirmat  om- 
nes  sanguine  dominico,  quos  communicaverit  pon- 
tifex  corpore  dominico.  HocofBcio  juxta  altare  per- 
acto,  et  pugillari  oum  quo  confirmetur  populusper 
subdiaconem  regionarium jam  acceplo,traditurca- 

^  lixabarchidiaconoeidem  subdiacono  perferendus 
acolytho,  ut  reponatur  in  paratorio.Deinde  descen- 
ditpontifexcumprimicerionotariorumetprimicerio 
defensorum,  ut  communicet  principes  populorum» 
et  matres  familias  eorum.  Et  sicut  archidiaconus 
confirmatquospontifexcommunicat,sicreliquidia- 
cones  confirmant  quos  episcopi  sive  presbyteri  post 
pontificem  conimunicant. 

18.  Sedcum  cceperitpontifex  clerum  sive  popu- 
lum  communicare,  schola  incipit  antiphonam  ad 
communionem  psallere,  ac  deinde  nutu  pontificis 


•  Tres   calices  hoc   in  ordine  assignantur  scilicet      calix  sacer,  in  quo  fiei>at  consecratio. 
major,  in  quo  recipiebantur  primo  vini  oblationes  ;         ^  Quse  seauunturadhflec  verba,  AtfC^f>to(;a/tc^,etc.y 
BcyphuB  seu  calix  miDisteriaus,  supra,  num.  12,  et      inteijecta  videntur. 


983 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


984 


Gloiia  Patri,Sicut  eratin  principio.etnuncet  sem-  A  con"s  respicitad  pontificem,  ut  annuat  ei,  et  dicat 


pcr,siibdiaconofacientecrucemin  fronte,  utex  hoc 
signo  intelligat  prior  scholse,  quandopost  commu- 
nionein  debeat  gloriam  «ianctae  Trinitati  (licere,  para- 
tus  etiam  Versum  repelitionis  subjun^ere.  Finita 
Antiphona,  quae  repetitur  ad  repetitionis  versum, 
pontifexadaltare  datOrationem  ad  Complendum. 
Qua  etiamfimta,diaconus,cui  prseceperit  archidia- 


ad  populum  Ite,  missa  est.  Respondet  popnlus  Deo 
gratias.  Uicenlibusauteai  epi-copi»,  sive  presl»ylei  is 
vel  spqupntihiisor«linibu4,//'ftc,r/omi/i^  henedirere, 
respondetpontifpx  Benedicat  nos  Dominus.  Amen. 
Praeceduut  igitur  poutiticem  septem  cereostata,  et 
subdiaconus  regionarius  cum  thuribulo  ad  secreta- 
rium. 


ORDO  ROMANUS  IV. 


▼SL 


FRAGMENTUM  TETERIS  ORDINIS  ROMANl 

DE  MISSA  PONTIFICALI 


61 B 

grege  numerari.  Per  Christum  Dominum  nostrum. 
Hic  erigit  se  sursum.  Oblatam  solam  hic  benedicit, 
Quam  ohlationem  tu  Deus  in  omnibus,  quxsumus,  Ae- 
nedictam,ascriptam,ratam,ratinnabilemtacceptabi' 
lemquefaceredigneris{H'\c  ambosignat^  idestobla- 
tamet  calicem),  ut  nobis  corpus  et  sanguis,  usque 
Omnipotentem,  tibi  gratias  agens^  benedixU/regtt, 
deditquediscipulissuis  (iteefi5,usque  Uem  tibi  gratias 
agens,  benedixU.  Hic  quatuor  vicibus  solam  oblatam 
signat,  in  quinta  vice  super  calicem  solum  crucem 
tBLcien^iHostiampuramMostiamsanctam,  Bosttam 
immaculatam,panemsanctufn  vitdeastemas^et  cattcem 
salutisperpetu»,  usque  Immaculatam  Hostiam.  Hic 
inclinatseiterum  juxta  altare,  dicens,  Supplices  te 
rogamus,omnipotensDetis.ll\coTai apud^equod  vo-  p 
luerit.Deinde  dicit,  Jube  hxc  perfetTi  per  mantis, 
UBqueinconspectum. Hic se erigit  haec  verba  dicens 
Ut  quotquot  ex hac  altarisparticipatione,  usque  per 
Christum.  Hse  Orationes  duse  dicuntur,  una  super 
•  depticios,  altera  post  lectionem  nominum ;  et  hoc 
quotidianis,vel  in  agendis  tantummodo  diebus  Me- 
mentoetiam,  Domine,  eteorumnomina,quinosprX' 
cesserunt  cum  signo  fidei,et  dormiunt  in  somnopacis. 
etrecitantur  nomina.  Deinde  postquam  recitatafue- 
rint,  dicat :  Ipsis,  Domine,  et  omnibus  in  Christo 
quiescentibu8,locumrefrigeriiJucisetpacisutindul' 
geas,deprecamur,pereumdem.Nobi8quoquepeccatO' 
ribtis  usque  sed  venise.quxswnus,  largitor  admitte. 
Per.  Hioerigens  se  archidiaconus  veniet,  et  invol- 
vens  calicem  mapulia,  levat  illum  contra  domnum 
papam.  Perguem  hxc  omnia,  Domine,  semper  bona  ^ 
ereas.  Hic  ambo  signat  id  estoblatam  et  calicemi 


62^f>bu3^i<^ibus>  singulissingulasfaciens  emces: 
Sanctificcu,  tnvificas,  benedicis  et  praestas  fioMs.  Hie 
levatdomnuspapaoblatasuuasusqueadoramcali- 
cis,  et  tangens  eum  de  oblationibus,  tenente  ilom 
archidiacono,  dicit  :  Per  ipsum,  et  cum  ipso  et  w 
ipsoest  tibiDeoPatriomnipotentiinunitate  Spiritus 
sanctiomnishonoretgloria.  Tunc  dicit  in  altum  Per 
omma  safcci/a  5a?rti/orum.Tunc  reponit  oblatamin  al- 
tari,  eidicit  inaltumOremtis.  DeindedicitPra?rfp/u 
salutaribus  moniti,  u%que Sed  liberanos.  Tuncdicit 
domnus    papa,  interveniente    nullo   sono,   banc 
Orationem  :  Libera  nos  quxsumus,  Domine^  usque 
Petro,  Pautoatque  Andrea.  Hicnominatim  quales 
volueritsanctosy  vel  quantoscommemorat.  Deiode 
infert,  Cum  omnibus  sanctis  dapropititit,u%que  Per 
omniasxcula  sxculorum.RespondeiuT  Amen.Dem^ 
dicit  Pax  Domini  sit  semper  vobiscum»  Non  mittit 
partem  de  sanctat>  in  calicem,  sicut  caBteris  tacer- 
dotibus  mos  est.  Dum  confringit,  Agnus  Dei  dieit, 
etexpletaconfractione,quandocommunicatdoffinui 
apostolicus,  partem  sibi  mordet,  et  reliquam  in  ea- 
lice  mittit,  faciens  crucem  de  ea  tribus  yicibui  su- 
per  calicem,  nihildicens.  Et  sic  confirmatnr  deet- 
iice,  tenente  calicem  arcbidiacono.  Quando  ?ero 
domnus   apostolicus  descendit  c  ab  altari,  ineipK 
communicarepopulus,  et  dicitur  AntiphooaidCom- 
munionem.  Et  expleta  Communione  et  AotiDboiu 
tuno  surgitdomnus  papa ;  et  veniens  adaltare,  sa- 
lutat  altius  dicens l>omtitisoo^uct<m.  Respondetar 
Et  cum  spiritu  tuo.  Deinde  dicit  Orationem :  Qtoi 
ore  sumpsimus.  Domine,  mente  eapiamu8,et  iefnu- 
nere  temporali  fiat  nobis  remedium  sempUemum. 
Per,  eto. 


a  Id  intelligendum  de  iis  qui  sacris  diptycbis  in- 
scripti  erant,  quonim  nomina  recitari  oiim  mos 
erat. 

b  Hic  una  diversitas,  quas  non  bhbetur  in  duobus 
primis  ordinibus  Romaois  ubi  domnus  apostolicns 
mittit  in  calicem  de  sancta  prius  consecrata  quem 
ritum  Amalarius  ex  libelio  Homaoo  Jaudat  in  lioello 
m  cap.  3i  et  post  eum  Microiogua  in  cap.   18. 


«  En  altera  diversitas,  quod  domnus  apoitolieiis 
communicat  de  altare,  non  ad  sedem  suam,titiB 
preemissis  Ordinibus.  Ex  his  duobus  oolligitar  hane 
Ordinem  esse  aliis  posteriorem  :  cujus  prsmissuo 
fragmentum  ex  vetustissiico  Codice»  qui  oliis  foit 
Gonstantini  Cajetani  abbatie,  postaa  IraDslattti  io  bi- 
bliothecam  Sapientiae  RomaoaB,  aeeepimoi. 


ADMONITIO  IN  QUINTUM  ORDINEMROMANUM. 

Q3  ScauensOrdo  Romanusmultsantiquitatis,  inCodice  velustissimo  sanctiGallisubsequitur  libellumdtf 
Gradlbus  komana  ecclesitB,  quem  inferius  subjicieiiius.  Prffimissaenumeralionesacrarum  vestium  pontificis 
aiioruraque  niinistrorum,  exhibet  Ritum  Missapepiscopalis  secundum  morem  tunc  receptum  in  ecclesia  Ro- 
mana.  Hunc  vero  Ordinem  esse  Romansp  Ecclesia;  intelli^tur  ex  designatione  initio  facta  episcopi  Romani, 
aiius  a  pontifice^  et  presbyteri  itidem  Romani.  InMissffiritibusmultaobservationedigna.  Sjmbolum  CP.  post 
Evangelium  assi^natur,  ul  insecundo  Ordine  Romdno,  quod  est  contra  sententiam  Bernonis  Aug^ensisab- 
batis,  eiistimantis  hoc  non  fuisse  usitatum  in  Missa  apud  Romanos  ante  Henrici  sancti  imperatori^  princi- 
patum. 

Priori  huic  libro  de  Missa  episcopali  succedit  alius  Ordo  ejusdem  argumenti,  jam  editus,  sed  denuo  colla- 
tut  cum  antiquis  Codieibus  manascriptis. 


ORDO  ROMANUS  V, 

DE  HISSA  EPISGOPALI PRIMUS. 


S4  I*  ^^  vestimentis  pontificalUnu.  A 

i.  In  primis  cam.  •  et  cingitur  supra.  Dein  linea 
cum  cottis,  berica,  et  cingulum.  Post  hsec  mittitur 
I»  anagolagi ;  exinde  dalmatica  mioore,  posteama- 
jore  dalmatjca,et  supra  orarium.  Post  hsecplaneta, 
et  supraroJttiturpallium.Nam  in  his  diebus  Natalis 
DomiDi,  Pascha,  sancti  Petri,  et  die  ordinationis 
8UfB,aliu8coiorisplaneta,  induitur.Sestace  c  in  mau 
portat,  item  oalciamenta,  in  pri ^  odhonesydein  cam- 
pagos. 
II.  Item  de  vestimento  alii  Romani  episcopi, 
8.  Inprimiscam.  etcing.  posteatunicaalba;dein 
orarium.  Post  hffic  planeta  ;  et  sestace  in  manu, 
calciamenta,  odhones,  et  campagos. 

3.  Presbyter  Romanus  similiter,  prffiter  tantum 
8ubtalares,quo8  mittit  preshyter  et  diaconus.In  pri-  g 
miftcam  et  supra  ciogulum.  Po»tea  tunica  albaet 
cing.  deinde  aoagolagi :  past  hoc  •  brachiale  io 
deitra  maou ;  dalmatica  minore  et  majore,  et  pla- 
oeta,  usquedum  venitur  presbyterio.  Ibidem  65 
tollitor  ab  acoly tho.  Galciamenta  sicut  pontifex . 
Subdiaconicam.etcing.,deiQde  anagolagi  ettunica 
alba,orarium,  et  sestacein  sinistra  manu.  Acolythi 
cam.  et  cing.,  sestace  in  sinistra  latera  ad  cing. 
peadeoB,  tonicaaiba,  et  orarium  ad  colIum,etpla- 
Deta  ;et  quaodo  io  gradupsallitur,  plaoeta  abstol- 
litur,  et  orarium  portat  in  maou  ;  calciameota, 
odhooes,  et  subtulares,  sicut  et  subdiac.  Reliqui 
▼ero  ioferiores  grad  us  ecclesiee  ,qui  io  grad  u  psall  un  t 
sicut  et  acolythi.  Illi  vero  quiioambone  ooo  psal- 
lunt,  si  habueriot,  similiter  ioduaotur ;  sio  autem  oon 
potueriot.... 

4.  Item  qootidiaois  diebus  qualiter  pootifex  io- 
duitur.  lo  primis  cam.  et  ciog.,  deiode  tooica  serica, 
orarium,  planeta,  et  pallium,  sestace  in  manu.Gal- 

•  Id  est  camisia,  scilicet  linea,  et  quidero  strictior 
atque  interior,  teste  vulgato  Aicuioo,  super  quam 
linea  amplior  cum  cotta,  quo  nomine  undulata  su- 
perpellicea  Romani  etiam  ounc  appellant. 

I»  Anagolagium  jam  ssepe  pro  amictu  seu  superhu- 
merali  usurpatum  superius  vidimus, 

c  Sestacis  nomine  sudarium,  (^uod  extremis  digitis 
antiqui  sacerdotes  ac  ministri  ferebant,  designari 
exisUmo. 

d  Forta  tiwtip^  odhones.  Eadem  tox  iterum  infra, 


G 


ciamenta  vero  tam  pontifex  qoam  etiam  etomnea 
reliqui,  sive  festis  diebus,  sive  quotidianis,  uoo 
modo  ioduuotur.  Item  diacooi. 

III.  Item  unde  supra. 
5.Id  primiseteoim  Yestietur  episcopus  cuoctique 
presbytc^ri,  qui  praBsentes  fueriot  repeiti,  et  septem 
aut  quioque  veltrcd  diacooi,  et  tot  oumero  subdia* 
cooi  ;etacoIythiquot  fueriotdiacooi.Presbyteri  vero 
dum  a  caotore  iocipitur  Invitatorium,  omnes  eteot 
iolocosuo,  id  est  hinc  et  iode  ex  utraque  parte 
chori.  Gumque  a  caotore  versus  ad  loYitatorium 
elevatus  fuerit,  iochoatur  processio,  prscedeoti- 
bu8  videlicetcum  thuribulis  duobus  acolythis.Post 
h08  sequantur  septemaut  quinque  siye  tres  aooly- 
thicum  caodelabri8,juxta  scilioet  oumerum,ntpre- 
diximus,  diacooorum  seu  subdiacooorum.  Deiosub- 
sequaotur  subdiaconi  bioi  procedeotes,  quos  simili- 
terbioi  sequaotur  diacooi :  quorum  duo  pootificem 
exutraque  parte  susteotaotes  ducaot,archidiacoou8 
videlicet  ad  dexteram,  id  est  lecturus  Evaogelium, 
etaliusquilibetadsioistram.Gumque  aote  chorum 
psalleotium  perYCoeriot,  subdiacooi  statim  pergaot 
ad  loca  sua  io  ohorum ;  diacooi  vero  et  acoly thi  cao- 
delabraetthuribulagestaotes  dividantur  ex  utraque 
parte  pontificis,  id  est,  si  aeptem  fueriot,  quatuor 
steot  ad  dexteraro,  et  tres  ad  sioistram  ;  si  Ycro 
quioque,  tres  ad  dexteram,  et  duo  a  sioistris  ;tre8 
autem  si  fueriot,  duo  steot  a  dextris  pootificis,  et 
UOU8  ad  sioistram.  Duo  quoque  acolyihi  thuribula 
portaotesaoteordioem  staotium  06  presbyterorum 
divisi  steot.  Pootifex  autem  ooo  proUxa  completa 
oratiooe,  vertat  se  ad  dexteram,  aonuatque  uno 
presbytero  ante  csteros  staoti,  osculeturque  eum. 
Deio  ad  sioistram  se  verteos  alii  aonuat  presbyte- 
ro,  et  similiter  eum  osculetur.  Deinde  extremo  in 

qua  forsan  Bandalia  sigoificantur.  Nam  Ordo  Roma- 
nus  in  ordinatione  episcopi  sandalia  diBtioguit  a 
campagis,  qui  tibiam  tegebaot.  Caligx  usque  aa  genu 
tenaentes  vocantur  in  dacramentario  Meoardi,  pag. 
260. 

•  Aliud  a  manicis  seu  chirotecis,  de  ouibus  Ordo 
Romanus  vulgatus,  pag.  99.  col.  2,  et  Sacramenta- 
rium  Menardi,  pa^.  960.  Erat  ergo  brachiale  hic  or- 
nameotom  brachii  dextri. 


987 


APPENDK  AD  S.  GREGORU  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


9B8 


dextera  parte  stanti  annuat  diacono,  et  osculetur  A 
illum  ;ac  dein  extremo  in  sinistra  parteslanti  annuat 
etsimiliter  eum  OHculetur,  el  sic  r.unotos  diaconos 
yicissim  Revertensosculftur,no?issimetamen  illum 
qui  Evangeliiim  legere  debet. 

6.  Hoc  autem  espleto,  annuat  cantori  ut  Gloria 
dicat;  ipse  veroductus  adiaconibuspergat  anteal- 
tarejnclinatisque  ad  Orationem  cunctis,  stantibus 
acolythis  cum  candelahris  et  thuribulis  in  locoquo 
prinsoraveral.  Propevero  expleta  Oratione,  annuat 
duobus  extremis  diaconibus,  unohincet  alii  inde, 
ut  vadant,osculenturqueunus  dextrum,  etalius  si- 
Distrum  cornu  altaris;  et  siccunctis  diaconibusan- 
nuat  ut  bini  faciant,  et  novissime  lecturo  Evans^e- 
lium.  Ipse  vero  pontifexelevat  se  ab  Oratione,  per- 
gatqueet  osouletur  Evangelium,  quodsuper  altare  » 
jacuerit,  eatque  in  dexteram  altaris  partem,  stanti- 
bu8  etiam  eadem  parte  quatuor  auttribus  autduo- 
bus  «iiaconibus,  et  ex  altera  tribus  vel  duohus  seu 
uno.  Ipse  vero  pontifex  oantori  annuat,  quando 
ecelsiorivoce  Kyrieeieison  sive  Christeeleison  dici 
debeat.  Ipsa  autemezpleta,  dicalura  pontiOce  Glo- 
ria  in  exceUis  Deo,  deponenturque  ab  acolythis  c-in- 
delabra,  et  reponentur  seususpendenturthuribula. 

7.  EiGloriain  tfX(r^/jtsZ)tfopercelebrata,dicatura 
pontifice,  utmos  est,  Oratio;  sedensqueipseannuat 
presbyterisutsedeant.  Subdiaconusitaque,  lectione 
perlecta,geQuo8culetur  episcopi  Gantores  quoque 
qui  Gradale  vel  A  lleluia  cantaverint,  si  in  gra(iu  quo- 
libet  fuerint  ordinati,  genu  similiter  osculenlur 
episoopi;8i  veroextra  gradum  fuerint,  pedibus  ejus 
pervolvantur.Episcopusveroannuatmagistro  soho-  ^ 
Ise,  quando  a  cantoribus  Gradale  vel  Alleluia  repe- 
teredebeal.Cum  verodiaconus  ad  legendum  Evan- 
gelium  pergere  debet,  osculetur  genu  episcopi ; 
accedensque  elevatEvangelia,  praecedentibus  eum 
duobu8acoIythiscumcandelabris,et  ante  illosduo- 
bus  aliis  acolythis  cum  incensoriis.  Perlecto  autem 
Evangelio,  dicatepiscopu8Pajr/i6?;et  elevat Cr^tfo 
in  unumDeum,  Et  candelabra  ab  acolythis  exstin- 
guantur,  et  67  P<>"^  &^^<^i*^  ponantur.  Acolythorum 
aatem  gestantium  incensoria  unuspergatadaltare 
incensionem  exhiberec]rcaiIlud,necnonetepiscopo 
ac  presbyteris,  atquediaconibus  cuaotoque  clero  ; 
aiius  vero  pergat  ad  populum.  Stet  autem  paratus 

uxta  pulpitum  subdiaconus  qui  lectio  lem  legerat, 
ut  dum  perlectiim  fuprit  Evangelium,  acctpiat  a  dia-  D 
cono  Evangelia,  et  exhibeat  ea  ad  deosculandum 
episcopo  ;  quibus  exosculatis,  exhibeatur  ei  et  in- 
censorium. 

8.  Credo  in  unum  itaque  decantato,  dicatur  ab 
episcopo  Domiftus  volnscum,  Oremus.  Pergatqiie 
episcopus,sustentatus  aduobusdiaconibus  etcsete- 
ris  sequeatibuB,  primum  ad  vlros  oblationem  cum 
vino  faciente8,deinadfeminas.  Acolythusverounus 
lineum  pailium,  utmosest^factum^ante  setenens, 


accipiat  a  pontifice  oblatas,aIiu8que  cannamportans 
in  qiiaHiaconusquilibellihamen  vini  suscipiensin- 
fuiiiiat.  Rediens  itaque  a  p)opulo  pontifez  acoipiat 
oblationem*  scholeBsinevino,et  pergens  ad  sedem 
sedeat,  offtireturque  ei  aqua^lavetquemanussuas. 
Ethabeat  tuncsubdiaconus  in  loco  calicem  cum  vino 
et  siiper  illum  corporale  involutum,  et  acolythus 
patenam  cum  oblatis.  Accipiens  itaque  diaconus 
corporale, eat ad dexteram  altaris partem,jactelque 
illud  devolvendo  ad  alteram  altaris  partem  ;  quod 
aliussuscipiensdiaconus,  expandent  illud  desuper 
altare.  Redeat  quoque  diaconus  qui  Evangelium 
legerat,  osculeturque  genu  episcopi,  et  accedatad 
altare,  annuatqueacolythoqui  oblationem  populi  el 
scholffi  in  pallio  gestal ;  accipiatqiieex  ipsisoblatis 
quantum  ei  videtur  ;  et  ponet  eas  desuper  allare  in 
corporaleqiiod  expauderant,infundatque  de  canna 
libamen  vini  in  calicem  ;  et  pergat  ipse  cum  alio 
diacono,  et  per  brachia  sustentando  ducant  episco- 
pum  ad  altare,  accedantque  presbyteri  ofTerentes, 
diaconideindesineuno(f*or5a7)vino)  videiicet.  Hoc 
autem expleto,  accipiat  diaconus  de  manu  acolyti, 
et  porrigatepiscopo ;  ablatisque  oblatisiu  iila  jacen- 
tibus,  reddat  eam  iterumacoiytho.  Gantor  vero  per 
j uniorem suum  cannam cum aqua involutam  mappuia 
transmittat  subdiaconocalicem  in  manu  lenenli;et 
ipse  eamdem  incalicem  infundet  aquam,  68  ^^ 
datquediaconocalicem  :qui  annuente  episcopopo- 
nat  eum  super  altare. 

9.  Subniaconi  itaque,  dumoaniturSartc/iis,  post 
altare  pergant  stare,  versi  videlicet  contra  diacooos 
post  epi scopum  stan  tes.  Post  quos  diaconos  duo  aco- 
iylhi  cum  duabus  patenis  stent.  Infra  actionemlgi- 
tur  detur  aqua  presbyteris  ut  lavent  manus  suai . 
Q{\eiDdod\ciiur  a.pon{i^ceNobis  quoque  peccatoribus 
detur  diaconibus  ^  aqua,  etsubdiacouiredeantad 
ioca  sua. 

iO.  Unus  vero  eorum  qui  lectionem  recitaverat, 
stet  post  diaconos  joxtaacoiythos,  nt  dum  dicitnr 
a  pontifice  Da  propitius  pacem,  accipiat  abacolythis 
patenas,  oscuielurqueeas,  etdeteas  diacono,qiiiel 
iilas  inter  manus  osculetur  subdiaconi;  quasetiam 
diaeoDus  episcopo  osculandas  prsebeat.  Acceptis  itaqoa 
illis,  episcopus  dividat  inter  eassacrosanctumcor- 
pusconsecratum,  rumpatque  unam  oblatam,  etez 
eaparticuiam  unam  incorporalemittat,  etaliamio 
calicem,  dicendo :  PaxDominisitsempervobiseum» 
Venientesqueduopresbyteri,  unushincetahasiode 
faciant  cum  eo  pacem :  deinde  archidiaconus,  et 
redeat  ad  sedem.  Etarchidiaconus,  Evangeiium sci- 
iicetqui  iegerat,  accedat  adaliare  ;  elevetque  pate- 
nas,  et  donet  eas  acolyihis,  jiibeatque  unam  aale 
presbyteros,  et  aliam  diaconibus  coram  tenere,  ot 
frangatsciiicetoblatassuperimpositas.Eievatetiam 
et  calicem»  donatque  iliumsubdiacono.  Fractis  ita- 
que  obiatis,  jubeat  diaconus  acolytho    nt  deferat 


•  Nempe  aquam,  qua  de  re  supra  in  primo  libel-      transmittat  subdiacono, 
lo.  Id  clariuB  hic  in  consequeoUbuB  :  Cantor  veroper         ^  Amaiarius,  in  lib.  III,  cap.  25  :  /n  eodem  offids 
iuniorem  suum  cannamcumaqua  involutam  mappula     lavant  diaconi  manus. 


989 


ROMANI  ORDINES.  —  VI. 


990 


unam  pateDam  ad  sedem  aotepontifiicem.  Quisur- 
geos  vertat  se  ad  OrieDten),  et  commnnicet  Su- 
sceptumque  diaconus  abacolytho  calicem  porrigat 
episcopo,  et  coofirmet ;  rursumque  a  diacooo  calix 
reddatur  subdiacono. 

11.  Accedeotes  quoque  presbyteri  communicent, 
quibusepiscopusdonetsacrosanctum  corpusin  ma- 
Dus,  eantque  ad  sioistrumcornualtaris,  osculentur- 
que  illudi  et  communiceDt.  Subsequatur  etiam  eos 
Bubdiaconus  cum  calice,donetqueeumprimocom- 
municanti,  qui  ettribuat  subsequenti;  etsic  per  or- 
dinemuDusalteritribuat.  donec  omnes  confirmet. 
Similiter  quoque  postilios,  diaconos  communicent 
09  et  confirment.  Dein  clerus  communionem  ab 


A  episcopoaccipiat^etadiaconoconftrmetur.Presbyler 
aulemun(is,autduo,  vel  tres,  seu  quatuor  fuerint 
necessarii,  aliamaccipiantpatenam,  et  ex  eain  rell- 
quaspartiantur  patenas ;  confirmeat  sanguioe  sacro, 
etsicpopulumcommuniceDt,cantanteschoIail(7nt«5 
Dei,  et  Com  munionem.  Omoes  qui  volueriot  habeant 
communicatum.  Diebus  vero  soiemnibus,  id  est  prse- 
cipuam  festivitatem  habentibus,  peracta  Missarum 
solemnitate  procedente  pontifice,occurrat  ei  cantor 
cum  schola,et  dicat :  Jube9dofnne,benedicei^e,Tespon-' 
deaturque  a  pontifice  Benedicat  nos  Deus.ei  tota 
scholaalladicat  yocei4men.Simili  etiamratione  fiat 
dum  ingredi  secretarium  debet. 


ORDO  ROMANUS  VJ, 

DE  MISSA  EPISGOPALI  SECUNDUS. 


Ordo  Proeesiionis,  si  quando  episcopusfeslivis  die' 
bus  Missam  celebrare  voluerit,  xta  ut  ab  antiquis 
Patribus  occidentalium  institutione  est  constitU" 
tus^  hic  adesse  cernitur  scripius. 

70^'  Postquam  prima  hora  celebrata  fuerit  in 
eonventufratrum,quiapudqnosdamcapitulumnun- 
cupatur  a  decano  vel  cantore  singuli  ad  Missam 
ministeria  acturi  destioaodi  suot.  El  cum  tiotiona- 
buium  adtertiam  sonuerit,  omnes  simul  fratres  in 
ehorum  ordinatimconveniredebent,  huraeralibuset 
albis.apudquosdamautemcasulisinduti.  Sed  Pro- 
eessionem  coramepiscopo  acturisacustodeecclesi» 
in  sacrario  ornamenta  praebenda  sunt,  presbyteris 
duobus,  qui  episcopam  ducturi  sunt,  cappfle,  diaco- 
nibus  stoIfiB,  et  dalmaticae,  subdiaconibus  vero  sibi 
congru»  vestes  qute  apud  quosdam  subdiaconales 
nominantur  ;et  mappulae  in  sinistra  manu  ferendae 
aeolythis  candelabra,  et  thuribula  portaturis  casulffi 
Hiscum  indutifuerint,acolythis  candelabraportan- 
tibus^  snbdiaconus  crchidiaconoEvangelium  fertin 
me  iio  stantiextra  sacrarium,  siveintra,ubise  pon- 
tifex  parat,  retroaoolythisordinatim  standum  est. 
Duo  autem  presbyteri  ila,  ut  ad  Missam,  excepto 
quod  cappis  induti  sunt,  vestiti,  una  cum  septem 
diaconibus  coram  episcopo  stantes  ministreot  ei, 
cantantes  cum  illo  septem  Psalmos  cum  litania. 

2.  Tertia  vero  a  fratribus  impleta,  proceduot  dia* 
eoni  de  sacrario,  divideotes  se  ioduas  partes,qua- 
tuor  ad  dexteram,  71  ^^^  &^  sinistram  :  et  tune 
procedatepiscopus^stetqueexchorosic  prope  adeo, 
nt  eantori  manuinnuere  valeat.Cui  etiamsilendum 
estyUsquequoepiscopus  caoiarejusserit.  Dehiooin- 
naente  episcopo  caotetur  lotroitus.  Et  pontifex  a 
custode  ecclesi»,  qui  alba  indutusesse  debet,  in- 
eensum  accipien8,pooatio  thuribulum,etarchi8ub- 
diacoooapportanteEvangelium  complicatum,  oscu- 
letur;quotamena  plerisque  revoluto,  iilud  Evan- 


B  gelium  quod  illo  die  legendum  est  osculatnr.  His 
expletis,  cum  •  Psalmuscantaturyinnuenteepiscopo 
prsecedantacolytbicumcandelabris,  primum  unus, 
tum  duo  et  duo,  et  subdiaconi  similiter.  Protinns 
diaconi  secuturi.Et  sic  procedatsacerdosin  chornm 
ducentibus  eum  duobus  presbyteris,quos  cappis  jam 
aote  prflediximus  esse  iodutos,  sive,  ut  alii  volunt 
diaconibus.  Apud  quosdam  autem  in  hac  processione 
aliis8ubdiaconibusprfiecedentibo8,illequilectionem 
lecturusestcum  Evangelioretrodiaconosepiscopum 
praeceditfCoram  quem  duoacolythi  cum  candelabris 
unasque  cum  thuribulo  antecedant.  Quibus  utique 
in  hoc  consentiendum  esse  volumus. 

3.  Igitur  ut  omnis  processio  in  chorum  venerit, 
acolythi  cumcandelabris  se  dividuot:  quatuorscili- 

G  cel  in  dexteram,  et  tres  io  sioistram,  similique  modo 
diacooi  faciaot.  Subdiaconi  autem  protious  ut  in 
chorumvenerint,quasi  qufledamlineaporrecti  usque 
adaltareprogredientes,  simul  se  inclioent  corameo, 
atque  Evangelio  superposilo,  qualuorin  dextroejus 
corou,  et  tres  io  sioistro  consistaot.  Pootifex  vero 
postquamiomedietatemperducitur^presbyteris.qui 
eum  ducebaot  sive  diacooibus maous  ejusosculan- 
tibus,  propriaque  repetentibus  loca,  inclinans  se 
Deum  pro  peocatis  suis  deprecetur.  Tunc  ereclus 
primum  presbyterisduobus,deindediaconibus  per 
ordinem  omnibus  pacisoscula  dabit.  In  quibusdam 
eoim  locis  uous  est  et  coosuetudo  uthisfinitismi- 
nister  cum  thuribulosubdiaconum  Evangelium  por- 
taotem  aotecedat  ad   altare,  coram  illo  iocensum 

l^  poneLs;etsubdiaconus  desuperEvangeliumdepo^ 
nens  revertatur.  loaliisverononincensumadaltare 
portatur^antequamoblationes  altari  superponantur. 

72  ^-  Igitur  his  peractis  oam  Gloria  innuente 
episcopo  caotabitur,  a  saepe  dictis  presbyteris  in 
superiorem  duceudus  est  gradum,  non  omnino  ad 


•  Quippe  olim  non  unus  tantum  ex  Psalmo  Versus,      Menardum    nostrum  in  Sacrameqtariom   Gregoria* 
nt  moao,  decantabatur  ad  Introitum,  sed  Psalmus     num,  pag.8* 
continuabatur  ad  nulum  saeerdotis  ceiebrantis.  Yido 


p4PP 


991 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNl  LITURGICA  OPERA. 


m 


allare.  Iq  quoetiam  loco  gressus  iigeQdus  est,  us-  A  lythi  cum  caudelabris  usque  ad  altare  antecedant 


quequo  preshyteri  primum,ettuQC  duo  et  duodia* 
coqI  altaris  corQua  osculeQtur,  et  Qovissime  archi- 
diacoQus  solus.  Sed  continuo  ut  episcopus \n  altiora 
scaQdere  iQooepKrit,  subdiaconnsquiprius  juztaal- 
tare  stabat,  choro  GLoria  Patri  canente,  ad  propria 
loca  revertpQdum  est,  et  quatuor  iu  dextro  choro, 
tribus  iQ  siQistro  staQdum  erit.  Quibus  ita  fiQitis, 
itemversus  a  choro  cautantus  est,  et  poQtifez  usque 
in  medietatem  altaris  ducendusest;  ubi  se  altariiu- 
cIiQaQs,EvaQgeiiumosculetur ;  et  sicdomum  dextro 
corQU  altaris,  ubi  etiamsedes  sibiparata  est,  oscu- 
lum  ferat.  Tuqc  alius  |presbyter  proprium  repetat 
locum,  aliusautemlibrumepiscopoporrigat  atque 
revolvat,  etdiacoui  quatuor  iu  deztrOytresiQsinis- 
tro  altaris  corQu  consistaQt. 

5.  Peracto  itaque  Introitu,  iQnueute  episcopo, 
caQtaQdum  est  Kyrieeleison^  siuecujus  iQsinuatioue 
caiitorem  Qihil  canereiicebit.  Ettuncacolythican- 
doiabra  in  inferiori  gradu,  quasi  quodam  filo,  per 
rectam  liQeam  ponant,  vel,  ut  quidam  vohmt,  iQ 
modumcrucis.IgiturcumG/o7iamexceZ5t5percaQ- 
tabitur,  et  poQtifex  se  ad  populum,  Pax  vobiicum 
dicturus,  coQvertit,  diacoQi  simulcumeoseconver- 
suri  suQt.  Cumque  collectam  fiQierit,  lectiolegatur. 
Et  sedenteepiscopo,  accedat  arcbidiacoQus,  etgeQU 
llezoaQte  eum  regat  vestimeuta  iilius,  et  prsebeQs 
86  ad  pedem,  revertatur.  Finita  vero  lectioue,  illis, 
quiGradualemet  AUeluia  cautaturi  suQtjuztapuI- 
pitum  in  inferiori  gradu  standum  est. 


Quo  cum  perveuerit,  episcopus,  accepto  odore  in* 
ceusi  etEvaQgeliodeosculato,  ad  prfledicationem  per 
manus  presbyteri  et  archidiaconi  perducendus  est^ 
Etinterimdum  sermonem  facit  ad  popuIuiUy  sub- 
diaconuscircumeundo  fratribus  Eyangelium  appor- 
tet,ab  omQibusordiQatimdeosculaQdum;8iQ  autem 
episcopus  praedicare  Qoluerit,  alta  voceincipiat  ca- 
nere  Creelo  inunum  Deiim, etitaomnis  chorusinci* 
piens  Patrem  omnipotentem,  adfinem  usque  perdu< 
cat.  DiacoQus  vero  statimutapulpitogradumadal- 
tare  ascenderit,  accipicQs  corporale  ab  acolytho, 
alio  se  adjuvaute  diacoQo  super  altare  distendat 
quod  utique  linteum  ez  puro  lino  contextum  esse 
debet  quia  sindone  munda  corpus  Domini  legitar 
Q  involutum  in  sepulcro  ;  et  tantae  quaQtitatis  •  esse 
debet,  ut  totamaltarissuperficiem  capiat. 

8.  ArchisubdiacoQUs  quippe  ut  Evangelium  ab 
omnibusclericisdeosculatumsuperaltaredeposue' 
rit.  accipieus  calicem  abacolytho,  archidiacono  ap- 
portet  viQum,  per  ^  colam,  quam  iu  sinistra  maoa 
RomaQus  Ordo  archisubdiacoQum  auricularidigito 
ferrejubet,  purgandum.Quodutiquevasin  id  opas 
ez  aliquo  metallo  formatum,  in  medio  sui  plurima 
quasi  acus  foramiua  ad  excolaQdum  Yinum  osten- 
dit,  etiliud  archisubdiacoQUsper  totum  Misss  offi- 
ciumiQ  sioistramanu  illoquoprsediximusdigitoaa- 
Qulo  suspeusum  portaturus  est. 

9.Quibusilaperactis,etSymboIofinito,dicatpoQ- 


6.  Cum  autem  omuia  usque  ad  Evangelium  im-  p  tifex  ad  populum,  uua  cum  illo  diaconis,  utpr#fali 


pletafueriut,  accedat  priaceps  ecclesiae  ad  epitsco 
pum,  pyxidem  in  qua  thushabetur  maQufereQs,se- 
queute  acolytho,qui  thuribulumportat,  et  imposito 
iu  illud  iQcenso  ab  episcopo,  et  subdiacoQO  io  dextra 
partealtarisdiacoQumpr8estolaQte,accedatdiaconu8 
ad  altare,  DomiQum  hisverbisadoraturus,  Domine, 
labia  mea  aperies,  et  osmeum  annuntiabit  laudem 
tuam,  Et  adorato  altari,  genuaflecteQsaQte  episco- 
pum,  accipiat  al>  eo  BeQedictioQem,  et  praebeos  se  ad 
pedesejus,  adhibcQte  maQum  episcopo,  osculetur 
eam;etprotiDus  adaltareprogredieQs,  sumatEvaQ- 
geliumcoQtiQuolecturus.CaQdelabraautemferentes 
iufra  pulpitum  coutra  diacoQum  73  ^tare  debent. 
Sed  ille  qui  thuribulum  tenet  juxta  eum  stet  ia 
siQistra  parte,usquequo  EvaQgelium  perlegatur.  Ut 


sumus  coQver8is,74^^'^''''^^^^^'^^^  Oremus 
£t  tuQC  ilIoiQnueule  Ofifertorium  caotetur  a  choro: 
et  illea  presbytero  et  archidiacoQO  ad  locum  ubi 
oblatiouea  fidelibuslaicissive  viris.  sive  femiais, 
ofTeruQtur,  easdem  accepturus,  ducatur,pr8Bcedeo- 
tibus  coram  eosubdiacono  cum  calice,  et  acolytho 
oum  paleua.  Quo  cum  pervenorit,  diaooQus  a  sub- 
diacono  caUceiu  accipiens.  omnibusqui  obUtioaes 
oblulerunt,  eisdem  ab  eo  acceplis  et  in  pateoam 
impositis,  manumsuam  cumealicead  osculandum 
pr8Bbeat,el  iilum  iterum  8ul>diacoao  det  ad  portan- 
dum ;  ille  autem  cu  m  presby  tero  episcopum  ad  altare 

reducat  similiter  ut  aute,  prescedentibus  ipsis  cum 
calice  et  patena.  Ubi  cum  ventum  fuerit,  et  epi- 
scopus  sedempetierit,  antecedantduoacolythicam 


autemdiacoQuslegereiQcflBperil,duoacolythiiavo-  ^  maoutergio,elgeQuflexoanteeumtotumiUi  sinum 


lutiinsacrarioacustodeecclesiaesacra  vasa  accep- 
turi  sunt,  et  ea  io  chorum  portaturi ;  et  alter  cum 
calice  corporali  cooperto,  et  viQO  cum  aqua  mista 
infuso,  in  dextra  parte,  alterque  cum  pateaa  in  si- 
nistra  parte  erit. 

7.ltaqueperlecloEvangelio,accipiatsubdiaconus 
pulyinar  et  Evaagelium  a,diacoQO,eumque  praecedat, 
coramquoetiamuQuscum  thuribulo^etseplemaco- 

•  Nunc  long^  minuB  est  illwl  corporale,  ut  omni- 
bu8  perspicuum  est.  EJusdem  maguitudiois  est  in 
praBmiBsis  litiellis. 

h  Editiy  colum  seu  colatorium,  per  quod  viaum  in 


de  eodemcoopenaQt,Qe  lavans  manus  aqua  casu- 
lam  spargat.  Tertius  autem  acolyihus,  aquam  ilii 
miaistraturus,  iu  medio  duorum  geuuflectat  cum 
eo.QuodideoabantiquisPatribus  decretum  fertar, 
ut  poQtifexqui  coBleslem  paoem  accepturus  est,  ut 
terreaopaae,  quem  jamalaioisaccepit,  maaus  U- 
vaado  ezpurget.  Lotis  autem  maaibus  surgat  epi- 
scopus,  ut  accipiat oblatioaes  a  duobua  presbyteris, 

calicem,  ne  quid  impurum  decidat  iofundi  mos  erat. 
Quod  additur  hic  ez  Ordioe  RomaDO,  in  nostrie  li- 
bris  DOQ  iaveoio. 


i 


993 


ROMANI  ORDINES.  —  VIL 


994 


etdiaconibus,et  ab  omnibus  dericis,  quas  noo  tam  A 
Palruminstituta  jubeot,  quam  proprium  arbitrium 
immolare  suadet.  Quas  cum  acceperit  atqae  allari 
Buperposuerit,  apporlautesibi  archidiaconooblatas 
in  patenaa  nulio  immolatas,accipiat  ex  illisquan- 
tum  sibi  sufficere  videatur,  et  alias  archidiacono 
restiluat^quasiile  custodi  ecclebifieadobservandum 
committat. 

10.  Igitur  oblatione  altari  superposita,  accipiens 
diaconus  calicem  ab  archidiacono,  super  altarecon- 
tinuo  ponat.  Tunc  episcopus  benedicens  Hostias,  et 
dieens,  Veni,*  sanctificatoromnipolenscelemeDeus 
benedic  hocsacrificium  tibi  prceparatum,  qui  vivis  et 
regnasinsceculasasculorumf  convertat  se  et  sumat 
incensum  a  custode  ecciesiae,  ponensque  in  thuri* 
bulum  offeratillud  allari,  deique  arcbidiacono.  lile  g 
vero  postquauihoccommendaverit  acolytho,eat  in 
locum  suum,  scilicetiu  medio  diaconorum,qui  om- 
nes  coram  altariretroepiscopum  perrectamlineam 
stare  debent.  Tunc  episcopus  dicat,  ad  populum 
convorsus, Ora^e  pro  me.  iloccum  dixerit,  75  ^"^* 
diaconi  eant  relro  aitare,  et  ibi  stantes,  cantaturi 
sunt  quindecim  grad.  etdiaconi  coram  altarisimili- 
ter.  Apud  quosdam  usus  obtinuit  subdiaconos  in 
choro  stare,  usquedum  Sanctus  canatur,  et  hocfi- 
nito,  eos  coramaitariretrodiaconos  aliquot  gradi- 
bus  infra  consisterey  et  tuncretro  subdiaconosaco- 
lythumpatenametfistulamhabenteminferiusstare. 

li.  Ergo  cum  dictumfuerit  Sanctus,  venianttres 
acolythi  aquam  diaconibus  ministraturi  ;  quicum 
loti  fuerint,  et  archidiaconus  cum  episcopo  calicem  ^ 
levaverit,etilledixeritPero77inia5(PcuZa56?cti/ortim, 
in  aliquibus  locis  subdiaconibus  in  priorem  locum 
euntibus  diaconiibi  persistunt  usquedumPa^^r  no- 
ster  cantabitur,  et  sic  demum  omnes  revertuntur. 
Cumque  episcopus  Paler  noster  finierit,  accipiens 
archisubdiaconus  patenam  ab  acolytho,  offerateam 
archidiacono.  Uleautem,  utepiscopusdicitDapro- 
pitiuspacemf  patenamilliaccommodaQs,  humerum 
ejus  oscuietur.  Statimque  episcopo  dicente Perom- 
niascBCula  sceculorum,  accipiatbenedictionalcmli- 
brum  ;etconversusad  populumdicat£rumt7ui^e  t;o5 

•  Micrologus,  iu  cap.  li,  ait  hanc  Oratiooem  reci- 
Xa,njuxta  GaUicanum  Ordinem. 

b  Observaadus  hic    diversus   communicandi  rituSi 


ad  Benedictionem,  et  clerorespondente  Deo  gratias; 
porrigat  episcopo  librum. 

42.  Cxpleta  autem  Beoedictione veniens  presbyter 
accipiatpacemab  episcopo,  eamdem  cffiterisobla- 
turus.  Diaconus  vero  sumenscalicemet  patenamab 
altari,subdiaconopatenau)  porrigat,  quam  illeaco- 
lythoad  teoendiim  prfiebeat.  Ipse  autem  diaconus  te- 
nenscalicemetfistulamstetanteepiscopum,usque- 
dumex  sanguine  elcorporeChristi,quantum  volue- 
rit,  sumat,  et  sic  calicem  et  fistulam  subdiacono 
commendet.  Quo  protinusin  sinistrumcornualtaris 
pergente,  acolythus  ibicum  patenacoram  episcopo 
consistat.  Presbyteri  vero  et  diaconi  osculando  epi- 
8Copum,corpu8Christiabeomauibus  accipiant  in 
sinistra  partealtaris  communicaturi.Subdiaconiau- 
temosculandomanumepiscopi,oreb  accipiantcor- 
pus  Christi  ab  eo.  Postquam  vero  diaconi  in  sinistro 
cornu  altaris  de  saoguineChristi  communicent,  ve- 
nieutes  subdiacoui  ordinatimaccipiant  sanguinem 
ab  archidiacono,  manum  ejus  osculantes.  Et  eidem 
archidiacono  nimis  caute76  procurandum  estne 
quid  in  calice  aut  patena  sanguinis  vel  corporis 
Christi  remaneat. 

13.  Ilhs  itaperactis,  duodiaconicomplicantescor- 
porale  ponantsupercalicem,  fistulaadhucin  eore- 
manente.  Interim  autem  cantetur  Agnus  Dei,  etquffi 
tunc  canenda  sunt.  Dehincomnescumjamcommu- 
nicaverint,  acolythusquipatenam  portatinsioistram 
altaris  partem  pergens  cum  subdiacono  consistat. 
Sedente  vero  episcopo  secundum  prsedictum  ordi- 
nem,  tres  acoly  thi  genu  flexo  ante  eum  aquam  mani- 
bus  ministrant.  Lotis  autem  manibus,  surgenteepi- 
scopo,  convertente  seadpopulum,  etdicente  Domi- 
nus  vobiscum,  subdiaconus  cum  calice,  et  acolythus 
cumpatena  una  cum  diaconibus  se  conversurisunt. 
Cumqueepiscopuscollectamfiuierit,et  diaconus/<e 
Missa  est,  et  clerus  Z)eo  gratias  dixerit,duodiaconi 
accipientes  maous  episcopi,etsubdiaconuscum  ca- 
lice,  et  acolythus  cumpateoa  eum  autecedentes,  ut 
pr8ediximusintrantem,itaexeuntemcumomnipro- 
cessione  ad  sacrarium  reducant. 


ut  presbvteri  et  diaconi  Eucharistiam  manibus,  sub- 
diaconi  ore  accipiant. 


ADMONITIO  m  SEPTIMUM  ORDLNEM  ROMANUM. 


Post  libellos  veteres  Ordinis  Romani  sequuntur  antiaui  libelli  tres^  unus  de  baptismo,  ac  duo  de  ordina 
tionibus  sacris.  Primumex  hicnobis  suppeditavitcruditus  JosephusMariaThomasius,  eumdemque  contuli- 
muscum  pervetusto  Codice  Colbertino,  n.  416.  Idem  libellus  cum  mulsis  interpolationibus  habetur  in  vuU 
gato  Ordine  Romano  a  pag.  61.  Ejus  antiquitatem  vel  lectio  ipsa  probat.  Multa  his  consimilia  occurrunt  ia 
Sacramentario  Gelasiano  a  pag.  47  Editionis  Thomasianae. 


ORDO  ROMANIS  VFF, 


Incipil  Ordo  Scrutinii  ad  eleclos,  qualiter  debeat  celebrari. 

Denuntiatio  scrutinii,  quod  tertia  kebdomada  in     electinostridivinitusinstruantur,  imminerecogno- 

Quadragesima,  secunda  ferui,  initiatur.  gcite;  ideoque  sollicitadevotione succedente sequentl 

77  i. «  Scrutinii  diem,  dilectissimi  fratres^  quo     quarta  feria,  circahoramtertiam[il^^,  diei  sextainj 


998 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  UTURGICA  OPERA. 


99« 


coaveniredigrieinini,ut  c.isleste  inysteriuin^  quodia- 
bolus  cum sua  pompadestruitur, et  janua  regni  coe- 
lestis  aperitur,  inculpabiie  Deo  juvante  ministerio 
peragere  valeamus.  Per.  »  Ut  autem  ad  ecclesiam 
venerint,  sicut  diximus,  quarta  feria,  hora  tertia, 
scribantur  •  nominainfantium,vel  eorumqui  ipsos 
suscepturisuntabacolytho,  et  vocenturipsi  infantes 
abaccoiytho  inecclesia  pernomina,  velordine  sicut 
scripti  sunt,  ita  dicendo :  lUe  puer,  et  sic  per  singu- 
los.  Etstatuunturmasculiseorsumaddexteram  par- 
tem,  femiuse  adsinistram.Et  tunoinprimitus  faciat 
presby  ter  io  singulorum  frontibus  crucem  cumpoliice 
dicendo :  In  nomine  Patris  et  FiliietSpiritus  $ancti. 
Et  imponens  manumsupercapitaeorum,  dlcit  hanc 
Orationem :  Omnipotens  sempiteme  Deus^  Pater  Do- 
mininostri  JesuChritti.  Item  super  feuiinas  faciat 
similiter.  Et  postea  benedicet  sal  hoc  modo  :  Exor- 
rizo  te,  creatura  salis.  Etmittitin  ore  infantium  de 
ipso  sale  persingulos  itadicendo  :  Accipe,  Ul.,sal 
sapientix  propitiatus  in  vitam  oeternam .  Et  dicat  post 
datum  sal  hanc  Benedictionem :  Deuspatrumnouro- 
rum  Deus  universcB  conditor  veritatis. 

2.  inde  vero  exeanlforis  ecclesiam,exspectante8 
horam^S^u^^doi^cvocentur.  Tunc  incipiat  clerus 
Antiphonamad  Introitum, Deim  sanetificatusfueroin 
vobis ;  qua  finita  ascendit  sacerdosad  altare,et  dicit 
Orationem :  Oremus.  Da,  quoesumus,  Domine,  etectis 
nostris.  Et  postea  sedetinsede  sua»et  voceuturin- 
tantes  a  diaconodicente :  Catechumeniprocedant.  Et 
vocanturiafantesabacoiylhopernomina,velordine 
ut  scripti  sunt,  et  statuuntur  ut  prius,  masculi  ad 
dexteram,  feminfle  adsinistram ;  et  postmodum  com- 
monentur  a  diacono  ita :  Ora/e,  electi,  flectitegenua. 
Etpostquam  oraverint,  dicit  Levate.  Complete  Ora- 
tionem  vestram  in  unum,  et  dicite  Amen.  Et  respon- 
dentomnesilmen.Itemdicitdiaconus ;  Signateillos 
accedite  ad  Benedictionem.  Et  signent  illos  infantes 
in  frontibuseorum  patrini  vel  malrinic  de  poUicibus 
suis  dicentes  In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti. 
Tunc  venitacolythusiterum  facienscrucemiu  fronti- 
bus  singulorum,  dicendo  In  nomtne  Patris  el  Pilii,ei 
Spiritus  sancti.  Et  impouit  manum  super  eos,dans 
Oratiouem  super  eos  excelsa  voce,  his  verbis,l>etM 
i46raAam. Quaexpleta,  vertitse ad feminas.etfaciens 
crucemin  frontibus  singularum,dicendo ;  Ueus  cceti 
Deus  terrcB.  £t  annuutiat  diaconus  dicens  :  Orate^ 
electce,  et  reliqua,  sicutsuperius.Btsignant  patrini 
utprius.  £tsequituraliusacolythus,  super  masculos 
faciens  crucem,  sicut  primus  fecit ;  et  imponetma- 
num  super  eos,  dicens :  ila(li,ma/«<<te/e,Sa^ana5.Item 
superfeminassimihterfacienscrucem,  etimpouens 
manus  super  eas,  dicendo:  Deus  Abraham^  Deus 
IsaaCy  Item  dicitdiaconus  ut  orent  electi  et  reliqua, 
ut  prius,  et  signantpatrini,  sicut  prius.  Inde  lertius 
acoiythu3facitcrucemirifrontibuspuerorum,sicutan- 
teriorfecit,etimponetmauumsupercapitapuerorum, 
dicendoiExorcizo  te,immundespifitusAiem  super  fe- 


A  minasfacienscrucemutpriu8,e(iiDpoaetinanuin8u* 
per  capita  ip9arumdicendo,J&a?ordxolemiiiiimfespt- 
ritus.  Iterumadmonetdiaconus,  Orate,electa,BX  re- 
liqua  sicut  antea  ;  et  signent  patrini,sicutprius.  Ct 
tunc piesbyter accedit faciens  crucem in singuloram 
frontibus,  sicut  prius,etimponet  manum  super  ca- 
pita  ipsorura,  dicens  Orationem  hanc :  ^iernam  ae 
justissimam  pietatem  tuam.  Idem  ipse  facit  superfe- 
minas,similiterdicens  ipsam  Orationem.Ista  omnia 
consummata,  iterum  admonentur  a  diacono  ita: 
Orate^eleeti.fleftitegenua.  Et  postpaululuoi  dicit: 
79  Levate.  CompleteOrationemvestraminunum,et 
dicite  Amen.  Iterum  dicit  :  Signale  illos,  stale  cum 
disciplinaet  cum  siientio.  Et  signant  patrini.utpriiis. 

3.  Inde  revertitsacerdos ad  sedem  suam,et  legitur 
Q  lectioEzechielpropbetae :  Hxcdicit  Dominus:  Elfun- 

dam  super  vos  aquam  mundam,  usque  et  saloabo  vos 
ex  universis  inquinamentis  veHris.  Sequitur  Gradale 
[All.,Ke%^Qn9ov\\m\^Aspiciumv0Syetcrescer€faciam, 
Posteaadmonenturadiaconoita:Cate(:Atimentre^ 
dant.  Si  qui  catechumenus  est,  recedat.  Omnescate- 
chumeni  exeant  foras.  £t  egrediuntur  ipsi  electi, 
exspectantesproforibus,usquedum  completa  fuerint 
Missarum  solemnia.  Deinde  legitur  Evangelium  se- 
cundum  Matthaeum:  In  iilo  tempore,respondensJesut 
dicit:  Confitebortibi,Paterc<gli,  usque  Jugumenim 
meumsuaveest,  etonus  meum  leve.  Et  o£feruntur 
oblationesa  parentibus,  vel  abhis  qui  ipsossussep- 
turi  sunt,  et  ponit  ipsas  sacerdos  super  altare,  et 
dicitOrationemsecreto  :ift5e7*a/to/fia,  Deu8,adh3te 
percipienda  mysteria.VbidiciiMemento,Domine,fa- 
^  mutorumfamutarumquetuarum,  recitantnrnomina 
virorum  ac  mulierum  qui  ipsos  infantes  suscepturi 
sunt.  Item  infra  Actionem,  Hanc  igilur ;  expleta  aa- 
temrecitentur  nomina  electorum.  Postquamrecitata 
fuerint,  dicit :  Hos^  Domine,  fonte  baptismatis  tMcr 
i;antfo5.PinitaveroMi8sarumsoIemnia,communiceot 
omnes  prsteripsos  infantes.  Deindeaunuatiat  pres- 
byter  ut  in  ipsa  hebdomada  revertantur  ad  scruti- 
nium,  ita  dicendo;Z>te  Sabbati  venite,  eollegiietM 
iempo^-ius  ad  ecclesiam  ill.  vet  ill. 

4.  Venientes  autem  omnes  ad  ipsumdiem,slcat 
eisdenuntiatum  fuit,  et  faciuntipsum  scrutinium,  et 
Missair  per  omnemoi*dinem,sicutsuperiu8scriptam 
est.  Iterum  annuntiatpresbyterqualem  diem  volue- 
ritin  sequenti  hebdomada,  quee  ab  iniiio  Quadra- 

D  gesim»  est  quarta,  ita  dieendo:  llla  feria  veniente, 
collegite  vos  temporius  ad  ecclesiam  illam,  qualem 
ipse  denunliaverit.  Et  ut  venerint  ad  ecclesiam  die 
quo  eis  fueritannuntiatum,  clamat  diacoDus  dicens: 
Ca(M  Aument>rocM/an^  ;et  vocantur  infantesabaeo- 
lytho  per  nomina,  velordine  siout  prius,  et  faeiuiit 
scrutinium  per  omuia,  sicut  illos  priores  fecerunt, 
usque  ad  ubi  dicit :  Signateitlos,state  cum  discipUma 
et  cum  silentio.  £t  tunc  leguntur  duae  lectiones  ia 
aurium  apertionem.  Lectio  Isaiae  prophetx  ;Exc  di' 
cit  Dominus  :Auditeaudten{es  me,etcomediiebonwis. 


^  Habebant  ergo  nomina  jam  ante  baptismam.  Qaanqaam  non  raro  nomina  tonc  im|»onebaiitiir.  Le(t 
HeiMrdan  ia  Sacrament.,  ptg.  98. 


097 


ROMANrORDWES.  —  Vll. 


998 


80  usqoe  Ad  Dominum  Deum  nostrum,  qnoniam 
muUusestadignoscendum  Sequiiur  Gradaie  }  enitCt 
/S/u.  lieaialialectioail  Coloh senses :  Fratres,  exspo- 
liantesvosveteremhominemcumactibussuiSfUsqneEt 
quidem  in  omnem  terram  exivit  sonus  eorum,  et  in  fines 
orbisterroi  verba  eorum,  Sequitur  Gradale  Beata  gens, 

5.  Inde  vero  procedunt  quatuor  diacones  de  sa- 
crario  cumquatuorlibrisEvangeiiorum,  prflecedeD- 
tibuseosduobuscaodeiabriscuuitiiuribiiloetiQcea- 
so,  et  poouDt  ipsa  E  vaogeiia  io  quatuor  aogulos  aita- 
ri8,etaDtequamaiiqui8eorumlegat,tractetpresbyter 
hisyerbis:  AperiturivobiSyfiliicarissimi,  Evangelia, 
idest  gestadioina,  et  reiiqua.  His expletis, anouDtiet 
diacoDus  diceos,  State  cum  silentio,  audientes  tn- 
tente.  Et  tuoc  accipiens  unus  diacouus  desuper  ao- 
guioprimo  aitaris  siuistro  librum  Hivaogeiii,  prsece- 
deDtibusantecumduobuscaudelabris  cum|thurihulo 
asceoditadiegendum,  etiegit,  Inilium  sancti  Euan- 
geliisecundumMatthxum,  usqueipseenim  salvumfa-' 
cieipopulumsuum  apeccatiseorum.  Etpostquamle- 
gerit,  suscipitdeeosubdidcoous  ipsum  Evaogeiium 
superlioleum,  io  portetio  sacrario,  et  tractetpres- 
by ter  liis  verbis :  Fitii  carissimi,  ne  diutius  vos  te- 
neainti5,lp8aexpleta,item  aoour.tiatdiacoous,  State 
eumsilentiOyaudientesintente,  Iterumaccipit  diaconus 
desuper  alio  sinistro  angulo  aitaris  alium  librum 
EvaDgelii,  prfficedeotibus  cereis  et  thuribuio,sicut 
superius.  Ilerum  dicit:  Initium  sancti  Evangeliise' 
cundum  MarcumyUsqne  Ego  babiizo  vosinaqua,  ipse 
vosbaptizabit  5/n>iYu  ^a/ic^o.  Et  postmod  u  m  sequitur 
presbyter  hisverbis:  J/arcuj;  evangelista  leonis  ge^ 
rens  figurum.  lpsaexpieta,itemaoQuotiatdiacoDus : 
Statecum  silentio^audientes  m/en/e.  Etaccipit  diaco- 
nus  desuper  tertio  aoguio  dexlro  aitaris  tertium  ii- 
brum  Evaogelii  secuQdum  Lucam,  usque  Parare 
Dominoplebem  perfectam,  Et  tractet  presbyter  bis 
verbis:Luras  evangelista,  etc.  Ipsaexplela,  iterum 
aanuDtietdiacoQus  ut  supra.Etaccipit  diacoQUs  de« 
superquartoaugulodextroaltarisquartumiibrumE- 
VaDgeiiisecuoduoi  Joanoem :  /n  principioerat  ver- 
^«musque  Plenumgratiaet  veritate.  iterumprose* 
quilurpresbyter  his  verbis  :Joannesevangelista,eic. 

6.  DeiDdedicitprffifatiooem  symbob,  Dilectissimif 
nobis,accepturisacramenta  BaptismatisJpsai  expie- 
ta,teDeD8  acoly  thus  S 1  un  uoq  ex  ipsis  iofantibus  ma- 
sculum  in  siaistro  brachio,  et  ioterroget  ei  presby  ter, 
dicens:  Qua  lingua  confitentur  Dominumnostrum 
Jesum  ChristumfHespoudeifGrxce.AnnunUafidem 
tpsonim^aa/i/^rcre^^a/i/.EldicitacJythussymbolum 
Grfece,  decautaodo  his  verbis,  nivrs(tro  tiq  hct.  Hoc 
expietum,  vertit  ad  se  femiuas,  et  facit  simihter. 
Itenim  acoiy  thus  aiter  accipieos  ex  Latinis  infa  niibus 
UDum  in  sioistro  brachio,  pouensmaoum  dextram 
supercapatipsms,  et  ioterroget  eipresbyter:Q<<a 
lingua  confitentur  f  sicul  prius,etrespoDclet,Lahne, 
Dicit  ei  presbyter  :  Crrdo  in  unum  Deum,  Patrem 
omnipotentem,  visibilium.  Hooexpietum^vertitsead 
feauDa8,etfacit8imiliter.  Deindeaequitur  presbyter 
his  Terbis :  ExcsummaeUfidei  nostrx,  dilectissimi 


A  no^tslpsaexpleta,  annnntiatdiaconusdicens:  State 
cum  silenttOyaudientesifttente.  luJesubsequitursa- 
cerdoshaocpnefdtiooem  dominicie  Oralioois : Z)o- 
minusetsalvatornoster,  Ipsaexpieta,  admooeotura 
disicono  :StatecumsHentioaudientes  intente.Ei  dicit 
preribyier :  AudistiStdilectissimi.DomimrseOrtMonis, 
lpsaexpieta,aoouotiat  diaconus :  Catechumenirece- 
dant.  Si  quis  catechnmenus  esty  recedat,  Omnes 
catechumeniexeant  fo^as, 

7.  Egressi  vero  pareotes  cum  iofantibus  porum, 
foris  rehnquaotipsosiofaotes  iocustodia ;  et  iterum 
iogrediuotur  io  ecclesiam,  tam  pareotes  quam  illi 
quiipsos  iofaDtes  suscepturisuot,  cum  obiatiooibus 
eorum,  et  offeruutur  pro  ipsis.  Ipsi  vero  iofaotes 
pro  foribus  exspectaot,dooec  coosummentur  Missa- 

B  rum  soiemoia.  Expicta  vero  missa,  commuDiceot 
onmes,  proBter  ipsos  infaotes. 

S.IlerumaoouDtiatpresbyterqualemdiemvoiuerit 
sequeotihebdomada^quueetab  ioitio  Quadragesi- 
mae,  ut  revertaotur  ad  scrutiaum.  Et  ut  yeoeriot^ 
celebratur  ipsum  scrutinum  per  omnem  ordioem, 
sicut  illi  duoprioresaote  auris  apertiooem  fueruDt, 
Et  posteaaDDuntiatpresbyter,utipsa,  hebdomada 
qualem,  diemveladqualem  ecciesiam  Yoiuerit,  ut 
revertaaturadscrutiuiumquartum.Et  ut  veDeriot. 
facit  ipsum  scrutioium  per  omoem  modum,  sicut 
aoterius  fecit.  Hoc  expletum^  irerum  aoouDtiat  eis, 
sicut  superius,  ut  revertautur  ad  scrutioium sextum 
io  sequeutehebdomadauitimaaotePascha,  quaiem 
diem  Yel  ad  quaiem  ecciesiam  voiuerit  et  compiet 
ipsum  scrutiuium  vei  ipsa  omoia,  sicut  aoterius 
fecit.  Ita  tameo  ageodum  est,  ut  a  primo  scrutioio. 
82  Qu>  ^^^^ipi^^^^i&^^^^o^^^^^i^Ou&dragesimum 
usque  in  Sabbato  sancto  vigiiia  Paschfle,  septem 
scrutinia  esse  debeant  secundum  formam  septem 
donis  Spiritus  sancti,  ut  dum  seplem  septenario  nu- 
mero  impiebuntur,  detur  iiiis  gralia  septiformis 
Spiritus  sancti. 

9.  Itemannuntiatpresbyterut  inipsosanctoSab- 
bato,  hora  tertia,  reYcrtantur  ad  ecciesiam,  et  tunc 
catechizantur,  et  reddunt  Symboium,  et  baptizan- 
tur,  et  compiebunlur  septem  obiatiooes  eorum. 
Ordo  veroqualiter  catechizaoturitaest.  Posttertiam 
horam  Sabbati  procedaot  ad  ecciesiam,  et  ordinentur 
per  ordinem,  sicut  scripti  sunt,  masculi  in  dexte- 
ram,  femin»  io  siDistram ;  et  facieos  crucem  sacer- 

D  dosiofroDtibussiaguiorum,  postea  imposita  maou 
supercapita  siDgulorumdicat:iVerfe  tatet  Satanas. 
Ipsaexpieta,  taogei  presbyter  siuguiorum  oareset 
aures  de  sputo  oris  sui,  et  dicit  unmscujusque  ad 
aurem  ^^'/fe/a^^uode^/  adapertre,  in  odoresuavitatis, 
et  rehqua.  Liacexpieta,ambuiat  incircuitujmposita 
maou  supercapitaeorum,  decaotaodo  excelsa  voce 
Credo  inunum  Deum,  et  reiiqua.  Vertitque  se  ad 
feminas,  etfacit  simihter.  Postea  dicitur  eis  ab  ar- 
cbidiacooo  :  Orate,  etecti,  ei  flectite  genua.  Et  post 
pauiuiumaicit:  Le(;a/e.  CompleteOratiunemvestram 
tn  unum,  etdiciie  Amen.Ei  respoodeot  omoesilniien. 
Iterum  admoneDtur  abarchidiacoDo  his  verbis :  Cale^ 


m 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


1000 


chumeni  secedant,  SiquUcatechumenusesl.sccedat  fi 
Omnescatechumeniexeantforas^  exspectanles  horam, 
quapossit  circa  vos  Dei  gratia  baptismum  operari, 
PosteaimpleturBenedictio.lQdesequunturlectioQes 
perordinemcumcanticisadipsumdiempertiQentes. 

10.  Hoc  expleto,  procedit  ponlifex  de  ecclesia 
cumomniordine[orQatu]  sacerdotum,litaniam  can- 
tantes  hoc  est  iTym  eleison,  usquedum  veniunt  ad 
fontes,  prtecedentibus  ante  eum  notariis  cum  duobus 
cereosardentesstaturamhominisiQaltumhabentes, 
eumtyrabulisetthymiamateriis  ;  et  incipiunt  lila- 
niam,  quamsubsequitur  CArts/6ati£fino5,etreliqua. 
Ipsa  expleta  in  circuitu  fontis,  astante  clero  omni 
vel  cuncto  populo  cum  multis  luminibus,  facto 
silentiodicit pontifex Dominusvobiscum, responden-  ^ 
tibus  cunctis  Et  cum  spiriiu  tuo  ;  et  dicit  Oremus, 
et  dat  Benedictionem  Omnipotenssempiterne  Deus. 
liem  9lia.,Deusquiinvisibitipotentiatua,  et  reliqua. 
Item  alia  :  Haec  nobis  pracepUi  servantibus.  Hsec 
omnia  expleta,  83  funditchrismade  vasculo  aureo 
intro  in fontes  super ipsam aquam  in  modum  crucis, 
etcum  manusuamiscilatipsumchrismacum  aqua, 
et  aspergit  super  omnem  fontem  vel  populum  cir- 
cumstantem.Hoc  facto,  omnispopulus,qui  voluerit, 
accipiet«Benedictionemiinusquisqueinvasissuisde 
ipsa  aqua,  antequam  ibi  baptizentur  parvuli^  ad 
spargendum  in  domibus  eorum,  yel  in  vineis,  cam- 
pis,  velfructibus  eorum. 

li.  Deinde pontifex baptizat  unum,  aut  duos,  vel 
quantos  ei  placueril  de  ipsis  infanlibus,  cseterique  a 
diacono^,  cui  ipse  jusserit,  baptizantur.  Levantes  C 

^  In  Colbertino,  accipiat  de  ipsa  aqm  in  vasis  suis, 
antequam...  vetfructibus  eorum.  Et*nterrogante  sactr 
dote  Symbolumy  lenentes  ipsos  qui  eos  suscepturisunt^ 
ita  dicit :  Credis  in  Deum  Patrem  omnipotentem  ?  li. 
Credo,  et  caetera.  Baptizat  vero  episcopus  unump 
etc. 

)>  Presbyteros  vel  diaconos  baptiBmi  ministros  sug* 
gerit  primus  iibellus,num.42. 

c  In  libro  Sacramentorum  edito  a  nostro  Menardo  : 


autem  ipsos  infantes  in  manibus  «  sui8,offerunieoS 
iini  presbytero.  Ipse  vero  presbyterfaciensdechrift- 
ma  crucem  cum  pollice  in  ^  vertice  eorum,  ita 
dicendo  Deus  omnipotens  pater  Domini  nostri  Jesu 
Christiy  et  reliqiia.  Etsint  parati  qui  eos  susoepturi 
sunt  cum  linteis  in  manibus  eorum,etaccipiaat  eos 
a  pontifice  vel  diaconibusquieos  baptizaruat.Poa- 
tifex  vero  egreditur  de  fonte,  habens  compositam 
sedem  in  ecclesia,  ubi  voluerit,  sedeas  in  eam,  et 
deportantur  ipsi  infantes  ante  eum,  et  dat  siogulis 
stolam,  casulam  et  chrismale,  et  decem  •  sidos,  et 
vestiuntur. 

12.  Induti  vero  ordinantur  per  ordiaem,  sicut 
scripti  sunt,  in  circuitu  :  et  dat  Orationem  pontifez 
super  eos,  confirmans  eos  cuminvocatioQeseptifor- 
mis  grati»  Spiritus  sancti.  Oratione  expleta,  facit 
crucem  cum  poliice  et  chrisma  singulorum  froa- 
tibus,  itadicendo: /nnommePa/m,0^Fi7ii,  etSpiri- 
tus  sancti,  pax  tibi.  EX  Respondet  Amen.  Et  hoc 
omnino  pnecavendumest  uthoc  non  aegIigator,quii 
tunc  omne  biptism  um  legitimum  christianitatis  no- 
mineconfirmatur.  Posthocingrediuatur  ad  llissas, 
et  communicant  omnesipsosinfantes  ;  iUud  provi- 
dentes,  utpostquam  baptizati  fuerint,  S4  QuUum 
cibum  accipiant,  nec  allactentur  antequam  com- 
municent.Etposteaper  totam  hebdomadam  Paschc 
omnibus  diebus  ad  Missam  debent  venire,  et  parentes 
eorumproipsisofiferre.  Hocautem  supra  scripto 
ordine  baptismum,  sioutinsabbato  saacloPaschc, 
sic  et  Sabbato  Pentecosten  omnimodis  celebretur. 


Et  infantes  auidem  in  brachiis  dextris  ienenUs,  maj<h 
res  vero  peaem  ponunt  su^er  pedem  patrini  sui» 

d  Mirum  est  iofaates  (ita  enim  receos  bapUzatos. 
etiam  adultos,  appellari  loos  erat)  ungi  primuoi  in 
vertice  a  presbytero,  mox  ab  episcopo  m  fronte, 
quem  ritum  apud  Bomanos  usitatum  observat  vul- 
gatus  Alcumus,  pag.  64. 

0  lo  primo  Ordine  Romano,  supra,  num.44y  legitur 
decem  sitiquas. 


ADMONITIO  IN  OCTAVUM   UBELLUM  ORDINIS  ROMANI. 

Hic  libellus  superiori  fragmento  de  offieiis  in  noetibus  a  Ctmw  Domini  usque  ad  Pascha  coQtinenter  subji- 
citur  in  pervctusto  Codice  Palatino  Vaticano,  signato  n.  487.  Non  dubium  quin  sequens  libellus  contiaeit 
puriorem  Ordinem  Romanum  de  ordinatione  sacrorum  minislrorum,  quam  qui  in  Vulgatis  habetarnt  ftcta 
comparatione  facile  quivis  intelliget.  Observat  porro  Amalarius,  in  lib.  ii,  cap.  I,  primos  aposiolicof  m 
Romanos  pontifices,  sempor  in  Deeembrio  conseerationes  minutrasse  usque  ad  Simpltcium,  qui  fuit  a  besto 
Petro  XLIX^  primusque  saeraoit  in  Februario.  Adde  Micrologum  in  cap.  88,  qui  huc  aoctontatem  addodt 
Pontificalis  Homani,  quo  nomine  librum  de  gestis  Romanorum  pontificum  sine  dubio  intelligit.  Plura  de  hii 
in  comraentarii  praevii  cap.  15. 

2.  Alium  libelium  itidem  de  ordinationibus  sacris  secundum  morem  ecclesifle  Romanae  visum  etitemhoic 
Ordini  adjicere  ex  aati<;[uo  Codice  sancti  Galli,  ut  ex  mutua  collectione  res  amplius  illnstretur.  Seeuodas 
iste  Ordo  magis  convenit  cum  vulgato  ordine  Romano,  qni  tamen  longe  multo  auctior  est.  Alios  libn» 
Rituales,  qui  apud  Menardum  nostrum  et  Morinum  Ijpis  vulgati  sunt,  hic  recadere  non  visom  est  open 
pretium. 


ORDO  ROMANIS  VIII, 


S5  I*  Quomodo  in  sancta  Romana  Beclesia 
acolythiordineniitr% 

Dum  Missa   celebrata  fuerit,  induont  clericum 


illum  planetametorariain.DumqueTenerit  epnco* 
pas^  aut  ipsedomnos  apostoIieQsad  communieaih 
dum,  faciunt  eum  yenire  ad  se,  el  porrigit  ia  alMi 


i 


iOOi 


ROMANI  ORDINES.  —  Vllf. 


iOOSI 


ejus  a  sacculum  superplanelam;el  proslernit  se  in  A  crala,  qiu-e  a  Francis  nonnata  dicitur^pro  quatuor 


terram  cum  ipso  sacculo,  et  dat  ei  Orationem  sic  : 
Intercedente  beataetglorinsa  semperque  virgine  Ma- 
ria,  el  heato  apostolo  Petro,  salvet  et  cuslodiat  et 
protegal  te  Dominus,  Amen. 

2.  Et  si  ad  subdiaconatus  officium  voluerit  eum 
proYOcare,  adducitur  ad  medium,  et  jurat  coram 
sancta  Ghristi  Evangelia  de  quatuor  ^  capitula  se- 
cundum  canones^ct  tunc  porriget  ei  archidiaconus 
vel  episcopus  caiicem  sanclum  in  ulnas  foras  pla- 
neta ;  et  se  in  terra  prosternet  et  dat  eiOrationem, 
ut  supra  diiimus. 

3.  Etsi  ad  diaconatusordinem  voluerit  eum  pro- 
Yocare,  dum  Introitus  Missae  inchoatur,  ipse  sub- 


pedes,  et  pro  muiiere  viro  alio  conjuncta  ;  aut  si 
conjugemhabuitex  alio  viro,  quod  Graecis  dicitur 
deute  ogamia.Etdum  nulli  horumipse  virconscius 
fuerit,  Evangeliis  ad  medium  deductis  jurat  ipse 
electus  archidiacono.  Et  post  haec  tradito  subdia- 
cono,  pergit  cum  pra?fato  electo  apud  auiam  beati 
Petri  apostoli^  ibique  inejussacratissimum  corpus 
confirmat,  quod  non  cognovissetsuperius  nominata 
capitula.  Alio  vero  die  nuntiatur,  ab  archidiacono 
sicut  actum  est. 

6.  Tunc  domnus  apostolicusinduit  sepalleum,  et 
sedet  S7  i^  ^^^^  'y  advocans  ad  se  episcopos  vel 
presbyteros,jubet  eos  sibi  consedere.  Stante  autem 


diaconusmdutustunicamalbam,  et  tenensorarium  ,  .  .^  ... 

...  u    .     XT       j-  •*         universo  clero,  praacipit  vero  sacellario  suo,    ut 

suum  m  manu,  statanterugas  altaris.  Non  dicitur  n    ,  .      ...  ,.    .  '^     ,..       ,,,      .  ./ 

.         iri-  j  1.11*     j»rw      "  Plebs  civitatis  mgrediatur.  Ille    dum  perrexit  eos 

introducendum,  eligit  ex  iilis,  id  est  ex   sacerdo- 


tuQC  Kyrie  eleison ;  sed  completolntroitu,  dat  Ora- 
tionem  episcopus,  et  legitur  Apostolus  ad  Timo- 
theum :  Fratres,  diaconos  esse  oportet  pudicosy  non 
bilingueSt  usque  in  finem,  Qu3e  est  in  Chnsto  Jesu 
Domino  nostro,  Et  psaliitur  Gradale.  Deinde  exuitur 
ipse  subdiaconus  planeta  a  diacono.Tunc  episcopus 
dicit:  Oremus,dilectissimi,DeumPatrem  omnipoten- 
iem,  ut  super  hunc  famulum  suum,  quem  ad  sacrum 
Ordinem  dignatur  assumere  benedictionis  suae  gra- 
/tamS6  clementer  effundat,  eique  donumconsecra- 
tionis  indulgeatyper  quod  eum  adprxmia  xternaper- 
ducat,  Et  tunc  schola  initiat  Kyrie  eieison.  Et  pro 
st emit  se  episcopus ante  altare,et  post eum  ipse  sub- 
diacoDus ;  et  expleta  litania,  surgent  a  terra,  et  statim 
dat  ei  Orationem  consecrationis.  Dum  vero  conse- 
cratusfuerit,  dat  osculum  episcopo  et  sacerdotibus, 
et  stat  ad  dexteram  episcoporum  jam  indutusdal- 
matica. 

4.  Si  verovoluerit  eum  consecrare  ibi  ipsumpres- 
byterum,tenenseumarchidiaconusducitforasrogas 
altaris,  exuit  eum  dalmatica,et  siceum  induitpla- 
neta,  et  ducit  iterum  ad  episcopum.  £t  tunc  aliam 
illi  dans  Orationem,  consecrat  eum  presbjterum, 
dans  osculum  episcopo  vel  cseteris  sacerdotibus,  et 
stat  in  ordine  presbyterorum,  et  dicitur  Alleluia, 
vei  Tractus  et  Evangelium,  et  quod  sequitur,  et 
completur  Missa  ordiue  suo. 

II.  Item  quomodoepiscopus  ordinatur. 

5.  Dum  c  acivitateetlocoepiscopusfueritdefun- 


tibus,  personam  qui  rationem  reddat,  dum  fuerit 
interrogatus.  Et  dum  fuerint  introducti,  interro- 
gantur  a  domno  apostolico  sic :  Quid  est,  fratres, 
quod  vos  fatigastis  f  Illi  respondent :  Ut  nobis,  do- 
mine,  concedas  patronum.  Respondetdomnus  apo- 
stolicus,  Habetis  vestrum  ?  Respondent,  Habemus 
Quo  honore  fungitur  ?  Respondet,  diaconus,  pres- 
byter,  autquodfuerit.Interrogantur,  Quantosannos 
habet  in  diaconato  aut  presbyterato  ?  Respondent 
quantoset  quomodo.  Domnusapostolicus  dicit:Z)e 
ipsa  Eccletia  est,  ande  alia  ?  Respondent,  De  ipsa. 
Et  si  dixerint  de  alia,  dicit  domnus  Apostolicus  : 
Dimissoriam  habet  abepiscopo  suo  ?  Respondent  Ha- 
Q  bet,  etmoxofferunteam.  Domnusapostolicusdicit: 
Conjugem  hahuit? disposuit  de  domo  sua  ?  Responden 
Z>isp05t/i7.  Domnus  apostolicusdicit :  Quidvobiscom- 
placuit  deeo  ?  Respondent:  j&^  castitas,  hospitalitas , 
benignitas,  et  omnia  bona  quae  de  eo  sunt  prolata, 
Domnusapostolicusdicit.Kirfe/ei/ra/res^nea/i^Mam 
promissionemfecisset  vobis;scitisquodsimoniacum  et 
contra  canoneses^  Respondent  A6si7  a  no6ts.Dom- 
nus  apostolicusdicit :  KosvtV^e/n^is.Etiterum  dicit  : 
Habetis  decretum  ?Respondent,  Hahemus.  Et  dum 
eum  offerunt,  jubet  sacellario  ut  relegatur.  Et 
dum  relectus  fuerit,  jubet  domnus  apostolicus  in- 
troducere  electum. 

7.  Dum  vero  introductus  fuerit  electus,  el  sub- 
diaconus  a  longe  tertia  vice  se  in  terra  prosternet. 


ctus,apopuIo  civitatis  eligitur  alius  ;  etfieta  sacer-  D  tuncdomnus  apostolicus  Orationem  dicitsic  :  Pro^ 


dotibus  clero  et  populo  <*  decretus,  et  veniunt  ad 
domnumapostolicum,  adducentessecumet  sugge- 
sttonem,  hoc  est  rogatorias  iitteras,  ut  eis  episco- 
pum  coQsecret,  quam  secum  deportati  sunt.  Tunc 
domnus  apostolicus  praecipit  saceUario  vel  numincu- 
latori  uteumadarchidiacoDum  dirigat,eteuminqui- 
rat  de  quatuor  capitulis  secundum  canones,  id  est 
arsenochita,  quod  est  masculo  ;  pro  ancilla  Dei  sa- 

«  Eiusmodi  sacculus  erat  ad  r<>cipiendam  et  de- 
ferendam  Eucharistiam,  quod  ofncium  olim  fuisse 
acolythorum  vidimus  in  superioribus. 

b  Quatuor  hsec  capitula  explicantur  infra  num.  5, 
eontinentque  quatuor  genera  vitii  carnalia. 

Patrol.  LXXVni 


tegat  nos  Dominus.  Respondent  omnes  Amen.  Dom- 
nus  apostolicus  interrogat  eum  :  Quid  te  fatigasti, 
frater  1  Respondei :  Ad  quodnon  sum  dignus  isti 
confamuli  mei  me  adduxerunt.  Et  dicit ;  Quo  honore 
fungeris  ?  Respondel,  biaconi  aut  presbyteri,  vel 
quod  est.  Et  interrogat  eum  domnus  apostolicus  : 
Quantos  annos  habes  in  diaconato,aut  inpresbyte" 
rato  ?  Respondet  quautos.  Iterum  interrogat  eum 

c  Gonfer  editum  Ordinem  Romanura,  a  pag.   97, 

et  vulgatum  Alcuinum,  apud  qufm   eadem  fere  le- 

gUDtur,  pag.  73,  ilidemque  apud  Morinum,  pag.  325. 

Ejusmodi  decreti  formulam  habes  in  libro  Diur- 

no  pontificum  Romanorum. 

32 


iOOS 


AI>PENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LiTlIRGICA  OPKRA. 


1004 


domnusapostolicus:  Babuisti  conjugiumyet  de  domo  A  tionem.  Dcinde  dicitur  Apostolus  ad  Timothenm  : 


tua  dispoauisti  f  Illerespondctsi  habuit,  autnon,et 
quia  de  domo  sua  disposuit.  Item  interrogatur  a 
domnoapostolicosialiqnamdationem  aut  promis- 
sionem  fecisset  ?Respondet  Absit,  Iterum  domnus 
apostolicus  interrogat  eum  :  88  0^«'^«  Ccdices  in 
Ecclesia  tua  leguntnr  ?  Respondet  :  Octateuchum, 
Regnorum,ProphetdrumyActuumapostorum,Evan' 
gelium,  et  Apostolum.\iomnM%  apostolicus  mterro- 
gat :  Nosti  canones  T  Respondet  Doce  nos,  domine. 
Dicit  domnus  apostolicus  :  Ordlnationem  $i  feceris, 
*  aptis  tempotnbus  fac^  id  esty  primi,  quarti,  septi- 
mi,  etdecimimensis.  Bigamosautcuriales  ad  sacros 
ordines  ne  promoveas;attamendabiturtibiedictum 
descrinio,  quomododebeasconvei^sari.Tunc  prfleci- 


Chnrissimejfidelis  sermo,si  quis  episcopatum  deside- 
raty  bonum  opus  desiderat,  etcsetera.  Et  dum  psal< 
litur  Gradale,  cgrediatur  archidiacoaus  cumacolj'- 
this  et  subdiaconis,  ot  induit  eum  dalmatica,  pla- 
neta  et  campobus  [Leg.  compagis],  et  iDtrodQcit 
eum.  Dumque  introductus  fuerit,  vocet eum dooiaus 
apostolicus  :  Cleros  et  plebs  consentiens  civitatis  tai 
cum  adjacentibusparochiis  suis,elegerunt  sibiitlum 
talem  diaconum,  vet  presbyterum  episcopum  comt- 
crari.  Oremus  itaque  pro  eodem  viro^  ut  Deus  et 
Dominus  nosterJesus  Christustribuat  ei  cathedram 
episcopatcmad  regendum  Ecclesiam  suametplebem 
U7iiversam.  Deinde  schola  incipit  Kyrie  eleison  cum 
litania.  Prostratus  domnus  apostolicus  cum  sacer- 


pitarchidiaconodomnusapostolicus,etrelegetpeti-  B  dotibus  ct  ipso  electo  in  terraante  altare,  completa 


tionem  quam  ipse  electus  a  populo  domno  aposto- 
lico  obtulerat.  Gl  dum  relecta  fuerit,  dicit  domnus 
apostolicus.Qtiomorfo  votaomniumin  te  conveniuntJ 
Hodie  te  abstinueris,  et  crastino,  si  ptacueril  Deo^ 
consecrandus  eris.  Respondet  archidiaconus :  Jus- 
sisti,  domne.  Et  datdomnus  apostolicusipsoelecto 
osculum»  et  egreclientur  foras. 

8.  Alia  vero  die,  quod  est  Dominica,  procedit 
donmus  apostolicus  in  ecclesia,  ibique  episcopi  et 
presbyteri  cum  eo,etc8eteriordinesclericorumcon- 
sistunt ;  et  ingreditur  domnus  apostolicus  secreta- 
rium,  et  jubet  scholam  psallere.  Et  procedit  desa- 
crario  cum  omni  decore  in  ecclesiaipsa,  sicutmos 


liLauia  surgcnt,  et  tunc  ^  benedicent  eum.  El  Bene- 
dictione  cxpleta,dat  osculum  domnus  apostolicus; 
et  tenens  cum  archidiacomis  89  deportat  eum  ;et  sic 
dat  osculum  episcopis  et  presbyteris.  Et  tunc  jobet 
eum  domnus  apostolicus  supraomnes  episcopos  se- 
dere;et  dum  sederit,  dicitur. W/e/tua,  deinde  Evan- 
gelium,  et  expleturMissa. 

9 .  Dum  vero  venerit  ad  communicaQdum,domQQ3 
apostolicus  porrigit  ci  formatam  atque  sacratam 
oblationem  ;  et  eamsuscipiensepiscopus  ipseeiea 
communicatsuper  altare,  et  sibi  caeterum  ex  eare- 
servatadcommunicandumusque  addiesc  quadra- 


^        ,  ...  1.       .  X        ,.         ginta,etpostmodum  cx  praeceptodomini  apostoiici 

est.  Completo  vero  mtroitu.  non  dicunt  tunc  A?/-  ^  °  „,^.,J^^^„*  ^«,n«r«  r.^r^..u.^ 
,  .   ^       ,  ,  ...         i.rxC  communicat  omnem  popuium. 

rie  elcison,  sed  mox  domnus  apostohcus  dat  Ora-  ^ 


«  Hsc  ieguntur  in  edito  Ordine  Romano,  pag.  104, 
sed  multo  prolixiora. 

b  Forte  legendum  surgent,  et  tunc  benedicetj  ut 
notavimus  in  commentarii  pracvii  cap.  15. 


c  Idem  ritus  legitur  tum  in  vulgato  Ordine  HorDa- 
no^  pag.  10'^.,  tum  in  Fulberti  secunda  cpistola  ad 
Cinardumj  tumapudMurinum,  pag.  324,  et326. 


ORDO  BOMANUS  IX. 


De  gradibus  Romance  Ecclesix. 
i.  Primum  «  >  in  qualicunquescholareperti  fue- 
rint  pueri  bene  psallentes,  tolluntur  inde>  et  du- 
triuntur  in  schola  cantorum,  etposteafiuntcubicu-^ 
larii.  Si  autem  nobilinm  Gliifuerint,slatim  incuhi- 
culo  nutriuntur.  Ex  hac  accipient  primam  Benedi- 
ctionemabarchidiacono,ut  liceat  els  siiper  linteum 
vellosum  sedere,  quod  roos  est  ponere  snper  sellnm 
equi.  Dein,  sicut  Sacramentorum  Codex  continet, 
quandoetubi  llbitumfucrit,  usqueinsubdiaconatus 
officium  ordinantur,  diaconi  vero  atque  presbyteri 
nunquam  nisiin  publicaordinatlone.  Fitenimcon- 
ventus  populi  etcongregatioregionum,primum  ad 
sanctum  Adrianum ;  et  inde  pergit  pontifex  una  cum 
populo,  praecedcnte  solito  apparatu,  id  est  cruces, 
thuribula,  vel  tale,  usque  ad  sanctam  Mariani  ad 
prsesepem.  90  Accedentepontificeadaltare,schola 
cantorum  repetit  litaniam,  dein  Introitum^etponti- 

« Gonfer  vulgatum   Ordinem   Romanum,   a   pag. 

86.  ubi  qusedam  ex  his  leguntur,  sed  multiim  aucta. 

» Ita  etiam  legitur  in  Codioe  Gflauano^  pag.  29 


fex  dicit  Oremus,  et  diaconus  Flectamus  genua-Hii 
Gollectam  ascendit  lector  in  ambonemy  et  elevata 
voce  legit  lectionemdequartaferia,etsequitarGra* 
dale.Deindicitpontifex  Dominus  vobiscum.Diwctmi 
ut  supra.  Post  coliectam  ascendit  lector  in  ambo- 
nem,  ct  elevatavocelegitbrevem  inauribuspopuli, 
sic  contincntem :  Cognoscat  fraternitas  vestra.quia 
ill.  et  ill.  vncanturin  taliofficio.  Si  quishabeteontra 
hos  viros  a  liq  uamq  uerela  m ,  exeat  confiden  terpropter 
D  Deum  etsecundum  Deum,  et  dicat.  Memor  sit  tamen 
omnino  ^  communionis  sua.  Quod  si  nullus  coatra- 
dictor  exstiterit,  sequitur  Lectio,  et  Responsoriam. 
2.  Post  hsc  advocantur  sursum,  et  statunntnr  io 
sinistra  parte  altaris,  usquedum  pontifex  Missam 
percompleat.  Dein  advocantur  feria  6  ad  sanctos 
apostolos  eo  tenore  utsupra.  Sabbato  yero  egredi- 
tur  pontifcx  ad  sanctum  Petrum,  et  universee  regio- 
nes  cum  eo  litaniam  canendo.  Ingredlente  papa  ift 

Editionis  Thomanana*  ei  apud  Morinum.  pw.  VB, 
3i0et3g7. 


iooti 


IIOMAW  ORDlNl».  -  IX. 


1006 


saeraUtriam,  ip»i  prffistolantur  adTentum  ejus  ia  A  anagolagium  grande,  postea  dalmatica  minore  et 

1 A-— ?_     «  _i i_      . »1  »_« :» ^i  •  ..  ..-  . 


presbyterio.  Schola  cantorum  canit  Introitum,  et 
pontifex  dat  Orationem.  Subdiaconi  legunt  lectio- 
nem,etcantaturGradale,expectante8illi  qui  bene- 
dicendisunt  subambonen),  donecquinquelectiones 
complcaDtur.  Deinde  apostolicusiegitipse  advoca- 
tionisbrevem  corampopuio,  etstantpariti  singulo- 
rum  ministri  cum  indumento  donec  archidiaconus 
veniat,  et  singulis  singula  sua  manu  tribuat.  Post 
haecautem  descendit  archidiaconus  innuenteponti- 
fice,etdat  uni  ex  ipsis  manum,  caetert  verosequun- 
tur  eum,  ascendunt  ad  altare,  et  prostemit  se 
pontifex  cum  ipsis  in  orationem,  clero  inferim  ca- 
nente  litaniam.  Snrgentes  autem  ab  oralione^pon- 
tifex  stat  in  sede  sua,  singillatim  imponens  manus 


cmgulo,  brachiale,  et  orariumbrevem,deinde  dal- 
matica  majore,  clerointerim  canente  Responsorium 
Immola  Deo,  Tractum  Qui  seminat,  Evangelium  Mi' 
sit  illos  binos  antefaciemsuam,  Et  tunc  advocatur 
inbasilicam,  presbyter  a dextris  ejus,  etdiaconusa 
sinistris.  Ipse  vero  inclinato  capite  in  medio  eorum 
incedit,  usquedum  veniatantealtare.  Tunc  exuuntur 
casula ;  etinduit  eum  pontifex  planeta,  et  legit  bre* 
vemhuncmodumcbntinent^m:  Ctt;e5,  inquit^nosfH 
elegemnt  sibiillum  pastorem.Oremus  itaquepro  hoc 
viro,  utDeusomnipotens  infttndatQ^in  eogratiam 
spiritus  8ui,et  dignus  haheatur  ad  cathedram  episcopa^ 
tus  regendam.Ei  Respondetur  aschoia  Christe,  audi 
nos,ei  canuntlitaniam.Et  tuncacceditpropius  ad 


capilibas  eortim,  et  benedicit  eos.  Acced^ns  autem  g  altare  subnixo  capite.  Pontifex  vero  ponet  manum 


archidiaconustoUitorariosde*  confesslone,  qui  de 
htesterna  die  repositi  sunt  ibi,  imponil  snpereos,et 
pontifex  induit  eos  planetis,  et  stant  induti.  Diaco- 
nilia  indumenta  lollunt  qvidiacones  essetlefoeiiide 
medio  eorum)  et  compieatur  Benedictiones  eorum 
qui  presbyteri  ordinantur  ;  ot  tuno  descendunt  in 
presbjterium,  etstatim  unuscxnovitiis  diaoonibus 

legit  Evangelium,91®^&dip9&°^Mi**&i"  ministrant 
ufiusquisque  secuudum  ofdeium  suum.  Tollit  vero 
pontifex  oblatas  integras,  et  dat  singulis  novitiis 
presbyteris  etinde  communicaatttr  usque  dios 
viu.  •» 

3.  Expietis  omnibus,  Missa  rite  completa,  stant 
regiones  paratseadsinguloBtituloB  pertinentescum 


Buper  eaputejuB,  et  dicit  unam  Orationem  in  mo- 
dum  CoUect»,  alteram  eo  modulamine  quo  soiet 
'  Gontestata  cantari,  et  sedet  pontifexin  sellaMia* 
Ipse  vero  osculainr  pedem  ejus,  et  susdpitur  ad  pa- 
eem,  et  sic  consommatur  consecratio  illius.  Et  ipso 
die,  ubicunque  apostolicus  Missam  celebrat,de  manu 
ejus  c^Dmmunionem  accipiat 

5.  Summus  nattque  pontifex  quando  benedicitur, 
eligitur  «  unusdecardinalibusdequalicunquetitulo 
fuerit  tantum  ut  a  prsecessore  sil  pontifice  ordina- 
tus,  aut  presbjler,  aut  diaconus  ;  nam  episcopus 
esse  nonpoterit.  Egrediturque  cum  eo  universus 
derus  vel  populnsad  basilicam  sancti  Petri.  Ingre^ 
diensverosacratarium,  induitur  indumentapontifi- 


candelabris  et  thuribulisutpropnum  suscipiant sa-  ^  calia ;  et  veniens  ad  confessionem  sancti  Petri,  pro« 


cerdotem.  Pontifex  auiem  donat  eis  saeerdotalia 
indumentai  et  ministeria  Missfe,  aurum  vei  argen- 
tum,  vinum,  frumentum  et  oleum.  figredientes au- 
tem  de  basilica  sancii  Petri,  prcecedent  unumquem- 
queveltrigintacandelabraeum  ihuribulis.Ipte  se- 
detsuper  equum  albam :  prsecedens  et  subsequens 
populus  canitei  laiidem.  Similltet  etiam  femitiee  dia- 
GonisssBC  et  presbyterissse,  quse  eodem  benedicun- 
tur.  Piateie  autem  civitatis,  unde  transituri  sunt» 
coronantur  lauro  et  palliis,et  ciim  tanta  gloria  ad 
sttttottfs  titulosdeducunt  propriossacerdotes,  etipse 
facit  eis  illo  die  convivium^ 

4.  Episcopi  autem  omni  tempore  t>enedicuntur 
Duae  vero  oaos  est  ut  nocturno  tempore  benedican- 
ttir.  S6eundanamqueincisione,!de9tl6ctione  sexta 


stemit  se  in  orationem,  schola  canente  Introilum 
ElegitteDominus.Surgensyero  ascenditad  altare, 
et  prosternit  se  in  Orationem,  et  omnis  clerus  cum  eo. 
Posteaerigiturabepiscopis,  et  statuiturintersedem 
etaltare;et  tenent  Efangelium  super  caput  velcer- 
vicem  ipsius.Et  acceditunus  episcopus  et  dat  Ora- 
tionem  super  cum,  et  recedit  et  altersimiliter.  AO' 
cedit  tertius,  et  consecrat  illum.  Archidiaconus  au- 
temimponiteipallium  et  tuncinter  archidiaconum 
et  diaconum  elevatur  in  sede.  Stans  vero  in  gradn 
bus  ipsiossedis,  elevata  voce  dicit  Gloriain  cxcelsis 
Deo.  Posthffic,  datapace,  schola  cantorum  canit  ei 
laudem,  et  patroni  regionum  similiter.  Celebrat  igi- 
turipseMissamperordinem,  etoommunicatomnes. 
PeractaMisBarumBoIemnitate,  pmceditet  subsequi- 


egreditur  pontifex  de  eccIesiasanctiPetri^etascen-  ^  tur  eum  omnis  apostohcus  apparatus,  etstatuuntur 


dit  monasterium  sancti  Martiniquod  sub  tegnaipsius 
eoolesie  eiinmest,  «mpticitercam  reiiquo  cleroin* 
cedens,  et  'stat  foris  ostium  oratorii.  Schola  canto- 
rum  incipitlntronum  ;posteadicit  pontifex  Glotia 
in  tfj;edniZ>0O.SequiturOratio,etexeuntesab  altare 
mnm  presbyter,  et  alter  diaconus,  induunteum  ve- 
'rtimentapontificalia,io primislinea»  et  singulo,  dein 

A  Id  est  ex  tumulo  sancti  Petri.  Hio  iocus  illustra' 
tur  ex  num.  8. 

i>  Dias  quadragiata  habet  FuU>ertus  episcopus 
Garnulensis»  in  epistola  secunda  ad  EiDaraum,  ubi 
1m0  derediserU  a»!.  . 

c  Observandus  nio    locus  de  tempore  ordinano] 


aciesdextra  liBvaque  ;  ipse  vero  incedit  in  medio 
conslipatus  agmine  saoerdotum)  et  omnes  schoIsB 
flagitant  ab  eo  benedictionem  ;quobenedicentere- 
spondent  ei  omnes  cum  strepitu  Amen* 

6.  Ingressusinsacrarium,jamtunc  sedetin  sel- 
laapostolica.  £grediensiade,cum  adin&riores  gra- 
dus  sancti  Petri  descendit,  93  ibi  stat  equus  vel 

diaconissas et  presbyterissas.  ^    r .- 

d  In  Editis,  Contestatio,  qvio  nomme  Prwratio 
(quam  vocamus)  Miss»  olim  Biguificabatur,  maxime 

apud  Galios.  .    .   ^  .•      » 

•  Hic  ritus   multw»   differt  a  vulgato  Ordme  Ro- 

manoy  pag.  106. 


1607 


APPENDIX  AD  S.  GREGORll  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


ie08 


lella  pni3cessoris  pontiticis^et  adsedendumparatiis. 
Ktaccen'luntpalroniregionnmuaoincipienle,  coete- 
ris  respondcDtibus^  iu  Imnc  luoduoi  canunt  eilau- 
dem  :  DomnusLeo  »  papaquefnsanctus  Pctrus  eLcgU 
in  suasede  multis  annis  scdere,  Hoc  usqueterdicto, 
accedit  prior  stabuli,  etimponit  eiin  capitercgnun) 
quod  adsiroilitudinemcassidisexalbo  fitindumen- 
to.  Ettunc  demum  ascendit  superequum,  el  valla- 
tur  a  judicibus,  constipanturque  plateae  immensis 
cuneis  populorum,  exspectantium  eum,  et  cantan- 
tium  laudem. 

Ordoquatuor  tetnporum. 

7.  Jejunii  primi,  quarti,  septimi  et  decimi  mcusis 
id  est  in  primo  mensea  quartaetsextaferia,  vel 
Sabbato;  in  primahebdomadade  mense  primopri- 
mumjejunium  celebretur.  In  quarto  meuse,  quod 
facit  ipse  mensis,  feria  4  et  6  vei  Sabbatoconsum- 
matur.  Tertium  temporis  jejunium  venit  septimi 
mensis,  id  est  Septembris,  tertiahebdomada  ipsius 
mensis,  feria  4  et  6,  vel  Sabbato,  consummatur. 
Quartumtemporisjejunium  venitdecimi  mensis,  id 
est  Decembris,  feria  4  et  6,  vel  Sabbato  proximo 
anteNatale  Domini  ;  et  si  vigiliai»  natalisDominiin 
Sabbalo  venit,  in  antecedentc  hebdomada  supra 
scriptum  jejunium  die  Sabbati  celebretur. 

8.  Hora  tertia,  vel  quali  voluerit,  ingrediuntur 
pontifex  vellevitas  in  sacratarium,  etinduuntse  ve- 
stimentis  religiosis,  cum  quibus  debent  ceiebrare 
Missarum  solemnia,  canentibus  interimclericisAn- 
tiphonam  ad  ipsum  diem  pertinenlem  adlntroitum. 
Ipsa  tinita,  dicunt  Kyrie  eleison ;  deinpontifex  dicit 
Oremus,  diaconus  Flectamus  genua,  et,ut  surrexe- 
rint,  dicit  Levate.  Prosequitur  sacerdos  Orationem 
primam,  sicut ia  Sacramentorum continetur.  Sequi- 
turlectio  :  et  tuncpronuntiat  lectorlectionem  libri, 

a  Hic  locus   forsan  intelligendus   de  l^eone  tertio, 
cujus  tempore  scriptus  sit  iste  liber. 
b  Confer  Micrologi  caput  33. 
c  Id  est  canticum  trium  pueroruin. 


A  et  legitur  in  sensu  lectionis,  sicut  epistoise  Pauli 
diebusDominicorum ;  dein  Responsorium.lnde  dicit 
sacerdos  Oremus,  diaconus,  ut  supra ;  et  dioit  Ora- 
tionem  post  pri  mam  lectionem,  et  super  unamquam- 
quelectionemsicut  superius.  Expleta  aulem  lectio- 
ne,  94  <7uae  est  Daniel  prophette,  canit  ^  Benedi- 
ctionem ;  et  dum  Benedictio  canitur,  qui  ordinandi 
su  nt  Htant  in  boio  ^  sub  gradibus ;  et  tunc  descendil  ad 
eos  archidiaconus,  et  revestit  eos.  Si  enim  diaconi 
ordinandi  sunt,  orarios  et  dalmalicas,  si  vero  pres- 
byteri,  orarios  etplanetas.  Porro  orarii  qui  dandi 
sunt,  primum  per  totam  noctem  super  altare  sunt 
repositi,  et  de  altari  ab  archidiacono  tollantur,  eta 
pontificesupereorum  colla  ponantur.  Benedictione 
completa  incipit  clerus  litaniam  ;et  dum  ipsacani- 

B  tur,qui  ordinandi  sunt  antealtare  semper  prostrati 
jaceant,  astante  super eos  pontifice  inclinato  capite 
ad  altare.  Litania  vero  finita  surgitpontifez,ascen' 
ditadsedem,stetversusOrientem  oonsecrans  illos. 

SabbaloPentecostes  in  duodecim  lectionibus  statio 

ad  sanctum  Petrum. 

9.  Siautemipsa  hebdomada  in  mense  quarto  ve- 
nerit,  jejunium  faciant  feria  4  et  6,  et  in  Sabbato 
usque  ad  horam  nonam,et  eas  lectiones  legantqus 
in  mense  quarto  scriptac  sunt,  cum  Responsoriis 
quatuor  et  benedictione.  Sin  autem  in  antea,  tem- 
pore  suo  agatur.  Gum  autem  leguntur,non  pronuo- 
tiat  lector  lectionem  libri,  sed  inchoat  plane.  Si 
vero  tempore  suoagitur,  tuuc  pronuntiat,  etin  sen- 
su  lectioniSy  sicut  epistolse  Pauli,  legantur.Similiter 
Q  et  in  reliquis  tribus  temporibus. 

Ad  marginem  sequentia  leguntur, 

xu  lectiones  propter  xu  lectores  dicuntur,  Don 
propter  xu  varietates  sententiarum. 

d  Legendum  in  poio  seu  pogiOf  quo)  vox  aml^oDem 
hoc  loco  significat,  ex  praBmissis  num.  2  :  Expedan- 
tcs  illi  qui  benedicendi  suntsub  ambonem,  qui  proiiKie 
cavus  esse  debebat.  Vide  commentarii  nostri  cap.  3. 


ADMONITIO  IN  SEQUENTEM  LIBRUM. 

95  1-  ^^  veteri  Codice  equitis  Maffa^i  Roniani  reperitur  o^usculum  sequens,  quod  continet  ordinem  Ro- 
manuni  dc  triduoante  Pascha.  item  Ordincm  ad  dandam  poenilentiam,  ad  ungendum  et  communicandumin- 
firmos,  atquead  clericos  scpeliendos.  Prinia  pars,  qufle  cst  dc  Goena  Domini,  occurrit  etiam  in  CodiceRo- 
mano,  quo  usus  cst  Onufrius  in  scribenda  Vaticnnnf»  bapiliciR  Historia. 

2.  Quo  temporc  scriptus  isithic  libcr,  nullo  (?erto  constat  indicio.  Antiquior  est  sseculo  tertio  decimo,  et 
ad  undecimum  videtur  rcvocandus.  Triplcx  immersio  pnesoribitur  in  baptismo  :  servantur  etiam  in  hoclibro 
pGenitentiae  leges,  absolutionis  forma  antc  scholasticorum  aitalem  recepta^  unctio  infirmorum  ante  viaticum 
communio  eorumdem  ex  parlicula  vino  intincta.cinis  et  cilicium  promoribundis;  quse  omnia  bonam  spiraot 
antiquitatem.  Porma  unctionis  infirmorum  deprecativa  est,  non  indicativa,  cui  illa  successit. 

3.  Pra^clarus  in  primisritus  est  in  Ordine  sepcliendi  clericos  liomanae  fraternitatis,  Idem  ritus  translatos 
est  ab  alio  auctorc  in  aliuni  Ritualem  Romantieecclesiielibrum,  quomquidem  Florentise  in  bibliotheca  san- 
ctie  Crucis  vidimus  ;  scd  Ordo  viatici  mutatus  cst  in  pra^dicto  Rituaii,  postposita  unctione.  Hujus  Ritualis 
quoidam  fra^menta  rctulimus  in  Itinere  Italico. 

4.  Amalarius,  in  Antiphonarii  cap.  09  tradit,  sc  invcnisse  in  Romano  ctin  Mettensi  Antiphonarii  Ordiiim 
scriptum  quomodo  fungiofficiQ  conveniat  circa  fines  hominum,  et  circa  aepuUuram  eorum.  Id  sequenti  ordini 
convenire  non  uusim  afiirniare.  Ncque  cnim  tantee  mihi  vidcturantiquitatis.  InCodiceVindocinensi,quiO^ 
dinem  Romanum  vulgalum  continet,  post  ordinem  pcenitcntiae,  aliaqueapudMorinum  in  fine  librorum  de 
Pcenitentia,  pag.  2:2,  ex  Codice  Siculo  edita.  ^x^ini  Obsequium  circa  morientes,  vel  qualiter  agatur  cirea  in/ir- 
mum  morte  detentum,  quod  officium  ita  incipit  :  «  Moxut  viderintinfirmum  ad  exitum  propinquare,  commu- 
nicandus  est  de  sacrificio  sancto  etiamsi  comedisset  ipso  die  ;  AQ  etfaciant  iitaniam.  Et  antequam  anima 
exeat  de  corpore,  dicat  sacerdos  Antiphonam  ;  Exibit  spiritus  ejus,  et  revertelur  in  terram  iuam  :  in  itia  dit 
videbit  Deum  creatorem  suum.  Deus  mtsericors,  Deus  clmnens  qui  multitudine  indugenUarum,  etc.  Tunc  pre- 
sbyter  det  Viaticum,  ^t  post  haec  dicat  Orationem  :  Aseendant  ad  U,  lMmin€,prteeMnot$^t  H  oiitiiMnii  fiimU 


1009 


ROMANI  ORDINES.  --  X. 


1010 


lui  gaufiia  ai^ternasumpiant,  ut  quem  fecisti  adoptionisparticipem,jubeas  hcereditatis  tuxesse  eonsortem  Pei- 
Finita  autem'"*- '^"'^•-~-  •—*-■-'• *- ru...  :>i..j  d .  o  .1.      •.     ^.    -     ^. 


dam  superv 
ternfi  Ueus^  i 

lorutn  tesuscipiat,  etc.  Psal.  Dilexi  amniamfUsque  ad  Ad Dominum  ;  etita  perordinemusque  Superflumina  ; 
el,  si  amplius  necesse  est,  usquead  unem  Psalmorum.  Deinde  Oratio  Diri  rulnpris  novitate perculsiyCicTuni 
roget  sacerdos  omnes  pro  eo  orare,  et  ipse  et  omnes  dicant,  Kyrie  eleison,  etc.  Tibi,  Domine,  commenda- 
mus,  etc.,  fere  ut  in  Editis.  »  Delato  corpore  in  ecclesiam,  dicitur  officium  invigi/ia  defuncti.  Antiph.  Dirige 
Domine,  etc.  ut  in  nostris  libris,  uti  et  priores  quinque  lectiones  ;  nam  sexta  est :  Spiritus  meus  attenuabi- 
tw\  etc,  lecliones  tres  frequentes  ex  Enchiridio  sancti  Auguslini  ;  septima  :  Ergo  dilectissimi  cum  sacrifl- 
cium  altatns,  sive  quarutncunque  eleemosynarum,  pro  defunclis  omnibus  oaptizatis  offertw\  etc. ;  octava :  Con- 
soiemur  ergo  in  his  sermonibus  nostrts  tnt?icem,etc. ;  nona :  Egreijius  tiamque  consolator,elc,  Sequuntur  Laudes, 
deinde  Yespera;.  Quibus  peractis  deputandi  sunt  (fu\  ipsum  corpus  custodiant  :  quo  usque  pro  ipsa  anima 
Missae  celebrentur  cum  oblationibus,  corpore  interim  inecciesia  jaccnte.  Modum  tumulandi  pr.i?tereo,qui  in 
multiscum  nostro  convenit.  Factaasingulispresbjteris  Benedictlone  supersepulcrum,  dicunt  iidem  presbv- 
teri  :  Signwn  ChrUti  sit  super  te,  Amen . 


ORDO  ROMANUS  X. 


97  Qualiler  agendwn   sit  quinta  feria  in   Ccena  A  ordinis.  Pontifex  induit  vestimenta  alba,  episcopi 


Domini.  —Statio  ad  sanctum  Joannem  ad  Late- 
ranum. 

1.  Hac  die  sacrificium  sacri  corporis  etsanguinis 
ab  ipso  DomiDo  nostro  Jesu  Christo  celebrationis 
sumpsit  initium.  Hac  die  in  totoorbe  sanctum  chri- 
sma  conficitur.  HacetiamdiepcBnitentibus  a  proin- 
duIgentiasubvenilur.Manehujus  dieiprimo  mansio- 
narii  praeparent  omnia,  qum  necessaria  sunt  ad 
consecrationemchrismatis,  tresampullasoleo  mun* 
dissimo  plenas,  maximam  vero  ampullam,  quse  ad 
chrismadebetfieri  de  panno  serico  albo,alias  aulem 
de  alio  serico  coopertas.  Sit  autem  pannus  adeo  sub- 
tiiis.  quod  ampulltepossintvideri  per  eum.Horavero 
tertia  vel  sexta sonetur  signum,  et  veniant  omnes  ad 


pluviaIia,presbyteriplanetas,diaconidalmaticaspro 
reverentia  chrismatis.  Pontifex  vero  jam  indutus 
dalmatica,  habens  manum  ad  collum^sedeatin  sede 
sua ;  cui  praBsentetur  ampulia,  quse  major  esttcum 
oleo  ab  acolythis,  et  balsamum  ;  et  ipse  pontifex 
balsamum  cum  oleocommisceatet  conficiat,circum- 
volvendo  cum  palmis  baculum  immissuminampul- 
lam.0mnesveroampull8Bremaneantibi,etdiligenter 
custodiantur,  quousque  ad  altare  portentur. 

4.  Postmodum  autem  pontifex,  lolismanibus»  in- 
dutus  planeta,  procedit  cumepiscopi8,presbyteris, 
diaconibu8,et8ubdiaconibusetacolythi8,etomnibus 
ordinibus  ;  et  habeant  inproces8ionecrucem,Kvan- 
gelium,septemcandelabra,thuribulumcumincen80 


ecclesiam,  in  qua  chrisma  consecrari  debet.  Tunc  ^  etsicprocessionaliterpergantadaltarecumampuUa; 


egrediantur  poenitentes  de  loco  in  quo  pcenitentiam 
fecerunt,utgremioecclesi8Bpr8Bsententurapontifice 
quisederedebetprseforibusecclesiae,  etreconciliare 
eos  cum  Antiphonis  et  Orationibus,  quas  require. 
Quibus  finitis,  pulsentur  campanae,  sicut  mosestin 
8olemnibusdiebus,etextuncsileantcampan8BU8que 
ad  diem  Sabbati. 

2.  Antequam  domnus  papaexeat  de  camera,  dicit 
Tertiam.  Horavcro  sextaexit  domnuspapadepala- 
tio  cuni  episcopisetcardiuaIibus,etcumtotoappa- 
ratu  curiseveniens  ad  palalium  majus,  ubi  solet  esse 
hospitium episcopi  Albanensis^  stans  ibi  in  loco emi- 
neoti  sermocinatur  ad  populum,  ut  moris  est,  et 
postearecitantur  sententi8e ;  etfactaconfessioneper 


et  facta  confessione  et  reverentia,  ascendit  sedem 
suam.  Interim  autemdecantetura  cantoribuslntroi- 
tus  sine  G/onaPa/n;  etfinitoversuprimo,repetatur 
Introitus.Deinde  pontifex  dicit  excelsa  voce  Gloriain 
excelsis  Deo.  Dicta  Oratione,  lectaEpistola  et  Evan* 
gelio,  factoque  sermone  ad  populum,  si  voluerit,6t 
Credoin  tintim  Z>eum  decantato»  prosequatur  M«8sa 
ordinesuo  [^  etconficiatduasHostias,unam  scilicet 
8umendam,alteramre8ervandamincra8tinum,actot 
quot  necessaria)  fuerintproiis  qui  hodie  sontcom- 
municaturi.] 

5  .Postquam  domn  us  papa  intrat  ad  sacrificandum, 
tunc  acolythus  conducitjuniorem  diaconum  cardina- 
lem,  et  cumeopluressubdiaconi.Unus  autemexeis 


diaconum  cardinalem,  et  absolutione  per  papam^  c  8ubdiaconi8portetcrucem,acolythoantecedentccum 


datur  populoindulgentia.  98  Peractis  iisomnibus, 
descendit  ad  ecclesiam  Lateranensem,etintrateccle- 
siam  sancti  Thomm,  et  dicit  cum  capellanis  suis 
Nonam.Sedsiestad  ecclesiamsaucti  Petri,de8cendit 
ad  prtefatam  ecclesiam,  veniens  ante  secretarium 
ad  capellam  'sancti  Gregorii,  et  dicit  ibi  Nonam. 

3.Deinde  tam  poniifex  quam  episcopi^presbyteri, 
diaconi,  et  alii  clerici,quisque  induatur  ornatu  sui 

•  Formula,  quse  tempore  Gelasii  in  usu  erat  ad 
recipiendos  poenitentes,  exstat  apud  Morinum  de 
Pcenitenlia,  paiy.Gy6. 

^  Qu8e  uncinis  inclusa  sunt  non  leguntiirin  Codice 


thuribuloet  thuro.  Et  sic  processionaliter  vaduntad 
ecclesiamsanctiThom8B  vel  8anctiGregorii,ubiam- 

puUse  cum  chrismateet  oleoconservantur.SS  ^^^* 
dinalisdiaconus  accipit  illam  ampullam,  quee  est 
chrismatis  ;duo  alii  subdiaconi  accipiuntillasduas 
olei  exorcizati  etolei  infirmorum,portantes  eas  super 
brachium  sinistrum,  et  eo  modo  quo  iverunt  rever- 
tantur.  Venientes  autem  ad  altare,antequamdomnus 

MafTeano^  sed  tantum  in  Godice  Onufrii.  Sed  hoc  in- 
telligendum,  cum  pontifex  sacra  facit  cxtra  ecclesiam 
Lateranensem,  ubi  solus  communicat^  infra,  num.  0 . 


iOll 


APPENDIX  AD  S.  GREGOKD  MAGNI  UTURGICA  OPERA. 


11» 


papadicatP«>*9u«mA<eeomttia,subdiaoonusquiba- A  balet  terin  iilam  :haleat  etiam  in  ipsam  omnet 


julat  ampullam  olei  iafirmorum,  reprflBsentet  eam 
summo  pontificiad  benedicendum.Pontifex  Tero  et 
omnes  episcopi  et  presbyteri  cardinales,  et  aliiez* 
sistentes^dicantplanaTOce:  Exoreizo  te,immundi»' 
sime  spiritus,  etc.,  etpernomen  dileetissimi  filiieiui 
Homini  nostri  Jesu  Christi,  qui  venturus  est  judicare 
vivos  el  mortuosetsosculumperignem.Benedictlo  olei 
infirmorum.  Emitte,qu(esumvs,  Z>ominp,etc.,peniia- 
nem  in  visceribus  nostjisy  in  nomine  Domini  nostri 
Jesu  Christit  quiventu7*us  est, 

6.  His  Benedictionibus  peractis,  revertatur  ad  al- 
tare,  et  dicat  Ppr  quem  hcec  omnia,  etc,  usque  Per 
omniascecula  sceculorum,  Amen.OremusiPrceceptis 
ifl/M/art6M«mon?7t,etc.,usque  Pax  Domini  sitsemper 
vobiscum.  AgnusDei  non  cantaturi  paz  non  datur. 


episoopiqui  assistunt  ibi»  et  presbyterioardinales. 
et  dicant  sine  cantu  et  sine  Dominus  vobiscum, 
Exeixizo  te,  creatura  olei,  etc.,  utfias  omnibus  qui 
ex  te  ungendi  sunt  iaadoptionemfiliorumper  Spi- 
ritumfsanctum,  innomine Dei  Patris  omnipoteniis, 
et  Jesu  Christi  Filii  efus  Domini  nostti.gui  eum 
eo  regnat  et  vivit  Deus  in  unitate  ejusdem  Spiritus 
sancti.  Deinde  dicit  ozcelsa  voce,  episcopi  et  pres- 
byteridicant  submisse,  Pe»*Ofiiiira  saecula  sceculo- 
rum.  Amen.  Dominus  vobiscum.  Et  cum  spirilu 
tuo.  Sursumcorda.  Resp.  Habemus  ad  Dominum. 
Gratiasagamus  Domino  Deo  nostro  Resp.  Dignum  et 
Justum  est.  Vere  dignum  et  justum  est,oequum  etsa- 
lutare,nos  tibisemper  et  vbique  gratias  agerc,  Domine 
saneie,Pater  onimpQtenSyXterne  Deusyqui  in  piinci- 


7.  Verumtamen  scire  nos  convenitquod  si  fuerit  g  P'^  *"'^'*  ccetera  bonitatis,  ctc,  ut  sit  iis  qui  renali 


pontifez  Laterani,decantato  Credo  in  unumDeym,ei 
antequam  intret  ad  saoriBcandum,  a  diaconibus  et 
subdiaconibus  levatur  >  mensa  de  aitari  palliis  de- 
super  complicatis,  et  cum  reverentia  etomni  devo- 
tioneabeisdem  reporteturincapellasancti  Pancratii 
juxta  claustrumcanonicorum,quiaibi  est  locus  re- 
servationis,  et  cum  omni  cautela  usque  in  diem  Sab- 
bati  custoditur. 

8.  Deinde  pontifez  venit  ad  altare,  accipiens  am* 
pullam  vitream,  quie  intus  se  continet  quoddam 
vasculum  aureum,  etin  illo  vasculoestlapis  pretio- 
sus  concavus,  et  in  illa  concavitate  lapidis  estdili- 
genterpretiosus  Ghristi  sanguisinclusus,quiannua- 
liter  extrahitur,et  reponitur  in  concavitate  arcse;  et 


fuermt  exaquaetSpiritusanctochrisma  salutis  eos- 
quemtemxvitmparticipessi  cmlcslis  regni  faciasesse 

consortes,  petTCumidem, eic. 

li.Tunc  episoopus  salutet  chrisma  nudum,  et 
ciBteriomnes.  Quoexpl6lo,benedicataiiipulIam  olei 
deiatameo  ordinequo  Bupra;et  similiterhaletpon- 
tifez  ter  in  ipsam,  sedtacite ;  etproeter  ipsum  omnei 
episcopiet  presbyteri  cardinalesetalii  episcopi  ha- 
lent  ter  ipsam.  Et  tuno  dicit  sino  101  cantu  et 
sineiiomtniM  vobiscumf  Exorcizo  te,  creatura  olei,in 
tiomiiie,etc.  ,ad  omnem  gratiam  spirituatem  aceipien- 
dam  sanctificata,  pereumdem, eic.  Ei  dicit  ponlifex 
Dominusvobiscum,Etcumspiritu  tuo.Oremus  0,'B,i\o 
Deus  incrementorum  et  profectuum  spirituaiiUiH  re- 


tunc  ievatura  pontifice,  ctostenditur, uttotaturba  ^^f*^^ior,eio.,insacramentosuntbaptismatisade' 
populi  valeat  cumtimoreetreverentiaetomnidevo-      pturi,pereumdemDominumnostrum,e{c.PosiBenB- 


tioneeum  videre.  Postca  traditurcustodiendapriori 
etcanonicisejusdem  ecclesiae  usquein  die  Sabbati. 
Tunc  pontifex  ad  sacrificandum  intrat  solus  infra 
arcam,  ut  significetur  100  <l^od  in  Veteri  Testa- 
mento  scriptum  est,  quia  soliis  pontifez  intrabat 
semel  In  anno  in  sancta  sanctorum.  tantum  cum 
cruceetlinteamine  suppositis,episcopo  velcardinali 
cum  capellano  sacerdote  ministrante  sibi. 

9.  Gonfecto  itaque  sacrificio,  pontifex  solus  com- 
municatsuper  altare  sine  ministris  ;  etnon  cum  ca« 
lamo^  sed  cum  calice  tantum  se  confirmetillo  die,et 
sezta  fcria,  elponitillam  quartam  partem  in  calice. 
Postquam  autemcommunicavit,ponit  calioerasuper 
altare,  et  patenam  juztaeumcum  corpore  Domini 


dictionem  vero  istam  omnes  episcopi,  ei  presbyteri 
cardiDales,etalii  episcopi  saiutent  sanctum  chrisma, 
et  oleum,  ter  pro  quolibet,  etin  saiutando  inclinent 
capitadicentes,/it;e,  sanctum  chrisma,  ter  pro  qiioli- 
bet  ;etdeoaculentur  ampullam  semeltantum^etde- 
feratur  asubdiacono  ampullam  olei  ;et  summus  pon- 
tifex  salutet  oIeura,et  deoj^culando  ampuilam.sicut 
fecitdechriamate,  et  caeteri  oranes  salutentper  or- 
dinem  ampullam  in  deosculando.  i^ostea  reporleotor 
ampuIl89proces8ionaliter,sicut  fueruntadducts,ad 
sacrarium,  vel  locum  ubi  sedere  debent;et  iode 
distribuaturunicuique,sicut  deoet  et  fuerit  opportu- 
num.Pontifezvero  insedesua  communicat  illosqoi 
communicare  volunt.Rescrventur  tamen  oblatcio- 


reservato,  quiasextaferiadeipsosacrificioresumil,  ^  tegra)de  corporeDominiin  die  Parasceve  laanguii 
et  cooperitur  utrunique  sindonc  munda. 

10.  Perceplo  itaque  corpore  et  sanguine  Domini 
nostri  Jesu  Ghristi.  pontifex  ascendit  ad  sedem 
igneara,et  continuoduo  acolythi  deforuntampuUas 
involutas  cum  sindone  albaserica  in  sinistrobrachio 
ita  ut  videri  possit  a  medio  ;  et  diaconus  qui  assistit 
domno  papoB  accipitampullam  unam  raist.imcum 
balsarao.otreproesentateam  summo  poutifici,tonens 
eam  in  sinistro  brachio  involutam.  Tuno  pontifez 


vero  Dominipenitus  assumatur.  Pacis  osculum  non 
datur.  Agnus  Det  dlcatur,  et  communio  Dominus 
Jesus  ChiHstus. 

iS.  Sedantequam  pontifexrevertatur  adaltaread 
complendam  Missam.juniorpreshytcrorum  cardiDa- 
lium  portet  corpus  Domini  positum  in  pyxide  ad 
locum  prneparatum.  prmcedentibus  cumcruceet  lu- 
minaribus,  et  papilione  desuper.  Tunc  pontifex  re- 
vertitur  ad  altare,  et  dicit  hanc  Orationem :  HefeeU 


b  De  hoc  ritu  levandi  mensam  atUris  apud  Latera-      Gencii  eamerarii    infra.   Vide    commeQUrii    prBti 
num  mentio  fitlibro  tum  Benedicti  caoonioi,  tum      eaputiO. 


ROMANI  ORDINES.  -  X. 


1014 


i6M*fl/tmeri/w;quaexpleta,diaconu9dicit //e,  A  Qua  finila,  dicit  Orationes  :  Oremus  diUctissimt 

Alius  a  domino  papa  dicil  has  Orationes  super  altare.* 
Quibusfinitis,  adorat  oruoem.  Deinde  reprffls€nta,t 
eam  populo,  cantaoa  Antipbonam  Ecce  lignum  crucis 
Adorata  cruce.diaconus  expandatoorporale  super 
altare  ;  super  quo  posito  corpore  Domini,  et  calice 
oum  ?inoet  aqua,  dical  pontifex  plena  voce  ut  mos 
est,  sine  Peromniasxculasxculorum,Amen :  Oi^emus 
Prxceptis  salutaribus  moniti,  eic, Palernosier,  Si- 
militer  in  eadem  voce,  Liberanos,  Oremus.  Quxsih 
mus,  Domine,  Finitavero  OrsLiionQ,  Pax Domtni  noa 
dicatur.  Agnus  Dei  non  cantatur,  nec  pacis  osculum 
dalur,  nec  postcommunio  cantatur. 

13.  Communicat  autem  soius  pontifex  sine  mini- 
stris,  non  ad  sedem  8olemniter,sed  ibi  tantum  eodie 


i  esi.  Missa  igitur  solemniter  peracta,  indutus 
ifex  ascendil  palatium,  comitantibus  eum  tam 
opisquampresbyteriset  diaconibus,  omnibus 
tis  secundum  ordinem  suum.  Pontifex  vero  in- 
fur  basilicam  sancti  Laurenlii  '^,  et  sineplaneta 
ens  in  sede,facit  mandatum  duodccim  subdiaco- 
n.Interiui  oantorescantanl  Vesperas  ante  cum,ut 
tst.  Finitisomnibus  parati  acccduutad  mensam. 

102  f^^ria  sexta  Parasceve. 

Hora  sexta  conveniant  omnes  ad  Lateranen- 
oclesiam,  vel  ad  aliam ecclesiam, et  dioant  sep- 
salmos.  Tunc  dominus  papa  induat  se  ornatu 
luadafl^esimali  tantum,  cpiscopi  pluvialibus 


yteri,diaconi,  subdiaconi  planetis.  Tunc junior  B  ^^^^  altare,  ob  humilitatem  reverentiaB  Dei  et  pas- 


yterorum  cardinalium  ferat  adornatum  capsi- 
mm  dominico  corporehestoruadiereservato; 
subdiaconus  cumpapah  cruce  Processionem 
idente  omnesdisca)ceati  sinecantu  psalleudo 
^lesiam  sancte  crucis,  qu(eestJerusalem,ubi 
Beri  debet,  ordinate  tamen,  proccdant,  quando 
luspapaestLaterani.  Cum  autem  illucperve- 
,  ingrediuntur  ecclesiam  sino  cantu*  et  pro- 
in  medio  ecclesim  diutus  orent.  Presbyter, 
>rtat  corpus  Christi  in  secretario  ponat  illud, 
ominuspapapraeparatse.  Illo  prn^parato,  re- 
iiludantedominumpapam  in  Processionead 
.  Surgentes  ah  Oraiione,  dorainus  papa  cum 
ntret  secretarium,  et,  abstracta  planeta  cum 


sionem  Christi.  Et  feria  sezta  praecedenti  [Forie 
preBsenti],  etquando  celebratur  pro  defunotis,  per- 
fusionem  facitin  calice,et  ipse  sumit,  et  postea  iavat 
cum  aqua  in  bacilibus.  Deinde  rediens  ad  sedem 
exuatse,  et  cum  ciericis  suis  dicat  vesperasprffiteriti 
diei,  non  cantando,  sed  reoitando. 

In  Sabbaio  sancto. 

10.  Hora  sexta  conveniant  omnesad  eoolesiam, 
excusBO  novo  igne  de  crystallo,  sivede  lapide,  unde 
cereus  debet  a  diacono  accendi .  Benediotio  qus  debet 
fieriajuniorepresbytero  cardinali.  Oratio:  Deus  qui 
perFilium  iuum  angularem  scilicet  iapidem,  etc., 
vaieamusfesta  periingere,pereumdemy  eto.  AliaOra* 


sedeat  in  sede  sua,  et  lotis  pedibus  ministri  n  ^'o  •'  Domine  Deus,  Pater  omnipoienSt  lumen  indefir 


1  eum  quotidiana  calciamenta  .  Veniens  ad 
orium,dicitiNonam  ;  etpostpaululum  reindu- 
.neta  et  pallio,  prneeunto  eura  cruce  et  Kvan- 
sineluminaribusetincenso,  cum  silentio  or- 
ad  nltareprocedant,  et  tunc  omnes  prostrati 
;orent. 

nterim  autcm  mini<^tri  unam  tantum  tualcam 

ant  superalfarenuditum.Completaveroora- 

ihil  aliud  dicat,  npc  oonfessionem  faciat.  Pon- 

eosculato  altari  ascendal  sedem  more  solito, 

menin  sede  ornata  in  Polemni,sedinfaldis- 

ddextrum  altaris,  qnasi  ante  adgradiis,  ubi 

bdiaconus  in  Missa  ;  et  snbdiaconus  statim 

at  ad  legendum,et  sine  titnlo  sic  incipiat  : 

nt  Domhius  :  In  tribulalione  sua .  In  tono  le- 

lecranturlectionessine  reverentia  et  osculo 

I.   Finita  lectione  cantatur  Tractus   Domine 

auditwn  tuum.  Finito  Tractu,  dicat  ponlifex 

s,etdiaconu8  Flecta^nus  genna.Wesp.  Levaie 

i Oraiionomy  Deus,  a qun  etJudas.Qxm  finita, 

conu*?  legitsimiliter   sine  titido  :  In  diebns 

:il  Dominus  ari Moi/scn.TvaoAns Eripe  me  Do- 

]uo  finito,  diaconu«5,  f.icta  revcrentia,  sine 

ctione,  procedit  cum  Evanurelio,  103  sine 

et  sMie  incft  S'»,pt  ascendens  nuiium  pulpi- 

niliter  inci:)  t  :    /^/?s/o  Domini  nostri  Jcsu 
secundwn  Joannem.  Va  uullo  re^pondente  le- 

iilo  tempore,  egressusJesus  trans  torreniem. 


(it  Codex  Onufrii,  vel  sancti  Nicolai,  si  esi  apud  sancium  Petrum. 


ciens,  etc,  ut  ad  viiamei  lucemcBtemam  pervenire 
mereamur.  Per.  Alia  Oratio  :  Domine  sancie  Paier 
omnipotensj  eic,  ei  a^uva  nos,  qui  vivis  ei  regnas 
cumeodemUnigenitotuoeiSpiritu sancio  Deus,  per 
omnia  sxculasxculorum.Amen.hetkQdiQiio  inoenii : 
VeniaiyquxsumuStOmnipoiens  Deus,eic.,virius  ium 
Majesiatis  assistai.  Per.  Benedioto  igne,  aspergatur 
aqua  benedicta,  et  adoleaturincenso.  Deindeproce- 
datur  ad  Benedictionem  cerei. 

17.  Interimdumcereusbenedicitur,pontifez  enm 
cardinalibus  104  ctcffiteris  scholis  procadit  ad  al- 
tare,  et,  facta  reverentia.ascenditad  omatam  sedem. 
Subdiaoonus  vero,  finita  Benediotione  cerei^  ascen* 
dens  ambonem  incipi  t  legere  sine  titulo :  Inprincipw 
Deuscreaviicceium  etterram.Eo  vero  completo,  si 
^  dominuspapavelit,  Grecus  subdiaoonui  eamdem 
lectionem  Grfficerelegit :  qua  expleta,  dicit  pontifex 
Oremus,  diaconus  Fieciamus  genua,  et,  post  paulu- 
lum,  Levate.  Et  vicissim  dicant  diaooni,  si  plurei 
sunt,  Flectamus  genua,  Levaie.  Deinde  sequitur 
Oratio,  et  sic  per  ordinem  xii  Latine,  et  xu  Grseoe, 
sicut  domino  papfle  plaoet,  vicissim  leguntur.  Gnm 
autem  ventum  fuerit  adlectionem  qualegitur  Nabu- 
chodonosor,ad  iilam  Orationem  qufle  sequiturdicitnr 
Oremus.  et  non  Fiectamus  genua,  eoquod  rez  ille 
omnem  |K>puIum  sub  ditione  coegerat  fiecteregenua 
ante  statuam  auream  quam  erezerat ;  quod  Fccle- 
siareputans  factum  In   contemptum  Dei  onmi'* 


iOiS 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


i0i6 


potentis, postillam  lectionemnonflectunlur  genua.  A  Pafris,et  Filii et  Spiritus  sancti.  Amen.  Hic  mulet 


18.  Sed interh?Dc,  dumlectiones leguntur,septem 
subdiaconi  crucem  portantes,  prcecedentibus  eos 
acolythis,  reverenler  descendunt  ad  Benedictionem 
fontium,  et  faciunt  ibi  litaniam  septenam,quinamet 
trinam-  Et  unus  sacerdotum  canonicorum  in  compe- 
tentiloco  catechizatrepraesentatossibi  infantes,  et 
faciens  crucetucum  pollicein  frontibus  singulorum 
dicit  :  In  nomine  Pairis  t  ei  Filii  t  et  Spiriius  f 
5anc/2-47/ie/7.Posteapositamanusupercapitaeorum 

dicit  hanc  Orationem :  iVon  ie  laieaiy  Saiana,  etc, 
peraquam  regenerationiSy  eio,,  vinomineDomininO' 
stri  Jesu  Crhisiij  qui  venturusest, 

19.  Posthaectangilnaresetaures  singulorum  de 
sputo,  etdicit :  Effeta.quodestadapenre^inodorein 


vooem;  quasi  lectionem  legens  :  Hfec  nobis  pras* 
cepta,  elc,  et  purificandis  mentibus  efficaces.'  Per 
DominumnostrumJesumllicpomi  cereosm  aquam 
et  dicat  secundum  pristinum  tonum  :  Descendat  in 
kanc  pUnitudinemfontis  virtus  Spiritus  sancti.  Hic 
sufflet  in  aquam  tribus  vicibus  in  hunc  modum  : 
Totamqueliujusaquae  substantiam  regenerandi  fe- 
cundet  officium,  Hic  tollantur  cerei  :  Hic  omnium 
peccatorum  macut3edeleantur,eic,y  novam  injantiam 
renascatur.  Per  Dominum  wos^rMm, etc.Hiclollatar 
de  aqua  Benedicta  ad  spargendum  in  omni  loco, 
ubicunque  voluerit.  Postea  infundat  chrisma  in 
fontem  in  modum  crucis  super  ipsam  aquam,  dicens : 
106  Sanctt^ficetur/ecundetur  fons  iste  in  nomine 


suavitatis,TuautemEffugare,diabolejappropinqua-  g  Pa^triset  Fi\liiet  Spiritus  ■}•  sancti.  Amen.  Tunc 


viienimjudicium  Dei.  Tunc  invocato  nomine  unius- 
cuj  usque  dici  t :  A  brenuntias  Satanaef^esp.Abrenun- 
tio  Ei  omnibusoperibusejusfl^e^p  Abrenuniio.  Et 
omnibus  pompis  ejusfResp.Abrenuntio.  Posteatan- 
git  de  oleo  sancto  pectus  et  inter  scapulas,  faciendo 
crucem  cum  poliice,  et  dicit :  Et  ego  te  linio  oleosa- 
lutis  in  Christo  Jesu  Domino  nostro  in  vitam  aeiernam, 
amen. Tuncimposita  manuiterum  super  capitaeo- 
rum,  dicatOrationemdominicam  etSymbolum. 

20.  Infantibus  vero  catechizatis,  et  finitis  lectio- 
nibu$,et  Orationibus  105  ^^  canticis  decantatis, 
pontifex  cum  omni  schola  clericorum  descenditad 
benedicendos  fontes,  praecedentibus  subdiaconibus 
cum  cruce  et  facula,  ct  aUa  necessaria  ad  Benedi- 
ctionem  fonti  um,primicerio  et  cautoribus  decantante 
Tractum  Sicut  cervusdesiderat  adfontes  aquarum, 
subdiacono  vero  et  reliquis  de  clero  litaniam  facien- 
tibus.Sedantequamintretad  Benedictionem^  dicit 
hanc  Orationem  juxta  foutem  :  Omnipotens  sempi- 
ieme  Deus  etc,  animam  corpusque  sanctificel,  Per. 
Deinde  ascendit  gradus,  astantibus  ministris  hinc 
inde  cum  faculis,  factoque  silentio  dicit  Dominus 
vobiscum.  Resp.  hJt  cumspiritutuo,  Oremus,  Omni- 
potens  sempiteme  Deus,  adesto,  eic,,tuae  virtutisim' 
pleatur  effectu,  Per  Dominum. 

81.  PrcBfatio.  Per  omniasaeculasaeculorum.Amen, 
Dominus  vobiscvm,  Resp,  Et  cum  spiritu  tuo  Sur- 
tum  norda.  Resp.  Habemusad  Dominum,  Gratias 
agamus  Domino  Deo  nos^ro.  Resp.  Dignum  etjustum 
est.  Vere  diynum  et  justum  est,  etc,  omnipotens 


G 


misceat  ipsum  chrisma  cum  eadem  aqua,  et  spargat 
cum  mauu  per  totum  fontem, 

22.  Benedictione  completa,  secedit  paululum  ibi 
in  secretario  juxta  fontes  ;  et  abstracta  planeta  et 
pallio,  acolythiprsparant,  eum,  sicut  consuetudo 
est.  Prscparatus  vero  regreditur  ad  fontes,  et  prsesen- 
tatis  sibi  infantibus,  Joanne  scilicet,  sive  petro  et 
Maria,  interroget  oflerentem  :  Quis  vocaris  ?  Resp. 
Joannes.  Inculcatet  dicit,  Joannes,cra£fii  in  Deum 
Patrem  omnipotentem  ,creatorem  cceli  et  terrae  f  Resp. 
Credo,  \  nterrog.  Credis  et  in  Jesum  Ckristum  Filium 
ejus  unicum,  Dominum  nostrum  natum  et  passvm 
Hesp.Crec^o.Interrog.  Credis  et  in  Spiritum  sanetumy 
sanctamEcclesiamcathoticam^sanctorumcommuniO' 
nemyremissionem  omniumpeccatorum,camis  rfsurre- 
ctionem,  vitam  cpternam  ?  Resp.  Credo^  Interrog.  et 
dicit  iJoannesvisbaptix^ri  .^Resp.Ko/o.Tuncbapti* 
zateum  sub  trina  immersione,  sanctam  Trinitatem 
semel  tantum  invocando  sic,  Et  ego  te  baptiso  in 
nomine  Patris,  et  immergat  semel  ;  et   Fi7tt,  et 
immergat  secundo :  et  Spiiitus  sancti,  etimmergat 
tertio,   ut   habeas   vitam  aeternam.  Resp.  Amen. 
SimiliterPetrumetMariam.  Hisverotribus  baptiia- 
tis,  immantatus  manto  supra  dalmaticam  pontifex 
vadit  ad  chrismarium,  juniore  diaconorum  cardiaa 
lium  et  sacerdotibus  canonicis  baptizantibus  reliquos 
parvuIos.Baptizatos  autem  sacerdos  sacro  chrisinate 
in  vertice  eos  perungit  dicens  :  Pax  tecum,  Resp. 
Et  cum  spiritu  tuo.  Oratio  :  Deus  omnipotens^  elc., 
ipse  te  linivit  chrismate  salutis  in  Christo  Jesu  Do- 


aeterne  Deus,  qui  invisibili  potentia,  e{c.,aures  tuae  D  mino  nostro  in  vitam  aetemam  Resp.  Amen. 


pietatit  inclina.DeuSyCujus  spiritus  superaquas  teic,, 
aquarum  natura  conciperet,  Deus  qui nocentis  mun- 
dU eic, gratiam  deSpiritusnncto. Hiccum  manudi- 

vidataquaminmodumcrucis:OttiAanca^Mam,etc, 
inficiendo  corrumpat.  Hic  aqua  manu  tangat :  Sit 
haec  sancta  et  innocenscreatura.eic.,i?idulgentiam 
constf^an^eir  Hicfaoiatcrucem  super  fontem,  Unde 
bcnefdico  teeic.,cujusspiritus  super  fe  ferebatur, 
Hic  dividat  aquam  in  quatuor  partes,  dicens  :  Qui 
tedeparadxsifonteyeic,  etsitientipopulo  de  petra 
produxit,  Hic  iterum  crucem  faciat,  Benefdico  te 
perJesumChristunif  etc,  baptizantes  eosin  nomine 


23.  Deinde  vestitur  infans  vestimentis,  diceate  sa- 
cerdote :  A  ccipe  vestem  sanctam  candidam  et  imma- 
eulatam,  quam  peferas  antetribunal  Domini  nostri 
Jesu  Christif  ut  habeas  vitam  aetemam .  Resp.  kmen. 
Postea datei  candelam dicens ;  Accipe  lampadem ir- 
reprehensibilem  ;  custodi  baptismum  tuum,etcum 
Dominusveneritad  nuptias,possisoccurrerein  aub 
ccelesti, Resp,  Amen. 

Ordo  ad  consignandum  pueros  sive  infantet. 

24.  Hic  oum  infantes  in  dextris  brachiis  teoentur 
majoresveropedemponuntsuperpedempalrioisui 
perordinem  107  dispositis  ante  pontilicem,  ipse 


1017 


ROMANI  ORDINES.  «  X. 


1018 


pontifex  imposita  raanu  super  capita  singulorum, 
dicat  Orationem  super  eos  cum  invocatione  septi- 
formis  gratiae  Spiritus  sancti,  sic  dicens :  Dominus 
vobiscum,  Resp,  Et  cum  spiritu  tuo,  Oremus,  Omni- 
potens  sempttemeDeuSy  qui  regenerare,  etc,  san- 
ctum  Paracletumdeccelis^Res^,  Amen.  Spiritumsa- 
pientix  etintellectus,  7?esp.  Amen,Spiritum  consilii 
et  fortitudinis.  hesp,Amen,Spiritum8cienti3e  etpie* 
tatis,  Resp.  Amen.  Adimple  eos  spirilu  timoris  tuiy 
et  consigna  eos  signo  cucis  Christi  in  vitam  propt- 
iiatusxternam.  Per.,..  in  nnitaie  ejusdem.Tunc  pon- 
tifez,  intiocto  pollice  in  chrismate,  et  interrogato 
uniuscujusque  nomine,  faciat  crucem  in  frontibus 
singulorum,sicdicens:/oanne5,velalioquoyisnomine 
inyocans  eos,  Signo  te  signo  f  cruciSy  et  confirmo 
te  chrismate  salutis  in  nomine  f  Patris,  et  Fi  f  lii  et 
Spiritus  f  sancti,  Paxtecum,  Resp.  Et  cum  spiiitu 
tuo,  Con<«ignatis  omnibus  dicat  hos  Versus :  Ecce 
sic  benedicetur  omnis  homo,  quitimet  Dominum.Be- 
nedicat  vos  Dominus  Deus  ex  Sion  et  videatis  bona 
Jerusatem  omnibus  diebus  vitae  vestrae,  Gloria  Patri, 
etc.  Pax  tecum.  Resp.  Et  cum  spiritu  tuo.  Oremus. 
Deus  qui  apostolis  tuis.  etc,  inhabitando  perficiat. 
Qui  cumDeo  Patre,,  Deinde  faciat  crucem  super  eos 
dicen»  :  Bene  f  dicat  vos  omnipotens  Deus,  Patei*  f 
et  Filius  et  -^^Spritus  sanctus.Re^p.Amen 

Ordo  ad  dandam  Poenitentiam. 

i2o.  Quando  peccalasua  vult  aliquis  confiteri,  sa- 
cerdos  dicatapud  se  hancOrationem:DommeZ)eii5 
omnipotens,quinon  vis  mortempeccaloris,sedutcon' 
vertatur  et  vivat,propitius  eUo  mihi  peccatoriyetsus- 
cipe  orationem  meam,  quamfundo  ante  conspectum 
clementifBtuce,  quoetme  patiter^  et  hunc  apeccatis 
omnibusexuas,etpeccarede  coetero  caveamus  efficias 
Per  Dominum. 

26.  Adhocinterrogetpaenitentem  dicens  iFrater, 
pro  qua  causa  venisti  adistam  ecclesiam  t  Peccator 
respondet  lEgoveniagere  pcenitentiam  de  peccatis 
meis.  Tunc  peccator  mittat  manussuas  inter  manus 
sacerdotis,et  dicat  ad  Deum  tribus  vicibus  :  In  ma- 
nustuas,  Domine,  commendospiritum  meum.liemde 
dica.isiicerdo8  ySuscepimus,DeuSymisericoi'diamtuam 
in  mediotemplitui,  Psal.  Magnus  Dominus,et  tauda- 
bitis  nimis  Qloria,  Vers.  Sicut  audivimus.  Kyrie. 
Paternoster  :etcapitula  108  ^^  superius  scripta 
sunl,  et  dicat  Dominus  vobiscum.Resp.Et  cum  spi- 
rituotuo.Oremus.DeuSfCuiproptium  estmisereri  senu. 
per  et  parcere.  suscipe  deprecationem  nostram.et  fa- 
mulum  tuum  adconfessiouem  et  pcenitentiamveramque 
emendationem,etveniam  tuaspietatis  impirationecom- 
punctum,quem  detictorumcatenaconstringit,  mise 
ratio  tux  pietatisabsolvat,  Per.  Aliaoratio.Z>e<i$  mi- 
sericors,  Deusclemens,Deus  indutgentiae^Deus  pieta- 
tis  et  pacis,  quiproamore  hominumincrucemanus 
expandisti.qui  Chananaam  etpublicanumvocastiad 
•f;(Bnitentiam,converteredignare  famutumtuum,  qui 
ante  tuum  sanctum  altaresuum  confiteturreatumyet 


A  humilem  se  recognoscit,etfacinorum  omnium  sibive- 
niampetit;  etprxsta  tniseticors  eipcenitendi  spatium 
dignospoetiitetitix  fructus  et  finempcenitentiatiterfru 
ctuosum.Per  Alia  Oratio.Dm  subcujus  oculis  omne 
cor  trepidat,  et  conscientix  cunctx  pavescunt,  pro- 
pitiare  famuli  tui  N.  gemitibus,  et  cunctorum  ejus 
omniumque  moderare  languorihus  ut  sicut  nemo 
tiber  est  a  culpa,ita  nemo  sit  alietius  a  venia.  Per. 

27.Hisactis,  interroget  diligenter  eum,  si  recte 
credit,  et  ne  forte  alicui  iram  vel  odium  teneat;  et 
si  vult  parcere  illis  qui  in  se  peccaverunt,  et  si  vult 
abstinere  a  peccatis  qu»^  hactenus  gessit,  et  emen- 
dare  si  quid  abstulit.  Et  cum  promiserit  hsec  omnia  se 
facturum)  continuo  moneat  eumse  confiteri  Deoet 
sibi  peccata.  Confessum  vero  interroget,  quale  mi- 

B  nisterium  facit.  £t  si  est  comes,aut  judez,  dicat  illi 
utnon  accipiat  prsemia,  nec  judicet  injuste ;  si  est 
escarius,non  teneat  annonam  familiae;  si  monetarius 
aut  negotians,  non  gravet  aliquem  in  negotio,  et  in 
contracambio ;  si  habetpatrem,  aut  matrem,honoret 
eos,  et  det  illis  necessaria ;  si  animalia  pascit,  non 
damnum  aliis ;  si  est*  massarius,  nonsit  fraudulen- 
tus  seniori  de  labore  suo  ;  si  habet  viduam  aut  or- 
phanos,  faciat  cumeismisericordiam  ;  siservus  est, 
sit  fidelisdomino  suo,  etlaboretinquantum  potest; 
etqui  malefaciunt,emendeteos ;  si  habetuxorem,non 
concumbatcum  ea  festivis  diebus,nec  in  Quadrage- 
sima  usque  adoctavas  Paschae ;  si  est  monachus^  aut 
monacha,  autpresbyter,  autdiaconus,aut  clericus, 
servent  quod  promiserunt.  Deinde  consideret  si  est 

p  divesautpaupor,  sidominusaut  servus,  sisanusaut 
infirmus,  si  sitconjugatus  aut non,  si  sit  109 j^^^' 
nis  aut  puer.  Omnia  consideret,  et  secundum  quod 
potuerit  agere  imponat  illi  poenitentiam  ;  et  cui  non 
potest  imponere  jejunium,  imponat  eleemosynam, 
vel  orationem ;  et  ut  tiectat  genua  per  diem  ac 
noctem.Sed  antequam  imponatpoenitentiam,  debet 
ostendcre  quam  grande  est  illud  malum,  et  quot 
annisdebeat  poenitere.  Debettameneumadmonere 
ut  non  desperet,  quia  Dominus  misericors  est,  et 
ei  omnia  peccata  dimittet,  tamensi  emendaverit. 

28.Tunc  sacerdosei  dicat,quibus  annis,temporibus 
et  diebus  debetpoenitentiamobservare.Istisunt  dies 
qui  non  computantur  in  poeni  tentia:  Nativitas  D  omini 
usqueinEpiphaniam,a  Pascha  usquead  Penteosten, 
Nativitas  sancti  Joannis  Baptistffi,  sancti  LaureQtii» 

^  Assumptio  sanctee  Mari8B,festivita8  duodecim aposto- 
lorum,  festivitas omnium  sanctorum,etomnes  Do- 
minici  dies,vel  illorum  sanctorum  quorum  reliquiaB 
possident  festivitates.  Poenitentiales  vero  dies  sunt 
Quadragesima  major,  Sabbatum  Pentecostes,qua- 
tuor  tempora,  vigiiia  sancti  Joannis  Baptistae,  vi- 
giliaapostolorum,  vigilia  sancti  Laurentii,  vigilia 
sanctee  Mariae,  vigilia  omnium  sanctorum,  et  aliis 
diebus,  id  est  feria  secunda,  feria  tertia,  et  feria 
sexta,  quibus  Dominusdederitad  certamenadjuto 
rium  jejunandi. 
29.  Tunc  sacerdos  faeiat  ei  confessionem.Deinde 


a  Id  est  coioQUSy  qui  massam  seu  fundum  aJiquem  prociirat. 


1M§ 


APPENDIX  AD  S.  GREGORH  MAGNI  LITHRGICA  OPERA. 


iOM 


dicat  OTeLiionem :  Exaudt\  Domine.quxsumuStSup'  A  ritus  sanclutf  carpus  tuum  custodiat,  animam    tuam 


plicumpreceSf  et  confitentiun  tibi  parce  peccatis,ut 
quos  coiucidntiad  suae  reatus  accusat,indulgentiatua 
miserationis  absoluat.  Per  Alia  Oratio.  Deus  omnipo 
tens,  qui  dedit  potestatem  beato  Pttro  apostolo,  et 
cmteris  apostolis,  deinde  episcopis  et  sacerdotibus^ 
tigandi atquesolvendi,  ipsefea  tuis  peccatisomnibus 
absolvat,  et  liheret.  Per  Absolutio.  Absolvimus  te 
vice  beafi  Pefri  aposfoli,  cui  potestas  ligandi  atque 
solvendi  a  Deo  concessa  esf,  cujus  vicem,  quamvis 
indigni,nomine  famen,  non  autem  merito,  gerimnSy 
etoramus  uf  quod  fua  meretur  accusaiioy  ei  ad  nos 
pertinet  culpeRremissio,  omnipotens  Deus  omnium 
tuorum  peccaminumsifpiusindulfor,  Quivivif.  Alia 
Oratio.  Ex  aucloritafe  omnipotenfis  Dei  beatus  Pe- 


salvet,  et  ad  perpetuam  vitam  te  perducat  Ckrisius  Dti 
Filius,  qui  fecum  vivit,  eto. 

111  Ordo  ad  visitandum  tnfirmum, 
31.  Sacerdos  sit  iadutus  sacris  vestibus^  ei  mini- 
striacoipiantoleumsanctumpro  iniirmo,  et  aquam 
benedictam,  etcruccm,  et  cinerem  sanctum  vitis,et 
duocandelabra;et  pergantaddomum  infirmi,can- 
tantes  buncPsalmum :  Mitereremei,Deus :  et  intrans 
domnm  dicat  sacerdos :  Pajr  huic  domui,  Re^p.  Ad» 
jutorium  nostrum  iu  nomine  Domini,  Mox  aJt  sacer- 
dos  Dominus  vobiscum,  Resp.  Et  eum  spiritu  tuo, 
Oratio.  Introeat  domum  hanCf  Domine  Jesu  Christe, 
suh  nottrep  humilitatit  ingressu  setema  felieiias.  dtvtHa 
prosperitax,  serena  Imliiiay  charitat  fructuosa,  sanitei 


^rus,  coetestis  regniclaviger.qui  habef  potesfatemin  q  ^empiterna.  Effugiat  ex  hoe  loeo  accessus  dcemonum  ; 


f^celo  et  in  terra  ligandi  atque  solvendi,  cujus, 
guamvis  immeriti,  divina  tamen  suffraganfegratia 
vicem  gerimus,  ipse  te  absolvat  ab  omtiibus  peccatis 
iuis.  PerDominum  nosirum  Jesum  Christum  Fitium. 

110  Ordo  ad  reconciliandum  Poeniientem. 

30.  Dicit  sacerdos  capirula  :  A  verte  faciem  tuam  a 
peccatis  meis.  Resp.  Et  omnes  iniquitatesmeas  dele, 
Yers.CormundumcreainmeyDeus.Hesp.Etspiritum 
rectum  innova  in  visceribus  meis.  VeTs.Domineexaudi 
orationem  meam.Hesp.Ef  clamor  meus  ad  te  veniaf. 
OveAxo.Majestafem  fuam^  Domine.supplicesdepreca- 
mur,  uf  huicfamulo  fuoN.lonijo squaiore  ])fpnifenfi(e 
macerafo.miserationis  fuce  veniamlargiridignem.ut 
nuptialiveste  recepta,  adregalemmensam,undeeje- 
ctusfueraf,mereatunnfrare.A\'m.Orsi{\o.Omnipotens 
deDeoJkut,  quihabet  potestatempeccata  dimittendi 
et  qui  latronijam  in  cruce  suspenso  peccata  remisit.et 
eumadparadisidetinasperduxit.etsancfo  Petro,  cui 
dedit  potestatem  ligandiatquesolvendi  in  c(elo  et  in 
terra.et  ad  alios  discipulos  dixif :  Quorum  remiseritis 
peccafaremiffuntureis,ef  quorum  retinuentisretenta 
erunt;  ipsetesecundum  magnammiteHcordiamsuam 
absolvat  abomnibus  peccatis  tuis.etfaciatleperagere 
verampcenitentiam.etsicadfinemperseverareinbonis 
operibuSjUtdieat  tibi :  Jam  non  tecondemn(ibo,vade, 
ct  amplius  noli  peccare.  Qui  cum  Pafre  et  Sjririfu 
sancto,  eto.  Seqnitur  Benodictio.  Bene  •}•  dicaffeDo- 
minus,  et  custodiat  sempef\Osfendat  Dominus  faciem 
suamfibi.etmisereaturtui.ConvertatDominusvultum 
suum  adte,  etveramdei  tibipacem,  qiti  virit.  Alia 


adtint  angeli  pacis,  domumque  hanc,  deserai  affugaia 
discordia.  Magniftca  super  nos,  Domine,  nomen  tuum, 
et  bene  •}■  die  nostrm  eonrei-sationi ;  sanciifiea  nostrse 
humilitatis  ingressum,  qui  sanctus  ei  piu$  es,  ei  ptr- 
manes  eum  Patre  et  Spritu  saneto  in  soecula  seeeuUh 
rum.  Oratio.  Oremuset  deprecemur  Dominum  nosirum 
Jesum  Christum,  vt  benedicmdo  hene  f  dicat  hoc  ta- 
bemaculwn,  et  omnes  habitanies  in  eo,  ei  det  eit  ange» 
lum  honum  custodem,  etfaciat  eos  servire  sibi  ad  coi^ 
siderandum  mirabiliade  lege  sua.  Aitertat  ab  eisomnes 
contrariaapQtestateSteripiat  eos  ahomni  perturbatione. 
acsanos  in  hoc  habitaculo  custodire  ditjnetur.  Qui  ri- 
ris.  Alia  Oratio.  E.Taudi  nos,  Domine  sancte,  Pater 
omnipotens,  a^terne  Deus,  et  mittere  digneris  sanrtum 
angelum  tuum  de  c(plis,  qui  custodiat,  foreai.  protegat 
visitet  et  defendat  omnes  hahitantes  in  hoc  hahitaculo. 
Per  Chrislum.hWei  Oratio.  Omnipotcnset  misericors 

Deus,  qui  immensam  pietatem  tuam ,  vt  adpreces 

humilitatisnostrxsalutifere  visitare  digneris  huncfa- 
muUim  tuum  A'.,  sicut  risitasti  Tobiam,  Saram.so- 
crumPptri,puerumCenturionis;quo,  pristina corporis 
et  animm  sanilate  recepta,  et  Majestati  tuus  debilas  t» 
ecclesia  faudes  cxsohat.  Per.S\\i\  Oralio.  Deus  qui 
famulo  tuo  regi  Ezechix  ter  (juinos  annos  pnfenterad 
vitam donasti,  qu(psumus  ut  hunc  famutum  tuum  a  lecto 
xgritudinismisericorditer  erigcts  ad  salutem.  Per  Do- 
minum,  Alia  Oratio.  Deus  qui  beatum  Pctrum  Apo- 
ttoluinad  Tahitam  famulam  tuammisisti,quatenusejiu 
precibus  suscitaretur  ad  vitam,  exaudinos,  qwrsnmiu, 
et  huic  famuto  tuo  N.,  quem  in  nomine  tuo  risitat  no- 


BenedioWo.Bene-^ dicat   te  omnipotens  Deus,et  per  ^  stra  fragilitas,  desiderata  clementi(e    fuw  mcdclatub' 


abundantiam  Spiritus  sancfi  cor  fuum  corroboret,men' 
tem  iuamsancfificet,vitam  tuamampiiflret  ycastimo- 
niam  decoret,afquesensum  tuum in  omnibus operihus 
con/irmet;prosperatibi  tribuat.pacem  concedat^salu- 
tem  conferat,quietem  tribuaf:  charitafemuniaf,etah 
omnibus  diabolicis  et  kumanis  insidiissua  tesempcr 
protectioneet  virtutedeftndat\et  qucecunquepostula 
verisjusfe,  clementerconcedat.A  nferat  omnia  mala 
qucegessisti;tribuat  iibigrafiam  quamsemperiogasti 
ipso  adjuvante,etprxcedente  nos  ad  regnacmlorum, 
qui  cum  Paire.MisL  Beaediciio.Befie-i' dicat  te  Deus 
PaierfCUSto  t  diatteDei  Filius,etillumi  fwe/  teSpi' 


veniat.  112  Oramus  te,  DomineJesu  Christe,  etcum 
omni supplicatione  rogamus,  ut  hunc  famulum  tuum 
perangelam  sanctum  tuumvisitareMtifirare,etconfor' 
tare,  etqueliberareetsanaredigneris^quiviris  et  regfia^ 
32.  Deinde  sacerdos  cum  aqua  henedicta  facial 
crucera  super  infirmum,et  aspergatpertolam  domum 
aquam,  dicendo  Asperges  me,  Domine,  liyssopo  et 
mundabor,  cum  Miserere  meiDeus  Deinde  dicat:il<i 
quid  me  vocasti,  frater  ?  Respoudet  infirmus :  Ut  coh- 
fitear  Deo  et  tibi  peccata  mea,  et  ut  vice  Dei  tu  iUn 
mihi  condones,  et  des  mihi  pamitentiam,  ei  infundas 
sancii  Spiritus  uneiionem.  SacerdosreBpondet:  Con- 


ittti 


ROHANI  ARDINIS,  -.  X. 


lOtS 


donei  tibi  Daminui  Juu$  Ckristui  mnia  paceata  tua,  A  diamparcat  tibiDomium  quidquid  narium  vitio  deli- 


ei  Mlutiferam  tibitribuat  unctionem,  Tamen  »i  teDtut 
respexit  et  smaverit  Dominus,  cuitodies  illam  ?  Re- 
spondet  Cu8todiam,Tuno  saoerdos  supra  pectus  faoiat 
«nioemcum  aqua  etciaereysupenmpoaenscilicium 
itadicens :  Apud  Dominum  misericordia  est^  et  copiosa 
apud  eum  redemptio.  Ita  enim  lapsis  hominibtu  subve» 
nit,  ut  non  soium  per  baptismi  et  confirmationis  (^o- 
tiamy  sed  etiam  per  ptenitentia  et  unctionis  medicinam 
epiritus  kumanus  vitte  reparetur  xtemx.  Respondet 
inflrmu8/)M^a/i<M  Tunc,  suscepta  confessione,  et 
indictapoBnitentia,  sequantur  leptem  Psalmi  poeni- 
leDtiales  etlitania.  Deinde  dioitur  ifyr/^,  Ckriste, 
eleison,  Kyrie  ;  Pater  noster.  Vers.  Bt  ne  no$  inducas 
Resp.  Sed  libera  yum.  Vers.  Salvum  fac  servum  tuum.* 


quisti,  Resp.  Amen.  Ad  os  :  Per  istam  sanctam  un- 
ctionem  et  suam  piissimam  misericordiam  parcat  tibi 
Dominus  quidguid  lingux,  vel  oris  vHiodeliquisti^ 
Reap.  Amen.  Ad  manus  :  Per  istam  sanotam  uu- 
ctionem  et  suam  piissimam  viisericordiam  parcat  tibi 
Dminus  quidquid  tactus,  vel  incessu^^  aut  lumboruta 
seu  carnis  vitio  deliquisti.  Resp.  Amen.  Poshsecdicat 
saoerdos  :  Respicct  quaesumuSf  Dominefamulumtuum 
infirmitate  sui  corporis  fatiscentem,  et  animam  refove 
quum  creasti,  ut,  eastigalionibus  emendatus,  se  sentiat 
tua  medidna  salvatum.  Per,  Alia  Oratio.  Domine 
sancte,  Pater  omnipotens  xlerne,  Deus,  qui,  benedi- 
etionisiuaegratiam  mgrisinfundendo  corporibus,factU' 
ramtuam  multiplicipietate  custodis,  ad  invoc<iiionem 


Kesp.  Deus  meus.  Vers.  Mitte  ei,  Domine  auxilium,  g  tuinominis  benignus  assiste,  ut   famulum  tuum  ah 


Resp.  Et  de  Sion.  Vers.  Esto  ei,  Domine,  turris. 
Resp.  A  facie.  Vers.  Nikil  proficiat  inimicus.  Resp. 
Et  Filius.  Vers.  Dominey  exaiidi  Orationem  meam. 
Resp.  Eielamor.  Oreiiio.  OmnipotenssempitemeDeus, 
quiper  heatum  Jacctmm  apostolum  tuum  inducere  prc' 
sb^eros  Ecclesia  hunc  unyere  oieoinllrmos  prsecepistif 
prxsta,  quxsumus,  utdignerispermanusnostras  kunc 
famuium  tuum  infirmum  de  oleo  sunctifieato  ungere  et 
bene  •{•  dicere  ;  et  quod  fideliter  postulantes  exterius 
amplectimur  koe  interiusspiritualiterdivina  tuavirtus 
inmeibiiiter  operetur.  Alia  Oratio.  Domne  Deus^  qui 
per  apostolum  tuum  locutus  es  :  Infirmatur  quis  in  t>o- 
6«,  inducat  presbyteros  Ecciesia,  et  orent  super  etim, 


cegreditudine  Uberatum,  et  sanitafi  donatum^  dextvt^ 
erigaSyVirtute  confirm9S,potestate  tuearis^  ecclesim  tux 
sanetisque  tuis  altaribus  eum  omni  desiderata  prospe- 
ritate  restituas.  Per.  AUa  Oratio.  Dominus  Jesus 
Ckristus  apud  te  $it,  ut  te  defendat  ;  intra  te  sit,  ut  te 
refUiat ;  circate  sit,  ut  te  consa^t ;  ante  te  sit,  ut  te 
deducat ;  post  tesU,  ut  te  custodiat ;  super  te  sit,  utte 
bene  f  di€at,quiin  Trinitate. 

114  ^^^  ^  communicandum  infinnum. 

34.  Lavat  sacerdos  manussuas,etlavaturam  pro- 

jicit  in  piscinam,  vel  ignem,  ettuncfacit  eegrum 

adorare  et  osculari  crucem,  et  ail  :  Dominus  Jesus 

Ckrutus,  qui  dixit  discipuUs  suis  :  Quaecunqnc   liga- 


ungentes  eum  oleo  sancto  in  nomine  Domini,  et  oratio 

fidei  saivabit  infirmum,  et  alleviabit  eum  Dominus,  et  n  ''"'•'"  *'*^'*' '"''''""  ^""""^   ^'^''^''  "'  quxcunque  solve^ 

$i  in  peccatis  sit,  dimittentur  ei  ;  cura^quwsumw.Re^  ^  ritUsuper  terram,  enmt  sohta  etin  c<Blis,  de  quonm 


demptornosler,gratia  Spiritussaneti  languores  istius 
f n/irmt,  et  sua  sana  vulnera,  ejusque  dimiite  peccata, 
atque  dolores  cunctos  cordis  el  corporis  ab  eo  expelle, 
plennmqueei  interius exteriusque  \\^sani(atem  mf- 
sericorditer  redde  ut  ope  misericordim  tuae  restitutue, 
ad  pristina  reparetur  offieia.  Per. 

Ordo  compendiosus   et   conseqnens  ad    ungendum 

infirmum. 

33.  Intincto  namque  pollice  in  o]§o  iaflrmoruQj, 
sacerdos  in  cegri  corpore  signum  crucis  fj^ciat  in 
septem,  vel  in  aliquantis  locis,  ita  dicens,  adcs^put : 
/»  nomine  \  Pairis  et  Filii  f  et  Spiritus  sancti  •}•  ex^ 
stinguatur  in  te  omnis  virttis  diaboli  per  impositionem 


numero,  quamvis  indignos,  nos  esse  voluit,  ipse  te  ab- 
SQtvat  per  ministerium  nostrum,  et  ab  omnibus  pec- 
c-atis  tuis  quxcunque  cogitnlione,  locutione,  operatione, 
ncgliger^ter  egisti,  et  a  nexibus  peccatorum  absolutum 
perducere  dignetur  ad  regna  ccelerum,  qui  cum  Patre- 
etc.  Jmc  tradat  ei  sacerdos  Kiicharistiam  do- 
minici  corpis  intincti  vino^  et  vinum  tali  intin- 
ctione  sanctificatum  in  (^hristi  sanguinemtransmu- 
tatum,  dioe  )-  :  Arcipe,  frater,viaticum  corporis  et 
sanguinis  Domini  nostro  Jssu  Christ(,  qui  te  custodiat 
ab  koste  maliQno,  et  pcrducat  te  ad  vitam  aiternam. 

Post  communionem  dicitur|Oratio:|Dominejanc(tf, 
Pater  omnipoiens,  xterne  Deus.  te  fideliter  deprc- 
camur,  ut  accipienti  fratri  mttro   sancium  corpus  et 


manuum  nostrarum,   imo  per  invocationem  qmnium  q  sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Christi  Filii  tui,  tam 


sanctorum  angelorum,  arckangelorun^,  pc^riarckarum 
prophetarum,  apostolorum,  martyrum,  confessQrum, 
virginum,  atque  omnium  simul  sancforum.  Resp. 
Amen.  Alja  Oratio.  Per  istam  sanctam  Mnctionem  et 
suam  piissimam  misericordiam  parcqt  tibi  Domir^us 
quidquid  oculorum  vitio  deliquisti,  Resp.  4men.  Ad 
aures  :  Per  istam  sanctam  unctionemet  suampiissi-' 
mam  misericordiamparcat  tibi  Dominus  quid^idau- 
rium  vitiodeliquisti,  Resp.  Amen.Xd  nares  :  Per  is- 
tam  sanctam  unctionem  et  suampisstmam  misericor- 

*  In  rituali  Romano,  quod  Florentis  in  biblio- 
theca  sanct»  Grucis  asservatur,  his  omlBsls  ita  le- 
gitur ;  Tali  intinetUme  sanctificatum^  dteens  i  Aeeipe, 


corpori,  quam  animee  prosit  ad  remedium  sempiter- 
num.  Per  eumdem  Dominum, 

Benedictio  silicii.  Omnipotens^  et  missricors  Deus, 
qui  peccatoribus  pietads  tuae  misericordiam  quxrenti- 
bus  kocindumento  vestitis  misencordiamit  veuiam  tri- 
buisti,  oramus  clementiam  tuam,  ut  hoc  indumentum, 
quod  vocaturcilicium,  bene-fdicere,  et  sanclif  ficare 
digneriSt  ut  quicunque  eo  pro  peccatis  suis  indutus 
fueritf  et  misericordiam  imploraverit,veniam  etindul- 
gentiam  tuoemisericordix  consequatur.  Per. 

frater^    Viatieum,     etc.  Vide  commentarii    proBvn 
capu  11. 


1023 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  UTDRGICA  OPERA. 


mi 


Henedictio  cineris.  De,us  pietntit,  Deufiindulgentix 
et  miaencordiapf  qui  Xinivitis  cinere  etcHicio  indutis, 
et  miserieordiam  tuam  clamantibus  snbvenistij  exaudi 
n>s  propitius^  ut  hanc  creaturam  cifieris,  quopeccato- 
res  indnlgentiam  tua^  m  isericordiae  implorantes  ut  untur, 
bene  -J-  dicere,  et  sancti  f  /icationis  tum  gratiam  super 
euminfundercdigneriSfUtquisjuisiUiuscupjrsuspulvere 
fiterH,  indulgentiam  et  remissioncm  cunctorum  a  te 
pio Domino  115  p^rcipcre  mereatur  delictorum.  Per, 

3o.  Tunc  Extendatur  ia  lerra  cilicium,  et  de  ci- 
nere  benedicto  super  iilud  a  sacerdote  fiatcrux,  et 
aqute  benedictee  aspersio  ;  etsuperiliudponaturin* 
firmus ;  et  similiterfiatcruxelaspersiosuperpectus 
illius,  et  dicat  ei  sic  :  Rerordare  qma  cinis  es,  et  in 
cincrem  revei*teris.  Ait  riirsus  ei  sacerdos  ;  Placent 
tibi  cinis,  ct  ciliciumad  lestimonium  pa*nitentix  tux 
ante  Dominum  in  diejudicii  ?Resp.  Placent. 
Ordo  sepeliendi  rlericos  Homanas  fraternitatis, 

36.  In  primis  aanuntiatio  nocte  flt  nuntiis  per 
omnes  ecclesias  Roman/e  urbis  ex  mandato  recto- 
rum.  Mane  autem  facto,  post  pulsatas  campanas, 
clericicongregantur  ex  omnibusecciesiissecundum 
dispositionem  praelatorum  in  ecclesia,  ubi  clericus 
defunctus  est  sepeliendus  ;  et  quisquesacerdos  cum 
suis  clericis  cantet  vigiliam  \\  iectionum.  Interim 
episcopus  vel  cardinalis,  seu  quilibetmagnusdear- 
chipresbyteris,  nisi  dies  Dominica  instet,  jussu  re- 
ctorum  Missam  celebrat  pro  defuncto.  Finita  vero 
Missa,  clerici  omnes  congregantur  circa  feretrum 
inmodumrotoRjCtdcmandatorectorum  cantant  cle- 
rici  iliius  ecclesiffi.cui  a  rectoribus  injungitur,  re- 
sponsorium  Subvenite,  Vers.  Suscipiat.  Finito  Re- 
sponsorio,  unus  ex  rectoribus  dicat  Orate  omnes^  et 
omnes  sub  silentio  cantent  Pater  noster.  Tunc  prae- 
dictus  rector  praecipit  alicui  de  majoribus  ut  ab- 
solvat  ;  ille  vero  dicit  \  Et  nenos  Vers.  In  memoria 
aetema.  Ven .  .4  porta  inferi.  Vers.  Requiescai.  Vers. 
DominSy  exaudi.  Vers.  Dominus  vobiscum,  Oratio. 
kbsolve,  ut  supra. 

37.  Finitavero  Oratione.  prsedictus  rector  pr»- 
cipit  alicui  ecciesiae  utcantet  Antiphonam  Requiem 
xternam.P^^l.  Te  decet.  Postea  prfficipit  alicui  ec-> 
clesiae  ut  cantet  Antiphonam  Sitivit,  Psal.  Sicut 
cervus  Antiphona  tinita,  cantent  Kyrie,  Christe, 
eleison,  Kyrie,  eleison,  Pater  noster.  Istis  cantan- 
tibus,  interiroquatuorepiscopivelpresbytericardi- 
nales,  vel  archiprcsbyteri,  induti  sacris  vestibus 
cum  pluvialibus,  etcum  quatuorthuribulis,  ascen- 
dantad  altare,  et  incensentillud.  Postea  unus  qui 
major  est  ex  istis  quatuor,  alta  voce  absolvat,  et 
dicat  :  Et  ne  nos  Resp.  Sed  libera.  Capitula,  ul 
supra.  Capitula  non  dicit  nisi  primus.  Orationes 
dicuntur  in  tono  116  Orationum  Missae.  Oratio. 
Non  intres  in  judirium,  etc  stgmculo  sanctCB  Trini- 
tatis.  Quivivisetregnasper  omnia.  Finita  Oratione 
reincipiat  eamdemile  qui  estcontradictoriepositus, 
dicens  Vers.  Dominus  vobiscum  Resp.  Et  cum  spiritu 


A  /uo.  Oratio.  Non  intres  in  judicium.  Post  illequi  op- 
positus  est  illisubalteruc  eodem  modo  repetatprae- 
dictam  Orationem.  Postea  quarlus.  Fiaita  veroOra- 
tione,  ad  mandatum  prasdictiincipiatcantarecolie- 
gium  alicujus  ecdesiffiResponsorium.1//ex/o c/o/or/. 
Vers.  Versa  est  in  luctum.  Dum  cantatur  Respon- 
soriuni,  illi  quatuor  ascendunt  ad  aitare,  ut  supra 
dictum  est,  et  faciunt  ut  supra  dictum  est.  Tamen 
ille  qui  primusest  indicendoOratioaembequenteni 
primusdebet  incensare.  Cum  vero  reversi  ad  fere- 
trum  fuerint,  ille  qui  fuit  uitimus  in  praedicta  Ora- 
tione  incipiat  Dominus  vobiseum,  sine  capitulis. 
Oratio.  Deus,  cui  omnia  vivunt,  etc.  abluns  iHdiil- 
gendo.  Per  Christum  Dominum.  Et  faciant  de  ista 
Oratione  sicutde  prima.FinitaOratione,demandato 

g  pr»dicti  rectoris  collegium  alterius  ecclesiaeincipiat 
Responsorium  Ne  recorderis,  Vers.  Ne  intres  ;  re- 
petenda  Requiem.  Et  dum  Responsorium  cantatur, 
illi  veroquatuorcum  incenso  ascendaQtadaltar(^,et 
faciant  sicut  primus  ;  et  ilie  qui  fuit  secundus  in 
prima  Oratione  debet  primo  incensare,  et  incipere 
Dominus  vobiscum.  Resp.  Et  cum.  Oratio.  Fac,  qux- 
sumus,  Domine,  etc.  societ  angelicis  choris.  Per  Do- 
minum  nostrum  Jesum  christum.  Et  quater  ista  di- 
cantur,  sicut  prima  et  secunda. 

38.  Postea  de  mandato  prsedicti  rectoris  Pater  > 
spiritualis  veniat  in  medium,'et  reddattestimonium 
pro  defuncto,  si  fuerit  unctus,  si  coafessus,    et  de 
vita  sua.  Audito  testimonio,  smpe  dictus  rector 
quaerit  a  toto  clero,  dicens  :  Placft  cobis    ut  absol- 
vatur  frater  iste  defunctus  ?  l{esp,Plaeet  Tuncrector 
rogat  de  voluntate  omniumcumqui  majorestioter 
eos,velquifuitprimusinOratioQe,  ut  ipse  absolTat 
Ille  vero  cui  injungitur  dicit  :   Orate  omnes^  Pater 
noster.Wers.  Et  ne  nos.  Resp.  Sed   iibera.  Vers.  /« 
memoriai  ut  supra.  Oratio.  kbsolve  Pinita  Oratione, 
jam  dictus  rector  prsecipit  subdiacoQo   et  diacoao 
ut  accipiautferetrum.  Ilii  accipientesdeportanteum 
ad  tumulum,  cantantes  Antiphonam  Chorus  angelo- 
rum,  etll7dicatur  Oratio:D0ii3,  qui  fundasti  ter- 
ram,  eic,  cumsanctisomnibus  vera  resuscitatio  prx- 
stante  eodem  Domino  nostro  Jesu  Christo,   etc. 

39.  His  actis,  in  persona  defuncti,  dicatur  Ant. 
Aperitemihiportas  ei  mox  aperiatursepultura.  Psal. 
Confitemini  Domino.  Item  in  persona  ej  usdem  dicatur 
Antiphona  Ingrediar  in  locum,  et  sepelitur.  Psal.5f- 

D  eut  cei^vus ,  et  sepulto,  item  in  persona  ejusdemdi- 
caturAnt. /^a?c  requies  mea  in  sxculumsxeuliVssltxi. 
Memento^  Domine^  David.  Ani.  De  terra  plasmaMi,me. 
Domine,  et  c^me  induisti  me,  Redemptor^meussuseUa 
mein  novissimo  die.  Psalm.  Domine  probasti  me,  .\n- 
tiph.  Non  intres  in  judieium.Pse^m.  Domine,  exaM, 
2.  Antiph.  Omnis  spiritus  laudet  Dominum.  Psalm. 
Laudate  Dominum  de  ccelis.  Antiph.  Egosum.  Pftaim. 
Benedictus,  Oratio.  Oremus,  fratres  charissimi,  pro 
spiritufratrisnostri,eic,9resu$citari  faciat,Per  Ckfi- 
stum  Dominum  nostrum.  Resp.  Amen.  Oratio.  Deuiy 


*  IJoc  est  tesiimonium  sanctuli  redditum  de  quoin      RespoosoriaU,  pag.  211.  RomaDi   patrinum  hactenoi 
officio  clericorum  'Jefunctorum  apud  Thomasium  in      ganctulo  ▼ocaoi. 


103£S 


ROMANl  ORDINES.  —  XI. 


i026 


cui  omnia  vtvuntjeiCtquam  pjrceparastidiligentihuste'  A 
Pei'  Dominum  nostrum,  Amen,  Oratio  Temeritatis  qui- 
demest,  Domine,  etc,  inparte  dextra  coronandus. 
Per  Christum  Dominum,  Oratio.  Opus  est  viisericor- 
dise,  Domine,  sancte,  etc,  insinum  Abrahx  transfera- 
tur,  Per  Christum  Dominuyn.  Resp.  Amen,  Alia  Ora- 
tio.  Debitumhumanieorporis,e[c.,etperenni  felicitate 
perfruimereatur.PerChristum.Ovaiiio.Omnipotenssem' 
piteme  Deus,  qui  humarw  corpori,  etc^  xternis  sedibus 
prarcipias  sociari.  Per  Dominum  nostrum, 

40.1teinad  absolvendum,  postquam  sepultusfuerit 
cumaqua  saacta  aspergitur  antequam  populus  rece- 
dat,etdicatsacerdos:Pa/er  nostei\Wers,Et  nenos.Wers 
Non  intres  injudicium.Resp.  Quianon.  Vers.il  porta 


inferi.  Yers.  Erue,  Domine.  Vers.  Domine,  exaudi. 
Resp.  Et  clatnor.  Vers.  Domivu.^  vobiscum.  Resp.  E( 
cum.  Oratio.  Tihi,  Domine,  commendamus,  etc,  Pro 
ricordissimxpietatisabsterge.Per  Dominum  ,elc.  Pro 
coemeterio  P^eXm.Mxserere  mei,  Deus.  Pater  noster. 
Vers.  Et  ne  nos.  Vers.  Hequiem  aeternam.\evs.A  porta 
inferi.\ers.Domine,exaudi.Resp  El  cum,Oraii\o.Deus, 
Vers.  Dominus  vobiscum.Resp.El  cum.Ovdiiio.Deus, 
cujns  miseratione, eic.j  lecum  sine  fine  ledtentur.  Per 
Dominum.r  osiremo  dicatur  Or  dLiio:  Absolve,Domine. 
£t  subjungatur,  A  nima  ejus  et  omnium  fideliumdefun-' 
ctwum  requiescant  in  pace.Amen.  DeiQ'ie  redeaut  in 
ecciesia—^cantaudoseptem  Psalmos  pceniteDtiales 
cum  Oratione  Absolve. 


ORDO  ROMANUS  XI. 


SEU 


BENEDICTl,    BEATI   PETRI  CANONICI,   LIBER  POLLICITUS, 


Ad  Guidonemde  Castello,  tunc  cardinalem  sancti  Marci^  qui  postmodum  factus  est 

Ccelestinus  IL 

\\%i.^eTs^\Qnmse\en\XBdeiiitoixirnlfBSd^^\eni\fe  G  et domus susb  ubertate  inebriavit?Verumtamen,ut 


magistro  *  Guidoni  de  Castello,divino  nutusanctaeRo 
manfieecclesiae  presbytero  cardinali  tit,sancti  Marci 
Benedictus,  beati  Petriapostoli  indignus  canonicus 
et  RomanaB  Ecclesiae  cantor,  intimtie  dilectionis  aife- 
ctum,etinter  sanctorum  antistitum  agminacoronam 
immarcescibilem.DivinaB  pietatis  misericordice.Pater 
reverende,  promeaetenuis  scientise  viribus  immen- 
sas  gratias  ago,quoniam  vestree  salutis  curam  et  ec- 
clesiastici  ordinis  sollicitudinem  nos  habere  concer- 
no.Unde  magnamDeimisericordiam  etmultjplicium 
suarummiserationumcopiosam  bonitatem  humiliter 
imploro,quatenus  in  hoc  tambono  proposito,usque- 
dnm  ipse  venietad  movendum  deloco  suo  candela- 
brum,  vos  corroborando  stabiliat.  Caeterum  super 


dixi,vestra  dilectioneet  assiduapulsationecommo* 
tus,  quod  de  dignitate  Romani  pontifici8,et  presby- 
terorum  cardmalium,etdiaconorum,  exterorumque 
ordinum  curiae^netmon  de  ecclesiasticoofficiototius 
anniper  multa  temporum  spatia  vidi,  et  a  sapienti- 
bus  curise  audivi.  et  quod  alii  doctores  in  suis  scri- 
ptis  reliquerunt^ad  perpetuae  recordationis  memoriam 
scribere  curabo. 

2.1n  AdventuDomini,  quando  annualUer  fitreca- 
pitulatio  officii  etlibrorum  qui  in  Ecclesia  leguntur^ 
Sabbato  in  vigilia  AdventusDomini,ad  Vesperas  in- 
cipit  Antiphona in  illa  die  stillabunt  montes. Sub  ista 
Antiph.  omnesPsalmi  hujus  Vespericantanlur.Qua 
Antiphona  fiinita,  dicitur  Versus  Ostende  nohis,  Do- 


petitionemecclesiastiOrdinis  totius  anni,  et  praeci- d  rnine,  misericordiam  tuam.  Ad  Magnificat,  Spiritus 


pueapostolic8B  dignitatiset  totius  curiae,  dequapia- 
coit  vestrff)  illustrisapientiaeetegregieeprudentieea 
me  famulo  vestro  opusculumexpetere,qualiterDeo 
fovente  domnus  apostolicus  cum  curia  sua  et  tota 
RomanaEcclesiain  proecipuis  solemnitatibusetquo- 
tidianis  officiis  valeat  se  regere,  prout  meUus  mihi 
Deus  concesserit,  licet  si  ardua,  et  officio  professio- 
nis  non  indebita,el  ucidare  aggrediar .  Sed  mirandum 
valde  est  cur  a  me  idiota,  el  quasi  nullius  scientise, 
quffiritis  aperire  ([U8b  in  apotheca  cordis  119  non 
habeo  enucloare,  quse  investigare  non  valeo,propi- 
nare  quiesitibundus  piDcerna  haurire  a  vobisgestio 
Quis  enim  noscere  potest  quid  agat  flos  campi  et  li- 
lium  convallium,dum  montes  transgreditur.etcolles 
transilit,  nisi  quem  torrente  voluptatis  su»  potavit 


sanctus  in  te  descenditfMaria'  FinitaAntiphona,dici« 
tur  Oratio  [Al,,  Orationes]. 

3.  Ad  Matutinum  Invitatorium  Regem  venturum^ 
cum  suo  Fent/e.Quofinito,  incipitprimaAntlphona : 
Missus  est  Gabriel  an(/tf/ti5.Psalmus  Beatus  vir, usque 
Domine,  ne  in  ira,  ei  dicitur  Antiphona.  Deinde  di- 
citur  secunda  Antiphona  AvCy  Mana,  gratia  plena ; 
Psalmus  :  Domine  Deus  meus  in  tesperavi,  usque  In 
Dominocvnfido.  Antiphona  finita,  dicitur  tertia  Anti- 
phona  :  NetimeaSt  Maria.  Psalmus  Salvum  me  fac, 
Domine^  quoniam  defecit  sanctus,  usque  ad  Psalmum 
Domine.  quis  hahitahit.  Antiph.  finita,  dicitur  Versus 
Ostende  nohis,  Domine.  Tres  lectiones  ieguntur  de 
Isaia  propheta.  Prima  lectio  Visio  Isaiw  Resp.^spi- 
ciens  a  ionge,q}io  finito,  dicitur  Vers.  Quique  terri- 


«  Proinde  scriptus  fuit  hic  liber  ante  anaum  1143  quo  Guido  ista  ad  pontiGcatum  assumptus  est,    dictus 
CoBlMtinuB  II. 


iaii 


AlPPENDlX  AD  S.  GREdOftl!  MAftW  LlTURGICA  OPJEtlA. 


im 


genXy  totum  ;deinde  repetenda  lu  ohviam  et  dicWe.  A  suh  quaomnes  Psalmi  cantentur.Prima  caniturcum 


Vers.  Qni  regis  hrael  itUende,  totum  ;  repetenda 
Nuntia  nobis  situes  ipse.Yers.  Tollite  portas,  prin- 
cipes,  veslras,  totum  ;  repetenda  Qui  regnatiirus  es  in 
populo  Israel.  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto. 
Incipita capite  Aspiciensa  longe,  In secunda lectione 
secundum  Resp.  Aspiciehamin  visu  noctis,  cumdilO' 
hussersihixs '.Eccedominator  Dominus,ei  Potestasejus 
poteslas  3Sterna,cvLm  repetendis  suis,sicut  superius; 
120  G^  Gloria  Patri,  et  Responsorium  acapite.  In 
tertia  lectione  Kesp.  Missus  est  Gahriel  angelus,c\im 
duobusversibus,  .4re,  Maria,  et  Dahit  ei  Dominus 
Deus,  Repetenda  prima  Ae  timeas,  Haria ;  et  repe- 
tendasecunda  Et  vocabitur  etreliqua.  GloriaPatri. 
Qua  finita,responsoriumacapite  cantetur.Haec  tria 


l6ctione  deAdventuetcapitulis,  sicut  Ecclesiacon- 
suevit,genuflexo.Tertia,Seita,Nona  cum  Anllpho- 
nis  deAdventu  in  terram  prostrati,  cum  capituiiset 
Psalmis  et  Oratione,  sicut  mos  est.  Ad  Vesperum 
omnes  Psalmi  feriales  cantentur  sub  una  Antiphoaa 
In  illa  die  siillahunt  montes^  et  ad  finem  cantentor 
islffi  kntiphonee, Missus  cst  Gahrietangelus  ;  Ave,  Ma* 
ria,gratia  plena,Dominusieeum,  cum  Oralione  Deu$ 
qui  de  beatce  itarigevirginisutero,  el  Anliphona  Ecee 
Dominus  veniet^   et  omnes  sancti  ejus  cum   eo.  Vers. 
Exsultahuntsancliin  gloria,  Missade  Advenlu  usque 
in  quinta  feria.  Sezta  feria  cahitur  Blissa  de  Cruce, 
quod  non  convenit  in  Advenlii.  Sabbato  de  sancla 
Maria,  si  non  fuerit  festivitas  novem  lectionum;et 


ResponsoriaitadebentcantariiQOongregationibus:  g  si  fuerit,omne  olficium  sit  festivitatis  ;  et  si  fuerit 


i^rior  et  secnndus  cantant  Respoilsoriiim  primum 
ante  aitarecumomnibus  Versibus,et  repetendis  us- 
queadiinem  ;tertius  etquartussecundumRespon- 
soriumsicutprius;quintusetsextu8tertiumRespon- 
sorium.  Tn  secundo  noctii^no  lnci][>it  Antiphona  Eeee 
ancillalJomini ;  Psalmus  Conse7'va  me,  Domine.  Win 
AniiphonsL Angelus  Domini.VsalmusExaudit  Domine 
justitiammeam.Ter^SL  Antiphona  Antequam  conveni- 
rent ;  Psalmus,  Diligamfe,  Dowine, totoquefinitocum 
Antiphona,dicitur  Versus,  ettres  lectiones  leguntur 
de  sermone  sancti  Augustini  et  sancti  Leonis,  et 
tria  Responsoria  cantantur  sicut  mos  est.  In  tertio 
noctumo  Antiphona  Beataes,  Maria,  qux  eredidisti 
Domino:ei  Benlam  me  dicenl  omnes  generationes  ;  et, 


IrhilA  lediolluol  fesKvitas,  in  vigilia  ad  Vesperum 
Psalmi  diei  cantentur  sub  una  Antiphona  de  Adventu 
Gumvenerit  3,d  Magnificat,  Versus  dicatur  defesti* 
vitate  cum  Antiphona  et  Oratione sancti ;  et  fitcom- 
memorath)  dc  Adtentu,  Missus  t9t  Gtihriel  angeluit, 
etc.Matutinum  totum  de sancto,tanien  cum  nocturno 
diei ;  matutinae  Laudes,  sihabent  proprias  Antipho- 
nas,cantentur ;  sin  autem,  sub  una  Antiphona  com- 
munali  omnes  Psalmi  cantentur.  Prima  canletcr 
eum  una  Antiphona  festivitatis  et  lectione  diei  .et 
omne  officium  non  prostrati,  sed  stando  cintetur. 
Tertia  et  Sexta  de  festivitate,  Nona  at  Veaperumde 
Adventu. 

6.  Dominica  secunda  leguntur  tres  leetiooes  de 


Dabit  eiDominus,  cum  suis  Psalmis,  CseHenarrant,  ^  eodem  propheta  fsaia,  et  tres  lectiones  da  sermone, 


ExaudiatteDominus,eiDomiJieinvirtute  tua.  Versus 
etdugBiectionesde*  epistota,tertiadehomilia.  Qui- 
bus  flnitis,  cantatur  Te  Deum  laudamus  ;  quo  flnito, 
incipiunt  matutinse  Laudes,et  Antiphona/n  ilta  die, 
cum  omnibus  aliis  Antiphonis  et  Psalmis.  Quibus 
finitis,  dicitur  Vers.  Qno  finito,  incipit  Antipbona, 
Spiritus  sanctus  in  te  descendit  Maria,  et,  Btnedidus 
Dominus  Deus  Israel,  etc. 

4.  Deinde  dicit  Primam,  etincipit  secundam  An- 
tiphonamMatutini,  Jucundare,  cnm  Psalmis.Quibus 
finitis,  dicit  tectionem  Episldlas,  el  V6rsum,et  Ora- 
tionem  diei  .Mane  statio  ad  sanctam  Mariiim  Majolrem 
quodominuspapacumomnibusotdlnibusventl;ibi- 
que  lionorifice,  sicut  mos  esl,  c&ntat  Missam  cum 
Gloiia in excelsisDeo, sicut  in  aliis  Dominicis  usquc 


etdum  lectiones  de  Epistola,  tertia  de  homilia,  e( 
canitur  de  historia  sua.  Mane  ad  Missam  flt  statk) 
ad  Jerusalem  in  palatio  Susurriano,  nbi  Doaia» 
pontifex  cum  tota  euria  debet  cantare  Missafei,  e( 
accipere  coronam,  et  eam  celebrare,  siout  mtwest. 
7.  Dominica  de  Gandete,  sMio  ad  eanctum  Pe- 
trum.  Gum  dominus  papa  cum  omnibus  scMisad 
Vesperum  venit,ibiquedominusmaoet;tnoe  4om- 
nus  pontifex  accipit  xx  solidos  de  confessiene,  et 
expendium  2wn8s,  et  equorum  saorura.  Gardioaleft 
vero  et  diaconi^  primicerius  cum  scfaola,  sulh 
diaconi  basilicarii  et  subdiaconi  vegionariii  eC  aee- 
lythi  ISS  accipiunt  quinque  feolidos  den.  Pa- 
piensium,  quod  vocatur  ccenaria  [Ai.  oenaticaj ; 
et  archidiaconus  accipit  xvm   denarios  pro  fle- 


ad  NatalemDomini,  et  coronatur.  AdTerliiimcani-  "  sponsoriis  qui  expenduntnr  per  manus   iuas;cA 

canonici  ecclesim  debent  habere  de  presbyterioxn 
soL  de  etdom  confessione*  Preelil>atiTeroBaerip4' 
latii  ordines  hospitantur  in  domo  Agnbss  [At,y  A«* 
guliae],  et  dominus  hospitii  debet  preeparare  leeles 
de  suis  bonis  linteaminibus,  et  accipere  in  stabBliB 
suis  equos  eorum,  et  custodire  ;  et  sioportQeritfa* 
cere  cosnamejns  diei,  tamen  de  preBscriptis  dwa- 
riis  qui  vocantur  coenatlca,  non  solum  in  statieoi*» 
bus»  verumetiam  per  totamannum^quandoeuoqae 
[A^)Cpi6cunque]venerhitcardiQaleacentare  Missav 


turtertiaAntiphona ;  ad  Scxtamqaart&  Antiphona; 
ad  Nonam  quinta  An  tiphona ;  ad  Vespdrum  cum  om- 
nibus  Antiphonis,  sed  non  dicitur  JBTs^us  6st  Gahriel, 
neque  £cce  Dominusvenicty  nisiinrra  hebdobiadam> 
sed  tantum  Oratio, 

5.  Infrahebdomadam,  officiumdeAdventuadMa- 
tutinum  121  Invitatorium  Regem  venturum.f^oci, 
cum  Antiphona  de  Psalmista.  Versus  de  Advenla> 
et  legitur  de  Isaia  prOpheta.  Ad  matutlnas  Laudes 
canitur  unii  Antiphona  In  Ula  di$  siillahunt  mont^s. 


«Nempede  epistola  Leonis  Magni  ad  Flavianumy     natioQis  contra  errorem  Eutfchetb»  da 
qu»  Dagni  tom  dignititt  explicat  Dystirium  Incar*     uum»  9« 


labl» 


14sd 


koMANi  otinMes.  ^  ». 


im 


cum  primicerioetcantoribusvel  aliispalatinis  cleri- 
cis,  et  ille  Domiaus  hospitii  debet  haberepro  bene- 
ficio  omui  die  unam  monetam  de  oblatis  [Al.,  obla- 
tJonibusjMissee,  etlacrymasceraB^quseremanent  de 
offerenda  Miss».  Hic  prselibatus  ordo  debet  essein 
omnibus  nocturnis  stationibus  sancti  Petri;in  diur- 
nis  vero  danturtantum  quinque  sol.,  sed  dominus 
papa  in  nocturnis  et  in  diurnis  accipit  xx  solidos, 
sicut  supra  dictum  est. 

8.  Media  autem  nocte  surgens  audito  signo  domi- 
nuspapa,  cum  omnibusordinibusadsanctum  Leo- 
nem  venire  debet,  ibique  mansionarius  prieparat 
thuribulum  episcopo,  et  episcopus  pontifici,  omni- 

•  bus  indutis de suis indumentis.  Cubicularii vero  cum 
duabus  faculis  accensis,  ct  camerarii  cum  duobus 
candelabris  et  faculisaccensisdebentireante  ponti- 
ficem.  Pontifexautemprimumincensataltare  sancti 
Leonis:deindecumProcessione  incedens  per  porti- 
cum  pontificium  ad  sanctum  Gregorium,  primum 
incensat  altare  ejus,  etallare  sancti  Sebastiani,  et 
allare  sancli  Tiburtii  ;  deinde  duo  altaria  in  me- 
diana  adcruciGxos^ubi  ab  antiquispatribusaudivi- 
musrequiescereapostoIosSimonem  et  Judam.  Post- 
ea  vadit  ad  sudarium  Christi,  quod  vocatur  Vero- 
nica,  et  incensat»  et  altare  sanctee  Mari«e  similiter. 
Posteaascendit  adsanctumPastorem  juxta  arcum 
triumphalem^  et  incensat.  Deinde  descendens  ad 
corpus,  incensat  altare  super  sepulcrum  sancti  Pe- 
tri,  et  sic  sedetin  subselliocumcandelabris  antese. 
Paraphonista  cum schola,lnciipilyigi\ms Ex^£gypto 
vocavifilium  meum ;  Psalmus  Beatus  vir,  Secunda 
Ant.  Ecce  apparebit  Dominus  supra  nubem  candidam 
Psalmus  Qnare  fremuerunt  ^eyi(ei.  Tertia  Ant.  Ecce 
veniet  Dominus,quem  Joannes  prxdicavit ;  Psulmus 
Domine,quidmultiplicalisunt,Deinded[iosuhdiaLCO' 
nibasilicariidicuntYersum ;  123^<^oIj'^i^6Q6Qtii* 
brum  stationalem,  et  cubicularii  faculas,  et  basiii- 
carii  leguntlectiones  Gaudens  gaudebo  in  Domino  ; 
diaconus  prsecinit  Tu  autem  IVimicerius  cum  schola- 
cantat  Responsoria.  Finitis  tribusIectionibus,primi- 
cerius  dicit  Te  Deumlaudamus.^xxhdincoiiwstQgiO' 
narius  porrigit  Sacramentarium  episcopo,  et  epi- 
scopus  tenet  ante  pontiflcem  ;  et  basilicarii  tenent 
candelabra,  et  pontifex  dicit  Orationem.  Diaconus 
^cMBenedicamusDomino,  et  domnus  papa  bene- 
dicit. 

9.  Deinde  ^eviensindeascendit  adaltaremajus, 
etincensat;  et  descendit  ad  >>  pectorale  ante  altare, 
circa  eum  diaconi  induti.  Episcopi  stant  ad  aliud 
pectorale,  cardinales  in  choro  cumcanoniciseccle- 
BifiB.  Cubicularii  et  camerarii  ponunt  faculas  ante 
pontificem.  Pontifex  vero  incipit  Matutinum,  Do- 
minet  labia  mea  aperies.  Gantorescantantinvitato- 
rium ;  quo  liiiito  primicerius  incipit  Ex  JEgyptovo^ 


A  cavi  Pilium  ;  Psalmus  Beatus  mr,et  omnes  Pslilmi 
primi nocturni cum  Autiphonis  suis.  Primo  nocturno 
finito,  canonici  ecclesise  legunt  tres  lectiones,  Gau- 
dens  gaudebo,  et  cantant  tria  Responsoria  ;  ceetera 
cantoreselbasilicarii.  Deinde  episcopi  legunt  quar- 
tam  etquintam  lectionem  deepistola  sanctl  Leonis 
papae,  missa  Flaviano  episcopo  de  incarnalioneDo- 
mini  contra  Eulychenhaereticum^cardinalessextam 
et  septimam ;  Prior  basilicarlus  octavam  de  exposi- 
tione  epistols,  Oaudetein  Dominosetnper;  nonam 
vero  ibi  ubi  intrat  legit  pontifex  de  homilia,  et  diclt 
Jube,  Domine,  benedicere.^Mus benediciteum^nisi 
Spiritus  sanctus  ;tantum  omnes  respondenl  Amen. 
Finita  lectioneponliflcis,  primiceriusdicit  te  Deum 
laudamus,  etaliirespondent ;  etincipitAaliphonas 

g  ad  malutinas  Laudes.  Quofinito,basilicariicantant 
versum  ante  altare.  Primicerius  nuntiat  poritifici 
Antiphonam  ad  Benedictus  Dominus  Deus  IsraeL 
Episcopus  repreesentatlibrum  pontifici,sibi  datum 
asubdiacono  regionario ;  pontifex  dicitOrafionem, 
diaconusdicit  Benedicamus,  Do/wmo.Missaaponti- 
fice  celebratur  et  dicilur  Gloriain  exceUis  Deo.etfit 
laus  a  diaconis,  et  subdiaconis,  el  notariis ;  et  co- 
ronatur  asancto  Petro  124  permediamcivitatem 
usqueadpaIatiumcumomnibu8ordinibus,sicutmoB 
est.  A  festivitate  saucti  Nicolai  usqueadferiam  ante 
Nataiem  Domlni  cantatur  has  AntiphonaB  ad  Matu- 
tinum,  0  SapienHavidBenediclus,  etcaetera  omnes 
in  quatuor  temporibus. 

10.  Feria  quarta  statio  ad  sanctam  Mariam  Majo- 
rera.  Fit  CoIIecta  ad  sanctum  Petrum  ad  Vinculain 

C  Eudoxia.  Primicerius  cum  schola,et  subdiaconire- 
gionarii  et  acolythi  cum  cruce  c  stalionali  sancti 
Petri,  levant  inde  crucem  cum  collecta  Processio- 
naii,  cantando  usque  ad  sanctam  Mariam  jjlajorem 
Ibi  Dominus  papa  prfisparatus  cantat  Missam  more 
quadragesimali,  et  ibinuntiatquemordinaredispo'» 
nit^oc  modo :  Auxiliante  Dominoet  salvatore  nostro 
Jesu  Christoelegimushunc  diaconuminpresbytera^ 
tum.  Siquis  habet  contraeumproDeo,cumfiducia 
exeat,  et  dicat,  VejHmtamen  memor  sii  conditionis 
sux. 

11.  Sexta  feria  statio  kd  sanctos  apostolos  cum 
processione. 

12.  Sabbato  statio  ad  sanctum  Petrumi  ubidebet 
ordinatio  fieri  apontifice^etceJebrareMissam.Dum 

D  vero  cantaturofficium  celeberrime  aschola,  ethym- 
nus  inumip\ieTorum,Benediciteomniaopera  Domini 
/>ommO|  descenditpontifex  abaltari»  et  vaditad  san^ 
ctumAndream.  Ibi  facitconsecrationem.Factacon* 
secratione»  revertitur  ad  altarei  quia  ad  hoo  altare 
nulla  consecratio  debet  fieri,  nisideRomanoponti- 
fice.  Et  sic  in  omnibus  quatuor  temporibus  debet 
fieri» 


*  Uic  distinclio  manifesta  inter  vigilias  et  Matuti- 
num^  quod  duplex  ofticium  in  Dominica  3  Adventus 
ad  sanctujn  Petnim  dicebatur.  Aliquid  hie  videtur 
desse  ad  significandutn  dlem. 

^  Ita  cancellum  appellantj  eum  ad  modum  quo 
Grssci  ^n9m  vooant  columellas  ordin«  diBpoiitaii  ae 


superiori  epistilio  jonctas^  ut  ex  GlHro  ih  Cedronum 
observat  doctissimus  Gangiui. 

c  Crux  Btationalis,  quce  solita  deferri  ad  «tatio« 
nes,  quK  Aolebat  reponi  supir  altare»  inferiusi 
nom.  29i 


1031 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITORGICA  OPERA. 


I03S 


43.  Dominica  de  Canite  ^udalegitur  deJoel  pro-  A 
pheta,  Canite  tuba  in  Sion,  et  de  sermone,  et  Epi- 
stola,  etde  homilia.  Cum  venerint  aiiteiii  ferialcs 
AntiphoncB,  omnes  per  ordiiiemcantenturadMatu- 
tinum.  Ad  vesperum  omnes  Psalmi  cantentur  sub 
prima  Antiphona.  Ad  Magnificat  cantetur  propria 
Antiphona. 

14.  In  vigilia  Natalis  DominiadxMatutinumlnvita- 
iovmm  CkristusadvenietnobiSjVeniteadoremus.kni, 
Dominui  dixit  ad  tne  ;  Psalmus.  Quare  fremuerunt 
gentesXniiphJnsoleposuil  tabernaculum;  Psalmus 
Ccelienarrant  Antiph.  Elevamini  portx  aetemales ; 
Psalmus./^ommt  est  terra.  Versus  Hodie  scietis  quia 
veniet  Dominus,  et  quinque  iectiones,  et  quinque 
125R^sp<>Qsc>^i^-  Quarta  lectio  sermo  sancti  Au- 
gustini,  VoSy  inquam  convenio,  o  Judxi.  In  quarta  n 
cantantur  sibyllini  yevsus  Judicii signumt  tellus  su- 
flforemafif^sd/.  Quintadehomilia.  Eodie  non  dicitur 
Te  Deum  laudamus,  sed  tantum />eu5m  adjutorium 
meumintende,  cum  Antiphonis  vigilisB,  et  Psalmus 
Dominusregnavity  cum  aliisPsalmis.PrimacumAn- 
tiphona  yigihse,  et  \eci\o PaulmservusJesu  Christi, 
cum  Versu,  sine  ^ym^tantumdicatur  Oratio  diei. 
Tertia,  Sexta  et  Nona  cum  suis  Antiphonis.  Non 
prostrati,  sed  tantum  stando  dicantur  Orationes. 
Isto  die  statio  ad  sanctam  Mariam  Majorem,  ubi  dc- 
minuspapadebetMissam  cantare  cum  scholis  cle- 
ricorum  et  familia  palatii ;  et  episcopus  Albanensis 
debet  facere  coenam  optimam  toti  curiae,  et  debet 
mittere  ad  curiam  duo  optima  bustaporcorum.  Ad 
Vesperas  etad  vigiliam  debet  ibiremanerepontifex  ^ 
per  totam  noctem.  ^ 

15.  In  prima  vigilia  iegunt  canonici  ecclesiee  tres 
lectiones  de  Isaia  propheta,  et  cantant  tria  Respon- 
soria.  Primo  tempore  alleviataest  terraZabulony^i 
Consolamini,  et  Consurge  ;  et  ita  fit  officium  per 
cardinales  et  episcopos  et  cantores,  sicut  nocturna- 
libus  stationibus  sancti  Pelrijn  secunda  vigilia  de 
sermonibus.  In  tertiade  eisdem  sermonibus,  et  de 
homilia.  Etad  prsesepium  debet  cantare  Missam, 
et  dicere  Gloria  in  excelsis  Deo,  et  unamOrationem 
idininm^  eiCredo  in  unum  Deum.  Primicerius  cum 
schola  officiat  Missam ;  qua  peracta,  primicerius 
revertitur  ad  chorum,  cantando  Ecce  Maria  genuit 
nobis  Satvatorem,  cum  Psalmis  et  Antiphona,  sicut 
in  Antiphonario  scriptum  est.  Finitis  isto  [modo] 
matutinis  Laudibus  cum  Oratione,  incipit  pontifex  D 
•  Matutinum,  Scholadicit  Invitatorium,  et  eo  ordine 
iit  Matutinum,  sicut  vigilioe  fuerunt. 

\  6.Mane  dicit  Missam  ad  sanctam  Anastasiam ;  qua 
ftnita,  descendit  cumProcessione  per  viara  juxta 
porticumGallatorumantetempIum  Sibyllae,  et  inter 
templumCiceronisetporlicum  Cimorum  [.4/.,  Cri- 
norum];etprogrediensinterbasiIicamJovisetarcum 

*  Observa  hic  distingui  Vigilias  a  Matutino,  licet 
idem  sit  officium,  quod  illa  summa  nocte  divisis 
nocturnis,  quasi  totidem  viffiliis,  hse  mane  celebra- 
rentur.  Vide  num.  60  et  o3,  iofra  Amalarius  hanc 
distinctionem  designat  in  Antiphonarii  cap.  15.  Re- 
perip  inquit,  in  Romano  Aniiphonario    auo  offioia 


Flamineum,  deinde  vadit  j  uxta  porticum  Severinum ; 
et  transiens  ante  templum  Craticulse,  et  ante  insu- 
lam  126  Milicenam  et  draconiorum,  et  sic  sinistra 
manudescenditadmajoremviamArenuiie,transiens 
per  theatrum  Antonini,  etperpalatiumCromatiiyUbi 
fuit  llolomitreum  [Al.,  Oloritreum],  etsub  axcu  Gra- 
tiani  Theodosii  et  Valentinianiimperatorum;  etin- 
trans  per  pontem  Adriani  ante  templum   ejus,  et 
juxtaobeliscumNeronis,etantememoriamRomuli, 
et  per  porticum  ascendens  in  Vaticanum  ad  basilicam 
sancti  Petri,  ubi  eststatio ,  et  ibi  honorificecantatur 
Missacumomnibusordinibus  palatii,  sicutdeeet;et 
debet  ibiacciperecoronam  incapitesuo,  etperme- 
diam  urbem  cum  Processione  redire  ad  palatinm, 
perficere  feslum  coronee. 

17.  Sed  propter  parvitatem  diei  et  difficultalem 
viffi,  facit  stationem  ad  sanctam  Mariam  Majorem, 
et  vadit  in  secrelarium.  Cubicularii  custodiunt  se- 
cretarium.  Prior  episcopns  servit  de  libro  archidia- 
conus  de  Evangelio,  subdiaconus  regionarius  prior 
de  mappula,  prior  basilicarius  deepistola^  primice- 
rius  et  schola  decantu  ;  etsic  sustentatus  aduobus 
diaconis,  archidiaconus  sine  socio  solus  procedil 
ante  pontiticem,  et  sic  intrat  in  Processione  ;  omnis 
ordo  in  suo  loco,  bini  et  bini  procedunt,  acolythi 
cum  candelabris,  et  crux  domini  pontificis  ante 
Processionem.  In  introitu  ecclesite  cubicularii  alt« 
portantmappulamsupercaputpontiflcis.  Cumautem 
intratpresbyterium,  mansionariusecclesiee  porrigit 
ei  arundinem  cum  cereo  accenso.  Tunc    pontifex 
accipit  eam,  et  ponit  ignem  in  stupa  posita  super 
capitacolumnarumadfiguramQnismundiperigDein. 
In  medio  presbyteriiprogredienssistit  iter.  Primice- 
rius  deponit  mitram   de  capite   suo,  et  osculatur 
dextram  scapulam  pontiBcis,  et  pontifex  benedicit 
eum.  Cumque  venerit  ante  altare,  cubicularii  offe* 
runt  b  mappulam  supercaput  pontificis ;  ipseTero 
pontifex  dat  pacem  priori  episcopo,  qui  ei  servitu- 
rus  est ;  deinde  duobus  cardinalibus  ;  priori  et  se- 
cundo. 

18.  Ascendens  cumprimo  ab  altare,  facit  confes- 
sionem,  osculatur  Evangelium,  quod  subdiaconQf 
tenet  ante  eum,  et  intratad  altare;  et  inclinato  ca- 
pite  dicit  Orationem  ;  quaperacta,  osculatur  altare, 
et  erigit  se  dans  pacem  archidiacono  etomnibui 
diaconibus.  Acolythus  reptaesentat  thuribulumet 
capsam  cum  incensoarchidiacono,  quilecturusest 
Evangehum.  1S7  Pontifexautemaccipit  capsam, 
et  ponitincensum  inthuribulum,  etincensat  altare, 
et  archidiaconus  retinet  planetam  ne  impediator. 
Positoincenso,  ascendit  ad  sedem,  et  cardinales 
descendunt  ad  chorum  in  locis  suis,  et  episcopi  in 
dexteram  in  locis  suis  juxta  pontificem.  Interim  pa- 
raphonista  cum  schola  cantat  Introitum,  etifyn^ 

noctumalia  in  una  eademque  nocte  posita,  scilicet  is 
Nativitate. 

^  Infra,  num.  40,  cum  Unteo  extenso  super  mpi 
ejus.  Hinc  mappullarii  dicti,  quibus  id  muneris  coq- 
cessum  est,  de  quibus  in  sequenti  libello  Cencii. 


1033 


ROMANl  ORDINES.  —  XI. 


1034 


eleison.  PoQtifex  incipit  dVona  m  excelsis  Deo,   et  A  papas ;  antecrucemmilites  draconarii,  porlantesxii 


schola  respondet  Et  interra  pax  hominibus  bonie  tx)- 
lantalis,  usquc  intiueui.  Etpoutifexdicit  Paxwbis, 
schola  respondet  non  in  illa  voce,  sedaita,  Et  cum 
sptritn  tuo  ;  et  dicitur  una  Oratio. 

10.  Interea  archidiaconus  cum  diacouibus  etsub- 
diaconibus  in  filo  stantibus  addexteramjuztaalta- 
re,  etnotarii  jusum  [id  est,  deorsum]  in  choroplu- 
Yialibusindutistantes^arciiidiaconus  altavoce  cum 
omnibusdicit:£xat<c^i\6Vins<e.RespondeQtnotarii: 
Domino  nostro  ^  lnnocentio,aDeodecreto  summopon 
tifici  et  universali  papce,  vita.  Tribus  vicibus  dicit 
archidiaconuscuui  suis  ;  tribus  vicibus  respondent 
notarii.  Sancta  J/arta,dicitarchidiaconus  ;  respon- 
deutnolarii,  Tuillum  adjuva.  Sanc^a  Afan  a,respon- 


vexiiia, quae bandora  vocantur ; et  equus dominipa- 
pae  ornatus,  sed  vacuus ;  dirungarii  circa  Proces- 
sionem  ;  duo  Praefecti  navales,  q  ui  dicuntur  dilun- 
garii[A/.^dirungarii],  cumbaculis  in  maDibu8,piu- 
vialibus  induti;majorentesveromanteIlissericis  et 
baculis,qui  vocantur  schola  stimuIati,custodieQtes 
Processionem,  ne  aliquis  se  intromittat. 

22.  Cum  autemvenitpontifcxad  basiiicamZacha- 
rifiB  papffi.antequam  descendat,descenduntcardina- 
lesadfaciendumlaudes.Tunc  priorcardinalis  sancti 
Laurentii  foris  muros,  deposita  mitra,  dicit  :  Jube, 
domne,benedicere.  Pontifexbenedicit  eum.Quialta 
vocedicit  iSummo  et  egregio,  ac  ter  beatissimo  papx 
Innocentio  m^a.Respondent  cardinales  omnes:  Deus 


dent  similiter  de  unoquoque  choro  tribus,  sanctos  g  conservet  eum,  tribus  vicibus  Salvator  mundi»  Car- 


(i5tc)duabusviciDus.Infineffyrietribusvicibusarchi- 
diaconuscumdiaconibus  et  subdiaconibus,  et  acci- 
piunt  tres  sol.  pro  laude. 

20.  Prior  subdiacouus  Latinus,  et  subdiaconus 
Greecusportantlibrosaatepectussuumcumduobus 
subdiaconis,  et  uno  acolytho  camiso  induto,  antece- 
dente  eum  oblationario  [At.  blacionario]  in  manu 
faciendo  viam.  Duo  cantores,prioretsecundus,  isto 
die  et  die  sanctae  Paschse  descendunt  in  ambonem,et 
acolythus  stat  ante  iu  ambone.  Finit®  laude  subdia- 
conus  Latinus  legit  Epistolam  Latinam,deinde  sub- 
diaconus  Grsecuslegit  EpistolaoiGraBcam.  Redeunt 
ad  altare  gratias  habentes,  et  osculantur  pedes 
pontilicis.Cantoresveroincipiunt  Gradalc,  et  Alte 


dinales  respondent :  Tuittumadjuva,  etvicibustri- 
bus.  Sancta  Maria,tuitlum  adjuva,  peromnemcho- 
rum  sanciorum  tres  sanctos.  In  (iae,  Omnes  sancti 
adjuvateitlum,  Iribusvicibus.  iTyrietribus  vicibus. 
Etprolaude  accipiunt  tres  solid.  Judices  vero  se 
reprsDsentant,  et  dicit  primicerius,  Jube,  domne, 
benedicere.  Pontifexbenediciteum,et  altavoce  dicit 
Hunc  diem .  Responden  t  j  udices :  Mu  Itos  annos,  tribus 
vicibiis.  Temporabonahabeas.  Respondentjudices : 
Tempora  bonahabeamus  omn^s.Tuncdominus  pon- 
tifex  descendit  de  equo  ;  primicerius  defensorum  et 
secundicerius  suscipiunteum  per  manus,  et  129 
ducunt  usque  in  cameram.  Ibi  dat  presbyterium 
omnibus  ordinibus.  isto  verodie  Natalis  Dominiet 


luia^  et  primicerius  cum  pchoia  Responsorium.  Ar-      diesanctsePaschsBdatomnibusprioribus  b  manum, 
chidiaconusetdiaconusGrflBcusferenteslibrumante   ^  id  est  presbyterium  duplum  :  prsfecto  scilicet  xx 


pectora  sua  cum  quatuor  subdiaconis,  acolythi 
ferentes  candelabraanteeos  manent  cumcandela- 
brisaccensisante  pulpitum,  illi  vero  legunt  Evange- 
lia.  Descendentes  porlantEvangeliaobviam  ponti- 
fici ;  etpontifex  osculatur  ea,  ascendit  in  pulpitum, 
et  praedicat  Evangelium.  Ad  fmem  vero  facit  confes- 
sionem,  128  benedicit,  et  reditad  sedem,  et  dicit 
Credo  in  unum  Deum.  Basilicarii  respondent  et  can- 
tant.PrimiceriuscumscholacantantOfiferenda.Tunc 

vii  cardinales  ascendunt  ad  allare  cum  libris,  tres 
ex  una  parte,  et  quatuor  exalia  parte,etPonlifex  a 
diacono  suslentatusintrat  ad  allare  inCanonem  ad 
8acrificandumHostiamcumcardinaIe,PerfectaPrfiB- 
faUone  basilicarii  cantant  Sanctus,  Sauctus,  Sano- 

tus,  etc, 

21.  FinitaMissa,  pontifex  ab  archidiacono  coro- 
natusascenditequum,  et  procedit  cum  Processione 
adpalatiura  hoc  modo.Posteum  praefectusindutus 
manto  pretioso,  et  calceatuszanchaunaaurea,alte- 
ra  rubea;circaeumjudices  pluviahbusindutiante 
Pontificem,archidiaconusetdiaconuscumprimice- 
pio  bini  et  bini,  deinde  subdiaconi :  ante  quoscardi- 
nales  ;  ante  cardinales  cantando  ante  eos  notarii  ; 
ante  notarios  episcopi ;  ante  episcopos  crux  domini 

»  Quippe  hic  liber  scriptus  est  vivente  ac  sedente 

pontifice  Innocentio  secundo,cui  baR  laudes  aptantur. 

b  Hinc  vulgatum  manciee    vocabulum    pro   dono 

Patrol.  LXXVm. 


solid.  dominuspapaetmanum;  primiceriojudicum 
IV  solid.  et  manum;unicuique  judicum  iv  solid. ; 
priori  episcopoivsolid.  et  manum  ;  unicuique  epis- 
coporum  [ui  solid.j ;  iv  solid.   priori  cardinali  et 
manum,  unicuiquecard.insolid.  ;  archid.  uisolid. 
et  manum  ;  unicuique  diaconorumuisolid.:primi- 
cerio  cantorum  uisolid.et  manum  ;  secundicerio 
cantorum  n  solid. ;  priori  basihcario  11  solid.  et  vm 
den.prohonorantia :  unicuiquecantoriiisolid.;prio- 
ri  basilicario  u  solid.etmanum  ;unicuique  subdia- 
cono  11  solid.  ;  prioriregionarioii  solid.  etmanum, 
unicuique  eorum  u  solid. ;  unicuique  acoly  tho  11  soiid 
duobusdilungariisviiisolid.;  scrinariisxsolid.;  ma- 
jorentibus  vsoIid.;draconariis  vsolid.;  etaliisordi- 
^  nibus,  sicut  mos  est. 

23.  Dato  presbyterio,  intrant  ad  mensam  preepara- 
tam.Episcopietcardinalessedent  mdextra  parte;ar- 
chidiac(mus,  et  diaconus,  et  primicerius,  et  prior 
basilicarius,  et  prior  regionarius  insinistra;omnis 
ordo  in  suo  loco.  Ostiarius  ponit  lectorium  cum 
libro  homiharum  in  medium,  Circamedium  convi- 
vium  ex  prascepto  archidiaconi  surgit  diaconus, 
et  legit  lectionem  ipse  vero  archidiaconus  imponit 
finem.  Tunc  pontifex*^  mandat  acolythum,  ut  sur- 

clientibus  facto  profluxisse  existimo. 
c  Id  est  mittit,  modo  Italis  hodie  quoque  familiari. 

33 


APPENDIX  AD  S.  GREGOMI  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


1035 

gaot  cantores,  et  canteota  Sequentiam  modulatis  A 
'vocibus,  qui  surgeotes  faciuot  imperata.  Finita 
Sequeotia,  vaduot  et  osculaotur  pedes  pootiti- 
cisy  et  accipiuot  a  saceliario  uoum  byzaotium,  et 
dominus  papa  dat  eis  coppam  plenam  potione  ex 
k  ore  suo,  etbibunt.  Finito  convivio,  omnesredeunt 
ad  domos  suas,  cardinales  mitti  solent  ad  propria 

24.  In  festivitatesaocti  Stephaoi  tres  lectiooesde 
Actibus  apostolorum,5^e;D/ianu5  autem  plenusgratia 
etfortitudine,eiires  de  sermoDesaoctiS(ephaui,cum 
suis  Aotiphoois,  et  Respoosoriis.  lo  tertio  oocturuo 
de  Natali  Domioiy  cum  iii  Psalmis,  Versu,  etlectio- 
nibus.etsuisAotiphoois.BflatutineB  130L&udes  de 
sancto  Stephano.FinitaOratione  saucti  Stephani  di- 
citur  Antiphona  :  Virgo  hodie  fidelis,  cum  Oratione 
deNatali.  Tertia,Sextaet  Nooade  saocto  Stephaoo ;  ^ 
Vesperee  verodeNataliDomioi ;  Aotiphooa  et  Oratio 
de  saocto  Stephaooetsaocto  Joaoncet  aliarum  fes- 
tivitatum  similiter.  Summo  maoedomiouspootifex 
egredieusa  palatio  corooatus,  cum  Processiooe  ho- 
norificevaditad  saoctumStephaoum,  ubieststatio. 
Ibi  caotaot  Missam,sicutio  Natali  Domioi.cum  iaude 
qua  fioita,  redieos  ad  palatium  corooatus,  acceptis 
laudibus  acardioalibus  et  judicibu8,etdato  presby- 
terio  sive  manibus  et  coovivio  celebrato,sicut  supra 
Bcriptum  est,  sic  omoes  recedunt. 

25.  In  festivitate  sancti  Joannis  evangelistaB  tres 
lectiones  de  Apocalysi,  et  tres  de  sermone  sancti 
Joannis,  cum  suis  Antiphoois,  Psalmis  et  Respoo- 
soriis.Quidam  voluotej  us  passiooem  legere.lu  tertio 
nocturoo  Aotiphooae  ettres  Psalmi,  et  tres  lectiooes 
de  Natali^  cum  suis  Kespoosonis.  MatutinflB  Laudes  ^ 
de  saocto  Joanne,  et  commemoratio,  sicut  supra^ 
prima  de  sancto  Joanne  ;  Oratio  de  Natali. 

26.  Innatalilnnocentiumad  Matutinum  tres  lec- 
tiones  de  Apocalypsi,  ot  tres  de  sermone.  In  tertio 
DOctumorevertituradNataleDomini.  Non  cantatur 
Te  Deumysed  incipiuot matulinae  Laudes.Primacan- 
tatur,  sicutsupra.  Ad  Missamnon  cantatur  Gloria  in 
excelsis  Deo,  nec  All.f  nisi  veneritin  Dominica,  sed 
omne  officiumestquadragesimale.  Isto  dieRomani 
non  comeduntcarnem^nec  sagimen,  nisiveneritin 
dominico  die. 

27.1nvigilia  Gpiphanise^  officium  Natalis  Domini. 
InEpiphania  statio&dsanctum  Petrum,ubidominus 
papacumtotacuriacantat  Versus,sicutinDoininica 
de  Gaudete,  ea  diequasuperius  notaturn  est.Nocte  D 
vero  media  surgit,et  omnes  oMiues  cum  eo  congre* 
gantur  ad  altare  sancti  Leonis ;  ibique  cum  Proces- 
sione,sicut  praelibatum  estiincensando  altaria  usque 
ad  corpu8,ubi  facit  vigilias,trium  lectionum,quibus 
peractis,  ascendit  ad  altare  majus,  etincensat.  Des- 
oendit  ad  pectorale,  et  omnes  ordines  in  suo  loco. 
Annuitprimicerio,utincipiat  vigilias.lUe  autem  in- 
cipitAntiph.  Afferie  Domino  filii  Dei,  eic.Tunc  le- 
gunturtreslectionesde  prophetai^Sur^/^,  illuminare 

«  Sequentia  haec  erat  ilia  quoB  incipit  a  vocc  Loe- 
tabwidus,  ex  CflBremooiali  UrbaDl  VI. 

i>  Hfleret  etiam  nunc  hic  loquendi  modus  apud  noS| 
duvinie  sabouche* 


J^rusalem  et  alia*  lectiones  de  sermone,  praeter  no- 
nam  iectionem  homilifie,quffi  est  domini  papse,  131 
eo  ordine,quoin  Dominicade  Gaudete.  Missaun  vero 
honorifice  cum  laudibus  debet  cantare,  et  accipere 
coronam,  et  coronatus  redire  ad  palatium,et  agere 
sicut  in  aliis  coronis.  Infra  Octavas  ad  Matutinum 
quotidietrespsalnii  et  tres  lectiones  de  sermonecum 
suis  AntiphooisetHespoosoriis,  excepta  Dominica 
quoniam  tiuntnovemlectiones.Post  Octavaslei^uDtur 
EpistolaePauIi.QuidamieguDtdeexpositionepsalterii. 

:28.  Dominioa  priraa  post  Octavas  Epiphaniae  le- 
guntur  EpistolsePauIi,  et  ponitur  historia  de  Psal- 
mista :  Quimeditabitur  in  legeDomini,usqiie  in Sep- 
tuagesimam.lnprimoetsecundonocturnoMatutioi 
cantantur  Aotiphooae  de  eisdem  Psalmis:  Servite 
Dominu  in  timore, eic.  lo  tertio  oocturDoin  loco  An- 
tipiionarumcaotatur.4^/e/.Ad  matutinas  Laudescao- 
tatur  .4  llel.  io  tono  Lux  orta  est  super  no8,ei  caetera- 
rumAotiphooarum,sicutioAntiphonariocontinetur. 
Ad  Primam^  ad  Tertiam,Sextam  etNonam  cantatur 
A//(?/uia.VesperumdePsalmista.Inomnibusexpra'- 
dictisDomiQicistotiusaooiilacantaluradpr«libala5 
Horas,  exccptis  Domioicis  a  Septuagesima  usquei& 
Octavas  Peotecostes,  etab  Adventu  Domini  usque  ia 
Octavas  Epiphani8e,necnon  in  festivitatibus  DomiDJ- 
carum.  Inferiis  autem,sinon  est  festivitas,cantatur 
adPrimamantiphonahaec  :  Benedicluses,  Domint, 
doce  mejustificationes  fuas  ;  ad  Tertiam  antiphooa 
Inclinacormeum,  Deus.in  testimoniatua;sii\  Sextarj 
Domi7ie,vivifica  me  secundum  oerbumtHum;eLd7iovaim 
Aspice  in  me,  Domine,  etmiserere  mei, 

29.  In  Purificatione  beatae  Mariae  leguntursermooe: 
ejusdem  festivitatis.  Mane  statioad  sanctam  Maritm 
Majorem.  Exeuntxvm  «^imagines  adiaconis,etcaD 
clericis  et  populo  veniunt ad  sanctum  Adrianum,  ubi 
fitGollecta.  Seddominuspontifex  descenditadsan- 
ctamMartinam  cum  episcopis,  et  cardinalibus,  et 
caeteris  scholis.  Ibi  cum  omnibusinduitur.Quidam 
cardinales  benedicu ot  cereos  add uc tos  a  curia  et  cu- 
biculariis.  Pontifexegrediturinde,  etascenditsedes 
anteecclcsiam,quositaexpendit.Priusdatepiseopi^ 
deinde  cardinaiibus,  posteadiaconibi]s,etaiiisordi* 
nibus,etpopulo.DeindevaditadsauctumAdrianum, 
ubiestcruxstatiooalis.Archidiaconusannuitutcaa- 
tetschola.Primicerius  incipit,  etcantat£j:siir^,Da- 
minCy  adjuva  nos.  Finita  Antiphona,  pontifexlSl 
diciiOremus, diaconus Flectamusgenua;a\i\i% ^  dia- 
coous  dicit  Levate.ei  pontifexdicitorationem.Dia- 
conus  dicii  Procedamuscum  pace.  Schola  reipoiKiet 
/nnomtneCAr2s({.TuncsubdiaconusregionariusleT&t 
crucem  stationalem  de  altari,plaae  porlanieamin 
manibususqueadecclesiam.  Gumautem  yeDitforBS, 
levat  eam  sursum,quamfertante  pontifieemiDPrO' 
cessione  usquead  sanctam  Mariam  Majorem.  Prinu- 
cerius  inmaoulmvaretro  regefldo  palJium  poDtillcii 
cum  cantoribus  cantat  Antiphona  AtfoniaMa/aiiiifBi 

c  Dehis  imaginibus  infra,  num.  33. 

^  Non  alius,  sed  idem  qui  dixenXPleekuimtgeniai 
pnmis  lIUs  temporibus  subdebat  liwrte.  nfc  iupiiius 
vidimus* 


1037 


EOMANI  OBDINES.  -<  XI. 


i038 


tuum,  5ton.Pontifexcum  aliis  dicit  psalmos^et  sic  A  Psalmus,  Lauda^Jeru$alem.  Versus,  Af)e  Maria.  la 


procedens  dlscalceatus  ante  arcum  NervfiB,intrat  per 
forum  Trajani;etexiensarcumAure»inporlicu  ab- 
sidata  ascendit  per  directum  (AL,  domum)juxta 
Eudoxiam,ettransiensper  silicem'  domumOrphei, 
ascenditper  titulum  sanctao  Praxedis  usque  ad  san- 
ctam  Mariam  Majorem;  ibiquc  finita  Antiphona  a 
8chola,subdiaconus  regionarius  more  solito  portat 
crucem  ad  ahare,  et  facit  Litaniam,  respondente 
scholacumacoljthi8.EtdominuspapacantatMi:»sam 
sed  non  cantatur  Kyrie,  eleison  propter  litaniam. 

30.  Sabbato  Septuagesimse  ad  Yesperum  taceiur 
AUeluiayei  dicitur  Ldus  tibi,  Domine,  Sub  una  Anti- 
phona  Voca  operarios  omnes  Psalmlcantanlttr.Fiiu- 
tisVesperis,apudsanctumPetrum  legitur  Penftateu- 


Evangelio,  5pen7u5  sanctus  in  te  descer%det'fi%dXmxk%, 
Magnificat.  Ad  matutinumi  Regemvirginum,  cum 
suo  Vem7e.In  primo  nocturnoAntiphooa,  ifisstfs^s^ 
Ga6rie/;Psalmus,Do»iine  Dominus  noster,  Antipho- 
na,At;e,ifaria;PsaImus.  CosU  endrrant,  Anfiphona, 
Ne  timeas,Maria;PseAm\xs,Domini  est  terraetpleni" 
tudo  ejus.yersxis,Ave,Maria.ln  secundonocturno  Aa- 
iiph,,AngelusDominiannuntiavit;Psalm\xs,Eructa'' 
vit.Kn\i^honai,Antequam  convenirent;PsalmMS  Domi- 
neDominusnoster.JLn\iphondi,Dabit  eiDominus  Deu$, 
P^m\iSyFundamenta.yers\xs,Benedicta  tuin  mulie' 
vibus.la  tertio  nocturno  Antiph.  ,^cceana7/a  Domi' 
ntVPsalmu8,Can^a/e/>ommo,primo.Antiphona,B6a- 
ta  es,  Mana ;  Psalmus,  Dominus  regnatnt.  Antiph. 


Yersus,Ecce  ancillaDomini.Ee&c  suntResponsoria : 
Missus  esl  Gabriel,Antequam  veniant,Suscipe  verbum, 
Ecce  virgOfSalvatorem  exspectamus,LwtenturccBli, 
Orietur  stella,Beatam  me  dicent.  134  Legiturde 
sermone  et  homilia  sancti  Ambrosii. 


chusintribuslectionibususqueadMatutinum.AdMa-  B  ^^^^^^^^^^^^^^'f^^^^^^h  Cantate, secMndo 

tutinum  ponitur  Genesis,undeleguntur  8exlectioive«: 
In  principio  Deus  creavil  ccelum  et  /erram^septima  et 
octava  de  expositione  Epistolee,  nona  de  homilia. 
Deinceps  tacetur  Te  Deum,ei  Gloriaiu  Excelsis  Dso, 
nisi  fuerit  festivitas  novemlectionum.Admatutinas 
Laudes  omne  s  Antiphonoa  per  ordinem  canteatiir .  Ad 
Missam  non  dicatur  Gloriain  excelsis  Deo^  aedGrada- 
lectTractusinfrahebdomadamlegiturdeLeviticovs- 
quein  tertiamferiamQuadrageaimee.  IstaDomioioa 
Septuage^iimae  statio  est  ad  sanctum  Laureatium  foris 
muros,  ubidominus  pontifexdebetcantareHiaiam, 
etin  preedicatione  tractarede  Introitibusipaius  Do- 
minics  etfuturarum  Dominicarum.  Circumied0runt 
me^em(7(i5moKrsdicitpeccator,etintaataafaictioue 

positusclamat:jfc;xsMr(/tf,  quare  obdormis,  Domiiul  ei  ^.  """''•*"*  n,«^*«»—  ,  «.  x.w*.x.^  *«*  »««^., 
1.    •  «AA         *     4*    »       j  1  C  siam,quodommuspapacunltotacuria 

cum  ultenus non  133 po8s,t paU  Uatu»  dolor*»-  ^^^^  ^,  omLalii  ordmes  ascei 
diciUEstomihi.  Domine,in  protectorem.  Jam  vero 
ipse  confidens  de  misericordia  Dei,  dioit :  Minrere 
meisecundum  magnam  miiericordiam  /tiain.Ooavi- 
nusautem,tantis  lamentatioaibus  puUatu8dioit:/n- 
vocavit  me,et  ego  exaudiam  eum.  Sed  peccatoriOQi^i- 
tu  Dei  misericordiarespiran8,dicit:jPomtntai^^tMiii- 
natiomeaetsalus  inea,quemtimebotoculimei  semper 
ad  Dominum,  quoniamipse  eveilet  de  laqueB  pedes 
171605. Et  hunc  Tractumdebet  jungere  cumfivaageUo. 

^rl.DomioieaSexftgesimffi  legitur  de  F>foe^inQaTn- 
quagedima  deAbrahamJnQuadragesrimadesermo* 
iubu8»ia  terliaDomiDicadeJaool^  etEsaa,inqQarta 
deio«^h,iiiqainCa  de  Moyse.  tn  cafhedra  sancti 


33.  Mane  fit  Golleetaad  lanctoni  Adrianum,  ubi 
doaiiaua  papaoonveait  cum  omDibus  ordiaibut  pa- 
latii^etexpeasis  cereis  benedictia,  cam  x¥Ui  iisagi- 
aibuadiaoonorumdiacalceati  perguatprooaasiona* 
literad  aanctam  Mariam  Major€m,8icut  dictum  eat 
in  Purificatioae;etibicaatatMi88aja  etVeaperaa^ai- 
ouiia  vigilia  diotum  eat 

341.  Quarta  feria,  io^tii  QaadragesIm8B,8tatio  ad 
sanctam  Sabinam ;  et  Collecta  ad  sanctam  Anasta- 

yenit;ibique 
ipse  et  omnesaiu  orames  ascendunt  ad  al- 
tare,fbi  dominuspontifex  datcinerem,et  primicerius 
cum  sehola  cantat  Antiphonam,  i?xau(f{  nos,  Domi- 
ne.Paeta  collecta,  pontifex  discalceatus,  et  omnes 
alii  cunl  Pfocessione  pergunt  adsanctamSabinam. 
Primicerius  oum  schola  retro  cantando  Immutemur 
/ta6f^.Gam  veneritad  ecclesiam,subdiaconus  regio- 
narias,  deposita  cruce  cumlitania  vadit  ad  altare» 
respondentibusschola  et  acolythisjubidominus  pou- 
tifex  cantat  Missam  sine  ITyHe^propter  c  htaniam. 
AiMe  Gommanionem  vero  statsubdiaconus  regfona- 
riu8  juxta  altare,dicens  alta  vocerCrosfma  die  ve- 
niente  statio  eritin  ecclesia  sancti  Georgii  martyris 
ad  Velum  atiretim.Respondet  scholei  Deo  gratias.Ei 


Petri  legitur  aioutindie  Matalis  ejus;  tamen  ad  Ye-  «>  sic  postea  primiceriuscantatcommunionem.  Kinita 

'      '  "  -        Mis8a,acolytha8debettollere<i  papyrum,etintfngere 

inoleo  candelflB,  et  diligenter  extergere,  et  portare 
ad  paiatium  ante  pontificem  dicens  :  Jubef  domnet 
benedicere.Pon^tex  benedicit.  IUe  vero  dicit :  ffodie 
fuit  statiootd  e&netam  Sabinam,qu3ssatutat  te.Pon- 
tifex  respondet  Z>eo  /^raftas. Acolythus  i^eprssentat 
ei  papyrum^qui  osculatur  eum  pro  devotione  San- 
et»,et  datenm  cubiculario.  Cubicnlarius  reponit,  et 
difigenter  observat  usque  ad  mortem  pontificis.Et  sic 


•paraset  matutin«s  Laude8  canitur  Bcce  sacerdos 
fmfnitf.Stalio  iaejiM  baniHca.Dominus  papa  debet 
federeia  ^  cathedra  ad  Mtssam. 

82.  ln  Aanantivitione  beatee  MarieB  vfrginis,  ad 
VeapefwAtttiphooa,  Missus  est  angelus  Oabriel ; 
P8almus,i>i,r27  Dominus.  Antiphona,  Ave,  Maria ; 
Paalmus,  Laudate,  pueri,  Antiphona,  Ne  timeas  ; 
^%a\mm,ljmMu$  siim .  Antiphona,  Dabit  ei  Dominus; 
9saXm\k%,Nisi  Dmnnus ;  Antiphona»  Ecceanciita; 

»  Additur  infra,  num.  52,  ubicecidit  Simen  Magus, 
Id  est  in  ipsa  cathedra  sanoti  Petri,  quaoi  hodie 
quoqua  baeilica  Vaticana  aaaervat. 
0  |d  ifllproyAe^  quod  dietuja  eil  Ifyri^'  ehmn  in 


presmissa  litania,  infra,  num.  35. 

d  Sic  appeilabant  veteres  ellychnium  in  lucernis  et 
cersis  adhibitum.  Adi  Glossarium  GaDgiaaum  ad  vo- 
cem  Pap}fru9* 


APPENDIX  AD  S,  GREGORU  MAGNI  UTURGICA  OPERA 


i039 

fit  ia  omDibus  statioaibus.  Ad  morlem  facit  ex  eis  A 
pulviUum,etponit  sub  capite  ejus  iusepulcro. 

35.QuaadoefficiturCoUecta,ad  Missam  noa  caa- 
taturirvri«>quiaregioQarius  dixit  iaiitania.  £t  per 
totam  QuadragesimamreiteraturGradaleiafra  heb- 
domadam,aisi  fuerit  aliquis  tractus.CoUecla  iil  se- 
secuada  feria,quarta  etsexta,  135  ^^  Sabbatoper 
totam  Quadragesimam  ;  et  in  quator  temporibus 
totius  aani,et  ia  quiata  feria  ad  saactam  Mariam 
trans  Tiberim,  et  ad  saactum  ApolUaarem. 

36.  Domiaica  L3BtarefJerusalem,siaL{\o  ad  Jerusa- 
lem  in  palatio  Sessoriaao,  ubi  domiaus  poatifex  ho 
noriUce  caatatMi8sam,habeasiQmaau  sua^  rosam- 
de  aurocum  musco.dostEraQgeUum  asceadit  pul- 
pitum,et  prsedicat  de  flore,  et  rubore  roseB,  et  odo- 
re,ostendeQs  eam  populo.  Deinde  tractat  deEvan-  ^ 
geUo.  Factis  laudibus,et  finita  Missa,  ibi  accipit  co. 
ronam,  et  coronatus  cum  Processione,  sicut  mos 
est,  reditad  palatium.Longe  ante  descensum  pon- 
tificis  descendit  prffifectuset  pedester  adextrat  eum 
usque  ad  locumubi  ponUfex  descensurus  est;  ibidat 
ei  rosam,et  praefectus  osculatur  pedes  ejus.Accep- 
tislaudibu8,et  celebrata  corona,sicut  mosest  omnes 
redeuntad  propria. 

37.Dominica  de  Passione  ponitur  Jeremias  pro- 
pheta.  Tres  lectiones  deeodem  propheta,  tresde 
8ermone,septimaetoctavade  expositione  ^  Episto- 
l8s,nona  de  homiUa,etaliud  officium  ^  totum  sicut 
scriptum  est.  Abisto  die  usque  inSabbato  sanctoin 
nuUo  Responsorio,  et  in  nullo  Venite,  et  Introitu 
cantatur  Gloria  Patri. 

38.  Dominica  in  Palmis,  ad  Matutinum^tres  le-  ^ 
ctiones  de  Jeremia,tresde  sermoae  Passionis;  du» 
de  Epistola,  nona  Eyangelium  passionis.  Matutin» 
Laudescum  suis  AnUphonis,sicutin  AnUphonario 
conUaetur  ;reUquum  officiumsicutEcclesiacoasue- 
vit.  Manestatio  ad  Lateranum,  ubipalmaesunt  ab 
acolythis  coUectsB  in  basiUca  sancU  SUvestri,  de 
quibus  dantacolythi[A/.,  datur  acolythis]  basUic» 
sancti  Petri,  et  accipiunt  de  altare  vui  [Al,,  u]  soli- 
dos.  Palmas  autem  pr»dictffi  basiUcee  sancti  Silve- 
stri  unus  de  cardinalibus  sancti  LaurenUi  basUicffi 
in  palatio  benedixit,  quas  ostiarii  portant  in  basili- 
cam  Leonianam  ad  ponUficem .  induUsomnibusor- 
dinibus  palatU,  ponUfex  expendit  palmas.  Postea 
exit  indecum  processione;  primicerius  cumschola 
cwiidLadoPueriHebraBorum,  et  aiias  Aatiphoaasus-  D 
que  ante  osUum  ecclesise  saacti  Salvatoris :  ibique 
super  gradusposito  subseUio  poatifex  sedet.Primi- 
cerius  cumscholaiacipitC^om,  lauset  Aonor. Prior 
basilicarius  adclausnm  osUum  136  gu'^  subdia- 
conibus  staas  respoudet,  et  caatat  Versus  CuipueriU 
decus.  Ad  omnes  duos  versus  respondet  schola,  et 
dicit  Gloria,  laus  et  honor.  Quibus  finiUs,  aperto 
ostio  intrantecclesiam  cantando  ilngrediente  Domi- 

*  De  hac  rosa  videsis  observata  in  Glossario  Can- 
giano. 

«iPorsan  Epistolffi  ad  Uebr6B08  ex  cap.  xi  :  Chri, 
stus  assistens  poniifexy  etc. 

^  Nimirum  Laudes  matutinae,  et  ali«  Hor» 


i040 


no,  In  secretariopontifex  induitur,  et  intrat  ad  Mis- 
samsinemappula.Primiceriuscantat  lutroiturasine 
Gloria  Patri.  Diaconus  dicit  KvangeUum  hoc  modo; 
Dominus  vobiscum,  Respondet  schola  et  dicit:  Et 
cumspiritu  tuo,  Etdicit  :Pass/o  Domininostri  Jesu 
Christisecundum  Ifa^/ Aa?ttm.Responiet  scholadG/o- 
riatibi,  Domine, Eiposieai  iegitur  EvaQgelium,etnon 
prsedicatur.Inquarta  vero  feria  etsextasolummodo 
cumpronunUatione  legitur  Evangelium  passionis 
sine  salutatioue,  et  siae  respoasioae. 

39.  ia  coeaa  Domiai  usque  ia  Sabbato  saucto: 
DeuStin  adjutorium  meum  intendenon  dicitur.aec 
luvitatorium,  aec  Glojia  Patri  io  Psalmis ;  sed  in- 
cipiiZelus  domus  ^ua?,sicut  ia  AaUphonario  coaUne- 
tur.  Nec  presbyter  dicit  Oremus;\ecioc  noa  peUt  Be- 
nedicUoQem ;  quaado  fiait  qoq  dicit  Tu  autem.Domi- 
n^,sed  ex  verbis  lecUoais  jubetur  facere  fiaem. 
Lectioaes  leguatur  aovem,tres  delameQtatioaeJe- 
remias  propheUe^aUaB  deexposiiioae  EvaageUi:  ao- 
vem  psalmietocto  respoasoria.Sequitur  MatuUuum 
cum  suis  AntiphoQis  et  Psalmis;quo  completo  non 
dicitur  Kyrie^  sed  csLniSiiarChristus  factus  est  pro  no- 
bis  obediens  usqueadmortem,  et  tacendo  recedunt.  In 
Parasceve  protendunt  Morte7naulemcrucis;inS6h' 
bsiio,  simiUter,  Propter  quod  et  Deus  exaltavit  il- 
lum  et  deditillinomen  quodtst  superomne  nomen. 

40.  Ad  Missam  descenditsummus  pontifexinse- 
cretarium.Preeparatis  ampullispleais  oleo,miscitat 
baisamumcumoleo.Deiade  seiaduit  cumomaibus 
alUs,et  habet  septemcaadelabra  ante  se  accensa,et 
cum  processione  procedit  ad  altare  cumlinteoex- 
tenso  super  caputejus.Prtmicerius  osculatur  scapu- 
iam  ponUfici8,et  cantat  Introitum  cum  Gloria  Patr 
et  Kyrie*  Pontifex  incipit :  Gloria  in  excelsis  Deo, 
Primicerius  cum  scholarespondet.Quafinita.pon- 
tifex  unam  tantum  Orationem  dicit.  Subdiaconus 
legit  Epistolam  in  ambone.  Duo  cantores  incipiunt 
Gradale  iChristus  factus  est  pro  nobis  obediens.Pn- 
micerins  cum  schola  respondel,et  iUi  duo  cantores 
reiterant  Gradale.  Diaconus  legit  EvangeUum.  Eo 
die,  137  dum  dominus  pontifex  praadicat  cardi. 
nales  levant  •  mensamdealtari,etdenudant  altare, 
et  ponunt  eaminsecuroloco.Peracta  priedicaUoDe, 
facit  remis8ionem,populobenedicit,etdescendit  ad 
sedem,  ubi  nuntiat Cr^^io  in  unum  Det^m.OflTerenda 
non  dicitur,sed  soluspontifexintratad  altare  adsa- 
criQcium.dequosacrificioservat  pro  aUodie  Pan- 
scevie.  SancUficatchrisma  etoleum,  Bicut  iu  Ordiaa 
episcopaU  diclumest.  Primicerius  cum  scholacaDtat 
Agnus  Dei,  tribus  vicibus,  Miserere  nobis,  et  dicit 
Gommunionem  Dojninus  Jesuspostquam  ccenavit  cum 
disciputis  suis, 

41.  FinitaMissa,  domnus  pontifex  ita  indutusre- 
dit  in  paiatium  in  basiUca  sancti  Laurentu,  ibiqoe 
exspoUat  se  usque  ad  dalmaticam  ;  et  posita  pelie 

diumas. 

^  Omittur  hoc  tempore. 

•  (^uid  nii  tevare  mensam  de  aliari,  de  quo  etiaffl 
mentio  in  sequenti  lihro  Gencii,  nam.  10,  pttet  ex 
prascedente  deeimo  Ordine  Romano,  num.  7. 


154i 


ROMANI  ORDINES.  -  XI. 


i54S 


■  ad  collum  ejus  sedet.  Cubicularii  ponuDt  concham 
anteeum,etlinteummundum.Duodecimsubdiaconi 
raanentextrabasilicam ;  duo  ostiariiaccipiuntprio- 
rem  in  ulnis,  et  portanteumantepontificem.  Pou- 
tifex  yeroaquacalida]ayatpedesejus,ettergit  lin- 
teo;osculatur  eos  et  dat  ei  v  [Al.  n]  solid.  ;  sic  fa- 
cit  unicuiqueeorumduodecim.Interim  primicerius 
cum  cantoribus  et  cardinalibus  et  diaconibus  can- 
tant  Vesperum.  Quo  ftnito,cantant  Z^ommus  Jesus 
postquam  copnavit,  etdominuspapa  dat  unicuique 
episcopo  IV  solid.,  unicuiquecardinaliiii  solid.,  pri- 
micerio  \\\  solid.,unicuique  cantori  n  solid.  Quibus 
finitis,  vadunt  ad  coBnam  in  basilicara  Theodori, 
quae  est  Panelaria,  ubi  fit  continua  lectio  a  subdia- 
cono.  Perfecta  coena,  redit  in  cameram  ubi  se  ez- 
spoliat. 

42.  In  Parasceve  episcopus  hebdomadarius  facit 
officinm  in  basilica  Saivatoris.  Dominus  papa  des- 
cendens  de  palatio,  ibi  post  altare  cum  aliis  ordini- 
busse  induitet  discalceatuspergitcumProcessione, 
et  omnes  cum  eo,  cantando  Psalterium,  usque  ad 
sanctam  crucem.  Quidam  cardinalis  honorifice  por- 
tat  corpus  Domini  praeteriti  diei  conservatum  in  ^ 
capsuJa  corporalium,  subdiaconus  regionarius  fe- 
rensadpectuscrucem  stationalemcoopertam.  Gam 
venitad  ecclcsiam  praedictae  basilicee  pontifez  lotis 
pedibus,  calceatus  ascendit  ad  altare;  138  prius 
orat^  etpostca  residet.Quidam  basilicarius  vaditad 
pulpitum^  et  incipit  legere ;  deinde  omne  aliud  offi- 
cium,sicut  in  libro  scriptumest.  Peracto  Pater  no- 
sterqui  es  in  coeliSj  accipit  corpusDominiquod  car* 
dinalis  adduxerat,  et  confirmat  de  <:  vino  misso  ia 
calice.  Finito  ofiicio,  ita  induti  redeunteadem  Pro- 
cessione  sicut  prius,  tamen  calceati,  usqueadpala- 
tium,cantando  residuos  Psalmos.  Incamera  domi- 
nus  papa  se  exspoliat,  alii  autem  exspoliati  rece- 
dunt. 

48.  In  sabbato  sancto,  mane  surgit  archidiaco- 
nus,  et  miscitat  oleum  et  chrisma  annotinum  in  cera 
munda.  Acolythus  coniicit  eam  et  colat,  et  facit  ez 
ea  in  simulitudinem  agnorum,  quos  Dominus  pontifex 
expendit  in  Sabbato  de  Albis.  Ad  sextam  Sabbati 
sanctiefficiturnovusignis,  et  cereusbenedicitur;et 
leguntur  duodecimlectiones  Latine,  et  duodecim 
Graece,  et  cantantur  triacantica,  Cantemus  Domino 
gloriose,  Vinea  facta  est,  Attende  ccelum,  Finito 
hoc  officio,  dominus  pontifez  descendit  ad  fon- 
tem  cum  diaconis  et  subdiaconis  regionariis,  can- 
tando  litaniam.  Primicerius  cum  schola  cantando 
Sicut  cei*vus,  usque  inporticumsancti  Venantii ;  ibi 
praeparato facistorio  [Al.,  faldistorio],  pontifex  se- 
det.  Gardinales  autem  qui  remanserunt  in  choro, 
exeunt  per  posterulam  post  absidem^et  intrantper 


A  porticum  sancliJoannis,etvaduntiaeccIesiamsan- 
cti  Venantii.  Tunc  archidiacoaus  praecipit  duobus  ut 
eantadostium  saacti  Veaantii.Qui  obediunt,accipiut 
priorem  cardinaliumper  manus,adextrantes  eum  us- 
que  anf  e  pontificem^omnes  cardinales  sequentes  eum 
PriorautemincIinatse,etdicit  :Jube,domney  benedi- 
oer^.Pontifex  benedicit  eum.Progrediens  parum  Jacit 
similiter,  etbenedicit.Tertiavice  similiter,et  benedi- 
cit  eum  pontifez,  et  dicit,  Ite,  baptizate  omnes  gen- 
tesinnomine  Patris,et  Filii,  etSpiritus  sancti.  Gar- 
dinales  veroita  induticum«  equitibus  revertuntur 
adtituIossuos.Tunc  pontifez  intrat  adbaptismum. 
Quo  finito,reditinIocochrismaIi ;  chrismatinfantes, 
et  lavat  manus.  Deinde  revertitur  ad  altare  cum  li- 
tania  139facta  a  subdiacono  regionario.  Primice- 

«  riuscumcantoribuscantat^yrie;  dominuspontifex 
incipit  GUma  in  excelsisDeo.PfvmnetiM^  cum  schola 
respondet.  £a  finita,dicit  Orationem  ;  subdiaconus 
legit  epistoiam,  et  pontifex  nuntiat  A//e/uuz.Primi- 
oerius  in  pulpito  cantateam,  cuischolarespondet. 
Quo  cantu  finito,  descendit  primicerius,  vadens  ad 
pontificem :  osculatur  pedesejus,  et  debetei  donare 
unum  optimum  pluvialem.  Eo  die  non  cantatur 
Credo,  nec  Offerenda,  neo  Agnus,  Dei,  nec  Gommu- 
nio ;  sed  dicitur  ad  Vesperas  A/^/uia,Psalmus,Lati- 
date  Dominum  omnesgentes;  Antiphona^  Vespere  au 
temSabbati,  Magnificat  ;ei  dicitur  Oratio,  et  Ite, 
Missa  est,  cum  Benedictione. 

44.  In  die  sanct»  Resurrectionis,  ad  Matutinum 
super  Venite,  alleluia.  Quidam  dicunt  Surrexit  Do- 
minus  vere.  Tres  Antiphonae  et  trespsalmi,  Beatus 

C  vir.Quarefremueruntgentes,eiDomine  guid  multi- 
plicatiiunt.  InlocoharumtriumAntiphonarum  can- 
taturA//^^Mia,  sicut  ia  Romaao  Aatiphoaario  scrip- 
ptum  est.  Versus  i7a?c  dies  quamfecitDominus  caate- 
tursicutgradale.  Tres  lectioaes  de  Evaagelio  cum 
suis  Respoasoriis.  Quibus  fiaitis,  cantatur  TeDeum 
laudamus.  Matutia»  laudes  cumAatiphoaissuis  et 
Psalmis.  Perfectis  Aatiphoais,  pro  versu  caatatur 
Gradale  Hxc  dies  quam  fecit  Dominus ;  kxLii" 
phondL  SurrexitDominus  d€sepulcro,PseilmuB  bene^ 
dietus  Dominus  Deus  Israel  et  Oratio  taatumfesti- 
vitatis.  Prima  siae  Aatiphoaa  cum  tribus  Psalmis  ; 
quibus  peractis,  cantatur  Gradale  HxcdieSyeXOreL^ 
tio  diei. 

45.  AdMissam  uaa  taatum  Oratio  dicitur.  Isto  die 
D  statioestad  saactam  Mariam  Majorem.  Maaesurgit 

domiaus  poatifez ;  vaditetiatratiabasilicamsaacti 
Laureatii.  Posita  ibi  capella,et  subseIIio,priusorat ; 
posteainduituradiaconibusetjsubdiaconibusregio- 
nariis  usque  ad  dalmaticam.  Surgitet  ingreditur  ad 
Salvatorem,  aperit  imagiaem,  et  osculatur  pede» 
ejus,  dicens  alta  voce  cantando  tribus  vicibus,  Sur- 


•  Sic  almutia  ((juae  vocani)  nonnulli  collo  circum- 
ponebant  conlra  fngus. 

b  Observandus  hic  locus  de  capsula  corporalium 
in  qijo  Eucharistia  a  Gcena  Dommi  in  seouentem 
Parasceven  osservabatur.  Gonfer  primum  libellum 
Ordinis  Romani  initio,  num.  8. 

c  Non  dicit  de  vino  consecrato  ex  contactu  parti- 


cuIfiB  Eucbaristiae  in  calicem  immissffi. 

^  Hffic  est  missio  cardinalium  ad  baptizandum   in- 
fantes  in   ecclesiis   baptismalibus^  que  RomaB  non 

Saucae  erant ;  qualis  in  primi5  ecclesia  eanctae  Maria» 
lajoris,  de  qua  infra,  num.  42.  Vide  Concium   infra 
c  Id  est  cum  equis,  more  quorumdam|velerum. 


1043 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LimGICA  OPERA. 


i044 


rexit  Dominusdesepulcro,  qui  pronobii  pependitin  A  altare.  Cum  intrat  presbjterium  ecclesiie,  mansio- 


ligno,  alleluia,  Alii  respoadent,  et  redit  ad  subsel- 
lium.  Priug  dat  pacem  archidiacono,  qui  revertitar 
ad  locum  suum ;  deinde  secundo  diacono,qui  rever- 
titur  etdat  paoem*  archidiacono,  et  redit  in  filo  ; 
sie  cffiteri  diacones  faciuat  Deinde  primicerius  1 40 
oum  cantoribuB  accipiunt  pacem ;  similiter  redeunt 
in  fllo  ;  deinde  prior  basilicarius  oum  subdiacono 
accipiunt  pacexn,  etredeunt  innio;deindeacolythi, 
et  alii  palatini  ordipes.  Finita  pace,  tunc  dominut 
pontifex  induit  se  planeta  alba,  et  ab  isto  die  usque 
inOctavas  pasobflB  similiter,  etinduitpailiumetmi» 
tram.  Cum  eis  omnibus  ordinibus  descendit  de  pala- 
tio.Praparatis  equis  cum  albis  mappulis  super  lellasp 
coronatur,  et  equitat  cum  prooessione  ad  sanctam 


narius  prflBparat  ei  arundinem  cumcereo  accenso, 
quam  accipit^  et  ponit  iguem  in  stupa  super  capita 
columnarum  quae  ibi  stant.  Cum  autem  venerit  ad 
primum  cereum,  primicerius  deponit  mitram,  et 
osculatur  scapulam  deztram  pontificis,qui  benedicit 
eum.  Cumvenerit  ante  altare,  cubicularii  auferunt 
mappullamsupercaputejus;deincepsfacitoffioium 
sicut  Ecclesia  consuevit.  Primicerius  autem  cum 
cantoribuscantant  Introitum  Resurrexi  et  adhucsum 
tecum.  Dominus  pontifez  nuntiat  Glorixi  in  excelsis 
Deo  ;  qua  peracta,  pontifez  dicit  Orationem.  Archi- 
diaconus  vero  cum  diacono  et  subdiacono  stantes 
juxtaaltare  ordinate,  etnotarii  jusum  in  choro  cum 
pluvialibus^archidiaconus  cum  sociis  alta  voce  dicit : 


MariamMajorem.Cun^autemveneritin  Merolanam,  b  ^^a^^^^^^^^^Hespondentnotarii:  Dominonostro 


stat  notarius ibi, ^t  alta  voce  dicit :  Jube,domne, be- 
nedicere»  Poniifezbenediciteum.  Notarius  dicit:/» 
ecclesia ^  sanctaeMariseinhacnoctebaptiiatisunttot 
masculiet  tot  femince.  Pofiiitej,  respoudai  Deo  gra* 
tuxi.  £t  notarius  accipit  a  saceUario  unum  bjiaa- 
tium.Secunda  feria  similiterfit  ad  sanctumPetrum ; 
tertia  feria  similiteradsanctumPaulum. 

46,  Cum  autem  veneritdominus  pontifex  ad  san« 
ctam  Mariam,  ubi  fit  statio,  descanditde  equo;  de- 
ponit  coronam  de  oapite^  quam  d4(  stratoribus,  ut 
diiigenter  servent  eam.  CanonioieoclesiflB  cum  tfau* 
ribulo etincensOy  etaqua  benedicta  suscipiunt  eum 
cuDDi  Processione  cantando ;  sed  pontifez  ponit  in- 
censum  in  thuribulo,  et  aspergit  aquam  super  popu- 
^um.Deinde  intratecclesiam,  etorat,  et  vaditad  se- 
cretarium  ;  ubi,paratis  omnibus  ordinibus.prius  dat 
pacem  priori  episcopo,  qui  ei  serviturus  est,  et  re- 
dit  in  locupi  suum*  Deinde  secundo  episcopo,  qui 
rediens  datpacem  priori  suo,  etreditin  filo,  et  aliis 
similiter ;  deinde  cardinalibus  similiter  ;  postea 
Praefecto  et  Judicibus,  delungariis  quoque,  id  est 
prsBfectis  navalibus,  et  majorentibus,  qui  dicuntur 
schola  Stimulati,etc8eterislaicis  princlpibus.  Tunc 
surgunt  duo  subdiaconi  basilicarii,  et  accipiuqt 
priorem  subdiaconum  regionarium^per  n^anus  adez- 
trantes  eum  ab  introitu  secretarii  ante  pontificem. 
Quialta  voce  dicit :  Jube,domnejbenedicere.Pontitex 
benedicit  eum  ;  deinde  parum  producunt  eum,  et 
iterum  dicit  iJubCf  domne,  ften^dic^^e,  et  benedicit. 
Progrcditur  ante,  et  dicil :  Jube,  domne,  benedieere. 


papoe  Tnnocentio,  a  Deo  decreto  summo  pontifici  et 
universali  papXj  vita,  Archidiaconus  et  diaconus 
iterum  dicunt :  Exaudi,  Christe,  Notarii  respondent 
similiter.  Sic  dicitur  tribus  vicibus,  etc,  quse  se- 
quuntur  in  laude.  Facta  laude,  prior  snbdiaconus 
basilicarius  legit  Epistolam  latinam,  subdiaconus 
Grmcus  legit  Epistolam  Grsecam.  Duo  cantores 
inpuIpitocantantGradale^a?C£f/e5^uam  fedt  Do- 
minus,  Primicerius  cum  schola  respondet.  Finitis 
cantibus,  archidiaconuslegit  EvangeliumLatinuni, 
diaconusGnecusIegitEvangelium  Grapcum.  In  se- 
creta  descendunt  duo  diaconi  ante  altare,  et  duo 
subdiaconi,  ordinate  stantes  cum  silentio.  Dum 
pontifez  dicltPtfromma  sgecula  sceculorw),  nullus 
eirespondet,  sedincipit,  et  AioM  Pater  noUer  qui 
es  in  cceliSy  etc,  quae  sequuntur. 

48.  Finita  Missa,  coronatur,  et  cum  Processione 
redit  ad  palatium  per  montem  Ezqnilinum,  intrans 
sub  arcum,  ubi  dicitur  macelium  Lunanum  [A/., 
Eumanum],  progrediturante  templnm  Marii,qoud  <* 
vocaturCimbrumtransiens  per  Merulanam,  ascen- 
densadpalatiumjuxtaFulIoniam.Inintroitnbasilicx 
Zachariflfi  papsB,  acceptis  laudibns  acardinalibuset 
judicfbus.  sicuti  in  aliis  coronis,  descendit  de  equo ; 
suscipitur  a  142  primicerio,  ct  secundicerius 
judicium  deponit  coronam,etdatcubiculario,quam 
cariose  reponit  in  scrinio.  Judices  autem  ducunt 
enm  illo  die  in  basilicam  magnam  Leonianam  in 
cameram,  ubi  sunt  prseparata  undecim  scamna,  et 
unumsubselliumcircamensamdominipontificis.et 


Dominu8benediciteum,etdicit:5^m  Domininostri  D  lectusejusbenepraeparatusinfiguraduodecimapos- 


Jesu  Christi ;  Servi  Domini  nostri  Jesu  Christi ;  Servi 
Domini  nostriJesu  Christi,  G.  archidiaconus  legai 
Evangelium,  Hyacinthussubdiaconuslegat  Ejnsto- 
tam,  G.  primicerius  etcmteri  eantores  cantent. 

14147.Tunosurgit  dominus  pontiez  a  duobus 
sustentatus,  in  Processione  progrediens,  sicut  mos 
est. Cubicularii  in  introitu ecciesitT  habent  mapulam 
eztensam,quamportantsupercaputejusu8queaate 

«  Sic  JDfra,  num*  sequenti,  pontifex  prius  dat  pa^ 
cem  priori  episcopo,  deinde  secundo,  qui  reversuf 
ad  locum  suum,  dat  pacem  priori  suo» 

^  Idem  ritus  superius  in  primis  ordinibus  Roma- 
nlB. 


tolorumcirca  mensam  Christi,  quando  comedernnt 
pascha.  Ibi  jacentin  cubitisquinque  cardinales,  et 
quinque  diaconi,  et  primicerius  adprandinm^dato 
prius  presbyterio  in  camera  cum  manibus,  sicur  ia 
die  natalis  Domini.  Surgit  inde,  et  venit  ad  locum 
qui  dicitur  Cubitorum,  ubiagnus  assus  benedicitur: 
quem  benedicit,  et  redit  ad  prfleparatum  lectum 
mensa^.  Prior  basilicarius  sedet  in   subsellio  ante 

«  In  alio  codiee,  quod  nominatur  arcus  Galliani, 
nimc  sancti  Viti  in  maeello  Nardini,  transiens  per 
lUeruianam,ascendens  ad  palatium  Cimbrum  juxta 
FuUoniam. 


104R 


ROMANl  ORDINES.  —  XI. 


lOU 


lectnm.Tiinodomiauspontifextollitparutndeagno,  A  Romiili  ;  ascendit  ad  Vaticanum  in basiliea beali 


et  prius  porrigit  priori  basilicario»  dicens :  Qtiod 
facis,  faceitius ;  sicut  illeaccepit  addamnationem,  tu 
accipe  adremissionem ;eim\ii\i  in  os  ejus,  quiacci- 
pit  et  comedit.  Reiiquum  agni  dat  undeciin  discum- 
hentibus,  et  aliis  quibus  placet,  et  sic  omnes  come- 
duot.  Ad  dimidiura  vero  convivium  ex  prrecepto 
arcbidiaconisurgitquidam  diaconus,etlegit  lectio* 
nem.  Gantores  autem  ex  prseceptodomini  pontificis 
cantant  Sequentiam,  quee  sit  conveniens  Pasche, 
modulatis  organis  ;eaqnefinita,  eunt,  et  osculantur 
pedespontificis,  quidateiscoppamplenam  potione; 
qui  bibunt,  et  accipiunt  a  sacceilario  unum  byzaDtiura. 

49.  Finito  convivio,  descendil  in  basilicam  Sal- 
vatoris  ad  secretarium,  ubi  parnmpausat ;  qui  sur 


Petri  apostoii,  ibique  cum  omni  populo  Romano 
cantat  Missam. 

51.  Quafinita,  ooronatnr  ante  basilicam  sancti 
Petri  in  loco,  ubi  ascendit  equum,  et  coronatus 
cum  Processione  revertitur  ad  palatium  per  hano 
viam  Sacram,  per  porticum  et  per  prflelibatum 
pontem,  intrans  sub  arcu  triumphali  Theodosii, 
Vaientiniani  etGratiani  imperatorum.  et  vadit  juxta 
paiatium  •  Gromacii,  ubi  Judei  faciunl  laudem. 
Prosiliens  per  Parionem  inter  circum  Aiexandri  et 
theatrum  Pompeii,  descendit  per  porticum  Agrip- 
pinam  ^  ;  ascendit  per  Pineam  juxta  Palatinam, 
prosiliens  ante  sanctum  Marcum  ascendit  sub  arca 
Manus  camesB  per  clivium  argentarium,  inter  in- 


gens,  dictapriusNona.intratadVesperaseoordine,  B  sulam  ejusdem  nominis  et  capitolium,  descendit 


sicut  in  Antiphonario  scriplum  est.  Finitis  tribus 
Vesperis,  in  basilica  salvatoris,  et  ad  Fontes,  et  ad 
sanctam  Grucein,  redit  dominus  pontifex  in  pree- 
paratam  porticum  ;  posito  ibi  facistorio  [Al.,  fal* 
distorioj,  sedet  ipse,  et  alii  ordines  ciroa  eum. 
Architriclinus  autem  cum  aliis  juvenibus  ordinate 
praeparat  ante  dominum  pontificem  potionem,  et 
vinum  bibit  ipse,  et  omnes  alii  bibunt.  Interim 
cantoressurgunt,  etcantant  hanc  Sequentiam  Gr»- 
eam,  nuv/^aUpovriiiiv  on^fAcoov,  qua  Sequentia  finita, 
eant,  et  oscuiantur  pedes  pontificis,  et  dat  eit 
bibere  coppam  potionis.  Sic  omnes  leeti  recedunt. 

50.  Secunda  feria  statio  ad  sanctum  Petrum.  Ad 
Matutinum  super  Venife, Surrexit Dominnsvere, alleU 


ante  pri  vatam  Mamertini ;  intrat  sub  arcu  triumphali 
inter  templum  Fatale  et  templum  Goncordiae,  pro- 
grediens  inter  forum  Trajani  et  forum  Geesaris ; 
subintratarcum  Nerviaeinter  templum  ejusdemdeoD, 
et  templum  Jani,  ascendit  ante  asylum  per  silicem^ 
144  u^i  cecidit  Simon  Magus,  juxta  templum 
Romuli ;  pergit  sub  arcu  triumphaU  Titi  et  Vespap- 
siani,  qui  vocatur  Septem  lucernarum  ;  descendit 
ad  Metam  sudantem  ante  triumphalem  aroum  Cons- 
tantini,  reclinans  manulfleva  ante  amphitheatrum» 
etpersanotam  viamjuxtaGoloseum  [AL,  CoUiseum], 
revertiturad  Lateranum  ;  ibique  honorificesuscep- 
tus,  factis  laudibuB  oardinalium  etjudicum,ascen- 
dit  palatium  ;  dat  presbyterium  sine  manibus, 


17.,  ,#-  «^^.f/L.  .    f^  !«-«  ♦-;..«.    A«#j«i,«««-.,^  r  celebratconvivium  in  eadem  basiiica  Leoniana. 
VenUe,  exsultemus.  In  loco  trnim   Antiphonarum  ti  ^  .  .      ,  ...     ^  „  .  *    .* 

Peracto  convivio,  descendit  ad  Vesperas,  et  faoit 

officium  sicut  scriptum  est. 
52.  Infra  Albas  Paschae,  ad  Matutinum,  invitato- 


csiniaiuT  Alleluiaj  et  tres  Psalmi,  143  ^^^  invoca- 
rem  [Al.y  In  Domino],  Verba  mea,  Domine ne in  ira 
tua.  Versus  Hxc  diem  quam  fecit  Dominus  ,  tres 
lectiones  de  homilia,  et  duo  Responsoria  diei ;  Te 
Deum  taudamus.  Matutinss  Laiides  cantantur  cum 
suis  Antiphonis,  et  Psalmis,  et  Versibus  alterius  diei 
prioris.  Mane  autem  facto,  omnes  palatini  ordines 
congreganturad  palatium  cum  pontiflce,  etdescen- 
dunt  de  palatio,  etequitatdominuspontifex.Intrat 
per  campum  juxta  sanctnm  Gregorium  in  Martio  ; 
descendit  in  viam  majorem  suh  arcu  formoe,  et  dex- 
tra  mann  ante  sanctnm  Clementem,  declinans  in 
iaevam  juxtacoliiseum.Transiensperarcum  Aureae 
[At.,  Nerviee]  ante  foruraTrajani  usque  adsanctum 


rium  Surrexii  Dominus,  oum  suo  Venite.  Feria 
terUa  tres  Psalmi,  Domine  Deusmeus  in  te  speravi, 
Domine  Dominus  nosiert  In  Domino  confido,  Versut, 
Hcec  dies^  tres  ieotiones  cum  suis  Responsoriis.  Ma- 
tutin»  Laudes  sicuU  convenit  diei,  et  ad  aliud  offi- 
cium.  Feria  quarta  Psalmi  Salvum  me  fac  Domine^ 
Usqueguo,  Domine:  Dixitinsipiens.  In  ioco  AnUpho- 
narum  cantatur  AUeluia,  et  cum  Versu  HoBCdies,  et 
cum  tribus  leoUonibus  et  Responsoriis.  Matutin» 
Laudes  et  aliudofficium  sicut  supra.  Feria  quinta, 
Psalmi  Domine,  quiihaditahit ;  Conservame,  Domine, 


BasiUum,  ascendit  per  montem  circa  militiasTi- d  ^^^"^*'^^'"*'*^*^"™^^^^^*'^!^!*"^"'^"*^^^^^ 


berianas  ;  descendit  per  sanctum  Abbacyrum,  et 
transiens  ante  sanctos  apostolos,  manu  loeva  des- 
cendens  in  via  Lata,  et  deolinansperviam  Quirina- 
lem,  etproficiscens adsanctamMariaminAquiroad 
arcum  PietaUs,  sic  ascenrlit  ad  campiim  Martis^ 
transiens  ante  sanctum  Trifonem  juxta  posterulas, 
usque  ad  pontem  Adrianum  ;  intrat  per  pontem;  et 
exit  per  portam  Coliinam  [A/.,  ColinamJ  ante  tem- 
plum  et  castellum  Adriani ;  proUciscens  ante  obelis- 
cum  Neronis,  intat  per  porticum  juxta  sepulcrum 


ii^/e/uta,etcum  versu  Bobc  dies,  et  cum  tribui 
iectionibusetresponsoriis.  MatutinaeLaudes  et  aUud 
officium,  sicut  supra.  Feria  sexta,  Psalmi  Cmli  enar-' 
rant ;  Exaudiat  teDominus;Domine,invirtutetua.  Ver- 
BU&  H(ec  dies,  ires  lectiones  cum  euis  Responsonis 
diei.  MatuUnae  Laudes  sicutsupra,et  aliud  officium. 

53.  Sabbato  de  Albis,  ad  MatuUnum,  tres  Psalmi 
Dominus  regit  me ;  Domini  est  terra;  Judica  me, 
Z)ee45.  Inloco  trium  Antipbonarumcanteturi4/te/ma ; 
Versus  Hcec  dies,  tres  lectiones  cum  Responsoriis. 


•  Aliiis  Codex  habet,   commentarii,    ut    conjicio.  ^  Item  idem  Codex  addit  expUcandi  causa,  sanctx 

vice,   ante  palatium  sancti  Stephani  in  piscina  di     Marice  Rotundx,  Pantheon, 
Rachi, 


1047 


APPEWDIX  AD  S.  GUEGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


i048 


Matutinoe  Laudes  et  caBterum  officiumsiculsupra.  A  sioneprocedunt  ad  sanctumMarcum.Priuscantant 


Mane  ad  Missam  statio  Laleranis,  ubi  dominus 
apostoliciis  canlat  Missam,  ihique  mutatur  Gradale 
in  Alleluia,  etcantanturduoA//e/Mia,  cum  suis  Ver- 
sibus.  Dum  primicerius  cum  schola  cantat  Agnus 
Dei,  domnusApostolicus  expendit  agnos  per  popu- 
lum,  hac  ratione,  ut  sicut  filii  Israel  in  ^Egypto 
positi  pr»cepto  Domini  He  sanguine  immaculati 
Agni  inliminibus  domorum  scripserunthocsignum 
T,neabangelo  percutereniur;  itaetnosdesanguine 
passionis  immaculati  Agni  Christi  debemus  hocsig- 
num  scribere  in  limine  domorum  nostrarum  per 
fidem,  ne  a  diabolo  et  145  ^  vitiispercutiamur,  et 
a  potestate  diaboli  hberemur.  Aliud  propter  infantes 
noviter  baptizatos,  in  ecclesia  deponentes  veterem 
tunicam,  qui  annuntiant  A^^c^Mw,  id  est  gloriam  fi  rumcanonic^scumsuiscrudbusTnbaViUcam^^^^^^ 


A n l i phon am ,  Domine Domin us  noster,  q xti  cum patri- 
bus  nostris ;  deinde  Psalmus^ea^z^  i>i>,  146  ^^^^' 
liquos.  Cum  autemad  ecclesiam  veQerint,  cantatur 
Responsorium  FamuleDei,Marce.  Finito  Responso- 
rio,  faciunt  Coliectam ;  Populus  Sion,  converlimini 
adDominum.  Finitocantu, dicunt :  F^c/amus^entia. 
Levate^eiOrsiiionemProcedamuscumpace ;  respon- 
dent /n  nomine  Jesu  Christi.  Exeunlesde  ecclesiare- 
deunt  ad  Processionem,  per  viam  cantando  Aniiphon&s 
eiPsalmos,ec  instatutislocislitanias,  sicut  mosest, 
usque  ad  sanctum  Fetrum  ;  eiaccipiuntacuriado- 
mini  papae  presbyteriumsecundumconsuetudinem 
hujus  diei. 

57.  Interimconvenientibusomnibus  patriarchia- 


beatiiudinis  ccBlestis  patriae.  Tertium,  quia  quicun 
que  habuit  de  cera  pr»dictorum  agnorum,  et  exea 
in  domo  sua  crucem  habuerit,  vel  secum  portaverii, 
non  ieedetur  ab  aliquo  phaniastico  spiritu,  et  a 
tonitruo.  APascha  usque  in  Sabbato  ad  Sextam,  ad 
omnes  Versus  officii  non  dicitur  Responsorium  ad 
Primam,  Teriiam,  Sextam  et  Nonam,  et  Comple- 
torium,  nec  lectioineisrecitatur;  sed  pro  lectione, 
Yersu,  Responsorio,  cantatur  Gradale  Hac  dies,  et 
dicitur  Versus,  sicut  in  aliis  diebus  fuiuris. 

54.  Mane  siatio  ad  sanctum  Pancraiium.  Ad  Ves- 
perum  debetcssedominuspontifex  ad  sanctos  Cos- 
mam  et  Damianum,  cum  omnibus  scholis,  ibique  ho- 
norifice  cantare  Vesperas,  sicut  in  die  sanctiPascha- 


toris,qu8BvocaturConstantiniana,ubidominuspon- 
tifexpost  altareejusdemecclesiae  induiisecumepis- 
copis,  cardinalibus  et  aliis  ordinibus  sacri  palatii ; 
tuncprimiceriuscumcantoribuscantatPopu^ttjSton- 
Finito  cantu,  dominuspontifexdicit  Oremus,  archi- 
diaconusf/ec^am24S^enua,aliusrespondetZret;a(e;et 
pontifex  dicit  Oraiionem.  Schoia  respondet  Amen. 
ArchidiaconusnuntiatProc^amusciim  pace,  schoia 
respondet  In  nomine  Christi.  Subdiaconusverore- 
gionariuselevatcrucemstationalem  dealtari,quam 
piene  portatinbrachio,  utosciileturab  omnibus,ia 
Processione  ante  pontificem  usque  inexitu  ecclesiae ; 
deindelevat  eam  crectam.  Primicerius  cum  schoia 
postdomnum  papamtenens  palliumcuni  iaeva,pri- 


ti»,  ethabere  coenam  de  ecclesia,  ipse  et  omnes  q  mum  incipit  Antiphonam,DowiVic/)ommii5  nos/fr. 


ordines  palatii,  videlicetpanem,  vinum,  lacteas  et 
lactucas. 

55.  A  Pascha  usque  in  vigiliam  Ascensionis  can- 
tentur  tres  Psaimi  uniuscujusque  nocturni  ejusdem 
feriffi,  ettres  lectionesinloco  Antiphonarum.  Apud 
Romanos  non  sunt  nisi  tria  A  lleluia,  tam  in  Domini- 
cis  diebus,  quam  in  feriis  ei  festivitatibus  ;  ita  quod 
ad  terminum  preedictum  iiniatur  Psalterium  non  genu 
flexo  in  ulloofficio  ;etnon  caniatur  Antiphona,  sed 
inloco  Antiphon»canteturi4//«/ma,  nisicum  fuerint 
dominicales  Antiphonae  ewTaAlleluia;  et  Antipliona 
alicujusfesiivitatis,similitercumAZ/e/t<ia.Infraheb- 
domadam,adMatuiinum,  Inviiatorium.4/Wma,cum 
suo  Venite.Xn  Laudibus  sub  una  Alleluia.  In  tono 


Deinde  Lateranum  eamdem  Antiphonam,  postea 
sancta  Maria  Major ;  in  quarto  loco  sanctus  Peiros. 
Finiiis  patriarchiis,primiceriusiterum  incipiteaip- 
dem  Antiphonam  ;et  hoc  ordine  cantantur  aliae  Ad- 
tiphonse  per  totam  viam,  dum  pontifexcantat  Psal- 
mos.  CumautemveneritProcessio  ante Colosearo, 
subdiaconus  regionarius  incipit  ^  septiformem  lita- 
niam.  Basilicarii  vero  respondeni  iliud  idem  usque 
ad  sepiimum.  Cum  autem  venerit  antesanctam  Ma- 
riam  Novam,  inpraeparato  lecto  dominus  pontifex 
cum  episcopis,  cardinalibusetdiaconibus  quiescit, 
donec  litania  finiaiur.  Qua  fmita,  surf^ii  domiaus 
pontifex,  dicit  Oremus,  dmeonusF lectamusgenuaf 
respondetur  Le{;a/e.  147  Pontifex  dicit  Orationem, 


Noliflere  ilfana cantantur  omnes  Psalmi ;  ad  Ves-  n  diaconus  Procedamus  cum  pace,  et  redeunt  omnes 


peras  similiter,  nisi  in  Dominicisdiebus  et  festivita- 
tibus.  In  omnibusmatutinisLaudibusetvespertinis 
Horis  fit  commemoratio  Passionis  Christi  et  Resur- 
rectionis  ;Antiphona,Criicemaafic/am5zi6u7,etiVo/i 
flere,Maria,  cum  Versibus  et  Orationibussuis.Se- 
cundaferiapostOctavamPaschaeponiturApocalyp- 
sis,  et  hisioria  Ego  sum  vitis,  usque  in  Dominicam 
de  Modicum. 

56.  In  litaniis  majoribus  omnes  cruces  RomansB 
civitatis  cum  tleroetpopulohonoritice  cum  Proces- 


in  Processione  per  viam  Sacram  ad  clivum  argea- 
tariipreelibatum.Subdiaconusincipitquinqueformem 
litaniam  eo  ordine  quoprius,usque  ad  lectumante 
sauctum  Marcum,  ubi  Dominusse  pausat,  sicotiii 
primo.  Deinde  revertuntur  in  Processione  usque  ad 
arcum  triumphalem  Theodosii,  Valentiniani  et  Gra- 
tiani  imperaiorum ,  ubi  incipit  triformem  litaniamos- 
que  ad  lectumin  ponte  Adriano.VenientesadsaDC' 
tum  Laurcntium  in  porticu  majore,  ubi  incipitsim- 
plicem  litaniam  usque  ad  lectum  caniari  ante  sanctam 


j  »  Nota  liic  septiformem,  quinqueformem,  irifor- 
mem,  ei  semplicem  litaniam. ,  Septiformem  iitaniam 
instituit  Gregorius  Magnus,   quffi  in   Feptem  choros 


disiribuai  erai.  Lege  Menardumi  in  n^tis  ad  Sacrt- 
mentarium,  pag.  94.  Confer  etiam  primum  OrdirMi 
Romanum  supra,  num.  43. 


j 


1049 


ROMANI  ORDINES.  —  XI. 


4050 


Mariamia  Virgari  [AL,  Virgariorum]  in  line  cor- 
tin». 

5S.  Finita  litania,  aliisque  officii8,ascendit  ad  ba- 
silicam  sancti  Petri  ubi  est  statio ;  ibiquedominus 
pontifex  cantatMissam.  Inhacstationehabetdomi- 
nuspontifex  xxsolid.  den.  Papiens.,cardinales  vero 
et  diaconi,  et  primicerius  cum  cantoribus,accipiunt 
XL  solidos  Lucenses  ;etpriorbasilicarius,etscrina- 
rii  scribuntomnes  cruces,  et  de  unaquaque  habent 
unumLucensem,  dequibus  habent  acolythi  medie- 
tatem,  etmedietatem  basilicarii ;  x  solid.[diaconi], 
subdiaconi  regionarii  vi  solid. 

59.  Dominlca  de  Modicum  ponunlur  Epistola;  ca- 
nonicsusque  in  tertiam  Dominicam,  Pate7\cum  es< 
sem  cum  eisAn  hacDominica  poniturActusaposto- 
lorum  usque  in  yigilia  Ascensioni8,et  cantatur  de  pra;- 
libata  historia,  SioblUus,  et  leguntur  de  hoc  libro 
tres  lectiones  in  Ascensione  Domini,  tres  in  Domi- 
nica  de  Rosis,  et  duae  in  Pentecosten. 

60.  In  Ascensione  Domini  statio  ad  sanctum  Pe- 
trum^ubidominuspontifex  cum  episcopis,cardina- 
libus,  diaconibus  et  caeteris  scholis  debet  cantare 
Vesperas  ;  et^  sicut  in  nocturnis  stationibus,  media 
nocte  surgere,  incensando  altaria  ;  prius  ad  corpus 
vigiliascelebrare,deinde  in  choroantealtaremajus 
eosdem  vigilias  inciperc.  Tres  lectiones  deActibus 
apostolorum;quinqucdesermonibusfestivitatis,nona 
de  homiliaeoordinequo  superiusdiximus.  AdMis- 
sam  fiuntlaudes  ab  archidiacono,  etdiaconibus  et 
subdiaconibus,  etnotariis  septem.  Dum  laudes  efd« 
ciuntur,  pontifex  stat  ;  quibus  finitis,  canituraliud 
officium  Missse,  eaquefinita,  coronatur,etsicgIorio- 
siusrevertitur  adpalatium.  Infra  hebdomadam  us- 
que  in  SabbatoPentecostes,inunaquaqueferiacan- 
tantur  tres  antiphonse,  l^S^^t^^s  Psalmi  praedic- 
tfiB  festivitatis  ;etleguntur  tres  lectiones  de  sermo- 
nibus. 

61.  DomJnicadeRosa,  statio  adsanctam  Mariam 
Rotundam,ubi  pontifex  debet  cantare  Mis8am,etin 
praedicationediceredeadventu  Spiritussancti,  quia 
dealtitudine  templi  mittuntur  ros®  infigura  ejus- 
dem  Spiritus  sancti. 

62.  SabbatoPentecostes  ad  officium  baptismile- 
guntur  sex  lectiones  Latin8B,et  sex  Gr8ec8B,et  aiiud 
officium  sicut  in  sacramentario  scriptum  est. 

63.  Dominica,  statioad  sanctum  Petrum^quo  do- 
minus  pontifex  ad  Vesperas  Tigili»  cum  omnibus 
ordinibus  venit;et  in  nocte  ad  Matutinum  sicut  in 
nocturnis  stationibus.  Ad  corpus  vigiliastrium  lec- 
tionum  facit;deindead  altare  majusMatutinum.  In- 
yitatorium  AUeluia,sic\it  in  dieResurrectionis,cum 
suo  Venite.Alii  C8inisini  Alleluia^Spirilus  Dominire- 
plevitorbemterrorum,veniteadoremu8,aUeLAniiiih., 
Alleluia.Psalmi,Bealusvir;Quarefremueruntgenle8: 
Domine,quid  muUipU^ati  sunt,X\iid\cuni,Factuse8t 
repente  de  cobIo  sonus.  Confirma  hoc,  Deus .  Emitte 

Hic  iterum,  ut  supra  in    Nativitate,  distinguuntur 

SigilisB  a  Matutino,  Amalarius,    in  Antiphonari  cap. 
)duasvigiUas  vocat.  ExRomano,  inquit,.rlrUip^o- 


A  Spiritumtuumet  creaAun/tir.cumsuisPsalmis.Tres 
lectiones  leguntur.  Primam  lectiooem  legunt  cano- 
nici  ecclesi8B,L>ewwco7np^eren/Mr,etcantantprimum 
Responsorium.Secundam  lectionemlegunt  cardina- 
lesdesermonibus;responsoriumcantantcantoreset 
basilicarii;tertiam  lectionem  legit  pontifex.Cfleterum 
officium  facit  primicerius  cum  omnibus.Missam  can- 
tatpontifex,  cum  laudibus.  PostMissam  coronatus 
reditad  palatium,sicutmosest.  lofrahebdomadam 
legiturdesermonibus.  Sabbatoquatuor  temporum 
ad  lectiones  non  flecluntur  genua'propter  Pascha,sed 
in  looo  Gradaiium  caaitur  Alleluia,cum  suisVersi- 
bus.lfyne  non  dicitur  propter  litaniam  processio- 
nis.ubi  dictum  est  Kyrie\sed  solummodo  finito  hym- 
no  trium  puerorum,pontifex  incipit  Missam^G/orui 

3  in  excelsis  Deo,  ei  reliquum. 

64.  Diciturpascha  annotina,  quia  est  in  anniver- 
sario  prfieteriti  Paschatis. 

65.  Dominica  octava  Pentecostes  poniturliber 
Regum,  usqueinKalsndas  Augusti;deinde  Docturna 
Psalmorum  et  capitula  cum  genu  fiexo,  sicut  ratio 
requirit.Ad  primam  omnitempore  Oratio  dieinon 
mutatur,  nisi  infra  dies  Paschatisetmagnis  festivi- 
tatibus  sanctorum,  quando  non  dicitur  nisi  149 
Oratio  festivitatis  et  infra  octavam. 

66.  In  vigilia  sancti  Joannis  BaptislaB,  ad  Matuti- 
num,lnvitatorium,jRe^em/7ra?C24rsoris/>omtntimcum 
Vent^^.Trftsautem  historiaB  festivilatis,  ettres  lec- 
tiones  de  sancto.Non  dicitur  Te  Deum  laud  amiis,sed 
incipit  roatutinas  Laudes, Dm,tn  adjutorium  meum 

G  tn/en/ifp.Nuntiatur  una  AntiphonaMatulini,sub  qua 
omnes  Psalmi  cantantur.  Ad  primam  Antiphona,et 
tresPsalmi,  et  lectio  vigiliae  festivitatis,  cumVersu 
et  Oratione.  Vesperas  facit,  et  vigilias  noctis  in  basi- 
lica  sancti  Joannis  ad  Fontes,Gr8Bci  autem  in  basi- 
lica  Salvatoris.  AdMatutinum  Grcecifaciuntofficium 
ad  Fontes,  et  curia  in  basilica  Salvatoris.  Missam 
cantat  pontifexibi,  ubi  fit  statio.  In  vigilia  sancti 
Petri,  et  in  vigilia  sancti  Laurentii,  et  invigilia 
sanctfiB  MarifiB^  et  in  vigilia  sancti  AndrefiB,et  in  vi- 
gilia  Natalis  Domini,  hoc  officium  fit  ad  Matutinum 
sicutinvigiliasanctiJoannis  BaptisteB  pra^diximus. 
Ad  Primam,  Tertiam,  Sextam  et  Nonam  cantatur  et 
legiturdesancto:ad  Missamnoncantatur  AUeluia, 

D  propter  jejunium,sed  tantum  Gradale. 

67.  In  festivitate  sancti  Petri  conveniunt  curales 
in  basilica  ejusdemapostoli.cum  domino  papa,ubi 
cantatur  Vesperum.Antiphon8B,/Kratn7  Dominuset 
non  pcenitebit  eum  et  alifie  AntiphonaE^  cum  suis  Psal- 
mis.  Ad  MagnificatySignificavit  Dominus  Petro,  In 
primo  nocturno  *  Vigiliseincipit  primicerius  Anti- 
phonam  r/nomneyn  terram  exivit  sonus  «ortim;Psalm. 
CceU  cnarran/, elaliflBAntiphonaeapostolorum  noc- 
turnaiescum  suis  Psaimis.  Tres  lectionesleguntca- 
nonici  de  Actibus  apostolorum  :  Petrus  et  Joannes 
ascendebant  in  templum,  etcantant tria  responsoria. 

navio  posui  duas  vigiUas  in  nostro  Antiphonario,sci\\' 
cet  pro  festo  sancti  Petri. 


1051 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


lon 


Deinde  judiceRlppruntdiiaslecliones  desermonibus  A  facit  Vesperum,eiofaciumpertotam  •  noclem.Ma- 


aposlolornra  Petri  el  Pauli  ;sextamlegit  episcopus 
septimam  car(Hnalis,oclavamprior  basilicarius;no- 
nara  legit  dominus  papa  de  expositioneEvangelii. 
Rosponsoria  cantant  cantoros  et  ba«»ilicarii.  Finila 
vero  lc^tione  domini  paptr,  primicerius  dicil  :  Te 
Deum,  et  papa  dicit  Orationem,  etbenedicit.  Ad 
Matutiniimcantores  cnntant  Invitatoriura  :  Regem 
apostolorum  Dominum.  el  F^mVe.  Antiphona:.S/  di- 
Ugis  me,  SimonPelre\PsR\mm,  Bealus  m>,  ISO^t 
alifle  Antiphonffi  cura  suisPsalrais.sicutin  Antipho- 
nario  invonitnrscriptum.  Lecliones  leguntureo  or- 
dine  quo  in  viffilia  sive  in  Domini^i''.  Tres  Psaimi 
cantantur,  sicut  priiis.  Matutinm  Laudescantantur 
cum  Antiphona.  Petrus  etJoannes,c[  reliquis  Anti- 


ne  facit  Missam  Romano  populo,et  accipiunt  scholn 
pro  beneftcio  ab  ecclesiae  vm  solidos  denariorum. 

71.  In  vigilia  sanctae  MariaB,mane,dominuspapt 
cum  cardinalibus,discalceatis  pedibus,  facitvn  ge- 
nua,  et  aperitimaginem,etosculaturpedesDomiD{, 
et  deponit  jusum  [Id  est,  deorsum],  cantando  Te 
Deum  laudamus fqiiodconstWnlt  Leo  quartuspapa. 

72.  In  assumptione  sanctae  Mariae,  dominus  papa 
cum  omni  curia  facit  Vesperum,et  vigilias  novem 
lectionem  in  ecclesia  sanctae  Mariae  Majoris.  Cain 
fuerint  flnitae.revertitur  Lateranum.  Cardinales  et 
diacones  accipiuntimaginem  JesuChristi^etabstra- 
huntde  basilicasanctl  Laurentii  cnm  omnipopnlo. 
portantes  eamper  campum  Lateranum  juxta  basili- 


phonis  cum  Psalmis.  Manead  Missam  dominipapfle  3  camsancti  Gregorii.Crucem  stationalem  portat  rc- 


debentesselaudes,  etcoronari  in  tan':i  festivilate, 
cujus  vicarius  est. 

68.  Infra  Octavas  sancti  Joannis,  etsancti  Petri, 
et  sancti  Laurentii,  et  sanctnp  Marim,  oi  natalis  Do- 
mini,  et  Kpiphaniap,hoc  offtciumfit.  Tres  Psalmi  et 
tres  lectiones,  et  omne  offioium  defestivilate,  nisi 
fueritintereos  dies  festivitas  ix  lectionum. 

69.  In  festivitate  sancti  Pauli  vaditPontifex  illuc 
cum  omnihus  scholis  ;  facit  Vesperas,ethabet  cum 
omnibus  coenam  de  ecclesia.  Perfecta  c(Bna,intrat 
adVigilias.  Monachi  ecclesipe  leGrunt  tres  lectiones, 
Saulus  adhi/cspirans  mnirtrnm;cantantlria  Respon- 
soria  ;  pro  unoqouqueResponsorioaccipiuntab  ar- 
chidiacono  n  denarios  de  decem  etocto  denariis  quos 


gionariuspost  eam  ;  postquamProcessio  curifle  or« 
dinate  procedens,  cantando  Psalmos,  primicerias 
cum  schola  Responsorium  de  eadem  festivitate. 
Preefectus  cum  duodecimvirisaccipil  a  ciiria  xiifa- 
culas,  Ostiarii  veroaliasxnportantes  accensas  ante 
imagincm,  dumimagotransit  per  campum,  cubicu- 
larii  stantinculmine  sancti  Georgii,  tenenies  daas 
faculas  accensas,  quas  imaginetransacta  exstin- 
guuntfaculas.  Cumque  imago  venerit  ad  sanctam 
Mariam  Novam,deponunt  eam  ante  ecclesiam,  et  la* 
vant  penesejusde  basilico.lnterim  scholee  facinDt 
Matutinurainecclesia,triumscilicetlectionum.Popn- 
li  vero  laabantes  et  benedicentes  nominum.toUant 
eam  inde,  et  portant  ad  sanctum  Adrianum  ;  et  ibi 


archidiaconus  acceperat  ab  eis.  Post   responso-  q  Uvant  pedes.  Exenntes  autem  de  ecclesia,  redennt 


rium  in  q'iarta  lectione  surgit  dominus  pontifex 
et  intrat  ad  aream  altaris  sancti  Pauli,  ubi  est  fora- 
men  infundoarem  supercorpusapostoIi.Discooper- 
toeo,mittitmanumdeorsum,etaprehenditthuribulum 
in  unco  plenum  carbonibus  et1ncenso,et  trahit  fo- 
ras.Tncensum  et  carbones  dat  archidiacono,  archi- 
diaconns  autem  datperpopulum,hacratione,utqui- 
cunque  febricitans  devote  in  fide  Apostoli  ex  his  bibe- 
rit,sanetur.rterumrepIetthuribuluradecarbonibus, 
et  ponit  supereos  candelamvitream  plenamincen* 
so;accendit  carbones,et  candebincipitbuIlire[A/., 
bollire];et  reponit  thurihulumin  praelibato  unco, 
et  cooperitur  foramen  arcae  a  pontifice  super  corpus 
ejus.  In  quarta  lectione  annualiter,  sicut  in  vigiliis 
sancti  Pauli,duas  lectiones  legunt  episcopi  ;  duas 
cardinales;octavam  subdiaconus:nonam  pontifex : 
reliqua  quinque  Responsoria  cantant  cantores  et 
basilicarii,  et  accipiunt  ab  archidiaconoxvmdena- 
rios.  Aliud  officium  efficitur,  sicut  mos  est.Mane 
pontifex  ceIeberrimecantatMissam,etscholfe  acci- 
piunt  nb  ecclesia pro  beneficio  festi vitatis  1  v  solid . 
demonetis. 

70.  1n  Kalendis  Augusti  poniturliher  Salomonis 
usquo  in  Kalendas  Sftptembris.  In  festivitatesancti 
Laurentii  dominus  pontifexlSl  in  basilicaejusin 
agro  Verano,  ubi  requiescit,  cum  omnibusscholis 


D 


perviamquavenerunt,  et  portant  eara  per  arcnm 
in  Lathone,quiaantiquotemporemaGrna  persecutio 
erat  ibi  diaboli.  Deinde  transeuntjuxta  domumOr- 
phei  propterbasihscum,qnl  tunctemporislatitahat 
ibi  incaverna,  cujus  fetore  et  sibilo  homines  ib^ 
transeuntes  infirmabantur,  et  moriehantnr.  Idcirco 
Serc^ius  Papa  constituit  hanc  proeessionem  inbac 
tantafestivitate,  quatenusperlandes  tantorum  pe- 
pulorum,  et  intercessionem  sanctissimae  virginii 
Marife  apud  Deum,  populus  Romanus  ab  his  perte- 
cutionibus  liberaretur.  Ascendentes  ad  \  5S  ^' 
ctam  Mariam,  dominuspontifexprwparatus  cantit 
Missam,  benedicit  populum  fatigatum;omnes  ree^ 
dunt. 

72.  Dominica  prima  mensis  Septemhris  ponitor 
liber  Jobet  Tobiaa,  Judith  et  Rsther,  usque  ia  Do* 
minioaprimamensisOctobris.  Inquo  mense  estPia* 
tivitas  sanct(eMariffi,qumita  celebrattir  a  pontifiec 
celeberrime  insanctoAdriano,  uhi  fit  collecta^sienl 
in  Purificatione  et  Annuntiatione  sanotse  Mari». 

74.  In  exaltatione  sanctce  crucis,statio  Lateranl 
FitColiectaad  sanctam  Mariam  Majorem,  ubi  tm 
stationalis,  et  schola,  et  regionarii,  et  acoiythiieoi- 
dunantur  cum  cruce  sanoti  Joanniset  canonleii,^ 
cruce  sanctflB  Mariee  ct  canonicis.  Primieerius  em 
scholacantatcollectam,subdiaconusregionariospor 


•  In  S&cramentario  Gregoriano  assignatur  pro  hoc  festo  prinia  Mi^a  ic  noQfet  pag.  120,  apud  M  ea^ 
oum. 


ROMANI  OROrNES.  —  Xf. 


iOB4 


eem  stationalem.InProcessioneante  canto-  A 
processionaliter  procedunt  usque  ad  Latera- 
^rimicerius  cum  schola  primum  cantat  Anti- 
ai,Nos  autemgloriari  opor/e/. Deinde  canonici 
tMarJfe  venientesin  campumjuxta  Fulloniam, 
lomni  populoexspectant  pontificem  et*  san- 
lapalatio.  Pontifex  vero  indutus,  discalceatis 
18,  cnm  aliis  ordinibus  descenditdepalatio. 
lales  portant  sanctuaria  in  Processione,sciI]cet 
10  crucis  Domini,  et  sandalia  Jesu  Ghristiyet 
leisionem  ejus  ad  basiUcam  Salvatoris,  ubi 
tio.  Ibi  pontifex  cantat  Missam  ;  et  cantata, 
laeti  cum  Benedictione  recedunt. 
)orainica  prima  mensisOctobrisponiturliber 
baeorum»  usque  in  Dominica  prima  mensis 
ibris.  Mediante  Octubrio,  infuturis  Dominicis  n 
lutinas  Laudes,quando  dxcxinf  Benedicite^  om- 

est  reliquas,  ut  ex  consequentibus  inielligitur. 
aria  aPalatio. 


niaopera  Domini,  Domino,  cantanturha?  Antipho- 
nee  ;  Dumperdurant,Trezmdeoviros,Q\.d\\tR(\Vi«i\xx 
Antiphonario  inveniuntur.  Dominica  prima  mensis 
Novembris  ponitur  Daniel  propheta,  et  lepitur  in 
Dominicisdiebus  usqucad  Adventum  Domini.Infra 
hebdomadas  legitur  de  Kzechiele,  et  de  xu  pro- 
phetis. 

76.  In  festivitatec  sancti  AndreaBdebet  esse  domi- 
nuspontifex  cum  omnibiis  scholis  arl  sanctum  An- 
dr^am  in  Vaticano,  ibique  honorifice,  sicutin  festi- 
vitate  sancti  Petri,  Vesperas  et  vigihas  celebrare. 
Matutinum  vero  ad  fratremejus  facere,  1 53  ^^  ^st 
adaltaresanctiPetri.ManecaniturMissasuperaltare 
bealiAndreee,  utomnis  populus  cum  Benedictione 
leetus  recedat.  Praefectus  cum  adjutorio  decimn 
illuminatecclesiam,  et  facit  prandium  curise.  Deo 
gratias. 

Idem    duobus  Godicibus    desunt   haec    verba,    et 


ADDITIO  EX  COD.  VALLICELLANO 


sunt  festivitates,  inquibus  dominus  pontifex 
coronari.  In  festivitate  videlicet  sanctorum 
>r  Goronatorum,  in  festivftatesancti  Martini, 
titur  titulus  yf]quitii;  in  festivitate  sancti  Gle- 
% :  in  Dominicade  Adventu  ;  in  Dominica  de 
lem ;  in  Dominica  de  Gaudete,  in  festivitate 
li,  in  festivitatesanctiStephani,inEpiphania, 
linica  Laetare,  Jerusalem,  inPascha,  inferia 
iaadsanctum  Petrum,  in  Dominica  Egosum 
'  honus,  in  Ascensione,  In  Pentecoste,infesti- 
sancti  Petri,inanniversario  suo,  infestivitate  ^ 
Silvestri. 

;unt  nocturnales  stationessancti  Petri.  Domi- 
e  Gaudete,  Epiphania,  AscensioDomini,Pen- 
»s,  festivitas  sancti  Petri,  et  ejus  Octava  ; 
tassancti  Andrete.  In  unaquaqueearum  sta- 
1  scholae  palatii,  scilicet  cardinales,  diacones 
cones,  cantores  regionarii,  acolythi  debent 
'y  soIid.den.de  altari  sancti  Petri  pro  coenatica. 

irum  alio  nomino   appeliant,    id  est  lucern^m 


ArchidiacoQus  xviii  den.,  pro  his  qui  cantant  lx, 
canonici  xn  solid.,  et  ad  Missammedietatemaltaris 
intereosetcapellanosdomini  papse  usque  ad  finem. 
Si  deeritdominuspontifex,  etveneritcardinalis  so- 
ius  cantare  Missam,  in  quacunque  statione  totam 
medietatem  altaris  habent  praedictff^scholae.  Gardi- 
nalisquicantat  Missam  habet  tertiampartem  obla- 
tionis ;  sedsihabetaliquemsociumcardinalem,non 
fitita;  sed  oblatio^  sicut  mos  est,  communiterdivi- 

,  datur  per  scholas. 

'  Hffi  sunt  sancti  Petridiurnfiestationes.Inomoibus 
Sabbatis  quatuor  temporum,  Dominica  Quinqua- 
gesimiB,  Dominicain  Passione,  feriasecunda  post 
Pascha,  Dominica  Egosum  Pastor  bonus, in  litanias 
majores,  in  Dedicatione^et  in  Gathedra  sancti  Petri. 
In  unaquaqueharumstationum  accipiuntvsolid.et 
oblationem.  Sed  dominus  pontifex  accipit  154  ^^ 
solid.  in  nortnrnis  stationibus,  quandoaccenduntur 
*  retia;  et  iu  diurnis^quandpaccendunturcandelse. 

orbicularem   cum  certo  lucernarum  aut  candelarum 


APPENDIX, 

JOANNIS  PAPiE  XIX  •  DIPLOMA, 

"ultatem  concedit  episcopo  Silva*  Candidae  officia  certts  diebus  celebrandi  in 

in  Vaticano^ 


ecctesia  sancti  Petri 


nes  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilecto  D  rumque  concedimusetconfirmamusvobisinperpe' 


tro  Deigratia  episcopo  SilvaeGandidae  Eccle- 
per  te  eidem  venerabiii  episcopio^  successo- 
le  tuis  in  perpetuum.  Gonvenil  apostolico 
iminipiareligionepolientibusbenevolacom- 
le  succurrere,  et  poscentium  animis  alacri 
»ne  impertiri  assensum.  Et  paulo  post  :  Ite- 


tuum  ecdesiam  sanctarum  Rufince  etSecundse,  si- 
tam  RomfiB  juxtapalatium  nostrum,  cnm  omnibus 
ad  eam  pertinentibus  ;  et  concedimus  et  confirma- 
mus  vobis  in  perpetuum  ecclesiam  sanctae  MariaB, 
cum  omnibus  suis  pertinentiis  infra  hanc  civlatem 
Romaaam,  longe  a   monte  qui    Augusta  dicilur. 


nobis  Joaaaes  XX,  oujus  aanus   tertius  ooinoidit  in  aanum  1026,  indictione  tertia,  a  Semptembri 


i. 


i055 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


i056 


Pariterque  concedimus  et  confirmamus  vobis  vestris- 
que  sucessoribus  in  perpetuum,  sicuti  a  memorato 
sancto  papa,  siveacaeterispraBdecessoribusnostris 
ponlificibusconcessaetconfirmatafuerunt,videlicet 
monasteria  quinque,  sancti  Stephani,  et  sanctse  Ma- 
riee,  sanctorumque  Joannis  et  Pauli,  et  beati  Mar- 
tini,  atque  Jerusaiem,  constituta  juxta  magnam  ec- 
clesiam  sancti  Petri,cum  omnibuseorum  pertinentiis, 
omnesque  consecrationes  qu8B  ibidem  sunt,  aut  in 
preefata  ecclesia  sancti  Pelri,  aut  in  caeteris  ecclesiis, 
quae  sunt  constitutae  in  tota  civitate  Leoniana  ;  et, 
si  necessarium  fuerit  eas  consecrare,  nullus  alius 
episcopus  ad  tale  ministerium,  vel  consecrationem 
accedere  praesumat,  nisi  vos  vestrique  successores 
155  episcopi  sanctoe  Silvse  Candidae  ecciesioB  in 
perpetuum.  Concedimus  etconfirmamus  vobisves- 
trisque  successoribus  in  perpetuum  sanclum  diem 
Sabbatumad  baptismisacramentum  celebrandum, 
et  totuni  officium  faciendum  inecclosiasancti  Petri 
apostoli,  et  supra  magnumaltare:inquovenerab)li 
altari,  scuin  confessione,quidquidaurivel  argenti, 
pailii  vei|cer8e,sivealiarum  rerum,  positum  etobla- 
tum,  sive  jactatum  fuerit,  vel  vobis  obiatum,  ab 
hora  videlicet  diei  tertia,  qua  ingredi  ecclesiam  ad 
ordinandum,  et  peragendum  divinum  officiumvos 
volumus,usquequoexpletarasanctieDominicflB  diei 
Missam  habueritis,pervestroscuratores  in  vestram 
vestiorumque  successorum,  remota  omni  contra- 
dictionc,  deveniat  potestatem. 

Kt  quia  usque  ad  nostrum  tempusin  preefataec- 
clesia  sancti  Petri,  a  quapeneomnesEcclesiae  doc- 
trinam  acceperunt,  sicut  a  magistraet  domina,  dies 
Dominica  Palmarum,  |et  dies  Coense  Dominiy  et 
Parasceve  tam  irreverenlercolebantur,  utnecPro- 
cessio  cum  palmis  in  ipsa  die  Dominica  ibi  fieret, 
nec  in  dieCoenae  Domini  a  Gloria  in  excelsis  Deo 
diceretur  ;  et  in  Parasceve  non  tam  reverenter  ut 
deceb'itofficiumibifiebat,condoluimus;elmellorare 
hoc|cupientespervosvestrosquesucce8sores,8tatui- 
mus  ul  omni  annuadie  Dominica  Palmarum  cum 
Processioneabecclesia  sanctaeMariseinTurri  ezea- 
tis,  et  venientes  ad  magnum  altare  sancti  Petri 
Missam  celebretis.  Simiiiter  et  omni  anno  in  die 
Ccenae  Domini  vos  vestrique  successores  Missam 
super  eodem  altare  sancti  Petri  celebrare,  Gloria  in 
excelsis  Deo  dicere,  sanctum  chrisma  conficere,  et 
quod  ad  episcopumpertinetagerevolumus.Etomni 
anno  die  Parasceve  superipsum  altare  majus  sancti 
Petri  totum  officium  reverenter,  ut  decet,  vos 
vestrosque  successores  facere  volumus.  In  quibus 
tribus  Missis,  scilicet  in  Missa  Palmarum,  seu  in 
Missa  CcBnae  Dommi,  et  in  officio  Parasceve,  quid- 
quid  auri  vel  argenti,  pallii  seu  cerw,  vel  aliarum 
rerum  super  jam  dicto  sacro  altaribeati  Petri,sive 
in  confcssioneposituraautjactatumfuerit,  vel  vobis 
ol^latum  abhora  qua  ipsaMissaetofficiuminchoata 
fuerint  et  expleta,  per  vestros  cuslodes  in  vestram 


A  vestrorumque  successorum  similiter,  remota  omni 
contradictione»deventiatl56potestatem.Inquibus 
dictis  quinque  diebus,  si  vobis  vestrisque  succes«o- 
ribus  utiie  visum  fuerit,  aliquem  diaconorum  nos- 
trorumministrareobhonoremsancti  Petri  et  vestram 
reverentiam  volumus  petere.  Potestatem  autem 
ejusdem  ecclesiae  sancti  Petri,  et  supra  dictorum 
monasteriorum  suorum,  etcuncta  ecclesiaejudieia 
ipsorum,  seu  tofius  civitatis  Leonianse,  vobis  ves- 
trisque  successoribus  concedimus  et  confirmamus. 

Simili  modo  ad  unguendum  consecrandumque 
imperatorem  primum  vestrum  vestrorum  succes- 
sorum  episcoporum  fraternitatem  convocarous  ut 
quibus  regimen  totius  ecclesiae  sancti  Petriet  civita- 
tis  Leonianae  commissum  est,  ab  his   primum  sit 

B  benedictus.  Necnoncuncta  sacra  officia  seu  mjste- 
ria,  quee  nos  et  successores  nostri  facere  debemus, 
si  aegritudine  vel  aliqua  cura  impediti  facere  non 
possumus,  tam  in  supra  dictaecclesia  sancti  Pelri 
et  monasteriis  suis,  quam  et  per  totam  civitatem 
Leonianam,  per  vos  vestrosque  successores  iieri 
apostohca  auctoritate  decrevimus.  CoQsecratioDei 
vero  altarium  ecclesiae  sancti  Petri,  et  aliorum  mo- 
nasteriorum,  necnon  consecrationes  ecclesiarum. 
altarium,  8acerdotum,clericorum,diacoQorum,seu 
diaconissarum  totius  civitatis  Leonianse,  vobis 
vestrisquesucessoribusiQperpetuum^sicutpraeliba- 
tum  est  concedimuset  confirmamus  ;  super  quset 
ecclesine  sanctarum  Rufinae  et  SecuQdae,  cui  Oeo 
auctore  praesidetis,  vobisvestriquesucessoribasio 

Q  eodemvenerabili  episcopioinperpetuuoidonamos, 
iargimur,concedimus,etconfirmamus  atque  stahili- 
musperenniter  inusumet  utilitatem  ipsius  veoera- 
bilis  episcopii,  etipsorumquiper  temporatenebant 
ipsam  ecclesiam,statuentes  quippe  apostolicaceosun 
subdivini,  judicii  obtestatione  •tanathematis  inter- 
dicto,  utQulli  unquam  nostrorum  successonimpoo- 
titicum,  vel  qui  publica  functi  fueriQt  actione,  vel 
alia  quaBlibet  magnaparvaquepersoQQaaudeatvel ' 
praesumataliquid  de  omnibusquaesupracontinentor 
contra  hoc  nostrum  pontificale  privilegium  agere. 
vel  alienare,  autauferre;  sed  potius  firma  atquesta 
biha  perpetuis  temporibus,  sicut  a  Qobis  statotael 
confirmata  sunt,  decernimus  permaneQda.  Si  quis 
autem(quod  non  optamus)temerario  ausu  contraboc 
Qostrum  apostolicumprivilegium  iu  quoquamireet 

^  transgressor  esse  praesumpserit,  vel  fraugere  aosos 
fuerit,etinomnibus  inobedienset  non  observatoresse 
1 57  praesumpserit,  sciatse  auctoritate  Deiomnipo- 
tentis,  etdomininostriapostolorum  priQcipisPetri, 
cujus,  licet  immeriti,  Dei  tamen  aliqua  dignatione 
gerimus  vices,  anathematis  vinculo  iQQodatum,et  a 
regnoDei  alienum,atque  cum  Juda  traditoreDomioi 
nostri  Jesu  Christi  et  omuibus  impiis  socius  sit  io 
inferno.  Qui  vero  pio  intuitu  custos  et  observator 
hujusnostri  pnvilegiiexstiterit^meritisatque  preci- 
busbeatiPetriapostolorum  principis,  etsaQctarom 


«  Quippe  a  simplicibuspresbyteris  olim  non  dicebatur  Gloria  in  ixcletis  in  Missa,  oisi  in  solo  Pascha,  ex 
Sacramentario  Gregoriano. 


10S7 


ROMANI  ORDINES.  —  XI. 


1068 


inartyrum  RuiiD6BetsecuDd»,  io  aethereis  arcibus 
praemia  et  beaedictioDis  gratiam  atque  misericor- 
diam  ajustojudice  Domiuo  Deo  Dostro,  vitamque 
«terDam  percipere  et  iDvcDirc  mereatur  iu  sfficula 
saeculorum.  Ameu.  Scripluin  per  maoum  Gregorii 
notarii  regiouarii  atque  scriaiarii  S.  R.  E.  ia  mease 
Decembris,  iadict.  supra  scripta  10. 

Theobaidus  Velitreasis  Ecclesi»  episcopus  subs. 
Petrus  saDctoe  Ostiensis  Ecclesiae  episc.  Stephaaus 
presbyter  cardiaalistt.saactaeCeeciiiffi.  Petrus  pres- 
byter  cardiualis  tt.  saacti  Damasi.  Joanaes  pres< 
byter  cardiaalis  tl.  saacti  Marci.  papee.  Joaaaes 
presb.  card.  tt.saacti  Callisti  traostilierim.  Rodulfus 
indignuspresb.et  abbas  ex  monasterio  sancti  Lau- 
rentii,  qui  poniturlaClausura.  Joaaaes  presb.  card. 


A  tt.  sancti  Clirysogoai.  Beaedictus  archidiaconus. 
Hugo  diaconiis.  Crescenlius  diacouus.  Joannes  Dei 
gratia  Diaconus.  Crescentius  diaconns.  Francodia- 
conus.  Raineriusdiaconus.  Joannes  subdiaconus. 
Joaunes  subdiacoaus  de  Mira. 

Datum  XVI  Kal.  JaDuarii,  per  maDum  Bosouis 
episcopisaactajTiburtinae  Ecclesise  et  bibliotliecarii 
sancto)  apostoiicae  Sedis. 

Datum  prid.  Kal.  Januarii  per  maaus  Beaedicti 
episcopi  Portueosis,  et  vice  Peregrini  ColoaieDsis 
archiepiscopi,  bibliothecarii  sanctae  apostolicae  sedis 
aDDo poDtificatus Domiui Dostri  Joaanis summi  poa- 
tificisetuDiversaiis  XIX  papae  ia  sacratissima  sede 
beati  Petri  apostoli  sedeatis  ill.,  mease  Decembris, 
iudict.  10. 


EXCERPTA 

Ex  libro  Petri  Mallii  canonici  sancti  Pelri  ad  Alexandrvm  III. 

Xf^^Defeslioitatibus,  inquibusdominuspapacoro'  B  basilicas  saacti  I^etri  ia  quibus  noctibus  lectorium 

nabatur.  Caput  xxvii. 


Heesuatfestivitates  iaquibus  dominuspapasole- 
bat  coronari.  In  festo  videlicet  sanctorum  quatuor 
Coronatorum  in  festivitate  sancti  Martini  papse, 
qui  dicitur  titulusi£quitii;iafestosaactiClemeatis, 
in  Dominica  de  Adventu  ad  sanctam  Mariam  in 
Praesepe ;  in  Dominico  de  Jerusalem  ad  sanctam 
Grucem;in  Dominica  de  Gaudete  aid  saactum  Petrum ; 
in  Nativitate  Domini  ;  in  festo  sancti  Stephani ;  in 
Epiphania  Domini  ad  sanctum  Petrum  ;  iu  Domi- 
nico  Ego  sum  Pastor  bonus;ia  AscensioneDomiDi» 
in  Pentecoste,  in  festivitate  sancti  Petri,  in  fecti- 
▼itatesancti  Silvestri,  inanniversariosuo. 

Nocturnales  et   diurnaestationes. 


ejusdem  basilicffideconsueludiae  ornaturmappula 
et  facula  librarum  duarum  aconfessioae  traditis, 
videlicet  Dominica  de  Gaudete.  Nativitas  Domini, 
Epiphaaia  Domiai,  Domiaica  Septuagesimae,  Domi- 
oica  de  carae  %  levario,  Cathedra  beati  Petri ;  ia 
Dedicatione  altaris  facta  a  papa  Callisto,  Dominica 
dePassioae  Domiai,  Domiaica  Palmarum,  feria 
quarta  post  Palmas,  ia  Coena  Domini,  Parasceve, 
Sabbato  saacto,  Pascha,  feriasecundapost  Pascha, 
Domiaica  de  Pastor  bonus,  in  Asceasioae  Domiai, 
Pentecostea,  festum  saacti  Petri,  Octava  ejusdem, 
ia  Assumptioae  beatffiMari8e,inlitauiis  majoribus, 
in  dedicatione  basilicarum  Petri  et  Pauli,  in  festo 
omaium  Sanctorum. 


p      Certum  est  nos  canonicos  beatiPetripropteralias 
HiBsunt  nocturnalesstationessancti  Petri.  Domi-  ^  rationesetcoasuetudiaes,quashabemusiaoblatione 
nica  tertia  Adventus  Domini,  quae  dicitur  de  Gau- 


deie.  Epiphania  Dommi,  Ascensio  Domini,  Pente- 
costes,  festivitas  sancti  Petri  et  octava  ejus,festi- 
Yitas  sancti  Andrese. 

Hffi  suntsancti  Petridiurnfiestationes.Inomnibus 
sabbatis  quatuor  temporum,  in  Domiaica  de  Quin- 
quagesima,  Dominica  de  Passione,  feria  secunda 
post  Pascha,  Dominica  Ego  sum  Pastor  bonus  ;  in 
litaniis  majoribus  in  diesaactiMarci,ia  Dedicatio- 
neeccleaiarumapostolorum  Petri  et  Pauli^inCathe* 
dra  sancti  Petri. 

In  unaquaque  harum  stationumaccipiuntscholffi 
qoinque  solidos denariorum  Papiensium^  ex oblatio* 
ne  8cilicet;etDominus  Pontifex  accipit  viginti  solidos 


Biissfie  altaris  majoris  beati  Petri,  de  antiquissima 
coDsuetudiae  haberesemper  decimamhebdomadam 
de  Dovem  hebdomalibus  totius  aaai^quae  sic  dividua- 
tur.  Septem  primas  hebdomadas  accipiuat  septem 
cardiaales  saacti  Petri.  Septem  hebdomadas  acci- 
piuDt  diacoai  cardiaales,prffiter  domiuicalia  totius 
aaai,  que  ad  eos  spectaat^  ezcepta  Domiaica  Palma- 
rum,  et  Pascha  ;  nisi  forte  sit  statio.  Nonam  heb* 
domadamcantores;decimam  hebdomadam  canonici 
ecclesifie  ^undecimamschola  basilicaria.  Qua  finita, 
reincipiuntprffidicti  cardinales  sancti  Petri  a  capite, 
et  sic  fit  per  totumannum.  Oblatioitaque,  qu»  spec- 
tat  ad  hebdomadam,  est  illa  quse  venit  ad  manus 
cardinalis  cantato  Evangelio ;  et  quee  venitadaltare 


denariorum  Papiensium.  In  nocturnis  stationibus,  D  postquam  calix  est  positus,  dividitur  per  medium. 


quando  accenduntur  retia  ;  et  in  diurnis,  quando 
accenduntur  quatuorcandelffi  per  capitulum,simi- 
liter. 

1 59  Q^(indo  lectorium  beati  Pelri  omabatur. 

Cap.  XXX. 

In  memoriam  posterorum  scribimus  nos  canonici 


medietasest  altaris,  et  altera  medietas  est  illius 
cujus  est  hebdomada.  Illeigitur,  cujus  est  hebdo- 
madaprimo  locodat  tria  capita^idesttresmonetas, 
de  communi  mansionariis,  qui  serviunt  ad  altare  : 
deindeproquantitate  oblationis  tribuit  diacono  et 
subdiacono,  etillisquiserviuntde  pluviali;  postea, 


a  Forte  de  cama  levanda,  pro  Dominica  Qaiaquagesimffi,   qu»  apud  veteres  aiiqaando  vocatur  Dominica 
ad  cames  toUendas  seu  levanaas. 


wem 


1059 


APPENDIX  AD  S.  GREG(»U  MACNI  UTURGIGA  OPERA. 


1060 


datispiscibusdomino  cardiQali,datsextain  partem  A  Quot  lampadiiardeant  quoUdie  ineeelenahMiPelri 


cautoribus,  160  ^^  ^"^^  de  melioribusfaculis. 
Deepiscopis  cardinalibusperpairiarchias  dispotitis* 

Caput  XXXI. 

Sepleracardinalespresbyteri^quiadsacrosaiictum 
altare  beatiPetri  per  iiebdomadas  suas  Missarum 
solemnia  celebrare  debent,  bi  sunt :  sanctaB  Marise 
iii  transliberim,sanctiClirysogoni,  sanclaB  Caeciliie, 
sauctoB  Anastasi8B,sancli  Laurentii  in  Damaso,  sancli 
Marci,sanctorum  Marlini  papeeet  Silvestri,  qui  vo- 
cantur  tit.  i^quitii. 

Cardinales  sancti  Pauli  sunthi :  sanctorum  Nerci 
et  Achiliei,sancti  Xysti,8ancti  Marcelii,  sanct»  Su- 

sannee. 
Cardinales  sancliB  Mariee  Majoris  sunthi :  sancto 


caput  xxxvii. 

Ad  luminariainaltarebeatiPetri  ▼nilanDpadesin 
corporedie  noctuque  ;ante  pectoralia  iii  lampades, 
in  unoquoque  capitulo  i,  et  in  unaquaque  coronA  i 
candela  pertotam  noctem  accendatur.donec  Missa 
finialur.Quae  nimirum  capitula  sunladminus  xxxiv 
usque  ad  cruciGxos.Omnesigilurlampades  ac  aita* 
ribeali  Petri  usque  ad  craoifixos  suat  l  omniQocte. 

In  stationibus  vero  unoquoquecapitulo  iTcand^ 
l»  ;in  rete,  quod  est  in  atrio  ecolesias  xu  ;  iuvirga 
xvni;anteVeronicaaixdie  noctuque;ante  imagiDem 
beatee  Mariae,  queest  de  mosibo  post  Verouicam,! ; 
iu  sauoto  Processo  i ;  ad  sauctam  M ariam  de  Gin- 
cellism.  In  arcu  majori,ubiaudiviaius  requieseeffe 


rum  Apostolorum,  sancti  CyriaciinThermis,sancti  B  corpusbeatiMathieeapostoli,!,  nocte  et  die  ;  nocte 

vero  totavni;ad  sanctam  crucem  i . lu  saucto  Joan- 
ue  ad  Fontes  i;  in  sancta  Lucia  i;  ad  sanctumPasto- 
rem  i ;  ad  sauotum  Gregorium  i,  uocte  dieque,  in 
unoquoque  istorum  ;  inVaticano  i;iu  saucLa  Maria 
in  Oratorio  i;adsanctumLeonem  quartum  i:  Pefro 
et  Paulo  i;  ad  sanctum  Bartholomffium  i ;  aute  cru- 
cifixos  li  ;  in  rcte  iv  in  virga  iii ;  aute  portas  eccle- 
siee  deforisv;in  unoquoque  porticalium  iii;  in  san- 
cta  Petronnilla  ii;in  sancto  Audrea  i. 

Omnes  igitur  candelfiequcB  quotidie  ardent  inec- 
clesia  beati  Petri,sunt  cxv,  ad  miuus,  omni  nocte; 
instationibusverosuntccL.  In  Dedicatione,  inAs- 
censione.et  festosancti  Petri  et  Octava  ejus,  relia 


Eusebii,  sanctae  Pudentianie,sancti  Vitalis,saucto- 
rumMarcellini  et  Pelri,  sancti  Giementis. 

Cardinales  sancti  Laureutii  foris  murum  sunt  hi : 
sanctte  Praxedis,  sancti  Petri  ad  Vincula  sancti 
Laurenliiin  Lucina,  sanct6e  Crucis  in  Jerusalem, 
sanctiSlepliani  inmonteCaelio,  sanctorum  Joannis 
ct  Pauli^  sauctorum  Quatuor  Coronatorum. 

Diaconix, 

Diaconiee  sunt  xviu  :  sanctw  Marise  iu  Dominica, 
ubi  debet  esse  archidiaconus  sanct»  Luoiffi  iu  circo 
juxta  Siepta  sohs;  sanctse  Mari»  Novse,  sauotorum 
Cosmee  et  Damian  i ,  sancti  Adriani,  sanctorum  Sergii 
et  Bacchi,  sancti  Theodori,  sancti  Gregorii,  sauctie 


MariiB  in  Scholie  Graica,  sanol»  Marifle  in  Porticu,  g  accendantur;8ed  recte  magnum.  quod  eH  in  alrio 

ecclesiee,  169  scilicet  anteportam  Argenleam,  in 
festosancti  Petrf  et  Octava  tanlum. 

Prietereaquatuorfunes  deautiqua  cousueludine 
extenduntur  in  festo  sancti  Petri  et  Octava  ejus  in 
atrio  ejusdemeooIe8iae,idest  iu  paradiso,iu  modum 
crucis;et  ligantur  de  porticalibus  ad  pineam  flHMam 
qn»  est  in  paradiso;  et  iu  uuoquoque  fofte  vi  etn- 
delae  suspenduutur.In  gradibus  vero,  teilieet  ttte 
ecclesiam  sanctae  Marifle  iu  Turri,  extenditar  niu 
magnus  f  unis  a  porticali,quod  eet  super  ^redus  «or- 
tuorum,  usque  ad  domum  Petri  Jofluinis  de  Pam- 
pauo,  in  quade  jure  debetligari  seeuadum  tseswm 
locationis,  et  suspeuduntur  in  eo  xviu  esttdelflB. 

De  consuetudinibus  eonfessionis.  Cap.mnu. 


sancti  Nicolai  in  Carcere,  sauoti  Angeli,  sanoti 
liiustachi,  sanctee  Marifle  in  Aquiro,  sanctfle  Maria^  in 
via  Lata,  sanct»  Agath8einequomflurmoreo,sancta; 
Lucieeincapite  Suburrse,  sanctiQuirici  [sanctorum 
Vitiet  Modesti]. 

Abbatiof. 

Abbatifie  sunt  istee  :  sanctii  Ccesarii  in  palatio> 
sancti  Gregorii  in  clivo  Scauri,  sanctae  Mariae  in 
Aventino,  sancti  Alexii,  sancti  Sabae,  ubi  dicitur 
Cella  Nova  ;  sancti  Pancratii  in  via  Aurelia.  Intra 
urbem  Ravennantium,  scilicet  Transtiberim,  est 
abbalia  sanctorum  Cosmee et  Damiauiin vico  Aureo. 
Intra  urbem  est  abbatia  sancti  Silvestri  inter  duos 
hortos,  quam  eedificare  coepit  Stephanus  papa  II, 


seii  Paulus  papa explevit ;  hi  duo  Apostolici  requies-  D  Haec  sunt  quae  dominus  Papa    de  cousuetudioe  re- 


cunt  161  ^^  ecclesia  beati  Petri ;  ecclesia  sauctae 
Mariae  in  Capitulo,  ubi  est  ara  Filii  Dei.  Saucti  Ba- 
siliijuxtapalatiumTrajaniimperatoris;sanctaeAga- 
thtevirginis,  quae  est  Suburrae  monte  ;  sancti  Lau- 
rentii  in  Panisperna,  ubi  positusfuit  in  craticula; 
sanctiThomaojuxtaformamCIaudiam,  sancti  Basilii 
in  CampoSancto,sanctissimaeTriuitatis  Scottorum. 
Extra  urbem,  in  via  Flaminia,  est  abbatia  samcti 
Valentini  :  ab  alia  parte  Romae,  via  Ostieusi,  est 
abbatia  sanctiPauli,et  abbatia  sanctiAuastasii.Ite- 
rum  in  urbe  est  abbatia  sanctee  Mariae  in  PaIIara,ubi 
fuitsagittatussauctus  Sebastiauus  ^sauctssMariaBin 
monasterio  adsanctam  Pvtramnd  Vioeidii;  nme^ 
Marias  iu  Castro  aureo* 


cepturus  est  ab  illis  qui  emunt  coufessiouembeati 
Petri  pro  tribus  parlibus;  cauouici  vero  pro  qoarta 
parte. 

lu  prisQLis  plauetas^eauiiaosytunicaa»  saiuctos»sto- 
lafl,mauuales,ciuguIoS|Crucem»thuribalum  aureum» 
qui  sit  aptus  adoantaudum  Missam  ;  llbroset  alia 
vasa,  quaaad  ojQ&cium  altarisspectaut;cflmdelabra, 
tobalias  frisatas  et  opertas,  quae  totum  altaLre  ooUi' 
gant  sine  frisio»tantum  frisatas  noupsurvas,;VeI  ma- 
gnas;tres  denarios  ad  poudusdebalsamoet  decem 
libras  cerae  pro  facula  de  Sabbato  saucto  ;  et  tres 
ampullas  majores,  et  tres  miuores^et  tres  fknones, 
etoleuna  proiehfisiuite»  et  duodeeim  deMtfios  Pa- 
pienses  pro  palodi  ottonietil^liP«W;eolUoi  mx 


iofti 


ROMANI  ORDINES.  —  XI. 


1062 


in  sez  stationibus,  in  unaquaque  sex^et  sex  solidos 
in  festivitate  sancti  AndreaB,  et  duas  aquaricias  olei 
pro  festo  ejusdem. 

In  resarciendo  tecta  et  niutandistrabibus  dantur 
duodenarii  Papienses  unicuique  magistrorum  etma- 
Qualiumin  unoquoque  die,doQec  opus  compleatur. 
Quando  sandialarii  capiuuttrabes,duossolidosde* 
nariorum  Papieasum,  et  quatuor  libras  ceraa. 

Quando  dominus  papapergitad  sanctuiD  Petrum 
instationibus.vigintisoiibosdenariorumPapieQsium 
ettres  aquaricias  clareticardinalibus  et  capellanis 
papffi.  Aliis  scholis  medietas  altaris  datur,  e\  quo 
tobalia  eztenditur  super  altare.  El  in  unaquaque 
statione  unum  par  facularum  de  duabus  libris  ad 
vesperasl83^^^^  Matutinas,et  candelas  pro  lec- 
lionibus.Ad  Missam  similiter  unum  par  facularum. 
Gardinalibus  qunique  solidos  denariorum  Papien- 
siumin  statione,et  tres  solidos  Lucenses  pro  respon- 
soriis. 

1q  quatuor  lempora,in  unoquoque  Sabbato,quiQ- 
que  solidos  LucensescardinalidiacoQo^subdiaoono, 
caiitoribus,et  acolythis. 

Afesto  sancti  Gregorii  papae  usque  ad  festum 
Pentecostes  in  unoquoque  die  duodecim  denarios 
Papiensesdantur  domino  pap»;etmille  librae  cero 
per  singulos  annos  ;  et  in  unoi[uoque  mense  una 
aquaricia  olei  et  una  libraohbani,  si  est  inurbevel 
circa  urbem,  per  unum  diem. 

Ezconsuetudincin  majori  hebdomada  dominus 
episcopus  sanctfie  RufiosRJus  consuevit  habere.vi-e- 
licet  aram  et  altare,  ex  quo  pulsatur  iu  Matutinum, 
et  usquedum  finitur  ofticium;et  ez  quo  pulsatur  ad 
Missam  usque  ad  fiiiem,  salva  medietate  eanonico- 
rum  et  caQtorum,quam  habent in altari  cum  domino 
episcopo.Tota  namque  medietae  oblationis,  q\im 
venitin  altari,  est  altaris  domlni  episcopi  ;  alkera 
medietas  estinter  preedictumdominum  episcopum 
et  canonicos  ecclesiaB  et  cantores  sequaliter  divi- 
doQda.  Namuuapars  estdomiQiepiscopi,a]ia  caQo- 
nicorum,  et  alia  cautorum,  si  iQterfuerit  constitutis 
olficis;si  QOQ^  est  cacoQicorum,  servata  prius  coq- 
suetudiue  ad  altare  servieutium,  quae  debet  esse  de 
commuQiomQi  partium,  et  domiui  episcopi,  et 
aliorum. 

Die  Jovis,  ezqua  pulsatur  ad  ofQciummatutiQale 
et  ad  Missam  usque  ad  fiuem  officiorum ;  similiter 
et  in  die  Veneris  saocti;  similiter  et  iQ  Sabbato  saQ- 
cto^  ez  quopulsatur  ad  officium  matutlQale,  et  ez 
quo  pulsatur  ad  baptismaie  officium,  Qocte  et  die 

•  Ita  legitur  in  Godice,  tam  Vaticano,  quam  regio. 
Occurrobat  conjeotura  fro  mmeis.  Sed  quid  ad  rem  ? 
Apud  CeDoium  legitur  m   cap.  5  :  Ecclesia  sancti  Pc' 


A  totahabent  jus  suum,et  usque  adlinem  Miss»  ma- 
joris  in  Pascha,  canonici  basiiica}  sancti  Petri,  et 
accipiunt  decemlibras  cera;  pro  facula  de  sabbato 
sanclo,  et  tres  denarios  de  balsamo  ad  pondus,  et 
tres  ampuUas  majoreset  tres  minores,  ettres  fano 
nes,  et  oleum  pro  chrismate. 

Item  domiaus  papadecem  librascersB  pro  agois 
iusaucto  LaureQtio  de  Palatio.UQa  aquaricia  olei, 
uaalibracerae,etdiuiidia  de  olit>ano  per  mcQsem; 
et  1q  uuaquaque  hebJomada,  quando  dominus  pa- 
pa  nou  est  Rom»,duo  solidi  Lucenses  ostiariis. 

In  purificatione  saucto;  Mari^c  quinque  libras  ce- 
rse,  et  quatuor  denarios  164  P^*<^^  vIqcIs  ;iQ  An- 
auntiatiane   totidem. 

InDominica  i'almarumacolythisduodecim  dena- 
Q  rios  pro  palmis ;  mansionariis  sancti  Petri  totidem 
pro  palmis. 

In  litaniis  majoribus  vigiQtiseptemiibrasLueen- 
sespro  presbjterio  crucum,  et  lectis,  et  lobiis.  epi- 
scopis  et  cardinalibus,  et   omnibus  scholis  palatii. 

Pro  eleemosj^na  sanctae  RuGuse,  et  sanotorum 
Quatuor,et  sancki  Clementis,  etsanctiPancratii,uQa 
aquariciaolei,  etquinque  librae  cerse,  etdimidiade 
olibaQo;et  iQ  UQaquaquehebdomadaproeleemosy- 
nis  pauperum  undeeim  aolidos  LueeQses  ;  et  dum 
strata  currlt,  extrainquod  daturejectis.  Et  de  oli- 
bano  abundanter  serviant  beato  Petro,  et  omnia 
aliajura  observent. 

SenteQtialibus  prnfecti,  si  suspeQdant  aliquem, 
quinque  solidos;quando  decollant,similiter;quando 
G  caecant,  duodecim  dcnarios  pro  unoquoque  oculo  ; 
quando  truncautaliquod  membrum,similiter. 

Iq  uQaqnaque  istaruci  stationumscholae  palatii, 
scilicetpresbyteriet  diaconicardinales,  subdiaconi, 
cantores  regioQarii,et  4eolythi,debeQkhabereqam- 
que  soiidot  denariorum  Papiensum  de  altario  beati 
Petri  pro  coenatica.Archidiaconus  debethabere  de- 
cem  et  octo  denarios  Papienses  pro  his  quicantant 
Responsoria,  etad  Missammedietatemaltaris.Pto- 
dictsescholaB  habent  inter  eos  et  capellanos  domini 
papsB  usque  ad  Iknem  Missas.CaoQQici  vere  beati  Pe- 
tri  duodecim  soiidos  accipiebaQt  aQtiquitus,  sed 
modo  habeQtsez  per  statioBem. 

Si  vero  absens  fuerit  pontifez,  el  veBerint  eardi- 
Qales  soiemniter  eantare  Missam^in  qaaonnctnesta- 
0  tione  totam  medietatem  altaris  habent  pr»dicteB 
soholsB.  Gardinalit  vero  qui  eantat  Missam,  habet 
tertiam  partemoblationis;  sed  si  habet  aliquem  so- 
cium.  QOQ  fit  Ita,  sed  oblatio,  ut  mos  est  commu- 
niter  dividatur  per  scholas. 

tri  dat  quindecim  libras  cereas  pro  his  eereis.  Verum 
id  huic  loco  non  facit  satis. 


ADMONITIO  IN  SEQUENTEM  LIBRUMCENGII. 


105  Onis  fuerit  Gencins  eonsequentislibriauctor^nemeid  meiiasezpHcaveritquam  Onufrius  PanviDius 
iB  ea  prflefationeqaam  eidem  libro  praefixit  in  magno  UituaJiuin  veterum  opere,quod  Rom»  in  bibliotheca 
pontificia  palatina,  et  apud  Parisios  in  regia  servator.  Uaec  autem  praefatio  sic  habet. 

Fr,  Onufrius  Panvinius  pio  lectori  salutem. 

Gum  Vf f#r#  kibHolhecm  pe^inee,  mnium  inetructimmm,  Hkm^$erm9  n$  nNfuul  imemrm  pm  M  mi^ 


1063  APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGM  LITURGIGA  OPERA.  i06i 

benda  histoi'ia  ecclesiaslica  sublevari  po$sem;forte  itieidiin  pervetiistum  Codicem,  qui  CensvLum  inscribitur ,ante 
annos  plus  minus  quadrmgenfos  collectum,  et  in  unum  corpiis  redactum  a  Censio  quodam  diacono  cardinali 
sanctx  Lucix  in  Orpheo,  et  S,  R.  E.  camerario  sub  CreleHtiiw  pnpa  lU^  qui  post  Innocentii  lll  tnortem  Ro- 
manus  pontijex  renuntiatus,  Ilonoriua  III  tiominatus  est.  lu  eo  cum  omnibus  S.  R.  E.  redditibus,  vectigalibas 
et  censibu^  ab  eodem  Cencio  summa  diligentia.cnmsingulorumpublicis  instrumentisJn  unum  redactis,hicetiain 
omnium  vetustissimus  RitualiSjSive  Caeremonialis  liber  descriptus  estyin  quosanctas  illius  et  veneratvdas  vetusta- 
tispuritas  et  sinceritas,  atque  Romanae  Ecclesia*  in  tractandis  sacris  et  re  divina  celebranda  summa  cura  et  ob 
servantia  inspicitur.  Multa  insuper  cognitu  non  indigna,et  ad  Ecclesiae  prxsentis  status  primordia  di^noscenda 
idonea  inde  hauriri  possunt.Quem  librum  cutn  ego  hominum  leclione  dignissimum  e3nstimassem,illumm  brerem 
hanc  formam  contractum  ecclesiasticae  antiquitatis  studiosorum  manibusterendumevulgavif  cum  nihil  quod  ad 
ejusmodi  studia  sublevanda  pertinere  existimem  in  obscuro,  quantum  ame  fieri  potest,  jacere  permittam. 

Hactenus  Onufrii  praefalio,  ex  qua  inleliigilur  ab  eo  libruni  Cenciiin  aliam  ab  ea  auamauctor  instiluerat 
formam  redactum  fuisse.  1^(56  ^^^  autem  nova  forma  sic  se  habet.  Totum  opus  dividitur  in  tres  partes. 
Prima  pars,  constans  capitibus  xxviii,continetomnes  ritus  qui  ab  Adventu  Domini  ad  ExaltatioDem  sancts 
Crucis  usitati  sunt  in  Ecclesia  Romana.  Secunda  pars  est  de  presbyteriis  per  annum  erogari  solitis,  deque 
variis  officialibus  pontificis;  liabetque  capita  xxiii.  Tertia  est  de  electione  et  consecratione  pontificis,  ac  de 
coronatione  imperatoris.  Nobis  vero  purum  putum  Cencii  librum  satius  visum  est  exhibere.  Felix  Cantelo- 
rius,  arciiivii  Vatieani  secreti  olim  custos,  in  epistola  ad  cardinalem  Barbarinum,  cum  ei  prtedicti  libri 
transcriptum  dono  daret,  asserit  Ritualem  hunc  vetustissimum,  anteannum  1192in  Romana  Ecclesia  usur- 
patum,  a  Censio  insertum  fuisse  libro  de  Censibus.  Gencius  tamen  libri  scriptor  censendus,  ex  num.  71 
etsi  ritum  ante  suum  tempusreceptum  ct  observatum  tradidit.  Idem  cancellarius  fuit  sub  Coelestino  III, 
Sabeilus  cognominatus. 

Illustrissimus  Fabrettus  hanc  nobis  notitiam  de  Cencio  nostro  suppeditavit.  aSub  moenibus  Arde»,  ve- 
tustissimsB  Rutulorum  civitatis^  exstat  templum  sanctee  Marinse  dicatum,  in  cujus  portae  limine  superiori 
visuntur  hinc  inde  duo  orbes  diametri  palmaris,  in  quibus  opere  anagl^pho  scalpti  sunt  duo  monachi  ca- 
cullati  se  invicem  aspicientes  cum  hisce  titulis,  ir.  primo  quidem  Abbas,  in  altero  autem  orbe  Pater  sancts 
Marinae.  Sub  ipso  limiue,  qua  parte  terram  respicit,  adsunt  hi  duo   versus  : 

Cencius,  cxcelss  tunc  cancellarius  urbis, 
ObtuHthanc  portaiu,  virgo  Mvirtina,  tibi. 

[Denique  in  impluvio  csBnobii  sanctiBartholomaeiad  iasulamTiberinamexstatfragmentumcumhisYersibQs. 

Ccncius,  cxcelso}  tibi  cancellarius  urbis, 
Se  pia  commendat  Jesse  clarissima  virgo, 

gui  Benedictonim  fuit  ortus  stemmate... 
uic  peccatorum  venia  da   .... 
Cencius  atque  bona  genitor  geDitrixque... 
InspicienB....mino  cum  dictis » 

ORDO  ROMANUS  XII, 

DE  CONSUETUDINIBUS  ET  OBSERVANTnS,  PRESBYTERIO   VEL    SCHOLARl,  ET 
ALIIS  ECCLESIiE  ROMANiE  IN  PR^CIPUIS  SOLEMNITATIBUS 

Auctore  Crncio  de  Sabellis  cardinale. 

167  ^  Q^^  debeat  Dominus  papa  facere  tempore  A  sciendum  de  Missa,  quam  celebrat  apud  sanctam 

AdventuSj  et  in  natali  Domini,  Anastasiam.InauroraYaditadsanctamAnastasiao, 

4.  A  Dominica  de  Adventu, usque  ad  Nativitatem  ®*  celebratibi  secundam  Missani;qua  finita,  rever- 

Domini,dominuspapauonportataurifrixiatammi-  ^^^^^  ^^  basilicam  sanctffi  Mariae  Majoris,  etintrat 

tram,excepto  in  Dominioaquacantatur  Canitetuba,  sacrarium  cum  episcopis,  cardinalibu8,diaconibus, 

ad  ecclesiam  Apostolorura  profesto  ;nec  cantatur  «ubdiaconibus,  et  reliquis  ordinibus,  et  dicuntTer 

Te  Deum  laudamus,  nisi  in  pracipuis  festis.  Et  in  ^^^^^  ^^^  ^^^^»  induunt  se,  et  processionalitcr  va- 

eademdie  Adventusidem  dominus  papapergitad  ^^°^  168  &d  &It&rc»   sicat  estmoris.  Notandan) 

stationem  sanctae  Mariae  Majoris.  In»  Lectionario  quod  septem  facul»  debentesse  in  Missa  supcral- 

s8LnciiHievonjmi,AdsanctamMariamdenoctepri'  tari,  etcuria  debetdare,  Deinde   dominus  papain- 

mo  galli  cantu.  <^^pit  Missam,  et  post  primam  Orationem  diacoai 

2.  In  vigiliisNativitatisDomini,inmanedoniinus  cardinales,  etsubdiaconi,  etalii  ordines  cum  scri- 

papa  vadit  ad  basilicam  sancteBMarieBMajoris  pro  nariis  >>  faciuntlaudes  domino  papaB  taliter  ordinati. 

cantandaMissa,et  in  seropro  celebrandis  Yesperis;  Archidiaconuscumaliisldiaconibasetsubdiacoaibas 

et  remanet  ibi  nocte  ipsa,  et  celebrat  ibi  vigilias,  et  ordiiiati  stant  juxta  altare  in  duobus  fllis,8crinariis 
postvigilias  celebrat  ibi  Missam  ad  praesepe,  ubi  ^  '^^^^  stantibus  deorsum  in  choro  cum  pluvialibos. 

quidquid  offertur,  quandiu  dominuspapa  Missam  Tunc  archidiaconus  cum  diaconibus  et  aliis,sieia- 

ceiebraverit,sive  admanus,sive  adpedesipsius  do-  ^^^P*^  laudem  alta  voce,  Exaudi^  Christe  ;  scrinarii 

mini,velsuper  altare,capellanorumest,exceptopane,  quoque  respondent,Z>omtiio  nostropapmvita,  IteroD 

qui  est  acolythorum,  sirecipere  voluerint.Hocidem  archidiaoonu8dicat£a:aiult,CArit<e;8crinariiqao9ie 

«  Hoc  Lectionarium  vocatur  Liber  Comitis,  editus      luzianam. 
apud  Pamelium.  Vide  appendioem  Gapitularium  Ba-         ^  Ita  constet  hic  seriunrii,  non  serimnni. 


i068 


ROMANI  ORDINES.  —  XII. 


1066 


respondentsimiliter.TertioarchidiaconusdicitEo:-  A  quis  episcopuseztraneasfuerit,unuin  melequinum 


audi^Christe  ;scrinariirespondAntsicutprius.  Ite- 
rtimarchidiaconusdicitvSa/(;a/ormun£fi,tribusvici- 
bus,  scrinariis  totidem  vicibus  ei  respondentibus  Tu 
iilum  adjuva.  Etarchidiaconus  dicit Sam?^a  Maria^ 
duabus  vicibus;  et  scrinarii  renpondent  duabus  vici- 
bus  Tu  iUum  adjuva,  Deinde  archidiaconus  dicit 
Sanctt  MickaeL,dyiHbu^  vicibus;scrinarii  respondent 
duabus  vicibus  Tu  illum  adjuva.  Eodem  mododici- 
tur  Sancte  Gabriel,sancte  Haphael,5ancte  Joannes, 
sanctePetre.sancte  Pauleysancte  Andrea^sancteSte- 
phane.sancte  Laurenli,  sancte  Vincenti,  sancteSilr 
vester,sancteLeo,  sancle  Gregori,  sancta  Benedicte, 
sancte  BasHi,sancteSaba,sancte  Agnes,sancta  CcBci- 
lia,sancta  Lucia.  His  hnitis,  archiaconus  dicit  Ey- 


debet  habere,  et  duodecim  den.  Papiens.  Priori 
presbyterorum  cardinalium  dat  dominuspapaduos 
melequinos,  ettotidemsolidos,  pro  prioratu.  Priori 
presbyterorum  sancti  Laurentii  foris  muros  prolaude 
duossimiiitermelequinos,ettolidem8olidos;oroni- 
bus  et  singulis  aliis  presbyteris  cardinalibus  unum 
melequinam,  etduodecim  denarios  Papienses.Priori 
autem  diaconorumcardinaliumquatuor  melequinos, 
et  totidem  solidos  pro  prioratu,presbyterio  et  laude 
diaconorumetsubdiaconorum^jomnibusaliisdiaco- 
nibus  et  singulisunum  melequinum,  et  duodecim 
denarios  Papiens.Diacono  Grfisco  unum  melequinum, 
et  duodecimdenariosPapienses.Si  forte  aliquis  ab- 
bas  mitratuspreesensfuerit»datei  unum  melequi- 


rte,«/mon,scrinariisimiliter  respondent £^2/riee/ei-  ^  num,  etduodecimdenariosPapienses.Primicerio.... 


son.  Iterum  archidiaconus  dicit  Kyrie,eleison  ;  scri- 
nariirespondent  Kyrie,eleison.  Tertio  veroarchidia- 
conus  cum  diaconibus,  subdiaconibus  et  scrinariis 
una  voce  dicunt  Kyrie,  eleison.  Finitis  laudibus, 
legitur  prius  Latina  epislola,  etpostmodum  Graeca. 
Ezpleta  vero  Missa,  dominus  papa  coronatur  ad 
portam  ipsius  ecclesiee  ab  archidiacono,  cum  uno 
diacono,  reditque  cum  Processione  ad  palatium. 
Tunc  judicesetadvocati  veniunt  ei  obviam  sub  gra- 
dibus  in  porticu;ibiquepriorcardinalissanctiLau- 
rentiiforis  mururo,  cum  judicibus  et  advocatis  fa- 
ciuntel  laudes;  etibi  dominuspapadescendit,  et 
depositoregnoaccipitmitram.Deindejudicesducunt 
eum  usque  ad  locumiliumubidaturpresbyterium. 
Tuuc  vero  exuunteum  planeta,  et  apposito  manto 
super  scapulas  sedet  in  fouslatorio  [fosteslorio]  seu 
cathedra,  et  largiturpresbyterium  IfiScunctisor- 
dinibus  propria  manu  taliter. 

3.  El  in  eadem  die  Adventus,idem;dominus  papa 
pergitadstationemsanctffiMariseMajoris.  In  secun- 
da  vero  DominicaAdventuspapavaditadstationem 
sanct»  Grucis.InSabbatode  GaMrfeie pergitadVes- 
peras  ad  sanctumpetrum,ubidominuspapaeidem 
primicerioannuntiandoAntiphonam/iis/^e/ptem- 
t;amu5,datunummarabotinum  viceipsius  projicieus. 
Ubi  autem  dominus  papa  debet  facere,  et  vigiliis 
interesse,et  omnia  alia  ibiifacitet  recipitcumcame- 
rario  et  cancellario,  sicut  inferius  dicetur  in  Dedi- 
catioue  sanctorum  Petriet  Pauliyetquibusdamaliis 
festivitatibus. 

M.  Quomodo  datur  presbyterium. 

4.  Priori  igitur  episcoporum  Romanie  EccIesieBdat 
domiuus  papaduplicatum  presbyterium,scilicel  qua- 
tuormelequinos,  etquatuorsolidosinden.Papiens.; 
omnibus  autem  episcopis  etaliis  curi»  duos  marabo- 
tinos,  etduos  solido»  Papiens.,  singuiissimiliter.  Si 
forte  archiepiscopus  aliquisextraneus  tuno  praeeens 
fuerit,  pro  voluntate  domini  nostri  papffl  dat  ei 
presbyterium ;  sed  de  portione  tantum  debet  habere, 
quautum  supra  dictus  prior  episcoporum,  quatuor 


dat  ei  unummelequinumetduodecim  denariosPa- 
pienses.  Priori  subdiaconorum  unum  melequinum, 
omnibus  aliissubdiaconibussimiliter.  Sietiam  ceu- 
tum  essent,  videlicet  quinque,  vel  plus  aut  minus, 
\T  Qi\\iod^\m  melequinos  Subdiacono  Graeco  unum 
meiequinum.UnicuiqueschoIaecantorum  unum  me- 
Iequinum;unicuique  scholae  Grucis^quiesse  debent 
de  jure  ad  plus  quatuor,  et  nonplures.  Priorpres- 
byterorum  capellanorum,  qui  sunt  duo,  etnon  plu- 
res,  unum  melequinum,unicuique  capellanorumdo- 
mini  papce  unummeIequinum.Prffifectourbisqua« 
dragintasohdosden.Papien8.:quivideIicetpr8Bfectu8 
abeccIesiasanctflBvirginis  Mariffi  usque  ad  palatium 
indutus  mantopretioso,  et  calceatus  zanca  «  una 

p  aurea,  id  est  una  caliga,  altera  rubea,  eadem  die  et 
secunda  die,  et  etiamin  duabus  diebusPaschae,  et 
quandopapaetigitur,juitadominumpapamcoIIatc- 
raliter  nullo  medio  equitando  incedit.  Seoatorum 
vero  qui  tunc  urbi  prfiesunt  medietas  aocedit  pro 
presbyterio,  etad  comedendumcumdominopapa; 
quorum  uni  dominus  papa,  vel  duobus  pro  omnibus 
aliis^presby  terium  pro  unoquoque  senatore  similiter 
unum  melequinum ;  datdominuspapaunicuiqueju- 
dicum  urbisunum  melequinumietduodeoimsolidos 
den.  Papiens.  exceptopriore,quidebethabere  unum 
melequinum  ultra  pro  prioratu,et  unum  melequinum 
prolaude.  Unicuique  advocatorum  unum  melequi- 
num, etduos solidosden.  P&piens.  Omnibus  scrina- 
riis,  quotquot  sunt,  sex  melequinos  et  sex  solidos 
den.  Papiens.  Prffifectus  navaIium,quidiciturSan- 

D  gari,duosmeIequinos,etquatuorso1id.den.Papien8. 
Et  sciat  secutura  posteritas,  quodnuilialiidominus 
papa  propria  manu,  nisi  superiusnominatis,  debet 
presbyterium  dare.  Presbyterium,  utsuperius  dic- 
tum  est,  dat  dominus  papa. 

5.  Sic  indutus  dacitur  a  magistro  senescalco,  et  a 
magistroadmensaminbasilica  Leonispapas  III.  Ad 
mensam  vero  legit  unus  de  diaconis  cardinalibus 
cum  pluviaU  ;  circa  vero  finem  mensffi  schola  can- 
torum  debetcantare  Sequentiam. 


■eilicet  meleqainos,  et  totidem  solidos  ;  si  vero  ali- 

t  Formam  hujusmodi  calceorum,  aliorumque  prafecli  urbani  ornamentorum  habet  in  libro  Felicis  Contelorii 
de  prsfecto  Urbis. 

Patrol.  LXXYIU, 


34 


i067 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  LITUR6ICA  OPERA. 


i068 


III.  Quid  dominus  Papa  debet  facere  in  feslo 

sancU  Slephani. 

6.  In  die  autem  sancti  Stephanisummomanecon- 
veniunt  omnes  ordlnes  superiusprsetaxati,  tam  cle- 
riciquam  laici,  induti  sericis  pannis  in  babiiioa, 
diaconibuscardinaiibus  et  17 1  subdiaconibus  ex- 
cepti8,qui{indutidominum  papamducuutde  camera 
sua  ad  basilicam  ipsam,  ubi  cardinales  universiex- 
hibentei  reverentiam :  ibiqueinduitseplaneta  alba. 
£t  descendens  de  paiatio  usque  ad  porticellum, 
ibique  invenitequum|faleratumcumnovo  scarlati ; 
ita  tamen  quod  secundum  consuetudinem  antiquam 
equus  ipse  domini  papffi  non  debet  habere  coilum 
faleratum.Etascendensequum,  et  de  manu  adex- 
tratorum  regnum  recipiens,  induit  ipsum.  Sicque 


A  quinum  et  duodecim  denarios  Papjenses,  encepto 
presbytero  sanctiLaurentii,  cuidantur  duo  pro  laude 
et  presby terio.  Unicuique  diacono  cardinali  unum 
mel.etduodecimdeDariosPapienses,excepto  priore, 
cuidaturunus  ampliusprolaude  Unicnique  archi- 
episcoporumduOyUnicuiqueepiscoporumforensium 
unum  mel.  etduodecim  denariObPapieQses;omnibus 
aliis,  sicut  altera  die,  eo  excepto,  quod  subdiaconi 
omnes  non  habentnisiduodecim'mel.  cum  priore,  et 
etiamprflBfectusnonlhabety  nisiduodecim  solid.  den. 
Papiens*  Datopresbyterioducitur  dominus  papaad 
mensam  sicutdie  prima. 

IV.  Quod  dominus  papa  ire  debeat  in  Epiphania  ad 

Sanctum  Petrum. 
9.  Sciendum  tamen  quod  dominus  papa  in  Epipha- 


vaditad  ecclesiam  beati  Stephani  in  Caelio  monte  B  nia  in  Vesperis  pergit  adSanctumPetrum,etomDia 


coronatus. 

7.Utautem  omnibus,tam  preesentibus  quam  futuris, 
pateat,qualilerordlnessupra  dicticum  dominopapa 
vadunt  processionaliter,  sciendum  est  quod,  sicut 
scribetur  inferius^  ordinati  incedunt,  et  cum  eodem 
domino  papaad  palatium  modosimilirevertuntur. 
Prflefectus  igitur  urbis  indutus,  ut  superius  dictum 
est,  juxta  dominum  papam  incedit,  et  circa  eum 
judices  pluvifidibus  induti.  Ante  dominum  .papam 
aliquantulum  sequestratus  incedit  prior  subdiaconus 
regionarius  cum  toalea,  ut  cum  voluerit  dominus 
papa  spuere,  possitillogausapeos  suum  mundare. 
Et  diaconi  cardinalesproiimi  papas  bini  incedunt ; 
etpost  ipsossubdiaconibasilicarii,  quospreecedunt 


ibi  facit  et  recipit  cum  camerario  et  cancellario,  sicut 
adnotatur  in  festo  Ascensionis,  et  Octava  sancti 
Petri. 

V^  Quid  dominuspapafaceredebeatinPurificatwni 

beatx  MaricB  virginis. 
i  0.  In  Purificatione  beats  Mariffi  virginis  dominai 
papa  vadit  ad  Sanctam  Martinam  cum  cardioalibusin 
mane,  etibi  cantatTertiam.  Deinde  induit  seinec- 
clesia  ipsa  usquead  dalmaticam  /etindutomanto, 
apponit  mitram  ;  omnesque  cardinales  induuntse, 
it>ique  vastararii  cumostiariisbasilicaesacripalatii 
repraesentant  cereos  ad  benedicendum,quos  minor 
presby  terorum  cardinalis  in  ordine  benedicit.NolaQ- 
dum  vero  quodecclesiaSanctiPetri  dat  quindecim 


tamsubdiaconiregiomuriiquamscholucantorumcum  q  [^^,  decemjlibrascereaspro  hiscereis.  Ethisfactis 


Greecis,  quiconsueveruntEvangelium  etEpistolain 
legere.  Islos  antecedunt  scrinarii  et  advocati ;  ante 
eos  presbyteri  cardinales,  ante  istos  episcopi  cardi- 
nalesy  et  abbates  urbis ;  et  prascedunt  istos,  si  qui 
sunt,  forenses  episcopi  autarchiepiscopi.Anteistos 
duo  prsefecti  navales  pluvialibus  induti  ;  ante  hos 
vero  portantes  duodecim  vexiUa,  qu»  bandora  vo- 
cantur ;  et  unus  equus  domini  papffi  faleratus,  sed 
vacuus.  Antehos  omnesminor  subdiaconus  basili- 
oariuscum  crucedominipapee.  Sed  archidiaconuset 
prior  basilicffi  cum  ferulis  debent,  ut  scriptum  est, 
ordinare  proce8siones;[et,ne  quis  ipsam  interrum" 
pat,  debent  discurrere,etfrequenter  adproprialoca 
redire.Archidiaconus  interdominum  papametcar- 
dinales  diaconos ;  prior  basilic€B  juxtaprimicerium 
inter  diaconos  cardinales  et  subdiaconos. 

8  Cumque  sic  adprsedictam  ecclesiam  sancti  Sle- 
phani  pervenerint,depositoregno,intrateccle8iam ; 
factaqueOratione,vaditadsacrarium,et,depositapla- 
netaalba,induilrubeam,etcelebratMissam,8icuthe8- 
ternadie,inomnibus.Missaverol72tiQ>ta,re8umit 
planetamaibam,etinduitregnum.  Cseteravero  fiunt 
sicut  prima  die^excepto  presby lerio,  quod  sic  datur. 
Unicuique  namque  episcoporum  curisedat  dominus 
papa  duos  melequinos  et  duos  solidos  Papienses  : 
unicuique  presbyterorum  cardinaliumunum  mele- 


dominuspapaeiitab  ecclesia  cum  cardinalibus,  et 
ascendit  sedem,  quse  estpreeforibusilliusecclesiae, 
etmanu propriapopulocereosporrigit.  Deinde vadit 
ud  porticumad  ecclesiam  sancti  Adriani,  et  ascendit 
sedem,queeestpostaltare,  ibiquecantat  Sextam;et 
173  cantata,accipitfaculamaccensam  aprioreepi- 
scoporum  ;  et  sinonestpr8e8ens,apriorepresbyte« 
rorum.  Sed  scholacantathymnumLKmert  adreveior 
tionemyCum  Psalmo.Post  datlonem  candelarumsut>- 
diaconus  regionarius  extendit  toaleam,  et  domioos 
papaab]uitmanus,etmittitchirothecas,etplanetim, 
et  pallium  ;  et  singulis  cardinalibus,  et  camerario 
tantummodo,  duas  dat  candelas  ;  sabdiaconibasel 
aliis  tam  clericis  quam  laicis  pro  voluntate  sua. 

11.  et  notandum  quod  decem  etoctosuntinuriM 
diaconatus,  quorum  clerici,  postquam  Missas  ia 
eisdemcelebraverint,  asingulisdiaconibus  imagiaes 
accipiendo,  venient  cumimaginibusistisetpopulo 
processionaliter  cantando  ad  ecclesiam  beali  Adriam. 
Quibus  in  eademecclesia  c^iadunatis,  primicerius  em 
scholaincipitAntiphonamJ?d?si«r^e,  Domine.  Inleriffl 
dominus  papadiscalceat  se,  et  omnes  qui  sunt  indud 
vaduntcumeo  in  Processioncetdominus  paparet^ 
cipit«  pianellos.  Completa  vero  a  primiceriisAati* 
phona,  dominuspapa  dicit  Oremia,  et  diaconus/%- 
ctamus  genua,ei  alii  diaconi  Levatetei  dominus  papt 


■  Planellorum  nomine,  quos  hic  reaccipit  pontifex,  intelliguntur  calcei,  quos  antea  deposuerat.  Id  patet  es 
nom.  sequenti. 


I 

J 


i069 


tlOMANI  ORDINES.  —  XIL 


i070 


dicitOrationem  de  Gollecia,  scilicet^  Frecespopult  A 
£tii,  etc.  Fiaita  Oratione,  diacoDUsdicitProce^mta 
m  pace  ;  et  omnis  chorus  respondet  In  nomine 
ChrUii. 

12.  His  siccompletis,  imagines  praeceduntdomi* 
numpapam  processionalitercantando  usqueadec- 
clesiam  beatflBMariseMajoris^el  dominuspapasequi- 
tur  Processionem.  Cumque  venerit  ad  portam  ipsius 
ecclesiflB,  exuitplanellos,  etnudis  pedibus  vadit  cum 
aliis  in  Processione  usque  ad  pradictam  ecclesiam 
beattt  MarifB  Majoris.Sciendum  tamen  quod  dominus 
papainomnibusProcessionibus,  in  quibus  pedes 
▼adit,  pedibus  discalceatis  incedit,  una  tantum  ezce- 
pta  in  Exaitatione  sanct»  Grucis,  scilicet  mense 
Septembris. Gum  autem dominus  papa  ad  ecclesiam 
8anct8eMariffivenerit,primiceriu8  cumscholacanto-  n 
rum  in  introituipsius  ecclesiae  cantat  Te  Deumlau' 
damus ;  et  deindedominuspapaintratsacrarium,et 
ezuit  planetam];  ubi  schola  mappulariorum  et  1 7  4 
cubiculariorum  habentaquamcalidam  paratamad 
abluendos  pedes  domini  papffi,et  dominus  papa  ablu- 
tispedibus  calceat  caligas  cum  sandaliis  pro  Missa 
cantanda,  etinduit  planetam  albam,  etaurifrixiatam 
mitram.  Diaconus  cardinalis  et  subdiaconus,  exutis 
planetis,  induuntdalmaticas ;  et  itacum  Processione 
▼adunt  ad  altare  majus,  et  ibi  celebratur  Missa  de 
more.  Missa  cantata,cuncti  adpropriarevertuntur. 
Vl.Quiddebeatfaeet^edominuspapainAnnuntiatione 

et  NcUivUate  beatx  Mariae  virginis. 

13.  In  AnnuntiationeetNaUvitateejusdemsanctffi 
Mariffidominuspapaequitatad  Sanctam  Mariam  cum  ^ 
cardinalibus,etfacit  ibi^etin  ecclesia  sancti  Adriani 
ei  sancts  virginis  Marifle  Majoris  omnia,  sicut  prsB" 
dictum  est  in  Purificatione  ejusdem  sanctffi  Mariae. 
Vll.  Quoddebeatfaceredominuspapain  Assumptione 

beatse  Marim  virginis. 
44.  In  Assumptione  ejusdemsanctfleMariffitaliter 
fit.  Dominuspapa  etenimvadit  ad  Vesperas  cum 
cardinalibus  ;quibus  cantatis,dominuspapaibire- 
maoet  atquejacet ;  etinpropriapersonadebetinno- 
ele  cantandis  vigiiiis  interesse.  Sciendum  quod  mi« 
nor  diflUM>norumdebet  Benedicamus  Domino  dicere. 
Notandum  vero  quod  ubicunque  dominus  papa  vadit 
ad  Vesperas,  ecclesia  ubi  est  statio  ipsa  debet  dare 
omnes  faculas  tam  in  vesperis  quam  in  nocte.  Vigiliae 
autem  tali  ordinecelebranlur.  Ganoniciejusdemeo* 
deBic  tresprimaslecliones  legunt,  ettriaresponso-  ^ 
ria  similiter  cantant ;  et  dominus  papa  legentibus 
illit  treslectiones  Benedictionem,eteiiidem  diaconi 
cardinales  prflecinunt  Tu  autem.eXc.  Unicuique  etiam 
illorum  trium  prior  diaconus  datduos  denaurios  de 
8enatu;flLd  unamquamque  insuper  lectionem  dominus 
papacumthuribuloaccedit  ad  majus  altareetpra- 

>  Alia  flLSsignatur  Oratio  ad  Collectam  in  Sacramen- 
tario  Gregoriano,  nempe  Erudi,  qwesumus,  Domine^ 
plebem  tuam.  Est  autem  Oratio  ad  Coilectam  illa  qua 
dieitur  in  loco  ubi  fit  Gollecta  seu  conventus  ad  Pro* 
cesnonem,  quadere  supra  in  commentario  nostro. 

b  Hoc  loco  indicat  Onufrius  veterem'  librum  GflBre- 
moiualem   editum  nomine  Caroli  Magni,  qui  Uber 


sepe:  etante  ipsummappulariiportantduasfaculas 
positas  super  candelabra  domini  papae.Faculas  autem 
dat  eodem  ecclesia.  Quarta  autem  lectio  legitur  a 
scrinariis,  quinta  a  priore  episcoporum,    sexta  a 
priore  presbyterorum,  septimaapriore  175^'^<>~ 
norum,  octavaaprioresubdiaconorum,  nonaautem 
a  domino  papa.  De  thuribulo  autem  portando  ad  fld- 
tare  dominuspapapracipitunicuique  cflurdinali  pro 
voluntate.  Adlectionemdominipapflenulius  dat  Be* 
nedictionem;et  tamen  ipiediciiJube,  Domine,eie.^ 
scilicet  dioitur  quod  Dominus  ei  benedicat ;  circum- 
stantes  respondent  Amen.  Alia  Responsoria  decan- 
tantur  ab  unosubdiaconoet  alio  cantore,  et  quilibet 
eorumrecipitduosdenairiosab  ilio  qui  domino  papsB 
assistit,  et  omnes  denarii  debent  esse  de  ecclesia. 
Quatuorverodenarii  quirestantacolythorum  sunt. 
Quandiuautem  lectioneslegunlur,  duflBfaculoecum 
candeiabris  ejusdem ecclesifle  debent esse  super pul- 
pitum,et  residuum  estdeacolythis.  Illudvero  quod 
remanet  de  faculis  quas  portant  mappularii  eorumdem 
mappulariorumsunt.  His  per  ordinemsic  celebratis. 
dominus  papa  dicit  Orationem  vigiliae,  et  intrat  le- 
ctum.  Et  summo  mane  domi  nus  papa  d  icit  Orationem 
etcelebratMissam.Quafinita^revertituradpalatium. 
Est  notfluidum  quod,  eicut  dictum  est  superius,  ita 
tit  in  vigiliissolemnitatumomniumpatriarchatuum 
Urbis. 

VIII.  Quid  debeai  dominus  papa  facere  feriaquaria 
in  eapite  Quadragesimse. 
15.  Feria^  quartain  capiteQuadragesimaedomi- 
nus  papa  circamediam  tertiam  equitatcum  episco- 
pis  et  cardinalibus  ad  sanctam  Anastasiam,  et  re- 
ceptus  in  Processione  a  clericis  ipsius  ecclesi8e,in- 
trat  sacrarium,  etinduitsecumcardinalibusetsdiis 
ordinibus.  Interim  autem  cinis  benedicitur  a  juniore 
presbyterocardinfldi.  Deinde  dominus  papa  vadit 
cum  cflLrdinalibus  et  schola  cantorum  ad  sedem  post 
altflure,  et  prflesentato  ei  cinere,  prior  episcoporum 
imponit  ei  cinerem,  dicens  haec  verba  :  'Memenio 
quiapulvis  es^  et  in  pulveremreverteris. Postmodum 
verodominuspapaimponitcinerem  episcopis  car- 
dinalibus,  et  aiiisordinibus.Quibu8expletis,primi- 
ceriuscum  schola  cantorum  incipit  Antiphonam  Ex^ 
surge,  Domine,  a^juvanos.  Qua  completa,dominu8 
papa  dicit  Oremtts  176  eidieiconii» Flectamusgc' 
nua,  et  alius  diaconus  deinde  Levaie ;  et  dominus 
papadicit  Orationem  de  collecta,  YideiiceiPreces  po'^ 
puli  tui ;  qua  finita»  junior  diaconorum  cardinalium 
dicit  Procedamuseumpace ;  etomnischorusrespon- 
det/nnonitneCArish.Sciendum  quoddominus  papa 
aSeptuagesima  usque  ad  Pascha  nonportat  aurifri- 
xiatam  mitram,  neo  canlat  Te  Deum  laudamus,  nisi 
in  prflBcipuis  festis,  et  in  Lxiare,  Jerusalem,  in  quo 

modo  circumfertur  sub  nomine  Alcuini.  Hunc  con- 
fer  cum  Ordine  Romano  vulgato,  cujus  pieraeque 
Orationes,  ouflB  ad  hunc  diem  pertinent^  desunt  in 
Godice  Vinaocinensi. 

e  OmittebanturhflBC  verba  tempore  Urbani  VI  trgi^ 
papam,  ej(  CflBremooiali  Petri  ^jomd,  inferius. 


i07i 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LrTDRGICA  OPERA. 


107t 


die  diaconi  cardinales  utuntur  plaDetiscnrtis.  Dein-  A  petente  subsistitffcholacumbacnlis  etreliqaooma- 


de,  prsecedentibus  in  ordine  suo,  dominus  papa  nu- 
dis  pedibus  cum  psalmodia  sequitur  Processionem 
usque  ad  sanctam  Sabinam,etipsum  pra^ceditcrux 
8ua,  quam  portat  unus  de  subdiaconibus  suis,  et 
cruxsancti  Petri,  quam  portatpriorsubdiaconusre- 
gionarius.  Cumque  intraverit  ecclesiam,  intrat  se- 
cretarium;etmappulariorumetcubiculariorumscho- 
lahabent  ibi  aquam  calidamparatamad  abiuendos 
pedesipsius. 

16.  Sciendum  vero  est  quod  in  introitu  ecclesiflB 
acolythi  debent  recipere  crucemsaDctiPetri,etpor- 
tant  usque  ad  altare  cum  subdiaconis  regionariis 
faciendo  litaniam.  Et  pedibusjablutis,  dominus  papa 
paratus  adaltareaccedit.  EtMissade  morecantata, 
palafredum ascendit,  et  ad  palatium  revertitur. 

17.  Dominica  vero  qua  cantatur  Laetare,  Jeruia- 
/«m,|camerariusrepr8S8entatdominopap8sincamera 
rosam  auream  cum  musco  et  balsamo  ;  quam  domi- 
nus  papa  portat  in  manu  propria  usque  ad  sanctam 
Crucem,  ubi  ea  die  debet  Missam  celebrare ;  eam- 
demdeferens  in  reversione  sua  simihter  usque  ad 
locum  in  quo  descendit,  ubi  debet  esse  pra^fectus, 
cuidominus  papa  tunc  datrosamipsam^eteadem 
die  portatmitram  aurifrixiatarm.Sciendiimestquod 
Ipsahoraquacamerarius  reprvsentatrosam,  domi- 
nus  papa  debet  accipere  mitram  aurifrixiatam. 

IX.  «  De  Dominica  Palmarum. 

18.  DieDominica  Palmarum  preeparatur  quoddam 
^  portatoriumhonestissime,  177  i^  quo  intromitti- 


tu  ;  et  cleras  seu  popuius  cxspectant  in  loco  atrii, 
inchoantesAntipnonamOcerurriin^Respondetscho- 
la  cum  Antiphona  Cum  angelis.H^c  finita,inchoatur& 
duobuscantorihusquidamVersusIsraelsuprascrip- 
tumEvangeUumsanctum,G/orui,  lauset  honor  iilri 
sit  rex  Christe  redemplor.  Eo  ordine  sequuntur  aiii 
Versus. 

20.  HisfinitiSfincipitschola  cum  baculis  Antipho- 
nam  Pueri  Bebrxorum  ;  et  tunc  postemit  omois 
piebs  hinc  inde  frondes  seu  flores,  decantantes  An- 
tiphonam  £ro5anna[fV(fo  i)ainrf,  usquead  altare;et 
sic  intrant  ad  Missam .  Ministri  vero  tenent  palmas 
usque  ad  completionem  Missae.  Intermittunt  aliqai 
salutationem  in  Passione,  id  e^iDcminusvohiscum; 

Q  quod  non  iegiturinOrdinibus,  sed  in  Parasceve  tan- 
tum,  ubi  reticetur  officium  sacerdotaie. 

X.  De  feria  quaria  majoris  hebdomadx 

21.  Feria  quarta  majoris  hebfiomse  hora  tertia 
procedit  apostolicus  cum  omnicleroseu  populo  ad 
ecclesiam,  et  dicit  178  Oratioues  solemnes,  sicut 
in  sextaferia.  Hisexpletis,  osculatoaltariegreditor. 
Presbj^teri  verourbani  ecciesiarum,  suburbanique 
revertuntur  ad  tituios  suos.  Et  hoc  ordineferiaFexta 
corapleant,  scientes  quod  ubi  pontifex  pro  se  inter- 
mittit,  ibi  ilium  commemorent. 

22.  Posteaverohora  octava  ingrediunturadMis- 
sam  more  solito  ;  ideoque  hfle  Orationes  hodie  eele- 
brantur,quiainhacferiaquarta  consilium  feceniot 
Juda^i,  ut  occiderent  Christum.   Cujus  diei  Missa 


tursanctumEvangelium,quod  mteihgiturChristus;  ^  duas  lectionesetduo  responsoria  cum  Passioneha. 


et  statuitur  in  ecclesiaantearam,  unde  clerus  pro- 
cessurus  est.  Deinde  adnuantur  palmsB  et  floresy 
atquediversagenera  [frondium.]  Dicitur  Oratio  Om- 
nipotens  Deus^  qui  antequam  Filium  tuum  Dominum 
nostrum  pro  nobis  mortemperpeiisineres.  Sequitur 
Benedictio  palmarum,  seu  frondium,  Omnipotens 
Deus  Christe,  Ilisflnitis,  dantura  custodibus  paUufe ; 
accipientesquepopuliramos  arborumohvarum,  sive 
floriim,inchoaturAntiphonaPwfr?i/e6ra?ortiw.Dein- 
de  suscipituradiaconisprsBdictum  portatoriumcum 
Evangelio,  bajulantescum  ingenti  exsultatione  ju- 
gum  Christi  suave,  et  onus  ejus  leve,  preecedente 
aquabenedicta  cum  candelabrisatquethjmiamate' 
riis  cum  aliis  ornamentis,  insuper  etiam  laicorum 
schola  cum  vexillis  atque  cum  fanonibus  longe  pras- 


bet,  quae  sine  salutatione  pronuntialur.  Per  tres 

continuos,qui  sequuntur,  dies,idest  quinta,  sexta 

et  scptima  feria,  triduanam  Domini  sepulturam  ce- 

lebram  us.  Gloria  Patri  non  dicit  ur ;  cam  panie  «tilenL 

XI.  Quid  dominus  papa  facere  debeat  in  Cutna 

Domini. 

23.  Feria  quintain  Coena  Domini  descenditdomi- 
nuspapaad  ecclesiam  sancti  Joannis  Lateranensis 
cum  mitrasine  frisio,  horasexta  ;  et  factaOratiooe 
antecruces^pergitadsecretarium  ad  ecclesiamsan- 
cti  Thomse  cum  episcopiSyCardinaiibuset  ahisordi- 
nibus  ;  ibique  cantatNonam.  Deinde  vero  induitse 
usque  addaImaticam,etinduuntsediaconicardina- 
les  daimaticis,  presbyteri  plaBetis  et  mitris.  Tnnc 
prsBsentanturdomino  papiB.Sciendum  estquodaco- 


ennte.  Exeunte  enim  clero  seu  populo  ab  ecclesia,  ^  lyihi  debent  recipere  de  altari  sancti  Petri  unam 


inchoatur  AntiphonaCiiin  appropinquaret  Je8us;q\xa, 
finita,  inchoat  schola  Ani\]ihoneLm  Cssperunt omnes, 
item,  Cumaudisset,'\iem,Appropinquante.  Cumin- 
gressi  fuerintatriuui  ecclesia?,dicitur  Responsorium 
Ingrediente  Domino,  item  CoUegeruni,  iiem  Unus 
eliam  [Forte  autem]. 
i9.IIis  finitis,  anteatriumecclesiu;  seulococom- 

"  Niliil  hic  (iicilur  de  Sabbato  anto  Palmas,  quo 
potissimum  die  pontifex  eleemosynam  tribuit  in  me- 
moriam  facti  Maria)  sororis  i^azari,  qu&e  ante  sex 
dies  FaschoB  unxit  pedes  Domini.  Ideo  hfiec  Sabbati 
dies  a  statione  publiea  vacat,  ut  hBbei  yulgatus  Aloui- 
nusy  non  tamen  a  ceUbratione  MissdB^  qu»  ex  prece- 


aquaritiam  olei,etfanones,  etampullas,  etcameia- 
riusdebettres  denarios  pensati  balsami.  Pnesent»- 
tur  major  ampulla  cum  oleo  a  priore  diacono,  el 
residente  ipsoin  sedesua,  mittit  balsamum  in  ipu 
ampulla,  etmiscetbalsamum  oIeocuaiquibus<iam 
palmarum  ramusculis.  Postmodum  vero  reponitor 
ampuUasuper  altare  sancii  Thomae  ;  quo  facto,  ifl- 

denlibus  feriis  repelitur.  De  fermento  eodem  die 
distribuendo  lege  commentarium  nostrum.  Hoe  caput 
cum  seouente  in  solo  Codice  regio  in?eDimu8. 

i>  De  ooc  poctatorio  neu  feretro  actom  est  in  eon* 
mentario  pravio. 


1073 


ROMANI  ORDINES.  —  XH. 


1074 


duit  se  domiQiis  pontifex  planetam  et  mitram  auri-  A  mento  in  crastinum  in  corporali.lSO  Ipsavero 


friziatam;pergitque  adMis8am»pr66cedentibus  sep- 
tem  cereis  in  septemcandelabris  cum  processione, 
sicut  consuevit  in  festivis  aliis  diebus. 

24.  Notandum  vero  qiiod  faculas  et  candelabra 
curia  debetdare,Iutroitus,  Glo)iaPatri,Kyrie  elei- 
$on,Gloria  inexcelstsDeo,  omnia  istadicuntur.Non 
dicantSymboIum.  Itahabetur  in  libro  papas  •  Gela* 
sii.Sednos  dicimus  Symbolum  J^Spi^op^^^  ^on- 
secrationem  chrismatis.  Pacem  inter  se  non  dent ; 
servetur  de  oblatis ;  sanguis  penitus  contumatur. 
Irenaeus :  «Absit  ut  dissonantia  festi  charitatis  et 
unitatis  consonantiam  corrumpat.  »  Omnia  signa 
productius  solito  pulsentur  in  ciassicum.  Cantatur 
GloriainexcelsisDeo  sine  Symbolo,  atque  dicatur 


die  schola  cum  ceeteris  omne  divinum  sine  organo 
canit  ofiicium* 

25.Mis8atandem  finita.pontifex  indutuscum  cea- 
teris  ad  palatiumin  basilicasancti  Laurentii  rever- 
titur,  ibique  exspoliat  se  usque  ad  dalmaticam  ;  et 
apposita  chlamyde  rubea,  ipsi  ad  coiium  scdet.Cu. 
bicularii  ergo  parant  aquamcalidampro  abluendis 
pedibus  subdiaconorum,  et  ponunt  pelvim  coram 
eo;et  diaconuscardinaIis,quiservitei,ponit  toaleam 
quam  camerarius  dat  pro  ipso  servitis  super  genua 
dominipapsB.Duodecim  autemsubdiaconi  cum  prio- 
re  remanent  extra  basilicam  discalceati,  et  schoia 
ostiarorumet  mappullariorum  accipiunt  priorem 
basilicee  etaliosundecim  subdiaconos  in  ulnissuis; 


Agnus  D^absque  oscuIo.Post  prsedicationem  vero  g  sicque  per  ordinem   portant  eosunum  post  alium 


domini  pap»  diaconi  cardinaleslevant  mensamde 
altari,  et  nudato  altari  ponunt  eam  in  secreto  loco; 
et  extractisduabus  ampullis  cumsanguineet  aqua 
Christi,  cooperiuntipsum  altarelinteo,  et  postMis- 
sam  perquatuorangulos  illudsigillatur.Cumautem 
Prefatioinchoatur,  vadunt  diaconi  cardinales  cum 
Bubdiaconis  et  acolylhis  pro  ampullis  afiferendis  ad 
benedicendum,  praecedente  crucem  thuribulo,  et 
duobus  cereis;antequam  dicatur  Per  quem  hasc  om,' 
nia,  dominuB  pontifex  benedicit  oleumpro  infirmis 
sicut  in  Ordine  continetur.  Postquam  vero  dixerit 
Pax  Domini  sitsemper  tH)6fsctifn^communicatsoIu8 
pontifex  antealtareetdiaconusconfirmat  eum  cum 
calice  illa  tantummodo  die.  Deinde  ponit  calicem 


ante  dominum  papam.  Pontifex  autem  lavat  pedes 
eorum,  et  tergit  cum  linteo,  et  postmodum  oscula- 
tur,  etdat  unicuiqueduos  solid.denar.  Papiens. 
XII.  Quomodo  dalur  presbyleriumin  Coena  Domini, 
26.  Priorvero  basilicie  secundum  consuetudinem 
antiquam  marabotinum  unum  debet  habere  sine 
denariis.Interimprimiceriuscum  cantoribus  etaliis 
ordinibus  cantant  Vesperum  ;  quo  finito  cantant 
Dominus  Jesus  postquam  ccenavit  Sed  dum  ista  ge- 
runtur,summus  pontifex  itapresbyteriumlargitur. 
Uniquique  episcoporumRomanseEccIesiasduosma" 
rabot,  et  duos  solidos  den.  Papiens.  Si  forte  archi- 
episcopus  interesset,  tantumdem.  Unicuiqueepisco- 
porum  forensium,et  presbyterorum  cardinalium,et 


super  allaae,et  pateoamjusta  eam^et  continuocoo-  p  diaconorum  cardinalium  unum  marabot.et  duode- 


perit  utrumque  de  sindone  munda  postcorporale 
expansum  ;  statimque  duoacoiythi  tenent  ampullas 
involutas  cum  sindone  alba  serica  in  sinistro  bra- 
chto,  ita  ut  videri  possint  a  medio;et  veniens  unus 
de  diaconibus  accipil  unam  ampullam  de  balsamo 
mistam,  ei  portat  archidiacono  ;etiiIedefertponti- 
fici  ante  aitare.Tunc  pontifex  respicens  ad  orien- 
tem,  diacono  tenenteampuilam  ante  ipsum  in  sini- 
itro  brachioinvolutam  sindone,  halat  ter  in  ampul- 
lam,  ut  imret  in  consecrationem  chrismatis.  Et  di- 
zit  excelsavoce  Sursumcorda  ;  respondetur  Eabe' 
mus  ad  Dominum,  Graiias  agamus,  etc,  sicut  in 
Ordine  continetur.  Completa  Benedictione,  benedi- 
cit  ampullam  olei^  delatam  ordine  quo  supra,et  si- 
militerhalat  in  ipsam,  sed  tacite  :  etdicit  Dominus 


cim  denarios  Papienses.  Primicerius  debet  habere 
unum  marabot.  sine  denariis;  quisque  cantorum 
duodecim  denarios  Papienses.  £t  notandum,  quod 
nec  schola  Crucis,nec  clericus  alius  vel  laicus  eadem 
die  habet  presbyterium.  Manus  ^  etiam  prioratus 
neminidatur.  In  exitu  autem  basilicse  de  accepto 
presbyteriojanitoribuset  cubicuiariis  duosdenarios 
Papienses  pro  unoquoque  soiido,  exceptis  priori- 
bus,  qui  non  dant  aliquid,  quisque  largitur. 

27.  Sicque  dominus  papa  cum  aliis  omnibus  su- 
pradictis  vadatindutusadbasilicam  Zachariae^qufle 
Panetaria  diebushis  nuncupatur;ibique  indutuscum 
dalmaticaet  pluviali,sedent  ordinati  181  cummi- 
tris,Iavantes  manus  supra  mensamysicutmorisest. 
Sed  dominus  papa  solus  est  in  mensa.Archiepisco- 


vobi$cum.  Oratio  Deus  incrementorum,  etc.    Porro  D  pus  vero,  si  adfuerit,  debet  ex  unolatere  primuf 


ampulla,  quse  cum  chrismate  est,  statim  ut  benedi- 
ctafuerit,  cooperiatur,  uta  nemine  videatur  ;  sed, 
diacono  tenente^  dominus  papa  salutateam,  etdicit 
A  ve  sanctum  chrisma,  tribus  vicibus,  et  osculatur 
eam.  Acolythus  verorecipitampuIIam;eteo  tenente 
omDes  perordinem  salutant  nudam  eam,tamepi- 
scopi  quam  presbyteri  et  diaconi.  Quibus  expletis, 
pontifex  ablutis  manibus  veoit  ante  altare,  et  com- 
muoicat  populum  ordine  suo,  et  servat  de  Sacra- 

•  Nihil  ejusmodi  legitur  in  libro  Sacramentorum 
Gelasiano,  quem  eruditus  Thomasius  publici  juris 
fecit. 


sedere;deinde  episcopi,  et  presbyteri  cardinales;ex 
alio  laterediaconi  cardinales  cum  primicerio.  £x 
aliolatere  acolythus  repraesentat  librum,  etminor 
diaconorumlegitversusduosadmensam.Comestio- 
ne  finita,dominus  papa  intrat  cameram,  ibique  in- 
continentifacit  mandatum  abluendo  tredecim  pau- 
peribus  pedes,  et  extergendo,  et  postmodum  oscu- 
lando.Ibi  etiam  camerarius  est  paratus,qui  domino 
papae  porrigetmarabotinos8inguIos,singuhs  paupe- 

^  Manus  est  presbyterium  duplex,  ex  superiori  li- 
bro  Benedicti  canonici,   num.  21. 


1075 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  UTURGIGA  OPERA. 


1076 


ribuserogandos.  Hoc  facto,  dominnB  papadateis-  A  et  incenso  incipit  Passionem  hoc  modo,  Pasm  Ih- 


dem  pauperibua  manu  propria  ad  poiandum.His  ita 
completi8,quisqaefestinat  ad  propria  remeare,  et 
dominus  papa  cubiculum  intrat.  Sciendum  quod 
toalea,  de  qua  dominus  papa,duin  abluit  pedes  sub- 
diaconorum,  in  basilica  est  succinctus,diaconi  car- 
dinalis  est  qui  ei  servit ;  alia  verotoalea,  cumqua 
abstergit  pedes  subdiaconorum,  cubiculariorum  ca- 
merae  est. 

UU.Quid  dominut  papafacere  debeat  feria  texta  in 

Parasceve, 

28.  FeriasextainParasceve,  inaurora,  dominus 

papa  facit  omnes  capellanos  coram  sna  praesentia 

evoeari,et  voce  mediocri  cantat  Psalterium ;  quo 

cantato,  revertuntur  capeliani.Sexta  vero  bora  do- 


mini  nosM\etc.  Cum  autem  venerit  diaconus  adlo- 
ciim  ubi  diciturrPos^  hxc  autem  rogavU  Pilatum 
JosephfeiCy  acolythi  reprfiesentant  ex  more  thuri- 
bulum  cum  incenso,  et  portant  ad  Evangelium ; 
finitoque  Evangelio.subdiaconus  repreesentat  domi- 
no  papae  Evangelium  ad  03culandum;quo  facto,do- 
minus  papa  dicit  Orationes.Cum  autem  ad  Oratio- 
nem  Judieorum  venerit,Don  dicitur  Fleeiamus  gt- 
ntia^quia  ipsi  hac  die  Dominum  irridendo  genoA 
flectebant.Eccle8iaillorumhorr»;8censfacinus,geDB& 
pro  ipsis  nonflectitin  Oratione.FinitisOrationibns, 
pontifex  procedit  ad  altare  ;6t  adorat  cracem  cnm 
aliis,  sicut  in  Ordine  continetur.  Sciendam  lamea 
quodySecundum  antiquam  consuetadinem,quidqiiid 


minus  papa  cum  omnibus  cardinalibus  intratbasi-  3  super  crucem  offertur  schols  Crucis  debet  esse. 


licam  i>  sancti  Laurentii  ;  et  facta  Oratione,  ibi  ac- 
cedit  ad  altare;  ei  aperto  altari  extrahit  inde  capita 
apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  duas  cruces.  Qu« 
omnia  postquam  dominus  papacum  cardinalibus 
osculatus  fuerit^reponit  ibidem;etaccepta  una  cruce 
et  iterum  sigillato  altari,  unns  presbyterorum  cardi- 
nalium  crucem  accipit,  etsic  vadit  usque  ad  ecde. 
siam  Lateranensem,  sine  aliquo  cantu  et  Psalmis ; 
factaque  ibi  Oratione  ascendit  cathedram  post  alla- 
re.Tuncdominuspapainduit  quadragesimalia  in- 
dumenta»  etexcalceatur.  Episcopi  veroinduunt  plu- 
vialia^presbyteriautemcardinaleset  diaconi,  atque 
subdiaconi,  induunt  planetam.  Et  deinde  junior{ 
presbyterocardinali  accepto  corpore  Christiin  cap- 

8ellaantepectussuumhesternadiereservato,etl82 
alio  praBdictam  crucem  accipiente,  et  subdiacono 

regionario  cumpopulosuo  pr»cedente^omnes  dis- 

calceati  cum  dominopapaet  primicerio,  sine  cantu 

psallendo  psalterium  pergunt  ad  sanotam  Crucem. 

Episcopns  vero  hebdomadarius  remanet  ad  facien- 

dum  officium  in  basilica  Lateranensi .  Pon  tifex  autem 

cum  adocclesiam  Yonerit,et  ecclesiam  ipsam  sine 

cantu  intraverit,etdiutiu8coramcrucibus  oraverit, 

intrat  cum  omnibus  aliis  claustrum.et  vadit  ad  se- 

cretarium  ;  et  exuta  planeta  cum  pallio,  mapuUarii 

habentesaquamcalidamparatamabluunt  pedes  ip- 

8iu8,  et  eo  sedente  in  sede,  ministri  calceant  eumi 

nonsandalia,  sed  quotidiana  calceamenta,  etin- 

duunt  planetam  et  palleum  ;  et  sic  ad  altare  cum 

Processione  accedit,  praeeunte  eum  cruce  et  Evan- 

gelio,  sine  lumioaribus  et  incensu  cum  silentio. 

29.  Sed  notandum  quod  dominus  papa  cum  pro« 

cessione  non  debet  ire  ad  altare  ante  cruces  more 

8olito,8edper  viam  qu8e  est  in  capite  chori»  juxta 

gradusaltaris.  Unus  autem  de  ministris  apponit 

unam  sindonem  tantum  super  altare  nudatum,  et 

osculato  altariy  dominus  papa  ascendit  sedem ;  et 

Btatim   subdiaconi  ascendentes  pulpitum,  legunt 

more  lectionis  prophetiam  sine  titulo  ;  et  cntera 

sicut  in  Ordine  continetur  fiunt.    Postmodum  dia- 

conus  cardinalis,non  osculatis  pedibu8,facta  reve- 

rentia,  ascendit  pulpitumnudum,et  ibi  sine  faculis 


Osculata  vero  cruce  a  dero  etpopulo,dominusps- 
parevertitur  adaltare;etfacta  confessione,  sineca- 
pitulo,sine  incenso.  et  sine  osculo  Evangelii,  eom- 
municat  de  corpore  Christi,  183  <Iuod  cardinslei 
adducunt.EtnotandumquodhodiePoj?  Z>omtntooo 
dicitur,  Agnus  Dei  non  cantatur,  neque  paeis  osen- 
lum  datur,  nequepostcommuniocanitar.  Sciendom 
veroquod  acolythirepraesentantincensum  adcali- 
cem.  Pontifex  etiam  non  communicat  ad  sedem  sed 
ante  altare  ob  humilitatem  reverentiae  Dei  et  Pai- 
sionis  Christi;expletoque  officio,  exuit  se  cum  aliis 
ordinibus,  et  cantat  ibi  Vesperas  in  die  Jovis  reei- 
tatas.Et  deinde  revertitur  ad  palatium  ;  et  intrans 
basilicam  sancii  Laurentii,  crucem  quam  acceperat 
ab  altari  reponit,ethinc  ad  cameram  suam  acoediL 
Etnotandumquoddominus  papa  eodem  die  nuUide 
familia  sua  rinumdat  ad  potandum,neccoctnmad 
comedendum;dat  vero  eis  tantummodo  panem  et 
aquam,  et  herbasdeconsuetudine.Hac  dieecelesia 
sanctaB  Crucis  non  dat  faculas. 
XIV.  Quid  debeat  dominus  papa  facere  in  Sabbato 

sancto, 
30.  In  Sabbatosancto,  horasexta  efficitur  novos 
ignis  in  atrio  ante  portas  Lateranensis  ecclesift,et 
benedicitur  a  juniori  presbyteroram  cardinaliom, 
cum  incenso  et  aqua  benedicta.  Deinde  pergaot  in 
ecclesiam  cum  novo  igneposito  io  canna,etdiaeo- 
nusdicit  Lumen  CArisft,tribus  vicihus^postmodiim 
cereus  k>enedicitur  ab  ipso  diacono.  Leganturdoo- 
decim  lectiones  Latina,etduodecimGr8BciB,etcatt 
D  tantur  tria  cantica  Cantemus  Domino  gloriose ;  et 
Vineafaetaest ;  Attende,cmlum,  Finito  hoc  oiBcio, 
dominus  pontifex  descendit  ad  fontem,cum  diaoonis 
et  subdiaconis  regionariis,  cantandolitanias^primi- 
oerius  cum  schola  cantando  Sieui  eervus^  usque  in 
porticum  sancti  Venantii.  Ibi  prwparato  fakiistorio 
pontifex  sedet.  Cardinales  autem,  qui  remansenmt 
in  choro,  exeunt  per  posterulam  post  absidam,  et 
intrantper  porticum  sanctiJoannis,  et  Teniaiitad 
prflBsentiam  dominipapsB.Prior  autem  induit  se,  et 
dicit  Jube^  domne,  benedicdre.  Pontifex  benedieii 
eum.  Progrediensparumfacit  similiteriet  benedieit 


«  Hadc  basilica  aaneti  Laurentii  adhaeret  palatio  Lateranensi. 


I 

j 


1077 


ROMANI  ORDINES.  «  XII. 


1078 


tertia  vlce  eum  similiter.BenediciteuinpoDtifex,  et 
dicit  lt€y  baptizate  omnesgentes,  Gardinales  vero  ita 
induti  cum  equitatibus  revertuntur  adtitulossuos, 
Tuiic  pontifezsurgit,  et  vadit  ad  ecclesiam  sancti 
Joannis  evangelistae,  et  aliquantuium  requiescit  ibi. 
Deinde  procedit  ad  fontes,  et  benedicit  eos.  Hoc 

facto,  revertiturad  eamdemecclesiaiD,184  i^iQu® 
exuit  se  de  pallio  et  planeta,  et  induit  bracalia^  ce- 
rata ;  et  revertitur  ad  fontes,  et  baptizat  tres  par- 
Tulos  ;  et  juniordiaconusbaptizatcaBteroscum  ca- 
nonicis  Lateranensibus.  Postmodum  pontifex  ad 
locum  chrismandi  revertitur,  et  chrismat  tres  in- 
fantes.  Sic  itaque  ablutis  manibus,  cum  litania  facta 
a  snbdiaconis  regionariis  regreditur  ad  altare  ante 
ecdesiam  sancti  Pancratii;  ibique  modicum  quiescit, 
et  induit  planetam. 

31.  Interim  vero  diaconi  cardinales  reportant 
mensam  altaris,  et  aptant  eam  super  ipso  altari, 
sicut  prius  fuerat.  Pontifex  autemcum  Processione 
et  litania  vadit  ad  altare,  et  celebrat  Missam.  Scien- 
dumquod  inMissa  septem  faculaecumseptemcan- 
delabris  sunt ;  sed  non  dicit  Credo  in  unum  Deum, 
nec  oflTerendam,  nec  Agnus  Dei,  neque  commu^ 
nionem.  Porropost Epistolam, ipse pontifex nuntiat 
Alleluia,  Primicerius  cumscholacantateaminpul- 
pito.  Ad  Evangelium  vero  non  vadunl  faculsB  ac- 
censae.  Ad  Yesperam  autem  diciiur  Alleluia,  Psal- 
mus  Laudate  Dominum,  omnes  gentes  ;  Antiphona 
Vespere  autem  Sabbati ;  Oratio  ;  Ite,  Missa  est. 
XV.  Quid  dominus  papa  facirredebet  in  die  Paschx. 

32.  IndiePaschsB  mane  post  Primam  indutusalbo 
pluviaii  Romanus  pontife7,cum  diaconis  cardinalibus 
indutis,cn  m  subdiaconis  ceeterisque  minoribus  ordi- 
nibus,  dahnaticis,  etmitris,ettunicis  indutis,etca- 
pellanis  suis,  vadit  ad  basilicam  sanctiLaurentii. 
Presbjteri  cardinalesinduunt  se  pianetis,  episcopi 
pluvialibus  in  loco  qui  dicitur  basiiica  sancti  Gre- 
gorii,  ubi  post  Orationem  induitur  usque  ad  dalma- 
ticam  ;  etexsurgens,ingreditur  adadorandum  Sal- 
▼atorcm.  Aperit  imaginem,  osculatur  pedesSalva- 
toris,dicensaltavoce  tribus  vicibus  iStirr^xt7Z>omint<« 
de  sepulcro  ;  etomnes  eirespondent:  Quipro  nobis 
pependit  in  ligno.  Alleluia,  Tunc  acoiythi  ponunt 
crucemcapelIaesuperaltare,etdominu8papaadorat 
eam.  Post  osculationem  Salvatoris,  cum  omnibus 
aliis  deiiide  redit  ad  sedem,  dat   pacem  archidia- 
cono  redeunti  185  ^^  osculo  pedum  ejus  imaginis, 
dicens  Sw*rexit  Dominus  vere  ;  et  ille  respondet  Et 
apparuit  Simoni.  Secundusquoque  diaconus,  oscu- 
latis  pedibus  Salvatoris,  acoedit  ad  pacem  summi 
pontificis  et  archidiaconi,  et  ponitsein  filo  ;c8eteri 
Terodiaconicardinalessimiliterfaciunt.  Deinde  pri- 
micerius  cum  cantoribus  eo  modo  ad  pacem  vadit, 
et  infilo  se  dirigit.  Priorquoque  basilicae  cumdia- 
conis  similiter ;  postmodum  subdiaconi  regionarii 

*  Itaetiam  legit  Panvinius.  An  femoralia  cerata  ? 
Lege  Anastasium  in  Vita  Adriani  papse,  ubi  Carolus 
Magnus  Romam  ingressus  Sabbato^  in  basilica  Sal- 
vatarisjuxta  Lo/eranttm  diciturstetisse,  qtiousque  ba^ 


A  cum  acolythis  et  capellanis,  et  aliis  palatinis  ordi- 
nibus,  eodem  modo  pacem  faciunt.  Interim  schola 
canit  Crucifixum  in  came,  et  Ego  sum  alpha  et 
smega. 

33.  Gompleta  pace,  pontifex  induit  planetam 
albam,  pallium,et  mitram  solemnem ;  descendens- 
quede  palalio  usque  adexitumporticeUi,ubi  albus 
palafreduscumnaccoscarlatfiesuperpositoetargen* 
teo  freno  solemniter  prseparatus  est  a  magistro  senes- 
calco,  et  ab  adextratoribus,imponitur  ei  regnumab 
archidiacono  ;  etitacoronatus  palafredum  ascendit 
et  equitando  incedit.prsecedentibus  in  ordinesuo 
bandulariis,archiepiscopis,  episcopis,  cardinalibus 
presbyteris,abbatibus,subdiaconis^  diaconis  cardi- 
nalibus,  etsubsequentibuspraefecto  aliisque  nobili- 

g  bus  Romanorum,  usque  sanctam  Mariam  Majo- 
rem,  sicut  et  superius  in  festo  sancti  Stephani 
enarratur.  Cum  autem  per  Merulanam  transierit, 
scrinariusinloco  antiquitus  constituto  eiobviat,  et 
alta  voce  dicit,  Jube,  domne,  benedicare,  Pontifex 
benediciteum,  etscrinarlusdicit :  Inecclesia  beatx 
Marigeinhacnocte  baptizatisunttotpueri  masculiet 
tot  feminae.  Pontifex  respondet  Deo  gratias.  Tunc 
autem  scrinarius  suscipit  a  camerario  pro  nuntiatione 
unum  marabotinum.  Similiter  fitapudSanctum  Pe- 
trum  in  secunda  feria.  Perveniente  autem  pontifice 
cum  Processioneadporticum  sanct£eMari8e,descen- 
ditadPetrampapalem,  inlocoantiquitusconstituto; 
et  deposito  regno  ducitur  a  judicibus  ad  ecciesiam  ; 
et  susceptaProcessioneacanonicisipsius  ecclesiee, 
et  factaBenedictione,  vaditad  secretarium ;  exuens- 
que  pallium  etplanetam,  posito  pluviaUsuper  hume- 
ros  incipit  Tertiam.  Finita  vero Tertia,  prior  episco- 
porum,  qui  ei  servire  debetin  Missa,  ducitur  ante 
pontificem  a  duobus  episcopis  ;  et  tertio  postulata 
Benedictione,  accedit  ad  pacem  pontificis,  et  sur- 
gens  ponit  se  in  ordine  ad  dextrum  latus  ejus.  Deinde 

secundusepiscopusacceditadpacempontificis,lS6 
et  porrigensosculum  priori  suo,  stat  in  filo  abalio 

latere    pontificis.    Caeteri  vero  episcopi  similiter 

faciunt,  accedendo  a  pacem  pontificis,  et  ponendo 

se  in  filo.  Priorquoquepresbyterorum  cardinalium 

ductus  ante  pontificem  ad  duobus  presbyteris,et  tertio 

postulata  Benedictione,  accedit  ad  pacem  pontificis 

et  episcoporum,  et  dirigit  se  in  filo.  Subsequentur 

cfleteripresbytericardinales;pr8efectusquoque,judi- 

^  ces,  praefecti  navalium,  advocati,  scrinarii,  senato- 

res,  majorentes,  qui  vocantur  schola  Stimulati,  ac 

coeteri  laici  majores  et  minores,  et  ordine  suo  ad 

pacem  suscipiendam.Postmodumverosurguntduo 

subdiaconi  basiiicariietaccipientes  prioremsubdia- 

conum  regionarium,  per  manus  eum  adextrant  ab 

introitu  secretarii  usque  ad  medium  atrii,  ante  pon- 

tificem ;  qai  alta  voce  dicit,  Jubey  domne,  benedicere 

tribus  vicibus ;  et  tertio  Benedictionesusceptaapon- 

ptUmatis  sacramentum  voniifex  perficeret,  quod  Onu- 
frius  notavit.  Vide  ibiclem  eumdem  Anastasium  de 
sequentibus  diebus. 


i070 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MACNI  UTURGICA  OPERA. 


1080 


tifice,  subjungil  5^1  Doiwtm  nostri  Jesu  Ckristi,  A  etomnibuscircuinstanlibusiabarchidiaconoetaliis 
tribus  vicibus ;  eidicii:  Dominusarchidiaeonus  legat      pincernis. 


Evangeliuniy  subdiaconuslegat  Epistolaniy  primice- 
rius  et  cxteri  cantores  cantent. 

34.  His  vero  completis,  surgit  ponlifex,  et  re- 
8Uinptaplaneta,pallioetinitra,processionalitervadit 
ad  altare,et  incipitMissamdemore.  PostOrationem 
vero,  antequam  legaturepistola,descenditarchidia- 
conus  cum  diaconoetsubdiacono,etordinatestant 
juxtaaltarein  duobus  filis,  scrinariis  vero  stantibus 
cum  plu  vialibus;  et  tunc  archidiaconus  cum'diacono 
et  subdiacono,  etaliis  ordinibus,iDcipitlaudesalta 
Yoce,  et  alii  respondent,  sicut  superius  scriptum  est 
in  festo  beati  Stephani.  Finitis  vero  laudibus,  legitur 
LatinaEpistolaprius,et  postmodam  Gr6eca;et  Evan- 


36.  Interim  veroprimicerius  cum  cantoribus  sur- 
git,  et  canit  pro!«am  GrsBcam  hujusmodi:*  na7x« 

upov  x)utv  (riiULspov  ctJt^iLTLVjfr^r,,  ndvj^ei  xotivov,  dtyiov 
iraa^ira,  /xvortxov  7raa;^a,  Travo^E^ao^aov  nxa'/^a  XoiffTG*i 
Tou  XuTjBfiirrou,  Tra^^i^a  auufiov,  Ttdtr/^Gi  jJ^s^/a.,  ndr/^ 
Tcav  7rcoTci>v,  Trao^^a  Ta;  TrvAa^  iq/acv  tov  napctiuiw 
avgwye,    Trao';^^    TravTa^    avonr^L^TToiv     PjdotoO^,  xKcvoy 

ndTrav  XjoioTs  f>v>aSov.  Et  his  decantatis,  omnesad 
propria  revertuntur. 

XVl.Quiddebeat  facere  dominuspapainsecundadie 

Paschm. 
37.  In  secunda  feria  post  pascha  summo  mane 
dominuspontifex  188  congregatis  omoibus  palati- 


gelium  Latinum  et  GrsRcum.  In  secreta  vero,  cum  n  nis  ordinibus  inpalatium,  etdescendens  per  porti- 


pra8fatioincipit,descenduntduodiaconicumduobuB 
subdiaconis  deorsum,et  stant  in  fronte  altaris  ordi- 
natim  cum  silentio;quando  autem  pontifex  dicit  Pax 
Domini  sitsemper  vobiscum,  nuUus  ei  respondet ;  et 
tunc  diaconusetsubdiaconusrevertuntur  superius. 
35.  Finita vero  Missacoronatur,  reditque  cum  Pro- 
cessione  ad  palatium,  sicut  supra  dictum  est,  in 
supradicto  festo  sancti  Stephani ;  et  acceptis  laudi- 
bus  a  cardinalesancti  Laurentii,ducitur  aprimice- 
rio  et  secundicerio  judicibus  cum  mitraio  basilica 
magna  Leoniana^  quse  dicitur  Casa  Major,  ubi  sunt 
prffiparata  undecim  scamna  circa  mensam  pontificis, 
presbyteris,  187  diaconis,  primicerio  ;  etlectus 
ipsiuspontificis  ibidem  solemniter  proBparatus  in 
figura  undecim  apostolorum  recumbentinm  circa 


cum,  et  inveniens  equum  non  faleratum,  sed  sieat 
moris  est,  pergit  ad  sanctum  Petrum  ;  ibiqueceld- 
brata  Missa  de  more,  et  laudibus  atque  solemnita- 
tibus  universis,  sicut  hesterna  die,  peractis,  coro- 
naturad  gradus  basilic» ;  revertitur  Lateranum  ;  et 
eo  incipienteequitare,senescalluspost  eumvadens 
facit  de  denariis  jactum  unum,  ut  sic  multitudo 
populi,  qu8B  impedimentum  prfiBstat  domioopapaB, 
removeri  possit,  denariis  ipsis  colligcadis  inteo- 
dens.  Fostquam  verodominus  papaperveaitadtu^ 
rim  Stephani  Serpetri,  qu8B  est  in  capite  Parionis, 
unusdecurialibusdominipapaB  existeos  inipsaturh 
facitibi  unumjactum  obcausam  suprasci iptam.Cum 
autem  dominus  papa  ad  palatium  Geatii  Musc»  io 
Punga  [ALy  Perunga]  in  viade  Papa  venerit,  simi- 


mensam  Christi.Transienspontifexperipsam  basi-  ^  literquidamdecurialibusascenditpalatium,  etfacit 


licam  intrat  cameram  ;  ubi  recepto  presbjterio  a 
camerario  in  scjpho  argenteo,  et  dato  sicut  in  Na- 
tivitate  Domini,  surgit  etducitur  amagistro  senes- 
callo  et  pincernaadlocumquidiciturCubitorium  ; 
ibique  a  juniori  presbytero  cardinali  agnus  assus 
benedicitur  ;  et  exinde  redit  ad  prseparatum  lectum 
menssB.  Et  accipiens  idem  pontifex  parum  de  ipso 
agno,  porrigit  priori  basilicario  sedentiin  subseilio 
ante  lectum  ipsius,  dicens  .  Quod  facis,  fac  citius ; 
sicut  illeaccipit  addamnationem,  tuaccipead  remiS" 
«ton^m.Reliquumveroagnidistribuitdiscumbentibus 
et  aliis  oircumstantibus.  In  medio  vero  convivii  sur- 
gitunusdediaconis  cardinalibusdemandatoarchi- 


unum  jactum  ob  memoratam  causam  .Q  uando  autem 
pervenitad  sanctum  Marcum,  quidam  simili  modo 
de  curialibus,  et  obeamdem  causam  facit  ibiqua^ 
tum jactum.  Cum  vero  pervenerit  ad  sanctum  Adria- 
num,quidamalius  de  curialibusasceaditpalatium 
sanct»  Martinse,  et  facit  ibi  quintum  jactum  ob 
memoratam  causam. 

38.  Sciendum  tamen  quoddominopapaBantetu^ 
rimprimodictamJudffii  occurrunt,  eteilegemsuam 
preBsentant,  faciuntquelaudes;proquibus  laudiboi 
recipiunt  acamerarioin  presbjteriumviginti  solid. 
provesinos.  Notandum  praBterea  quod  a  sanctoPetro 
usque  ad  palatiumdominipapaBfiuntarcusaRoma- 


diaconi,et  legitadmensam.  Finitoautemconvivio,  ^  nis  honorabiles  in  via  per  quam  transit  ;etclerici 


cantores  prosam  cantant,qu8B  sit  con  veniens  PaschsBi 
de  mandato  pontificis.Postea  vero  descenditin  eccle- 
siam  Lateranensem  ad  Yesperas,  sicut  conlineturin 
Antiphonario.  Celebratis  tribus  Vesperis  in  basilica 
Salvatoris,  etadFontes,  atquead  sanctam  Crucem, 
revertiturad  porticum  sancti  Venantii;  ibique  sedet 
cum  episcopis,  cardinallbus  caeterisque  ordinibus,et 
aliis  tam  laicis  quam  dericis,  tn  terra  super  tapeta 
residentibus.Deindepropinatursibiclaretumvinum. 

■Interpretatio  ad  verbum  :  Po^c/ui  sacrum  nobis 
hodie  ostensum  est,  Pascha  novum,  sanctum  Pascha, 
mystieum  Pascha,maxime venerabile Pascha  Chrisii 
redemploris,  Pascha  immaculatum,  Pascha  magnum, 


omnes  Romani  occurrunteidem  ioduti  undecunque 
possunt  cum  thuribulo  ;  in  remunerationem  cujus 
honoris  Romanis  pro  arcubua  datur  presbjterium 
trigintaquinque  librarum  provesinarumet  dimidis; 
clericis  vero  pro  thuribulis  trigintatrium  librarum 
provcsiDarum,utin  sequentibus  plenius  apparebit 
Cum  vero  dominus  papa  ad  palatium  venerit,  et 
laudibus  factis  a  cardinalisanctiLaurentii  etjudici- 
bus,  descendens,  regno  deposito,  ducitur  in  paU* 

Pascha  fideUum^  Pascha  portas  nobis  paradisi  resera- 
vit,  Pascha  omnes  reformans  mortales^  novum  Papm, 
Christe,  conserva. 


:.M 


1081 


ROHANI  ORDINES.  -  XH. 


106t 


tium  a  primicerio  et  8eeuDdicerio;et  inlrans  came- 
ram  datpresbyteriumabsque  manibus,  sicutiQ  die 
sancii  Stephani  ;  et  deiude  diicitur,  sicut  hesterna 
die,aQconvivium.  Sed  hodie  in  basilica  Leoniana, 
quae  est  juxta  cauieram,  celebratur.  Finitoque 
convivio,  descenditad  eccie«iam  Lateranensem;et 
ceiebratis  tribus  vesperis,  189  ^i  propinato  cla- 
retoet  aliis,  siout  hesterna  die,  omnes  ad  propria 
revertuntur. 

XVIL  De  presbyterio quod daturnro  arcubus  ; 
quomodOj  et  quibus  detur. 

^O.Presb^^terium  triginta  quinque  libarum,  quod 
est  superiusnominatumydaturillisquiarcus  faciunl; 
distribuitur  tah  modo.In  primismagistrissanctiPe- 
tri,  qui  super  gradibus  arcum  faciunt  ferramento- 
rum,  xn  soi.  provesini.A  I^alleariis  usque  ad  san- 
ctum  Gregoriumxiv  sol.provesini.  ANegotiaroribus 
usque  ad  Fiolariosxui  sol.proves*A  sanctoGrego- 
rio  usque  ad  viculumxvsol.  proves.,  scilicet  a  Fio- 
lariis  usqueadporticum  RomanuraMarcivisol.pro- 
ves.Deinde  usque  ad  Pisces  viiisol.  proves.  Deinde 
usque  sub  Fontanam  vmsol.proves.AFontanaper 
totum  alium  porticum  X  sol.proves.  In  castelioCre- 
scentii  vi  soi.proves.  In  ponte  u  sol.  proves.  A  do- 
mo  Stephani  Theobaldi  usque  adsanctum  Celsum  m 
sol.  proves.  Deinde  usque  ad  aroum,  ubiest  domus 
JoannisPauIi,  xxvm  sol.  proves.  Deiude  usque  ad 
domum  Stephani  de  Girone  x  sol.  proves.  Deinde 
usque  ad  domum  Stephani  Nizot  xxvn  sol.  proves* 
Deinde  usque  ad  domum,  qua)  est  Marmorata,  xx 
sol.  proves.  Deinde  per  totam  regionem  Parionis  vi 
lib.  proves.  D  iinde  usqueaddomum  Maximi  xnsol 
proves.Deinde  usque  ad  turrim  Odonis  Boni  Filii  x 
soL  proves.Deiniie  usqueaddomum  Palconceilo- 
rum  x  soI.proves.Deinde  usque  addomum  Joannis 
cum  Zoccolis  cumcasaiino  Nicolai  deHugone  xsol. 
proves.DeindeusqueaddominumGonzii  vi  soLpro- 
ves.Deinde  usque  ad  viam  de  Calcariis  vi  sol.  pro- 
ves.  Deiuds  usque  ad  domum  Joannis  de  Ceesario 
xxiv  sol.  proves.  et  gratis  iv  sol.  proves.Deiode 
usque  ad  Amygdalamx  soi.  proves.  Ab  Amygdala 
Qsque  ad  sanctum  Laurentium  pensilem  x  soLpro- 
ves.  Ad  porticum  sancti  Marci  xi  soL,  in  porticu  u 
8ol.  Demde  usque  ad  domum  Nicolai  Gazzi  vu  soL 
proves.Deinde  adangulum  quatuor  columnarum  vu 
soLproves.Deinde  usduead  Gizubam  vu  sol.  pro- 
ves.  Deinde  usque  ad  domum  Nioolai  Ferri  v  sol. 
proves.  Deiode  usque  ad  arcum  de  Cairandeix 
sol.  proves.  Ab  arcu  usque  ad  porticum  sancti.  Co- 
smffi  V  soLprovds.^cum  monasterio,cui  dantur  duo 
soL  OJivericon  soi.  proves.  Joanni  de  Anagnia  iv 
den.Joannide  Roberto  ii  soi.  proves.  Phoca  Ma- 
nieti  190  <▼!  den.  Clericis  sancti  Cosmee  n  sol. 
TheophjriactousoI.proves.In  iocoubi  fuerunt  saia- 
cia  fragmina  pannorum,nisoL  proves.  Romano  de 
Bonella  xu  den.  Joanni  Aduherino  n  soL  proves 
Citfle  vuiden.  Joanni  deTintovi  den.In  domo  Joan- 
nis  de  Gregorio  vi  den.Indomo  Saisonis  Maceilarii 
Tuiden.IudomoGregoriide  Benedicta  usol.proves. 


A  IndomoDodaexuden.  In  domo  Ptolomffii  vden.  In 
domo  Rainucii  de  Franco  vden.  In  domoRainucii 
deConellavi  den.In  domoMichinffi  iv  den.  In  do- 
moBenedictffide  Pagano  xu  den.Indomo  Adelasiffl 
viii  den.  In  horto  ii  sol.  in  domo  Scrinarii  v  sol. 
proves.  JoanniMachino  prodoinosuaetnepotis  xx 
den.  pro  doraoPctride  Manlino  vm  den.  Indomo 
Petri  de  Paulo  xii  soL  prov.  Familise  Fraipanorum 
de  Cartularia  vu  sol.  den.  prov.  In  domo  Sansonis 
Manchino  u  sol.proves.IndomoSansonisde  Olianta 
xu  den.IudomoBrobotiani  xu  sol.  proves.  Indomo 
Romani  dePetroOcilenda  xu  den.In  domo  Joannis 
Wigarelli  vmden.In  tota  domo  Balnei  ii  sol.  prov. 
In  domoGerardi  n  sol.proves.  In  domoGrisoU  vui 
den.  Indomo  UiixeBxuden.  In  domo  Joannisde 

£  Benedicto  ivden.lndoino  MariffiJoannis  de  Rainu- 
cio  IV  den.  In  dompEsoniLornarii  iv  den.In  domo 
Mariffi  deMancino  ivden.IndomoRegimiuffiivden. 
In  domo  Benedicti  de  Romanoiv  den.In  domo  Uxi 
presbyteri  iv  den.In  domo  Benedictffi  iv  den.  In 
domo  Joannis  de  Gregorioxvui  den.In  domo  Petri 
de  Roberti  xxx  den.  In  domo  Bomani  Crassi  xxx 
den.In  domoRobatianiRomanideRainucio  vi  den. 
In  domo  Odonis  Romani  Crassi  xxx  den.  In  domo 
Marmoratffi  usque  ad  Sambucas  x  soL,  et  dehinc 
usque  adsauctum  Nicolaumde  Collissffiovsol.den. 
prov.Deindeusqueadsanctam  Mariam  deFerrariis 
X  sol.  Deinde  usque  ad  domum  Joannis  papffi  vii 
soLproves.DeindeusqueadanguIumsanctiClemen- 
tis  viii  sol.  prov.Ab  angulo  ipso  usque  ad  palatium 

V,  Lateranensexvsol  £t  hcet  horum  nomina  transac- 
iasint,  ettermini  sive  signamutata;nihilominu9ta- 
men  presbyterium  ipsum,  sicut  prffidiximus,  per 
loca  dividitur  supra  scripta. 
XWiil. De  presbyterio  pro   thuribulo  dato  ;  quibus 

et  quomodo  detur. 
40.  Hoc  est  presbyterium  superius  nominatum, 
quod  datur  presbyteris  Romanis  pro  thuribulo.  Ec- 
clesiae  beati  Petri  viu  191  sol.  Sancts  Mari»  Ma- 
jori  ui  sol.  Sancto  Joanni  Lateran.  ivsoL  sancto 
Laurentio  in  Lucina  ii  sol.  Sancto  Marcello  ii  sol. 
Sancto  Marco  u  sol.  Sancto  Laurentio  in  Damaso  ii 
soL  Sancto  apostolo  Petro  ad  Vinoula  u  sol.  Sancto 
MartinoinMonlibuB  u  soLSanctffi  virgini  Praxedi  u 
sol.  Sancto  Eusebio  ii  sol.  Sanctffi  Pontiauffi  u  sol. 
Sancto  Vitali  n  soL  Sanctffi  Susanuffi  u  soI.Sanctffi 

0  Cruci  iisol.  Sancto  Stephano  in  Cffilio  monte  ii  soL 
Sanctis  Joanni  et  Paulo  u  sol.  Sanctffi  Prisc»  u  sol. 
Sancto  Sixto  u  soL  SanctoNereo  ii  soI.SanctffiBal- 
binffi  II  sol.  Sancto  Ciementi  ii  soi.  Sanctffi  Anasta- 
siffi  II  soL  Sancto  Cyriaco  ii  sol.  Sanctffi  Sabinn  u 
sol.Sanctis  Petro  et  Marcellino  ii  soI.Sanctffi  Marie 
Jn  Transtiberim  u  sol.  Sancto  Chrysogono  u  sol. 
Sanctffi  Cfficiliffiii  soLSanctffi  Mariffi  in  Dominica  ii 
soLSanctffi  Luciffi  inSeptem  soliisxvmden.Sanctffi 
Mariffi  Nov»  xviu  den.Sanctffi  Luciffi  in  Silisc  xviu 
den.Sancto  Vito  xvui  den.  Sancto  Gosmato  xvii 
den.  SanctoAdriano  zvui  den.  Sanctis  Sergio  et 
Baccho  xvm  den.Sancto  Theodoro  xvmden.Sanoto 


1083 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  HAGNI  LmjRGIGA  OPERA. 


lOM 


Georgio  adVelam  Anreum  xyiiiden.  SanctaeMariae  A  Sanctfie  Mariee  Joannis  Bovis  vi  den.Sanctn  Maric 


ScholsB  Grsecse  xviii  den.  Sanctfle  Mariae  de  Porticu 
xviii  den.Sancto  Nicolao  de  Carcerexvui  den.San- 
ctoAngeio  Piscium  venditorum  xviii  den.  Sanct» 
Agatbee  xvni  den.  Sanctae  Marise  in  via  Lata  xvni 
den.  Sanctae  Mariae  in  Aguiro  xviii  den.  Sancto  Eu- 
Btactiio  XVIII  den.  Sancto  Laurentio  in  Miranda  u 
Bol.Monasterio  Paliadii  n  sol.Monasterio  Agatbae  ii 
8ol.  Sanctis  Quatuor  11  sol.  Sancto  GsBsario  Grse- 
corumii  soi.  Sanctffi  Marifle  in  monasterio  11  sol. 
Monasterio  dominae  Rosae  n  sol.  Sancts  Trinitatis 
Scotorum  n  sol.  Monasterio  de  Villa  xvui  den.  Mo- 
nasterio  sancti  Pancratiin  sol.Sancto  Blasio  Gatru 
Secutau  sol.  Sancto  Blasio  xvmden.Sanctfle  Mari8B 
in  Capitolio  iisol.  SanctoVincentio  xviii  den.  San- 


deVallicella  vi  den.Sancto  SergiodeFormavideD. 
Sancto  Joanni  de  Insulaviden.SanctoBartholomeo 
xvin  den.  Sanct«e  Martinsoxviii  den.SaDctse  Maric 
in  Minervaxiiden.  Sanct»  MarisB  in  Cambiatoribus 
VI  den.Sanctis  AbdonetSennenvi  den.  Sancto  Pan- 
taleoni  muri  Chbanorum  viden.Sancto  Silvettroin 
Biberatica  viden.Sancto  Tbomse  de  Parione  vi  den. 
Sancto  Mamiato  vi  den.  Sanctie  CaeciliflB  de  Taiiovi 
den.  Sancto  Sebastiano  deviaPapae  vi  den.Sancto 
Blasio  Acceptorum  vi  den.  Sancto  JoannideHorrea 
VI  den.  Sancto  Petro  inde  vi  den.Sancto  Andresde 
Columna  viden.Sancto  Andreae  de  Ursa  vi  den. 
Sancto  Stephano  de  Curte  vi  den.  Sancto  Andres 
de  Curtif».  193  vi  den.  Sancto  Blasio  Curtium  vi 


otoSergio  Palatii  Caruh  xu  den.  Sancto  Stephano  ^  den.Sancto  Benedicto  dePiscinavi  den.Sancto  An 


Nuzino  xu  den.  Sancto  Salvatori  Torrionis  vi  den. 
Sancto  Zenonividen.  Sancto  Martino  Bergariorum 
VI  den.  SanctoJustiuo  vi  den.  Sancto  Peregrino  vi 
den.Sancto  iEgidio  vi  den.SanctoGregorio  de  Cur- 
tina  VI  den.  Sancto  Laurentio  Piscium  vi  den.San- 
cto  Martino  de  Curtina  vi  den.  Sancto  Salvatori 
Coxae  caballi  vi  den.  Sancto  MichaeH  vi  den.Sanctse 
Marise  Saxise  vi  den.  Sanctse  Mariae  TranspontinfiB  vi 
den.  Sancto  Abbacyro  xn  den.  Sancto  Salvatori 
Miliciarum  vi  den.  Sancto  Nicolao  Funariorum  vi 
den.  192  Sancto  Andreae  inde  vi  den.  Sanctffi  Ma- 
rifle  Canapari8Bvi  den  Sanctse  Mariae  de  Guinizzovi 
den.  Sanctae  Mariee  de  Macello  vi  den  Sanctae  Ma- 
riae  Arcus  aurei  vi  den.  Sanctis  Petro  et  Marcellino 


dreae  Putei  deProba  vi  den.Sancto  Mauro  m  den. 
SanctoNico)aoForbitorum,vi  den.Sancto  Salvatori 
Scotorum  viden,  Sancto  Nicolao  de  Trivio  vi  den. 
Sancto  Thomse  de  Spanis  xii  den.  Saucto  Andres, 
inde  vi  den.  Sancto  Laureniio  Biberatico  vi  den. 
Sancto  Salvatori,  inde  vi  den.  Sancto  Anastasio 
Ariolee  vi  den.Sancto  Salvatori,  Sibura  vi  den.Stn- 
cto  Salvatori  Maximinorum  vi  d^n.  Sancts  Gaecilic 
Cencii  Pantaleonis  VI  den.  SanctflB  virgini  Eugeois 
SuburrcB  vi  den.  Sancto  Joanni  Portee  Latine  xn 
den.  Sancto  Leoni  inde  xvni  den.  Sancto  Thomn 
Fraternitatis  xvniden.SanctoValeniino  Bonomizi- 
movi  den.  Sancto  Salvatori  Cacabari  viden.San- 
ctae  virgini  Marifle  inde  vi  den.  Sancto  Simeoni  de 


VI  den.Sancto  Andrea;  Transtiberim  vi  den.Sanctae  G  Pusterula  vi  den.  Sancto  Calixto  Transtiberim  vi 


Mariae  in  Turri  Transliberim  viden.Sanctae  BonosflB 
vi  den.SanctoLaurentio  de  Piscinulaviden.Sanct8B 
Mariae  de  Capella  xi  den.Sancto  Benedicto  in  Pisci- 
nulavi  den  Sancto  Salvatori  Pedemontis  xii  den. 
Sanctffi  AgathaeTranstiberimviden.Sancto  Stepha- 
no  indevi  den.Sancto  BlasiodeMercato  viden.San- 
ctsB  MarieeinPrfetorio  11  den.Sancto  Salvatori  Trium 
imaginum  vi  den.  Sancto  Triphodi  xii  den.  Sancto 
Stephano  de  Pila  vi  den.SanctoNicolao  Macelli  vi 
den  SanctsB  Mariffi  Rotundae  xvm  den.  Sanctae  Ma- 
rifle  Campitelii  vi  den  Sancto  Salvatori  de  Cere  vi 
den.Sanctae  Virgini  Mariae  de  arcaNoe  vi  den.San- 
ctoJoanni  de  campo  Turriclano  vi  den.Sancto  Cel- 
80  XVI  den.  Sancto  Anastasio  de  Trivioviden.san- 


den.  SanctflB  RuOnae  VI  den.  Sancto  Blasiovideo. 
Sancto  Angelo  in  Janiculo  vi  den.Sancto  Joannide 
Posta  VI  den.  Sancto  Siivestro  vi  den.  SanctisQua- 
draginta  vi  den.  Sancto  Laurentio  de  Curtibus  vi 
den.  Sancto  Salvatori  de  Rota  Colizeei  vi  den.San- 
cto  Stephano  vi  den.Sancto  Saivatori  Primicerii  vi 
den.  Sancto  Petro  Motae  [KL,  in  Monte  Aureojvi 
den.  Sanctae  Luciaede  Pinea  viden.  SanctoMartino 
de  Maximo  vi  den.  Sancto  Joanni  Grib.  plumbi  n 
den.  Sanctffi  Mariae  de  Foria  vi  den.SanctoLaaren- 
tio  dePorto  viden.Sanctee  Mariae  in  Via  vi  den.San- 
cto  Cosmee  de  Pinea  vi  den.  Sancto  Anastasio  de 
Pinea  viden.  SancteeCfRciliae  Nicolai  Marescaleivi 
den.Sancto  Nicolao  Arsionumviden.Sancto  LanreD- 


cto  Andreae  de  Mortarriis  vi  den.Sanctae  Mariade  [)  tio  de  Gaicario  vi  den.  Sancto  Silveatro  de  TherDis 


CanneUa  vi  den.SanctfleMariaB  Balneapolim  vi  den, 
Sancto  Salvatori  Divitiarum  vi  den.Sanctae  Mariae 
cuactis  donae  Micinae  vi  den .  SanctaB  Mariae  in  Tofella 
VI  den.  Sancto  Laurentio  de  Muso  vi  den.  Sancto 
Nicolao  de  Marmoratia  vi  den.Sancto  Laurentio  de 
Bascio  VI  den.Sancto  Anastasio  inde  vi  den.  Sanctae 
Annae  Yiden.SanctoSaivatori  inMarmorata  vi  den« 
Sanctee  Mariae  deGradeliavi  den.  Sancto  Gregorio 
de  Gradella  vi  den.Sanctae  MarifiB  Secundicerii  viden. 
Sancto  Gregorio  de  Ponte  vi  den.Sancto  Laurentio 
a  flumiiie  vi  den.  SanctoStephano  Rotundo  viden. 
SanctoLaurentioModezzarii  VI  den.  SanctoGemi- 
niano  vi  den.  Sancto  Gregorio  GreBCorom  vi  den. 


VI  den .  Sancto  Sal  vatori  de  Caballo  vi  den .  Sancto  Mu*- 
tino  de  Pinarella  vi  den.  Sanctae  MarioB  in  Cainpitello.... 
Sancto  Hippolyto  vi  den.  SanctflB  Virgini  Maricde 
Bertavi  den.Sancto  SalvatoriCurtium  viden.Sancts 
Barbarae  viden.  Sancto  StephanodeCaballoviden. 
Sanclo  Andreae  in  Pallacina  vi  den.  Sanctn  Maricin 
Publico  VI  den.  Sancto  Nicolao  de  Formis  viden. 
Sancto  CosraaBsancteBMariaeMajorisvi  den.Saneto 
Adriano  inMassaio  JulianasanctaBManaeMajontt' 
den.Sancto  Adriano  Marsaio  aanctie  MariaeMajoris 
VI  den.  Sancto  Nicoiao  de  Colomna  Adriani  viden. 
Sancto  Apoliinarixvinden.SanctoJoanni  de  Pinea 
VI  den.Sancto  Salvaton  de  Deo  Gampo  n  den.  San- 


1085 


ROMANI  ORDINES.  —  XH. 


1086 


eto  NicolaoddPinea  vi  den.  SanetoStephano  de  Pi- 
scioa  Yi  den.  Sancio  Martino  de  Pila  vi  den.  194 
Sancto  Danieli  de  Formayi  den.  Sanctae  Marise  in 
Pusterula  vi  den.  Sanctae  CaBcilifle  Stephani  dePetro 
Ti  den.  SanctflB  Mariae  Fluminum  vi  den  Sancto  Be- 
nedicto  ScunchioYiden.SanctoSatuminodeGaballo 
VI  den.  Sanoto  Nicolao  Melienorum  vi  den.  Sancta 
MariflB  de  Curte  viden.  SanctoBenedictodeCacabis 
VI  den.  CeliflB  de  Fran^sa  vi  den.  Sancto  Tatianovi 
den.  Sancto  Euterio  vi  den.  Salvatori  de  Gailia  vi 
den.  Sanctee  Agneti  Agonis  vi  den.  Sancto  Nicolao, 
inde,  vi  den.  Sancto  Martino  de  Monticello  vi  den. 
Sancto  Salvatori  de  Lauro  vi  den.  Sancto  Nicolao 
Calcariorum  vi  den.  Sanoto  Bartholomfleo  Joannis 
Gaietani  vi  den.  Sanotosalvatori  dePrsefectovi  den. 
SanctoMartinodeMonteriavi  den.Sancto  Quirico  vi 
den.Sanctae  Mariffi  Hastariorum  VI  den.  Sanctis  Qua- 
draginta  Calcarionim  vi  den.  Sancto  Nicolao  Gregorii 
Cenoiividen.SanotoBIasioMilonisSaraceni  vi  den. 
Sancto  5alvatori  de  Insula  et  Golisaeo  VI  den.  Sancto 
Sergio  de  Suburra  vi  den.  Sancto  Silvestro  vi  den. 
Sanct»  Virgini  Mariae  de  A  guarichariis  vi  den.Sancto 
SixtodeGallisAIberti  viden.  Sancto  Angelo  deAu- 
gustoviden.SanctoBIasiodePuna  [AL  de  Prima] 
Ti  den.  Sancto  Andre»  Arcus  Aur  vi  den.  Sancto 
Pantaleonivi  den.SanctoStephano  Orphanotrophii 
VI  den.  Sancto  Salvatori  Inversorum  viden.  Sanctae 
Mariffi  de  Ferrariisviden.SanctoNicoIaode  Colosso 
VI  den.  Sanctffi  Mariade  Monticello  vi  den.  Sancte 
Virginis  Maria  de  Catenariis  zii  den.  Sancto  Joanni 
de  Ficossia  vi  den.  Sancto  Stephano  Arsionum  vi  den. 
SanctoAodre»  de  Suburra  vi  den.  Sancto  Urso  vi 
den.SanctoBIasio  de  oliva  vi  den.  Sancto  Nicolao 
Prafecti  VI  den.Sancto  Sal  vatori  Baroncinorum  vi  den. 
SanctoNicoIaode  Tofo viden.  SancteCaeciUfle  Campi 
Martis  viden.  Sancto  Benedicto  Ariolse  vi  den.  San- 
ctoCflBsariodeAppiaviden.  SanctoThoms  Vinea- 
rum  VI  den.  Sancto  Andreae  Joannis  Ancillffi  Dei  vi 
den.  Sanctis  QuadraglntaColissi  viden.Sancto  Joan- 
ni  in  Argina  vi  den.  Sanct»  Mariffi  Inter  duas  Vias 
VI  den.  Sanctffi  Luciffide  confinio  viden.  SanctoBla- 
BiodeArrersao[A^  Ascesa]  vi  den.  Sancto  FeUci  in 
Pinciis  vi  den.  Sancto  Paulo  de  Areola  vi  den.  San- 
cto  Nicolao  de  Hospitali  vi  den.  Sancto  Nicolao  de 
Furca  vi  den.  Sancto  Stephanode  Capite  Africffi  vi 
den.  Sancts  Maris  in  Foro  vi  den.  Sancta  Cosmffi 
Montis  Granatorum  vi  den.  Sancto  Androffi  Milonis 
Saraceni  vi  den.  Sanct»  Marins  vi  den.  SanctffiMa- 
riffideManu  viden.  SanctffiMariffiinPosterula  195 
VI  den.  Sancto  Stephano  de  Pinea  vi  den.  Sancto 
Laurentio Nicolai  Nazonis  vi  den  Sancto  Salvatori de 
bonoEccIesi8e...SanctffiMariffiinMona8terio  vi  den. 
4i.lstffisuntecclesiffiquffisuntignotffi,et  sine  cle- 
ricis:  SanctffiMariein  Suessia  vi  den.  Sanctffi  Vir- 
giniMariffiin  Campo  Cano  viden.  SanctoCffisariovi 
den.  Sancto  Salvatori  Joannis  Bovisvi  den.  Sancto 
Erasmo  VI  den.  Sancto  Thomse  de  Castro  vi  den. 
Sancto  Blasio  deCitello  vi  den.  SanctoBartholomffio 
Lateran.viden.Sancto  Liaurentio  sancti  Cyriaci  vi 


A  den.  Sanofo  Laurentio  Arsionum  vi  den.  Sancto 
Marcello  de  Taurello  vi  den.  SanctffiMarin  inCam- 
picaro  Leonis  vi  den.  Sancto  Andreffi  de  Caballo  vi 
den.  Sanctffi  Luciffi  Capium  Secuta  vi  den.  Sanctffi 
Mariffi  in  in  Majurente  viden.  SanctoLaurentio  Oculi 
Bovis  VI  den.  Sancto  Vito  in  Campo  vi  den.  Sancto 
Nicolao  de  AI  vioto  vi  den .  Sancto  Cffisario  Grfficorum 
viden.SanctffiMariffiinTurri  vi  den.Sancto  Grego- 
rio  de  Massa  vi  den. 
XIX.  Quibusscholisdaturpresbyteriumf  etqmtUum. 

42.  Hoc  est  presbyterium  scholarum  Urbis,quod 
eisdem  scholis  in  festo  Nativitatis  Domini  et  Paschae 
per  manus  camerarii  datur  in  tanta  quantitate,seu 
tali  numero.  In  festo  Paschffi  Domini,  in  Nativitate 
ej  usdem,  et  e  con verso  annis  singulis,  sine  dimina- 

g  tione  donatur. 

Adextratoribus  decem.  sol.proveset  duosol.  pro- 
regno.Ostiariisdecem  sol.provesMappulariis  quin- 
quesol.  proves.  et  xuden.protoalea.  Majorentibus 
quinque  sol.  proves.  Cubiculariis  quatuor  sol.  pro- 
ves.  Vastarariis  quatuor  sol.  proves.  Fiolariis 
quinque  sol.  proves  Ferrariis  pro  column.  quatuor 
sol.  proves.Calderariisquatuor  sol.  proves.  Bando- 
nariis  colosffii  decem  soI.proves.Cospalariis  quatuor 
sol.  proves.  Mandatariis  decemsol.  proves.  Murato- 
ribussanctiPetrioctosoI.  proves.  Carbonariis  octo 
solid.proves.  Aliismuratoribusquinquesol.  proves. 
Bandonariis  cacabarii  decem  sol.  proves  196  ^U" 
dffiis  viginti  solid.  proves. 

Notandum  quod  presby  terium  supradictum  prsdi- 
ctisscholisdonaturpropterservitiumquodexhibent 

^  curiffiRomanffi,utinferius  subscribetur. 

XX.  De  Adextratoribus. 

43.  Adextratores  [A^,  Addextratores]  semper, 
quando  dominus  papacoronatur,custodiunt  regnum 
et  ipsum  usquead  ecclesias  ad  quasequitare  debet 
adextrant,  in  eundo  scilioet  et  redeundo.  Propter 
quod  in  qualibetdiecoronationi8,etetiam  in  introi« 
tu  domini  paps,  omnes  de  schola  ipsa  comedunt 
coram  domino  papa,  pro  comestione  recipientes.  In 
omnibus  pmterea  stationibus  ad  quas  dominus 
papa  equitat,  ipsum  adextrant.  Propterquod  inea- 
dem  die  quatuor  de  ipsa  schola  comedunt  cum  eo- 
dem  domino  papa,  neque  plus,  neque,  etiam  si  ipsi 
voluerint,  minus.  De  jure  omnesillos  qui  ad  domi- 
num  ipsum  paparo  pro  consecratione  accedunt,  sive 

D  sint  archiepiscopi,  siveepiscopi^veIabbates,debent 
adextrare  in  urbe  tantum  et  non  extra.  Propter 
quodequitaturamh^jusconsecratihabere,  et  cum 
ipso  consecrato  quatuor  ipsius  scholffi^  et  cum  do- 
mino  papacomedere  debent,  excepto  quandodomi- 
nus  papaconsecratincapella.  Tuncenimomnesco- 
meduntcum  consecratis.  Et  quia  graveestconsecra- 
tis  dare  equitaturas,  de  antiqua  et  prima  consuetu- 
dine  est,quod  camerarius  loco  equitatur»  facitadex- 
tratoribus  ipsis  aconsecratis  secundum  qualitatem 
ipsorumconsecratonimindenariis  provideri.  Hocsi 
quidem  adextratores  ipsi,  etsi  non  tanta  quantitate, 
debent  habere,etiamBi  oonseoratiepiscopi  nullatenus 


1087 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LmjRGIGA  OPERA. 


IMI 


equitarent;flciendum,tamenquodipsidebentbabere,  A     46.  Notandum  quod ipsarom scholarum  omoetin 


si  8b  alio  quaoi  a  domino  papa  consecraretur  in 
urbe. 

XXI.  De  Ostiariis, 
44.  Ostiarii  autem  accipiunta  dominopapa  singu- 
lis  diebus  pro  custodieDdo  palatio  comestionem  pro 
duobus  scholae  ipsius.  Quando  vero  dominus  papa 
coronatur,  omnespro  voluntate  camerarii  adpala- 
tium  debeot  accedere,  etipsumpalatiumcustodire. 
Propter  quod  eadem  die  comestionem  a  domino  papa 
debenthabere.  Ostiariornm  duosemper,quando  do- 
minus  papa  197  equitat,  ad  stationes  debent  ire 
cum  eo  ad  secretarium  custodiendum  ;  et  ea  die, 
praeter  supradictos  quotidianos  duos,  comedunt  cum 
dominopapa.  Quotiescunqueautemcamerarius  vo- 


die  coronationisdebentcomedere  cum  ipso;  in  die* 
busverostationumcujusquescbolttipsorumquatuor, 
neque  plures.  Quandoaliquisconsecraturadomiao 
papa,  propterservitiumquod  eidem  coasecrato  ex- 
hibent,  debenthaberesuum  pluvialeetbaciliaatque 
toaleam  ;sed  de  bacilibus  atque  toalea  fitdivisioiD- 
ter  ipsos  etacolyihos.  Et  quiavidebatur  grave  con- 
secrato  dare  ipsis  pluviale,  camerarius  facit  eisdem 
provideri  de  pecnnia  a  consecrato  juxta  qualitatem 
et facuitatem  ipsius :  et cuj  uscunq  ue  scholfle  duo  cam 
ipsocomedunt  consecrato,  et  cumdomino  papanul- 
lus,  si  consecraveritin  capella;  si  veroextra  eonse- 
cravorit,  cujuscnnque  schol»  duo  comedant  cum 
domino  papa.  Sciendum  tamenquod  q\im  supradi- 


cat  eos  vel  partem  pro  palatio  custodiendo^debent  g  cta  sunt  debentbahere,  etiamsi  ab  ahoquamado- 


venire  vocati.  Omnes  insuper  domino  papfledebent 
jurare,  prout  inferiusscribeturplenius.  Istis  autem 
camerarius  in  festo  Paschfle  unam  pecudem  debet 
dare,et  in  festo  Nati  vitatis  Domini  porcastrum  unum, 
Notandumveroquod  ipsidebent  facereomnes  pal- 
masolivarum.quasinDominicaPalmarumdominus 
papadatpopulo  Romano,  etdebent  portare  in  pala- 
tio  antecameram,etpostdominum  papamusquead 
ecclesiam.  Sciendum  vero  quod  quando  dominus 
papa  non  est  in  urbe,pro  custodiendo  palatio  debent 
zn  den.Papiens,adaltare  sanctiPetriinunaquaque 
hebdomada  habere. 

XXII.  De  Mappulariis  et  Cubiculariis. 
45.  Mappularii  atque  cubicularii  unum  fere  offi- 
ciumexercente8,quando  dominus  papa  coronatur, 
et  in  stationihus  omnibus  debent  accedereadpala* 
tiumdominipap8e,etaccipientes  carpetam  tapetum 
fatestorium,puIvinaretpredelam,  debent  portare  ad 
equitaturam  ;  quae  omnia  ista  debent  portare  cum 
scriniis  capellse  ducta  amarescalhs  usqueadlocum 
ad  quem dominus  papa  proposuitequitare.  Gum au* 
tem  ibi  capelladeponitur,  prsBdictsB  scholfle  debent 
interesse,  et  omnia  quae  supra  dizimus  accipere, 
sicut  prius,  et  ad  secretarium  deportare.  Ubi  cum 
dominus  papa  exuit  mantnm  et  stolam  atque  mitram, 
debent,donecofficium  celebratur^studiosius  custo- 
dire.  Item  etiam  carpetam  et  aliasupradicta  debent 
usque  ad altare  afferre,  facientes  coelumdequadam 
cappasuper  caputgomini  ipsius.  Portant  eum  sic: 
duo  abantcriori  parte,duoqueaposteriori  ligatamm 


mino  papa  consecrarentur  in  urbe.  Si  veroextraur- 
bem,  camerarius  dat  et  facit  eum  adeztrare  secuo- 
dumsuam  voiuntatem,  et  tamipsiquam  ad^^^xtrato- 
res  debent,cumrequisitifuerint,jurare  Dominopa- 
pflB.Sednotandum  quod  si  forte,  quaDdo  dominas 
papa  est  in  secretario,  et  post  Missam  celebratam 
aliquid  fueritpedibus  pap8eoblatum,ipsorumestde 
jure,  auroexceptoetargentolaborato,  pannosetiam 
seu  toaleas,  quae  omnia  sunt  de  camera,  exoepta 
ratione  guidonum  scholee,  quam  debethabere.  Hoc 
idem  dico  de  adextratoribus.  Quod  si  forte  aliqaid, 
quandoadextrant  dominum  papam,ad  pedesipsios 
per  viam  oblatum  fuerit,  illorum  debet  esse,  exce- 
ptispraedictis.  Hoc  addito,  quod  tam  scholamappo- 
lariorum  et  cubiculariorum^  quam  adeztratorum, 
quando  dominus  papa  equitatad  ahquam  ecciesiam 
ubi  eademdie  non  eststatio,  cumeodemdomino  co* 
medere  nondebent,  necofficium  sdiquod  exercere. 
Sciendum  quod  ipsi  mappularii,  sicut  superius  eit 
enarratum,  debent  semper  in  Processione  aquamca- 
lidam  domino  papae  prseparare,  et  in  die  sancto  Jo- 
vis  manuum  medietatem  subdiaconi  habere  d^ 
bent. 

XXUl.De Majarentibus, qui  Siimutati dieuntur. 

47.  Majorentes  autem  ad  curiam  acceiiere  noo  d^ 
benit  pro  servitio  aliquo  faciendo,  seu  pro  alio,  oiii 
in  die  coronationis  domini  papee.  199  ^^i*  ^^^ 
equitat,  baculos  habentes  in  manibus  viam  parant, 
multitudinem  populi  removendo ;  proptorquod  ipsa 
diecomederedebentcumdoramopapa.lidem  etiam 


sumriiitatequatuor  baculorum,  et  extensam  usque  D  majorentesStimuIati  schola  vocantur. 


adaltare,  quamtoaleam  acolythieisdemdescriniis 
domini  papse  assignant,  ab  ipsis  postmodum  rece- 
pturi.  Quandiu  etiam  dominus  papa  celebrat,  vel 
prsedicat,  ipsi  illudofficium  quod  pertinet  adipsos 
exercent.  Idem  preeterea  carpetam,tapetum  etomnia 
aha  memorata  in  recessu  domini  papee  iterum  de- 
bent  portare  ad  gradus,  ubi  est  equitatura.  Ipsa  us- 
que  ad  palatiumdeportantur,  199ubidebentesse 
ipsi  parati,  etpreedicta  ad  locum  ubi  acceperunt  re- 
portare. 


XXIV.  De  Vastarariis, 
48.  Vastararii  vero  in  omnibus  solemnitatibni 
sanctse  Mari8e,Assumptione  excepta  Jaciunt  caDdeks 
de»vineti8viviH,pap7rumprocandelis  aptantes.  Et 
propterhoc  cumdominopapa  comedunt  in  die  coio- 
nationis  siiae,  et  pro  universis  vinetis  recipiunt  de 
altaresancti  Petri  quatuor  proves.  proipsis  vioelii. 
Et  est  sciendum  quod  isti  pro  servitio  ista  habent 
medietatem  manuum  oartae  [AL,  oassae]  majorisia 
die  Paschee. 


«  Hine  illustrtri  poteii  locus  obBcurus  supra,  pag.  i64|Ubi  pro  vinm  fonm  lagenduni. 


1089 


ROMANI  ORDINES.  —  ill. 


iooo 


XW.DeFiolanis. 

49.  Fiolarii  seouoiium  aotiquam.coDsuetudinem 
dare  debeotdeproprioLauipadasetcaodelas  pro  pa- 
latio  iUuminandOyquotiesest  oece^ise.  Propter  quod 
cum  domioo  papa  comeduot  iu  die  corooatioois  sus. 

XXYI.  De  Ferranis  columnae  et  sanrtiAngeli. 

50.  Ferrariide  columnadebeot  facerecirculoscal- 
daris,quotiesasupercoqui3domiai  papsB  fueriotre- 
quisitiy  et  tripodes  similiter.  Etpropter  hoc  debeot 
simiiiter  comedere  io  diecorooatiooiscumdomioo 
papa.  Propter  iaborem  etiam  preBdictum  daotur  eis 
cibidecuria,quandolaboraotunicuiquequatuordea., 
sad  carbo  etiam  et  ferrum  pro  opere. 

XXVII.  DeFerrariis  sancti  Angeli. 

51.  Ferrarii  sancti  Aogeii  idem  per  omnia  facere 
et  recipere  debeot. 

XXVII.  De  Bandonanis 

52.  Baodooarii  colosffii  et  cacabarii ,  quaodo  domi* 
nas  papa  coronatur,  io  eundoet  redeundo  ipsum  cum 
Texilli£  prflBceduot.  200Qu&s^  eteoim  uoaschola 
est  ;  eteademdie  debent  comedere  cum  eodem  do- 

mino  papa. 

XXIX.  De  Caldarariis. 
54.  Caldararii  debeot  facere  caldaras  novas,  et  ve- 
teres  reparare  ;  et  oovasconchas^et  veteres  repara- 
re,quaado  a  supercoquis  requiruntur.Et  quando  labo- 
rant,  de  curia  eisdatur  cibus,etunicuique  quatuor 
den.  scilicetet  ferrum  etiamet  carbo  ipsis  datur. 

XXX.  De  Scopalatiis. 

54.  Scopalatiiindie  coronatioois  domini  papae  de- 
bentgradus  scholae  etporticum  usque  adlocumubi 
dominus  papa  descendit  mundare. 

XXXI.  De  Carbonariis. 

55.  Carl)onarii  in  die  coronationis  domini  pap» 
dantcarbonescoquinfle,  et  procaldariisreparandis. 

XXXII.  De  Judaris. 

56.  JudieiveroreprfiBsentaot  domioopapsB  in  die 
coronatioois  suflelegem  io  via,  et  ei  faciuot  laudes, 
et  tres  libras,  nnam  piperis,  et  duas  libras  de  oin- 
namomo,  afferunt  ad  cameram. 
XyLXlllAdpresbyterio  Officialium  camnrtBcamerarii. 

57.  lioc  est  presbyterium  quod  datur  ofBcialibui 
camers  camerarii  et  officialibus  aUis  et  curialibus. 
Unicnique  curialium,qui  Cortesiani  vocantur,dantur 
duo  marabotini ;  scriptori  camersB  duo  melechini, 
cambiatoriduomelechiniySartoricameraBduosara- 
ceni,  custodi  camer»  duo  saraceni,  senescalco  do- 
minipapflesez  melechioi :  eidemetiamdatur  in  Nati- 
▼itate  Domioi  porcastrum  uoum,  io  Pascha  pecus 
unum.Uoicuique  coquorum  uoummelech.uoicuique 
brodariorumaliquam  Beoedictiooem.iNotaodum  quod 
coqui  etbrodariidebeoihabt^resticchasin  Paschaet 
inNativitateDomini.  201  Uuicuiquepaoetariorum 
duo  meiechmi,  etpaouuui  quememeruotprofesto. 
Uuicuiquebuliculariorumduomelechioi,marescalco 
equorum  alborumtres  melechioi  et  oaccum;aliima- 
reacalco  daomelechini  ;singuliso8Uariorum  domini 


A  quatuorraelech.Scutiferis,  capellanis,  subdiaconis, 
et  acolyihisdecappelladebetcomestioduplicari,  et 
io  iNati  vitdt»'  Domini  similiter.  Priori  quoque  subdia- 
cooorum  uoam  pecudem  io  Pascha,et  in  Nativitate 
porcastrum.  Marescalcis  vero  tt  aliis  de  familia  dat 
camerarius  pro  voluntate  sua.  Verumtameo  mare- 
scalcidebeot  habereunum  porcum,etin  Paschape- 
cudemunam.Nolandumveroquodmarescalcidebent^ 
quaodo  vaduot  adherbas,  vel  paleas,  vel  ad  feoum, 
habere  mistum  etfurcas.Scieodum  quoque  quod  can- 
ceUariffidebetduplicari  comestio  ioistisduobusdie- 
bus,  et  in  Nativitate  Domioi  similiter. 

XXXIX.  Quid  debeat  habere  et  facere  magisier  Se- 

nescalcus. 
58.  Senescalcus  major,  qui  servit  dominopap®  in 

B  coronationeultimainPaschaetinNativitate  Domini, 
et  in  consecratione  domini  papfiB,  debet  habere  unam 
scutellam  argenteam  trium  marcarum  et  dimidiaB  in 
singulisprfledictis  festivitatibus,  si  corooatur;et  de- 
betreciperevictualiaproquindecimhominibusuno* 
quoquedie  coronationis;etdebet  comederein  paoe- 
tariacumsociissuis^aotequamdomiouspaparedeat 
a  Missa;et  debet  recipere  apincernaunamaquari- 
ciam  dareti,  et  unam  vioi ;  et  debet  habere  ad  do- 
mum  suam  sex  capitaporcorum  parata,  et  sex  aqua- 
riciolasclareti  uooquoque  die  corooatiooi8,etdebet 
habere  in  uoaquaquecorooatiooemedietatem  cepi, 
et  medietatem  de  omoibus  coriis  bestiarum  qu8B  ve- 
niuntin  mensadomini  papaBdumfestumduraverit. 
XXXW.Quiddebet  haberemagister  ^incema^  etfacere. 

Q  59.  Magister  pincerna,  qui  domioo  papaB  in  die co- 
ronationissueBad  mensam  servit,  debethabere  cup- 
pam  unam  trium  marcarumetdimidiffi  argenti.  Ipse 
vero  pioceroadebeteadem  diedarebuticuiariisquo- 
tidiaoariis  domioi  papaBZooamuoam  de  serico;dcbet 
etiam  comedere,  antequamdominuspapa  202^^ 
niat  de  Missa,  pro  quindecim  sociis  comestionem  ac* 
cipieo8;etdebethabRresex  capitaporcioa  aptata,et 
8ex,'aquaricias  clareti,  quee  addomum  suam  traosmit- 
tit,('tiocomestiooe  suauoam  aquariciam  clareti,  et 
aliam  vioi ;  et io  die  Paschs,  et die  luofe  post  Paschai 
post  Vesperas  ad  sanctum  Joaooem  in  Fonteunum 
barile  plenum  vino,  et  unam  bonam  aquariciam 
pleoam  clareti,ut  detdomino  papaetomnibus  as- 
tantibus. 

XXXVI.  Qvdddehent  Senatores  habere. 


D 


60.  Senatores,  quando  comedunt,  haberedebent 
« lavioammediamvini,etmediamclareti  in  unaqua- 
quediecorooationis.  Eisdemetiamdaturtoalea,  ubi 
comeduot,apaijetariis;rtpostmodumreddituripsis. 
Pro  quadragiota  comestiooemrecipiuoluoaquaque 
die  coronatiouis. 

XXXVII.  Quid  debet  habere  Prxfectus  urbis. 

61.  Prffifectus  urbis  debet  habere  io  comestione 
pro  quiodecim  sociis,  etbarileunum  ferratumcla. 
reti,  et  aliud  vini 


•  Onufrius  reddidit  psalmam  seu  salmam,  quo  nomine  sagma  seu  onus  ao  garcina  equi  aliuBve  anTmalii 
oneriferi  inteUigitor. 


i09i 


APPENDIX  AD  S.  CREGORtl  MAGNt  LmjBGICA  OP&RA 


XXXVIII.  Quiddebet  dominus  papafacere  in  Sabbato  A  quaBdeeonsuetudiiieipsadieapadsanotiim  Mareum 


sequenti  post  Pascha, 
62.  Sabbatoin  AlbisstatioestapudsanctumJoan- 
nem  Lateranensem,  ubi  cum  dominuspapa  eodem 
die  celebratMissarum  solemnia,etA^ntiS  Det  canta- 
tur  a  Primicerio  et  scbola  cantorum,  ipse  dominus 
papa  distribuit  agnos  confectos  cbrismate  et  cera, 
perepiscopos,  cardinales  etalios,  tamclerioosquem 
laicos,  hacratione,  ut  sicut  filii  israel  in  iEgjpto 
positi  prsecepto  Domini  de  sanguine  immaculati  agni 
in  liminibus  domorum  scripserunt  hoc  signum T,  ne 
ab  angelo  percuterentur»  ita et  nos  de  sanguine  pas- 
sionisimmaculatiAgniChristi  debemus  hocsignum 
scribereinliminedomorumnostrarumperfidem,ne 
a  diabolo  et  a  vitiis  percutiamur,eta  potestatedia- 


debetafferri,postcrucemsancti  Laurentii»  904  ^^ 
ante  crucem  sanctflB  Jtf arisB  Majoris  in  ordine  prsece- 
dente.Ibiautemdominuspapapraedictomodoquies- 
cit,  et  post  quietem  incedit,  sicut  prius  prsemissnm 
est,  usque  ad pontem  sancti  Petri ;  ibique  modoprs- 
libato  qi;iescit,et  ab  illo  loco  surgens  prflBtazato  modo 
ince<lit  usque  ad  locum  qui  dicitur  Cortina ;  et  quies- 
citlectoibi  ascholavirgarum  praedictomodoaptato; 
surgensque  accedit  ad  gradusecclesieB  sanctiPetri ; 
et  super  gradibus  Yergens  faciem  ad  orientem,  pri* 
mitus  intrat  ecclesiam,  primicerio  cum.scholacanto- 
rumTeDeimlaudamuschuiSLnXe  ;  factaque Oratione 
post  Te  Deumlaudamus  super  rotainintroituquasi 
ecclesiaB,pergitad8ecretarium ;  etablutis  pedibusibi 


boliliberemur;  velpropterinfantes  noviterbaptiza-  ^  indutus,  sicut  moris  est  etalibi  scnptum,  ad  altare 


tos  in  ecclesia,  deponentes  veteremtunicam,  203 
qui  annuntiantA/^e^tiui,  idestgloriambeatitudinis 
coelestispatrise;  vel  quodquiaquicunquchabebit  de 
cera  praBdictorum  agnorum ,  et  ex  ea  crucem  in  domo 
suahabuerit,  vel  secum  portaverit,nonlffideturab 
aliquo  phantastico  spiritu,  vel  a  tonitruo.  Etnotan- 
dum  quod  acolythi  domini  papse  praedictos  agnos  Dei 
debentfacereadaltare  sancti  Petri,zlib.  cersereci- 
pientes;etpr8esenlare  dominopapae  hora  prsdicta. 
Debentetiam  depraBdictisagDis  DeiplenamscuteUam 
argenteam  domino  papflB,dum  comedit,  prsBsentare, 
et  aiiam  camerario  familiae  distribuendam. 
XXXIX.  Qualiier  dominus  papa  pergit  in  litania  mo- 
jori  in  festo  sancti  Marci, 
63.  Infestosancti  Marci,  litania  majori,  sanctissi-i 


pro  Missa  cantanda  accedit. 

65.Notandumsiquidem  quodunasde  subdiaconis 
et  alter  deacolythis,  juztadispositionem  priorisba- 
8ilic8B,debent  ire  summo  mane  apud  saDcturo  Petrum, 
et  ibi  cum  uno  de  scrinariis  ezistens  scribere  universa 
nomina  ecclesiarumquaBcum  crucibus  ad  eamdem 
ecclesiam  venerunt  in  Processione.Scieadum  prcte^ 
ea  quod  unaqusBque  ecclesia,  quse  eadem  die  pergit 
processionaliter  apud  sanctumPetrum,presby  terium 
habet  dezzviib.  den.quae  dealtari  sancti Petripro- 
pter  hocaccipiuntur.Universivero  mitrati  zl  sol.  ia 
presbyterio,  qui  simi  lite  r  de  priAdic  to  allar  i  haben  tur 
et  inler  omnes  aequalis  proportionis  libraminedivi- 
duntur.ltem  cardinalesmitratisolummodocum  pri- 
micerio  etscholasuacantorum,et  subdiaconorum. 


musdominuspapadescenditcumepiscopisycardina-  ^  etscholacrucisetacolythiszsol.  habenteademdie 

de  praedicto  altari ,  qui  taliter  divid  un  t  ur  a  priori  dia- 
cono  cardinali,  in  cujusmanutraduntur.  Dat  itaque 
in  primis  presbyteris  cardinaUbut  zxii  den.  Deinde 
diaconiscardinalibus  zzu  den.,  postea  subdiaconii 
zzii  den.,  primicerio  postmodum  cum  schola  xxn 
den.,  scholaB  vero  crucium  zzuden.,  ullimoacolj- 
this  zden.  Adhoo  dominuspapa  habetzLsol.eadem 
die,  et  de  eodem  loco.  £t  notandum  quod  Id  omni 
statione  apudsanctum  Petrumhabetdominuspapa 
ZL  sol.  dealtari,  quando  celebrat  Missamietiamcar- 
dinales,  subdiaconi,  primicerius  cumscholacanto- 
rum,  schola  crucisetacolythi  praefatosx  sol.  sicdi- 
visosin  omnistatione,  etiamsi  dominuspapa  inte^ 
fuerit,et  ahquiscardinalis  celebraYerit,ibi  de  eodeiB 
D  altari  debent  habere.  Si  vero  dominus  papa  extn 
Urbem  fuerit;  etvicarius  vel  aliquiscardinalisSOS 
seualiquiseztraneus  episcopusde  mandatodomioi 
papae  interfuerit,  ibiquedivinacelebraveritsimiliter 
debent  de  eodem  loco  z  sol.  dari,  et  ille  qui  tunc. 
sicut  dizi,  de  mandato  dominipapaecelebraveht,x 
sol.recipitdeipso  altari, quosdomiuus papa reeip^ 
ret,  si  tunc  celebraret  divina.  PraBdicti  vero  z  sol> 
qui  mitratis  dantur,  etiamsi  dominus  papa  fueritex- 
traurbem,  deeodem  locoipsis^si  interfuerint,  exhi- 
bentur.  Siautem  in  urbe  fuerit^etnonperrezeritia 
Processione  seu  oelebratione,  nihilominus  habeat. 
Clarici  tamenUrbis  aemperhabeiktaiipradictaixzT 


libus  universis,  ut  aliis  ordinibusad  ecclesiam  Late- 
ranensem  ;  ubi  veniens  post  altare,  cantata  Tertia, 
induuntse  omnesplanetis  ;etezcalceati  ordinantur 
in  Processione  ab  archidiacono  et  subdiaconobasi- 
UcaB  et  priore  8ubdiaconorum,habentibus  in  mani- 
bus  ferulas,  et  superius  in  aliis  Procesaionibus  est 
narratum,  primicerio  praBsente  cum  sua  schola  et 
Buum  ofBciumezercente,sicut  convenitincoUecta; 
sicque  processionaliter  ecclesiam  ezeunt,oruce  sancti 
Laurentii  foris  murum  prfficedente,  et  deinde  cruce 
sanctaB  Mai;iae  Majoris,  quaa  de  consuetudine  diei  talis 
ad  ecclesiam  Latei'anensemdebetafferri;tertiafertur 
cruz  ejusdem  ecclesisB  Lateranensis.Post  hasvero 
crux  quotidiana  domini  papaB ;  sic  autem  feruntur 
ordinate  usque  ad  sanctum  Marcum. 

64.  Cum  autem  dominus  papa  veneritcum  Proces- 
sione  ad  ecclesiam  sancti  Clementis,  ibi  quiescitin 
lecto,  superposito  tapeteetherbis  circumquaque  po- 
sitis,  quaB  tamen  fiuot  a  clericis  ejusdem  ecclesiap 
sancti  Clementis.  Postquam  vero  quieverit,  surgens 
vadit  praedicto  modo  usque  ad  ecciesiam  sanctae  Ma- 
ri8B  Novs  ;  ubi  dum  praBdicto  modo  quiescit,  unus 
deschoIaCruciscantatliianiam.Surgenspergitprae- 
diclo  niodousqueadecclesiamsanctiMarci,ubi,sic- 
ut  superius  scriptum  est,  requiescit.  Et  postquam 
pausaverit,  surgitet  memorato  modo  inceditusque 
ad  locum  quiParionnimoupatur»  crucesanctiPetri 


iO»3 


tlOMANI  ORDINES.  —  XI. 


1094 


lib.  sive  domlnus  papa  sit  in  Urbe,  sive  extra :  seu  A  LatiQflB^moaasterio  Maxim8B,moaa9terioBiberatic« 


cantaverit,  aut  non,  qun  distribuatur  ut  ioferius 
describeatur. 

66.  Hoc  siquidem  nullatcnus  praetermittendum, 
quod  siforte  ex  quo  toalea  exponitur  a  capeilaois 
superaltar*,  aliquiii  oblatiim  fuerit  papffi,  ipsoriim 
capellanorum  est.nullo  alio  cum  ipsisparticipante; 
et  ita  durat,donec  ad  altarepro  Missacantandado- 
minus  papa  accedat.Quidquidvero  dominus  papa» 
postquam  accesseritad  altare,  donec  idempronuu'- 
tiaverit  He,  Missa  est,  super  altare  oblutum  fuerit, 
sic  dividetur.  In  primis  danturmarescallis  xn  den. 
Et  notandumquodin  omnistatione  inqua  dominus 
papa  celebrat  divina  de  oblationibus  altaris  apud 
sanctum  Petrum  tantumdem  debenthabere.In  om- 
nibus  etiam  aliis  stationibus  aliarum  ecclesiarum 


moDasterio8aDcti.ThomflBdeForiDis,moDasterioMi« 
rands.monasterio  sanctAB  Trinitatis,  monasterio  san- 
cti  JoaDUisde  In9ula,monasterio  sancti  Leonismo- 
nasterio  sancti  Gffisarii  MoDachorum,  monasterio 
sancti  Cyriaci.Istisecclesiis x v iii d^n. : sanctfie Mari» 
de  Monticello,sancti  Thomflede  Fraternitate,8ancta) 
Man»,  sancti  Thyphonis,  saDctae  Mariffi  Rotundce, 
saucti  Apollinarii,sanctiGelsi.  Istis  capellis  vuden. : 
sancto  Vincentio,saDcto  Micheali,  sancts  Mariffi  in 
Saxia,  Lecto  graduum,  sanct»  Mari»  Syuodochia, 
sanctffi  Mariffi  in  GateraDa,  Salvatori  Gampi,  sancto 
Paulo  Aureolffi^sanctoAaastasio  Areolffi,sanctoQui- 
rico  sancto  Abacjro  sanctae  Mariffia  Flumine,san- 
cto  Stephano  de  Pinea,Sancto  Macuto,  sanctffiVir- 
gini  Mariae  deCanella,sanc!o  Laurentio  Piscinulffi 


ubi  dominuspapacelebratdivinadeoblationibusal-  °  sancto  Laurentio  de  Muudesariis,  sanct&D  Maris 


taris,  si  qun  fiunt,  post  Evangelium  dominipapffi, 
prffidictis  marescallis  dantur  vi  den.  Quodsi  forte 
contigerit  oblationem  aliquam  non  esse,  nisi  iilam 
quffidebet  esse  mappulariorum,  marescalliipsi  de 
eadem  oblatione  vi  den.  habent.Si  vero  oblatio  non 
affluerit,  eleemosynarius  dat  eis  de  eleemosyna  n 
den.QuoliescunquedominuspapacaDtat,etquocun- 
qae  loco  cantet,quando  noneststatio^debeteisdem 
marescalcis  eleemosy  narius  de  eleemosyn  adare  xii, 
den.  marescalcis,  siout  dictum  est  superius.  Datur 
melior  moneta  primicerio,  deinde  deresiduo  datur 
sexta  pars  primicerio  et  schol»  cantorum ;  reliquaa 
Yeropartismedietasdaturcardinalibus  diaconis  et 
subdiaconis^  aliavero  medietas  capellanis  solum- 


m 


Petrochia,  sonctffi  Virgini  Mari»  de  Secundicerii, 
sancto  Valentino  extraurbem,hospitali,sanctoBla- 
sio  de  MercatOfSancts  Mariffi  iu  Transpadina.Omnes 

autem  alin  ecclesiffiurbissingulariterdebenthabere 
vm  denarios. 

207  XL.  De  Virgariis. 
68.  Virgarii  debenthabereprolectox  sol.  proves. 
Scholffiguidonumx  sol.  Scrinarii  ix  sol,  Scriptorii 
xu  den. 

Rectores  fralernitatis  de  recloribusxusoL,  qui 
tamen  sibi  a  paucis  retro  temporibus  hoc  usurpavere. 
Ipsi  etenim  licetquandoque,  sicut  dictum  est,  pres* 
byterium  istuddi8tribuatur,nondebentaliquid  inde 
recipere,Decetiam  cantorumschola,  mappularium 


modo.Missa  vero  de  more  cantata,  dommus  papa  C  cubiculariorum.adextratorum,ostiariorum  •  neaue 
revertituradpalatium ;  sivero  camerarius  voluerit,  ^na  alia  schola  vel  persona,  excepto  priore  Jubdia- 
distribuet  XXV  hbras  in  presbyterium  supradictum      n/^nAmm /..iman/.iirfhi.  «Mwi^,.-^.ur..._: .    . 


conorum  cum  acolythis,quidepresbyterioecclesia- 
rum,  quando  datur,  utsupradictum  est,recipit  ma- 
nus,  prout  in  antiquis  rationibus  Innocenlii,  E.  igenii, 
Adrianietaliorum  plurium  Romanorum  pontificuQi 
scriptum  plenarie  invenitur. 

XLL  Quid  dominuspapa  facere  debeat  in  Aseensione 

Domini. 

69.  InAscensione  dominus  papa  pergitadVespe- 
rasapud  sanctum  Petrum,  et  ibi  debet  jacere,  omnia- 
que  facit  et  recipit  cum  camerario  et  canceDario,  sic- 
ut  scribitur  in  fesUvitate  et  dedicatione.  In  festo 

^ Pentecosles  dominus  papa  pergitad  Vesperasad 

proves.  Ultra  uoicuiqiie  monasterio  extra  r.  ^^"^^^^  Petrum,  etibidebet  jacere,  et  omnia  facit 
11  sol.  Istisautem  monasteriisin  Urbe  dan-     etrecipitcumcamerarioet  cancellario,  sicut  dicitur 

in  festivitate  et  dedicatione  sancti  Petri. 

XLIl  Quid  dominus  papa  debet  facere  m  nativitate 
sancti  Joannis  Baptistce. 

70.  In  Nativitate  sancti  Joannisdescendil  domiuus 
papaadecclesiam  Lateranensem  pro  Vesperis  cele- 
brandis  cum  cardinalibus,  et  schola  cantorum,  et 
alii8,8icut  scriptum  estsuprain  Assumplione  beatffi 
Mariffl ;  et  talem  ibi  exercent  solemuitalem,  tam  ia 
Vesperis,quamdenocte,  de  consuetudine  antlquai 
qualemin  prffidicta  beatffi  Mariffi  assumptione,  hoc 
excepto,  quod  canonici  ej  usdem  ecclesiffi  Vigiliif  d(hi 


Sin  autem,  priori  basilic»  et  rectoribus  urbis  distri- 
buendum  committety206  ^^^^  qui  interf uerant  ad 
Bcribendum  adjunctis. 

67.  Deisto  presbyterio  danturin  primis  sancto 
Petro  XX  sol.  Sancto  Joanni  Lateranensi  vi  sol.San- 
etn  Virgini  Mari»  Majori  v  sol  Sancto  Laurentio 
foria  murum  v  soL ;  unicuique  cardinaiium  m  soL, 
illis  exceptis  qui  lectos  supracriptos  in  Processione 
parant,qui  propterhoc  xvi  den.  ampllus  habent. 
Unicuique  diaconorum  nsol.y  exoeptasanctaMaria 
Nova,quffi  pro  lecto  ultra  xu  den.  habet^  et  excepta 
ecdesia  sanctiTheodori,  qus  pro  lancea  debetha- 
berexn 
Urbem  ul 

tur  \\\  sol. :  monasterio  sancti  (^nsarii,  monasterio 
sanctffiAgathffi,monasterio  Panisperoffi,monasterio 
de  Pallaria,monasterio  sanctiCosmae  Transtiberim 
mona^teriosancteSilvestri  in  Capite,  monasterio  in 
Gapitolio«monasterio  sancti  Alexii^monasterio  san- 
cti  Sabffi,mouasterio  GliviScauri,monasterio  sanoti 
Basilii,  moDasteriosanctse  Crucis,  sanctse  Mariffi  in 
Monasterio.Istis  vero  monasteriis  et  ecclesiis  u  sol. : 
monasterio  Juliffi,  monasterio  sanctn  Bibians,  mo» 
nasterio  Campi  Martis,  monasterio  dominn  Rosffi, 
monasterio  Tempoli,monasterio  sancti  Joannis  portai 


ms 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


1096 


miDi  papeB non  intersunt.   Cffitera  vero  fiunt  omnia  A  basilicam  sancti    Laurentii  in  mane;  ubi   trahens 


sicut  in  praBdicto  festo  beatae  Virginis  Mariae. 
208  XLIII  Quiddominuspapafacerededei  infesto 

sancli  Peitn  aposioLx. 
71.  InfestivitatebeatiPf^tridominuspapa  vaditad 
ecclesiamcumcardinalibus,  et*  schoiaetaliis,  pro 
celebrandisibidemVesperis,sicutsuperius  est  enar- 
ratum;  etremanetibieltalemexercet  solemnitatem, 
tam  in  Vesperis  quam  in  nocte,  qualemin  preedicta 
Assumptione  beatse  Mariae ;  et  de  faculis  in  Vesperis 
et  nocte,et  de  mappulariis  et  8choia,et  deomnibus 
aliis  facit  simiiiter.  Notandum  vero  quod  dominus 
papadebethabereduasaquaricias,  ciereti,  et  duas 
vini  statimpostVesperas,  ut  bibatcum  cardinalibus 
et  aliis,  et  duasb  sacimas  mortulae,  et  pro  implendo 


reliquias  apostolorum  Petri  et  Pauli^  et  lignum 
c  sanctie  Crucis,  et  oscuians  porrigit  eas  cardinali 
deferendasadecclesiam  sancti  Silvestri^etdominus 
papa  cantat^e  Deum  lawiamus  cum  cardinalibus  in 
basiiica,  etcapelianis.  Primiceriuscumschoiaextra 
basilicamsanctiSilvestristantcantaQtesaotiphonas 
de  liaudibuscum  Psalmis  et  Benedicius :  et  dominui 
papa  dicit  Orationem.Ante  portam  in  tabula  quadam 
ab  ostiariis  posita,  et  mappis  sive  toaleis  honorabi- 
liter,  sicut  convenit,  cooperta,  deponunt  reliquias 
ipsas  ;  et  adoratis  ipsis  primitus  a  papa  etcardinali- 
bus  adorantur  postmodum  ab  omni  populo  in  eodem 
loco.  Ct  interim  Prima  a  papaet  cardinalibus  ibidem 
cantAtur ;  etpostquam  adoraverunt  dominus  papaet 


domini  papaesacconedebethabere  xviu  proves.,  et  n  cardinales  ibidem  parati,  prout  supradictum  estin 


camerarius  debet  habere  unam  aquariciam  ciareti ; 
et,sicanceilariusresidet,  debet  habere  aliam  aqua- 
riciam.Sinautem,dominuspapaipsam  habet.  Usec 
omnia  de  altari  sancti  Petri  accipiuntur  .De  oblatione 
Yero  altaris  et  pedibus  domini  papse  ita  tiet,  sicut 
scriptum  est  in  festo  sancti  Marci  iu  litania  majori. 
Hoc  autem  nuilatenus  est  preetermittendum  quod 
dominus  papa  post  quartam  lectionem  vigiliae  descen- 
ditadareamaltaris,  etindeextrahitthuribulumcum 
candela,  quee  alia  festivitate  ibi  a  domino  papa  fuit 
repositacum  carbonibusetiucenso  ;etpostmodum 
thuribulum  cumcandela  simili  ibidem  romittit. 
XLiV.  Quiddebeifaceredominuspapain  fesio sancii 

Laureniii. 


aliis  Processionibus,  junioribus  presbyteris  cardina- 
libus  reiiquiasipsas  portantibus,ascendunt  per  gra- 
dusscalae,et  sic  perviamcommunem  pergnnt  pro- 
cessionaliterusquead  ecclesiam  sancti  JoannisLate- 
ranensis. 

75.NotandumquodcanoniciLateraDensesveniuDt 
obviam  domino  paps  usque  ad  gradus  scaJffi  eom 
cruce,  primicerio  cum  schola  cantorum  cantaote. 
Reliquiis  a  portatoribus  superaltare  positis,domi- 
nus  papa  pergit  ad  secretarium,  et  210  cantat  Ter- 
tiam  ;etindutuspergitad  altare,  et  celebrat  divioa* 
Et  post  celebrationem  cum  reiiquiis  revertitur  ad 
basilicam  per  palatium.  Et  notandum  quod  domi- 
nus  papaet  cardinalesinomnibusaliisProcessioDi- 


72.  In  festivitate  sancti  Laurentii  dominus  papa  G  bus,  praeter  istam,  pedibus  excalceatis  incedaot. 


vaditadvesperascumomuibusordinibus,  sicut  su- 
pradiotumestinAssumptionebeataeMarifie,  et  talem 
ibi  exercet  solemnitatem  tam  in  Vesperis  quam  in 
nocte,  deconsuetudine  antiqua  qualem  in  praedicta 
Assumptionebeat8eMari6e,excepto  quod  primicerius 
scholarum  non  intersit.  Cfleteraverofiuntomnia  sic- 
utin  preeiictofestobeatfleMariee. 

209  ^^^'  Quidfaceredebeidominuspapainfesio 
sancii  Pauii  aposioli, 
73.  In  festivitate  beati  Pauli  dominuspapa  vadit 
cum  cardmalibus  pro  ibidem  celebrandis  Vesperis ; 
et  cantatis,comeditibicum  omnibuscardinalibus^et 
capellanis,  et  aliis  ordinibus;  et  exercent  ibi  talem 
soIemnitatem,tamin  Vesperisquam  in  nocte^  qua- 


Sciendum  etiam  quod  Processio  tantum  fit  in  hac 
die,  et  non  in  inventioneejusdem  saDctseCrucis,  qoc 
est  in  mense  Maio. 

XLVil.  Quid  dominus  papa  facere  debeat  in  Dedica- 
iioneecclesiarumsanetorum  Petriet  Pauli. 
76.  In  Dedicatione  ecclesiarum  Petri  et  Pauli  de- 
minus  papa  vadit  curocardinalibus  in  vesperas  ad 
ecciesiam  sancti  Petri.  Quibus  cantatis,  dominos 
papaibiremanet  atque  jacet,  et in  propria  persooa 
debetinnoctecantandis  Vigiliis  iDteresse;etta)em 
ibi  exercet  solemnitatem,  tam  in  vesperis  quamin 
nocte,  qualem  in  prsdicta  Assumptione  gloriose 
Virginis  Mari»  ;hoc  addito,  quod  dominuspapa  de- 
bethaberede  altari  duas  aquaricias  clareti,  etdoas 


lem  in  Assumptione  beatfie  Marlae  est  enarratum.  q  vini;etunam  camerarius,  et  quartamcancellarius. 


Caetera  iiunt  sicut  in  prsedicto  festo.  Sciendum  est 
quod  in octava sancti  Petri,  om nia fiunt sicut in  festo 
ejusdemsanctiPetri,  hoc  excepto  quod  dictum  est 
dethuribulo. 

XLVI.  Quiddominus  papafacere  deheat  in  Exaliaii- 

tione  sanctae  Crucis 
74.  In  exaltatione  sancta?  Crucis  mec se  Septembri 
sanctissimus  dominuspapacum  c€irdinalibus  intrat 

ii  Leo  IV  constituit,  testante  Anastasio^  ut  in  ba- 
lilioa  sancli  Petri  Vesperfle  a  cuncto  clero  el  a  schola 
in  die  natalis  ejus  psallerentur. 

b  Onufrio  duassalmas  mortellx,  De  salma  superius 
diotam;qaid   autem  sit  mortella  seu  mortula,  aliis 


De  oblatione  vero  altaris  ad  pedesdomini  papaita 
fiet,  sicut  scriptum  est  in  festivitate  beati  Marei;et 
debet  habere  papa  iv  fascios  mortuJae  pro  camera 
sua,  et  ivpro  camera  sua  camerarius,  et  xn  den* 
proimplendo  sacrone  domini  papfe,  et  iu  sol.  pro 
lignis  in  cameradominipapaB:et,  sicut  praemissum 
est  infestoejusdem  sanctiPetri,accipiunturomDia 
heec  de  altari. 

divinandum  relinquo.  Infra,  num.  75,  legitur.  tex 
fascios  mortulai  pro  camera  stui ;  Onufrio  mortellx. 

^  Quomodo  hanc  crucem  Sergius  papa  primus  in- 
venerit,  Anastasius  tradit. 


mi 


hOMANI  ORDlWES.  -  Xtt. 


10&8 


XLyilL  Quomodo  debeat  summus  pontifex  eligi ;  et  A  ferulaetclavibusacceditadaltepamsedemsimilem, 


sive  eligatur  in  Urbe,  seu  electus  et  consecratus, 
velelectus  et  non  consecratus  adUrbem  accedat^ 
qutd  fariendum  postmodum  sit. 

77.  Mortuo  Romano  pootifice  et  sepulto,  omQes 

cardinales  ad  propria  revertUDtur  secundum  antiquam 

consuctudinem.  Secunda  vero  die  conveniuntin  ec- 

clesia,  et  Missa  oiortuorum  cantata,omnes  similiter 

secundum  consuetudinemantiquam  recedunt.Tertia 

autem  die  iterumomnesinecclesiacongregati,Missa 

sancti  Spiritusibidemprimituscelebrata,  tractantde 

electione;et  perscrutataomnium  cardinalium  volun- 

tate  ab  aliquibus  de  ipsis,  in  quemmajor  etmelior 

parSjConvenerit  cardinalium,  prior  diaconorumip- 

sum  de  pluviali  rubeo  211  ammantat,eleidem  elec- 


et  ejusdem  lapidis,et  tuncredditeidempriori  tamfe- 
rulam  quam  etiam  ipsas  claves.In  quadum aliquan- 
tulamora  212  quiescit,  cingitur  ab  eodem  priore 
zona  r  ubea  de  serlco,  in  qua  dependet  bursa  purpurea 
in  qua  sunt  ziiiigilla  pretiosorum  lapidum,  etmus- 
cus.Qui  siquidem  electus  in  illisduabusBed^bus  sio 
sedere  debet,ac  si  videatur  interduoslectulosjace- 
re,id  est  ut  accumbat  inter  principis  apostolorum 
primatum  Fetri,etPaulidoctoris  gentium  praedica- 
tionem.In  zoaanotaturconlineQtiacastitatiSjinbur- 
sa  gazophilacium,  quopauperes  Ghristinutrianturei 

viduflB.lQ  zu  sigillis  xu  apostolor  um  potestas  designa- 
tur;muscus  iQcluditur  ad  percipieudum  odorem,  ut 


to  nomenimponit;ipsumque  deinde  duo  demajori-      ait apostolus: CArw/i  bonus  odor  sumus DeoAn  qua 
bus  cardinalibus  adextrautusque  adaltare;ubi  pro-  B  secundasededumsedetelectus^recipito  mnesofficia 


9tratusadorat,primiceriocum  schola  cantorum  et 
cardinaiibus  cantantibus  Te  Deum  taudamus ;  quo 
finito,ab  episcopis cardinalibus  ad  sedem  ducitur 
post  aitare,etin  ea,utdignum  est,collocatur.In  qua 
dum  sedet  electus,  recipit  omnes  episcoposet  car- 
diQales,et  quos  sibi  placuerit  ad  pedes,postmodum 
ad  osculum  pacis. 

78.  Surgensque  desededucituracardinallbusad 
sedem  lapideam,quse  sedesdiciturstercoraria.quse 
est  ante  pordcumbasilicse  Salvatoris  patriarchatus 
Lateranensis ;  et  in  ea  eumdem  electum  ipsi  cardi- 
nales  hononfice  ponunt,  ut  vere  dicatur:  Suscitat 
de  pulvere  egenum.et  de  stercoreerigitpauperemjUt 
sedeat  cum  pnncipibus,et  sotiumglorixteneat,?ost 


les  palatii  adpedes.et  postea  ad  oscuium;et  deinde 
sedens  ibidem  recipit  de  maQu  camerarii  deQarios 
argenteos  val.  z  sol.  proves.,  et  projicit  eos  super 
populum ;  et  hoc  facit  tertio,  dicendo  :  Dispernt^ 
dedit  pauperibusjustitia^us  manetinsxculum  sx* 
culi. 

80.  HisperactiSfducitur  per  ipsam  porticum  sub 
iconas  sanctorum  Petri  et  Pauli  apostolorum,  qu» 
per  mareRomam  venerunt  nullo  ductore,jlet  intrat 
basilicam  saQcti  LaureQtii,iQ  qua  postquam  perege« 
rit  proUzam  aute  proprium  et  speciale  altare  Ora- 
tioQem,  pergit  ad  papalem  cameram  ;  ubi  cumsua 
voluQtate  pausaverit,  vadit  ad  mcQsam. 

81.  Post  hsBc  autemiQ  proxima  die   DomiQica 


aliquantulum  slansjuxtaeamdemsedem.electusac.  n  «^ectus  cum  omnibus  ordinibus  sacri  palaUi  etno- 
cipitdegremiocamerariitrespugillatasdenariorum,      l>il>bus  Romanis  vadit  ad  ecclesiam  beaUPetri  :ubi 


et  projicitydicens :  Argentum  etaurum non  est  mihi 
ad  delectationem ;  quod  autem  habeo,  hoc  tibido. 
Tunc  autem  accipit  ipsum  electum  prior  basilicaB 
Salvatoris  patriarchatus  Lateranensis,  cum  uno  de 
cardinalibus  velunode  fratribus  suis.Venientibus 
autem  per  eamdem  porticumjuxtaipsambasilicam 
Saivatoris  ezclamatur  ^Domtnu^/i «  Cceiestinum  san* 
ctus  Pe^rtis  eZ^^t^  Sicque  ducitur  abillisusque  ad 
gradus  portae^qusDvidelicetporta  estinintroitu  pa« 
latii  venientibus  de  ecclesia  ad  palatium  ipsum  ; 
ibique  judices  eumdem  electum  accipientes,  du- 
cunt  eum  per  palatiam  usque  ad  basilicam  sancti 
Silvestri. 
79.  Ubi  vero  ventum  est  ante  basilicam  ipsam, 


adaltare  majus,  prout  in  OrdiQe  coQtinetur,  ab 
episcopo  OstieQsi  specialiter  et  aliis  episcopis  de 
curia  coQsecratur,hocaddito,quod  si  forte  episcopus 
OstieQsisprseseQs  non  fuerit,  archipresbjrter  Ostien- 
sis  seu  Veliternus  iQteressedebet  consecrationi.Qua 
consecrationefinita^priorsancti  Laurentii  sacripa- 
latii  poQitpalleumsuper  altare,quod  ipse  priorpro- 
priamaQu  debetparare;etstatim  archidiacoQUs  cum 
secuQdodiaconodant  in  manu  pontificis,  et  solus 
archidiacoQus  dicit  poQtifici:  Accipe  patleum,pteni' 
tudinem  seiiicet  pontificaiis  officii,  ad  honoretn  om" 
nipotentis  Dei  etgtoriosissimae  Virginit  ejusgenitri'' 
ciSjCt  beatorum  apostolorum  Petriet  Pauli  et  sanctas 
Romanae  eccUsix;ei  Qihi  1  aliud.  Statimque  i  pse  archi- 


auper  cujus  arcum,qui  sustentatur  de  duabus  co-  ^  diaconuscumpriore  basihcarioaptatidempalleum 


lumnis  porpbyricis,  est  imagoquaedam  Salvatoris 
quaea  quodam  Judaco  percussaolim  in  fronte  san- 
guinem  emisit,  sicuthodie  cernitur  ;  idem  electus 
Bcdel  ad  dezter  amin  sede  porphyrica,  ubi  prior  ba- 
silic®  sancti  Laurentiide  Palatiodat  ei  ferulam,  quse 
est  signum  regiminis  et  correctionis  et  claves  ipsius 
basilicae  et  sacri  Lateranensis  palatii  quia  specialiter 
Petroprincipiapostolorumdataestpotestasclaudendi 
et  aperiendi  et  ligandiatque  solvendi,et  per  ipsum 
apostolum  ominbus  Romanis  ponlificibus:et  cum  ipsa 


super  pontificem  ;et  introm  i  ssis  spiQulis  aureis  tribus 
aute.  et  retro,  et  siQistro  latere,  Iq  capite  quarum 
BUQtinQizi  tres  hyaciQtiQi  lapides;  etsic  orQatus 
accedit  poutifex  ad  altare,  et  ibi  celebrat  hoQorifice 
213  Missam.  Et  notaodum  quod  laudes  ab  archi- 
diocoQO  cum  cardiualibus  et  subdiacouisetscrina- 
riis,epistola  Latina  cumGrseca,  etEvaugehum  La* 
tiQum  cum  Grsco,  et  omnes  aliae  solemnitates  tuQQ 
fiuQt,  sicut  in  feria  secimda  post  Pascha. 


*  Hino  patet  librum  hunc  tempore  CodlesUni  III  scriptum  foisse, 
Patrou  LXXVIU 


35 


1099 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


iiOD 


82.  Missa  autem  celebrata,  revertitur  adpalatium  A  Deum  laudamus,  dic\iAdjutorium  nosirum  in  no- 


coronatus  cum  processione  et  houore  arcuumyre- 
prffisentatione  legis  a  Judfieis,  et  tburibuioruui  a  cle- 
ricis  Romanis,  et jactibus  totidem,  ettanta  quanti- 
tate  factis,  sicut  in  preedicta  secunda  feria  post  Pa- 
scba.  Sciendumque  quod  cardinales  omnes  Grffici, 
primice^^ius  cum  scbolacantorum,  prffifectus,  sena« 
tores^  judices  et  advocati,  scrinarii,prffifecti  nava- 
les,  scboJa  crucium,  et  capeliani  tale  presbjterium 
et  taliter  datum  accipiunt,  quale  in  die  Paschae  su- 
perius  nominatum  recipiunt;subdiaconi  autem  sin- 
guli  singulos  melequinos  habent,  quod  tamen  non 
fit  in  aliquaprffidictarumsolemnitatum.Non  dantur 
enimeis,  sicutibidem  scriptum  plenius  invenitur, 
etiam  si  xxx  vel  amplius  essenty  xii  rr elechini.LJni- 


mine  Domini^eic.Benediclio  Dei  Palris  el  Filii^  etc. 
Benedictio  Dei  omnipotentis  Patris  et  Filii  etSpiri- 
tus  sancti  descendat  super  vos,ei  maneat  smper, 
Hocfacto,ducitur  ad  altare,et  prostratus  orat  ;  qui 
postquam  oraverit,  sedem  majorem  ascendit,etibi 
canonicos  ejusdem  ecclesiae  ad  pedes  recipietet  ad 
osculum  pacis.Si  verodescenderit  adecclesiam  san- 
cti  Petri  consecratus,  omnia  liunt  sicut  in  ecclesia 
Lateranensi,hoc  excepto,quodibi  nonestsedesster- 
corata.Etproximadiesequenti,  celebrata  Missa,DOD 
coronatus  revertitur  ad  palatium.  Antequam  intret 
ecclesiam,  descendit  ad  sedem  stercoratam;  ibique 
sedens,  prout  est  moris,  et  faciens  jactum,  sicut 
superius  est  narratura,accipitur  a  priore  Latera- 


versffi  etiam   schoiffi  palatii,  ciericis  Romanis  pro  n  nensiet  cumuno  cardinale^etducitur  per  porticum 


thuribulis,Judwis  pro  reprffisentalione  legis,  laicis 
Romanis  pro  arcu,  tale  presbyteriuro  datur,  et  taii- 
ter,quaie  daturincoronationibusaliisdomini  papaB. 
Pincema  insuper  et  marescalcus  tam  de  comestio- 
ne,quam  dealiis  donariisremunerantursimiliter,ex 
cepto  quodcapitaporcorum  aptata  non  babent,ne- 
que  claretum.  Familiaquoqueetcurialespresbyte- 
rium  habent  juita  camerarii  voluntatem. 

83.  Sivero  electio  facte  est  in  ecclesia  sancti  Pe- 
tri,post  noroinationem  ducitur  electusa  duobuscar- 
dinahbus  ceinisLado  TeDeumlaudamus  adaltare;ubi 
prostratus  postquam  adoraverit,  ponitur  in  sede 
post  altare,et  ibi  episcopos  etcardinales^et  quos  si- 
bl  placuerit,recipit  ad  pedes,  et  postmodum  ad  os- 
cula  pacis.Et  proximadie  Dominicasequenti  conse- 
cratur  ibidem,cantataMissacum  solemnitatibussu- 
periusnominatis;etcoronatus  revertitur  ad  palatiuro 
factis  omnibus  aliis,  sicut  est  superius  enarratum, 
per  ordinem.  Antequam  intrat  palatium,  descendit 
ad  sedem  stercoratam;ibique  sedens,  prout  moris 
est,et  faciens jactum  ter  repUcatum,  sicut  superius 
dictum  est,  accipitur  a  cardinahbus,  et  ducitur  per 
porticumipsamadecclesiam  basiUcffi  Lateranensis; 
et  ascendens  sedem  post  altare,  recipit  canonicos 
ejusdem  ecclesis  ad  pedes,  et  214  deinde  ad  os- 
oulum  pacis.Quofacto,pergitad  palatiumusquead 
sedem  sancti  Silvestri ;  ibique  sedet,et  facit  omnia 
in  eodem  loco  etin  antea,sicut  dictum  est  superius, 
ordinate. 

84.  Si  autem  extra  Urbem  fuerit  electus,  etnon 


ad  ecclesiam,  et  omnia  hunt  sicut  superius  estno- 
tatum. 

65.  Sciendum  vero  quod  presbyterium  scbolarum 
non  ita  datur,  sicut  si  fuerit  consecratus  in  Urbe. 
De  presby  terio  enim  eorum  tunc  medietas  resecatur, 
exceptis  Judffiiset  clericis  Urbis,  et  adextratoribus. 
Prffiterea  senatores  Urbis  dominum  papam  debeot 
adextrare.siveveneritconsecratusy  sivenon  coose- 
cratus,  a  porta  civitatis  usque  ad  locum  ubi  fuerit 
descensus,sive  descenderitadecclesiam  Lateranen- 
sem,sivead  ecclesiam  beati  Petri;in  remuneratiooe 
cujus  servitiixsol.  pro  equodebent  habere.Verum- 
tamen  schola  adextratorum  debet  habere  xx  sol. 
215  Juramentum  senatorum  Urbis. 

86.  cEgo  N.  urbis  Romffi  senator  ab  hac  hora  in 
antea  fidelis  ero  Ubi  domino  meo  pap»  Urbano.  Non 
ero  in  facto,  neque  in  consiUo,   neque  in  consensa, 
ut  perdas  vitam,aut  membrum,  aut  capiarismala 
captione.ConsiUum  quod  mihi  credes  per  te,  vel  per 
litteras  aut  nunUum,  me  sciente  ad  damnum  tuum 
nuUipandam.Tuumcertumdamnum  si  scivero,pro 
posse  meo  iUudimpediam.  Quod  si  per  me  impedi- 
re  non  polero,  Ulud  Ubi  significabo  per  meipsum, 
vel  per  Utteras  aut  nuntium,seu  talem  personamde 
qua  procertocredamquod  iUud  tibi  debeat  fideliter 
insinuare.Papatum  Komanum  et  regalia  beaU  Petri 
quffi  habes  ad  reUnendum  etdefendendum,qusve- 
ro  non  habes,  ad  recuperandum,  et  recuperata  td 
reUnendumetdefendendum,contraomneshomiQes 
adjutor  ero  secundum  posse  ac  scire  meum;Domi- 


consecratus,  omniafiuntordine8upradicto,sivefiat  D  naUm  autem  sanctum  Petrum,  urbem  Romanani, 


descensus  et  consecratio  ejusdem  elecU  in  ecclesia 
sancU  Petri,  seu  in  ecclesia  Lateranensi  idem  elec- 
tus  descendat.  Quod  si  electuset  consecratus  fuerit 
extra  Urbem;et  aporta  Lateranensi  venerit  ad  Urbem 
omnes  Romani  clerici  occurrunteiextraUrbem  in- 
duti,  cum  crucibus  et  thuribuUs,in  Processione  ;  et 
sicintrat  ecclesiam  Lateranansem.etfiunt  alia  om- 
nia,  sicut  superius  est  enarratum,  boc  excepto, 
quodcum  descenderit  ad  sedemstercoratam,  et  per 
porticum  vadens  ecclesiam  Lateranensem  intrava- 
ritnon  statimascendit  adaltare  seu  ad  sedem;sed 
yeniens  interius  ex  cboro  majoriante  cruces^flnitore 


civitatem  Leoninam,Transtyberim  insulam,castellam 
GrescenUi,  sanctam  Mariam  Rotundam,  senatum, 
monetam,  bonores  et  dignitates  Urbis,  portum  0»- 
Uensem,  et  tenimentum  Tusculani,  et  generaliter 
omnia  regalia  intra  Urbem  et  extra.  Cardinalibus, 
familiis  tuis,et  eoruro  venienUbus  ad  Romanam  ec- 
clesiam,  morantibus  apud  eam,  et  recedenUbus  ab 
ea,  plenam  et  veram  securitatem  preestabo.  Hsc 
omniajuro  me  obsevaturum  bona  fide,sicme  Deos 
adjuvet  ethaec  sancta  Dei  evangeUa. » 

87.  Gum  datur  procuraUo,  si  fuerit  canceUarios 
de  parle  cardinaUumireoipiatde  duobus  cardinali- 


4lOi 


ftOMANI  ORDINES.  —  Xll. 


liOS 


bus,  sive  indenariis,  sive  in  victualibus  detur  ;  si  A  proceressuihabeantpacem4iligantchantatem,ahsti' 


vero  non  fuerit  cancellarius,  de  tota  procuratione 
communiter  de  parte  domini  papaB  et  cardinalium 
pro  duobus  cardinalibus  cancellaria  recipiat,si  detur 
in  victualibiis.  Sed  si  detur  in  denariis,  tunc  cancel- 
laria  pro  uno  tautum  cardinali  recipiat,sed  departe 
tantummodo  cardinaiis. 

XLIX.  Ordo*  adbenedieendumimperatorem,quando 

coronam  accipit, 

88.  <c  In  nomine  Christi  promitto,  spondeo  atque 
poliiceor  216  egoN.  imperator,  coram  Deo  et 
beato  Petro,  me  protectorem^^  et  defensorem  es- 
se,  »  etc. 

89.  Dehinc  Orationem  primam  debet  dicere  Alba- 
nensis  episcopus  ante  portam  argenteam  basilic» 
sancti  Petri. 

Oratio,  —  Deus,  in  cujus  manu  corda  suntregum, 
inclina  adpreces  humilitatisnostras  aures  miset^icor- 
disetuXj  etimperatorinostro N .  famulotuoregnum 
tuaapponesapientiae,  ul,  haustisdetuo  fonteconsi- 
liis,et  tibiplaceat,et8uperomnia  regna  proecellat,  etc. 

Orationem  vero  secundam  debet  episcopus  Por- 
tuensis  recitare  interecclesiambeati  Petri  in  medio 
rotae. 

Oratio.  "Deus^inenarrabilis  auctormundi,condi- 
torgenerishumaniygubematorimpeni.confirmator 
regni,  quiex  utero  fidelisandcitui  palnarchaenostri 
AbrahaeprdBlegistiregemsaculisfuturiSytuprcBsentem 
regem  hunc  cum  exercitusuoperinterventionem  om- 
niumsanctorum  tuoi^m  uberi  Benedictione  tocupleta^ 
et  in  solium  regni  firma  stabiiitate  connecte,  Visita 


neantseacupiditate,loquanturjustitiam^custodiant 

veritatem;et  itapopulus  ilte coatitus  Benedictione 

xtemitatis  et  sempermaneant  tripudiantes  in  pace 
oictores,  quod  ipse  praestare  dignetur. 

90.  Deinde  vadit  ante  confessionem  beati  Petri 
apostoli,  et  prosternat  se  pronum  in  terram  ;  et  ar- 
chidiaconus  faciat  litaniam.  Qua  finita,  episcopus 
Ostiensis  ungat  ei  de  oleo  exorcizato  brachium  dez- 
trum  et  inter  scapulas,  et  dicat  hanc  Orationem. 

Dominus  Deus  omnipotens,  cujus  est  omnispotestas 
etdignitas,tesupplicidevolioneatquehumiHimapreee 
deposcimus  ut  huicfamulo  tuoprosperum  imperatorim 
dignitatis  concedas  effectum,  ut  in  suadispositione 
constituto^n  ad  regendam  Ecclesiam  tuamsanc- 
^  tam  nihileiprxsentia  officiant^futuraquenon  obsis- 
tant;sed,inspirantesanctiSpiritus  dono,populum  sibi 
subditum  aequojustitice  libramine  regere  vateat,  et  in 
omnibus  operibussuis  tesempertimeat,tibijugiterpla' 
cerecontendat,  PerLominum, eic.SeqmiuraM^OvsiUo, 
DeusDeiFiliusJesus  ChristusDominus  noster,qui  a 
Patreoleo  exsultationisaccinctus  estprxparticipibus 
suis,  ipseper  praesentem  saeri  ungiminis  e/fusionem 
Spiriius  Paracletisupercaput  tuum  infundat  Bene* 
dictionem,eamdem  usque  ad  interiora  cordis  tuipene- 
trare  faciat;quatenus  hoc  visibiliet  tractabili  donoin* 
visibilepercipere,et  temporali  regnojusHs  miseratio- 
nibus  assecuto  xtemaliter  cum  eo  regnare  merearis 
qui  solus  sinepeccatovivit  et  regnatcum  DeoPalre 
in  unitate  SpirituSy  etc. 

91.  Demum  vero  pontifez  Romanus  sursum  aitare 


eum,  sicut  Moysen  in  rubo,  JesuNave  in  prxiio,  Ge-  ^  imponit  ei  diadema,  in  eo  dicens  :  Accipe  signum 


deon  in  agro,  Samuelem  in  templo,  etiUi  eum  Bene- 

dictione acsapientias  tuaeperfunde,  quam  beatus 

DavidinPsalterio.SaLomonfiiiusejus,terenuntiante^ 
percepite cato .  Sic  ei contra acies inimicorum  lorica, 

in  adversis  galea,  in  prosperis inprotectioneely- 

peus  sempitemus.  Praesta  ut  illigentes  teneant  fidem, 

•  Fusior  et  distinctior  est  Ordo  apud  Onufrium 
Panvioium ;  at  satius  visum  est  Codicem  nostrum, 
uti  jacet,  exhibere. 


gloricB,  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti, 
utfSpretoantiquo  hoste,  spretis  que  contagiis  vitiorum 
omnium,sicjudicium  etjustitiamdiligas,et  ita  miseri' 
corditer  vivas,  ut  ab  ipso  Domino  nostro  Jesu  Christo  in 
consortiosanctorumaetemi  regni  eoronam  percipere 
merearis.  Qui  cum  Patreet  sanctoSpirituvivit,eic. 

b  Eadem  fere  verba  ab  Henrico  I  imperatore  dicta 
refert  Ditmarus  initio  lib.  vii. 


m  CHRISTI  NOMINE  AMEN. 

Breve  *  recordationis,    de   consuetudine   altaris   sancti   Salvatoris,    quid  scilicet    clericis   ejusdem 

ecclesiae,  vel  ipsi  ecclesiae  competat^demedietate  scilicet  episcoporum. 

Inprintis  in  Nativitate  Dominiecclesia  debetcon-  D  aliud  ad  Missam. 


diri^*  etduo  pariafacuiarum,  unumantealtare,  et 
aliud  in  lectorio  ;  et  quatuor  denarii  mansionariis 

dari  debent. 
lofestosanctiJoannisevangelisteeecclesiacondia- 

tur  ;etunaaquaricia  olei  ad  fontes  ;etquodsuper- 

eritsitecclesiae ;  et  duodecim  deDarii  Papienses  cle- 

ricis,  et  vinum  adpotandum  ante  vigiiiam  ;  ettria 

paria  facularum ,  unum  clericis,  et  aliud  acoly  this;et 

si  desunt  acoljthi,  sunt  clericorum  ecclesifle;218 


In  Dominica  prima  Quadragesimae  ecclesia  debet 
condiri ;  el  quatuor  denarii  mansionariis,  et  par  fa- 
cularum  ad  Missam ;  si  residua  sunt  de  \Forte  pro] 
clericis,  et  deest  acoljthus. 

A  Dominica  prima  usque  in  octavam  Pentecostes 
quotidiedebenthaberemansionariiunumc  caputdi» 
communi;in  sabbato  vero  proemundationeeccle* 
Biffi  tria  capita. 

Feria  quarta  in  hebdomada  quarta,  quando  clerici 


»  Hoc  ex  Codice  Cencii  eruit  Onufrius,  nosque  ez         «  Petrus  Mallius  supra,  tria  capita,  tres  monetas 
ipso  Onufrio.  interpreUtur, 

b  Nempe  suffitu  dt  odoribus,  ut  quideiu  videtur. 


il03 


APPENDIX  AD  S.  GREGORD  ItAGNI  LITDRGIGA  OPKRA. 


1104 


Yadunt  cum  cruce  per  ccBmeteriaad  sanctum  Pau-  A  nocteetde  MissasuDtclericorum,  si  acolytbi  desunt 


lum  et  ad  sanctam  Anastasiam,  totum  altare  est 
clericornm,donec  crux  egreditur  et  deportatur^aut, 
siciericisplacuerit,  panem>  et  vinum,  et  pisces  inde 
habeanlad  >  coenam. 

In  Dominica  Paimarum  condiatur  Ecclesia  ;  et 
quataor  denarii  mansionariis,  et  par  facuiarum  ad 
Missam. 

In  Coena  Domini  similiter  etiam  quatuor  denarii 
mansionariis,  et  unum  pro  ablutione  ampullarum  et 
alia  preeparatione. 

In  Sabbato  sancto  par  facularumad  Missam,  et 
pretium  mundationis  paradisi  et  chrismatis^  et  por- 
ticus  claus»,  et  ecclesia  condiatur. 

In  die  sancto  Paschae  par  facularum  ad  Vesperas. 


Pertotumannumdebet  habereecclesiade  medie- 
tate  altaris,  videlicet  episcoporum,  oieum  quotidie 
ad  XV  lampades,  una  ad  absidam,  vu  ante  altare, 
una  ante  grandem  imaginem  super  columnas  eereas, 
qninque  in  crate,  una  ante  imaginem  sanctsB  Maris, 
quae  est  super  horologium.  Et  funes  ad  appendeo- 
dum  candelas,  et  tintinnabula  aenea,  et  olibanum, 
quotidie  ad  Missas,etin  noctecandelasadlectionei 
etPsalmosetaccendendaslampades,etqueerendum 
(sie)  ecclesiam  sufficienter.  Etin  omnibus  stationi- 
bus,quando  dominuspepadescenditcelebrare  Mis- 
sam,  subminitsraturde  altari  vinum  ad  sacriticiQm 
et  communicandum ;  ettunc  oblatioaltarisdesuper 
est  scbolarum,  et  inferius  clericorum  ecclesiae.  Om- 


Feria  secunda  similiter.  SabbatoinAlbisdebetcon-  ^  nes  c  cinturse,  tam  altaris,  quam  imaginum,  cleri- 
diri  ecclesia ;  et  par  facularum  ad  Missam  ;  etqua-      corum  sunt. 


tuor  denarii  mansionariis. 

In  litania  majori,  donec  crux  vadit  etredit,  totum 
altare  sit  clericorum,  unde  debent  habere  pisces 
feria  tertia,  panem  et  vinum,  ova  etcaseum. 

In  Sabbato  sancto  Pentecostes  par  facularum  ad 
Missam  ;  et  unum  denarium  illis  qui  flores  super 
dominumpapam  jactant ;  etecclesia  condiatur  more 
solito. 

In  Nativitate  sancti  JoannisBaptistfie  ecclesiaprin- 
cipalitercondiatur ;  et  duodecim  denarii,et  unalibra 
olibani,  et  unum  rotulum  de  cereis  Grscis,et  xvui 
denarii  cantoribus,  et  una  aquaricia  olei  ad  fontes, 
et  septem  paria  facularum^  etunam  librampro  pari, 
unum  acolythis,  aliud  Graecis;  aliud  ante  altare  ad 

fontes,alia  veroadMissam ;  qucB  omnia  suntcleri-  G  Baptist»,  etfesto  sancU  Saivatoris. 
corum,sicuriadeest ;  et  quatuordenariimansiona- 


220^onsuetudoetiamestcIericorumyUtquaQdo 
curam  faciuntaltari.secundum  tempus  procurentar, 
etinde  accipiant  deoarium  unum  Papiensem .  Pro 
abluendisquoque  vel  resarciendis  pannis  vel  cortiois 
ecclesiae,  clavibus  etostiis,  pretium  daturde  altari 
de  medietateepiscoporum.Omnes  lampades  etba- 
cilescanonicorum  sunt.  Omnes  oblationes  qu»  ve- 
niunt  ad  manus  episcopi  hebdomadarii  altaris 
majorismedietasest  ipsius  episcopi,  et  medietas 
canonicorum,pr8Bterquam  depaneet  vino,quodest 
canonicorum. 

In  Natale  Domini  de  medietate  episcoporum  duas 
laumas  [Fo7'te  saumasj  de  meritis  pro  ecclesia,  et 
similiter  in  Resurrectione,  Natali  sancti  Joannis 


riis,  219ctvinum  adpotumi^  antevigiUamomni- 
bus  clericis,  Greecis  et  Latinis. 

In  vigilia  sancti  Petri  vinum  ad  potum  clericis 
ante  vigiliam.  In  vigilia  sancti  Pauli  similiter.  In  vi- 
gilia  sanctorum  Pancratii  et  Yenantii  martyrum, 
sanctarum  Rufinsc  et  Sccundfie  simihter. 

In  Assumptione  santae  Mariae  ecclesia  conditur  ; 

et  vinum  ante  vigiiiam  clericis,  et  sex  paria  facula- 

rum,  et  quatuor  denarii  mansionariis. 

In  vigilia  sancti  Laurentii  vinum  ante  vigiliam. 

In  DecoIIatione  sancti  Joannis  ecclesia  condiatur 

et  vinum  ante  vigiliam. 

InExuItatione  sanctffi  Grucisecclesiacondiatur^et 
par  facularum  ad  Missam^  quatuor  denarii  man-  q 
sionariis,  et  vinum  ciericis  ;  et  ab  ista  festivitate  us- 
que  in  octavam  sancti  Martini  quotidie  mansionarii 
habent  duo  capita. 

In  solemnitate  sancti  Salvatoris  ecclesia  debet 
condiri  ;  etsexpariafacularum  unumcubiculariis, 
aliud  acoly tbis  ;  aliud  ante  altare,  aliud  in  lectorio ; 
aUud  adMissam,aliudcIericis;  et  duodecim  denarii 
clericis,  et  quatuor  mansionariis  ;  etuna  aquaricia 
vini  ante  vigiliam  ;  et  omnia  residua  facularum  de 

*  Hic  coena  una  vot*atur  una  illa  refectio  quaein  Qua- 
dragesima  sumenda  erat  ad  Vesperam. 
>  Sic  in  vigiliis  passim  datur  vinum  ante  vigiliam. 


Aliud  scriptum  recentius. 

In  nomine  Domini  amen.  Anno    1232,  indict.  5. 
conventio  talia  facta  est  inter  Lateranensem  eccle- 
siam,  et  primicerium  et  schola  cantorum,  qood 
ipseinfesto  sancti  Joaonis  Baptistae  cum  decem 
cantoribus  veniatdictusprimicerius.  ita  quodipse 
sit  undecimus,  et  officiabunt  ecclesiam  in   Tigilia, 
Malutinis  et  Missa  ;  et  procurabuntur  ipsi  et  duo 
eorum  servientes  decenter  ethonesteinilliscibaiiis 
quibus  conventui  servietur  in  ipsa  die  ;  etpro  saa 
mercede  recipient  sextam  partem  obiationam  ma- 
joris  altarisy  duntaxat  inspatio  quo  Missacelebra- 
tur,  super  iUud  cadentium. 

Insuper  ipse  primicerius  recipit  ab  ecclesia  ii  so- 
lidos  Provisinorum  senatus  pro  merced^ ;  et  unus- 
quisque  canonicorum  xii  denarios,  computatis  in 
prnsente  summa  denariis  illis  qui  dantur  cantoribos 
proresponsoriis.Hocautem  utraque  parsobservaK 
tenetur  in  omnibus  iUisfeslisquae  Lateranensis  ec- 
clesia  voiuerit  praedicto  ordine  celebrare,  et  ad  ei 
primiceriumcum  schola  duxerit  invitandos.  Sedia 
omnibusstationibus  LateranensisecclesisRprimice* 
rius  et  schola,  etiam  non  invitati,  venire  debentad 

quod  coenuIsB  nostrae  quoddam  praeludium  est. 
'  An  cintursB  ?  pro  iUis  ornamentis  quibus  ciogrml 


unaginet. 


liOtf  ROMANI  ORDINES.  —  XUI.  1106 

serviendum  in  officio  Missee  tantum,  pro  sua  mer-  A  oblatioQummajorisaltaristantum.sicutsuprascrip- 
cede   nihil  aliud   pecepturi,   nisi  sextam  partem     tum  est. 


ORDO  ROMANUS  XIIL 


VEL 


CilREMONIALE  ROMANUM 

Editum  jussu  Gregorii  X. 


221*  1  •  Quia  omni  potentatui  vita  brevis,  idcirco 
scepe  contingit  quod  Romani  pontifices^qui  in  subcoB- 
lestihierarciiiaprimatumobtinent.infrabreYetempk)- 
ris  spatium  vitam  finiant,  et  camis  ergastulo  deisto 


fimos,  raediocreset majores.Quibusezpeditis^cruce 
praeeunte  papaii,processionaliterducitur  acardina- 
libus  et  a  tota  curia  ad  cathedraiem,yelaliam  majo- 
rem  ecclesiam  loci,  in  quo  estouria,si  locus  in  quo 


,  , ^ , —  ^ — , ^ — 

ad  libertatem  trunseantsupernorum.Etcumtalis  ac      eligiturcivitas  non  existit ;  in  quaecclesiaad  altare 


tantahierarchianondebeatesseacephalaquasimon- 
strum,sanxeruntproindepatres  sancti  ut,  defuncti 
prflesidiscorporeecclesiasticrntraditosepullurflB.per 
viamcaaoaicamdefuneto  praesidi  subslitueretur  alius 
qai  tanto  prapsit  oneri  et  honori.  Verum  quia  circa 
modos  etformasqiialiter  se  haberedebeatecclesia 
erga  hujusmodi  substituendos,cuI  quandoaliqui 
in  diversls  majoribus  ordinibus  ecclesiasticisconsti 
tuti  ad  onus  hujusassumantur,  frequenter  exstitit 
dubitatum;  propter  hocsanctissimuspateryCtcom- 
munis  dominus,  dominus  noster  papa  Gregorius  X, 
quiolim  in  diaconatus  ordine  constitutus  exstitit  ad 
ejusdempontiticatusapicemdignitatis,voIensperea 
quscirca  ipsum  acta  sunt  dubitationes  hujusmodi 


ducitur,  et  anteipsum  altare  oratdiutiusprostratus; 
et  dum  OTSLi,TeDeumLaudamus  ab  omnibusclericis 
decantatur  ;quodecaDtato,priorepiscoporum  dicit 
Pater  nos(pr,  et  suflfragia  consueta,  et  Orationem, 
OmnipotenssempUeme  Deusnuperelecto  nostrcQiia, 
finita,  idem  electus  surgit  ab  Oratione,  et  dicit  Sit 
nomenfiojnini  benedictum  feifKCiiBenediciionem. 

3.  Qua  expleta,  revertitur,  oscuiatur  altare,et  ut 
ordinate  venit  ad  ecclesiam,  sic  redit  ad  cameram 
suam,  et  signandosemper  in  eundo  et  redeundo ;  et 
postquam  redierit  ad  cameram,deponit  pluvialem  et 
mitram,  et  assumit  rubeum  mantellum,  et  habere 
debet  caligas  derubeopanno  sine  pedulibus  et  cum 
stafilibus,  et  infulam  rubeam  descarleto ;  etpostea 


amputare  ;  ad  cautelam  praesentium  et  memoriam  C  parvoscalceosdepannoeodem,etcalceosreligioso8 


futurorum  haecquflesequunturin  scriptis  fecitredigi, 
et  brevis  styliofficioexarari. 

2.  Siquidem  in  primis  Romana  Ecclesia  pastore 
▼acante,  ille  qui  fueritconcorditrrab  omnibuscar- 
dinalibus,  vel  aduabus  partibus  electus  in  papam 
ab  universali  Ecclesia.Romanuspontifexhabeatur; 
qui  si  fueritabsens,  velde  collegio  cardinalium  non 
f uerit ,  ad  loca  m  in  quo  cardi  nales  sun  t  in  consistorio 
venire  debetvocatus  ;  ipse  coelectionis  de  se  facit 
consensum  praesente.  Priordiaconorum  exuit  eum 
cappam  seu  chlamydem  qua  utitur,  et  ponit  ei,  si  non 
habet,  albam  Romanam,  camisiam,  et-orarium  ad 
modum  presbyteri  222  super  humeros,  si  est  pre- 
sby ter :  vel  super  laevam  partem ,  si  est  diaconus,  et 


usque  admediumdecoriorubeo,  ettunicasetvestes 
de  scarleto,  et  desuper  pannos  albam  camisiam,  et 
erit  subcinctus  cingulo  de  serico  rubeo  super  cami- 
siam  ;  et  ipsa  camisia  erit  ita  longa,  quod  elevata 
competenter  super  ipsum  cingulumreflectatur. 

4.  Idemveroelectus,  inquocunque  ordine  fuerit, 
si  scribataliquaslitteras  alicuiantesuam  consecra- 
tionem,  bullare  faciet  litteras  ipsas  cum  illa  parte 
bullae  in  qua  sunt  capita  apostolorumex  una  parte; 

exaltera  veroeritplana,cum  223  i^oi^dun^^i^^^'^" 
cratus  in  papam ;  et  in  salutatione  scribit  nomen  suum 

iiCyG,electusservusservorumDeitditect,,eic.,saluteni 

et  apostolicamBenedictionemAddii  in  fine  ante  datam 

litterarum :  Necquodbullaexprimensnomennostrum 


Donin  presbyteriiordine  constitutus ;  et  posteaponit  d  nonestappensaprxsentibuSjquia  anteconsecrationis 


ei  mantum,  et:  Inveslio  tede  papatu  Romano,  ut 
prassis  Urhi  et  orbi ;  et  traditeietiam  annhlumquo 
uticonsueveruntpnedecessores  ipsius,  et  ei  mitram 
competentemipsisupercaput  imponit ;  etpetens  ab 
eo,quonomine  vocari  velit,et  ipsum  eo  nominoquo 
ei  placuerit  vocabunt.  Quo  facto,  facit  eum  sedere 
iti  sede  seu  in  faldistorio,  et  depositiscommunibus 
calceis,  si  habenturrubea  calceamentapapalia,cal- 
ciantur  eidem ;  et  siccardinales  omnes  per  ordinem, 
prirno  episcopi,  secundo  presbyteri,  tertio  diaconi 
Yeniunt  coram  eo  flexis  genibus ;  et  idem  eleclus  ip- 
sosordinateadpedemrecipit  etad  pacis  osculum, 
necnon  et  omnes  alios  capellanos  suos,  et  caeteros 
clericos  et  laicos  venientesad  ejusreverentiam,  in- 


et  Benedictionis  nostrrn  solemnia  non  transmittitur  his 
quaefiunt,  hactenus  in  Romanoselectipontifices  con- 
sueverunt  bullam  habereantesuaBConsecrationismunus 
medium  hujusmodiobservare. Eipostdsii.in  taliloco. 
etc,  hujus  manu,  susceptia  nobisapostolatus  officii 
anno  primo.Etpoenitentiariidicunt  in  data  suarum 
litterarum :  Datumetiam  anno  primoprassulatusdO' 
miniepiscopipapxelectiinRomanopontificaiu. 

S.Idem  autem  electus,in  quocunque  ordine  con- 
8titutus,promovebitur  ad  majoresordines  secundum 
formam,  qua  ahiordinantur ;  hoc  tamen  salvo.quod 
ipse  electus  amictu  et  alba  indntus,  et  cingnlo  sub- 
cinctus,cnm  manipulo  tantum,8i  est  subdiaoonus ;  si 
yero  estdiaconus,  cum  stolasuperlasvam  partem 


^^^ 


ii07 


A1>PENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


Ii08 


sedebitinfaldistorio  8uo,teDeDsinaotum8uum,plu- A  et  ordinatus,  et  unus  presbyter  eardinalis  eidem 


YialenoDiDdutum,sedpostcollumetmitram  in  ca- 
pite  ipso  congruam ;  et  sic  debetordinari.Ordinator 
Tenitcoram  ipsoetOrationes  debitas  dicet,  etalia 
facietquseinordinequemcoDfertfiericonsueveruDt. 
Etattende  quod  dum  idem  electus  ordinatur  diaco- 
nuscardinalisetsubdiaconuscappellanusassistentei 
lavando  manus  etindiiendosicut  aliasfieri  consue- 
Yit,  dum  papacelebrat ;  et  erunt  induti  vestimentis 
sacrisetdebitis,  eteidem  electo  postmodum  duo  de- 
bent  assistere  diaconicardinalesquiei  serviant,  ut 
estmoris  ;  et  isti  etiam  vestibus  sacris congruis  erunt 
Yestiti,  etsi  alii  cardinsles  cujuscunque  ordinis  non 
essent  induti.Ordinator  vero  babebitsuos  ministros, 
qui  ei  in  subdiaconi  et  diaconi  habitu  ministrent.  Et 
haBC  de  ordiue. 

6.  Quo  electo  ad  ordinem  ordinato,  post  susceptum 
ordinem,  et  vestimentis  ordinibus  debitis  receptis, 
maotum  sivepluviale,sicutdictum  est,  post  coUum 
resumet ;  et  cum  veneritad  horam  coronandi,  ordi- 
natus  ad  ipsum  ordinatorem  ad  altare  venit,  et  or- 
dinator  eum  reverenter  coronobit  ;  et  sic  omnibus 
peractis  et  reverenter  Missa  expleta^  ipse  electus 
dictt  Sitnomen  Domini,  et  facit  Benedictionem ;  qua 
dicta,  ordinator  ter  diciteidem  electo  Multos  annoi, 
flectendo  ter  genua  co.am  eo,  ut est  moris ;  et  altiori 
Yose  semper  dicendo.  2S4  Iclem  electus  nuUum 
servitium  in  altari  faciet  ordinatori,  ncc  epistolam, 
necEvangeliumcantabit,  nec  ante  receptionem  or- 
dinis  diaconatus  diceturiUa  posXu\siiio,Postulat  nuUer 
ecclesia  nostra,  etc.  Ula  petitiononestnessariain 
papa,  quia  scimus  per  onia  esse  dignum ;  nec  etiam 
cumpromovetur  ad  ordinem  presbyterii  eadem  po- 
stulatio  dicetur ;  sed  cum  ordinem  presbyteratus 
ordinari  debebit,  induetur  cum  ea  solemnitate  qua 
diotum  est,  habendo8tolam8uperhumerum,etma- 
nipulum  in  brachio  ;  neo  tamen  habebit  tuniceUamt 
necdalmaticam ;  nec  oalciabitur  sandalibus.nec  ha- 
bebit  pectorale,  nec  fanonem*  sed  solum  amictum  et 
albam  ;  etfiet  litania  ut  consuevit.  Et  demum  ordi- 
nator  coram  ipso  stans  ordinat  eum  more  consueto 
in  aliis,  et  manus  oleosancto  inungit,  imponendoei 
primomanum;  et  omnes  presbjteri  cardinaies,  qui 
assistunt,  similiter ;  et  ponit  ei  casulam,  reflezo  ei 
primo  orario,  ut  est  moris,  super  utrumque  hume- 
rum ;  quibus  omnibu8,ut  in  ordinatione  presbjtero 


electo  ordinatoservitdo  libro  in  altari  in  Missa^  do- 
cendoet  instruendo  ipsuoi.Eodem  tempore  debito, 
postquam  ordinator  coronaverit,  praefatuselectusde 
manuordinatoris  super  altarecoronabitur,  et  omnia 
rite  agenturusqueadfinem  MiRsae.Qua  finita,  ordi- 
natordicit  Multos  annos,  ut  dictum  est.  Sitnomen 
Domini  Benedictum  prsecinetur  per  ipsum  electum 
prout  superiusest  expressum ;  quo  faclo  idem  ele- 
ctusexuetur  reverenter,  ut  moris  est,  dicendo  Psal- 
mos  deb\ios,sci\icei,  Benedicite,ei  Laudate  Daminum 
Antiphona  trium  puerorum.  Et  ordines  hujusmodi 
recipiet  presbjteris  omnibus  praesentibus,  etaqao- 
cunque  episcopo  sibi  placuerit,  225  cardinale,sive 
aiio.Totumhoc  ageturdieSabbati ;  die  vero  domi- 
Q  nico  sequenti  consecrabitur,si  sibi  placuerit.  Si  vero 
consecrarinoluerit,  siexaliquacausa  difieretconse- 
crationem,  quousque  consecretur,  Missam  nec  pu* 
blice  nec  private  cantabit. 

6.  Dum  electus  in  papam  presbyter  fuerit  conse- 
orandus,  talis  ordo  debet  servari.Primo  idemelectus 
dum  dicitPsalmum  Qaam  amaftt/ia^ctccalciabitur 
sandaliis  et  caligis,  et  lotis  manibus  induetur  omni 
ornamento  suo,  scilicet  primo  alba,  cingulo,  cum 
8ubcinctorio,postea  pectoraIe,demum  faQone,postea 
stola,  deinde  tunicelia,  et  postea  dalmatica.  Subse- 
quenter  recipit  chirothecas,  et  demum  casulam  et 
mitram  incapitesinepallio  et  annulopastorali,  qus 
postea  recipiet  in  loco  suo ;  et  yestimenta  erunt  co- 
loris  tempori  convenientis.  Gardinales  omnes,  tam 
episcopi  quam  presbyteri,  diaconi,  snbdiaconi,  alii 
^  prffilati,  omnes  erunt  in  vestibus  congruistempori; 
et  cruce  papali  praeeunte  cum  faculis  vii  et  incenso 
omnes  deloco  in  quo  est  vestitus  veniunt  processio- 
naliter  ad  altare.  Nulla  tamenfitexaminatio  primo 
nec  secundo  iila  consueta  in  consecratione  alioruo 
episcoporum  qu»  incipit  Antiqua ;  et  vaditelectus  ad 
altare,etfacitconfessionem,  interim  choro  velschola 
cantante  Introitum  ei  Kyrie  eleison  ;  quo  facto,  veoit 
coram  altare,  et  ibi  genuflectet  super  faldistorium 
paratum,  et  omnes  alii  similiter  preelati ;  et  duo  dia- 
ceni  cardinales  qui  ad  serviendum  ei  ae  dextram  le- 
vamque  assistunt,  et  cappellanus  subdiaconus  dicit 
htaniamcantandoaliiscappellanisrespondentibaset 
dum  venerit  ad illum  iocum,u{  consecrandum,e\&., 
repetethis,  etquilibetpraBlatus  una  cum  ordinatore 


rum  Gontinetur,  peracti8,etcasulaei  extensa  ad  dor*  D  electum  i)>sum  signabit.  Qualitaniadicta,  ordiaator 


Bum  per  ordinatorem,  et  peracta  %  ministris,  idem 
electus  lavabit  manussuas  cum  mica  panis,  ut  moris 
est.  Quofacto,  reclipit  ad  pedem  et  osculum  omnes 
episcopos,  presbyteros,  et  diacones  cardinales,  nec- 
non  et  alios  prselatos,  quiadsunt^in  ordine  suo ;  quo 
facto  cantatur  Evangehum  ;  quo  cantato,  idem 
eleclus  osculatur  sibi  delatum  Evangelium,  ut 
est  moris ;  et  post  dictum  Dominus  vobiscum,  et 
Oremus,  per  ordinatorem,  idem  ordinator  venit  co- 
ram  eodem  electo, etreciplt  de  manu  ejus  duos  ma- 
goos  panes,  duas  phialas  vini,  et  duo  tortida,  oscu- 
lando  ei  manum ;  quo  facto,redit  adaltareordinator 


venit  coram  eodem  electo,  etdicit  illud  quod  est  in 
Pontificali  episcoporum.Quodicto,  redeunt  post  al- 
tare;ettunc  venit  unusex  episcopis  cardinalibu5,et 
dicitillam  Orationem,  Adesto  ;et  postmodum  veoit 
alius  episcopus  cardinalis,  et  dicit  illam  Orationeoii 
Oremus  dictissimi  et  additur  in  ea  t4ft7t7a<t  umoer 
satis  Ecclesias;  etdemum  venitordinator  sivecoQse* 
crator  et  ponit  apertum  Codicem  Evaugelioro  m  super 
caput  electi  versus  collum.  et  Godez  sic  apertus  te- 
netur  a  duobu»  cardinalibus  et  omnes  praelati  staot 
in  circu  tu  induti quiiibet  cum  suo  libro ;  et  ordinator 
incipit  et  procedit,  ut  continetur  ia  lihro,  omniboi 


i 


1109 


ROMANI  ORDINES.  --  XIII. 


liiO 


a]iisprselatissecuindiceQtibusiD226^o<2cd6pres-  A  etponit  primo  diaconos  juxtaaltare,  secundasub 


sa,  et  oi^dinatore  in  cantu  Deus  homini,  etc.^prout 
in  libro  ;eo  tamensalvo,  quod  mittatur  in  loco  suo 
illud.  Ei  idcirco,  quod  specialiterponitur  in  conse- 
cratione  papne.  Quafinita,  depositischirothecis,or- 
dinator  ponat  unumcapiturgium  subtile  in  modum 
scuti  super caput  electi,  pendentibus  capitibus  capi- 
turgii  postcollum  ;  etsicmittitchrismasupercaput 
ejus  inmodumcrucis.etdicitillamOrationem:  Un- 
^n/eir,  etc.et  additaliam  Orationem  :  HoCj  Domine, 
et  in  loco  suo  additur  Illud  tribue,  etc  Qua  finita, 
ungit  manum  electi  cum  chrismate,  et  dicit  illam 
Orationem,  Deus,  eic.  Quatinita,  nondaturei  bacu- 
lus,  nec  dicitur  illaOratio,  Accipe  baculum,  sed  dat 
eiannulum,  etdicit  Orationem  Accipe,elc.,  et  addit 


diaconos,  tertiojudices,  quarto  scrinarios  in  ordine; 
et  ipse  prior  diaconus  incipitlaudem  sicalta  voce, 
tamenquasi  legendo :  Exnudi,  Christe  ;  et  judiceset 
scrinariiprocedent  similiterincantuquasi  legendo: 
Domino  noslropapw  a  Deo  decreto  summopontifici  et 
univej*sali  papas  vita.  Item  idem  prior  dicit  secundo 
Exaudiy  Christe  /etjudices  et  scrinarii  Antiphonam 
ut  prius  ;.ct  sic  facit  tertio.  Idem  prior  dicit  Saluator 
mundi ;  etjudicesetscrinarii  Antiphonam  Tu  illum 
adjuva,  et  cflBtera  facit.  Tertio  item  idem  prior  dicit 
bis  sancta  Maria  ;  et  illi  Antiph.  Tu,  illum  adjuva. 
Eodem  mododicit  tamen  semel  Sanc^  GabrielySancte 
Raphael.sancte  Joannes  Baptista,sancte  Petre,sancte 
Paule,  sancte  Andrea,  sancte  Stephane,  sancte  Leo. 


sanctamuniversalem  Ecclesiam  ;  etiterum  datei  li-  g  sancte GregoriySancte Benedicte,sancteBasili,sancte 


brum  Evangeliorum,  et  dicil  Aceipe,  etc.,etaddit, 
universalem  populumtibicommitto,e{c.  Quibusom- 
nibusex[  letisper  consecratorem,idem  summuspon- 
tifexsedet  in  faldistorio,  etlavatmanus  cum  mica 
panis  etaqua,  et  unusepiscopuscardinalis  venitco- 
ramipso,  ettergitejuscaput,  quodfuitunctum,cum 
mica  panis  et  cum  cortic.  leviter,  et  tergit  cum  iin- 
teamine  sivesubtilitobalea.  Quofinito,ipsesummus 
pontifex  recipit  consecratorem  et  omnes  episcopos 
presbjteros  et  diaconos  cardinales  ad  osculum 
oris. 

7 .  Dum  vero  quis  episcopus  in  papam  eligitur,  non 
consecratur  aliter,  sed  iiuntomniaquaBContinentur 
in  istolibro  adhuncnumerum,  Primo electus yUsque 
ad  iliud  verbum,  processionaliter  ad  altare.in&ne 
facta  confessioneascenditsedempraBparatam^etibi 
coram  ipso  veniuut  episcopi  cardinales,  et  dicunt 
Orationes illas  tres, quoe  sunt  in  Ordinario secundum 
ordinem  in  Ordiiiario  scriptas.  Quo  finito,  sedet  in 
sede,  etrecipit  dictos  cardinaies  et  prfielatos  alios, 
et  facit  eaquffi  hic  continentur  a  verbo  illo,  Omnes 
alios  prxlalosadpedemetadosculum. Quibusvecep' 
tis,  venit  ad  altare,  et  inibi  de  super  sumatpallium 
paratum  perprioremsubdiaconorum  capellanorum, 
siveperpriorem  basilic»  SanctfleSanctorum  ;et  duo 
priores  diaconi  cardinales  tenentpaliiumipsum,  et 
tunc  prior  illorum  duorum  solus  dat  paliium  su  m  mo 
pontifici  subhis  verbis :  Accipepalliumplenitudinem 
pontificalis  officiiadhonorem  omnipotentis  Dei ;  glo- 
riosissimxMarix  virginis  ejus  genitricis,beatorum  apo- 


Suba^saucta  Agnes,sanctaCiJBCilia,sancta  Lucia;alnB 
respondentibus  Tuiltum  adjuva.Quibus  fioitis,prior 
6\c'\iKyrie,eic  ,et  iiiirespondentiirvrf'e,«Zet5on,etc.y 
et  hoc  facit  tertio  ;  et  postea  omnes  similiter  dicunt 
alta  et  una  voce  Kyrie,  etc.  Laudibus  finitisjegitur 
epistola  Latina,  etsubsequitur  GrflBca  super  pulpi- 
tum :  ita  de  Evangelio.  llle  veroepiscopus  cardinaiis 
qui  eum  consecrat,dum  essetomnipontificali  indu- 
mento  ornatus  absque  baculo  pastorsii,  eumdem 
summum  pontiflcem  consecrat.  Quaconsecratione 
finita,  deponit  omnia  ornamenta  praodicta  et  assum- 
ptopluviali  cum  superpelliceo,  servit  eidem  summo 
ponti^ci  in  altari,  utest  moris.  Et  sic  Missa  ordine 
8U0  procedit  usque  ad  finem  ;  et  consecrabit  cum  bo- 
lemnitate,  non  superaltare,  sed  ad  sedem.  PostMis- 
sam  dicitidem  summus  pontifex:Si7  nomine  Domini 
benedictum.ConiecrBiovi^men  non  dicii  Multos  annos, 
8.  Omnibus  riteperactis,  ipse  summus  pontifexet 
omnes  cardinales,  et  alii  praelatiet  subdiaconi,  qui- 
hbet  in  gradu  suoindutus  vestimentispretiosis  albi 
coIoris,episcopi  pluvialibus,228  presbyteri  casuia, 
diaconi  dalmatica,subdiaconituniceIla,acol7thi  su- 
perpelliciis ;  et  aUicapellani,episcopi,archiepi8Copi, 
abbates,  et  patriarchflB  pluvialibus;  et  judices,sori- 
narii.  similiter  prflefecti  et  advocati  erunt  induti  plu- 
vialibus  ;  ipse  in  pluviali  et  mitra  et  solemniter  in 
superpelliciis  ut  papaomniapretiosa  ornamenta  ha- 
bebit,et  pallium.etmitramoptimam,  etV^hirotheoas, 
et  annulum  pastoralem;et  sic  cu  m  omnibus  venit  ad 
portam,  sive  ad  gradus  ecclesifle.Ibi  prior  diaconus 


stolorum  PetrietPauli,  et  sanctae  Romance^cctesiee;  ^  cardinalis  exuit  mitram,  etponitei  coronam,  quse 


et  aptato  pallio  ipso  super  eum  cum  tribus  spinulis 
aureis,  utestmoris,  227  ascenditsummus  pontifex 
adaltare,etfacitincensum  ;etdemumreditad  emi- 
nentem  sedem,  et  dicit  Dominus  vobiscum^  velPax 
vobis,  cum  Gloria  in  excelesis,  ut  dies  requirit  ;  et 
posteadicit  OrationemDominicfle  alte,  etaliamdicit 
pro  se  secrete.  Qua  Oratione  finita,dominus  papa  re- 
sidet  in  sede  :  et  prior  diaconuscardinalisportans 
ferulamin  manibus  cum  diaconis,  subdiaconis,scri- 
nariis  et  judicibus,omne8  induti  solemniter,descen- 
ditante  aUare,  et  facitduasaciessive  tila.unamex 
ana  parte,  et  unamex  reliqua,  «quaiiter  dividendo ; 


vocatur  regnum ,  in  capite,  toto  populo  clamante  Ky- 
rie,  etc,  et  sio  cum  omni  ornatu  quilibet  cardinalis 
et prsBlat us eq uitat equum  opertum  panno  aibo ;sub- 
diaconi  vero,cappellani,  8crinarii,etaliiequitant  or- 
nate  vestiti,non  tamen  habentequoscoopertos.Papa 
equitat  equum  magnum  phaleratum  et  coopertum 
tantum  ex  parte  posteriori,  et  de  scarleto,  in  parte 
vero  anteriori  non  coopertum. 

9.  Sic  omnibus  equos  ascendentibus,  prior  diaco- 
norum  cum  ferulaordinat  Prooessionem  hoc  modo. 
Primo  procedit  equus  domini  papfls  phaleratus ;  se- 
cundo  vadit  subdiaconus  cum  oruG6,tertio  duodecim 


j 


Ilii 


APPENDIX  AD  S.  GREGORa  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


lliS 


bandoDarii  cum  duodecimvexillis  rubeis,etduo  alii 
cum  duobusChernbimcum  lauceis^quartaduoprse- 
fecti  navales  indutl  pluvialibus  ;  quinto  scrin.irii  ; 
sextoadvocati :  septimo  judices;octavocantores  ; 
nonodiaconi  etsubdiaconiqui  lefirant  Epistolamet 
Evangelium  in  Greeco ;  decimoabbates  forenses ;  un- 
decimo  episcopi ;  duodecimoarchiepiscopi;decimo 
tertio  abbates  Urbis  ;  decimo  quarto  patriarcbsc  et 
episcopi  cardinales ;  decimoquinto  presbyteri  cardi- 
nales  ;decimosextodiaconicardinales;  decimosep* 
timo  domious  papa  et  subdiaconi  cum  tobalea,  et 
serviens  qui  portat  umbraculum  ;  et  sic  venit  usque 
ad  palatium  suum,  sive  ad  ecclesiam  juzta  palatium 
suum ;  ubicumdescenditde  equo,  deponit  regnum 
de  capite,  et  recipit  mitram  ;  et  presyter  cardinalis 
facitibi  laudes  cum  tabellionibus  et  judicibus  ;  qui- 
busfactis,  deponitpallium  etcasulamtantumacchi- 
rothecas,  etresumitpluviale  post  collum  ;  venit  ad 
ahquem  locumprieparatumdecentem,  etibidatcui- 
libet  cardinali  et  preelato  presbyterium  ;  et  sic  fit. 
Ipsepapa  sedet  insede,etquilibetcardinalis  etprse- 
latus  vadit  corameo,etilexis  genibus  ezuetsibi  met 
cardinalis  sive  pneiatus  mitram,  et  tenet  apertam 
ante  papam;et  ipse  projicit  illam  pecuniam  quam  dat 
ei  in  uno  229  scypho  argenteo  camerarius,et  quam 
dicit  hber  camerarius,  qui  vocatur  Politicus  [Leg. 
Polyptycus] ;  et  ille  qui  recipit  pecuniam  in  mitra 
osculatur  genu  dom  ini  papee ;  et  idem  camerarius  ha- 
bet  ante  se  magnam  mensam  coopertam  tobalea.ubi 
sunt  hujusmodi ;  etassistuntipsi  camerario  clericus 
tantum  etduo  equitatores ;  ipse  vero  camerarius  et 
clericus  camerae  sunt  in  superpelliciis.  Quo  presby- 
terio  datOyidem  dominus  ducitur  aduobuscardina- 
libus  diaconisad  mensam  solemniter  paratam,etibi 
8edet,epi8CopocardinaIisibidanteaquam,etduobus 
diaconistobaleam  t^nentibus ;  eteolocovaduntom- 
nes  sedere,  et  sedet  in  una  mensa  eminente  solus 
papa  cum  diversis  et  magnis  vasis  aureis,  etargen* 
teis  ,  in  alia  mensa  sedent  episcopi,  in  alia  presby- 
teri  posteos ;  in  aliaparte  ad  sinistram  diaconi  car- 
dinales,  etpostmodum  mensffi  omnium  praelatorum 
etaliorum  nobilium.  Et  attende  quod  papa  stabit, 
dumcomedit,  indutus  et  calceatus,  ut  dictum  est,  et 
<;um  mitra ;  cardinales  vero  omnes  habebunt  super- 
pellicium  cum  camisiis  et  mantello,  et  mitra  alba 
Bimplici  incapite  ;  et  comeduntomnespraelati  simi- 
liter  cum  mitra.  Goram  papaservientlaicimajores 
natu  et  nobiliores  qui  sunt  praBsentes.  Quacomessa- 
tionefinita,papalavabitmanus  utprius^  etquilibet 
cardinalis  similiter  sedendo  lavabit,  seryientes  fun- 
dentes  aquam  cardinali  iavanti.  Gardinales  qui  assi- 
slunt  tenent  tobaleam,  unns  ezuna  parte  lavantis, 
alterez  altera,  et  sic  sibiadinvicemmutuoserviant; 
quibus  omnibus  lotis,  etredditis  gratiis,  paparedu- 
cituraduobuscardinalibusadcamerametcappellam; 
et  discalceantetexuunt  eum,etpo8tuapapaquie;»cit. 
Cardinales  vero  et  alii  prelati  redeunt  ad  hospitia 
8ua  cum  mitris  equitantes,  et  parati  sicut  steterant 


A  in  comestione.  Etattende,  quoddnmvemtcorona- 
tus,  debet  in  quatuor  locis  faceremissilia.  id  estpe- 
cuniam  diversam  mistam  projiceresuper  homines. 
10.  Si  vero  papa  fuerit  RomaB  apud  sanctum  Pe- 
trum  ordinatus  etconsecratus,dum  debet  consecrari, 
induciturad  capellamsancti  Gregorii,  etvenitpro- 
cessionaliter  ad  altare  ;  et  fiunt  csetera  ut  supra 
dictam  est ;  quibus  finitis,  coronatur  adgradus,et 
redit  LateranumperviampapaB ;  etpostquamequi- 
taverit,  fitibi  in  eodem  loco  jactus  pecuniee  per  se- 
nescalcum  vel  per  alium  ter,  et  post  papam  projieit. 
Itemcumpervenitad  turrim  Stephani  PetriquiestPa- 
rionis,  et  hodiediciturTurrisde  Campo,  unusdefa- 
miliapapaefacitibialium  jactum.230  s^^i^<^oin  ali- 
quo  loco  eminenti;  et  ibi  Dominus  papa  stat,  et  ve- 

^  niunt  illuc  JudaBi  cum  lege,  facientesei  laudem,  et 
offerunt  sibi  legem,  ut  adoret,  similiter  dumperve- 

nerit  ad palatium  * in  Punga,  unus  de  familia 

papae  dedicto  palatio  facitunum  jactum  ;  similiter 
facitaiium  jactum,  cum  perveneritad  sanctumMar- 
cum  ;  similiter  cum  pervenerit  ad  sanctum  Adria- 
num,  faoit  alium  jactum,  stando  in  fenestrapalatii 
sanctffi  MartinflB ;  et  sic  venit  ad  plateam  Lateranen* 
sem,  et  ducituradporticumquffi  vaditad  ecclesiam 
sancti  Joannis  Laterani  ;  et  ibi  ante  porticum 
stat  prior  Laterani  et  caaonici  cum  eorum  co- 
mitiva,  induti  solemniter,  et  eum  cruce  processio- 
nali  papam,  cum  descendit,  recipiunt.  Etpostquam 
papa  descendit,  facinnt  cum  ibi  sedere  in  quadam 
sede  marmorea,  qu»  vocatur  stercoraria ;  et  veniuot 
omnes cardinales,  honoriticeelevantcs  eum, ut vere 

G  dicere  possint :  SuscUat  depulvere  egenum,  et  de 
$tercoreerigitpauperem,utsedeatcumprincipibuset 
soUurn  glorxBB  ieneat,  Etipsedominus  papastando 
juztaipsam  sedem  accipit  tres  pugillatas  denario- 
rumde  gremio  camerarii,  etprojicit  inter  popuium, 
dicens  :  Argentum  et  aurum  non  est  mihi :  quod  av- 
tem  habeOf  hoc  tibido,  Etposteaprioreet  canooicis 
prffieuntibus,  cantando  ducitur  per  ipsam  porticuiE 
ad  ecclesiam  basilicffi  Laternensisy  ubi  orat,  etdi- 
cit :  Sit  nometnDomini ;  etdeponit  re^num  etassa- 
mit  mitram,  etsedet  in  magna  sede  postaitare.  ubi 
recipitprffidictospriorem  et  canonicosLateraDenses 
adpedemetad  osculum.  Quo  facto,ducituradpala- 
tium  ;et  dum  veneritadportam  palatii.undeintra- 
tur  palatium  perecclesiam,  ponituribifaldistorium, 

D  et  ibi  papa  sedente,  prior  presbyterorumcardina- 
Uumordioatisjudicibus  etscrinariis  infilo,  facitibi 
laudem,  sicut  diaconi  cardinales  fecerant  in  Missa 
ante  Epistolam  post  Orationem.  Postea  ducitur  ab 
ipsis  cardinaUbus  per  palatium  usque  ad  portam e^ 
clesiffi  sancti  Silvestri,  ubi  sunt  duee  sedes  fiorphy- 
reticffi  ;  et  primo  sedet  in  illaquse  est  addezteram, 
ubi  prior  basilicffi  sancli  Laurentii  dat  ei  ferulam, 
quffi  est  signum  correctioniset  regiminis,  et  claves 
ipsius  basilicffi  et  sancti  Laterani  palatii,  inquibos 
designatur  potestas  ciaudendi,  aperiendi,  ligandi 
atque  solvendi ;  etcumipsa  ferula  etaliisdavibus 


Cencius,  in  cap.  14,  habet :  ad  palaHum  Censii  Mus^  in  Punga.  Confer  cap.  20  Jacobi  Caietani. 


J 


IIIS 


R0MANI  (ADINES.  —  xm. 


1114 


accerlit  ad  aliam  sedem  similem,  qnaf  est  ad  sini- 
straiD,  et  tuuc  reslituit  eidem  priori  231  f^rulam 
etclaves,  etincipit  sedereiniUa  secuuda  sede.  Et 
postquam  aliquanlulum  sedit,  idem  priorcingitei- 
dem  domino  papoe  zonamde  serico  rubeo,  in  qua 
dependet  bursa  purpurea,  inqua  sintduodecimia- 
pides  pretiosi  cum  sigillo  et  musco;et  dum  in  ipsa 
8cde  scdet,  recipit  officiales  palatii  ad  pedem  et  ad 
osculum;etsedensibi  recipit  de  manu  camerarii 
denarios  argenteos  valentesxsolidos,etprojiciteos 
super  populum  ;  et  hoc  facit  ter,  dicendo  singulis 
Yicibu%  :Disp€rsit,dedit  paupenbusjustitia  ejus  mo' 
netin  sxculum  5«ru/t.Etistis  duobussedibuspapa 
taliter  se  habet,ut  videaturpotiusjacens  quam  se- 
dere;et  nulla  istarum  se<iium,  nec  etiam  stercora- 
ria,  est  cooperata  vel  parata,sed  nuda.Demum  du- 
citur  ad  sancta  sanctorum,ubiintrat;estantealtare 
Buam  Orationen)  facit;et  posteareducitur  ad  capel- 
lam  sancti  Silvestri,in  qua  intrat  ;et  sedet  in  loco 
praeparato,  et  facit  presbyterium,  de  quosupra  di- 
ctum  est.Postea  redit  ad  cameram,  in  quadeponit 
casulam  et  pallium,  et  assumit  mantum,  et  vadit 
comedere,  utsupradictumest.  Primotamen  recipit 
juramentum  secundum  formam  :Ego  tatis,  etc.  a 
senatore. 

11.  Si  vero  dominus  papa  consecratur  vel  eligi- 
turextra  urbem,  cum  veneritad  Romam  ad  capel- 
lam  sanctffi  Mariae  Magdalenae  ad  radioem  montis 
Mali,  descendit  et  intrat  cum  cardmalibus  ipsam 
capellam.etibi  recipitpluviale  et  mitram;  et  postea 
equitat  et  procedit,et  Judasi  sibi  occurrunt  cumlege 
et  laudibus,  et  omnes  ecclesite  Urbis  ei  obviant  lio- 
norificecum  processione,  et  veniunt  omnesclerici 
induti  cum  crucibus  et  vexiJlis  et  thuribulario  et 
capsa  cum  thure  ;  et  quselibet  ecclesia  occurritipsi 
papse  cum  thuribulo  et  ipsa  capsa  ;  et  idem  do- 
minus  papa  de  thure  cum  cochleare  in  thuribulo 
ponit,et  illi  papam  cum  eo  incensant ;  etfaciunt  ita 
omnes  ecclesia),  et  sic  ducitur  per  porticum  usque 
ad  gradus  sancti  Petri,  ubi  est  Processio  parata;  et 
archypreshyter  et  canonici  sancti  Petri,  a  quibus 
recipitur  reverenter,  et  cantantibus  ipsis  canonicis 
introducitur  in  ecclesia  a  priore  canonicorum,  te- 
nentem  ipsum  papam  ex  una  parte,  et  priore  car- 
dinalium  ex  altera,  et  sic  introducitur  in  ecclesiam 
tenentibus  eum  Sed  priordimittit  eum  anteportam 
ecclesiae  ipsius  hasilicip,  et  aliuscardinalisassumit 
eum  ex  illa  parte;et  in  medioecclesifle  veniunt,  et 
cantant  coi  am  ipso  cardinales  presbyteri  :  Prote- 
ctor  nosier  aspire  Deus,  et  respice  in  facie  Christi 
^{it;quodicto,232^u<^i^ur  adaltare.  et  ibi  orat;et 
dum  orat,cantantcanonici  7>  Deumtaudamus;quo 
cantato  surgit  papa  ab  Oratione,  et  dicit  sit  nomen 
Domtnt  ;etposteaoscutatur  altare  beatiPetriofferen- 
dosuper  altare  pretiosum  pannnm  aureum,etsem- 
per  papaoffertpannum.sericum  super  altarecujus- 
cunqueecclesi8e,cum  primo  ejusaltareascendit.De- 
mum  ad  magnamet  eminentem  sedem  postaltare 
beati  Petri  ducitor,etineaapriore  diaconocardinale 


A  inthronizatur  et  ponitur  ;  et  ibi  sedens  recipit  ad 
pedem  eta<loscuiura  oris  omnes  cardinales  ordi- 
Date,etomnescanonicos  sancli  Petri.  Quo  facto, 
duciturad  cameram  suam,ut  ibiquiescat.Cumvero 
veneritad  Lateranum,  recipiturprima  vice,  utsu- 
pra  dictum  est  de  sedihus,  etde  omnibus,  prseter- 
quamde  laudibus;et  offert  ad  altare  ut  dictumest. 
His  omnibus,qu8B  circa  dominum  papam  fiunt,tali- 
ter  sub  brevitate  transcursis,qualiter  idemdominus 
papa  in  officiis  habere  se  habeat  in  ecclesia,  velex- 
tra,breviter  videamus. 

12.Primo  notandumestquod  dominus  papatres 
mitras  diversashabet,  quibus  diversis  temporibus 
utitur,scilicet  unam  albam  totam,  unamcumauri- 
frisioin  titulo  sine  circulo,  etmitram  anrifrisiatam 

^  in  circulo  et  in  titalo.  Mitra  aurifrisiata  incirculoet 
in  titulo  utitur  in  officiis  diebus  festivis  et  aliis,  ex- 
ceptoaSeptuagesima  usquead  Pascha,etabAdven- 
tu  usque  adNatale,etquandocantatpro  defonctis.Et 
est  iila  ratio,  quia  coronam  repreesentat,  et  activce 
et  contemplativse  vitae  discursum.  Mitra  vero  cum 
aurifrisio  in  titulo  sine  circulo  utitur,  cum  sedet  in 
consislorio,  et  judicat ,  unde  coronam  regalem  re- 
prssentat.  Alba  utitur  diebus  dominiciset  aliisnon 
festivis,  ab  Adventu  Domini  usque  ad  vigiliam  Na- 
tivitatis  Domini  in  Vesperis,  prseterquam  intertia 
Dominica  de  Adventu,  quee  dicitur  Dominica  de 
Gaudete,  inquodie  in  Laudibus  est  quinta  Anti- 
phona  JustCfqvim  tunc  dominus  papa  facitquamdam 
solemnitatem,  qufle  talis  est.  Cnm  ipso  dieDomi- 
nico  sit  statio  ad  sanctum  Petrum,  die  Sabbati  in 

^  vigilia  ejusdem  Dominicfle  in  vespere  papa  et 
cardinales  conveniunt,  ad  sanctum  Petrum,  et 
ibi  omnes,  papaetcardinales,  induti  soli  episcopa- 
libus  propter  festum  stationis,  incipiunt  Yesperas 
dedie,  non  dicendo  de  Beata  Yirgine,  cum  sit  pro- 
pter  festum  stationis  officium,  et  dicuntur  inVe- 
spere  Antiphonae  de  Laudibus,  et  primicerius  can- 
tabitcumschola.  Primicerius  prflenuntiat  primam 

Antiphonam  papfleySSS^^Ii^^^^i^^^^i^^Bdic^"^^^^^^' 
lenses,  et  canonici  sancti  Petri  quintam,  qufleest 
Juste,  prflenuntiat  npapae,  et  idem  dominus  papa 
post  talem  prsenuntiationem  accipit  monetam  au- 
ream  de  manu  camerarii,  et  ponit  inoreipsius  pree- 
nuntiaotis  eodem  praenuntiatore  tenente  osaper- 
tum.  Et  hoc  facto  ipse  papa  incipitsolemniter/tts- 
D  <e,AtdeindePsaImo8Dominicales  cum  ultimo  psal- 
me  Laudafe  Dominum  omnesgentes.ei  fiunt  omnia 
ut  in  officio  diebus  Dominicis.  Dictis  Vesperis,om« 
nes  redr>unt. 

13.  Maneipsius  tertiee  dominicse  papa  equitat  ad 
sanctum  Petrum,  etportat  mitram  aurifrisiatam  in 
eundo  et  redeundo,  et  in  Missa  utitur  pannis  serici 
coloris,  et  violaceis  anaglypho  opere  contextis,  e^ 
casula  est  ornata  perlis  ;et  solum  hac  Domioica  et 
in  Quadrage<ima  utituf*  eis ;  aliis  vpro  Dominicis  et 
feriis  diebus  utitur  pannis  coloris  violacii  io  Missa, 
et  diaconus  etsubdiaconus  simihter,nisi  sitfestum, 
in  quo  utuntur  pannis  illius  coloris  quod  festum  re* 


UIS 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LmTRGICA  OPERA. 


liiS 


quirit.  Et  nota  quod  vu  diebiis  ante  yit^iliam  Nati*  A 
vitatis,  die  Dominico  excepio,  cantantur  septeio 
magnse  Antiplionte  ad  Magnificat^et  quasi  jubilan- 
do.et  cantantur  antePsalmum  et  postPsalmum.Et 
non  dicitur  Kyneteleison.nec  sufrragia.sedabsoiute 
iacipiturJDommas  t;o6tJ>r</m,eldiciturOratio  Domi- 
nicalis,  etiam  deferiis,si  babcatur.  Etattende  quod 
semper  dum  cantatur  de  mortuis,  sive  de  feria  ab 
Adventu  usque  ad  Natale,et  a  Septuagesima  usque 
ad  Pascba,  et  in  quatuor  iemporibus,  et  in  vigiliis 
Sanctorum,  inquibus  jejunatur,  etministricapsula 
utunlur,  nisiin  vigiliaPentecosten,  el  in  quatuor 
temporibus  ejusdemfesti  officium  non  facit  papa, 
ut  contineturinBreviario  dedie  et  de  beata  Virgine, 
unum  tamen  episcopaleest  abipsa  deSabbati  us- 
quead Vesperas vigiliffi  Nativitatis  Domini,quodoffl-  ]^ 
ciumbeatce  Virginisin  Maiutiuis,  et  in  Vesperis  pri- 
mis  non  dicitur;aliisverodiebusdiciturlegendo;ab 
ipsa  vero  prima  DominicadeAdventu  usqueadfes- 
tum  Natalis,cum  jejunaturquadragesimaliter. 

14.in  vigilia  Nativitatis  Domini  venitpapaomnes 
cardinales  ei  prselati  vocati  per  cursores^  et  capei- 
lani,  et  alii  simiiiter  ad  Vesperas,  et  induitur  papa 
pretioso  pluviali  rubeo,  etmitra  pretiosa  ;  alii  vero 
omnos  albi  colorisvestibus,  episcopi  et  diaconi  car* 
dinales,  et  alii  preelati  pluvialibus,prssbyteri  vero 
casula;et  sic  solemniter  dicuntVesperas,  eiincipit 
papa  234  Vesperas  in  loco  suo  ornato,  capelianis 
in  babiiu  decenti  cantantibus  coram  eo.  Eisiest 
Bomee.praenuntiat  primicerius  scbolae,et  secun^lum 
cantum  scbol8e;si  vero  est  alibi,  pronuniiataiius 
capeilanuspap8ebebdomadarius,etpr6enuntiatsic: 
primam  primus  papa,  secundam  prior  episcoporum, 
teriiam  prior  prcsbyterorum^quariam  prior  diaco- 
norum,quintamalter  diaconuspost  priorem.Postea 
papa  facit  incensum,et  incensando  solum  altarequod 
paratumdictumestesse;et  eo  incensato,  rediiad 
locum  suum,eicardinali8  quiei  serviidelibroreci- 
pit  thuribulum,  et  incensat  papam,  cardiua)esei 
omnes  praelatos  indutos  et  capellanosordinate.Ca* 
piiuiu  m  dicii  capeilanus,et  praenun  tiatur  papae  Hym- 
nus  et  Antiphona  ad  Jtfaf/ni^ca/,  et  assistunt  ipsi 
papae  duo  diaconicardinales,unus  ad  dextram  an- 
tiquior,  et  junior  ad  sinistram  ;  et  episcopus  sive 
presbyter  cardinalis,qui  servit  de  iibro,cum  domi- 
nuspapadicitOrationem.  Ei  cum  dicit,  duo  capel- 
lani  tenent  magna  candelabra  argenteacum  cereis  ^ 
ante  ipsum,  eidicto  Dominus  vobiscum, }unioT  dia- 
conusdicit  Benedicamus  Domino^ei  papadicit:Sf/  no- 
fnen  Domtn/.Quofiuiio.redeuntadaulampapseubipa 
ratasuntvinamullaetdiversaetclaretum  et  species. 

15.Si  veropapaestRom6e,facta  coRna  in  *  meri- 
die,vadit  cum  familia  sua  ad  sanctam  Manam  Ma- 
jorem,etibidicitVesperassolemnes  cum  tota  curia, 
utdictum  est,et  ibi  pernoctat,  ei  caniat  ibi  Matuti- 
nasinecclesiaipsa,  ei  tres  cardlnales  episcopi,duo 
diaconi,  et  unus  presbyter  juniores  assistunt  ei,  et 

«  Ergo  jam  tunc  ccena  seu  refectio  diebus  jejunii 
ficbat  aa  meridiem. 


fit  officium  ut  continetur  in  OrdineBreviarii.  Gantat 
ibidominus  papa  Missam  de  nocte  ad  aitare.  quod 
vocatur  pr8esepe;et  dum  exuit  se,cantant  capella- 
ni  Laudesmatutinalescoram  eo;quibas  dictis,vadit 
requiescere.Etsummo  mane  an  esolis  orium  vadii 
cumtotacuria  ad  ecclesiam  sanciffi  Anastasii«,  et 
cantai  ibi  Missam  :  qua  dicta  redit  ad  dictam  eccle- 
siam  sanctffi  Mariae  Majoris,  et  cantai  ibi  ad  altare 
majus  tertiam  Missam,  et  in  omnibus  Missis  utiiur 
colorealbo;quadicta,  redii  Lateranum,  dicit  Ves- 
perassuasiacapellacumcapellanis  suis.Kodem  die 
omnes  pGenitentiarii  cum  eorumfamulis,eteleemo- 
synarius  hebdomadariuset  vicancellarius  cum  tota 
cancellaria  veniunt  viderepapam»  et  papa  datom- 
nibus  speciesei  vinum. 

235  *6-1Q  festo  beaii  Slephani  fit  officium  sicut 
coniineiur  in  Ordinario. 

17.  In  festo  sancti  Joannis  fitofficium  similiter  ut 
habetur  inKreviario,  ei  utiiurcolore  albo. 

18.  In  festo  Innocentium  fii  officium  ut  contine- 
tur  in  libro  ;  tamen  in  Missa  utitur  colore  vioiaceo, 
et  subdiaconusetdiaconusuiuntur  planetis,  etpapa 
mitra  simplici.In  eorum Ociavisutiiur  in  Missa  co- 
lore  rubeo,  ut  in  diebus  festivis.  In  aliis  vero  fe^tis 
sequeniibus^  sive  fesium  confessorum,  sive  virgi- 
num,  utilur  colore  albo,rubeo  in  DominicisaNaii- 
vitate  usque  ad  Octavam  Epiphani8e;si  facit  de  IX>- 
minica,  non  de  aliquo  festo,  utitur  albo  colore.  Ab 
octavavero  Epiphaniae  usque  ad  Septuagesimam 
diebus  Dominicisetferialibus  utitur  colore  viridi. 

19. A  Sepiuagesima  vero  usque  ad  priraam  diem 
Quadragesim6e,utitur  colore  nigro,  et  facii  Procei- 
sionem  de  sanciaAnastasia  usqucadsanctamSabi- 
nam,ei  vadii  papa  et  aliidiscalceati,et  discalceatur 
ipsepapa  inportaecclesiae^ci  propter  hoc  induitor 
sacris  vesiibus,  ei  non  calciatursandalibus.  Etpost 
quam  veniunt  iliuc,  papa intrat  sacristiam,  et  lavat 
pedes,  et  caiceatur,  et  postea  cantat  Missam.  lo 
eundo  vero  idemdominus  papacum  diacono  capel- 
lano  et  aliis  eum  concomiiantibus  vadit  diceodo 
Psalterium;  scholenses  vero  cantant,  et  aliafiunt  ut 
coniineturinOrdine  Romano;  excepto  quod  inQaa- 
dragesima  uqsue  ad  Pascha,  et  ab  Octava  Peot^ 
costen  usquead  Naiale,etab  Octava  Epiphanie  os- 
que  ad  (}uadragesimam,in  diebus  ferialibus,cum  di- 
cuniur  Oraiiones,sive  in  officio  diei,  sive  defuocto- 
rum  aut  beatae  Virginis,in  omnibus  Horis  debemos 
genuaflectere  ;  etin  Missa  similfter  debemusstare 
flexis  genibus  in  Orationibus  anteepistolam,etpost 
cantum  ad  elevalionem  corporis  Christi.  In  eleva- 
tione  vero  corporis  Ghristi,  cum  antea  parum  d^ 
beant  surgere,  prosternant  se  ad  terram,  et  ado- 
rent  b  reverenterin  facies  cadendo ;  et  sic  prostrati 
stent  usqueadPer  omnu7,ante  Agnus  Dei^etdaat 
pacem,  ei  iterum  se  prosternunt^  et  stant  sic  pro- 
straii,  quousque  sacerdos  corpus  et  sanguinemsa- 
mat.  Quo  sumpto,  dum  perfunditur,  sedeant,et  de- 

^  Nola  ritum  adorandi  Eucharistiam  in  Missa ; 
quem  ritum  hodie  retinent  CarthuBiani. 


1117 


ROMANI  ORDINES.  —  Xin. 


1118 


B 


beant  stare  capiiibas  discoopertisabelevatione  cor-  A 
poris  Ghristi  236  usqne  ad  snmptionem.  Iterum 
dumdicnntOrationespost  Communionem,  debent 
genua  fleclere,  etstare  usquead  finem  Missae.  In 
Quadragesima  vero  surKentet  stabunt,  dum  dicitur 
Oratiosuperpopulum.  Tuncdiscooperienturcapita, 
et  inclinabunt  se,  dum  ipsa  Oratio  dicitur.  Missa  vero 
finita,  papa  dicit  Sitnomen  Dominiy  ut  moris  est. 

20.  A  primodieQuadragesimaB  usque  adPascha, 
si  papa  cantat^  unam  tautum  Orationem  consuevit 
publice  dicere  ;capellani  vero  dicunt  quinque,pri- 
mam  de  die,  secundam  A  cunciis,  iertiam  Omni- 
potens  sempiteme  Deus.qui  vivorum  quartam  Exaudi 
quaesumus,  Deus,  supplicum,  quintam  papa,  et  sic 
fit  diebus  ferialibus  usque  ad  Dominicam  de  Pas- 
sione.  A  Dorainica  verodePassionein  Missausqiie 
ad  Pascha  diciturtantum  de  die  Eeclesix  tux,  etde 
papa.  Alia  vero  officia  usquead  Dominicam  de  LcB' 
tare,  Jerusalem  fiunt,  ut  habetur  in  Qrdine ;  in  qua 
Dominico  papa  portat  mitrat  cum  aurifrisio,  et  va- 
dit  cantare  ad  sanctam  Grucem,  si  est  Romfle.Etsi 
est  alibi,  ubi  placet ;  et  portat  in  manu  quamdam 
rosam  auream  miro  opere  operatam,  in  quaintus 
sunt  rauscus  et  balsamum,  et  tenet  ipsamin  manu, 
dum  dicit  Tertiam  ;  et  dum  calciatur  et  cum  indui- 
tur^  servat  eam  camerarius,  et  juxta  ipsum  hodie 
servateam  diaconus.  Si  papanon  celebrat,etindui- 
tur  pretiosis  quibus  induitur  in  Dominica  de  Gau- 
dtte,  et  tenetipsam  rosam^  cum  sermocinatur,  etin 
Missa  servatipsam  subdiaconus  juxta  ipsum  qui 
servit  de  tobalia  ;  et  dicta  Missa  reportat  eam  in  G 
manu,depr8efecto  Urbis  vel  altericui  placet  eam 
dare,  qui  adextrat  papam  tenendo  frenum  equi  pedes 
ad  locum  in  quo  papa  descendit  et  pnecedit  subse- 
quendo  usque  ad  cameram  ;  et  papa  dat  ei  rosam,  et 
illeosculaturejus  manus  et  pedes,  et  redit  ad  do- 
mumsuam  cum  rosa  decenter. . . .  Si  papa  celebrat, 
dat  rosam  postdescensum  suum  ;  si  vero  non  cele- 
brat^  dat  rosam  incamera  sua.  Quid  vero  rosahaec, 
aurum,  muscus  et  balsamum,  quffi  snnt  intus  in  ea, 
et  quod  tali  die  portatur,  significent,  diligenti  in* 
quisitori  servatur. 

21.  In  Dominica  Ramis  Palmarum  ]fiat  officium 
ut  continetur  in  Ordine ;  hoc  tamen  salvo,  quod 
dum  cantatur  Passio,  dominns  papa  tenet  palmam 
suam  in  manibus,  et  quibuslibet  alius.  Et  est  ista  Q 
ratioquod  iliaduo  repraRsentantEcclesise  laudem  et 
improperium,quorum  primum  in  palmis  et  floribuf, 
alterum  in  Epistolaet  Passione  Missee  exprimitur ; 
et  licet  237  l^cclesia^  Gallicana  rubeis  utatur  vc- 
stibus,  Romanatamen  violaciis  utitur  ;  caetera  us- 
que  ad  diem  JovisinGoena  Domini  fiunt,utponun- 
tur  in  Ordine. 

22.  In  Gcena  Domini  in  nocte  et  die  dicunturom- 
nia  ut  continentur  in  Ordine,  hoc  tamen  salvo,  quod 
in  ipso  die  legunttres  Psalrnos  ;  lectiones  de  Thre- 
nis  tres  de  capella  juniores,  in  secundo  die  tres  se- 
niores.iniertiocapelianipresbjteri.  Horaverosexta 


ipsius  diei  venit  papa  cnm  tota  curia.  tum  omnes 
episcopicardinales  in  pluvialibus,  presbyteri  in  ca- 
sula,  diaconi  indalmatica,subdiaconi  in  tunicellis, 
prselati  omnes  in  pluviaiibus  coloris  albi,  et  alii  ca- 
pellaoi,  qui  habent  servire,  in  superpeiliciis,  et  ipse 
dominus  papacum  pretioso  pluviali  et  mitra  cum 
auro,  et  ibi  fit  per  ipsum  dominum  papam  sermo. 
Quo  finito,  papa  residet  in  faldistorio,  et  leguntur 
per  capellanum  excommunicationes  ;  et  diaconus 
cardinales  exponit,  et  sicut  de  quolibet  processu. 
Quibus  lectis  et  expositis,  veniunt  mults    candeln 
accensee^ex  quibus  ipse  papa  tenetaiiquas,et  quih- 
bet  cardinaliset  prselatus  tenetsuam  accensam,  et 
in  terram  ponit  exstinguendo,  dicendo  Prxdictos 
omnesexcommunieamus ;  ettunccampanffi  insimul 
sineordinecompulsantur.  Ethic  quaeriposseiquare 
sic  candelffi  accensffi  projiciuntur.  Et  respondetur 
quod  sicut  cnm  candelaaccensaprojicitur,  exstin- 
guitur,  sicperexcommunicationem  ab  Ecclesia  Spi- 
ritus  sancti  gratia,  qu»  significatur,  per  lucem,  ab 
eis  removetur;etsicut  in    pulsatione  ordinata  Ec- 
clesia  fideies  congregat,  sic  in  inordinata  infideles 
dispergit.  Ad  hocvero  quffiri  potestquarehoc  hodie, 
et  in  Ascensione  Domini,  et  in  festo  Dedicationis 
basilicffiduodecim  Apostolorum  bujusmodiexcom- 
municaiiones  fiantin  Ecclesia  Dei,  cum  magisvide- 
rentur  illisdiebii8silendffi,cumindiebusfestisactos 
judicialesnon  debeantezerceri.Et  respondeturquod 
est  illa  ratio  festorum  trium.  Primo,hac  die  Jovis 
sacramentum  corporis  et  sanguinis  Ghrif^ti  habuit 
principium,  in  quo  omnes  fideles  comraunicant.  Ad 
ostendendum  vero  quod  excommunicati  in  hoc  non 
communicant,  eo  die  ab  ecclesia  exclusi  ostendun- 
tur.  In  Ascensionevero  legitur  Deus  rogasse  pro  fi- 
delibus  ;  unde  cantat  Ecclesia  :  Pater  sancie,  serva 
eos,  etc;  undeostendit  Ecclesia  quod  pro  hisnon 
oravit,et  eostalesdenuntiat.  In  festo  vero  Dedicatio- 
nis  ostenditurlocus  238  ^"i  fidelibus  adadoran- 
dumdeputatur ;  etquod  infidelibns  locus  ille  aper- 
tus  non  est,  in  ipso  die  ab  ecclesia  expelluntur.  Et 
hoc  totum  fitpro  utilitate  excommunicatorum,  ut 
videntes  sea  tot  bonis  tantorum  dierum  excludi, 
facilius  ad  reconciliationis  gratiam  condescendant. 
Ad  diem  vero  festum  respondetur  quod  hoc  non  est 
sententiffi  prolatio,  sed  exclusionis  ostensio,  et  non 
per viam  j udicialem,  sed  admonitionem  et correctio- 
nemmaterialem.  Qua  prffidicatione  et  excommuni- 
catione  completa,  fit  confessio,  et  sequitur  indul- 
gentiffi  datio,  quae  est  talis  :  indigenis  datur  annus 
et  XLdies  :  extraneis  n  anni  et  i  quadragenffi;ul- 
tramontanisui  anni  etJvquadragenffi.Hisquitrans- 
iverint  mare  iv  ann.etiv  quadragensB.  Et  fil  abso- 
lutio  per  papam,  et  ea  facta  vadit  ad  ecclesiam,  et 
facit  omniaut  continenturin  ordinatione,  et  Missa, 
et  confectione  ohrismatis,  et  lotione  pedum  in  suis 
locis,  et  datione  presbjrterii,  quffi  ita  fit.Prffilati  co- 
ram  papa  veniunt,  ut  dictum  est  in  coronatione^ 
etc.  Et  comedit. 


Nunc  Ecclesit  Gallicana  ritum  Romanum  obSOTat 


"  f 


1119 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


IIM 


23.  Feria  sexta  Parasceve,  dicilnr  offlcium  nocte  A 
et  die  ut  continetur  in  Ordinario.  Prima  vero  hora 
hujiis  dici  in  consistorio  ante  lectum  papce  conve- 
niunt  omnes  capellaniindutisuiscappis  etcamisiis 
rotundis,  et  non  forratis  vel  pretiosis,  sed  simplici- 
bus  et  cum  sileutio,  quitristi  facie  sedent  interra. 
Demum  venitdominus  papa  assistentibus  sibiduo- 
bus  capellanis,  indutus  sua  cappa  simplicidescar- 
leto  nonforrato,  et  sedet  non  in  sede,  nequein  fal- 
distorio,  sedin  scabello.  etper  chorosdicunt  totum 
psalterium  continuatim  ;  hoc  tamen  salvo,  quod 
prselati,  si  dominus  papa  surgeret  ad  absolutionem 
peregrioorum,  vel  ad  alia,  tacent,  et  eo  redeunte  re- 
sumit  unus  quod  dimissumest.  Quoiinito»cum  aliis 
ut  habetur  in  Ordinario,  dicitipsepapahtaniam,  si 
8ibiplacuerit,et  Orationes.  Consuevitenimhacdie,  n 
et  in  primo  die  Quadragesimae  ipsedicere  litaniam ; 
Oraliones  vero  et  Benedictiones  semper  ipse  dicet, 
nisi  fuerit  impeditus.  Demum  fit  Processio  hora  de- 
bita  in  nigrisvestibus,etaliaomnia,  ut  habentur  in 
Ordinario.  lioctamen  salvo,  quod  papareditcum 
cappa,  non  cum  pluviali  et  cum  capello,  si  est 
eques,  vel  cum  mitra  simplici. 

24.  Die  Sabbati  omnia  fiunt  ut  continetur  in  Or- 
dinario. 

2o.  Dominica  sanctum  Pascha,  surgit  papa  ad 
Matutinum,  et  omnes  capellani  induti  superpeiliciis 
conveniuntincapella,  239<I^i®  ^^i^®  ornata  dici- 
tur  esse,  cum  pluribus  cereis  et  magnis  faculis  ;  et 
demum  vcnit  papa'indutus  pluvialialbo,  qnod  por- 
tare  debetquotidieusqueaddieraSabbati  inMissa, 
et  aliisHoris,  conducentibuseumduobus  capellanis  C 
venit  ad  capellam,  et  officium  agit,  et  csctera  fiunt 
eodem  die  et  perOctavam  usquead  diem  Sabbati  in 
Vesperis,  inquo  resumitpluvialerubeum,  utinOr- 
dinecontinetur,  ct  omnia  officiafiuntsemper  usque 
ad  Ascensionem,  sicutin  Ordinariohnbetur.  Hoc  ta- 
men  attende,  quod  dieLunse  «  et  dieMartis  nonco- 
medit  curia  carnes,  sed  caseum  et  ova.  Die  vero 
Mercurii  vigilia  Ascensioois  jejunat,  et  tempestive 
comedit,  et  parum  quiescit ;  et  postea  vadit  papa 
cum  totacuria  ad8anctumPetrum,et  ibi  cumomni 
solemnitate  cantat  Vesperas,  cardinalibusetpraela- 
tis  assistentibus  vestibussolemnibusindutis.  Utun- 
turcolore  albo  inisto  festo  et  per  Octivam^  nisi 
yeniat  fesiumaiiquod  quod  impediat.  Etcapellani 
similitereruntomnes  indutisupcrpelliciis;namca-  D 
pellani  in  Pascha,  duobus  diebus  sequentibus,  io 
Ascensione,  in  Pentecoste,  etduobus  diebus  sequen- 
tibu8,et  inomnibusfestisdupIicibusaPascha  usque 
adfestumomniumSanctorum.inprimisetsecundis 
Vesperis,  inMatutinis  etin  Missa,  si  fiat  de  festo 
in  capella,  debent  uti  superpelliciis.  Eodem  die  vi- 
gihfle  dominus  papa  cum  capellanis  suis  in  sancto 
Petro  pernoctat,  et  dicit  in  capella  sua  Matutinum 
Gum  capellaDissuis,  et  mane  in  sancto  Petro  cantat 
Missam,  et  ante  Missam  dicit  Tertiam,  et  induit  se 


more  solito.  Indutus  cum  omni  ornatii»ip8e.caTdi- 
nales,  et  omnes  proelati,  etalii  ascendent  pulpitum 
paratum ;  et  sermocinatur,  et  omnia  fiunt  de  ex- 
oommunicatione,  sicutinCoBna  Domini.  Quibusfi- 
nitis,  prosequitur  Missa ;  et  ea  finitay  redit  Latera- 
num.  Et  attende  quod  quoties  in  festis  duplicibus 
papa  vaditad  primas  Vesperas,  semper  facit  incen- 
sum  super  allarey  intertio  nempe  Psalmo  ;  et  si  est 
in  sanctoPetrOfincensat  altaremajus,etaliudqQod 
est  infra  in  confessionis,  ettertium  quod  est  extra 
in  exitu  confessione,  in  quoprfienudat»  fuerintreli« 
quias  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli.  In  se- 
cundis  Vesperis,  si  est  Romfie  vel  alibi,  consueTe- 
runt  cantores  de  schoia  loco  Hymni  prosam  cantare, 
Rex  omnipotens,  cum  melodiis. 

240«^*^^^^  Ascensionisusquead  Octavam,  et 
etiam  ad  vigiham  Pentecostes  fit  ofiicium  ut  in  die 
Ascensionis,  et  iiunt  festa  inter  Octavam,  et  dicitur 
ofiiciumbeatfle  Virginis.ln  vigilia  Pentecostesad  Ws- 
peras  conveniunt  papa,  cardinales,  et  alii  prslati, 
quia  solemnes  suntet  duplices  ;etfit  proutin  aliis 
duplicibus,  et  utuntur  colore  rubeo  hoc  sero  elper 
totam  octavam  ;  et  si  est  Roma^,  vadit  ad  sanctum 
Petrum.  Etattende  quod  cum  est  in  sanctoPetro,in 
Vesperisipsepapatantumincipit  Antiphonam,  prs- 
nuntiante  sibi  priore  8chol8e,et  ultimam  adMatuti- 
num ;  alias  vero  Antiphonas  vicissim  canonicisancti 
Petri  et  cantores  scholflepr»nuntiant  qui  cantant ; 
alii  vero  praelati  non  cantant,  ibiincipiendoaliquis 
Antiph.  In  nocte etper  hebdomadam dicnntur llatu- 
tino  tres  lectiones,  sicut  in  hebdomada  Pasch^.Et 
cst  illaratio  propter  neophytosbaptizatos,neeiloDgo 
officiofastiditiretrorescipiant.  Hac  die  et  pertotam 
hebdomadamdicilurTertia;idestveropropterHym- 
num  Veni  creator  Spintus qm  diciturin  Terlia  ;etiD 
Missaquotidiecantaturil//e/ina,  Venisancte  spiritus, 
et  Prosa  Sancti  Spihtus  adsit  nobts  gratia  ;  cfftera 
officiadicuntnrsicutcontineturinOrdinario.QuarU 
feriahnjushebdomadffidicunturduselectiones:uode 
dicio  Kyrie,eleiso7i,  dicitsacerdos  Oremus,s\neFli- 
ctamus  genua  ;  etpostea  dicitur  Oratio.  Quafiaita, 
legitur  lectio;  qua  lecta,  diciiur  Alleluia^  cumsuo 
versiculo  ;  quibusdictis,  dicitsacerdosG/onauifi- 
ceLsisDeo,  et  procedit  in  Missa  ordine  consueto. 

27.  Die  Sabbatidicunturquinque  lectiones,etcaQ* 
tatur  AUeluia,cvLm  versiculoutdiciturinOrdiDano, 
cum  Orationibus  ;  quibus  dictis,  dicitur  Gloria  in 
excelsis  Deo,  etproceditMissaordinedebito.  Histn- 
busdiebus,quanquamsintquatuortemporautu]itar 
tamen  ruLeis  vestibus,ettuDica,et  dalmaticapropler 
solemnitalemPentecostes^etduobusdiebassequeD- 
tibus,  utin  Paschaetduobusdiebu8  8equentibus,e( 
in  Nativitate  etinduobus  diebussequentibus.  Sicao- 
tatdominuspapa,debentomnessubdiacomindaitQ- 
nicellisiuMissa;  etistisubdiaconi  debentessepanli 
duodecim  inCoenaDomini,ut]aventur  pedeseoroDii 
utcontineturinOrdinario;  etdebentportareseptan 


*  Nempe  ob  triduum  Rogationum,  quse  abstinentia  hodie  quoque  serratur,   non  vero  jejunium  in  vigilii 
AsceQsioniB. 


IISI  IflOMANI  ORDtNES.  ^  XIII.  liti 

caadelabra  cumfacaIi9,etcruceroinprocessionc;et  A  Bosanna.  Deistis  antiquitisdueefuerunl  in  Ecdesia 

debent  etiam  cantare  Patrem  omnipotenlem  deCre-  Dei;Graeca  et  Latina;et  earum  qufielibel  cantabat  in 

(/o,et5awc/tt5inipsaMis8a;241  etassocialurdiaco-  Symboiofidei,  et  eliam  laudibus  in  sanctis.  Verum 

nuscardinalis,cumvaditieKereEvangelium;etinvi-  qundposteaGr8Bcanonduravlt,subdiaconiposlSan- 

giliaPaschsedebentlegerelectionesiet  ireadfontes,  ctus  silent. 

et  facerelilaniam.SiqufieraturquaB  est  ratio,quare  27.InDominica  prima  post  festum  Penlecostes, 

BiibdiaconisiccanuntaJiqua,elposteanoncanunt,re-  qtijp  carelOctava,  die  Sabbali  in  Vigilia  ipsius  Do- 

spondetur  quod  statum  Ecclesiae  primitivaereprae-  minicfe  usque  ad  Dominicamprimam  de  Adventu 

sentant.IdcircoquetresiinguaBinMissacantant,Lati-  Domini,fit  officiumde  die etnocle,  ut  continetur in 

iia,Gr8Bca,etHebrsea.Latina  in  introilu,Epistola;et  E-  Ordinario,et  utiturEcciesia  colore  viridi. 
Yaagelio,etOrationibu8,Gra}caA'yn>,f/«tson;Hebr8Ba 


ADMONITIO  IN  SEQUENS  ORDINARIUM. 

In  apographo  illustrissimi  Ciampini,  a  quo  nostnimexemplum  accepimus,  nullum  auctoris  nomen  exstat 
sequenli  Ordinario  pra;fixiim.At  quoniam  in  Cseremoniali  PetriAmelii,quodliuicproxinie  (si  locus  paliatur 
succedet,  liber  Jacooi  Gnytani  laudatur  mullis  in  iocis,  nempe  in  capitibus  24  et  i5,  52,  57,  58.  70  et  85, 
ause  omnia  loca  in  subiccto  reperiunturOrdinario,  non  dubito  pra^dictum  Jacobum  Gaietanumeius«iemOr- 
dinarii  esse  auctorem.I^uitautcm  Jacobus  diaconuscardinulissauctiGeorgii  in  VeloAureoseu  Velabro,crea- 
tusa  Bon  facio  Vlil,  cujus  elipse  nepos  erat  :  idcmque  fioruit  sub  pontificatu  Benedicti  XLCiementis  V^ 
Joannis  XXlI.Nicolaii  V,  Benedicti  XJI,  et  Ciementis  VI  sub  quo  vivere  desiit.  Legatur  sequentis  Ordinarii 
caput  117, in  quo  multa  referuntur  decreatione  quorurodamcardinalium,qui  a  pro^missis  pontificibuscreati 
sunt.  testeac  spectante  (ut  videtur)  auctore  ;  quem  proinde  Jacobum  Gaietanum  appeilabimus,  suffragante 
94S  Pi*®ter  Amelium  Augustino  Patricio,  qui  eumdemJacobum  Gaietanum  laudat  in  lib.ncap.60,delec^ 
tione  Gnoca  prophetiae  primaB  in  Sabbato  sancto,de  quahic  in  cap.93.NecoMatquodiusequenti  Ordinaiio 
quaedam  afferuntur  ex  Caercmoniali  cardinalis  Rothomagensis  de  Stoutavilla,  qui  ab  Eugetiio  IV  creatus 
est.  Haec  enimpostmodum  addita  sunt  ex  Ceeremoniali  Petri  Amelii  episcopi  SenogaJliensis;cujusexemplo 
quod  olim  fuerat  in  potestatc  Cuillelrai  cardinalis  de  Stoutavilla,usus  est  auctor  prfiedictarum  additionum. 
Ita  etiam  Caeremoniali  Petri  Amelii  nonnulla  inserta  sunt  a  Fetro  Oloycensi  episcopo,  qui  vixit  ponliGcatu 
Martini  V.  Hunc  verode  pra^dictoCaeremoniali  Petri  Ameiiisubnomine  cardinalisHothomagensissa^piushic 
citato  sensum  esse  palet  exultima  additione  apographi  Ciainpiniani;in  quoeaqua;  apud  PetrumAmeiiile- 
guntur  cap.1i3,de  ponlifice  »grolante,referuntur  ex  Caeremoniati  domini  Cardinalis  Hothomagt^iuis  de  Stou- 
tamtta.quem  ediditaominus  Petrus  Senogalliensis  epi8copus;ex  qm  lihro  sunt  omnes  postitlx  ]mitae  superius  in 
marginibus  in  d?vmi«/ocM.Nullum  itaquedubiumrelinquiturplerasque  ex  illis  additionibusejLcerptasfuisse 
ex  Qeremoniali  Petri  Amelii^  id  estillo  ejus  exemploquod  olim  fuerat  cardinalis  Rothomagensis. 

ORDO  ROMANUS  XIV, 

VBL 

ORDINARIUM  S.  R.  E. 

auctoro,  ut  videtur,  Jacobo  CaIetino  cardinale. 

^^Sl'Modusqidsei*variconsuevit  per  dominos car-  B  dicta  potestasduret  usque  ad  consumptionem  can- 
dinaUs.quandoinsistun tsuperelectionesummipon-  delx  seu  facutx  ex  consensu  singulorum  accensx;et 
itficis,el  eliguntper  viam  procedere  comprcmUsi.  promittimus  nos  illum  pro  Romano  pontifice habiiu^ 
In  nomine  Domini  amen.  Anno  Dominimiltesi-     ros[Al,,xn(uituros],quem  prxdicii  compiHnnissarii 

mo,eic,.die  Jovis  sexta.die  mensis  talis.Nos  episcopi,     in  forma  prxdicia  duxerini  eligendum. 

nresbyieriet  diaconi  S.R.  E.cardinales,omnes  et  „  r\.  ^ut^  •.-^--^,#.  -  ^^   t    *• 

*:       ,..  .,     .      .,    ^        j  ,.    ,     \  ,-  \\.  Qualiter  procedxtur  ad  elecitonem  summi  pon- 

tinguliinconsistorioexisienies,videltcetegoOstiensts,  »2^1  i^  ^    ..«^  *•  •• 

^  ...  .    X       j     •       1-  •  •  itficisperviamscrutxmi, 

e^jro  aZoan6nsis,etsicde  smgulis  episcopisnomma- 

tim.DeindefiatidemperordiQemdepresbyteris  no-  ^i  in  electione  Romanipontificisvelintcardinales 

minatim;et  postea  de  diaconibuaper  ordinem  :Dia-  P®'*  ^*^"^  scrutinii  procedere,solent  eligi  Ires  scru- 

eonicardinalesiractantes  2i7 deelectioneponitficis  tatores  collegii, et  alii  tres  scrutatores  scrutatorum. 

elegimusei  eligimusperviamprocedere compromis-  Modus  autem  scrutinandiet  deponendi  votum  in 

sifSi  unanimiter^eteoncorditer,  neminediscrepante,  scrutinio  in  porta  talis  est. 

eUgimus compromissarios  veneral iles Patresdominos  Nos  eligimus tres  scrutatores collegii.pTOui  cardi- 

N.episcopum^eic.tfrairem F. presbyterum ,eic.9et  L .  nales  concordaverint»puta/ra<6r  Nicolaus  Ostiensis 

sancii  Angeli  diaconum  cardinalem  :  quibus  damus  episcopus/vater  N.titulisancti  Eusebii  presbyter.et 

plenariam  potestatem  providendiRomanxetuniver.  ^  Neapoleo  sancti  Adriani  diaconus  cardinalis;ei  eli- 

$ali  Ecclesia  de pastore,sub  hac  forma,  videlicet  qucd  guntur  immediate tres alii  scr utatores  scrutatorum, 

duo  ex  eis  possini  eligere  tertiumdese  ipsis^et  omnes  puta  dominus  Berengarius  Tusculanus  episcopus^ 

tres  concorditer  de  coliegio^velde  extra  possini  jRo-  Arnaldus  iit.sancix  Priscx  presbyi.,  ei  N.  sancti 

manx  universaliEcclesissprovidere.Et  volumus  quod  Nicolai  in  Carcere  TuUianenMiaconus  cardin^ 


liS3 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LlTURGICA  OPERA. 


im 


lU.De  scruiatoribus  scrutatorum. 

Pri  mo  prsedicti  scrulatores  scrutatorum  remaQent 
in  consistorio,  et  sedenies  scrutantur  secreto  et 
singillatim  YOta  scrutatorum  coliegii,  et  in  scriptis 
redigunt;primo  videlicet  episcopi,  secundo  presby- 
teri,  tertio  diaconi  scrutatorum,  quae  votadiaconus 
scribere  consuevit. 

Scrutatis  votis  scrutatorum  collegii,ut  praedictum 
est,  receduntde  consistorioscrutatoresscrutatorum, 
portantes  secum  secrete  depositiones  scrutatorum 
coliegii  praedictas,  et  remanent  in  consistorio  soli 
scrutatores  collegii,  v.  g.,  Ostiensis  Nicolaus  et  Nea- 
poleo  248  supradicti;et  consequuntur  cfleleri  car- 
dinales  in  ordine  antiquitatis  quanlum  ad  statum 
cardiDaiatus;primo  episcopi,  secundo  presbyteri, 
tertio  diaconi  secrete  et  singillatim  sua  vota  depo- 
Dunt;et  ipsi  etiam  scrutatores  scrutatorum,  ut  alii 
suo  ordine  et  loco  deponunt;qufiB  vota  cardinalium 
diaconus  cardiaalis  unus  exscrutatoribus  collegii, 
puta  dominus  Neapoleo,  scribere  consuevit. 

Notandum  quod  scrutatores,  tam  coUegii,  quam 
scrutatorum,  et  cardinaJes,  suaYotadeponunt,cum 
sedent  ettenent  buretrum,  si  volunt  ;  nisi  forte  ex 
devotionevel  reverentiaaliquis  cardinalisstare  vellet 
buretrodeposito,  dum  deponit. 

W.Modus  vero  deponendi  talisest. 

Ego  JacobussanctiGeorgii  ad  VelumurAeum  diac. 
cardinalis  nomino  et  eligo  venerabilem  patrem  do- 
minum  Alatthaeum sanctae Mariae in  poiticu  diacon. 
cardinalem  in  s2/77i7num/>on/t/{cem.Etnotandum,quod 
cauteleB  est  et  decentise  quod  scrutator  omnem  dat 
depositionem  scriptam  ipsi  deponenti,  neperincu- 
riam  in  aliquo  sit  erratum. 

Et  quia  unusquisque  potestinscrutinionominare 
unum  vel  plures,potest  sic  dicere  :Ego  Jacobus  san- 
cti  Georgii  ad  VelumAureum diac.cardin.nomtno et 
eligodominum  Matthxum^elc.,etduminum  Nicolaum 
Ontiensem  episcopum  in  summumpontificem.Wel  sic 
Ego  Jacobui  sanctiGeorgii  ad  Velum  Aureum  diac. 
cardin.  nomino  et  eligo  dominum  Matthxum,  etc.,e/ 
dominum  Nicolaum  Ostiensem  deintus;de  extrave' 
nerabitem  Patrem  dominum  Pampanianum  episco- 
pum  Parmensem  in  summum  pontificem.Ei  sic  unum 
vel  plures,  sive  de  intus,  sive  de  extra,  sive  partem 
de  intus,8ive  partem  deexlra,  prout  et  quol  volue- 
rint^deponens  poterit  nominare.Decentiae  tamen  est, 
et  fortassis  expedientiae,  quod  non  multi  ab  uno  in 
Bcrutinio  Dominentur,licethodie  ab  aliquibus  con- 
trarium  observetur,  cumin  scrutinionominentval- 

de  multos. 

Completis  depositionibus  8inguIorum,omnes  do- 
mini  cardinalesad  consistorium  revocantur  et  sin- 
gulisin  suis  locis  etordinibus  morc  solito  residenti- 
bus,  petunt  scrutatores  coUegii  an  placeat  omnibus 
quod  aperiatur  scrutinium,  etincommunipublicetur 
Et  respondenlibus  quod  placet,diaconus8crutator 
collegii,puta  dominus  Neapoleo,  legitul  scriptum 
est,vidclicet:/n  nomine  Domini  amen.Ego  Beren- 
gartusTusculanusepiscopus  nomino  et  eligo^  etc.,  ut 


A  supra,  et  sic  de  aliis.Et  249  "^  melius  cardinales 
singuli  comprehendant  deposiiiones  fratrum,  idem 
diaconus  legit  eas  bis  vel  pluries. 

Lectis  depositionibus  singulorum  de  collegio, 
scrutatores  8crutatorumpetunt,anplaceat  omnibus 
quod  aperiantur  et  publicentur  in  communi  depo- 
sitiones  scrutatorum  collegii.Et  respondentibus  quod 
placet;diaconu8  scrutatores  scrutatoruai^  putado- 
minus  i£milius,legit  ut  scriptum  est,videlicet,/n  no- 
mine  Domtni  amen.  Ego  frater  Nicolaus  Ostiensis  et 
Veletrensis  episcopus  nominoet  eligo,  etc.,  ut  supra 
et  sic  de  aliis  scrutatoribus  scrutatorum ;  et  ut  me* 
lius  cardinales  singulicomprehcndant  depositiones 
fratrum,  idem  diaconus^  puta  dominus  i£miJius, 
legit  eas  bis  vel  pluries. 

Q  Post  haec  non  iitcollatio  meriti  ad  meritum,  zeli 
ad  zelum ;  sed  soium  numeri  ad  numerum.  Aliquis 
alius  diaconus  cardinalis  scribit  ia  aliqua  charta 
omnia  nominadommorumcardinalium  singulatim 
per  hunc  modumqul  sequitur,utcollatio  numeriad 
numerum  fiat  ut  debei: Dominus  N.Ostiensis  et  Vel- 
letrensisepiscopus  habei... •  Dominus  N.  Tuseulanus 
episc.habet....El  sic  ponuntur  per  ordinem  sus an- 
tiquitatis  omnesepiscopi./>ommti«  Nicolaus  tit.soh- 
cti  Eusebii  presbyter  cardinalis  habet. . . .  Dominus 
Arnaldustii.sanctaePriscaepresbytercardiH.hahet... 
Et  sic  ponunturperordinem  omnes  presbyteri.Z>o- 
minus  Neapoleosancti  Adriani  diacontu  cardin.hQ- 
bet....  Dominus  Mmilius  sancti  Ni^olai  in  Careere 
Tulliano diaconus  cardin.  habet....  Bt  sic  poDUDtor 
per  ordinem  omnes  diaconi.Fiat  itaque  numeri  ad 
numerum  collatio,  ut  sequitur. 

Nam  a  capite  reincipit  diaconus  unus  exscnita- 
toribus  co]legii,putadominusNeapoleo, legerescru- 
tinium  per  ordinem,ut  scriptum  esi,Ego  Berengarius 
Tuscul.  episcopus  nomino  et  eligo  venerabiles  Paires 
dominos  M.Ostiens.episcopum,  N.  tit.  sancti  EusebH 
presbyterum,N.sanctiAdrianidiaconumcardin.feic., 
ut  supra.Et  aliusdiaconus  cardinalis  qui  scripserat 
nomina  cardinalium,  ut  supra  in  charta,  additaiN 
dicebatur, Dommti5  Ostiens.et  Velletrens.  episcopvs 
habet  dominum  Berenganum  Tusculan.  episcopnm 
Dominus  Nicolaus  tit  sancti  EusebHpresbytercardin. 
habet  250  dominumTusculanumepiscopum.Dmi' 
nus  Neapoleo  sancti  Adfiani  diaconus  cardinalit. 
dominum  Tusculanum  episcopum. 

^  Ulteriu8diaconus,scilicetdominus  Neapoleo^fffo* 
8equitur,et  legit  scrutinium  lEgoAmaidus  Sabineih 
sis  episcopus  nomino  et  eligo  venerabiles  Patru^ 
minosvidelicet  Tusculanum  episcopum,  Amaldm 
tit.sanctse  Priscx  presbylerum,AEmiliumsancti  NicQ- 
laiin  Carcere  TulLianensidiaconum  cardinalm*t\t, 
ut  snpra,e<  Arnaldumsanctae Marice Novxdiaamm 
cardinaletn.Ei  preedictus  diaconusquiscripseratno- 
mina  in  cbarta,ut  supra,  addit  ubi  dicebatur,Domfiiw 
Berengarius  Tusculan .  episcop.habet  dominum  Sahir 
nensem  episcopum.Dominus  Amaldus  tit  .sancttePriKM 
presbyter  card.habet  dominum  SabinensemepiscopaL 
DominusNicolaussanctiNieokainCarcers  Tullm. 


tlts 


ROMANI  OROmES.  —  XIV. 


iii6 


diaconus  card,  hahet  dominum  Sabinensem  episcopum. 

£t  ulterlus  domJDus  Neapoleo  diaconus  prosequitur, 
et  legit  &crutinium^  et  alius  diaconus  addit  nomina 
cardinalium  io  locis  suis,  proul  nominatisuntadi- 
▼ersis. 

Quibus  expletis,  proedictus  diacoous.  dominus 
Franciscus  sanctse  Mariae  iu  Cosmedin^  diaconus  car- 
diQalisquisusbcripseratnomina,etaddiderat  ut  su- 
praiegit  prsedictam  chartam  camsuisaddidonibus 
per  hunc  modum. 

SWl.Singulariaquxdam  in  electione  Romani  pontificis 
obsei'vantur,  ut  infra  scribitur. 

Non  solent  citari  absentesqui  sunt  extra  terram, 
ut  sunt  duflB  partes  coUegii ;  sed  sic  possunt  esse  re- 
liqui  in  vicino  quod  pt sesentes  condicunt  se  certadie 
incoepturos  supernegotioelectionis  procedere,  qui 
dies  peraliquemvelaliquosamicos  absentium  po- 
test  notificari  eisdem. 

Solent  eligi  tres  scrutatores  collegii,  et  alii  Ires 
scrutatoresscrutatorum.  Duaepartes  collegii  requi- 
raDtnryoceminelcctionehabentium,Doncon)putato 
electo. 

Formadecretalis  Quiapropterin  omDibus  suis  ca- 
pilulis  DOD  servatur. 

Suffici  tquod  in  idem  tempus  certum  sit  d  uas  partes 
eoncurrere  in  eamdem  personam,ea  aon  computata, 
eteamelectam  251  a,duabuspartibusetreceptam. 

Solet  etiam  fierit  ex  consensu  duarum  partinm  com- 
muDiselectio,  licet  forsan  non  sit  de  substantia,  ut 
communiselectiosub8equatur,exquo  electus  adua- 
bus  partibus  nominaturet  recipiturperconsensum 
adbibitum  ia  scrutinio,  vel  per  accessum. 

Non  fit  colialio  meriti  ad  meritum,zeli  ad  zelum, 
sedsolum  Dumeri  adaumerum,  etiamsi  efficiatur  a 
majori  parte  collegii  Domiaatus. 

Uausquisque  potest  iu  scrutiDiounumDomiaare, 
Tol  plures,  simiiiter  ad  uDum  accedere,  vel  ad  plu- 
res. 

Si  per  dispositiouem  inscrutiaio  factam,duo  vel 
plures  a  duabus  partibus  eligautur,  sive  electi  ha- 
beant  probabiliterduas  partes,  sive  inter  hujusmodi 
duasparteshabentesunushHbeatpluresquamalter^ 
tiveDODnuUiextaliler  electis  acquiritur  ;  sed  est 
reincipieDdum  a  capiter  ac  si  Dihil  peaitus  actum 
esset. 

Similiter  si  iu  eodem  concursu  per  accessum  im- 
perceptibihter,  aut  iu  coDfusiouevocum  priacipaies 
duas  partes  habereDt,  aeuter  esset. 

Si  plures  ab  aiiquoDomiDeDturiDscrutiDio,quo- 
rum  uDus  primo,  alius  sccuodo,  tertius  tertio,  etsic 
dealiisDomiDeDtur;omDesiDtelliguDturDomiDatiiD 
eodem  momento,  et  nuili  ex  scriptur^e  ordiue  jus 
majusacquiritur. 

IX.  De  via  comproinissi. 

Adviamcompromissi  Don  proceditur  uno  volente 
scrutinium,cumsitmagis  ordinari.i  viasorutiniit 

NoD  valetcompromissum,  oisiomDescoDseDtiant 
eam  sit  deceatiee,  dod  aecessitatis. 

Compromissarii  solent  et  de  se  ipsiS)  et  de  aliis 


A  compromitteDtibuscollatioDeshabere,seddifrereD- 
ter^  quia  quando  tractantdese  ipsis,  ille  de  quo 
tractatur  secedit  in  partem ;  quando  vero  de  com- 
promittentibus,  et  incommuni,  et  inter  sepossunt 
loqui  de  abseate. 

Hoec  commendatioDeset  laudes,et  verba  verialia, 
quibus  compromissarii  utuntur  cum  de  fratribus 
suis,  vel  aliis  loqueutur,  habeaaturpro  coDfessioae 
Et  ad  vitaada  pericula  qusB  posseat  sequi,  soleat 
compromissarii  iavicem  condicere  252®^pi*o<^or* 
tari  quod  nihil  quod  dicun  t  habeatur  pro  efficaci  con- 
seasu,  Disi  uDUsquisque  eorum  couseDsumsuum  iu 
scriptis  redigat.  quoredacto,  itaquodquilibetsuum 
coDseasum  scripserit,  et  tunc  solet  dici  quod  con- 
seDsumrevocareDODposseDt,et  ipsum  collegiumsic 
Q  intelligit  quodcondicantetprotestentur,et  ipsis  non 
coDtradiceatibus  vel  prolestantibus. 

Compromissa  ut  plurimum  fiunt  siae  scripturaj 
sed  tutius  est  cum  scriptura. 

Ad  compromissarii,  postquam  electi  fueriat,  pos* 
siat  revocare,  etc.  Respoadeo  sic,a  duobuspartibus 
compromitteDtiumreintegra,scilicetpapaDODfacto. 

Quie  hic  dicuatur  quae  dod  suat  de  jure,  tandiu 
stent  firma  in  hac  vacatione.quousque  totum  coUe- 
gium,  et  singuli,  velduaB  partestotiuscollegiivocem 
in  electione  habentium  ea  duxerint  immutanda. 
Hodie  in  cousistorio,  abseatetameu  Tusculaao  aec 
requisito^  f ueruot  lectse  istae  observaatiffi.  Etplacuit 
quodistadebereat  servari.AddidittameD  uausquod 
ista  esseat  sicut  fueruat  hactenus^  et  secundum  sa- 
Dum  iatellectum  siae  fraude ;  et  tamen  dod  fueruot 
petitacoDsiliacircularia;Decscioquod  omnes  con- 
seasere. 

X.Deinvestitione  papatus  fienda  per  prioremdiaco- 
norum  cardinatium  post  etectionemin  paqam  eiecti. 

Romaaa  ecclesia  pastore  vacante,  ille  qui  fuerit 
coDcorditer  ab  omaibus  cardiDalibus,  vel  aduabus 
partibus  electusin  papam,velab  universali  Ecclesia» 
Romanus  poatifex  habeatur :  qui  sit  fuerit  abseas, 
velde  coliegiocardiaalium  dod  fuerit^  ad  locum  ia 
quo  cardinaies  sunt  in  coDsistorio  veaire  debet  vo- 
catus,  et  eo  electioni  de  se  factfle  consensum  pree- 
stante,  prior  diaconorum  exuit  eum  cappa,  sive 
chlamyde  qua  utitur,  et  ponit  ei,  si  dod  habet,  al- 
bam,rochetum,  oamisiam,  etoraamentum  ad  mo- 
dum  presbyteri  super  humeros  si  est  presbjter ;  vel 
D  super  laevam  partem,  si  est  diaconus,  et  non  in  pre« 
sbjteri  ordioe  coDstitutus  ;et  posteapoait  ei  man* 
tum  et  dicit  Investio  te  de  papatu  Ramano  ut 
prmis ur bi et  oi*bi feiiTSidiiei  etiamaDDulum.  quo 
uti  coDsueveruDtprflBdecessoresipsius,  elei  mitram 

competeDtemtemporisupercaputimpooit;etpeteDs 
ab  eoquo  aomine  vocarivelitjpsum  eo  253  no- 
mine  quo  ei  placuerit  vocabunt ;  quo  facto  facit  eum 
sedere  in  sede,  sive  in  faldistorio ;  et  dcpositis  com- 
munibuscalcies,sihabenturrubeacalceameutapa- 
palia,  calciatur  eidem.  Et  sic  cardinales  omnes  per 
ordinem,  primo  episcopi,  secuodopresbjteri,tertio 
diacoDi,  veaiunt  coram  eo  flexis  geaibus  ;  et  ideax 


il27 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  UTURGICA  OPERA. 


ill8 


electiis  ipsos  ordinate  ad  pedem  recipit  el  ad  pacis 
osculum,necnonctomnesalioscapeliauos  suos,  ac 
ceeteros clericos  etlaicos  venientes  ad  *»ju3  reveren- 
liam,  infimos.majoresetmediocres.  Quibusexpedi- 
tis,  cruce  preeeuntepapali  duciturprocessionaliter  a 
cardinalibus,  ei  a  tota  curia  ad  cathedralem,  velad 
aliam  majorem  ecclesiam  loci,  in  quo  cst  curia,  si 
locus  in  quoeligitur  civitas  non  existit;inqua  ec- 
clesia  ad  altare  ducilur,  et  ante  ipsum  altare  pro- 
stratusoratdiutius ;  et  dumorat,rel)e{^m  laudamus 
ab  omnibus  clericis  solemniter  decantatur ;  quo  de- 
cantato,  priorepiscoporum  dicit  Pa/ernos^er,et  suf- 
fragia|consueta,et  Orationem  Omnipotens  sempiterne 
Deus^miserereelectonoitro,  Qua finita, idem  electus 
surgensab0rationedicit5(7  nomen  Domini  benedi- 
c/um,  elfacitbenpdictionem  ;quaexpleta,rcverenter 
osculatur  altare,  et  ut  onlinate  venit  ad  ecclesiam, 
sic  redit  ad  cauierain  suam«  et  siguando  semper  in 
eundo  et  redeundo.  Et  post(|uam  redierit  ad  came- 
ram,dcponit  pluviale  el  mitram,  etassumit  rubeum 
mantellum,  ac  habere  debetcaligas  de  pannorubeo 
sine  pedulibus  et  constapbilibus,  et  infulamrubeam 
de  scarleto,  et  postea  parvos  calceos  de  panno  eo- 
dem,  et  calceos  religiosos  usque  ad  medium  crus  de 
corio  rubeo,  et  tunicas  et  vestes  de  scarleto  albo,  et 
desuper  pannos  albam  camisiam ;  et  erit  subcinctus 
cingulo  de  serico  ruheo  super  camisiam ;  et  ipsa  ca- 
misiaeritita  longa,  quodelevata  competeutersuper 
ipsumcingulum  reQectatur. 

XI.  De  pronuntiatione  nominis  assumpti  per  electum 
in  papam  fienda  populo  perpriorem  diaconorum  car- 
dinaliumnari^ando  modum  electionis. 

Cum  autem  prsedictae  Roman^  Ecclesice  fuerit  de 
pastoreprovisum,  prior  diaconorumdictamelectio- 
nem  populoannuntiat,diceiis :  Siplacetaveannuntio 
vobisgaudium magnum,  vel  aliud  thema^  sicutplace- 
bit ;  et  narrat  quomodo  254  coDCorditer,veladua^ 
bus  partibus  cardinalium  per  viam  scrutiaii,  com- 
promissi,  vel  Spiritus  sancti  de  collegio,  vel  extra 
coUegium  elegerunt,  nominando  etlaudandoperso- 
nam  electi,  etproauntiaado  nomen  de  novo  assum- 
ptum. 

XII.  De  episcopo  inpapam  electo,etejus  Benedictione 

et  coronatione, 
Episcopus  qui  in  papamelectusest,non  consecra- 
tiirdenuo,sed  benedicituraliquodie  Dominico,  quo 
et  coronatur  ;  et  descendens  de  palatio  suo  apud 
sanctum  Petrum,  intra  ecclesiam  more  solito  cum 
rubeo  pluvialiy  et  mitra  in  looosolito.  Oratione  fa- 
cta,  receptis  omnibuscardinaJibusetpraelatisad  re- 
verentiam,  et  dicto  Sit  nomen  Domini  Benedictum,  et 
responso  Exhoc  nunc  etusqueinsxculum,  et  Bene- 
dictione  data,vaditad  vestiarium,capellam  videlicel 
sancti  Gregorii ;  el  ibi  servitur  ei  per  episcopum  et 
diaconumcardinalesadhoCfassumendos,etperprio- 
rem  diaconorum,  seu  per  priorem  basibcae,  qui  et 
portat  mitram,  et  annulum,  ethabet  ferulam  ;  et 
ibidem  electus  in  papam  induitur  omnibus  paramen- 
tia  pretiosis  et  solemnibus  aptia  tempori  et  diei^  et 


A  ponitur  pretiosissima  mitra  in  capite,  et  dalur  sibi 
annulus  pontificalisper  eumdem  episcopum ;  etcu- 
bicularius  primum  annulum  imponit  digito  summi 
pontificis.Etdumdominuspapadalmaticamrecipit, 
ipse  episcopusinduit  se  superpelliciOy  amictu,  et 
pluviali  coloris  diei,  et  portat  mitram  simplicem. 
Gum  autem  dominus  papa  planetam  imluit,  venit 
idemepiscopusad  latussummipontificis;  etaccepto 
annulo  de  manu  acoljthi,  ponit  eum  in  manu  do- 
mini  papae  paratiomnibus  paramentis  et  mitraso- 
Iemnibus,et  cubiculariusponit  primumannulum.  Et 
episcopus,  acceptanaviculacumincenso  de  manu 
acolythi,  porrigit  eam  papae,  et  osculatur  manum 
ipsius  ;  etimposito  incenso  in  thuribulum  per  pa- 
])am,  episcopus  vadit  ad  locum  ubi  sunt  alii  episcopi 

Q  cardinales  processionaliter  ordinati, factis  impeosis 
obsequiis  quae  iieri  solent  et  impendi  quando  Ro- 
manipontilices  parantur,  salvo  quod  tunc  iu  ipsa 
Processione  non  portat  pallium,  quod,  ut  infra  se- 
quitur,accipiet  inaltari ;  quam  processionem  ordi- 
natarchidiaconus,  vel  prior  diaconorum  infrascri- 
pto  modo. 

255  ^I^I  De proeessione  qualiter  fieri  debet. 

Proceditsubdiaconuscumcruce,indutustuniceI!a 
propter  solemnitatem.  Huuc  sequuntur  abbates. 
episcopietarchiepiscopi.Posthosvaduntpresbyteri 
cardinales,quossequunturepi<«copicardinalessecur.- 
dum  prioritatessuas.Post  hos  vaduntacolythicum 
navicula,  thuiibulo  etincenso  ;  post  ipsos  septem 
subdiaconicum  tunicellis,portantPs  septem  candela- 
Q  bra  cum  facula ;  inmedio  quorum  vaditille  quidic- 
turus  est  Epistolam,  portans  librum  Evangeliorum, 
et  cum  eo  qui  lecturus  est  epistolam  Graecam  :  et 
post  eosquilecturus  est  Evangelium  graecum.  Dia- 
coni  cardinales  sequuntur  ordine  suo,  inter  quos 
estille  quidicturus  estEvangelium^uUimusvelcon 
ultimoduodiaconicardinales,unusadextris,etaliQs 
a  sinisiris,  ducunt  dictum  papam,  circa  quos  est 
subdiaconus  qui  servit  demitraportans  tobaleam. 

XIV.  De  Benedictione  danda  perpapam  in  Pro- 

cessione, 

Procedens  autem  dominus  papa  sic  processiooali- 
ter  per  ecclesiam,  continue  benedicit.  Cum  aotem 
pervenerit  ad  chorum,  obviant  ei  tres  presbjteii 
cardinales,  qui  aptant  ei  planetam,  quos  ad  pacem 
D  recipit,  et  ipsi  osculantur  cum  reverentia  pectoi 
ejus.  indeprocedens  vaditprocessionaliterusquead 
altare,  sed  non  ascendit  ad  altare.Tunc  facta  ood- 
fessione  ascenditsedempreeparatam  noneminentio- 
rem,  sed  sedet  in  faldistorio  in  plauo  posito  ioter 
altare,  et  sedem  eminentiorem  ;  et  ibi  coram  ipso 
veniunt  Albanensis,Portuensis  et  Ostiensis  episcopi, 
vel  archipresbyter  Ostiensis,  si  non  sit  episcopus ; 
qui  Albanensis  dat  primam  orationem,  scilicet : 

Oremus,  —  Deus^  qui  adesse  non  dedignaristAi' 
eunque  devota  metUe  invocaris,  adeito^  qumsum^, 
invocationibu8nostris,el  huic  famulotuo  N.quemii 
culmen  apostoleum  commune  judicum  tum  pMii 


1129 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


U3D 


elegityUberlalemsupernxBenediciionis  infunde,ut$en* 
tiatse  tuomuneread  huncapicempervenisse,Per,eio, 

Secundam  episcopus  Porluensis. 

Oratio,  —  Supplicationibus,  omnipotens  Deus, 
effectum  consuetaepietatisimpende,  ^^^et  grdtia 
Spiritus  sancti  hunc famulumtuum N.  perfunde;ut 
guiin  capiteEcclesiarum  nostrxservitutismysterio 
comtituitur,  tux  virtutis  soliditate  roboretur,  Per, 

Tertiam  episcopus    vel  archipresbvter  OstieQsis. 

Orateo,--DeuSy  quiaposlolum  tuumPetruminter 
caeteroscoapostoLospnmatum  tenere  voluisli,  eique 
univei*S3B  Christianitutis  molemsuperimposuistit  res- 
picepropitius,qucssumus,huncfamulum  tuum  N.qnem 
dehumiti  cathedra  violentersublimatum  in  tkronum 
ejusdemapostolorum  principis  sublimamus :  utsicut 
p7'ofectibus  tantcedignitatis  augetur,ita  virtutum  me. 
ritis  cumuletur;  quatenus  ecclesiaticae universitatis 
onus  teadjuvante  digneferat,etate,  quies  beatitudo 
tuorum,  mentam  vicem  recipiat,  Qui  vivis. 

Ki  vero  quodprimicerius  cum  schola,  poslquam 
primopapaperveDit  ante  altare,  cautabit  Introilum 
et  Kyrie,eleisontCaini[i  RomaDO/etstant  infaldistorio 
in  plaDO  positorecipitdomiuuspapadomiDOscardi- 
nales  omDes,  tam  diaconos,  quam  presbyteros  et 
episcopos  et  pr8B]atos,ad  pedem  et  osculum. 

XV.  De  pallio  dando  papas  per  priorem  diaconorum 

cardinalium , 
Quibus  receptis,  venit  ad  altare,  ubi  estdesuper 
pallium  paratum,  per  priorem  diaconorumcapella- 
norum,  siveperpriorembasilicaeSaactaesaDctorum ; 
et  duo  priores  diacoui  cardiDales  tcDCDt  pailium 
ipsum,  et  tuuc  prior  illorumduorum  solus  dat  pal- 
lium  poDtifici  sub  his  verbis  lAccipepallium,  pleni- 
tudinem  scilicet  pontificalis  officii,  ad  honorem  omni' 
potentis  Dei  glorosae  Mariae  virginis  ejus  genitricis, 
beatorum  Petri  etPauli,ac  sanctae  Romanae  Ecclesice, 
Etaptato  palUo  ipso  super  eum  cum  tribus  spiuulis 
aureis,  ut  est  moris,  asceudit  summus  pontifex  ad 
altare,  et  facit  iaceDsum  ;  el  demum  redit  ad  emi- 
neDtemsedem,  et  recipitomnes  cardinales  adoscu- 
lam  pedis  et  oris,  et  dicit  Dominus  vobiscum,  vel 
Pax  vobis,  siveGloria  in  exclesis  Deo,  utdies  rcqui- 
ret  ;  eldicitOratioaemDomiDic8ealte,etaliamdicit 
pro  se  secreto  ;  qua  Oratioae  completa,  et  secuta 
respoDsioae  Amen,  papa  residel  ia  sede,  et  prior 
diaconorum  cardioalium  portans  ferulam  in  manibus 

cibus,  omaibus  iudutis  solemuiter,  desceadit  ante 
altare,  et  facit  duos  acies  sive  filas,  unam  ex  una 
parte,  et  unam  exreliqua,«qualiterdividendo,  ita 
quod  in  quaiibet  acie  siut  de  quolibet  ordiue  ;  et 
ponit  primo  diacoaos  juita  altare,  secundo  subdia- 
coDos,  tertio  judices,  quarto  scriaiarios  ia  ordioe. 

XVI.  De  Laude  incipienda  per  priorem  diaconorum 

cardinalium  rubrica, 

TuQc  ipse  prior  diacoaorum  iacipit  laudem  sic 

alta,  voce,  quasilegendo,  Exaudi,  Christe,  etjudices 

et  scriniarii  respoudeat  similiter  ia  caalu,   quasi 

legen  io :  Domino  nostro  N.a  Deo  decreto  summopon- 


A  tifici  et  universali  papse  vita  ;  et  sic  dicitur/  et  re- 
spoDdetur  ter.  Item  idem  prior  dicit  Salvator  mundi, 
judices  et  scriaiarii  rcspondent  Tuillumadjuva ;  et 
sic  faciuQt  ter.  Item  idem  priordicit  bis  Sancta  Ma- 
ria ;  et  illi  respoadeat  Tu  illum  adjuva.  Eodem 
modo  dicit  taatum  semel. 
Sancte  Michael,  respoadetur  Tu  illum  adjuva, 
Sancte  Gabriel^  resp.  Tu  itlum  adjuva, 
Sancte  Raphael,  resp.  Tu  illum  adjuva, 
Sancte  Joannes  Baptista^  resp.  Tu  illum  adjutia, 
Sancte  Petre,  resp.  Tu  illum  adjuva. 
Sancte  Paule,  resp.  Tuillumadjuva, 
Sancte  Andrea,  resp.  Tu  illum  adjuva, 
Sancte  Stephane,  resp.  Tu  illumadjuva. 
Sancte  Leo,  resp.  Tu  illum  adjuva, 
jg     Sancte  Gregori,  resp.  Tu  illum  adjuva, 
Sancte  Benedicte,  resp.  Tu  illum  adjuva, 
Sancte  Saba,  resp.  TuUlum  adjuva. 
Sancta  Agnes,  resp.  Tu  illum  adjuva. 
Sdncta  Caecilia,  resp.  Tuillum  adjuva. 
Sancta  Luda,  resp.  Tu  illum  adjuoa, 
Sancte  Basili,  resp.  Tu  ilium  ctdjuva, 
Dicit  Kyne  eleison  ter,  et  respoadetur  ter  Kyrie 
eleison, 

XVfl.  De  Epistola  Latina  et  Graeca,  et  Bvangelio 
Latino  et  Grceco,  cantandis  super  pulpUum, 
Et  postea  omaessimul  uaa  et  alta  voce  dicunt 
Kyrie  eleison,  258  etlaudibus  liaitis,  iegitur  Epi-  y 
stola  Latiaa  et  Grsoa  subsequeQter  super  pulpituiH, 
sic  etiam  Evaogeiium  LatiaumetQrfficum. 
XVIl.  Deindumentis  episcopi  cardinalis. 
^     Ille  vero  episcopus  cardiaalis  qui  servit  pap» 
debet  esseiudutu^  superpellicio,  amictuetpluviale, 
ethabere  mitram  simplicem,  etsicHissasuo  ordiae 
procedit  usque  ad  lioem  ;  et  communicabit  cum 
solemaitate,  Don  super  altare,  sed  ad  sedem  emi- 
aeatem. 

XIX.  l)e  corona,  quai  vocatur  regnum,  imponenda 
papae  pet*  priorem  diaconorum  cardinalium, 
Post  Missam  idem  summus  pontifex  dicit  Sit  no- 
men  Domini  befiedictum,ei  respondetur  ^&x  Aoc  nunc 
et  usque  in  saeculum .  H  uj  usmodi  autem  episcopus  qui 
servitQOQ  dicit  Hu/^osanno^  ;  sedomaibusriteper- 
actis,  ipse  summuspoQtifexetomaes  cardiaaleset 
alii  praelati  et  subdiaconi,  quilibet  in  gradu  suo, 
induentur  vestimentis  pretiosis  altii  coloris,epi.<copi 
D  pluvialibus,  presbyteri  casulis,  diaconi  dalmaticis, 
subdiaconi  tunicellis,  acolythi  superpelliciis  et  alii 
capellaQi;archiepiscopi,episcopi,  abbates,  patriar- 
chffi  pluvialibus ;  et  judicesetscrioiarii,  similiteret 
advocati  eruQt  induti  pluvialibus  ;  etprimiceriusin 
pluviali  et  mitra,  et  caatores  ia  superpelliciis.  Et 
papa  omniapreliosaorQameQtahabebit^et  pallium 
et  mitram  optimam  et  chirotheca8,et  aanulum  pasto- 
ralem ;  et  sic  cum  omnibus  veait  vel  adportam,  vel 
ad  gradus  ecclesiffi ;  et  ubi  prior  diacouorumcardi- 
Qalium  extrahit  sibi  mitram  ;  et  pouit  ei  coroaam 
qu83  vocatur  reguum,  ia  capitOi  toto  popuio  accla- 
maute  Kyrieeleison  ;  et  siccum  omniornatu  quili- 


Patrol.  LXXVin. 


36 


1131 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


ii3i 


bet  cardinalis  etpraBlatuseqiiitatequum  coopertum  A  solium  glonasteneat.  Etidemdomiauspapa  stando 


panno  albo ;  subdiaconi  vero,  capellani,  scriuiaiii/ 
etalii  equitant  ornate  vestili,  non  tamen  equos 
coopertos.  Papa  equitat  equum  faleratum,  non 
coopertum  a  parte  anteriori»  ex  parte  vero  poste- 
riori  coopertum  de  scarleto. 
2 59  XX .  Z)e  ordine  Processionis  post  Mis  sam,  spec- 
tante  ad  priorem  diaconorum  cardinalium. 
Sic  omnibus  equos  ascendentibus,  priordiaconO' 
lum  cum  ferula  ordinat  Processioncm  hoc  modo. 
Primo  praecedit  equns  domini  papiu  faleralus  ; 
secundo  vaditsubdiaconus  cum  crucc;  tertio  duo- 
decim  bandonarii  cum  duodecim  vcxiliisrubeis,  et 
duo  alii  cum  duobus  cherubiu  in  canieri  [Forte, 
camurinisj  in  lanceis  ;  quarto  duo,  qui  hodie  non 


juxtaipsam  sedem.acripittrespujiillatas  denariorum 
de  gremio  camerarii,  et  prujicit  interpopulum,  di- 
cens,  A7'gentum  et  awum  non  est  mihi,  guodautem 
habeo,  hoc tibido.  Ei  tuncduo  cardinales  miaistrant 
ei,  et  accipientes  eum  ducunlad  ecclesiam  sancti 
Salvatoris  perviam,  ubi  eratdicta  porticus. 

Yenientibus  auLem  eis  a  dicta  sed  stercoraria, 
acjclamalur  D.  N.sanctusPelruseligit.  Sicquedaci- 
tur  per  dictps  cardinales  usque  post  altare,  et  ibi 
orat;quo  intrante  et  orante,  cantatur  a  canonicis, 
Te  Deum  laudamus.  Postquam  vero  oraveril,  dicil 
super  altare,  et  supor  populum  Sit  nomen  Domini 
benedictum,  et  respondetur  Ex  hoc  nunc  et  usque  in 
saeculum  ;  et  postea  ducitur  ad  sedeoi  eminentem 


sunt,  prapfecti  navales,  induti  pluvialii^us  ;  quinto  q  maruioream,  etibirecipit  Lateranenses  cauonicos 


scrinarii,  sexto  advocati,  septinio  jndices,  octavo 
cantores,  nono  diaconi  qui  legiint  Epistolam  et 
Evangelium  in  GreBco  ;  decimo  abl)ates  forenses, 
undecimo  episcopi|duodecimo  archicpiscopi,decimo 
tertio  abbates  Urbis,  decimo  qiiarto  patriarchoe,  et 
episcopicardinales,decimo  quinto  pre.Nbytericardi- 
nales,  decimo  sexto  diaconi  cardinales,  decimo  sep- 
timo  dominus  papa,etsubdiacouus  cum  tobalea,  et 
serviens  qui  portal  umbraculum.  Sic  venit  proces- 
sionaliter  usqne  ad  Lateranum  ad  sedcm  stecora- 
riam^  ubi  cum  descendit  de  equo,  deponit  regnum 
et  assumit  milram. 

Processionaliter  autem  procedens   a  scahs  beati 
Pctri,  postquam  equitaveritusque  ad  dictamsedem 


ad  pedeni  etosculum  ;  quofacto^duciturper  cardi- 
nales  ad  palatiumZachariae  papaa,  quod  vulgariter 
dicitur  Casa  Major,  etvenitad  portam  palatii.  lade 
intratpalatium  per  ecclesiam.  Intra  portam,  qua 
ascenditur  addictumpalatium,etportam  ipsiuspa- 
latii,  ponilur  faldistorium,  ubi  sedetdomiauspapa, 
in  illis  scilicet  gradibus  ubi  solet  sedere  quando 
cantalurGZor^Vz,  taus,  etc,  etibipapasedente/prior 
presbyterorum  cardiualium,  ordinatis  judicibus  et 
scrinariisinfilOffacitibidem  laudem,  sicut  diaconus 
cardinalis  feceratin  Missaante  Epistolam  postOra- 
tionem  in  basilica  sancti  Petri.  Postea  duciturab 
ipsiscardinahbus  perpalatiumusqueadportamec- 
clesioe  sancti  Silvestri,  ubi  sunt  dua?  sedes  porpby- 


stercorariam  perviam  Sacram  seupapse,  iiunt   in  r  reticse,  et  papasedetinilla  quae  est  addextram,ubl 


eodem  loco  equitationispost  eumper  senescalcum 
vel  alium  ter  missiJia  seu  jactus  pecuniae,  ut  ahas  in 
tribus  locis  fiunt  missiiia,  scilicet  ad  turrim  de 
Gampo,  ubi  unusdefamiliapapsefacit  alium  jactum 
stando  in  loco  aliquo  eminentiori,  ct  ibi  dominus 
papa  stat,  et  veniunt  illucJuda>icumlege,facienles 
ei  laudem,  et  ofTerunt  ei  legem^  ut  adorct ;  et  tunc 
papa  commendat  legem,  et  damnat  observantiam 
Judreorum  .siveintellectum,  quia  quem  dicunt  ventu- 
rum,  Ecclesia  docet  etprasdicatjam  venisse  Domi- 
num  Jesum  Christum.  Similiter  cum  pervencril  ad 
palatium  Cencii  Musca  in  Punga,  unus  de  farnilia 
papflefacitunumjactum.Similiterfacitaliumjactum, 
cumpervenerit  ad  sanctiim  Marcum.  Similiter  cum 
perveneritadsanctumAdrianumfacitaliumjactum, 


prior  basilictie  sancti  Laurcutiidat  ei  ferulam,qace 
est^ignumcorrectionisetregiminis,  etclavesipsius 
basilicae  et  sacri  palatii  Lateranensis,  in  quibus 
siguilicaturpotestas  claudendietaperiendi,  ligandi 
atque sol vendi ;  et cum  ipsa ferula et clavibus  accedit 
adaliam  sedem  similcm,  quae  est  ad  &Inistram,  et 
tunc  restituit  eidemprioriferulam  et  claves,  et  inci- 
pit  sedereinillasede  sccunda.  Et  postquam  aiiquaQ- 
tulum  sederit,  idem  prior  super  plaoetam  cingit 
eidemdomino  papse  zoaam  261  de  serico  rubeo, 
in  quo  pendere  debct  bursa  purpurea  in  qua  sint 
duodecim  lapides  prctiosi  cum  sigillis^  et  muscus. 
Et  dum  inipsa  sede  sedet,  recipitofficiaJespalatii  ad 
pedem  etosculum  ;  et  sedensibi  accipit  de  manu 
camerarii  denarios  argenteos  valentes  decemsolidos 


r  ^ j ,      ^ ^-^w^>, — 

stando  in  fenestra  palatii  sanctoe  Martinae  ;  et  sic      Provesinos,  et  projicitsuper  populum  ;  ethocUfiit 


venit  adplateam  Lateranensem,etduciturad  porti- 
cum  quae  vadit  ad  ecclesiam  sancti  Joannis  Latera- 
nensis  ;  etibiante  porticum  nunc  destructam  statim 
Lateranenses  canonicicum  eorum  comitiva,  induti 
solcmnitcr,  et  cumcruceprocessionali  260  papam 
recipiunt,  cumdescendit;qui  descendit  ad  dictam 
sedem  stercorariam,  etdeponit  regnum,  et  accipit 
mitram  ;  etpostquampapadescendit,sedet  indicta 
sedemarmorea,  qure  vocaturst«^rcoraria,  ct  veniunt 
omnescardinales,  ethonorificeelevant  eum,utvere 
dicerepossit :  Suscitat  depulvere  egenuvi,  etdcster- 
core  eri'gttpauperem,ut  sedeat  cum  principibus,  et 


ter,dicendo  singuhsvicibus:/>i5/>er5i<,  deditpaupt' 
ribus,  justitiaejus  manetin sxcutumsaeculi.  Inistis 
duabus  sedibus  debetpapa  taliter  sehabere^ut  po- 
tius  videatur  jacere  quamsedere,  et  nuUa  istorum 
sedium  erit  cooperta  velparata^  nec  etiam  Sterco- 
raria,  sed  nuda. 

XXI.  Quando  papa  ducitur  ad  sanctum  sanctarun. 
Deindeducituradsanctasanctorumperipsampor 
ticum  sub  iconassanctorumapo8toiorum,qu(eptf 
mare  venerunt  nemine  ducente;et  intrat  dictam  basi- 
licam  sancti  Lauren  tn,  qu89  vulgariter  dicitur  sancti 
sanctorum;et  ante  aitare  su^  Oratiotieoifacil^' 


i 


1133 


ROMANI  ORDINES.  —  XlV. 


il34 


tantibus  priore  etcanonicU  basilioffi  ipsius  Sanctie  A  Benediclione  data,diveptet  ad  Jocumubidebebitin- 


Sanctorum  Te  Deum  latidamus;ei  postea  reducitur 
adcapellam  sancti  Siivestri,inqua  intral  etsedetin 
loco  parato  cumornainentissuis,tenenteeo  inantum 
super  scapulas,  et  mitram  super  fanonem  seu  ora- 
rium;et  dat  presbyterinm  Postearedit  ad  cameram, 
in  qua  deponit  casulam  etpallium,etassumit  man- 
lnm,ctvaditcomedere.  Solebat  tum  primo  recipere 
jurameutum  asenatore  seoundum  fovm^m, Ego  ta- 
lis,  etc,  verum  bujusmodi  juramenti  receptio  diu 
est  quod  fuit  omlssa. 

XXW.De  officio  senatorum  Vrbisin  ipsa  sotemnitate 

rubrica» 

Item  notandum  quod  senatores  postquam  domi- 
nus  papadeequofalerato  descendit  juxta  ledem 


dni  ;  et  dicta  Terlia  cum  capelianis,  assistente  sibi 
episcopo  cardinale  qui  tenere  debet  librum,  cum 
Oratio  dicitur  a  papa  in  fineTerti«,calciabitur  cali- 
giset  sandaliis  a  subdiacono  et  nno  ex  acoljthis, 
dicentibus  capellanis  vicissim  Psalmos,  videlicet 
Quam  amabitia,  cum  263  cieterisquae  dicisolent. 
Quibus  expletis  cum  Orationibus  consuetis,  lavabit 
manus  fundentes  ibi  aquam  episcopocardinale,qni- 
eidem  inofficio  assistere  debebit.Ablutione  facta,ei 
episcopo  cardinale  ad  locum  suum  reverso,  indue* 
tur  omnibus  ornamenti  s  viridibus,pretiosis  et  solem- 
nibus(quia  dies  Dominicus  hoc  requirtt)quibusRo- 
manus  pontifex  utisoletinMissarum  solemniis^per 
diaconumcardinalem  et  subdiaconum,  eisdem  per 


stercorariaui,  ipsumequum  recipiunt  etadducunt,  g  acoljthos  ministratis.  Cumautem  dominus  episco 


quem  ounaliter  reddunt  camerario,  ut  est  moris. 

Ilem  notandum  quodasanctoPetroad  Lateranum 
tiiint  domino  pap»  arcus  triumphales,et  clerici  Ro- 
nianioccurrunteideminduti  inviaSacra,ubicuaque 
possunt,cumthuribulisetincenso,etinrenuntiatione 
dantur  Uomanis  pro  arc;ibus  xxxv  librseyet  dericis 
pro  thuribulis  xuilibrsB  et  dimidia. 

262  XXIII.  Qnaliter  dominus  papa   ad  mensam 
ducitury  et  de  ordine  sedendi  in  ea  rubrica, 

Cum  autem  vaditcomedere,iuo  diaconi  cardina- 
lesducuntip8umadmensam;eteosedente,episoopU8 
cardinalis  datsibi  aquam  duobus  diaconibnscardi- 
nalibustenentibus  tobaliam.nec  debettenere  man- 
tellum;quoioco  faota  Benedictione,vadunt  ad  men- 
sam ;  in  parte  dextra  sedent  episcopi  et  presby teri 
cardmale8;in  sinistra  vero  diaconi.  Etattende  quod 
doaiinus  papa,dum  est  in  mensa  indutus  est  omni- 
bus  paramentis  mensalibus,excepto  quod  lenet  man. 
tumad  scapulas  et  fanonem;in  capiteveromitradesu- 
per;cardinale8veroomneshabent  superpeliiciacum 
mantelli8,et  mitras  simplices.Cum  autem  lavaride- 
beat,8urgit  episcopus  et  duo  diaconi  cardinales,et 
dant  aquam  utprius;quadataredeunt  adpropria  lo- 
ca  in  mensis  ,  et  potu  recepto,  dictoque  Tuautem^ 
surgit  diaconus,et  tenetthunitiam,dnm  gratiae  refe- 
ruatur.QuibusfinitiSjdextrantibus  eum  duobus  dia- 
conibus  intrat  cameram,ubiper  capellanos  exuitur 
omnibus  paramentis.Omnes  vero^cardioalesad  pro- 
priarevertuntur,sicut  in  mensa,  sed  euntinduti.At* 
tendendum  quodin  ultima  lotione  cardinalesdehent 


puscardinalisad  locum  suumreversusfuerit^utpras* 
dictuni  e8t,induetur  superpellioio,amictu  etpluviali 
viridi  cum  mitra  simplioi. 

XXy.Demitra  imponenda  papx  perdiaconum  cardi- 

naletn,et  de  annulopontificalidandoperepiscopum 
cardinalem, 

Postmod  um  imposi  ta  mitra  pretiosa  domino  papa; 
per  diaconnmcardinalem^dabitur  sibi  annuluBpon- 
tificalis  per  eumdem  episcopum  qui  sibi  serviet,  uno 
excubicularisdigito  domini  papffl  prndictum  annu- 
lum  imponente.  Deinde  accepta  navicula  de  manu 
acolythi  perepiscopumqui  sibi  ministrabit,pr£esen- 
tabiteamdominopapfiB,etosculabiturroanumip8iu8; 
etimposito  incenso  in  thuribulo  perdominum  pa- 
pam,  episcopus  ibit  ad  locum  suum,  ubi  fuerintalii 
cpiscopi  cardinales  processionaUterordinati.  Prn- 
missis  ituque  omnibus  rite  completis,  qun  fieri  et 
impendi  solent  quando  revestiunturRomanipontifi- 
ceset  parantur,  excepto  quod  in  Processione  qun 
sequitur,  non  portahit  pailium,  sed  ipsum  recipiet; 
aliasy  ut  inferius  describetur,  dicta  Processio  per 
prioremdiaoonorum  cardinalium  modo  infrascripto 
ordinabitur. 

XXVi.Ordo  Processionis  ante  Introitum  Missx. 

Primo  procedit  subdiaconus  cum  cruce  indutus 
tuniceila^  et  posteum  sequunturabbates,  episcopi, 
archiepiscopi,  induti  pluvialibns  et  mitris  simplici- 
bus;et  postmodum  sequentur  presbjrteri  cardinales 
planetis  induti  cum  mitris  simphcibus;deinde  epis- 
copi  cardinalesinduti  pluvialibuscum  mitrissimpli- 


sedendoinmensaIavari,etunu8aliiteaeretobaleam  D  cibus,etquiIibetordine  8uo;postmodam  sequuntup 


domicello  fundente  aquam, 

XXIV.  De  coronatione  papm  extra  Vrbem^  et  de 
prima  reverentiafisndasibiper  cardinales  etalios 
prxlatos, 

Inprimissummomanehoradecentidomiiiuspapa 
indutus  piuviali  rubeo  cum  mitra  frigiata  iutrabit 
ecciesiam  sanotiJoannis,  ubi  coronatio  debet  cele- 
brari.  Cum  autem  diclam  ecclesiam  iotraverit,  in 
medio  ecclesi»  parato  sibi  faidiBtorio  orabii.Oratioaa 
factav8tando,reGeptis  omuibui  cardinalibus  et  prse- 
latii  adrevereatiam  ordine  suo^dioetSt^  nomenDo- 
mini  benMcium,  et  mpondetur  Bx  koc  nimc»etG. 


d  uo  acoly  thi  ceroferarii,et  alius  cum  navicula  thuribu- 
loetincenso,  indutisuperpelliciis.  Postdictosacoly- 
thosordinabunturseptemsubdiaoonicumtuniceliis 
portantes  septem  candelabra;et  in  medio  dictorum 
septem  2646^*i^Bu^^i<L<^<)nus,quidicturu8  est  Epi- 
stolam,  portans  librum  Evangeliorum  ante  pectus; 
et  juxta  dictumsubdiaconumibit  unus  alius  subdia- 
conus  qui  dicturus  estEpistoIamGncam.Postpra- 
dictossubdiaconossubsequiturdiaconusquileclurus 
est  Evangelium  in  Graeco.  Subsequenter  incedent 
diaconi  cardinalesordine  suo,induti  dalmaticis,inter 
quo8  est  ille  cardinalis  quidioturus  estEyangelium 


ii35 


APPENDIX  AD  S.  GUEGOKII  MAGNI  HTURGICA  OPEUA 


1136 


ultimus.  Deinde  duo  diaconi  cardinales,  uuus  a  A  osculumiterato.Quareceptipnefinila^landoincJpit 


deztris,et  alius  a  sinistris^ducunt  dominumpapam 
extensa  mappa  super  caput  ejus,  ut  moris  est  ;  et 
ultimosubseciuitursubdiaconusqui  servietde  mitra, 
cumtobalea  procedens  ante.  Dominus  papa  sic  pro- 
cessionaliter  per  ecclesiamcontinuebenedicet.Gum 
autem  ad  thronum  pervenerit,  obviabunt  sibi  tres 
presbytericardinales,quosad  pacem  recipiet,etip8i 
osculabuntur  cum  reverentia  pectusejus^etultimus 
aptabit  planetam  pap6B. 

XXVII.  De  confessione  qux  fit  allare,  et  Introitu 
Mutx,  et  Omtionibus  qus^  dicuntur  super  eum 
propealtare. 

Subsequenter  procedens  ibit  processionaliter  us- 
que  ad  altare,  sed  non  ascendittuncad  altare;  sed 
abstracta  sibi  mitraperdiaconum  cardinalem,facit  ^  det  ante  altare,et  faciet  duas  acie8,266  nnam  ex 


Gtoria  in  excelsis  Deo;qiio  HymDoAngelicocantato 
a  caDtoribus,dicet  ineadem  sede  Pax  vobis,  et,res- 
poDso  Et  cum  spiritu  tuo,  incipit  Orationem  Domi- 
niciB  alte;qua  Oratione  completa,  et  secuta  respon- 
sione  Amen^potest  dicere  aliam  Orationem  secrete 
pro  seipso,sivoluerit.  Exprimatur  tamen  Oratio  per 
extensum ;  postmodum  residebit  in  sede. 

XXXI.De  rebus  statuumor  dinandis  per  priorem  dia- 
conorum  cardinatium^et  taudibus  per  eumctem  tn« 
cipiendis  ante  Epistotam, 

Ipso  igitur  domino  papa  sic  in  sua  sede  residen- 
te,  prior  diaconorum  portaus  ferulam  in  manibus 
cumdiaconibusetsubdiaconibusyscinariisetjudici- 
bus,omnibu8  pluvialibus  solemniter  ind  uiis,descen- 


confessionem,  ut  est  moris.  Et  cum  fit  confessio, 
incipiunt  cantoreslntroitum,  et  subsequenter  Kyrie 
eteison.  Etfacta  confessione,  dominus  paparecipit 
mitram,et  ibit  ad  sedem  8uam,non  eminentem,8ed 
sedebitin  faldistorio  in  plano  posito  inter  chorum 
et  altare  propter  dispositionem  ecclesise,  versa  ta- 
man  facie  ad  altare.  Domino  papa  sic  sedente,  venient 
trese  ipscopi  cardinales  coram  ipso,8cilicet  Albanen- 
siSjPortuensis  et  Ostiensis;  quibus  sic  astantibus  co- 
ram  papa»  Albanensis  dicitprimam  Orationem,sci- 
licetf  DeuB  qui  adesse  dignaris,  ete.,  ut  supra 

SecundamdicetepiscopusPortuensis  vel  ejus  sub- 
rogatus,  scilicet,  Supplicationibus  nostriSt  etc,  ut 
Bupra. 

Tertiam  dicet  episcopus  Ostiensis,  scilicet,  Deus, 
qui  apostolum  tuum  Petrum,  etc,  ut  supra. 

XXVllL  De  secunda  reverentiaprxlatorum. 

Sciendumest  tamen  quod  quandodictffiOrationes 
dicentur,  dominuspapanonsedebit^sed  stabitsine 
mitra;et  postmodum  265  dominus  papa,  sedens 
in  faldistorioinplanis  posito,  recipietdominos  car- 
dinalesetprffilatosomnes  adpedem  et  osculum. 

XXIX.  De  paltio  dando  per  priorem  diaconorum  car- 

dinalium. 

QuibuB  receptis,  veniet  adaltare,ubi  erit  paliium 
paratum  per  priorem  subdiaconorum  capellanorum 
etduo  priores  diaconorum  cardinalium  tenebunt 
pallium  ipsum;et  tunc  priorem  illorumduorum  diaco- 
norum  cardinalium  solus  dabit  pallium  pontiiici  sub 


G 


parteuna.etaliamex  partealia,8equaliter  dividendo, 
itaquod  in  qualibet  acie  sitdequolibet  ordine;etpo- 
net  primo  diaconos  juxta  altare,qui  poternnt  tenere 
mitra8,si  voluerint;secundo  subdiaconosytertio  judi- 
ces,quarto  scriniarios.Quibusaciebus  sic  ordinatis, 
prior  diaconorum  incipit  laudem  alta  voce,  quasi 
iegendo,et  stabitsine  miir9i,Exaudi,Christe,ei'}U' 
dices  et  scriniarii  similiter  respondebunt  in  cantu, . 
quasi  legendo  :Z>omino  no5^*o  N.aDeo  decreto  sum- 
mo  pontifici  et  universalipapse  viia;ei  sic  dicetur  ter 
per  dictum  prioremcardinalem;etrespondetur  tera 
judicibus  etscriniariis.Subsequenter  idempriordia- 
conor  um  dicetSa/vator  mtin£/i,et  judices  et  scriniarii 
respoudebunt  Tu  illum  ae(;ut;a;et  sio  dicetur  ter,  et 
espoudebitur  ter.  Ilem  idem  prior  diaconorum  dicet 
Sancta  Maria  et,prffidicti  respondebunt  bis  Tuillum 
adjuva .  Eodem  modo  dicet  idem  prior,tantum  semel, 
Sancte  Miehael,  etc,  ut  supra. 

QuibusfiDitis,prior  diaconorum  dicet  Kyrie,eieis(m 
et  prtedicti  judiceset  scriniariiresponbebunt  Kyriet 
eleison,ei  hoc  ter  dicetur,  et  ter  respondebitur ; 
postmodum  omnes  simul  dicent  una  et  alta  voce 
Kyrie,  eleison» 

\\\\\.i)e  Epistota  Latina  et  Grxca,et  EvangeUo.et 

Graduali,  et  Alleluia. 

Laudibus  sic  finitis,  dicitur  Epistola  Latina,  et 
subsequenter  GrflBca  super  pulpitum  eminenttm : 
quibus  lectis,  cantabitur  Gtaidusde  et  AHeluia\tX 
postmodum  dicctur  Evangehum  Latiaum,etsubae- 
quenter  Gr88cum,in  eminenti  pulpito  etconTenieDti, 


hisYerhisiAccipepallium^ptenUudinemscilicetpon- ^  ^iinom  est,  septem  subdiaconibus  cum  aeptem 


tifiealis  officii,ad  honoremomnipotentis  Deitgtorio- 
sm  Manse  virginis  ejus  ginitricis,beatorum  Petri  et 
Pauliac  sanctm  Romanm  Scctesim. 

XXX.  De  aseensu  papae  ad  altare,et  incensatione  a/- 
taris,et  de  tertia  receptione  cardinalium  et  pra- 
latorumadreverentiam,dumest  in  eminentisede- 

Et  aptato  palUo  ipso  super  eum  cnm  tribus  spinuhs 
aureis  per  diaconum  cardinalem  et  8ubdiaconum,ut 
moris  est,  ascendit  dominus  papa  ad  altare,  et  in- 
cens  abitaItare;quo  incensato,  ascendet  ab  eminen- 
tem8edem;et,  sedensin  dicta  sede  palliatus,reci- 
piet  omnes  cardinales  et  praelatos  ad  pedis  etoris 


faculis  praBcedentibus  dictos  diaconos,  et  thuhbok) 
cum  incenso»  ut  est  fieri  consuetum  ;  et  aic  Missa 
procedit  ordine  suo  usque  ad  finem. 

XXXlW.De  communicatione  domini  papm  ad  sedem 
eminentem  fienda  rubrica. 

Communicabit  tamen  dominus  papa  congruo  teo- 

pore  cum  solemnitate,  non  tamen  super  altare,Bed 

ad  sedememinentem.SoIemnitas  autem  hujusmodi 

communionis  servabitur,  quae  servari  in  aliisHissis 

solemnibus  consuevit .  M  issa  vero  oompleta,doniinDi 

papa  dicitStf  nomen  Domim  benedicium,  267  ^ 

respondetur  j&op  hoenuncetu$queintm€ulum,elidst 


1137 


KOMANl  OHDINES.  -  XIV. 


il38 


BenedicUonem.  El  benedictione  data,  episcopasqui 
servivituon  dicet  dominopapa  Multos  dnnos. 

XXXW  Dihisquxfientpost  Missam,  et  paramentis 
dominipapx,  cardinalium,praBlatorum,  et  alio- 
rum, 

Omnibus,  ut  praemissum  est,  rlte  peractis,  ipse 
dominns  papa  etomnescardinales,  et  alii  prslati  et 
subdiaconijudicesetscriniarii,  quilibetingradusuo, 
depositisparamentisviridibus,induenturveslimentis 
albis  pretiosi  coloris,  sihabnerint ;  episcopi  pluvia- 
libus,  presbyteri  casula,  diaconidalmaticis,  subdia- 
con  i  tuniceilis,  acol  jthi  et  alii  capellani  superpelliciis ; 
patriarchaB,archiepiscopi,abbatespIuvialibus;judi- 
cesetscriniariipluvialibuseruntinduti,  et  cantores 
superpelliciis. 

XXXV.  Decoronationedominxpapxperpriorem  dia- 

conorum  facienda. 

Dominuspapa  omnia  pretiosa  vestimentahabebit 
palIiumetmilrampretiosam,chirothecasetannuIum 
pontificalem ;  et  sic  ornatus  cum  omnibus  veniet  ad 
portam  vel  ad  gradus  ecclesioe,  et  ascendetcadafal- 
cum  seu  pulpitumIigDeuni,ubiinveniet  sedemsuam 
solemniterpraeparatam;  etsedentiinsedeprior  dia- 
conorum  cardinalium  extrahctsibimitram,  et  im- 
ponet  capili  suocoronamqu8evocaturregnum,toto 
populo  clamante  KyHe^eleison. 

XXXVI. De  indulgentia  dandapopulo. 

£t  ibidemper  priorem  episcoporum  cardinalium 
auctoritate  domini  papae  indulgentiapopulo  dabitur, 
prout  domino  papas  placebit. 

XXXVII.  De  ornata  equorum  in  Processione, 

Quo  facto,  descendent  pulpitum,etquilibetcardi- 
nalis  etprselatus  cum  omni  omatu  equitabit  equum 
coopertum  pannoaIbo;subdiaconi  vero,  capellani, 
judices,  scriniarii  et  alii  268  equitabunt  ornate 
yestiti,  non  tamen  equos  coopeTtos.Papaveroequi- 
tabit  equum  magnum  faleratum  ex  parte  posteriori 
de  scarleto. 

XXXWll.OrdoProcessionissolemnis  post  coronatio- 

nem   domini  pap». 

Omnibus  equos  sic  ascendentibus,  prior  diacono- 
rum  portans  ferulam  in  manibus  Processionem  ordl- 
nabithocmodo.  Primopraeceditequusdomini  papae 
faleratus;  secundo  ibit  subdiaconus  cum  cruce;  tertio 
tubsequenturduodecimbandalarii  cum  duodecim 
Texillis  rubeis,  et  duo  alii  cum  duobus  chenibin  et 
lanceis ;  quartoduo  preefecfinavalesindutipluviali- 
bus;  quinto  scriniarii ;  sexto  advocati ;  septimo  judi- 
ces ;  octavocantoresnonodiaconietsubdiaconi  qui 
legerunt  Epistolam  et  Evaagelium  in  GrsBco ;  decimo 
abbates  ;  undecimo  episcopi  ;duodecimoarchiepis- 
copi ;  decimo  tertiopatriarchse  etepiscopicardinales 
decimoquartopresbjtericardinales ;  decimo  quinto 
diaconi  cardinales  ;  decimo  sexto  subdiaconuscum 
tobalea,  serviens  cumumbraculo,  qui  duo  ibunt  ali- 
quaotulum  sequestrati  apapa;decimo8eptimodo- 
minus  papa. 


A  XXXW.Dejactupecuniwquinquiesfaciendoin  diver- 

sislocis. 

Pocessionetaliterordinata,dominus  papa  ascen- 

di  t  equum  .In  eodem  loco  post  eum  per  marescaUum, 

vel  alium^fienitermissiliavel  jactuspecuniae.Cum 

autem  pervenerit  ad  plateam,ante  ecclesiam  sancti 

Nicenii,aliquisf  amiliaris  domini  papee  stans  in  aliquo 

loco  eminenti  faciet  alium  jactum  pecunifie,  et  ibi 

dominuspapatrahetaliquam  moram. 

XL.  De  lege  offerenda  per  Judaeos,  et  responsione 

papx, 

Etvenient  JudfiBicum  lege  sua,  et  facient  ei  lau- 

dem,  et  offerent  ei  legem  ut  adoret.  Et  tunc  domi- 

nus  papa  commendabit  legem,  et  damnabit  obser- 

vantiam  JudiBorum»  sive  intellectum,  quia  quem 

dicunt  venturum,  Ecclesia  docet  et  prmdicat  jam  ve- 

*^  nisseDominumJesumCbristum.  Similiter  cum  per- 

venerit  ad  plateam,  ubi  moratur  D.  P.  de  Columna, 

263  unus  de  familiaribus  domini  pap»,  vel  idem 

familiarisfacitjactumpecunifls ;  similitercum  per- 

venerit  ad  quadrivium,  ubi  moratur  electus  Viter- 

biensis,  idem  familiarisfacit  aliumjactum  pecuniae. 

Subsequenter  cum  pervenerit  in  introitum  palatii, 

idem  familiaris  facit  alium  jactum. 

XLI.  Dc  his  qusB  fiuntpost  Procesnonem^  tam  de  lau- 
dibus  fiendis  per  priorem  diaconorumf  quam  de 
presbyterio  aando, 

Via  igitur  sic  completa,  pervento  ad  introitum  pa- 

latii,  seu  domus  Pr8Bdicatorum,fratre8  Praedicatores 

induti  solemniter  cum  cruce»  incenso  et  aqua  bene- 

dicta,  dominum  papam  processionaiiter  recipient 

Q  reverenter,  Te  Deum  laudamus  decantando.  Cum  au« 
tem  dominus  papaperveneritad  ecclesiam,aDtequam 
descendat  de  equo,  prior  presbyterium  cardinalium 
ordinatis  judicibus  et  scriniariis  in  filo^  faciet  idem 
laudem^  sicut  diaconus  cardinalis  fecerat  in  Missa 
anteepistolampostOrationem.Etpostquamdeequo 
descenderitfprlor  diaconorum  cardinalium,qni  ducit 
eum,  deponit  sibi  regnum  deoapite,etimponitei 
mitram ;  et  idem  prior  erit  a  dextris,  et  ducet  eum 
usquead  altare,et  alius  a  sinistris,  ubi  orabitin  fal- 
distorio  sibi  praeparato.  Orationefaota,  dabit  Bene- 
dictionem,  dicens  Sit  nomen  Domini  benedictum ;  et 
raspondetur  ^x  hoe  nune  et  usqueinsmculum,Qno 
facto,  ducetur  ad  sedem  eminentem,  et  sedebit  in 
locoparato  cum  omamentis  snis,  amotaplanetaet 
pallio  et  chiroihecis,  tenente  eo  manum  super  sca- 

^  pulas  et  mitram  super  fanonem  seu  orarium  ;  el 

dabit  cuilibetcardinalipresbjterium  hoc  modo.Ipse 

dominuspapasedensin  sede,  et  quiiibet  cardinalis 

etprfiBlatu8,extracta  sibimet  mitra  deferens  eam  in 

mahu,  vadit  coram  eo ;  etflexis  genibus  tenebit  mi- 

tram  apertam  antepapam,  qui  ponit  in  illam  pecu- 

niamquamprsesentabit  eiin  uno  bacili  camerarius^ 

prout  in  libro  camerse  invenitur.  Etilli  qui  recipieot 

pecuniam  in  mitra  deosculabuntur  genu  domioi 

papfiB. 

XLIl.  De  deductione  papx  ad  cameram  suam  et 

tneiisam. 

Ipse  vero  camerarius  et  clerici  camerie  in  super- 


1139 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MACNI  LITURGICA  OPERA. 


iilO 


pelliciis  assistent  domiao  papee.  Dato  presbyterio,  A  XLV.  Incipit  ord.)  qualHer  Romanus  pontifex  apud 

dominiis  papa  ducetur  270^  duo^u^  ^i^co^i^^s  ' 

cardinalibusadcatneramsuam,  et  ducetur  admen- 


sam  sibi  solemniier  prseparatam  ;  et  eo  sedente, 
episcopuscardinalis,  scilicetprior,  dabitsibiaquam, 
duobusdiaconli)uscardinalibustenentibu8tobalean)) 
nec  debent  tenerc  mantcllum. 

XLIlL  De  solRmnitalibuSyindumeniis  et  paramentis 
dominipapaSy  et  cardinalium,  et  prxlatorum,  qu^ 
fiunt  in  mensa. 

Quo  loco^  factaque  Benedictione  incnsffi,  vadunt 
ad  mensam,  ct  in  parte  dextra  domini  papoB  scdeul 
episcopietpresbytericardinales,  etin  sinistra  vero 
diaconi.  Et  attende  quod  dominuspapa,  dum  estin 
mensa,e3tind(itusomnibusparamentismissaIibus, 


basilicambeatiPetriapostolidebeatconsecrariMubvtca. 

la  primisipsc  qui  consecrandus  ost  mane  diei 
Domiaic6B  veuiat  ad  basilioam  beati  Peiri,  in  qua 
processionalitera  canonicisrecipietur.  Et  facfa  re- 
verentia  ideni  a  oardinalibus  et  prfielatis,  sicui  Oerit 
solet  Homano  poatitici,  staas  in  medio  dicai  Sit 
nomen  Domini  befiedictum ,  ci  resp.  Ex  hoc  nunc,  etc. 
Deiade  vadatin  cappellam  sancii  Gregorii,  ubi,  dicta 
Teriia^calciabiturcaligiset  sandaliis,  diceadoP^al- 
moA  Quam  ama^tZia,  etc,  qui  soleni  dici.  Deinde, 
ioiismanibuSfiaduatur  omnibusornamentis  quibus 
Romaauspontifex  utisoletia  Missarum  solemuiis, 
exceptis  duotaxatpallioeiaaaulio  poniiQcali.EruQt 
autem  vestinienta  coioris  tempori  congrueatis.  Deiu- 


exceplis  casula,  pallio  et  chiroibecis  ;  et  tcnebit  ^  jeordinaiasolemniprocessione.inquadebent  esse 


mantumadscapuIas,etfanonemincapitecummitra 
desuper.  Cardinales  vero  omnes  habebuntsuperpel- 
llciam  (Sic)  cum  mantellis,  et  mitras  simplices,  el 
omnes  proelati  similiter.Coram  domioopapa  servient 
laicinobiIiores,quiprajsenteserunt,  et  post  mensas 
cardinalium  erunt  mensae  omnium  pra^Iatorum  et 
aliqrumnobilium.Comestione  sumpta,dominus  papa 
iavabit  manus  ut  prius,  ministrantibussibiduobus 
diaconibus  cardinalibus,  fundenle  sibi  aquam  epi- 
scopocardinali.riCtsimiliterquilibetcardinalislavabit 
manus,domiceliofundenteaquam  cardinahlavanti. 
Cardinaies  aulem  qui  assistunt,  teneani  tobaleam, 
unus  cxparte  lavantis,  et  alterex  altera ;  et  sic  sibi 
ad  iavicem  huat  mutuo.  Quibus  omaibus  loiis,  et 


scptem  candelabracumseptem  faculis,  sicuiin  prffi- 
cipuis  feslis  iieri  solet,  vidclicet  cardiaalium,  pnt- 
latorumet  ca^lerorumordinum,  qui  ooines  debtnt 
habere  indumenta  coloris  tempori  coDgruentis,coD- 
secrandusipse,extensa  super  euni  mappa,  procedat 
signando,  ut  moris  est.  ad  majus  aliare,  el  stans 
posl  ipsum  altare  faciai  coufessionem. 

Notandumveroestquodin  consecralione  RomaDi 
poniificisomitiiturillaexaminatioqutesuperius  po- 
sitaesl  inconsecraiione  aliorumepiscoporum,  quu^ 
incipil  Anliqua  sanctorumPatrumy  eic.  Factavero 
co!ifessioue,ipseconsecrandussedeat  in  faldislorio 
suopra^paratoinieraUareet  gradus  pontificalis  se- 
dis,  et  schola  oantet  Introitum,  Kyrie  eleison.  S7S 


redditisgratiis,  dominus  papa  reducetur  a  duobus      ,nierim  episcopusOstiensis,  quiRouianum  pontifi- 
diaconibuscardiualibusadcameram8uam,assump-  *^  cem consecrare debet, in aliquo  apioloco  prope  aL 


iis  mantellis ;  ubi  exutus  sacris  vestibus    ei  discai- 
ceatus  sandaliis  a  subdiacono,  quiescit. 

XLIV.  De  reversionecardinalium  etprmlaiorum  ad 

dominum  papam, 

Cardinales  vero  et  alii  prielati  redibiint  ad  hospiiia 
8uaeques(8/c)  oum  uiitris,  parali  sicutio  comestione 
Bieterunt,equistameniionoooperii3.Notandumquod 
nobiliores  laici,  etiamsi  reges  esseut,  oonsueverint 
adextrare  papam  equiianiem,eipartiunturIocainter 
80  vicisiim  secundum  quod  valuerint  ei  ordinatum 
fuerit,  ut  primiiadexiraniibuBdimitieniibusaliibiai 
suocedaai. 

271  IQ  meosa  primum  farculum  pooit  ooram 
papaaliquis  de  principalioribus  nobiiibus,  etiamsi 


iare  calciet  se  caligisei  sandaliis,  dicendo  pBaluinm 
Quam  ama6i/ia, etc.Accipiateiiam  omaia  poutiflcalia 
oruamcuta  ac  si  Missam  solemaiiercelebrare  debe- 
ret,  absque  baculo  pastorali ;  accipiai  quoque  mi- 
iramsimpiicem  vel  pretiosam  secuuduui  exigeotiaa 
temporis  ;  et«  cautatis  iatroiiu  ei  Ktfrie  eleison, 
consecrator  et  cictcri  episcopi  cardiualei,  uec  aoD 
alii  arcbiepiscopi  et  episcopi,  et  qui  de  presb}1eris 
prseseates  suut,  acceduntad  exequeudum  consecra* 
tionis  officium. 

Sciendum  estquod  in  consecratione  Romani  poa- 
tilicis  non  pronuntiatur  illud,  Episropum  oportet, 
etc,  necdicitur  illaOratio,  Orernus  dilectissimi no- 
MSy  qu6e  dicuntur  in  consecraiione  aliorum  episco- 


rex  essei;  quo  posiio,  rex  vadit  ad  sedendum  in  ^  porum;  sedconsecrandus  versafacie  ad  altare.as- 


mensa.  Alii  autem  nobiies  majores,  eiiamsi  esseni 
iilii  regum,  serviunt  papffi  in  mensa,  unus  videiicet 
de  cnpa.  alius  decultclio  ad  incidendum,aliia8tani 
comedenli,  alii  sequontur  portantem  fercula,  por- 
tautes  et  ipsi  incisoria  papie  et  cardiaalibus,  prout 
ordinaium  erit. 

Ulrum  autem  aliqui  ex  preedictis  servieuiibus 
papes  uobiiibus,putafiiiiregum,velexBimiIibus,8e- 
deaut  vel  non  sedcaiit  in  meusa,  et  ubi  et  qualiter, 
nunc  dicere  omillamus. 

Memoraudum  qnod  Judasisnon  fiaialiquaoppres- 
sio,  cum  offerentiegem. 


sistentibuseiduobusdiaconibuscardinalibus.incash 
beredebetsuper  faldistoriumprffiparaiuminter  gra- 
du8  pontificaUs  sedis  et  majus  altare.  Coasecrator 
etiam  etcasteri  episcopi  cardinales,  nec  non  aiii 
episcopiadextris  et  a  sinistris  super  sua  faldistoria 
vel,  siea  nonhabent,  supertapeta,  proeumbere  de- 
bent ;  et  prior  basilicoe,  vel  alf  us  capellanus  prior 
siibdiaconor  u  m  Jndpiat  et  prosequatur  li  taniam  cnm 
cantu,  respondentibus  aliis  capellanis  et  caeteris,  qui 
assistunt.  Cum  auiem  venerint  ad  iocuiii  ilium,  Ut 
hunceonsecrandumbenedicere,ctcdeb9ihoc6ietTt 
bis,ei  tam  cousecraior  quam  omnes  alii  episcopi 


1141 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


1141 


assistentes,  celvata  manu  versusconsecrandimi  fa- 
ciunt  snper  eum  bis  signumcrucis.  Fiuita  litania, 
crigantse  omnes,  el  consecrator  slet  iu  inlimogra- 
(lu  sub  sede  papaiijquffi  est  post  altare,verso  vultu 
ad  ipsum  altare.  Consecrandus  vero  stet  sub  gradu 
prffidicto,  versafecieadipsum  consecratorem,  as- 
Bistentibusipsiconsecrandodiaconibuscardinalibus 
etacolythis.  Stabuntautemjuxta  episcopuin  Ostien- 
sein  a  dextris  et  asinistrisopiscopus  Albanensis,et 
episcopusFortuensis,indutipluvialibus,ethdl)entes 
oraria,siveslolas  ;etomncsaliicpiscopi  incircuitu 
stabunt  ad  instarcoronaejenontes  sinfiuli  libros  pon- 
tificales,  inquibussoriplum  estconseoratiouis  offl- 
ciuui,  quod  singuli  dicere  dcbent  submissa  voce. 
Tunc  episcopus  Albauensis  dat  primam  Orationem 
cum  nola,  direns  : 

Oratio.—Adesto  supplicationihusnnstviSy  omnipO' 
tens  Deus^utquody]^  humilitatisnostr,x  (jerendum 
cst  ministerio.  tucerirtutis  implfatur effentu.Per, 

Deindeepiscopus  r*ortuensisdatOralioncm  suam, 
dicens  cum  nota: 

Oremus,  —  Propitiare,  fJomine,  xupplicationibus 
nostris.  et  inclinatns  super  hunn  famulum  tuum  N, 
gratix  sacerdotalis  Benedictimis  tuce  in  eum  infun- 
de  virtutem.  Fer. 

Post  hffic  episcopus  Ostiensis  ponit  apertum  librum 
Evangcliorum  super  cervicemconsecrandijsicutfit 
in  consecratione  aliorum  episcoporum,  tenentibus 
ipsumduobuscardinalibususqucadconsecralionem 
finltam.  Libro  sic  prwposilo,  tunc  consecrator  im- 
ponat  manum  dextram  supra  caput  consecrandi,  ni- 
hil  d  iceudo ;  et  si  miiiter  faciant  om  ii  cs  eplscopi  car- 
dinales,etaliiarcliiepiscopielepi<copiquiassistunt. 
Post  hsec  ipse  Ostiensisepiscopusclcvata  vocedicit 
in  roodum prflefationis  Peromniasxcula sxculorum, 
respondetur  Amen  :  et  prosoquitur  pra^falionem  il- 
lam  Jlonoromnium  dignitatum,cic.,qi\tB  » superius 
in  consecratione  aliorum  eptscoporum  posita  est, 
excepto  qtiod  ubi  diciiur  Et  idcireo  huic  fnmulo  tuo 
N.jin  consecratione  Romanipontiticlselogauturfit 
hiEC  addilio,  et  dicitur  sic  :  Et  idcirco  huiefamulo 
luo  A.  quem  apostolicoisedis prxsulem,  etprimaterti 
omniumquiorbe  terrarumsunt  sacerdotum,ac  uni- 
verxnlis  Ecclesix  doctoj^em  djdisti.et adsummumsa' 
ccrdotii  m  in  isterium  eleijisi  i,  h  anc.qnxs  umus,  Domine, 
gratiam  largiaris,e{c  ,usque  De  prof^ctu  omnium 
ConsC7Ma/Mr.Consequenterveroubidicilur7'n6wa5«, 
etc,  in  consi*crationeKomanipontiricisdicalursic: 
Ttibuasei^DominiyCathedrampnntificalemadregen' 
datn  Erclesiam  tuam,  et  plebem  tuxsnrtis  intra mun- 
dilimitesuniversam.Sit  ei  nuctoritaSyPXro\\r\\itis,Con- 
secratione  manuum  facta,  consecratnr  immiltit  an- 
nulum  indigitum  annularem  rlextra*  mauus  papip 
consccrati,  dicens  :  Accipe  annulum ,  ftdeiscilicet si- 
gnaculum,  quaienus  sponsam  iJei,  videlicet  snnctam 
universalem  Ecclesiam,  elc,  ut  supra  ;  et  deinde  dat 
ei  secuiidum  modum  pnnscriptum  librum  Evange- 
liorum,  diccns  .Accipe  Evangelium,et  vade,prxdica 


A  populo  universo.Potensestenim,eic.,nisupTei.Poni 
hn'c  archidiaconus  imponat  ei  pallium,  dicens :  AC' 
cipe  pallium,  scilicetpontificalisofficii,adhonorem 
vmnipotentis  Dei,^T ^et  gloriosisimxvirginis Ma- 
riseejus  genitnds,et  beatorum  PetrielPauli.etSM. 
E.  Deiude  ascendit  paj>a  ad  sodem,  et  recipit  ad 
osculum  pedis  etorisomiiescpiscopos,presbyteros 
et  diacouos  cardinales,etaIiosprrplatos:  quofacto, 
dicAi  Gloriain  excelsis  Deo,  sive  Dominus  vobiscum, 
ut  tompus  reqnirit.  Ille  autem  episcopus  cardinalis 
quipapamconsccravit,  consecratione  finita,  deponit 
pontiflcalia  ornamenta,  et  assumpto  superpellicio 
pluviali  etmitrasimplici,  servit  eidcm,utmoris  est, 
in  Mis-a.  Papa  vero  post  Dominus  vobitcum,  el  Glo- 
ria  in  excelsiSySi  est  dicendum.dicitOrationemDo- 

n  minicse  alte,  et  aliam  pro  se  secrete  ;  quibusdictis, 
residet  in  sede,  ctprior  diaconorum  cardinalium 
portansferulaminmanibuscuin  diaconibus,  subdia- 
conibus,  scriniariis  judicibus  omnibus  solemniter 
descendit  ante  altare,  et  facit  duas  acies,  unam  ex 
parte  una,et  unamex  reliqua,  aequaliter  dividendo, 
ponens  primo  diaconos  juxta  altare.secundo  subdia- 
conos,  tertio  deorsum  in  choro  judices,  quartascri- 
niarios  ordinate  ;quo  facto,  ipse  prior  diaconorum 
incipit  laudem  sic  altavoceincaatu^quasiiegendo, 
Exaudi,  Chrtste;  etjudicesetscriniariirespondent 
similiter in cantu, quasi  legendo :  Dominonostro  N., 
a  Deo  decreto  summo  pontifici  et  universali  papse, 
m7a.Itemidempriordiaconorurasecundodicit£xatt- 
di,  Christe,  et  judicesetscriniariirespondentTti  il- 
lumadjuva,  et  sicfacit  tertio.  Item  idem  prior  dia- 

^  couorum  5a/ra/o?*  mundi,  ei  iadices  et  scriniarii 
respondent  Tu  illum  adjuva,  et  sic  faciunt  tertio. 
Item  idem  prior  dicit  bis  Sancta  Maria,  etrespon- 
detur  Tuitlum  adjuva.  Eodem  modo  dicit  tantum 
semel  Sancte  Michael,  etc,  ut  supra. 

Quibus  iinitis,priordicit  A'2/rie  e/ez50n,et  illiresp. 
Kyrie,  eleisoti,  et  hoc  faciunt  similiter  secundo ;  et 
postea  omnes,  scihcet,  prior  diaconorumetsubdia- 
coni,  et  alii  tertio  simul  dicunt  unaetalta  voceiTy- 
rie  eleison,  Laudibus  sic  finitis,  legiturepistoIaLa- 
tina  et  sub?0(pienter  Gra^ca  super  pulpitum;  etita 
etiam  fit  deEvaugelio.Et  sicMissa  ordine  suo  pro- 
ceditusque  <id  fiaem  ;  et  communicabit  papa  cum 
solemnitate,  non  super  altare,sed  ad  sedem. 
Post  Vissam  dicit  papa  Sitnomen Damini  benedi- 

D  ctum,  et  resp.  Ex  hoc  nunc,  elc,etdatBenedictio- 
nem.  Quibus  rite  peractis,  ipse  papa  omnes  car- 
dinales,  et  alii  praelati  et  subdiaconi,  quilibet  in 
gradu  suo,  induentur  vestimentis  pretiosis  275 
albi  coloris,e[iiscopipluviaIibus,  presb3'teri  casulis 
diaconidalmaticis,subdiaconituniceliis,  acolylhi  et 
alii  capellani  superpelliciis,  patriarchee^archiepisco- 
pi,  episcopi,abbate3pIuviahbus  ;  etsimiliter  judi- 
ces,  scriniarii,  prtefecti,  et  advocati  erunt  induti 
pluvialibus,  et  scholenses  superpelliciis.  Papa  vero 
cumplaneta  omnia  pretiosaornamenta  habebit,  et 
pallium^  et  mitram  optimam,etchirothecas,  etan- 


Id  est  in  antiquo  Ordine  liomano,  non  in  hoc  libro  Gaietani. 


1143 


APPENDIX  AF)  S.  GilEGOUIl  MAGiNI  LITURGICA  OPEUA. 


1144 


nulum  poutificalem  ;  et  sic  ornatus  cum  omnibus  A 
veoit  ad  portam  sive  gradusecclesiae,  etibi  sedetin 
sedesibipraeparala  ;  et  priordiaconorum  cardina- 
Uum  extrahit  ei  mitra,  et  ponit  coronam,  quee  vo- 
catur  regnum,  in  capite,  toto  populum  clamante 
Kyrie,  eleison^ 

Quo  facto,  quUibet  cardinalis  etpraeiatusequitat 
equum  coopertumpannoalbo;  subdiaconivero,ca- 
peUani,  scriniariiet  aliiequitantorn&te  vestiti,non 
tamen  habebunt  equoscoopertos,  papa  veroequitat 
equummagQumfaleratum,  et  coopertumtantumex 
parteposterioridescarieto  ;  etpostquam  equitavit, 
fit  ibi  in  codem  loco  jactus  pecuniad  sex  missilium  per 
senescalcum,  velaliumter,  etpostpapa  projicit.Sic 
autemomnibus  equum  ascendentibus,priordiacono- 
rum  cum  ferula  ordinat  Processionem  hoc  modo.  ^ 
Primoproceditcquus  dominipapflefaleratus;  secun- 
do,  vaditsubdiaconus  cum  cruce;tertio,duodecim 
branderarii  cum  duodecim  vexilisrubeis^et  duoalii 
cum  duobus  aliis  cherubinis  et  lanceis ;  quarto,duo 
prsBfecti  navales  induti  plu  viaiibus;quinto,scriniarii; 
sexto,  advocali ;  septimo,  judices;octavo,cantores ; 
nono,diaconi  et  subdiaconi  qui  legerunt  Epistolam  et 
EvaDgehum  in  Graeco ;  decimo,  abbates  forenses  ; 
undecimo,  episcopi;duodecimo,  archipiscopi;deci- 
mo  tertio,abbates  Urbis;decimo  quarto,patriarch«e 
etepiscopi  cardinaIes;decimo  quinto,presbyteri  car- 
dinales  ;  decimo  sexto,diaconi  cardinales  ;  decimo 
8eptimo,dominuspapa,et  subdiaconuscum  tobalea 
etserviens  qui  portat  umbracuIum.Processione  tali- 
ter,  ordinataidominus  papa  cum  eaper  viampapse 
incedensrevertitur  ad  Lateranum;sed  cum  pervene-  G 
rit  ad  turrim  Stephani  quse  est  in  Parione,  et  hodie 
diciturTurris  de  Campo,  unus  defamilia  papce  facit 
ibi|alium  jactum,stando  in  aliquo  loco  eminenti ;  et 
ibi  dominus  papa  stat,et  ibi  veniunt  Judaei  cumlege, 
facientes  ei  laudem^etofferunt  legem  sibi  utadoret. 
Similiter  dum  pervenit  adpalatium  Cintfle  Muscain 
Punga,  unus  de  familia  papaededictopalatiofacit 
uQum  jactum.SimiUter  facitahum  jactum,cum  per- 
veDerit  ad  sanctum  Marcum.  Simiiiter  276  ^um 
pervenerit  ad  sanctum  Adrianum,facit  alium  jactum 
de  palalio  sanctae  Martina}. 

Pervento  autem  ad  plateam  Lateranensem,ducitur 
apostolicus  ad  porUcum,qu8e  vadiladecclesiam  san- 
cU  JoanDis  Lateranensis ;  et  ibi  anteporUcum  stant 
prior  Lateranensis  et  canonici  cum  eorum  comitiva  D 
induti  soIemniter,et  cum  cruce  processionali  papam, 
oam  descendit,  recipiunt,  etfaciunt  eum  ibi  sedere 
inquadam  sede  marmorea,quae  vocatur  stercoraria; 
ad  quam  venientes  omnes  cardinales  honorifice  ele< 
vant  eum,  ut  veredicere  possiiiSuscitat  depulvere 
egenum.etde  stercoreerigitpauperem.utsedeai  cum 
principibus,etsolitmgloriae  teneatAipse  autem  domi- 
nu8  papastando juxta  ipsam  sedem,  accipit  tres  pu- 
gillatas  denariorum  de  gremiocamerarii,etprojicit 
ioter  populum,  dicens:  Argenlum  et  aiirum  non  est 
mihi;quod  autem  habeoyhoc tibi  do.Ctdeiode  prioro 
et  canonicis  posteuntibus,  cantandoducitiir  per  ip- 


sam  porticum  ad  ecclesiam  basUicae  Laternensis  ubi 
orat,  etdat  Benedictiouem,  dicens:6>'/  nomen  Domini 
benedictum,  et  resp.  Et hoc nt4nc,etc.,  et  deponit  re- 
gnum,  el  assumit  mitram,  et  sedet  in  magna  sede 
post  altare,  ubirecipit  praedictos  priorem  etcanooi- 
cos  Lateranenses  ad  pedem  et  osculum ;  quo  facto, 
ducituradpalaUum;etdumyeneritad  portam  pala- 
Ui,  inde  intraturpalaUumpereccIesiam.  Ponituribi 
faldistorium,  et  ibi  papasedeute,  prior  presbjtero- 
rumcardinalium,  cum  ipsis  presbyteris  et  judieibus 
et  scrinariisordinatisiDUIo,facitiandem,sicutprior 
diaconorum  cardinalium  fecerat  in  Missa  an  te  Episto- 
lam  post  Orationem.  Posteaduciturpapaacardina- 
libusper  palatiumusquead  portam  ecclesiffisancti 
Sil vestri,  ubi  sunt duee  sedes  porphyreticae ;  et primo 
sedetin  una  quae  est  in  dextera,  ubi  prior  basilicae 
sancU  LaurenUi  dateiferulam,qufle  est  signum  cor- 
rectionis  et  regiminis,  et  claves  ipsius  basilicie  et 
sacri  Lateranensis  paIaUi,in  quibus  designatur  po- 
testas  claudendi  et  aperiendi  ,ligandi  atque  solveodi; 
et  cum  ipsa  ferula  et  aliisclavibus  accepit  ad  aliam 
sedem  similem,  quae  est  adsinistram  ;  et  tuncresti- 
tuit  eidem  priori  ferulam  etclaves,et  incipitsedere 
inUlasecundasede.Etpostquamaliquantuiumsede- 
rit,  idem  priorcingit  eidem  domino  papae  zonam  de 
serico  rubeo,  in  quadebetpenderebursapurpurea, 
in  qua  suntduodecimlapides  pretiosi  277  ^^™  ^' 
gilUs  et  muscis ,  et  dum  in  ipsa  sede  sedet,  recipit 
offlciales palatii  ad  pedem  et  oscuium.Recipitetiam 
demaou  camerariipostea  denariosargenteosvalen* 
temdecemsoIidosProvesinorumetprojiciteossuper 
astantes  ;  et  hoc  facit  ter,  dicendo  singulis  viribus: 
Dispersit,  dedit  pauperibusjustitia  ejus  manetinu- 
culum  sxculi ;  et  in  isUs  duabus  sedibusdebetpapa 
taUter  sedere,  ut  videatur  poUus  jacere  quam  sede 
re;  et  nulla  istarum  sedium,nec  etiam  stercoraria, 
erit  cooperta  vel  parata,  sed  nuda. 

Deinde  surgens  ducitur  adbasiUcam  sancULan- 
rentii,  quee  dicitur  SanctaSanctorum,  ubi  iotrat,et 
ante  altare  suamOrationemfacit ;  et  posteareduci- 
tur  ad  capeUam  sancU  Silvestri,  in  qua  iotrat;ibique, 
depostiis  palUo,  casula  et  chirothecis,  et  aceepto 
manto  ad  scapulas,  sedet  in  loco  praeparato,  et  dat 
cuilibetcardinali  etpraeiatopresbyterium  solitamboc 
modo.  Ipse  papa  sedet  in  sede,  quilibet  cardinalis 
et  praelatus,  extracta  sibimetmitra,  deferens  eam  in 
manu,  vadit  coram  eo  ;  flexis  genibustenetmitraa 
apertam  ante  papam,qui  ponit  in  iUam  pecuoiam  quaio 
dateiin  uno  scypho  argenteo  camerarius,  etquam 
dicitlibercamerai^  qui  vocatur  Polyptycus  ;  etiUe 
quirecipitpecuniam  in  mitra,  osculaturgenudomioi 
papae.  Idem  vero  camerarius  habetaote  se  magnam 
mensam  coopertam  tobalea,  u  bi  suo  t  huj  usmodi  mo- 
net®  ;  etassistuntipsi  camerario  clericus  camerx 
et  duomercatores.  Ipsi  vero  camerarius  etclericos 
camerae  sint  induU  superpelliciis. 

Dato  presbjterio,  idem  dominus  papa  a  daobus 
cardinaiibusdiaconibusducituradmensamsolemnitef 
paratam,  etsedetibii  episcopo  cardinale  sibidaote 


1145 


ROMANI  ORWNES.  —  XIV. 


1140 


aquam^duobus  diacouibus  tobaleam  teaeDtibus;eteo 

ioto,   faclaque  Benedictione  mensee,  vaduntomnes 

sedere.Sedet  autem  papainunasedeeminentisolus, 

diversis  et  magnis  vasis  aureis  et  argenteis  super 

mensam  posilis.ln  alia  vero  mensa,quieestad  dex- 

teram,sedent  episcopi,  etpost  eos  presbyteri cardi- 

nales;in  parte  sinistra  diaconi  cardinales ;  et  post- 

mensas  cardinalium  erunt  mensae  omnium  praelaio- 

rum  et  aliorum  nobilium.Et  attendequod  papasta- 

bit,dumcomediti,indutus  et  calceatus,utdictumest, 

cum  mitra.  Cardinales  vero  omnes  habebuntsuper- 

peliicia  cumcamisiis,  et  mantellis,  et  mitris  albis 

simpiicibus;et  ita  comedent,  etomnes  prselati  simi* 

liter.278  Coram  papa  servientlaici  majoresnatu 

et  nobiiiores,qui  priBseates  erunt.  Comestionesump- 

ta,  papaiavabitmanus  utprius;etquilibetcardinalis 

similitersedeadolavabitse,servientefuudeDteaquam 

cardiaali  lavauti.Cardiaalesaulem  quiassistunt,te- 

neant  tobaleam,uaus  ex  sua  parte  iavaalis,altcrex 

altera,etsic  sibiadinvicem  mutuo  serviaut.Quibus 

omnibuslotis,  el  reddiiis  gratiis,  papa  reducitur  a 

duobus  cardinalibus  ad  cameram,ubi  sacris  exutus 

quiescit.  Cadinales  vero  et  aiii   prfleiati  redeunt  ad 

hospitiasua  cques  cummitrisparatis,sicutiacome- 

stione  steteruot. 

Item  Benedictio  papsede  episcopofacti,quae  exhi- 

l>enda  est  in  eodem  ioco ;  quse  consecratiofacienda 

videbitur  inter  u\iim\im  KyrieyeleisonM\sseB,eiGloria 

inexcelsis  DeOfVel  Dominusvobiscum.PeTa.ci\s  scili- 

cet  prius  omnibus  aliis  quae  consecrationem  praece- 

dunt,ut  supra;et  hoc  amplius,quiapapadebetcum 

aliisornamentis  habere  annulum  pontificalem.Sta- 

bunt  autem,dum  haec  Benedictioiegitur,  tam  papa 

quam  episcopus  qui  i>enedicit,  etahi  cardinaieset 

episcopi,  modo  et  ordine  tradito  superius  in  conse- 

cratione.Orationem  primam  dat  episcopus  Aibanen- 

sis,Ikus,qui  adesse  non  dedignaris,eic»,ui  supra  in 

coronatione  domini  papffi.Secundam  Orationemdat 

Portuensis  ephcopns,Supplicationibus  nostris,omni' 

potens  Deus,  etc.Tertiam  Orationem  dat  Ostiensis 

episcopus  vei  archipresbyter,  si  desitepiscopus,  ita 

dicens  Deus,qiii  apostolum  tuum  Petrum,  etc.  Hac 

Benedictione  peractajmponiturapostolico  pailium, 

et  dicuntur  etiiunt  caeteraconsecrationis  papaB,qufie 

imposito  paliio  dicenda  sunt  et  agendaordinesu- 

pradicto. 

XLy IJnfra  scripta  suntilla  quae  domini  cardinales 
et  alii  praelati  de  curia,camerarius  etalii  familia- 
res  papaejacere  debent  quando  coronatur. 

Primo  quiiibet  episcopus  etdominus  cardinalis  su- 

per  camisiam  superpeiiicium,  amictum,  stolam  et 

pluyiaiecolorisconvenieDtistemporihabeat,sivein- 

duat;sed  in  Processioae  album  habeaot  pluviale. 

Item  habeat  ordinarium  suum  etmitram.et  equum 

coopertum  cooperiroento  a]bo;etia  mensadepositio 

piuYiali,recipiat  mantellum,el  cum  mantello  et  mi- 

tra  in  capite  comedat  in  aula  cum  domino  papa. 

inttiensacasulamcoloriscoagruentistemporiquocon- 


A  tigeritcoasecratio  etcorouatio  celebrari,velpluviale 
secuadum  quod  tempus  requiret.  la  Processione 
autem  habeat  tunicam  et  dalmaticam  aibi  coioris 
pretiosas,et  equum  coopertum  cooperimeato  albo, 
et  ia  measacum  domiaopapaerit,sicut  supra  scrip- 
tum  est  de  aliis  domiais  cardiaalibus. 

Item  quiiibet  episcopus,sive  prselatus,  qui  reper- 
tus  fueritia  curia,habeatcamisiam,superpeliicium, 
amictum,  stolam  et  pluviale  coioris  secuodum  quod 
tempori  coavenit  iuMissa.  Item  habeat  ordiaarium 
et  mitram,  et  iaProcessioaepluviale  album,mitram 
et  equum  coopertum  cooperimeato  albo.  Cum  au- 
tem  venerit  ad  palalium  cum  domino  papa^ubi  pa- 
ratum  est  ad  comedeadum,deponatpluviale,etre- 
cipiatmantellum,et  cum  mitra  iu  capite  comedat 

n  cum  doraino  papa. 

Item  douiinuscamerarius  debet  preecedere  domi- 
aum  papam  cum  cruce,  associatis  sibi  capeiianis 
usque  ab  ecclesiam,  ubi  debet  fieri  consecratio  et 
coronatio,et  in  Missa  stetin  iococonsueto.Quafinita 
accedat  ad  iocum  in  ecclesia,  ut  ordinatuin  est,  e- 
fiat  presbjterium ;  et  sic  paratus  unacum  uno  de 
ciericis  cameroe,  et  raercatoribus,  ministret  domino 
papae  diversas  monetas  exhibendas  pro  presbyterio 
dominis  cardinalibus,  praeiatis,  et  aliis,  de  quibus 
consuetum  est ;  et  idem  camerarius  et  clericus  sint 
induti  superpeliiciis :  quo  facto,camerarius  eritcum 
domino  papa,quousque  dominus  papa  sit  inmensat 
et  postea  vadat  vel  revertaturadcameram  adcome; 
dendum  cum  omnibus  capellanis  domini  papas  qui 
p  sunt  in  curia,  poenitentiaris  et  aliis  pluribus  bonis 
viris,  qui  ex  partecamerarii  invitantur. 

Item  quilibet  capellanus  do  mini  papte,  non  subdia- 
conus  domini  papae,  habeat  superpeilicium  ;  et  sic 
equitabit  in  Prooessiooe,  et  studeat  ire  ornate  cum 
socio  sibi  dato. 

Item  duo  Grffici  de  monte  Cryptse  Ferratae,  etiamsi 
essentin  curiaalii  Grueci,  dummodocuria  sit  intah 
loco,quoddeipso  monte  possinthaberi,  alioquin  de 
aliis,  sicut  fieri  potest,  intersit  in  Missa  :  quorum 
unusindutus  albaet  tunicelia  legal  epistolam  con- 
gruentem  diei;alius  sitindutusparamento  etdalma- 
tica,  et  cantet  Evangelium  quod  congruat  diei ;  et 
habeant  paratos  equos  post  Missam,et  veniant  cum 
Processione  usquoad  paiatium  domini  papae. 
D  280  I^iu  thesaurarii  habeant  paramenta  parata 
pretiosa  pro  domino  papa  competentia  secundum 
tempus,cum  consecrabitur,et  aiba  proMissacelebran- 
daetProcessione,mitra,regnumetseptemcandeiabra 
cum  cereis,tobaiea,caputergium,chrisma,etaliaeis 
dicta. 

Itemduodecim  vexilla  etduo  cherubini  inlanceis, 
qui  dabuntur  quatuordecim  cursoribus,utportent  ea 
juxta  papam;et  uaus  ex  ipsis  thesaurariis,  cum  do- 
miaus  papa  coroaabitur,  assigaata  corona,  recipiet 
mitram,  et  preecedet,  et  exspectabit  iu  porta  eccle- 
8ia),et  dabit  mitram,etrecipiet  coroaam.  Item  stabit 
paratus  recipere  paliium  et  oasuiam,quandopapa  re- 


1147 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


1118 


cipiet  mantum;  etpost  comestionem  recipiet  indu-  A  sub  oracappfle^etaccfpieosduabnsmanibaslibram 


menla  et  sandalia,  qufle  papa  deponet. 

FratcrN.mareScalcusmarescalliH^habebitparatos 
equos,  cum  faleris  et  aliis  necessariis  equo  quem 
equitabitpapa,cumcooperimento  posterius  descar- 
leto  ;etfaciat  alia  consueta  sibi  injuncta. 

ScrvienlesalbieruiUparali  ad  dextrandumequum 
et  ud  portandum  sol/cliim  et  calcaria,  capellum  et 
cappam  coatra  aquam  oe  plual,  et  mitrale. 

Ilem  servientes  nigri  portabunt  capellani,capitia, 
faldistoria,  sfabclla  et  alia  consueta.quando  domi- 
nus papa  vadil  cantare  in  soiemnibtis  feslis.I  .»in  mi- 
cam  de  tri))u.4  panibus.  Item  quatuor  incisoria  de 
pane  in  una  tobuleapromaniba.slavaudis.  Itom  de 
aqua  friffidii  vi  caliJa  pro  manihus  lavandis.  Kem 


porrigendum  sibi  per  aliquem  decapellanis  astanti- 
bus,in  quo  dicenda  Oratio  scripta  est,  teneat  ipsnm 
supercaputsuumanteipsum  pontlflcem,  dum  dicit 
Orationem.Si  vero  sit  dies  ferialis,  in  qua  pontifex 
incumbens  superfaldi^oriumOrationem  dicerede* 
beatjdem  cardinalis  genu  flexo  coram  pontificeli- 
brumtcneat  ad  pectussuum  vel  aiio  modo,qut  pro 
\\}>o  pontificead  legeniiamO  ationcm  arcommodios 
videatur.  Dicta  Oratione.cardinalis  rpddat  ci  a  qno 
rerppit.el  remaneat  cum  ipso  ponlifircdonec  flnia- 
tur  offloium  beatm  Mariffi,  si  dicendiim  cst,  in  quo 
tamen  liber  ad  Orationem  dicendam  teneri  non  soiet, 
Finitallora.diverlat  cardinalis  praRdictn»  ad  locnm 
aliquem  non  remotum,et  si  episcopi  cardinales  «e- 


portabuntin  ecclesia  lor^mn  uhisedebet  indnere,et  g  deant,non  lon<2^ea  pontiftce  cum  eis  sedere  polerit 


loouui  post  altarp,id.)i  dehsit  sodere  :el  faldi^^torium 
erit  paratuin  autc  altare,  in  qu)  incumbat  cum  fiet 
litania. 

Ileni  in  ecclesiaparahiturlocusad  sedendum.ubi 
fiet  preshytorium,et  nhi  eril  fallisloriufn  ad  seden- 
dum.Item  suhdiaooni  domini  papm,  (ani  capellani, 
quamalii,sinli«idiili(:inio.  'llis,otsorvinutetcnnte!it 
lau(]escumpriorediaconorumcar(Iin:dium,eifaciant 
servitiaqure  erunt  eis  injuncta  :  et  hnheant  equojs, 
etveniantequcscumProcos^iono.  cumpapa;etunus 
eorum  sit  paratus  ad  portandum  crucem,alius  ad 
faciendum  litaniain,  ettertiiisad  serviendum  deto* 
balea;et  diaconus  qui  cantavit  Epistolam.  in  Pro- 
cessione  portabit  librum  Evanp^eliorum.et  prior  eo- 
rum  porlahitpallium  superallare  tempore  debito. 


sive  sit  episcopus,  sive  presbyter.  Sedeat  autem  in 
locoqui  sibi  compelit  secundum  ordinem  suum, 
quousquepontiflcelgSS^^^^l^CA^^sandaliis^vocetiir 
psecardinalis  ab  aliquo  ex  acolythis  pontiticiser- 
vientibus  administrandumaqnara  manib  isejnsden! 
pontificis. Tunc accedens  inse  cardinalis  coram  pon» 
tifloe,utramquemanura'producetextra  cappamjux- 
ta  modum  superiuspositum:et  de  manu  alicuju^cx 
familiaribus  pontificis.qni  pelves  cum  aqiia  eidcm 
cardinalitraderodobet.accipiaisuperiorempelTimsi* 
nistramanu;  et,  genuflexocararapontiftce.supponal 
eam  manibus  ejus  ;  et  accipiens  inferiorem  pelvim, 
dextera  manu  fundnt  aquam  manibus  ponlif3ci«, 
quandiu  pontifexacciperevolet.Deindepelvesresfi- 
tuenseiaquoaoceperat,revertaturadlociimadqueni 


281  XLVII./>p  ministerio  episropi  vel  presbj/teri      anteadiverterat.Cumquepontifexplanetamassurop- 


cnrdinalissermentis  pnpss  Missarum  sohmnia  ee- 
lebrandi  in  officio  capeUani  rubrica. 

Sciendumestquod  Romano  ponlifici    Missarum 

solemnia  celebrantiservire  solet  in  otficio  oapeliani 

episcopusoardinalis  diebusqui  processionales  vo- 

oantur  :  in  quibus  idem  pontifex  ionffe  ab  allare 

sacris  indutus  vestibus,etcum  ordinataProcessione, 

mappa  superoaputejus  exleQ8a,ad  sacrum  altare 

procedit.  Aliis  vero  diebu8,in  quibus  non  fithujus- 

modi  Processionis  solemnitasiservlre  soiet  presbyter 

cardinalis.Seda  feriaquarlain  capite  jejunii,  licet 

diola  processiorierisoleatitamenpresbytercardina- 

lis  servire  debet.  Quando  autem  pontifex  alicui  epi- 

seopo  vel  presbytero  cardiaalicommittitsermonem 


serit.tunc  et  ipse  cardinalis  qtnservit,depositacap- 
pa,  assumat  cottam  vel  superpellicium  amictumet 
pluviale  coloris  qni  tempori  con|Qrruat;et  si  sit  pmibT- 
tercardinalis.ipsequisibiservitnihilominnsplutiaie 
indueredebet,etconsequenter  acclpere  mitrarastiin 
P08th2ec,tradentesibi  unoexacolythis  pontiflcalfm 
annulum,accedat  ad  pontiflcera,cui  perdiaconum 
cardinalem  mitra  imposifa  fuerit;  ipse  depositami- 
tra,8ua,  eumdem  annulum  immittat  annuari  disnto 
dexterae  manus  pontificis,  oscidando  eamdemma- 
num.Demum  accipiensdemann  aeolythi  navicolaa 
cum  thure  et  cochleari,porrii?itipsi  pontiftciintiD' 
censum  ponatin  thiiribulo,qiiodidemacolytbu9te- 
neredebet.Accipi^^nievoropontificecochlearipfOB. 


faoiendum  in  Missa,  is  qui  praidicalurus  est  servire  D  cardinalis  prtpdictus  manum  ejus  osculari  debel;H 
'  -        -  .  similiterfaciatquandopontifexcochlearipsumrcpo- 

nit  in  naviculam.  IIoo  enim  rcgulariter  observaior 
quando  quicunque  cardiuali^  aiiquid  tradit  in  m- 
nus  ponlificis,vcl  recipit  de  manu  ipsius,  maniuii 
eamdem  reverenter  osculari  dcbet. 

Post  hicc  si  Processio  facienda  est,  ordinata  ips* 
Processione  per  ipsos  quornm  interest,  cardinalis 
ipse  pra^cedil,  si  cst  episcopus,cum  aliis  episcopis, 
teneudolocum  quemaliaslenere  debet;siveropre»- 
byter  est,pra)cedat  prlus  omnes  presbyteros  cardi- 
nales,quasi  unus  ex  junioribus  episcopis  cardiotli- 
bus.Sic  autem  pra^cedat  cum  aliiscar  dinalibusipaa 


debet,  etiamsi  alius  ad  alium  pertinerc  servitium 
videatur. 

Gum  vcro  pontifex  in  ecclesiam  in  qua  celobratu- 
rus  estvenerit,  ipso  divertenlead  locum  ubi  sacris 
vestibus  indui  debet,episcopus  sivcpresbyter  cardi- 
nalisqui  scrviturus  cst  eidcm  poutifici  assistere  de- 
bet,dum  dioilTertiam  velaliam  Horam,qM?edicen- 
da  est  ante  Missam  secundumeiigonLiam  leuiporis. 
EtcumidempontifexOratiouemsiveCoileolamillius 
Hora;  dicturus  esi,  diclus  cardin.dis  detecto  capitc 
manumsinistram  producitper  anierioreui  fissuram 
capps  suae,  qua  indutus  esl;dcxteram  vero  proferat 


ROMANI  ORDINftS.  —  XIV. 


HSO 


•vit,donec  adaltarepervenianl;  otjiutadex-  A  stans,  siponlifexstat;autsedensinaliquoaploloco 
Dornu  iiltaris  exspectet,  donec  ponlifex  ipse      si  ponlifex  sedeat.  Et  faclo  sermonccumipsopon- 

liflceredeatadsedem  ipsius,  proBcedens  ipsum.  Si 
autem  psequiservitsernioneui  facturus  est,  post- 
quamincensavit  ponii/ioeui,  genuflexoaute  ipsum 
osculatarpedem  cjus,  et  pelatBenedictioncmdicens 
/Mfte,fiomntf,  Ae;ie(//6'e/'<?.ReceplaBenediclione,reve- 
rentor  quserat  a  ponlifice  quantam  indugentiam 
placeat  ei  coucodere  ;  et  andito  henoplncito  ejus, 
pergat  ad  locum  nbi  prtedicaredebet,  etprosequatur 
scrmoneni  suum.  Quofinilo,  mauealin  eodem  locn, 
doiiccfacta  ^il  oonfcssio  perdiaconum  cardinaleni ; 
ettuncanlcqnafn  pontifexdet  absolutionem,  dictus 
cardinalisqiii  piaNlicaveritannuntiet  indulgrnliaii) 
talibus  vel  similibus  verius :  Dojninussummus  fJonU- 
r.  Deindo  cardinalis  ipse  vadat  et  exspectet  j^  fexauclnritateomnipolentisDeieiBeatorumPHiriet 
cemjuxlasedem  ipsi  pontifici  prirparatam  in      Pauli/ipostolurum  ejusctsua.omnihusverepceniten' 

tibuset  confessiiiconcedit  indnlgentiam  uniusanniet 
quadraginta  (lierum, \o\\i\{\iisii'A\\poi]ii[\c\[)\aiC\\evi\ 
etconAequentorda(nabsolutioneperi)onlificem,ip«e 
cardinalis  redeat  adcum,etdicens  Credo,  si  dicen- 
damest,  assistatotprosequaturcuni  eo  Symboluin, 
et  sedeat ;  et  cantato  Symbolo  r^urgat  et  assistal  pon- 
tiiicidicenti  Dominus  vobiscum. 

Postea  residente  eo,  acolythus  super  ipsius  gre- 
mium  debet  extendere  tobaleam  seu  mappam,ct  amo- 
verechirothecaseJM%amotopriusaunuIo  pontitic^ali 
de  digitopontiflcisper  cardinalem  prcedictum,  qui 
eum  f  crvare  debet  immisso  alicuidigito  suo ;  ot  genu 
flexo  adexterapartepontificis,  debet  tenere  toba- 
leam  decenterobvolutam  circajuncturambrachiiet 


liat  ad  altare.  Quoil  sidies  processionailsnon 
dtalis  iu  qua  pontifox  prope  altare  sacrisin- 
;  postquam  cardinalis  ipse  pootifici  dederit 
im,  statim  veniat  ad  dextrum  cornu  altaris,et 
tet283pontificem,  utdictum  est.  Venientc 
pontificc  ad  altare.et  astantibus  eidem  duobus 
ibus  hinc  et  inde,  episcopus  sive  presbyter 
alisquiservit,  slaredebetjuxta  diaoonum  qui 
iextram  pontificis,  donec  ipse  poutifex  confes- 
i  et  absolutionem  compleverit.  In  fine  vero 
tionis  accipiat  dominus  cardinalis  de  manu 
h\  navioulam  cum  thure,  (.1  ofTerat  pontiflci, 
sin  thuribuIoponatjuxtamoduuiquLsupernis 


ejus  parle.Cumquc  pontifex  ad  eamdemsc- 
enerit,  asccndat  dictus  cardinalis,  assistens 
arte  dextra,  dicat  cum  ipso  Introitum  Missae 
'ie,  eteisouy  legendo.  Deindevadat  ad  seden- 
1  loco  suo. 

ndum  vero  est  quod  cardinalis  qui  ser  it  in 
ipellani,  si  est  episcopus,  faldistorium  suuni 
)  debet  ad  dexteram  partem  sedis  prosdictfle 
iliosepiscoposcardinalesquisoileut  ineadem 
.«iautcin  presbyter  est,  non  dcbethabere  fal- 
um,  se<i  iocumhabebit  ante  pedes  pontiflcis 
terapartcjuxtaduosdiaconos  cardinales  qui 
ponlifloi  assistunt.  CumquepontifexincGeptu- 
HymnumAngelicum,surgit  dictuscardinalis 


vit,eta3sistatpontifici,et  prosequaturcum  co  ^  manusdexteraepontincisysubdiaconotenenlesimill- 


im  prsediolum,  et  deinde  scdeat  in  loco  suo. 
jlem  dioturus  est  pontifex  Pax  vobis,  vel  />o- 
t*o6/d'ci<7;t,surgatidem  cardinalis,etaccipiat 
Missalem  tradendum  sibi  pcr  aliquem  capella- 
el  aliumclericum^cui  liber  ipse  commissus 
et  ipsum  teneat  apertum  super  caput,  vel  ali  ter 
i  modo,  proutcommoditasloci  permiserit,  a'ite 
cem.donecdixeritomnes  OralioneHdicendas 
emcardinalisprcesciredebet,acditigenter  in 
iiaerere,  ac  ordinatepontiflci  preesenlare.  Fi- 
rationibus,  cardinalis  reddat  librum  ela  q:io 
,  et  sedeat  usqueante  horam  qua  legendnm 
ngelium.Tunc  surgen<^  accipiatdc  manu aco- 
ivicuiam  cum  Ihure,  et  exhibeat  cam  pontifici 


ter  a  pafte  sinistra ;  etaliquo  decubiculariis  ipsam 
iobaleam  elevante  paululumante  pectu<(  pontifiois. 
ne  forte,  dum  ponlifex  lavat  manus,  aliquu>  guttce 
presiliantdeaqua,etsacrasvestes  maoularcpossint. 
Tunc  eplscopus  cardinalis  antiquior  ex  aliis  qui  sedent 
circapontificem,surgatataccipiatpelves  tradendas 
sibial>unodefamiliaribuspontiflci8,cuicommissuni 
fuerit,etministretaquamadmanuspontiflci^,abluen 
das,  sicut  superius  de  prima  ablutione  dlctum  est. 
Quibus  ablulis  et  exter8is,285  pra^dictus  cardinalis 
quiservitimmilataunulumdigitopontiflcis^  et  sur- 
gonsstetjuxtapontiflcis  sedcm,  donec  Istantehora 
qua  pontifex  procdssurns  est  ad  altare,  ipse  procedat 
et  praeparet  iibrum  Missalem  in  sinistra  parte  altaris. 


loquisuperiusdescriptus  cst,  ut  ponlifex  po-  D  supposita  ei  tobalea  complicata,  cum  quaponlifex 


ensum  in  thuribulo,  quod  portandum  est  ad 
^iium  ;  quo  posito,  dicti.s  cardinaiis  iterum 
donec  i  nchoetur  Evangelium ;  quod  cum  legi- 
iistatpontificiin  dextra  parte  sedens. 
o  Evangelio,  dictus  cardinalis  acoipial  Ihuri- 
de  manu  acolythi  redeuntis  a  loco  in  quo  le- 

st  Kvangelium  ;  284c^i"^^"^^^ip^"'°  P^"' 
.Etestconveniensquodincensandoleradmo- 
iiribulumantepectuspDntificis.  Ilocfacto.  si 
X  ipse  proidicaturus  est,  cardinalis  ipse  qui 
>ergat  adlocum  in  quofaciendusest  sermo 
xlera  parte  pontificis  dum  pra^dicat,  videlicet 


manus  abstersit,  quam  clericus,  quieidem  cardinali 
servit  de  milra  recipere  debet  de  manu  acolythi, 
quando  pontiftix  surgit  ut  vcniatad  allarc.Preefatus 
autemcardinalisdlligonterqumrercdebet  in  prtedi- 
cto  libro  omniaquiB  pontifexdicturusest,  siveotrc- 
rendo  patenam  et  calicem,  sive  thiirificando,  sive 
etiam  prosequendo  secretas  Orationes,  et  cretera 
quae  adofficiumMis^oespectant.  Debentetiam,  cu!u 
opus  est,  sollicite  ac  iiiodeste  vcrlero  folia,  el  osten- 
dere  pontifloi  digilo  quue  dicendasunt,  si  quando 
fuerit  opportunum.  Sicautem  ponlifloi  assislat  juxta 
librumattentusetreverens  usque  SidAgnusDei,  In 


1151 


APPKNDIX  Al)  S.  GRKGORII   MAGNl  UTURGIGA  OPKUA. 


elevatioaetameadominicicorporispolerit  admodi-  A 
cam  flectere  genua,et  idemsimiiiterfacereineleva- 
tione  calicis,  adorando  videlicet  corpus  et  sangui- 
nem  consecratum. 

Geeterum  postquam  dixerit  Agnus  Deiciim  ponti- 
fice^  et  ipse  pontifex  incasperit  dicere  Orationem 
Domine  Jesu  Christe,  qui  dixisUj  etc,  quae  videlicet 
dicitur  ante  pacero,  tunc  saepe  dictus  cardinalis,  re- 
licto  libro  in  sinistra  parte  altaris,  transferat  se  ad 
dextram,  et  pontifice  se  convertente  ad  dandam  ei 
pacem^ipse  cardinalisinclinet  se  ante  eum  profunde ; 
non  tamen  flectat  genua,  et  cito  se  erigens,  reveren- 
ter  accipiatpacem  a  pontifice,acsubsequenter  oscu- 
latur  crucem  pallii  quae  est  in  pectore  pontificis  ; 
deinde  prout  opportunum  forc  prospexerit  aptet  ei 
planetam  primo  super  dextrum,  postea  super  sini-  ^ 
strum  brachium ;  poterit  etiam  trahere  a  parte  ante- 
riori.  Subsequenteraptet  pallium  hocmodo.  Partem 
illam  fanonis,qu8e  dependet  ante  pectus  pontiticis, 
aptet  decenter  sub  praedicta  cruce  pallii ;  deinde  su- 
pereamdemcrucemponatdigitosmanusdextraRsuae, 
etcumsinistratrahatpallium  inferius,et  collocet  in 
loco  debito  super  dextrum  bracb  i  um  pontificis ;  postea 
digitosmanussuae  sinistree  imponens  eidem  cruci, 
cum  manu  sua  dextra  trahatet  aptet  sinistram  par- 
tem  pallii.  Est  autem  locus  conveniens  pallii  super 
brachia,  ut  videlicetnec  lantum  ascendat,  quod  ap- 

propinquet  ad  cubitum  ;  sed  sit  quasi  in  medio 

ut  cubitum  ultimam  partem,anteriorempaIlii,quai 
videlicetdependetinferius,faciatcertedependereper 
mediumplanetsB.  286^0^"^  autem  aptandi  pla- 
netam  et  pallium,  ut  supra  taogitur,  melius  percipi 
potestexemplodiaconorum  cardinalium,quorum  est 
hoc  frequenter  facere  in  Missa,  quam  possit  per 
scripturam  tradi. 

Uis  peractiSfCardinalisprsdictusconvertens  sead 
antiquiorem  ex  diaconibus  cardinalibus,  qui  circa 
altare  assistunt,  det  ei  pacem  ;  ita  tamen  quod  si  is 
qui  Evangelium  legit,  est  aatiquior,non  ei,  sedanti- 
quiori  post  eum  pax  dari  debet,  Deinde  cardinalis 
prsedictus  vadat  ad  episcopos  cardinales,  et  det  pa- 
cem  antiquiori  in  parte  dextra,  et  alleri  antiquiori 
in  parte  sinistra.  Subsequenter  vadat  ad  presbyteros 
cardinales,et  det  pacem  antiquiori  in  parte  sinistra 
Ultimo  ad  alios  prielatos  qui  saoris  induti  sunt,  et 
det  pacem  uni  qui  primum  locum  tenet,  vel  pluribus 
eorum,  si  forte  non  omnes  fuerunt  in  ordine  eodem  D 
residentes.  Ipsum  autem  cardiaalem  sic  euntem  ad 
dandam  pacem  praecedere  debet  unus  de  acolythis, 
et  aliquis  vel  aliqui  de  eursoribus  domini  papee, 

Datapace,  revertalur  adpontificem  queminvene- 
rat  recessisse  ab  altari,  et  venisse  ad  sedem  suam, 
eique  communicanti  assistat.  Nec  oportet  multum 
sollicitarieumde  libro  tempore  communionis  ;sed 
ipsecui  liberetcommissus  teneredebet  ante  pon- 
tificem  aplata  dextrasuper  ipsum  librum,  ut  legere 
possitquaeillotemporedicenda  sunt.Jpse  verocar- 
dinalisaccipiensde  manuacolythi  pannum,cumquo 


abstersurus  est  pontifex  os  etdigitos  post  cooi 
nemetablutionem,  etcum  ipsopanno  accip 
lanum  cum  quopontifexdominicum  sanguii 
mere  debet ;  qiiando  pontifex  sumpserit  parl 
stiee  quee  sumenda  est  ab  eo,et  debuerit  sumen 
nem,  dictus  cardinalis  porrigit  ei  calamum.o 
manumejus.Gumque  pontifex  postdatam 
communionem  diacono  cardinali  el  subdiac 
sederit,  dictus  cardinalis  tenens  preedicluinf 
suum  in  manu  dextra  sua,geaua  flectat  a  dext 
pontificis,  et  tobaleam  extendendam  per  ac( 
super  gremium  ejus  teneat  manu  sinistra, 
modoquosuperiusscriptumest.  Tuncille  ep 
qui  aquam  ministravcrit,accipiens  de  manu  I 
manusuadextraurceolumcum  vino,  el  mai 
stravascu1umiaquoablutiorecipiendaest,vi 
ipsumsuppooatdigitis  pontiticis,  et  cum  ui 
perfundat  vinum  paulatim  et  modeste,  el  a! 
scopuscardinalisantiquiorpostillum  acoipi 
pelves  exhibendas  sibi  peraliquem  de  famil 
ponti6cis,  et  subsequenter  super  eosdem 
aquam  fundat  eo  modo,  quo  supra  in  ablutii 
nuum  traditur.Ablutisdigitis,sffipe  dictusca 
qui  servit,porrigitdictumpannum  pontiftci 
tergendumdigitos.Prtefatus  autem  episcopu 
num  fundityUrceum  reddons  acoly  tho,  vascnl 
ablutione  portet  ad  altare  diacono  cartiin 
Evaogelium  legit,  qui  eamdem  ablutioaem 
debet,et  vasculum  episcopo  reddere  ;  ac  i] 
scopusvasculum  tradereacolylho^  ot  sic  re 
locum  suum.  Gardinalis  vero  qui  servit,  ei 
manens  sic  genu  flexo,  donec  subdiaconus 
pontifici  calicem cum  vino,  etipse pontifex  si 
eoadabIuendumos;ettunciterum  dictus  cai 
porrigitei  pannum  praedictum  ad  os  abstergi 
et  exinde  cardinalisrestituensdictumpanni 
lytho  surgere  debet,  et  instante  bora  pontif&^ 
tare  redire  debet.  Ipse  cardinalis  preecedate 
sit  in  dextra  parte,habens  ibi  librum  missalf 
tobalea  supposita,  ut  supra  dicitur ;  et  veniec 
tifice  ad  altare,  assistat,  ei  dum  dicit  Oratio; 
cendas  postcommunionem,  quas  diligenterq 
et  ordiaate  studeat  preeseatare  pontifici.  Gam 
nitis  Oratioaibus  omaibus^  pontifex  dicit  Ptr 
nuni  nostrum  Jesum  Christum,  etc.,  cardinal 
dictus  osculaturprimoaltare,  demumcrucei 
qu8B  est  super  dextrum  brachium  pontificis. 
recedat  ab  altari^  et  vadatad  locum  inqQ< 
stans  ibi  donec  post  Benedictionem  datam  p 
redeat  ad  sedem  suam ,  j  uxta  quam  dictus  car 
assistens  amoveat  aaaulum  de  manu  pontif 
reddet  acolytho.  Deinde  divertens  exuat  se 
vestes,  et  induat  communes  ;  ac  denuo  red 
pontificem,  et  assistat  eidem,  et  serviat  mHoi 
qu6B  post  Missam  dicendaest,sicutdictumefl 
riusdeHoraqufieMissam  prflecedit.  Si  auteoi 
poatifioe  sacris  vestibus  impooendaest  ei  nill 
ctiis  cardinalis  adsit,  et  nulius  diaconus  card 


ROMANl  0RD1NE8.  —  XIV. 


1184 


eril,  sa^pe  uictus  cardinalis  inilram  iinponit  A  cum  ihure  el  coclileari ;  et  libros,  videiicel  Missa- 


^ntifici^  Finita  veroHora  prsBdicta^  cardina- 
9  recedere  potest,  peracto  videiicetmiDisterio 

XLVIIL  De  his  qucf  observanda  sunt  circa 
terium.ouandoepiscopuscardinalis  Missarum 
mniacelebrat;et  guos  ministros  debet  habe- 
el  de  vestimentis  seu  ornamentis  pontificis  et 
rum. 

ndo  episcopus  cardinalisMissarumsolemnia 
aturus  est  in  ecclesia  aliqua,  clerici  ejus,  qui- 
pellaecura  committitur,  prsecedere  debent  ad 
m  ecclesiam  cum  ipsa  capella,  et  sollicite  pro- 
quod  omnia  deferant  quae  necessaria  suntad 
erium  tam  pro  persona  pontificis  quam  pro 
ris  ejus,  et  pro  sacro  altari.  Ministri  autem, 
ontifex  omni  tempore  haberedebet,8unthi:  B  ™^s<^&8^dQ>u^isterio;insuperdeferanttapetiaplu- 


lem,librum  Evangeliorum,  etlibrumEpistolarum ; 
tobaleas  etiam,  qaarumunam  tenetcapellanus,yel 
aliquis  alius  de  ministris  porrigendam  pontifici, 
cum  opus  fuerit,  ad  tergendum  os,  ?el  nares. 
Tobaleas  habeat  is  qui  serviat  mitram,  ad  te- 
nendam  ipsam  mitram  ;  aliam  etiam  ad  exten- 
dendum  super  gremium  pontificis,  quando  sedet. 
NihilominuB  habeant  paratas  et  alias  tobaleas  ali- 
quas,  et  aliquem  alium  pannum,  seu  pannos  seri- 
cos,  quibus  uti  possint ad  alia  mysteria  qua}  pra.*dicta 
sunt,  si  necesse  fuerit,  utpotead  ornandum  ambo- 
nem,  vel  posteriorem  partem  altaris,  si  ejus  dispo- 
sitioid  requirat,  vel  aliquem  alium.ornatum.  Defe- 
rant  quoque  asstivo  tempore  flabella  ad  abigendum 


ra  sternenda  sub  faldistono,  et  ante  altareet  super 
sedilia,  in  quibusdebeantsedereministri.Proeterea 
praevideant  supradicti  derici  capell8B,qu8B  vestimen- 
ta  pontifici  et  ministris  conveniant,  et  sint  coloris 
tempori  congruentis. 

XLIX.  De  diversitate  colorum  quibus  Romana  Ec" 
clesia  in  sacris  vestibus  diversis  temporibus  uti 
solet, 

Circaquodsciendum  estquod  sancta  RomanaEc- 
clesia  quinque  coloribus  utitur  in  sacris  vestibus, 
videhcet  albo,  rubeo,  viridi,  violaceo,  et  nigro. 
Quidam  autem  duos  hos  ultimos  pro  uno  reputant* 
Colore  albo  utitur  a  Vesperis  in  vigilia  Nativitatis 
Domini  usque  ad  Octavam  EpiphanifiB  inclusive,. 


mus,diaconusetsubdiaconus,etquatuoraco- 
1  minus,  videlicet  unus  qui  mitram  servare 
unusqui  sit  thuriferarius,  et  duoquisint  ce- 
ii.  Cumopusest,  poterunt  nihilominusaliqui 

ilericiscelebrantisindutisuperpelliciiseidem 
re  cum  preedictis  ministris.  Vestimenta  vero 
amenta  pro  persona  pontificis  deferenda  hac 
zallgfs,  sandalia,  amictus,  alba,  cingulum 
ibcinctorio,  quod  habet  similitudinem  ma- 
et  dependere  debet  a  cingulo  in  sinistra 
crux  pectoralis,  stola,  tunicella,  dalmatica, 
ecee,  planela  seu  casuia,  et  manipulus,  pai- 
m  tribus  spinulis  aureis,  si  pontifex  pallio  uti- 

itra  et  annulus  pontificalis.  Cambuta  seu  ba- 

storali  non  utuntur  summi  pontifices,  nec  n  exceptis  festis  martyrum,  quando   interveniunt. 


i  cardinales  in  Romana  curia.  Sunt  necessa- 
persona  pontificis  pectem  et  tobalea  cir- 
lendacoHo  ejusquandopectinatur,pelveset 
ad  abstergendum  manus,  faldistoriumcum 
}  et  cussinissupponendisfaldistorio,etpan« 
.  tergendum  ipsum. 

lanusautemcamiseamlineamsupercommu- 
;e8,  superpellicium  seu  cottam,  amictum  et 
habere  debet.  Diaconus  amictum,  albam, 
ai,stolam,dalmaticamet  manipulum.  Sub- 
s  amictum,aibam,cingulum,  tunicellam,et 
lum.  Acolytbi  omnesdebent  esse  induti  cot- 
idumconsuetudinemsanctaiRomanfieEccle- 
lotandum  quod  diaconus  et  subdiaconus 
uibusest  usus  violacei  8eunigricoloris,non 


Item  feria  quinta  in  Ccena  Domini.  Item  a  Sab- 
bato  saocto  in  officio  Miss<e  usque  ad  Octavam 
Ascensionis  Domini  inclusive,  quandocunque  of- 
ficium  de  tempore  agitur,  prsBter  dies  Rogatio- 
num,  et  praeter  Missam  quaB  dicitur  in  die  sancti 
Marci  de  officio  litanisB.  Item  in  omnibus  festis 
sanctffi  Dei  genitricis  MarifiB.  290  1°  receptione 
tamen  candelarum  infestoPurificationisbeataB  Ma* 
ri6B  virginis  utitur  colore  violaceo,  et  postea  in 
Missa  albo.  In  festo  omnium  Sanctorum,  in  festis 
Angelorum^  infestoNativitatis  sancti  Joannis  Bapti- 
stffi^  in  principali  festo  sancti  Joannis  evangelistae, 
in  Conversione  sancti  Pauli,  in  Cathedra  sancti  Pe- 
tri,  in  festis  omnium  confessorum  et  omnium  sancta- 
rum  quflB  martyres  non  sunt.   In  Dedicationibus 


3as  et  tunicellas,  sed  planetas  sacerdotales  ^  ecclesiarum,  et  per  Octavas  prffidictorum  festorum 


lebeut. 

leant  etiam  prsedicti  clerici  quod  deferant 
>ella  289  &ltare  portatile,nisi  sciantquod 
L  quo  celebrandum  est  sit  consecratum  ;  et 
i  sericum,qui  diciturdorsale,  etaurifrigium 
nandum  faoiem  altaris,  crucem  ponendam 
sum  altare,  pallam,  corporale,  calicem^pa- 
nappulam  ad  lergendum  calicem,  ampullas 
etaquaadsacrificium,  vasculumquodcon- 
$tia$,  barilium  seu  vas  unde  deferant  vinom 
ficio,  et  aliud  vas  pro  aqua  necessaria  in 
io.  Deferant etiam  thuribulum  et  navicuiam 


qufiB  Octavas  habent,  quando  de  ipsis  Octavis  agitur. 

L.  De  cotore  rubeo, 
Rubeo  colore  utitur  a  vigilia  Pentecostes  in  Missa 
usque  ad  Sabbatum  post  festum  ipsum  inclusive. 
Item  in  festis  sanctfiB  Crucis,  in  festo  Decollationis 
sancti  Joannis  Baptist«e,in  festo  omniumapostolo- 
rum,  et  EvangeUstarum,  prsBter  principale  festum 
sancti  Joannis  eTangelistae,  et  preeter  festa  Conver- 
sionis  sanctiPauii,  etCathedrse  sancti  Petri.  Item 
in  festis  omnium  sanctorum  et  sanctarum  marty- 
rum,prflBterfe8tam  sanctorum  Innocentium,quando 
eztra  Dominicam  venit ;  sed  si  in  Dominica  veniat, 


iiS5 


APPENDIX  AD  S.  GREGORK  MAGNI  UTtJRGIGA  OPERA 


iise 


iiiitur  rubeo,  etinoctavarubeo,  quacunque  die  ve-  A  priusquatn  poDtifex  accedat,  sit  decenter  omatain, 


niat  ;  siautem  extra  Dominicam  veuiat,  tunc  ulitur 
violaceo  colore,  sedinoctava  rubeo  utendum  est; 
per  octavas  prasdictorum  festorum  quoeOctavasha- 
bent,  quaudode  ipsis  Octavisagitur. 

LI.  De  colore  viridi. 

Colore  viridi  utitur  inter  Octavam  Epiplnniae  et 
Scptuagesimam,  et  inter  festum  Pentecostes  et  Ad- 
vcntum,  quando  domiuicale  ofiicium  agitur. 
LII.  De  colore  violacco, 

Coloie  violaceo utituraprimaDominica Adventus 
usque  iid  Missam  in  NataJe  Domini  inclusive,  et  a 
Septuagesima  usque  ad  officium  Miss/e  in  vigilia 
Pascha^exclusive,  quandocunquein  prsedictis  tem- 
poribus  officium  de  tempore   agitur,  exceptis  fe- 


sive  pannis,  quos  ipsi  deferant,  sive  sint  ejusdem 
ecclesiae.  Pooaatinsupersuperipsum  altare  crucem, 
quae  sit  contra  faciem  pontificis,  quando  stabit  in 
medio  altaris.  Uoc  vero  quod  dicitiir  de  ornameoto 
aitaris,  299|d^ff*^'^^Po^s^U8que  post  Evangelium 
vel  postprfedicalionem,  quando  nimiusestcoDcur- 
sus  populi.  Ad  ipsum  altare  debent  ipsiclericiiD- 
duti  cottis  sacra  ornamenta  tractare. 

IgiturpontifexadecclesiamvenienSypostquamin- 
clioaverit,  et  breviter  oraverit  ante  altare,  divertat 
ad  locum  ubi  capella  pr^eparata  est,  et  stando  dicat 
cum  clericissuisTertiam,  vel  aliam  Horam,  qusdi- 
cenda  estante  Missam  pro  tempore ;  et  quandodicel 
Orationem^capellanusejus,  si  opus  est,  teneatante 


ria  quinta  in  CoDua  Domini,  et  feria  sexta   in  Pa-  g  se  ipsum  librum,  in  quo  Oratio   scripta  est.  Cum 


rasceve.  £t  est  intelligendum  quod  in  Sabbato 
sancto  in  toto  officio  quod  agitur  ante  Missam 
utendum  est  violaceo ;  hoc  excepto  291  <Iuod 
diaconus  qui  cantat  Benedictionem  cerei  indutus 
dalmatica,  subdiaconus,  vel  subdiaconi,  qui  illa  die 
ministrant  induti^  tunicellis  utuntur  albis;  sedHene- 
dictione  ccrei  cautata,  diaconus,  amotadalmatica, 
assumit  planetam  violacei  coloris,  et  teneat  eam 
usqueduminchoaturofficiumMissa!;subdiaconivero 
nonmutant  vestcs.  Lliturautem  colore  violacoo  in 
qualuor  temporibus  semper^  ut  iu  vigiiiissanctorum 
in  quibusestjejuuium,  quando  Missaestdevigilia, 
et  in  diebus  Bogationum,  et  ia  Missa  qufie  dicitur  in 
die  sancti  Marci  de  ofiicio  htauiffi.  Item  in  diefesti 


autem  ipse  dicet  prtedictam  Horam,  diaconus  etsub- 
diaconus  induant  se  omnibussacris  vestibus  prster 
manipulos,  exceptis  diebusinqiiibus  iidem  ministii 
planetis  uti  solent  ;  tunc  enim  ipsas  planetas  non 
debent  induere  usque  in  hora  qua  pontifex  proces- 
surus  est  ad  altare.  Capellani  vero  et  cceteri  ministri 
sint  induti  cottis,  ut  serviant  ipsi  ponlifici  dum  io- 
dnitur.  Postquam  ergopontifezdictam  Horamcom- 
plevorit,  resideat  in  faldistorio,  et  incipiat  ac  prose- 
quatur  Psalmos  Quam  amabiliay  etc,  cum  Oratio- 
nibus  quae  dici  solent  dum  pontifex  calceatur.  Interea 
dum  unusdefamiliaribusejusaccedens  detrahatei 
caIciamentacommunia,etsubdiaconusdefereDsca- 
ligasctsandalia  genuflectat  coram  ipso  et  calciet 


sanctorumlnuocentium,  quando  extraDominicam  p  eum,  ita  quodprimocaIcietdextrumpedem,deiade 
occurrit.  Item  infesto  Purificationis  beatOB Mari»Mn      sinistrum,  et  unus  de  acoljthis   eumdem  juvet  ad 


receptione  candelarum  iu  Processione. 

LIII.  De  colore  nigro. 
Colore  nigro  utitur  feria  sexta  in  Parasceve,  in 
Missis  defunctorum,  etin  Processiouibus,  quas  Uo- 

manuapontifexnudispedibusfacit.Sciendumtamen 
est  quod  diebus  quii^us  est  ifsus  nigri  coloris;  uti 
violaceo  non  est  inconveniens. 

Cum  crgo  preedicti  clerici,  capellae  ciu^amhaben- 
tes.pervenerintad  ecclcsiamcum  eadem  car>elia,de 
convenienti  locp  in  quo  pontifex  sacris  vestibus 
indui  debcat  providcapt,  ita  quodsi  inipsa  ecclesia 
secretariumsitsive  sacristiaconveniens,in  quapon- 
t,fexcelebraturusinduisoIeat,ibidcmfaciantdeponi 
capellam,  et  sternantur  tapete  seu  tapetia,  et  pree- 


calciandum. 

Calciatus  pontifexsurget^et  stans  super  scabellDD 
cappam  deponat,  etremaneatin  camisialinea,  quam 
semper  debethaberesupra  laneas  vestes,  quandoad 
celebrandum  vadit  etiamsi  rcligiosus  sit.  Et  ipso 
pontifice  super  faldistorio  residente,  dlaconas  et 
subdiaconusaccipientesabacolythistobaleamsoam 
et  pecten,  extendanttobaleam  circa  coHum,  etcapot 
ejus  Icviter  et  decenter  pectinent,  videlicet  prifflo 
diaconusaparte  dextra,  deinde  subdiaconasasiois- 
tra.  Quod  si  diaconus  et  subdiaconus  adhoc  docli 
non  sint,  capellanus  hoc  faciatviceeorum.Qnoficto 
acolythus  extendat  supergremium  ipsius  pontiflcii 
aliam  tobaleam,  et  pontifex,  amoto  annulo  suo^qoo 


parentfaldistoriumcumcossinoetpannoquiipsum  D  utitur  communiter,  tradatipsum  servandumeapd- 


cooperiat,  et  scabello.  £xponant  etiam  in  aptolopo, 
prout  melius  poterunt»  sacr^s  vestes,quibuspontifex 
et  ministriinduendi  sunt,  et  alia  quae  ad  mysterium 
sunt  opportuna,  ut  in  promptu  haberi  possunt.  Si 
vero  in  eadem  ecclesia  non  sit  secretarium  seu  sa- 
cristia  conveniens,  deponatur  capella»  ut  fiant  quaB 
pra>dicla  sunt  iu  aliquoapto  locoprope  altare;et  si 
forte  iu  ecclesia  illa  consuetum  esset  quod  pontifex 
longe  ab  aitari  induatur,  et  cum  ordinata  Proces- 
sione  ad  altare  procedat,  consuetudo  servanda  est. 
Preeterca  dicti  clericisternant  ante  altare  sacrum 
tapete  seu  tapetia>et  proyideantquodipsumaltare, 


lano ;  qui  accipiens  ab  acoljtho  pelves  cum  aqua,et 
tenens  inferiorem  pelvimmanusicistra,  superiorRi 
vero  dextra  man  u,  flexis  genibus  f undat  aquam  snper 
manus  pontificis,  assistentibus  interim  ipsipontifid 
diaconoa  parte  dextra«  et  subdiaconoapartasiiiii- 
tra  genibus  Hexis,  et  tobaleam  praedictam  tenentibiis. 
293  Cumque  pontifex  manus  abluerit  etabster 
serit,  surgens  et  stans  super  scabellum,  et  minisiri 
reverenter  et  diligenter  induant  eum,  ita  qnodaeo- 
lythi  deferant  vestes,  et  diaconus  a  parte  dextra,ei 
subdiaconus  a  sinistra  recipiant  easdem  vestes,  4 
induant  eum;  quos  juvare  poterunt  capellani  etaiii 


1181 


ROMANl  ORDINKS.  —  Xll. 


U«S 


clericipontifiois  induticoUiBastaQleB,  proutoppor-  A  la^n.SiiliseqiionterdiacofliisaJextriSyCtsubdiaconus 


tuuum  fuerit.  Iii  primis  ergoacolythi  deferant  amic- 
tum,  quem  poualsupercaput  pontificisdiacouus,  et 
ejusdem  amictus  ciiordulam  sinistram  diaconus, 
dextramsubdiaconusaccipiatyetposttergumponti- 
ficis,ducant  et  roducant  adanteriorem  partamsuper 
cingulum,  quas  invicem  colligare  poterit  ipse  pon- 
tifax.  Deinde  intiuanleumali^a^quamdiligenterap- 
tant  circacolluui  et  circa  manus  ;  et  subsequenter 
subcingat  eumcingulo  cumsubcinctorio,unode  mi- 
nistris  Jevanle  ipsam  albam  anteriori  parte  circa 
pectus,  etipsiuscingulicbordulasdiaconusinvicem 
liget  etstringat,  velipsepontifex  stringere  poterit, 
siout  ei  placuerit.  Ministri  vero  albam  ipsam  aptent 
circa  fimbrias,  utipsaifimbriffiterram  non  tangant 
et  squaliter  distent  a  terra.  Aptent  etiam  manicas 


a  sinistris  planelam  super  brachia  pontiticis  apte 
comphcent.  £tsipoQtifexpropealtareinduitur,sub- 
diaconusin  ipsa  plicatura  sinistri  brachii  collocet^et 
quasi  abscondatmanipuluroponLificisLradendum  sibi 
ab  acoIjtho.Quod  si  pontifex  longe  abaltari  vestia- 
lur,  non  debot  subdiaconus  tunc  imponeremanipu- 
ium,sed  debct  ipsum  portare  cum  iibro  Evangeiio- 
rum;et  cum  ponlifex  pcrvenerit  ad  altare,  imponat 
et  aptet  manipuium  praidicto  niodo.  Planeta  vero 
compiicata,  ut  praedictum  cst,  diaconus  de  capile 
pontiiicis  amictum  deponat,  et  aptel  circa  collum 
ejusyCtprovideat  quod  pianeta  plane  jaceat  super 
humeros,  et  Irahat  ipsam  a  parlo  anteriori ;  deinde 
pallium  componat  ita  quod  crux  aoterior  sit  ante 
pectus  super  uurifrigium  planete,  et  ipsi  cruci  po- 


ipsiusalbae,complicandoeas  decenterinterarmom      nensexlensosdigitosdextrffimanuscummanu 


etcubitum.  Consequenter  accipiat  pontifex crucem 
pectoraiem.i;iAamquedeosculansappendatcoliosuo, 
ita  qnod  pendeat  ante  pectus.  Deinde  accipiat  slo- 
lam,  et  deoscuiatam  circa  medium  ejus  pouatcirca 
coilum  suum,  nec  reducat  partes  ipsius  stolae  hino 
et  inde  in  modum  crncis  ante  pectus,  sed  permitlat 
eas  iiifcrius  dependeresicula  colio  veoiunt ;  et  mi- 
nistri  utramque  partem  stringuntcum  cinguio,  ne 
defluere  possit.  PosthMcministriinduanteumtuni- 
ceila,  aptantes  eam  circa  coiium  et  circa  manus  ; 
deiade  induanteumdaimatica,  aplanles  eam  circa 
coliuni  ct  nianicas  ejns  replicantes,  ita  quod  ipsffi 
manicfle  noii  tangantmanuspontiiicisyseddistentab 
eis,  quasi  per  spaUum  dimidii  paimi. 
Post  hcec  pontifex  iterumresideat,et  recipiatchi-  G  post  pontificalem  annulum  immitti  alter  annulus 


sinis- 
tra trahatpallium  super dcxtrumbracfaium pontificis 
versuscubitum;postea  imponenseidem  crucidigitoa 
sinistrffimanus,  cumdextramanu  pailium  supersi- 
nistrum  brachium  ponliticis  trahat,provideosquod 
ipsum  pallium  super  brachia  descendat  quasi  ad 
mediuminter  armumet  cubitum;etjuxta  huncmo- 
d  um  aptetur  paliium,  quoties  videbitur  opportunum . 
Deiude  diaconus  accipiens  mitram  ab  eo  qui  ipsam 
servatyimponat  eam  capiti  pontificis.Interim  capei- 
lanus  induat  se  piuviah;etimpositamitra  pontifici, 
ipBecapellanusimroittat  9195  poQ^iticaiem  annuium 
annulari  digito  dextraemaauspontificis,osculando 
eum;quod  semper  facere  debet,quando  immittitei, 
autquandoamovet  ipsum  annuium.  Poteritetiam 


rothecasofl:'ereadassibi  ab  acolytho,  immittenteeas 
manibusejus  diaconodextrs,  etsubdiaconosinistrw, 
quibus  acceptis,  surgat,  et  prffidicti  ministriimpo- 
Dantei  plaaetam  ;  etsi  pontifex  utatur  paliio,  impo- 
sita  planela  immediate,acoiythasofferat  ei  pailium 
tenens  ipsum  cum  puidu^a  tobalea  manibus  extensis, 
itaquod  dextra  manuteneat  paiiium  circa  crucem 
sinistram,  et  sinistramanucirca  cruceni  dextram. 

Ipie  autem  ponlifex  294<>B^^oiu^  P^UQ^  ^Q  ^f  u^ 
pocteriori.  Deiade  minisiri  imponant  ei  pailiumip- 

sum,  diaoono  elevanle  partem  iilam  quadei>et  pos- 

terius  dependere.  £t  attendant  mini&tri  quod  iiia 

para  paihi,quffi  duplexest,  veniat  supra  sinistrum 


parvus,  qui  ipsum  pontificaiemfixum  teneat.etboc 
episcopaliter  aptetur.Immisso  annulo^capellanus  ac- 
cipiat  de  manuthuriferariinaviculamcum  thure  el 
coclileari^et  thuriferario  prffisentante  poatificio^m 
igne,quem,dum  pontifex  induitur,ip8e  thuriferarius 
pr»pararedebet;capeiianu8  porrigat  pontificinavi- 
cuiam  detectam,  et  pontifex  accipiens  dextra  m^u 
cochlear  cum  thure  ponat  in  igne  thus  et  cochiear 
in  navicuiareponat^  ipsumque  thuspositum  in  ig^e 
benedicatsignocrucis.  Gapeiianusverooscularide- 
betmanum  pontificis^et  quando  coc;tilear  accipit,et 
quando  ipsum  reponit ;  et  cochIea,ri  repQAito  per 
po.atificem,navicuiam  ipsam  thurjiferario  red^at.Hoc 


humerum.  Postacolythum  deferentem  pailium  (e-  t^  autem  quod  dictum  est  de  positione  incensi,  obser- 


quaturis  qui  mitramservaredebet,  deferenseam  in 
inanudextera  mediante  tobaiea,etinsiaistra  spinu« 
las  infigendaspaiho.Quo  impo8ito,ministriinfigaat 
spinulas  ipsas,  videhcetdiacoaus  uoaiaiaoiH&oeaa' 
teriori,  aliam  subdiaconusiaorucesuperMBistrum 
hnaiarum,  tertiam  unus  ex  ahis  ministris  in  cruce 
posteriori.  Ipsffi  autem  spiaulffi  sic  infigeudffi  sunt, 
quod  quffilibet  tertio  transeat  per  crucem  cui  intigi.- 
tor,  et  quarta  vice  acumen  spinuiffi  iofigatur  pailio 
oltra  crucem,provi8oquod  nunquam  spinula  perforet 
pallium,etnuiloau>doacumenejus  tangat  plaoetami 
provisoetiamquod  cujusiibet  spiauiffi  caput^io  quo 
•at^mma^sit  a4extra  parte  infigeaiis  ipsam  «piau- 


vandum  est  quan^o  pontifexionge  ab  altariindui- 
tur.  Nam  si  juxta  aitare  induatur,  non  oportet  ii|« 
conaiun  ponere»Uflque  post  factam  cpn  f  essionem.  In- 
dutopontifice  prffidicto  modo,diaconeset  subfhaco- 
nusaccipiant  maoipulos  suos,  et  ind^^nt  plaaetas,si 
tempusrequirit.  His  peractis,  si  siat  longe  ab  aitari, 
procedantad  ipsum,prfficedente  thurilerario^etpost 
ipsum  duo  ceroferarii,  diunde  j&uhdiaconus  cum  hbro 
Evangeiiorum  ;  post  quos  sequitur  ppatifex,  dedu* 
centibus  iiium  oapeiiano  aparte  dexlra.etdiacono  a 
sioifltra.  Is  autem  qui  n4tram  servat,  et  afii  cierici 
indttticottissequaatur  poat  pontificem.,Quando  pon* 
tifejc  .p«rveowt  aote  gr^uiUu  aii<V^^Sf  (^cqous  depo* 


ii59 


:VI>PENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


il60 


natei  milram,  accipiens^eam  una  maau  per  anterius  A  pontifex  ad  sedem  venerit,  staas  super  &cal>eUum 


cornu,  et  cum  alia  maau  complanetcapillospontifi- 
cis,  si  opus  est,  quod  semperfacere  debetisquimi- 
tramremovet ;  etsicamotami(ra,diaconustradatei 
qui  ipsamservat,  quiseraper  eam  recipere  debetde 
manu  diaconivelcapellaniamoventisipsam,  et  tra- 
dereeam  illi,  cum  fuerit  imponenda. 

Quod  si  pontifex  juxta  altare  induatur^  non  opor- 
tet  hujusmodiprocessionemlieri ;  sed  ipso  pontiiice 
accedentead  altare,deducentibus  ipsum  capellano 
ct  diacono,  ceroferarii  sint  parati  juxtaaltare,  et 
accipiantdeaitare  candelabra  cum  cereis  accensis. 
Thuriferarius  quoque  sit  paratusin  sinistra  parte 
cum  thuribulo,  in  quo  sit  ignis,  et  cum  navicuia. 
Pontifexautem  inciinatus  paululum  antealtarecon- 


dicat  sine  cantu  cum  suis  miaistris  lotroilum,  et 
Kyrie,eleison,  297<^&P6^1&i^oioterimaplanle  vestes 
ejus,  videlicet  maaicas  dalmalicffi  componendo  ia 
debita  plica,  similiter  compoaeado  planetam  su- 
per  brachia,  et  exteadeado  eam  super  humeros  et 
traheodo  a  parte  aoteriori,  aptet  palliuai  juxta  mo- 
dum  superiusdescriptum.  Ethoc  quod  dictum  est 
deaptaodis  vestibuspontificiscapellanus  seudiaco- 
nus  semperfacere  debent,  quandovidetur  opportu- 
num,  et  specialiter  quando  pontifex  surgit.  Aptatis 
vestibus  pontifex  sedeat,  diacono  imponente  ei  mi' 
tram,  et  uno  de  acoly  this  expaudente  super  gremium 
ejus  pulchram  tobaleam,quampont]fexsemperha' 
bere  debetdum  sede;  et  si  opportunum  videbitur, 


fessionem  faciat,  296  assistcntibuseicapellano  a  d  is  qui  mitram  servat,  stans  juxta  pontificem.etfla 


parte  dextra,et  diacono  a  sinistra.Subd  iaconus  vero, 
si  debet  immittere,  manipulum  pontifici  immittat.  Et 
dum  pontifex  facit  confessionem  ,stet  cum  libro  Evan- 
geliorum  juxtagradum  altaris  in  sinistra  parte,  et 
ceroferarii  stent  circa  altare,  unus  in  dextra,  alius 
in  sinistra  parte.  Alii  ministri  possunt   stare    post 
pontiticem.  Facta  confessioneetdataabsolutioneper 
pontificem,  priusquam  dicat Deustu  conversus feic. , 
Gapellanus  accipiatde  manu  thuriferarii  naviculam 
cum  thure,  quam  ille  sibi  porrigere  debet  inter  pon- 
tificemet  altare,  et  pontifex  ponat  thus  in  thuribuio, 
capellanonaviculam  et.thuriferario  thuribulum  offe- 
rentibus  ei,  sicut  superius  dictum  est.  Quo  facto, 
pontifexdicendoZ)eMs  tu  conversuSj  etc^  ascendens 
ad  altare,  et  inclinatus  ante  ipsum^  dicit  Orationem 
Aufer  a  nobis,  etc,  qua  dicta,  osculatur  altare,  et 
posteaosculeturlibrum  Evangeliorum,quem  apertum 
in  eo  loco,  m  quo  est  Evangelium  legendum  in  Missa^ 
of!erre  debeteisubdiaconus ;  et  osculatumperpon- 
ficemdimittatclausum  super  aitare,  nisi  ex  causa 
alibi  reponendusvideatur.  Osculato  libro,  signet  se 
pontifex  signocrucis,  et  tuncchorusinciperepotest 
lotroitum.  Cumque  pontifexsignaverit  sepraedicto 
modo,  vertat  se  ad  dextram  partem  altaris ;  etdia- 
conus  accipiens  thuribulum  de  manu  thuriferarii  tra- 
dat  pontifici ;  et  ipse  pontifex  inceosat  altare,  inci- 
piens  ab  ejus  medio  contra  faciem  suam ;  et  prius 
Incensat  partem  dextram,et  postea  8inistram;deinde 
a  sinistro iatere  redeatad  dextram,incensandoan- 
teriorempartemipsiusaltaris.Quoincensato,reddat 


bellum  tenens,  abigatabeo  muscas.Quandocunque 
autem  surgere  debet  diaconus  vel,  si  ei  non  vacat, 
capellaous,  accipieos  eamdemtobaleam,  extendat 
manus  suas,  et  mediaote  ipsa  tobalea  reverenter 
accipiat  manus  pontificis,  et  eumdem  adj  u  vet  ad  sur- 
gendum ;  deinde  tobaleam  tradat  acolytho.  Et  hoe 
quod  dictum  est  de  tobalea  expandeada  super  gre- 
mium  pontificis  semper  observandum  est,  quando 
pontifexresidet ;  et  quandosurgeredebet,juvandui 
estprH.>dicto  modo,  velper  diaconum  vel  per  capei- 
lanum.  Residente  pontifice,  utdictumest,  ministh 
sedeant  circa  ipsum,  prout  commodius  potuerunt, 
secundum  qualitatem  loci. 

Cantatis  Introitu  et  Kyrie,  eleison  a  choro,  surga: 
pontifex,etdiaconusaptet  eivestes,  proutopusest 
Ipse  autempontifexstanssuper  scabellum,  amotaei 
mitra  perdiaconum,  elevetmanus  juxtaaltitudineis 
humerorum,  itaquoddextrasitante  dextrumhuoie- 
rum,  et  sinistra  ante  sinistrum,  extensis  utriusqoe 
manus  digitis,  sed  non  disjunctis ;  et  manibus  sic 
elevatis  incipiat  Gloria  in  excelsis,  si  dies  requirat; 
et  cum  dixerit  Deo,  j ungat  manus  ante  pectus, et  ip- 
sumHymnumAngelicumprosequatursiQenotaeun 
suis  ministris.  Quo  sic  dicto,  resideat,  et  diacooos 
imponatei  mitram;6t  postquam  eumdem  Hjmocx 
chorus  cantaverit,  iterum  surgat,  et  amota  ei  mitria 
perdiaconum,elevatis  manibus,ut  supra  dictua esL 
dicat  Pax  vobis ;  deinde  prosequatur  Orationemnl 
Orationes  secundum  exigentiam  temporis,capeUaDO 
tenente  librum  Missalemantefaciem  ejus,  etOratio- 


thuribulumdiacono,quioscularidebetmanumpon-  D  nes  dicendaseidempressentante,  acdiaconoadex- 


tificis,  et  quando  tradit  ei  thuribulum,  et  quando 
recipit  ab  ipso.  Diaconusvero,  accepto  thuribulode 
manu  pontificis,  incenset  ipsum  pontificem,deinde 
altare  percircuitum  :  posteatradat  thuribulum  thu- 
riferario,  et  ipse  accedat  ad  sedem  pontificis. 

Pontifex  autem  postquam  incensaverit,  utdictum 
est,deducentibus  eum  capellano  et  subdiacono,vadat 
adsedem,  suam,  videlicet  ad  faldistoriumprfiepara- 
tum  in  dextra  parte  altaris,  seu  post  ipsum  altare, 
secundum  quaJitatem  et  consuetudinem  loci  ;  ubi 
vero  consuetum  est  quod  pontifex  sedeat  in  ailiori 
sddelapideaetlignea,  servetur  consuetudo.  Cumque 


tris,  et  subdiacono  asinistris  sustentantibus  eam. 
Cumque  post  ultimam  Orationem  dicet  Per  omwi 
sxculasoBCulorum,}  ungat  manus  ante  pectus;etpost- 
quam  298  dixerit  Orationes  dicendas  cum  nota, 
poterit  dicere  submissa  voce  duas  Orationes^uiiaa 
pro  se,  videlicet  illam^  Suppliciter,  etc  vel  iilaffli 
Omnipotens  sempiteme  Deus,  qui  me  peccalorem,  rel 
aliam,quffisacerdoticonveniatprose  ipso,et  aliaB 
Orationempro  viviset  mortuis,videlicet  illam,  Oi- 
nipotenssempUerne  Deus,qu%  t;ii;orum,etc.Hae  tamtf 
du8B  Orationes  in  solemnitatibus  omitti  possunLSi 
vero  non  debeat  dici  Gloria  in  exceUiSj  caotttof y 


1161 


ftOMANI  ORDINES.  —  XIV. 


li6S 


ri>,  e/e«o«,surgalpontifex,  etelevalismanibuspraB-  A  subdiaoono  teHentemanumsinistramsnblibroEvan- 


dicto  modo  dicat  Dominus  vobiscumy  et  prosequatur 
Orationem  seu  Orationes,  ut  dictum  est. 

F)t  est  attendendum  quod  pontifex,  quando  dicit 
Pax  vobist  yei  Dominus  vobiscum,  in  Missa,  semper 
habeat  faciem  ad  populum,  hoc  salvo  quod  quando 
dicit  Dominus  vobiscum  aLiiic  Prsefationem,  seuante 
ipsum^  sive  post  ipsumsitpopulus,  vertere  se  non 
debet.  Quando  autem  dicit  Gloria  in  excelsis,  vel 
Orationes.  vel  Credo^  faciem  habeat  ad  illam  parlem 
ad  quam  aspicereriobet,  prosequendo  Missam  in  al- 
tari  secundum  dispositionem  altaris.  Dictis  Orationi- 
bus,pontifexresideat,subdiaconusverodumpontifex 
dicit  Orationem  seuOrationes,  tempore  opportuno 
vaditcum  libro  epistolarum  ad  locum  in  quo  epistola 


geiiorum.  Et  est  attendendum  quod  Evangelmm 
legatur  in  amboneseupulpito  eminenti.  Geroferarii 
etthuriferarius  in  medioeorum  stare  debentinferius 
ante  ipsumpulpitum,  habentesfacies  versasad  dia- 
conum.  Si  vero  Evangeliumlegatur  in  inferiori  loco, 
nihilo  minus  ceroferariietlhuriferariusinmedioeo- 
rum  staredebontante  faciem  diaconi.  Etdum  Evan- 
gelium  legitur,  pontifex,  amotamitraet  aptatisves-» 
tibus  per  capeilanum,  stetsuper  scabellum,  habens 
faciem  vesam  ud  locum  ubi  legitur  Evangehum. 

Et  finito  Evangeiio,  si  tunc  prsedicari  non  debeat 
elevatismanibus,  utsupradictumest,incipiat  Crtf(io, 
si  estdicendum ;  etcumdixeritDeum^jungatmaDUS 
ad  pectus,  et  prosequatur  ipsum  Sy  mbolum  sine  nota 


legenda  est,  praecedente  eum  uno  de  acolythis  ;  et  g  cum  iis  qui  sibi  assistunt.  Si  autem  Credo  dici  aon 


tunc  unus  de  ahis  ministris  sustentetpontificem  loco 
subdiaconi ;  et  completis  Orationibus  quas  pontifex 
dicit  cum  nota,  subdiaconus  incipiatel  prosequatur 
epistolam  ;  qua  finita,  redeat  cum  eodem  libro  ad 
pontificem,  et  genuflectens  coram  eo  prsesentet  ei 
librum  prsedictum  clausum,superquemponatma- 
num  dextram,  quam  subdiaconus  osculatur,  et  pon- 
lifex  benedicat  ei  signo  crucis.  Similiter  facere 
debent,  qui  prophetias  legunt,  quando  prophetiae  le- 
guntur  in  Missa. 

Post  Epistolam  vero  subdiaconus,  si  non  debet 
prsBdicari  in  Missa,  ablutis  digitis  praeparet  in  apto 
loco  calicem  prope  altare,  ponens  in  eo  vinum,  et 
desuper  patenam  cum  hostia ;  et  utrumque  cooperiat 
mappula  ;  quod  si  non  sit  prope  altare  locus  aptus, 
superipsumaltareprsepareturcalix.  Deindesubdia- 
coQus  sedeat  cum  aliis  ministris.  Si  vero  prfodican- 
dumest,  hnjusmodipreeparatiodifTerripotestusque 
post  prsedicationem. 

Diaconus  autem  opportuno  tempore,  priusquam 
finiantur  ea  quae  cantanda  sunt  ante  Evangelium, 
genuflectens  ante  pontificemosculeturmanusejus, 
nihil  dicendo.  Deinde  accedens  299  ^^  aitare  geni- 
bus  flexis  dicat  Munda  cor  meum,  etc. ;  surgensque 
accipiat  de  medio  altaris  librum  Evangeiiorum^  qui 
ante  horam  ilJamponi  debetibidem  per  acolytum  ; 
et  tenendolibrumantepectus,  conversus  ad  pontifi- 
cem,  stans  inclinato  capite,  petat  Benedictionem 
mhmissBiYOcediceusJube,  domne,  benedicere;  (\uem 
pontifex  signet  signo  crucis,  dicens  Dominus  sit  in 


debet,  finito  Evangelio,  dicat  pontifex  Dominusvo- 
biscum,  Oremus.  Diaconus  autem,  lecto  Evangelioi 
osculetur  librum  ;  deinde  reverti  debet  ad  officium 
pontiticis,  preecedentibuseum  thuriferarioetcerofe- 
rariis  eodem  ordine  quo  iverunt,  praecedente  etiam 
8ubdiaconoipsumdiaconumimmediate,etdeferenle 
hbrum  Evangeliorum  apertum.  Quibus  redeuntibus, 
capellanusaccipiatthuribulumdemanuthuriferarii, 
etmcensetpontificem ;  deinde  subdiaconus  praesen- 
tetiibrum  Evangeliorum  apertum  pontifici ;  et  ipse 
stans  detecto  capile  300  osculetur  Evangehum  quod 
leclum  est;  capellauu.s  autem  reddat  thuribulum 
thuriferario,  poslquam  incensaveritpontificem.Et 
residente  pontifice.diaconusimponateimiiram;  et 
si  dicatur  Credo,  ip80cantatoachoro,iterumsurgat 
poiitifex ;  et  amota  ei  mitraperdiaconum  dicat^Do- 
minus  vobiscum,  et  Oremus;  deinde  resideat.  C»te- 
rum  sipontifexpr^dicaredebet,  noniucipiat Crec/o, 
vel  Dominus  vobiscum ;  sed  exspectet  donec  diaco- 
nus  redeat ;  et, osculato  Evangeho,  sicut  prffidictum 
est,  accedens  ante  allare,  inclinet,  et  oret  breviter 
detectocapite.  Quod  siiocus  in  quo  lectum  est  Evan- 
gehum  disteta  sedepontificis,priusquamdiaconus 
redeat,  potest  pontifex  accedereadOrationem  prse- 
dictam,  etpostipsamrecipereincensum,  etosculah 
librum.  Deindeimposita  ei  mitraperdiaconum,  per- 
gat  ad  locum  inquopreedicaturus  est,ubidiaconus 
aptet  ei  vestes,  proutopusest;etpontifexpr8edicet 
cum  mitra. 

Finita  praedicatioae,  faoiat  confessionem diaconus  ; 


eordetuoy  etc.  Gum  autemdiaconusadahare  accedit  ^  etipsepontifexconcedatsiveannuntietindulgentiam 


oraturus,utdictum  est,thuriferarius  thuribiilum  cum 
igne  deferens  ante  pontificem ,  fleclat  gen  ua,  et  tradat 
naviculam  cum  thure  capellano,qui  similiter  genu- 
flectat;etipsepontifexincensumponatinthuribulo, 
et  benedicat  eo  modoqui  supradescribituriuprima 
positione  incensi.  Accepta  Benedictione,  diaconus 
ferenshbrum  Evangeliorumante  pectussuum,  pree- 
cedentibuseumprimolocothuriferario,secundoce- 
roferariis,  pergat  ad  locum  in  quoEvangehum  legi 
debet,  subdiaconoeumsequente,  etfinitisomnibus 
quae  in  chorocanlaridebent  auteEvangelium,inci- 
pit  Dominvs  vobiscum,  et  prosequaturEvangelium, 
Patrol.  LXXVIII. 


Deinde  amota  eimitraper  diaconum.faciatabsolu' 
tionem,  clara  vocedicendo,  cum  nota  Precibus  et 
meritis, eic, Indulgentiam,  etc. ,  Ultimo det Benedic- 
tionem  dicendo  Et  benedictio  Dei  omnipotentis,  etc., 
signando  popiilum  circumcirca.  His  peractis,  reas- 
sumpta  mitra  redeat  ad  sedem  suam,  et  incipiat 
Credo,  eic,  yeiDominusvobiscum,  utsuperiusdictum 
est.  Quod  si  pontifice  celebrante  alius  inferior  eo 
praedicaredebuerit,  post  Evangehum  accedat  isqui 
prffidicare  debet  adpontiticem,etfiexisgenibu8Be- 
nedictionem  ^eiSLi,diceiis  Jube,  domne,  benedicere ; 
et  pontifex  faciat  super  eumsignum  crucis,  dicens : 

37 


1163 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


1164 


Dominussif  incorde  tuoetin  labiixtuisad annuntian-  X  cuui  aqua  offeral  tiidem.  etpontifex  coDvertens  se 


dum  diijne  et  fructuoae  verhasancta^  in  nomine  Patris, 
etFHii  et  Spiriius sancti.  Amen. Tunc  is qiii pra)<Jica- 
turusest  pergat  adlocum,inquopra!(iicaredebet,  et 
prsedicationem  prosequatur ;  qua  iinita,  diaconus 
stans  juxta  pontiticem  faciat  confessionein  ;  qua 
finitaperdiaconum,isquipr8edicaverit,stansiaioco 
in  quo  priedicavil,  annuntiet  indulgentiam,  si  an- 
nuntiandaest ;  posleapontifexfaciat  absolutionemi 
deinde  incipiat  Cree/o,  \el Dominus  oobiscum,  ui  dl-' 
ctumest.Is  autemqui  prsedicavit.postquam  annun- 
tiaveritindulgentiam,  rcdirepotest  adlocumsuum. 
Cumque  pontifexincoeperit  Cm/o,  veldixerit  Domi' 
nu5t>o6iscMm  el0ration6in,quandonondicitur  Cir(/o, 
acolyllii  extendant  pallamSOl^^^P^i^^l^^^^^^M^O' 


ponat  aqnam  in  calicera,  dicendo  illam  Orationem, 
Dcu^  qai  humame  subsiantite^  etc.  Deinde  diacoQUs 
accipiatdemanusubdiaconiip8umcaIicem,etteueDs 
dextra  manu  faciat  cnm  eo  su|>er  302  corporaU 
signum  cruciSyetcolloceteum  superideincorporak 
non  recte  in  medio  oontra  faciem  poDtificis,  sed 
paulisperad  dextram  partem ;  et  cum  digitis  utrius- 
qiiemanusaccipienscorporaleiilud,  quod  nonexpli- 
catur[/t/.,explicatumJ,cooperiat*cumipsocalicera. 
I)um  etiam  diaconus  sic  ponitsuper  altare,  pontifex 
(iicetOralionem  iliam,  Offerimus  tibi,Dominete\c., 
et subsequonler  iliam,  In spiritu  humilitatis.  Deinde 
fuciens  signum  crucis  unum  siiper  calicem  etHos- 
tium,  similiter  dicat  Orationem  iilam,  Veni,  sancti- 


nantiibrum  Missalem  super  cussinum  in  siiiistra  ^  /iratory  eic 


parteejua;unusautemdeacolythis,  postquam  pon- 
tifex  dixerit  Z)ofwmMs  i'o^/scm?/*  ct  OmwMs,  deferens 
tobaleam,  ox  pandit  super  gremi  u  in  ej  us,  ac  d(Uraiiat 
ei  chirothecas,  amoto  prius  annulo  ponlificali  per 
eapellanum.  Tuncdiaconus  adextris,  et  subdiaco- 
nus  a  sinistris,  flexis  genibus  obvolvant  manicas  tuni- 
cellae  pontiticis  juxta  manus  cum  dicta  tobalea,  et 
eamdem  ele  vent  ante  pectus  ponlificis ;  et  capellanus 
accipiens  pelves,  flexis  genibus  ante  eum  tundat 
aquam  super  manus  ejus  eo  raodo  qui  superius  po- 
nitur.  Qiiod  si  eo  tempore  diaconus  occupeturcirca 
pm^parationem  caiicis,  loco  ejus  serviatis  qiii  njitram 
servat.  Quod  si  pontifex  manus  abluerit,  diacunus 
ablutis  digitis  ad  allare  accedens  cxtendat  coipo- 
rale  super  pallam. 


iJiaconus  vero  postquam  calicem  collocaTeritp 
accipiens  patenam  tradateamsubdiacono,  quieaai 
recipiatcum  dextramanu,  mediantt^mappula.cujus 
extremitas  defluere  debet  post  dextruni  humerum 
ejus  ;  ipsamque  patenam  teneat  tectam  et  elevataai, 
stans  retro  postpontilicem  usquepost  Palernosier* 
Data  patenaasubdiacono,thuriferariusdeferattha- 
ribulum  cum  navicuia  ad  diaconum  in  dezira  parte 
altaris,  et  diaconus  ponat  tliiis  in  thuribulo,  petita 
prius  beuedictione  a  pontilice.  Pontifex  vero  posl- 
quam  dixerit.  Veni,  smctificalor,  etc,  converteos  se 
si^^nuincrucisfaciatcontraipsumthuribiilum.diceDdo 
ill;iuiOratiouem,/'e/'/M^frc€*«'owew,  etc.  EtdiaeoDus 
uccipiensipsuinthuribuluintradatpoutificiosculando 
manus  ejus  ;et  pontifex,  accepto  tlmribulo  cum 


Pontitex  autem  extersis  cum  tobalea  manibus,  ac  ^'  dextra  manu  stans  in  medio  altaris   versa  faciead 


resumpto  annulo  poutilicali.  iminitteudo  digito  ejus 
per  capellanum,  surgat,  et,  aptatis  vestjbus  ejus  per 
eumdem  capelianum,  pergatad  altare,  deducenlibus 
eum  capellanoet  subdiacono,  velilioqui  servit  mi- 
tram ;  et  cum  venerit  ad  altare,  diaconus  stans  iu 
dextraparte  amoveat  mitram  ejus,  quo;  tunc  repoui 
super  altare  vel  in  alio  loco  aplo  potest.  Tuuc  sub- 
diaconus  accipiens  dextra  manu  mediante  mappulu, 
calicem  cum  patena  et  hostia  t^uperposilis,  et  cum 
sinistra  manu  vascuiumcuinaqua,qnHeadmiscenda 
estcum  vino,  stans  indextra  parte  alturis  prcesentet 
calicem  et  patenam  diacono,  et  ipsediaconus  cum 
qualuordigitisutriusquemunusuccipiatpalenunicum 
ho^tia,ita  quod  manipuliim  suum  ponatinlerextre- 
mitatem  pat(*nae  et  supcriores  digitos,  quibusipsum  j) 
tenet;  sicque  patenam  cum  blostia  oflerre  debet  pon- 
tifici  oticnlundo  mauiim  ejus^quieamdem  pateuam 
elevet  cum  Hostia,  dicens  Oralionem  illam,  Suifcipef 
sancte  Pater,  etc. ,  capcllano  providente  quod  pontifex 
Oralionem  illam  et  sequentem  legere  possit  inlibro 
Missali;  et  circa  iinem  pncdiclce  Orationis  poutifex 
collocetllostiamsupercorporale,  nondirecte  contra 
faciemsuain,spd  paululumadsiuistram  partcm;et 
patenam  deponat  iu  dextra  parte  extra  corporalc. 
Quadepositu^subdiaconustencnscalicem^vasculuni 


ipsum  altaie,elevet  paulisperinaltum  ipsumthuri- 
bulum,dicendoillam  Orationem,  Incensum  istud,  elc; 
deinde  cum  ipso  thuribulo  facial  tcr  crucem  super 
calicem  et  Ilostiam  simul,  dicendo  ter  illum  versi- 
culum,  Diriyatur,  Domine,  eic,  subsequenterprosd- 
queudoillosversiculos.^^/w^flfio,  manuum,  usquead 
llnem  illius  versus,  Vt  nondcclines  cormeum,  elc, 
et  circumferat  ter  ipsum  thuribuluui  in  gjro  circi 
calicem  et  llostiam.  Deinde  thurilicet  totum  altire, 
incipiens  in  mediocontrafaciem  suam,  et  procedeos 
addextram  partem  ;  postearediens  ad  medium.inde 
procedatadsinislrampartem^deiDdeaainistrolatere 
altaris  procedat  thuriferando  anteriorem  parteio 
usque  ad  dcxtrum  latus. 

Facta  thurificatione  preedicto  modo,  tradit  tJiuri- 
bulumdiacono,  dicendoillam  Orationem,  Accendai 
Dominus,  etc.  EtdiaconusosculaudomanumpoDti* 
ficis,  accipiens  ipsum  thuribulum  thuriiicet  ipsum 
pontificem ;  et  tradens  thuribulum  servandum  thuii' 
ferario,  303  Aptot^estes  pontificis,  prout  fueril 
opportunum.Quibu8aptati8,recipiatthuribulumde 
munu  thuriferarii,  et  thurilicet  altare  per  circuituB» 
primo  a  pariedextra,deindea  sinistra  ;  posteathu- 
rificet  capellanum  qui  servit  pontifici.  Potest  etiaffl 
thurilicare  praelatos  et  digniores  personas,  si  qoc 


A  Ita  etiam  nunc  actitant  Garthusiani. 


im  tlOHANrOR6tNBS.  —  XIV.  iUi 

iDterfuerint  MiBss.  DeiQdereddatthuribulum  thurir  A  wine,famulorum  famularumque  tuarum,  lubsiBtat 

modicum  a  prolatioue  verborum,  et  mente  habeat 
coram  Deo  memoriam  vivorum,  pro  quibus  orare 


ferario,  qui  thuriticet  ipsuiD  diaconum  etaliosmi- 
nittrot,  et  reliquos  astantes,  prout  videbilur  fa- 
ciendum. 

Fontifex  vero  postquam  thuribulum  diacono  red* 
diderit^potestad  majoreinmuQditiam  ablueredigitos 
suot  in  deitra  parte  altaris,capellano  fundenteaquam 
cumpelvibus,qnamvishoonon8erveturcommuniter 
in  Ecclesia  Romana.  Et  atlendat  quod  tunc,  cum 
duobusdigiUs,  videlicet  poUice  et  indice  utriusque 
manus,  cum  quibus  tractare  debet  sacram  Hostiam 
nibilaliud  tangat  usquepostcommunionem,  sedca- 
licem  et  patenam  et  alia  qu»  tangere  oportuerit, 
tangat  cum  reliquis  digitis.  Abiulis  vero  et  abstersis 
digitis,  inolinet  se  ante  medium  altaris,dicendo  illam 


intendit ;  et  post  pauluium  resumat  illud,  et  omnium 
eireumslantium,  etc. 

Gumque  pervenerit  ad  illum  locum,Quam  oblatio^ 
nem,  etc,  faciat  signum  crucis  super  calicem  et 
Hostiam  ;similiter  dicendo  Benedictam^  et  iterum 
dicendo i45crtp/am,  et  tertio  dicendo /ia/am,  eto.;  et 
cum  dicet  Ul  nobis  C09*piij(,faciat  signumsuper  Hos- 
etiam  tantum.  Similiter  cum  dicit  Sanguis,  faciat 
crucem  super  calicem  tantum ;  dicendo  autem  Dile- 
ctissimi  Filii^eic.  ,j  unctis  manibus  ad  pectus,  suscipiat 
paulisperinaltum.  Deindedicendo  Quipriaie,  etc., 
tergat  paululum  super  corporale  utriusque  manus 


Orationem,iSi4SCi>e,sanclarrim/a<,elc.;eteadicta,  ^  pollicem  et  indicem,  et  accipiat  cum  ipsis  digitii 


osculetur  altare  super  corporale  circa  sinistram 
Partem  HostisB.  Postea  se  erigens  versa  facie  ad  po- 
pulum,  dicat,Ora/e,  Fra/rc?5,etc.Etnotandum  quod 
quandocunquedispositioaitarisrequiret  ut  pontifex 
stans  super  altare  se  vertat  ad  populum,  debet  se 
vertere  ex  dextra  parte,  etexeadem  coQVorlcre  ad 
altare,exceptoquodcumdixerit,Ora/(>,Fra/res,etG., 
dobet  se  convertere  ad  altare  ex  parte  sinistra  ;  et 
stans  in  medioaltaris  versa  facie  ad  librum,  et  ma- 
nibuselevatis,  ut  superius  diotum  est,  dicat  secretas 
Orationes  oorrespondentes  illis,  quas  antea  dixit, 
sive  cum  *  cantu^sivesubmisse.  Diaconusveropost- 
quam  reddideritthuribulum  thuriferario,  stet  imme- 
diatepost  pontificem,  videlicet  inter  ipsum  et  sub- 
diaconum,parttlu8admiQisteriumopportunum.Juxta 
ipsum  diacoQum  stare  potest  in  parte  dextra  is  qui 
mitram  servat ;  et,  si  tempus  requirit,  teneat  flabel- 
lum,et  nihilo  minus  cappelianu8,vel  aliquis  aJius  de 
ministris,  aliud  tenere  potest  adabigendummuscas. 
Acolythi  et  alii  clerici  cottis  induti  stare  possunt 
circasubdiaconum,paratiadmiQi8terium,proutopu8 

fuerit. 

Pontifex  autem  postquam  dixerit  secretas  Oratio- 
nes,  deponat  manus  super  altare,  et  clevata  voce 
dicet  Per  omniasxcula  smculorum  ;  304^^  ^^^ 
dixerit,  Sursum  corda,  sursum  eievet  manus,  etpro- 
9equaturpr8BfalioQem.Quacompleta,juQgatmanu8 
ad  pectus,  etdicat  Sanetux,  Sanctus,  etc.,  submissa 
voce,  cum  ministris  sibi  astantibus.  Posteacappello 
preestante  sibi  librum  Missalem;.  osculetur  imagines 


Hostiam,  nec  multum  elovet  super  ipsum  altare  ; 
dicendoautem^/ewi/uocu/t5m  caslum,  elevet  ipsos 
oculos ;  etdicendo  dene(/i>t/,faciatcumdextramanu 
signum  crucis  super  Hostiam,  quam  teneat  manu 
8inistra;quofacto,iterumteQeatHostiamcumdigiti8 
utriusque  maQus,et  profcraldistiocte  acdevote  verba 
coQsecratioQis  ;  quibus  dictis,  ipse  primo  adoret  in- 
clioatocapite  sacrum  divinum  corpus ;  deindereve* 
renter  et  attente  ipsum  elevet  in  altum  adorandum 
apopulo,  et  adoratam  sacram  Hostiam  deponet  i|i 
loco  suo.  £t  attendatquod  ex  tunc  utriusque  manus 
pollicem  oumindice  b  junctum  teneat,necdisjungat 
ipsosdigitos  usquepostcommunionem,  nisiquando 
ipsumoportetcontingere sacram  Hostiam,  vel signa 
facere. 

305  l^eposita  Hostia.utdictum  est  dicendo  Stmi/i- 
modo,  etc,  accipiat  calioem  ipsum  discoopertum,  ut 
prius  teneat  cum  utraque  manu  paulisperelevatum 
super  aitare,  et  cum  dioit^enedixi7,deposito  super 
altare  calice,  faciat  super  ipsum  calicem  crucem  cum 
dextra  manu,  tenendo  eum  cum  sinistra,  quo  fisoto, 
resumens  cum  utraque  manu,  et  elevans  paululum 
ad  altare,  prosequaiur  verba  consecrationis  usque 
adillum  locum,/iemu5tonempecea/oriim.  Quibusfi- 
nitis,  inclinato  pauiulum  capite  adoret  sacrum  Do« 
mini  saoguiQem,  et  elevet  adoranduma  populo,  ut 
supra  de  corpore  diclum  est.  Nec  oportet  quod 
vel  oorpuSj  vel  sanguinem  diu  teneat  elevatum  ; 
sed  post  brevem  moram  deponat,  ita  tamen  quod 
elevationesetdepositionesfaciat  cum  debita  reve-f 


qijee  debent  esse  depictflB  in  eoddem  libro  ante  Gano-  D  rentia  et  maturitate.Deponendo  autem  caiicem  dicat 

—  ...  ......  t  •  «■•  <•  ■«V  ••  I*. 


nemMissas.Subsequentermanibusjunclisinclinatus 
antealtareincipiat  submissa  voce  Te  igitur,  etc.  ; 
et  cumdicet  Uti  accepta  habeas,  erigat  se,  et  oscu- 
letur  altare  in  parte  sinistra  prope  Hostiom^  Deinde 
prosequaturipsum  Ganonem,  sicutinlibro  babetur, 
faciendo  sigoum  crucis  super  calicem  et  Hostiam 
similiter,  quando  dicit  Hxc  dona,  et  iterum  quando 
dicit  Hsec  mtinera,et  iterum  quandodicil//a?c  sanc/a 
«acrtyictat7/t6a/a.Cumautemdixerit  Memento,  Do- 

•  NuQC  semper  dicuntur  submisse. 
^  Id  jam  in  usu  erat  sieculo  zi,  quo  temoore  iMi- 
crologus  hunc   ritum  imponit  in  cap.  16  :  Son  ergo 


lusoverba :  Hac  quotiescunquc^  etc.Deposito  caHce, 
et  coUocato  in  loco  suo,  elevatis  manibus  ut  prius, 
prosequatur  illud :  Unde  et  memores,  etc.  Et  cum  di- 
cet  Hostiam  puram,  faciat  signum  crucis  super  cali- 
cem  et  Hostiam  simul ;  et  iterum  faciat  dicendo  //o- 
5/i'am5anc/a»i,  et  iterum  faciatdicendo i/05/?am  tm- 
ma^ulatam;  et  cum  dicet  Panem5anc/i47n  vitaeaBter- 
nae,  faciat  signum  super  Uostiam  tantum.  Similiter 
cum  dicit  Et  calicem  salutisperpetux,  faciatsignum 

digiii  sunt  conirafiendi,  ut  quidam  prx  nimia  cauiela 
faciunt. 


ii67 


APPENDIX  AD  S.  GREGORll  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


ii68 


supercalicmiantuEn.  Cum  autem  dicet  Supplices  te  A  Hostiae^  quee  remansit  in  ea,et  duos  digitos  manus 

rogamus,  etc.,  manibus  cancellatis  ante  peclus,  ita 

quoddextrum  brachiumsit  suprasinistrum,iQclinet 

antealtare ;  etcum  dictnrus  est :  Ex  hac  altatHs  par- 

ticipatione,  etc.  erigit  se,  et  osculetur  allare  in  sini- 

stra  parte  prope  Hostiam.  Subsequenter  dicendo, 

$acrosanctum,eic.,  faciat  signum  crucis  super  Ho* 

stiam,etaliudfaciat8uper  calicem  dicendo  Etsangui- 

gtnnem  Cumque  dicet  Omni  Benedictionefe[c.,%igtiei 

faciem  suam.  Gum  autem  dixerit  Memento,  etc,  fa- 

ciat  memoriampro  defunctis^sicutsuperiusdevivis 

dictum  est.  Et  cum  pervenerit  ad  iilud,  nolns  quoque 

peccatoribus,  etc,  dicendo  NobiSy  elevetpaululum 

vocem  sine  nota,etpercutiat  pectus  suumcum  digi- 

tis  dextrea  manus,  non  pollice  et  indice,  sed  aliis. 


sinistrae  junctossuper  calicem,incipiatelevatavoce 
Per  omnia  sosculascBCulorum ;  et  dicendo  Pax  Do- 
mini  sit  semper  vobiscum^  faciat  cum  eadem  parte 
Hostiaeter  signumcrucis  intra  calicem.  Ueinde  po- 
nat  ipsam  in  calice,  dicendo  Fiat  commistio,  etc. 
Quo  facto,  diaconus  tegat  calicem,  ut  prius,  et  poa- 
tifex,  junctis  ante  pectus  manibus.  dicit  Agnus  Dei, 
submissavocecumministrisastantibus.Deindedicat 
iiisLmOr8Liionem,DomineJesuChristequidixi$ti,t\xi., 
qua  dicta,  osculetur  altare  in  sinistra  parle  prope 
calicem  et  Hostiam.  Cappelianus  vero,  dum  307 
pontifex  dicit  prsdictam  Orationem,  dextram  acce- 
dat  ad  partem  altaris  ;  et  pontifex,  osculato  altari 
convertat  se  ad  ipsum,  et  det  ei  paccm,  dicenJo 


Deinde  prosequatur  qusB  scripta  sunt  usque  ad  iilum  g  Pax  /ectim,quamille  recepturus  priua  inclinet  reve- 


locum,  Per quemomnia, eic,  ',eidicendo Sanctificas, 
faciat  signum  super  calicem  et  Hostiam  similiter,  et 
iterum  faoiat  dicendo  Vivificas,  et  tertio  dicendo 
Benedicis,  Posthsec  diaconus  detegat  calicem,  amo- 
vendocorporale  quod  ipsum  tegit,  et  ipsum  calicem 
per  pedem  teneat  firmum  cum  digitis  deitrae  ma- 
nuB  ;  306  ^^  ^^^  idem  pontifex  cum  reverentia 
recipiatcorpusDomini  cumdextra  manu,et  faciat 
cum  eo  signum  crucis  super  ora  calicis  a  labio  us- 
que  ad  labium,  dicendo  Per  ipsum  ;  idem  faciat  si- 
gnum  paululum  juxta  cadicem,  dicendo  Et  in  ipso. 
Cumque  dicei  Est  tibi  Deo^  etc,  faciat  cum  eadem 
Hostia  signum  crucis  inter  se  et  calicem  contra  la< 
bium  calicis,  et  iterum  faciat  signum  contra  pedem 


renter  antepontificem  absque  genuflexioae ;  deinde, 
receptapace,  respondetiSi  cum  spiritu  tuo;  et  osca- 
leturpectU8pontificis,etaptetei  vestes,  prout  vid^ 
rit  opportunum .  Postea  det  pacem  diacono,  et  diaco- 
nus  8ubdiacono,et  subdiaconus  ei  qui  servat  mitram, 
etilleuni  deacolythis,  etillealiis  ;  ei  sicpaxdif- 
fundatur  per  circumstantes.  Capellanus  vero  data 
pace  diacono,  si  episcopi  adsunt  in  Missa,  vel  alii 
prselati,  seu  principes,  portet  ei  pacem,  qui  si  simi* 
liter  stent,  sufficit  quod  det  uni  eoruni  qui  primum 
locum  tenet,  si  vero  stent  in  diversis  locis,  accedat 
ad  eos,  prout  viderit  expedire;  et  data  eis  pace,re- 
vertaturadpontificem.  Et  est  observandumquodsi- 
adsunt  communicaturi  in  fine  Misse,  ipsi  noo  d^ 


ipsius  calicis,dicendo  Jn  unitate  Spiritus  sancti,eic.  p  bent  pacem  recipere  quando  aliis  datur 


Quofacto,  deponatipsam  Hostiam  in  loco  suo,  et 
diaconuscalicem  tegat  cum  corporali,  ac  osculetur 
altareetdextrumhumerumpontificis,  et  sic  redeat 
ad  locum  suum  post  pontificem. 

Ipse  autem  pontifex  posteain  loco  suo,  depositis 
manibus,  elevata  voce  dicat  Per  omnia  smcula  saecu- 
torum,ei  proseqiniiiiT, Oremus,pr8Bceptis  SaltUaribus 
moniti,  etc,  et  cum  incipit  Pater  noster,e\eyei  ma- 
nu8,  ut  supra.  Cumque  post  Pater  noster  dicet  Ora- 
tionem  Libera  nos,  etc,  diaconus  accipit  patenam 
demanu  subdiaconi^  et  tradet  eam  pontiftci,oscu- 
lando  manus  ejus  et  pontifex  ipsam  accipiens  cum 
dextra  manu,quando  dicit  Intercedente  beata  DeiGe- 
nitrice  MariUy  etc,  faciat  sibi  cum  ipsa  patena  si- 
gnum  crucis  ;  et  quando  dicit  Da  propitiuspacem 


Pontifex  autem,  data  pace,  ut  praBdiclumest,  ca* 
pellano,  convertens  se  ad  altare  inclinet  ante  Hos- 
tiam  et  calicem^  et  junctismanibus  dicat  reverenttf 
i\ieLS  OraXioneSy  Domine^Jesu  Christe,  fitiDeivivii 
etc,etalia8  0rationes,qu8Bdicendtt3sunt  ante  sanap- 
tionem  corporis,  prout  habentur  iu  libro.  Subie- 
quenter  accipiens  cum  digitis  sinistrse  manus  iliis 
duas  partes  Hostiffi,  quaesunt  supra  patenam,suattt 
easdem  cum  omnidevotione  et  reverentia  ;  et  daa 
habet  in  ore  saorum  Domini  corpus,  teneat  maous 
ante  pectus  junctasin  modum  orantis.  Posteadetedo 
per  diaconum  calico,  poterit  super  eum  detergen 
pauluiumpatenamcumpollice  dextro,  ut  si  quidii 
ea  remansit  de  Hostia,  cadat  in  calicem,  et  diat 
illos  versus,  Quid  retnbuam^  etc.,Ca^icem,ete.,(t 


osculeturipsampatenaminsuperioriejusparte.Quo  ^  aliadicenda  ante  sumptionem  sanguinis»  prootiB 


facto^  prosequendo  ipsam  Orationem,  accipiat 
cum  manu  sinistra  Hostiam,  et  patenam  deponat 
JQxtacaiicemin  locoubi  fueritHostia  ;et  Hostiam 
tenens  super  calicem  cum  digitis  utriusque  manus, 
dividat  eam  per  medium,  et  mediam  partem,  qu8B 
remanetin  dextramanu,  ponatsuperpatenamcirca 
pr»dicam  mediampartem  Hostiae.  Interimdiaconus 
positis  digitis dextrse  manus  super  pedem calicis,  to- 
neat  ipsum  firmum. 
PoDtifex  autem  tenens  in  dextra  manu  partem 


libro  haben  tur.  Demum  sumat  sanguinem  cum  parie 
Hostiee,  quae  in  caiice  est,  cum  omni  reverentitet 
cautela.  Quo  sumpto,  recipiat  modicum  de  vino  ii 
calice,  infundente  iUud  subdiacono;  et  iUadsoBiat 
ad  abluendum  os  suum.  Postea  dicendo  illas  On- 
tiones,  Quod  ore  sumpsimus,  etc.  et  Corpus  (m» 
tenens  Buper  calicem  digitos  utriusque  manua,qubv 
tetigit  Hostiam,  abluatipsos  modicum,  subdiaeoM 
iterum  infundente  vinum  ;et  antequamilludsaiiitr 
abluatiterum  eosdigitos  308<^iun  aqua,quain  ifi- 


*■  Hanc  Orationem,  non  ex  Ordine  Romano,  sed  ex  religiosorum  iradiiione  baberi   existimat  MicrokV^ 
in  cap.  18. 


1169 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


1170 


fundatcapellanuscum  pelvibus,6t  ipsa  aqua*  pro-  A 
jiciaturin  loco  mundo.Ponlifez,  ablutis  digitis  pne- 
dicto  modOyCum  aqua  abstergat  os  cum  panno  ter- 
sorio,quem  ei  porrigat  is  qui  mitram  servat.  Postea 
sumpto  vino  quod  erat  in  calice,tergatossuumcum 
eodem  panno.Interea  diaconus,ablutis  digitis,  cor- 
poralia  complicet,et  reponatin  loculo  inquo  servari 
debent. 

Peracta  coramunione,  diaconus  aptet  vestes  pon- 
tificis,prout  opus  fuerit;subdiaconus  abluatcalicem 
cum  aquamunda  qua'  projicienda  est  inloco  mun- 
do;postea  ipsum  abstergat,  et  decenter  obvolvat 
ipsum  simul  cum  patena,  et  tradat  acolytho  repo- 
nendum.Acolythi  vero  removeantdealtaripallam, 
et  complicatam  reponant.Deniquecantata  commu- 
nione  a  chorOjpontifexdicatOrationesdicendaspost  q 
communionem,  ita  quod  si  in  principio  Missse  dixit 
submissc  Oraliones  pro  se  et  pro  vivis  ac  pro  de- 
funotis,  correspondentes  illisdicat,  antoquam  dicat 
principalem  Oratiotiem;et  illisdictissubmissavoce 
osculetur  altare  circa  medium  eju8;et  elevatis  ma, 
nibus  dicat  elevata  voce  Dominus  vobiscum  ;  et  si 
disposilio  altaris  requirat  quod  se  vertatadpopu- 
lum  Jpso  se  verten  te  vertant  etiam  se  diaconus  etsub  • 
diaconuSyDiaconus  vero,antequam  pontifex  conver- 
tat  se  ad  altare,  ipse  convertat  et  trahat  paululum 
pianetam  pontificis  ab  anteriori  parte.Pontifex  autem 
conversus  ad  altare,  et  stans  circa  dextrum  cornu 
ejus,  prosequatur  Oraliones  qute  dicendse  sunt ;  et 
oum  dicit,post  ultimam  Orationem,  Per  dominum 
no5^rtim,etc.,  redeat  ad  medium  altaris,  et  capella-  ^ 
nus  osculetur  altare  ac  dextrum  ejus  humerum. 
Pontifex  autem  dicendo,  post  ullimam  Orationem, 
Peromniasxculasseculorum,iunga,imfinussin\epeC' 
tu8;deinde  osculatoiterum  altari,et  manibus  eleva- 
ti8,dicat  Dominus  vobiscum;  et  si  dispositio  altaris 
requirat  ut  vertat  se  ad  populum,  diacouus  et  sub- 
diaconus  similiter  vertant  se  similiter.  Ipse  autem 
poQtifex,dictoDommti^t;o6t5cum,revertat  se  ad  al 
tare^et  diaconus  dicat  Ite  Missa  est  vel  Benedicamus 
Domino,pTO  tempore;ita  quod  si  secundim dispo- 
sitionem  altaris  pontifex  vertit  se  ad  populum,  di- 
cendo  Dominus  vobiscum  jdiaoonus  etiam  vertat  se 
dicendo,7/e  Missa  est ;  sed  si  Benedicamus  Domino 
dicat,vertere  se  309  ^^^  debet.Etpostquamcho- 
ru8,responderit  Deo  ^ra/taf,pontifexdicatcumnota 
Sii  nomen  Domini  benedictumteic,  et  det  Benedic-  " 
tionem  signando  populum^  et  vertendo  se,  dumsi- 
gnatcProut  secundum  qualitatem  loci  videtur  expe- 
dire.Demum  inclinatus  ante  altare  dicat  submisse 
illam  OreLiionem fPlaceat  tibi,  eic. 

Q  ua  dicta,deducen  t  ibu  s  eum  capellano  et  diacono 
pergat  adlocum  ubi  exui  debet,dicendo  cum  mini- 
stris  Antiphonam  iWhm,  Triumpueromm,eilBenedi' 
ciie,ei  Laudate Dominum  msancris^cumrepetitione 
dictas  AntiphonaB,et  Oratione  dominica  cum  Versi- 

•  Modo  aqua  simul  cum  vino  ad  puriQcatioDem,  ul 
loquuntur,  miscetur  in  cWice.  atque   utrumque  hau- 

»•1   canorrlne 


culis,  et  Orationibus  dicendis  postMissam.Et  sipon- 
tifex  exui  debet  juxta  altare,  non  debet  accipere 
mitram  recendo  ab  altari  ;  si  vero  debeat  ire  ad 
sacrariumsive  ad  sacristiamexuendus,ibidemcum 
mitra  yadat,prflecedentibus  eumduobusceroferariis 
el  subdiacono,ac  dedacentibus  eum  capello  et  dia- 
cono.Cumque  pervenerit  ad  locum  inquoexuendus 
est.stetantefaldistorium  super  8cabellum;etsi  pal- 
lium  habet,aoolythi  accipiant  spinulas  pallii,etdia- 
conus  deponat  ci  mitram,  si  detulit ;  et  capellanus 
extrahatannulum  pontificalem,quem  tradatacolytho 
reponendum.I)eindediaconusetsubdiaconu8,amo- 
tistantum  manipulis  suis,exuanteuraomnibusaliis 
vestibus  ordinate  et modeBte,acolythis  recipientibus 
ipsas  vestes;etsi  pontifexpallioutitur,quandoip8um 
pallium  amovetur  ab  ipso^  osculetur  crucem  ejus 
posterioren.Similiter  osculeturstolam  etcruoempe- 
ctoraIem,quando  amovetur  ab  eo.Demum,depo8ita 
alba,recipiatcappam  suam  communem,  quam  de- 
bet  habere  paratam  unus  do  famulis  ejus;et  capella- 
nus  vel  alius  qui  servat  annulum  ejus  quotidianum, 
restituat  sibi  annulum.Cum  autem  tinierit  prsedic- 
tas.Orationesdicendaspost  Missam,incipiat  Sextain 
vel  aliam  Horam  quse  post  Missam  dicenda  sit  pro 
tempore,etprosequendoeamoumministris,re8ideat 
in  faldi8torio;et  subdiaconus  indutu8,8icut  in  Missa 
fuit,absque  manipulo  cumuno  deacolythis  detra- 
hat  ei  sandalia  et  ca]igas,quibususu8  est  in  minis- 
terio,as8istenteuno  famulo,etcaIciante  eumcalcia- 
mentacommunia;quicalciatu8surgitutfiniatHoram 
prsedictam .  In  terea  diaconus  et  alii  ministri  se  exuant 
preeter  acolythos,  qui  non  debent  deponere  cottas, 
donec  recollegerintet  complioaverintsacrasvestes. 
Pontifex  aute,finitapr»diota  Hora,  recedere  potest, 
remanentibus  310  acolythis  cum  capelia,  doneo 
ipsam  faciant  reportari. 

Liy. Deusuplanetarum  diaconi  etsubdiaconi 

rubrica, 

Circa  prssmissa  sciendum  est  quodquandodiaco- 
nus  et  subdiaconus  utuntur  planetis  seoundum  exi- 
genliam  temporis.earumusus  talis  debet  esse.  Dia- 
conus  indutus  alba  etstola,  subdiaconusalba,  det>ent 
servire  pontiGcidumse  induit,quo  induto,accipiant 
manipulos  et  planetas,  nec  plicent  eas  a  dextris, 
nec  a  sinistri8,8icut  faciunt  sacerdotes,  sed  ab  an» 
teriori  parte  *>  elevent  eas  super  brachia,  ut  mini- 
8trarepossintproutfueritopportunum.Sul>diaconu8 

autem,quando  pergere  debet  ad  legendum  episto- 
lam,deponatplanetam,etinalbacummanipuloepi8- 

tolam  iegat,et  rediens  ad  altare  resumat  planetam, 
et  teneat  usquepost  Missam finitam.  Diaoonusquo- 
que,instantehora,qnando  pergere  debet  ad  legen- 
dum  Evangelium,deponat  planetam,etacolythi  de- 
ceuter  eam  complicent,etimponant8uper8ini8trum 
humerum  ejus,  ac  sub  dextrobrachioIigenteam,ut 
melius  poterunt,itaquod  abhumerosinistrodescen- 

b  Hinc  videas  qua  ratioae  dicto  sunt   planet»  pll- 
catae. 


1171 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  filAGNI  LITURGICA  OPERA. 


1171 


dat  adlatus  deztrum,  sicut  diaconalit  stola  descen-  A  licem  pr»pararedebeai,capellanut  vel  diaeonus.  %\ 


dii;et  hoc  modo  diaconus  planetam  teneat  dum  le- 
git  Evangelium,etusquequo  dicatur  ultima  Oratio 
poBt  oommunionem.TuncadjuVante  uno  de  acoly- 
thi8,amoveatplanetamde8uperhumerum,etinduat 

eam^  sicut  fuerat  in  principio  Missae.  Qua  fmita,  tam 

ipse  quam  subdiaconus  venientes  cum  pontifice  adio* 

cum  in  quo  exul  debent,planetas  deponunt,et  Rervianl 

pontificiexuenti  sacrasvestes^ceBteraomnia  faciant 

diaconuseisubdiaoonusyquandoutunturplanetisquffi 

facaredebentquando  utunturdaimatica  ettunicella. 

LV.De  offieioeapellani,  qui  debet  $e}*vire  de 

miira. 

Seiendum  est  etiam,  quod  in  praBcipius  festis  ad 
preDdiotos  ministros  superaddi  potest  unus,  qui  de 


doctus  fuerit^suppleat  vicem  ejus,  aut  si  idemsub- 
diaconus  noa  sit  doctuscalceare  pontificem,unusde 
acolythis  vioe  ipsius  hoo  faciat;et  sicde  aliis.  Ea 
veroquffl  ab  acolylhisfacienda  sunt^facerepossunt 
quicunque  clerici  induti  cottis. 

LVI.  Decommunione  eorum  qui  ordinantur, 
Pfffiler  pnetermissa  notandumest  quod  si  ponti- 
fex  celebret  31S  ordines,  ii  qui  promoventur  ad 
sacros  communicare  debent  ex  honestate;  et  prsdi- 
cendum  est  eis  ut  digne  se  preparent ;  et  acolythi 
inquirere  debeatqui  ex  eis  sint  comoaunicaturi,  ut 
annuntient  hocsubdiacono,quandocalicem  prnpa- 
rare  debet,  ut  pr»paret  Hostias  quas  necessarite 
fuerint.Gumque  pontifex  circa  finem  Missoe  langui- 


mitra  serviat,  indutus  pluviali  sicut  capellanus ;  et  g  nem  sumpserit,post  primam  ejusablutionem.aate- 


tunc  ipsedebeta  parte  sinistra  deducere  pontificem 
cum  oapellano,quocunque  pontifex  procedat;ut  ipse 
debet  eidemfacienti  confessionem  assisterein  parte 
sinistra.Dei>et  semper  pontitici  deponereet  amovere 
mitram,  exceplo  quod,  quando  primo  imponitur 
311  mitra,diaconusip8am  imponeredebel.etipse 
diaconus  debet  amovere  mitram,  quando  pontifex 
accesserit  ad  altare,  tam  in  principio  Missae,  quam 
po8tEvangelium;etquandopontifex  redit  cummitra 
ad  seoretarium.  Quando  autem  ipse,  qui  de  mitra 
servit,pnDdicto  modo  deducit  pontiticem,tunc  dia- 
conuB  decet   prncedere  pontificem  immediate  ;  et 
quando  idem  qui  de  mitra  servitjStat  juxta  pootifi- 
cem  facientem  confessionein,ut  dictum  est,velresi- 
dentem  in  sede  sua,  tunc  diaconus  debet  Btare  in 
dextraparte  post  oapellanum.Ipse  quoque  demitra 
8ervien8,quando  sicest  indutuspluviah,debet  pon- 
tifici  sede  sua  surgenti  porrigere  manus,  et  ipsum 
juvare  ad  8urgendum;et  dum  pontifex   stat  super 
altare,ipse  debetstarepost  eum  in  dextra  parte  dia- 
coni,et,  sitempus  requirat,aabellumteneatad  abi- 
gendummuscas.lpsc  etiam  teneatacpontitici  porri- 
gat  pannum  tersorium  post  communionem.lntelli- 
gendum vero estquod  quandoipsede  mitraserviens 
utitur  pluviali,nihilo  minus  debetalius  esse  indutus 
cotta,qui  mitram  amotam  servet,  et  imponendam 
tradat. 

In  praedictis  ergodiebus,  in  quibus  diaconus  et 
Bubdiaconus  utuntur  planetis,et  quando  is  qui  ser- 
vitde  mitra  utitur  pluviali,  provideant  clerici  ca- 


quamdigitos  abluat,accedantadeumqui  commuoi- 
cari  debent,  primo  sacerdotes,  secundo  diaconi, 
tertio subdiaconj.  Duoautem  ex  ministris  extendant 
mappulamqua  tegitur  calix,velaliam  decentem.et 
teneat  extensam  inter  pontificem  et  communicaD- 
tes.Pontifex  vero  accipiens  cum  sinistra  manu  pa- 
tenam,etsupponens  Hostiasconsecratas  non  multas. 
similiter  convertat  se  ad  eos  qui  communicaturi 
sunl,et  porrigatBingulis  cum  dextra  manu^acram 
communionem,diceudo  iCorpus  Domini  nostri  Jm 
Christi  custodiat  animam  tuam  in  vitam  xtemnm. 
.4nien.Is  autem  qui  communicatur,  flexis  irenibus. 
osculetur  prius  manum  pontificis,  postea  Hosttiam 
sumat;et,  st  presbyter  est,  vel  diaconus,  poniifex, 
data  Hostia,  immediate  accipiat  eum  ad  oscuiuoi 
pacis;subdiaconu8  vero  ponat  ■  vinum  in  calice.et 
porrigat  iis  qui  communicaverunt,utexeo  sumant. 
et  08  abluant.Quod  si  multi  sunt  communicaDtes, 
poterit  diaconus  vel  altus  de  mioistris  alium  tenere 
calicem  cum  vino,  et  communicantibus  porrigere. 

LVII.De  communione  ejriscoporum  qui  conseeranlw, 
etabbatumqui  benedicuntur. 

Preeterea  si  pontifex  aliquando  vel  aliquoB  episeo- 
pos  consecrare  debuerit,  subdiaconus  opportuQO 
tempore  prceparetHostiam,  vel  Hostias  pro  cons^ 
crando,vel  consecrandi8,consecrandam,  vel  conse* 
cranda8;et  provideat  quod  tantum  de  vino  in  calice 
ponat  ad  conficiendum  sanguinem  Domini,  qaan* 
tum  sufflcere  potest  ipsi  pontiftoi  et  consecrando 
seu  consecrandis,  qui  desanguine  communi«-are  d^ 


pelifls  quideferant  prndictas  vestes  pro  ipsis.  Circa  ^  bent.Pontifexautem,quandocommunicatdesangai- 


hsec  attendere  debent  omnes  ministri,  ut  ea  qua*  fa- 
cere  debent  singuli  secundum  suum  ministerium 
faciant  prompte,  ordinate,  ac  reverenter,non  tarde- 
ac  priepostere,  aut  impetuose  ;  et  si  aliqui  eorum 
minus  experti  fuerintin  mini8terio,quod  adeosper- 
tinet,aliqui  qui  magis  experti  suntdebeanteosdo* 
cerequomodoageredebeant,vel  etiamsupplere  vi- 
cem  eorum.  Yerbi  gratia,  si  diaconus  nesciat  mi- 
tram  imponere,  autaptare  ve^tes  pontifiois,capella- 
nus  qui  doctusest,  faciat  hii^c  vice  ipsius.  Siiniiiter 
si  subdiaconusnon  sit  doctusqualiteret  quandoca- 


ne,non  totum  sumat,  sedpartcmejuscumparte  Hos. 
tiffiqu89  inoalicedimi8safuit;reliquumTero  dimittet 
in  calice.  Det  sacram  Hostiam  3 1 3  consecrato  sea 
consecralisqui  communioare  debent^sicutsuprade 
saoerdotibusordinatis  dictum  est,excepto  quod  ge- 
nuaflectere  non  debent ;  et  si  sint  unua  vel  duo 
consecrati  tantum,ac  dispositio  loci  permittat  quod 
stantes  circacornoa  altar.s,sicut  steterunt  concele- 
brandoMi88am,communicarepossint,ilildemstaodo 
communicent,alioquiu  accedentes  adipsum  pontifi- 
cem  sacram  communionemrecipiant.  Subaequenter, 


«  Jam   ergo  desiat  usus  sacri  calicis   in  communione  etiam  pro  mioistris  sacriB. 


1173 


ROMANI  ORDINES.  -  XIV. 


1174 


d]aconoeisporrigentecalicem,coramunicentdeeo-  A  incensare  debetdominumpapam,  deinde  reddere 


dem  sanguine ;  qui  potuerunteum  sumere  cum  ca- 
lamo,  si  habeatur  paratus  ;  alioquin  sumant  cum 
ipso  calice.  Postsa  pontifezabluatdigitos  cum  vino 
Bupercalicem,  et  de  ipso  vino  iterum  abluat  os,  de 
quo  etiam  ad  abluendum  os  consecratus  vel  conse- 
cratisumeredelicnt  cum  praedicto  calamo,  ita  ta- 
men  quod  si  is  qui  ultimo  sumit,  sive  sanguinem, 
sive  vinum,postquam  sumpsit cum  calamo  quantum 
sumere  potest,  residuum  sine  calamohauriat,ut  ni- 
hil  incalice  remaneat,  nihilo  minus  sugatex  utra* 
que  parte  calami,  si  quid  forte  in  ipso  remanserit  ; 
et  tandem  eumdem  calamum  subdiaconus  tergat 
cum  panno  quo  tergitur  calix. 
Quandopontifex  abbatem  vcl  abbatesbenedixerit, 


thuribulumthuriferario;  nec  debent  incensari  aliiin 
principio  Missee.  Item  subdiacouus,  lecta  Epistola, 
non  debet  reverentiam  facere  pontitici  celebranti, 
sed  ire  debetadoscnium  pedis  domini  papae.  Uem 
diaconus  lecturus  Evangelium  ire  debet  ad  pedem 
ejiisdem,  et,  accepto  librode  altari,  ab  ipso  Bene- 
dictionem  debet  petere.  ItemJectoEvangeUo,  thu- 
riferariiisferensthuribulumdebetiilud  tradere  car- 
dinali  suprndicto,  qui  thurificare  debet  dominum 
papam ;  et  consequenter  venienssubdiaconuscum 
libro  Evaugeliorum,  apertumprssentaredebetipsi 
domiuo  papffi  osculandum,  nisi  Missa  fueritpro  de- 
functis.  Item  quando  dominus  papa  ponit  thus  in 
thuribulo  post  OfTertorium,  Pontifexcelebrans  debet 


prseparandiH  sunthostiae  pro  ipsis,  et  ipsi  tempore  g  omittere  illam  Orationem,  Per  interressionem,  etc. 


opportuno  accedentesad  pontiticem,  communicare 
debent  modo  prcedicto,  non  tainensumere  de  san- 
guine. 

LIX.  De  Missis  defunctorum 
CflBlerum,quandopontifex  soleniniterceiebrat  pro 
defunctis,  hflec  observanda  sunt,  videlicet,  quod 
postquam  diaconuspost  OfTertoriumlhuriferaverit 
pontificem,  nullum  alium  thuriferare  debet.  Item 
Epistola  etEvangehum  non  debent  legi  in  ambone 
seu  altiori  pulpito,  sed  in  ipso  presbyterio  prope  al- 
tare.  Lecto  autem  Evangelio,  non  est  dcferendus 
liber  Evangeliorum  ad  pontifl(;cm  ab  eo  osculandus^ 
sicutflt  inaliis  Missis.  Item  postquam  pontifexdixe- 
rit  Agnus  Dei,  non  debct  diccrc  illam  Orationem, 
DomineJesu  Christe,  elc,  nec  osculari  tunc  altare, 
quiapax  non  datur.  Itemnon  debetdici  Sitnomen 
Domini  henedietumy  post  Missam.  Caetera  flunt  si- 
cut  in  aliis  Missis. 

3l4>  ^^-  Si  episcopus  cardinalis  celebret  in  pras* 

sentia  papse. 

Prseterea  si  episcopus  cardinalis  celebret  in  prae- 

sentia  papn?,  hoc  priucipaliter  convenitobservari. 

In  primis  pontifex  sacris  vestibus  indutus,  postquam 

cum  suisministrispervenerit  ad  altare,  specteldo- 

minum  papam,  qui  veniens  ntare  debet  in  medio 

contra  altare  ,  pontifex  celebraturus  stans    ad  si- 

nistram  pap«e  incipiat  Introitum^  etc,  et  prosequatur 

more  soiitoPsalmum  Judica  r7i^.Quodicto,dominus 

papadicit  Adjutoriumy  ctc,  el  ipse  facit  confessio- 

nem^etdatabsolutionem  ;quadata,  vaditad  sedem 


Item  postquam  pontifex  thuriticaverit  oblata  post 
Offertorium,  diaconus,  accepto  thuribulo^  thurifl- 
care  debetipsumpontiflcemcelebrantem  posteaal* 
tare,  deindeipsum  thuribulum  tradereacolytho,qui 
portet  ipsuui  cardinali  assistenti  domino  papflB,  ut 
ipse  thunficet  315  dominum  papam,qui  solus  tbu- 
riflcandus  erit,  si  Missa  sit  pro  defunctis  ;  in  aliis 
veroMissis,  thurificato  dominopapa,  thurificentur 
et  alii  hoc  modo.Postquam  cardinalis  thurificaverit 
dominum  napam^tradatthuribulum  thuriferario,  qni 
thurificaredebetprimoeumdemcardina]em,deinde 
diaconumcardinalem  assistentem  domino  papeB  a 
dextris,  et  subsequenter  diaconum  assistentem  asi- 
nistris  ;posteacardinale8  aliosqui  sunta  dextrisdo- 
mini  papee,  demum  cardinales  qui  sunt  a  sinistris, 
deinde  alios  prselalos  etreHquos  astantes^proul  vi- 
derit  expedire.  Itempostquamcardinalisprsedictdi 
assistens  doniino  papee  dixerit  cum  ipso  domino  papa 
AfjnusDei,  pcrgatad  altare  ;  etcum  pontifex  cele^ 
bransGonvertit  seaddandampacem,  recipiatipsam 
ab  eo,  et  portet  domiuo  papae,  qui  dat  eam  primo 
diacono  assisienti  adextris,  etposteadiaconoassi- 
stenti  a  sinistris  ;  et  ipsi  duo  dant  eam  duobus  de 
cardinalibus  aliis  assistentibus  hinc  et  inde,  et  iili 
dant  eam  allis  ;  et  sic  pax  diffunditur  per  curcum- 
stantes.  Item  post  Missam,  quae  non  fit  pro  defun- 
ctis,  ipse  dominuspapadicit,  Sitnomen  Dominibe» 
nedictum,  Item  si  prsedicatur  per  ipsum  celebran- 
tem,  tinita  prredicatione,  et  dicto Con/?^eor  per  dia- 
conum,  eldala  Indulgentiapercelebrantem^domi- 
suam,  et  poutifex  dicens  Deus  tu  conversus,  etc,  D  nuspapadicitPrtfciftM5e^men7i5,etc.,Inrfii/^eniiam, 


ascenditad  ahare  ;  ipse  autem  dominuspapa  ponit 
thus  in  thuribulo.quoiiescunque  ponendumest,  vi- 
delicet  post  confessioncm,  et  ante  Evaogelinm,  et 
post  Offertorium,  thuriferario  deferente  ad  ipsum 
dominum  papam  thuribulum  cum  navicula,  quam 
tradere  debet  presbyterocardinalilassistentidomino 
papae  ;  et  thure  peripsiimdominum  papam  posito, 
eamdem  uaviculam  reddut  thuriferario.  Item  post 
confessinncm  thurifcrato  altari  per  pontiticem,  ac 
demum  ipso  pontifice  etallari  thuriffratis  per  dia- 
conum,  thuriferarius,recipiensthuribulumde  manu 
ipsius^  debet  illudportarecardinaiiprcedicto^etipse 


etc,  Benedictio,  etc 

LXI.  De  MissisQuas  celebrantur  coram  cardinalein 
capella  ejui  per  capellanum  ipsius. 
Hfec  suntqute  specialiterobservarioonsueverunt 
inMissa,quandoin  praesentia  cardinalis  celebraiur 
in  capclla  ejus.  Sacerdote  siquidem  induto  sacris 
vestibus,  carJinalis  accedat  anle  medium  altaris  ; 
el  stans  sacerdos  ad  sinistram  ejus,  incipit  In- 
troltum,et  caetera,  eiprosequatur  more  solito  P«al- 
m  iim  Judicame»  Quo  flnito,  cardinalis  dicat  Adjuto- 
rium,  etc,  etfaciat  confessionem  ;  et  data  absolu- 
tione,  pergat  adlocum,  8Uum,et8acerdosascendat 


1175 


APPEI^DIX  AD  S.  GREGORIl  MAGNi  LlTURGiCA  OPERA. 


1176 


ad  altaro.  Acolyllius  serviens  in  Missa  thiirilHilum,  A  8accrdoteni,posteaaltare,deindecardinalem,ultimo 


et  unus  de  capellanis  astantibus  naviculam  cum 
thurecorara  cardinaledeferant,  et  ipse  cardinalis 
thus  in  thuribuio  ponat.  Is  autem  qui  naviculam 
ienet  oscularidebetmanumcardinalis,  quandoco- 
ehlear  accipit,  et  quando  ipsum  reponit.Acolythus 
veroqui  tenet  thuribulum,  postquam  in  eo  thus 
positum  fuerit,  deferat  ipsum  ad  sacerdotem  316 
qui  incensare  debet  altare  ;  quo  incensato,  reddat 
thuribulum  acolytho,  qui  incenset  ipsum  sacerdo- 
tem  ;  et  stans  juita  ipsum,  dicat  cum  eo  Introitum 
et  ^yri^,  e/«}5on  ;quibus<iictis,  inoensetaLlare  per 
circuitum,  incipiens  circa  medium  ejus  ab  ante- 
riori  parte,  et  procedens  ad  dextram  ac  rediens  ad 
sinislram,  aliosnon  oportet incensare  hac  vice.  Gar- 


alios  astantes,  nisi  forte  Missa  sit  pro  defuactis.  Tuqc 
enimnulLusincensaridebetuisi  sacerdos  celebrans. 
Quando  sacerdos  dicitPer  omnia  smcula  stECutO' 
rum^  antePraefationem,  cardinalis  surgat;  ct  dicta 
prsefatione,  dicat  sine  nota  Sanctus,  etc,  cum 
astantibussibi  ;  et,  si  non  sitMissa  deferia  velpro 
defunctis,  stet  usque  ad  elevationem  dominici  cor- 
poris.  Instante  autem  ipsaelevatione,flectat  genua 
et  stet  flexis  genibus  usque  post  cousecrationem 
sanguinis,  vel  si  ei  placet  usque  ad  Per  omnia  la- 
cula  sceculorumyAnXe  Pater  noster.Si  vtTo  sitMissa 
de  feria  vei  pro  defunctis  extra  tempus  paschale, 
postquamchoruscantaveritiSanc/tis,8tet|flexisgeDi- 
bus  usque  ad  Per  omnia  sxcula  soeculorum^  quod 


dinalis  autem,postquam  faclaconfessioneadlocum  B  dicitur  ante  Agnus    Dei ;  ita  tamcn  quod  deteclo 


suum  venerit^  stans  cum  astantibus  sibi  Introitum 
et  Kyrie  eleison  sine  cantu  dicit ;  quibus  dictis, 
residere  potest.  Similiterfaciat,  quandodicitur  Glo» 
na,etc.,  eiCredo-  Cumque sacerdos  dicet  Dominus 
vobiseum^^wvgei ;  etsi  sit  Missa  de  feria  vel  pro  de- 
functis  extra  tempus  paschale,  vel  extra  Oclavas 
festorum  quae  habent  Octavas,  stet  genibus  flexis, 
dum  diountur  omnes  Orationes  ;  aliis  vero  diebus 
stet  rectus,  nisi  ex  speciali  devotione  ad  aliqnam 
Orationem  genu  flectere  vellet.  Dictis  Orationibus 
sedeat  usque  ad  Evangelium. 

Lecla  Epistola,  is  qui  legit  accedat  ad  cardinalem 
oum  libro  Epistolarum,et  osculetur  manum  ejus,et 
ipse  benedicat  cum  signo  crucis.  Ouando  autemle- 


capite  faciemerigat  inelevationedominicicorporis, 
et  erecta  facieflexis  genibusstetusqiie  post  conse- 
cralionerasanguinis.ettamcorpusquamsanguinem 
reverenter  adoret.  Cumque  sacerdos  dicit  Pax  Do- 
minif  etc,  tunc  cardinalis  surgeasdicat^j^ntij  Dei 
sine  cantu  cum  astantibus  sibi ;  et,  si  noa  sit  Misu 
pro  defunctis,  capellanus  ille  qui  detulit  cardinali 
Evangelium  oscu]andum,postquam  sacerdusdixerit 
submisse  Apnuj  Dei,  accedat  ad  altare,  etrecipiens 
pacem  a  sacerdote  trahat  ab  anteriori  parte  plane- 
tam  ejus;  deinde  accedensad  cardiaaiem, inclinet 
seanle  ipsum,  etdeieipacem.  Ipse  autem  cardina- 
lis  det  pacem  astanti  sibi  propinquo,etcapellanQS 
detacolytho,etille  det  alteri  acolytho,  si  sintduo; 


gendum  estEvangehum,  cardinaHs  ponat  thus  in  n  etper  eum  quirecipit  pacem  acardinale,ac  demum 


thuribulojuxtamodumsuperiusdescriptum.Adver- 
tant  autem  illi  qui  thuribulum  et  naviculam  cum 
thure  ad  ipsum  deferunt,  ut  si  cardinalis  sedeat, 
flectant coram  ipso  genua,  dum  thus  in  Ihuribulo 
ponit.SimiHterfaciatacolythusdumincensatipsum. 
Si  vero  cardinalis  stet,  genu  flecterenon  debet.  Sa- 
cerdos  autem  lecturus  Evangelium,  stans  juxtaai- 
tare  versusad  cardinalem,  inclinato  capite,  petat 
BeDedictionem,dicendo  submissa  voce  Jube,domne, 
benedicere,  qusimiile  det,  facienscontra  sacerdotem 
signum  crucis^et  dicens  Dominussif,  etc.;et  sacer- 
dos  prosequatur  Evangehum,  acolytho  stantecum 
thuribulo  circa  sinistram  partem  altaris,  ubi  Evan- 
gelium  legitur.  Quo  lecto,  incenset  sacerdotem  et 
librum  Evangeliorum  simul,amovendoipsum  thuri- 


per  capeJlanumetacoiythos  seu  acoly thum  diffuo- 
datur  pax  per  circumstantes.  Cardiaalis  veropost- 
quam  dederit  pacem  astanti  sibi,  ut  dictum  esl,  si 
sit  Missa  de  feria,  iterum  prosternat  se,  usquequo 
sacerdos  dominicum  sanguinem  sumpserit  Idem 
faciat  postquam  dixerit  Agnus  Dei,  sisit  Missapro 
defunctis;  alioquinsteterectus.  £l  sumptosanguioe 
a  sacerdote,  residere  potest,  usquequo  sacerdoi 
dicat  Dominus  vobiscum,  Tunc  surgat ;  at  in  Missis 
ferialibus  vel  pro  defunctis  flectat  geaua,  dum  di- 
cunturomnesOrationespostcommuaioaem ;  inaliis 
vero  stet  rectus  usque  ad  finem  Missae.Quafinita,si 
non  sit  Missa  pro  defunctis,  dicat  31S  cardioalis 
Sil  nomen  Domini  benedictumM  det  beaedictionei&; 
qua  data,  si  non  dicatur  Missa  de    beata  Virgioe, 


^     -  , , _, ,  —  ^ — ^  ...p — , 

bulumcontrautrumque;deindeaccedensacolythus      sacerdos  qui  celebravit,  revertens  ad  cardinalem 


ad  cardinalem  incenset  eum  soiuoi ;  et  capellanus 
prsBdictus,  quidetulit  naviculam  cum  thure^  portet 
librumEvangeliorum  apertum  ad  cardinalem ;  qui 
stans  detecto  capite  osculeturipsumlibrum,  nisi  sit 
inMissa  pro  defunctis.  Cum  autem  sacerdos  dicit 
ante  Offerto^ium  Dominus  vobiscum.ei  Oremus,ca.r- 
dinalis  stet ;  quibus  dictis,  sedere  potest  usque  ad 
preefationem.  Et  dum  cantaturOfl^ertorium,  cardi- 
nalis  iterumponatincensum  praBdicto  modo;317 
quoposito,  acolylhusdeferatthunbulum  ad  sacer- 
dotem  ;quipostquamthurificaver;toblataetaltare, 
reddat  acolytho,  et  acolythusprimoincensat  ipsum 


indutus  sacris,  osculaturmanuaiejus,etcardinalis 
benedicateum.  Si  vero  dicatur  praedictumofficioB, 
sacerdos  exuere  se  potest;etpostquam  exutus  fuerit, 
venireadosculummanus,etBenedictioaemrecipefe. 
Sciendum  tamenest  quod  sialiquis  prsplatus  io- 
tersit  Miss6B,  cui  cardinahs  deferre  velit,  tunc  ipse 
innuente  cardinale,  confessioaem  facit ;  et  omoes 
prsdictae  reverenti»,  qusBfieri  soleat  cardinali,  £i- 
cieiuim  suntprffidictopr8Blato;et  ipse  Benedictiooefl 
debetdare.Dc  priemissis  observantiis  nonnuUaooitli 
possunt,proutcardinali  placuerit,pricsertim  inMissii 
quseminus  solemniter  sive  cum  festiaationedicuDtur, 


1177 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


1178 


LXII.  De  ministerio  presbyteri  cardinalis  assistentis 
summo  pontifici,  cum  coram  eo  clebratur  Missa 
in  capella  vel  in  aula, 

In  primis  assisteos  ei  a  dexiro  latere  praedictus 

presb^rterad  celebrandum,  ducat  summumpontifi- 

cem  de   camera  sua,   vel  de  sede  ad  altare  ;  et  si 

essent  ibi  duo  diaconi  cardinales  prsesenies,  ipsi 

tanium  ducant  eum,  assistenie  semper  a  dexiris  in 

principio  presbytero  cardinali.  Cum  autem  summus 

pontifexest  aniealtare,  ipse  presbyter  cardinalis, 

si non  esset  ibi  diaconus  cardinalis, accipiai  mitram 

decapite,ipsereverenteretcummanu  dextra  teneat 

eam ;  et  tunc  sacerdos  celebraturus  incipii  Introibo, 

et  Psalmum  Judica  me,  etc.llis  dictis,  summus  pon- 

tifex  dicii  Adjutorium,  etc,  et  facit  confessionem 

suam.  Postmodum  cardinalesibi  prsesentes,  eiceie- 

braturus,  eiastantesfaciunt  confessionem  suam;et 

eafacia,summusponlifexdatabsoiutionem,iV^s^rea- 

fur^etc.Fresbytercardinalisassistensexpartedextra, 

ienensroitramcummanudextra,debetcummanu8i- 

nistra,  accipere  man  tum  seu  pluviale  circa  medium,et 

porrigereassisieniipapaeexpartesinistra,  ut  coope- 

riaturpars  anterior  papae.  Quibus  sicperactis,  dum 

celebraturus  incipit  dicere  Deus  tu,  etc,  cardinalis 

reddit  papae  mitram ;  et  tunc  summus  pontifex  modo 

preedictoreducitur  ad  sedem  suam;  etibidem,  an« 

tequamdicaturintroitusa  papa,  ipse  presbyter  car- 

dinalis  oblatamsibi  naviculam  oifert  summo  ponii- 

fici.  Ktdiligenierattendatur  quodsemper  cochlear 

3 1 9  ^it  ex  illa  parte  na  viculte  qu»  est  versus  ipsum 

presbyterum  cardinaiera,  el  cum  papa  recipit  de 

ipsa  navicula  cochlear  ad  ponendum  incensum  in 

thuribulo  existenti  in  manuacolythi,  ipsepresbyter 

oordinalis  oscuietur  raanum  ejus  ;et  similiter  oscu- 

leinr  manum,  cumipse  reponiicochlear  in  navicula 

£t  a  presbytero  cardinaii  reddita  navicula  ipsi  aco- 

Ijtho,  acolythus  ipsecum  thuribulovadit  ad  altare  ; 

etpresbyter  celebraturusrecipiensthuribulum  sibi 

obiatum  de  manu  acolythi  incensat  aitare  modo 

dicto  ;  et  reddito  thuribuloipsiacolytho,acoiyihu8 

ipse  incensat  altare  de  circumcirca  ;  et  tunc  vadit 

ad  summum  pontificem,   et  presbyter  cardinalis 

recipiens  thuribulum  de   manu  acolythi   incen- 

Mtt  summum  pontificem,  ducendo  ihuribnlum  ter 

ante  pectus  ejus,  stando  si  papa  stet,  et  genu  flexo 

81  papa  sedeat.  Quo  taliter  incensato^  reddit  ipsum 

iburibulum  acoiyiho,  et  acolythus  cum  thuribulo 

revertituradaltare  ;ettunc,  veleiiam  parum  ante, 

coram  summo  pontifice  dicitur  Introiius  Miss».  Et 

ipse  presbyier  cardinaiis  cum  ipso  domino  papa  et 

astanlibusprosequiturlntroitumet/rym.^/et5on,etc 

Dicla  auiem  Episioia, dumdiciiurGraduale,etcae- 
tera  quee  suntdicenda,  prsecipue  quando  inchoatur 
AUeluiadLiiie,  Evangelium ;  item  abacolythoo£feraiur 
ipsi  presbytero  cardinali  navicula  cum  tbure  etco- 
chleari  ;  ct  ipse  recipens  eam,  ofifert  eam  summo 
pontifici,  et  pontifex  ponit  incensum  in  thuribulo 
modo  praedicto  ;et  tuncacolythus  cum  navicula  et 
thur  ibiilo  sine  aliquaincensatione  revertitur  ad  altare 


A  Et  cum  presbyler  celebraturus  dicinrns  fuerit  Evan- 
gelium,presbyter  cardinalis,  si  non  sit  ibidiaconus 
cardinalis,  accipiat  raitramde  capite  papae  ;  et  cum 
ipse  presbyier  dixeritSe^tt€w//Visaw^/i  Evangeliiseain' 
dum,  eic,  Interim  dum  respondetur  G/o7ia //6t,Z)o- 
mine,  acolythus  ipseincensatipsum  presbyterum.et 
presbyterincensatusprosequiturEvangelium.Dicto 
vero  Evangelio,  reddit  papse  mitram  modo  praedicio. 
Et  tunc  acolythus  ipsecumthuribulo  de  altari  redit 
adsummumpontiticem;etpresbyiercardinalisiterum 
oblatum  sibi  thuribulum  de  acoly  tho  recipiens,papam 
incensat  ducendo  thuribulum  ter  ante  pectus  ejus, 
slaudo  si  papa  stet ;  si  vero  sedeat,ilectat  genua  co- 
ram  eo  ;  et  eo  taliter  incensato,  surgens  presbyter 
cardinalisredditthuribulum  acolytho,  et  acolythus 

g  cum  thuribulorediiadaltare  ;ettuncpresbyter  ceie- 
bralurusrecipiensthuribulum320^^^^^u^^oly^^t 
incensat  altare  ;  et  reddiio  thuribulo  ipsi  acolytho, 
acolythusipseiterumincensataltarecircumcirca.  Et 
taliter  incensato  altari  iterum  ipse  acolythus  cum 
thuribulo  reditad  summum  poniificem,  eiipse  pres- 
bytercardinaiisiterumsibi  oblatam  naviculamcum 
ihure et  cochleari  recipiens  de  manu  acoiythi,ofTert 
ipsamnaviculamsummopontificimodoprnedicto;et 
papaiterum  ponitincensum  in  ihuribulo ;  et  incenso- 
posito,presbytercardinalisrecipiensihuribulum8ibi 
oblatum  ab  acoly  tho,iterum  praedicto  modo  incensat 
summum  pontiiicem,  ei  eo  incensato,reddit  ihuri- 
bulum  acolytho,  el  reddit  ad  iocum  suum  ;  etiunc 
acolythusincensatipsum  presbylerum  cardinalem  et 
caeteroscardinalesibidempr8esentes,etalios  asian- 
tes  ordinate.  Ettaliter  incensatione  facta  acolythus 
revertens  ad  altare,  reddit  ihuribulum  clerico,  seu 
custodi  capellae;  et  ab  ipso  clerico  recipiens  bacilia 
cum  aqua^  afifert  aquam  presbyteroceicbrantiadab- 
luendum  manus  ;  et  ablutis  manibus,  subdiaconus 
offert  tobaleam  ipsi  presbytero  ad  abstergendum 
manus. 

Gum  autem  debet  fieri  elevatio  corporis  Ghrisii, 
summus  pontifex  descendit  de  sede  ad  faldistorium, 
et  presby ter  cardinalis,  si  non  sit  ibi  diaconus  cardi- 
nalis,  accipitmitramdecapite  ejus  modo  praedicto  ; 
etassistens  addextram,  flectitgenua  inelevatione 
corporisGhristi  ;et8iatflexisgenibu8,quousque  facia 
estelevatiosanguinis.Quaelevationefacta,cumpapa 
surrexerit^pr6sbytercardinaiisredditsibimitram,et 

D  pontifexreditadsedem.  Gumautempresbytercele- 
brans  finieritOraiionem  Libera  nos,  qucesumusDo- 
mine,  etc,  ei  fecerit  fractionem  antequamincipiai 
dicere,vel  saltem  tunc  cum  incipit  Peromnia\smcula 
saeculorum,  etc.,ipse  presbytercardinalis  accipitrai- 
tram  de  capite  papae,  ci  assistens  cum  eo  dicat  ter 
Agnus  Dei.  Quodicto,  tradit  mitramassistenti  papae 
a  latere  sinisiro,  et  vadit  ad  altare,  et  oscuiatur  illud 
in  partedextra  ;  etfaciainclinatione  aliquaad  pre- 
sbyterum  celebraniem,  pacemrecipitabipso,etpIa- 
netam  trahitaliquaniuluminferius  aparieanteriori, 
etpostmodumreditadsummumponiiiicem,etincli- 
natione  facta  coram  eo  profunde,  non  tamen  flexis 


117« 


APPENDIX  AD  S.  GREGOHn  M AGNI  LITORGICA  OPORA. 


1180 


genibu9,  ipsipontificidatprecem^etrecipiens  mitram  A 
demanuejusciiitradiderit,  reditadlooum  suum;  et 
ihidem  subdiacono,  qui  diiit  Epistolam,  dat  pacem 
etipse&ubdiaconusdatpacemcfleteiis.Sumrauriaatem 
poDtifex  32 1  ^^^  pacem  omnibus  cardinalibus  ibidem 
astantibus,  et  data  pace,  ipse  presbyter  cardinalis 
reddit  mitram  papre. 

Dictis  autem  coramunione  etpostcommunionibus 
seuOrationibus  a  presbyLerocelebrante,  et/^e.3f/s- 
saest,  velBenedicamus  Domino,  presbyter  cardinalis 
accipiat  mitram  de  capite  papae;  ettunc  cum  papa 
incipit  dicere  Sit  nomen  Domini  Benedictum,  etc, 
cubiculariusflexisgenibuscorampapa  stante  recipit 
mantumex  partedextra,  cooperiensanteriorempar- 
tem  papse  usque ad  partem  menti  a  parte  sinistra  ;  et 
dataBeuddiclionea  papa.  etdicto  diYieoPalernosler  g 
secreto,  ct  dicto  abeo  Benedicite,  eiDominusnos 
benedicat,  etc,  presbyter  cardindlisreddit  mitram, 
osculando  manum  modo  praedicto. 

Ctsciendum,  quod  quotiescunqueest  ibidemdia- 
conus  cardinalis^  ipse  semper  accipit  mitram  de 
capite  papie,  et  reddit.  Item  est  sciendum  quod 
quotiescunque  episcopuscardinalis  est  ibi  preesens 
in  offlcio  prredicto,  ipse  opiscopusfacitofflciumpr.o- 
diclum  seuminislerium  ipsi  presbyterocardinaliin- 
cumbens.  Item  est  scicudum  quod  quotiescunque 
ipse  presbyter  cardinalis  reddit  mitram  papse,  oscu- 
laturmanum  ejus.  Itemest  sciendum,quod  quan- 
docunque  iu  tali  Missa  papa  utitur  pluviali,  seu  man- 
tohabenteaurifrigiacum  perlis,  cardinalis  serviens 
macibus  propriis  iraponit  semperpapae  mitram  in 
capite.Cum  veronou  habuerit.hujusmodiaurifrigia 
cum  perlis,  tunc  ipse  cardinalis  serviens  tradit  mi- 
tram  iu  manibus  papse  modo  prcBdicto. 

LXll.Quolies  ei  guando  accipiturmitrade  capitepapae 

dum  celebrat, 

Ex  praimissis  patet,  quod  presbyter  cardinalis 
quinquies  accipit  mitram  de  capile  papa).  Primo, 
cum  ductus  fuerit  ad  altare,  ut  fiat  confessio  ;  red- 
ditur  autem  ei  mitram,  dura  facta  confessione  re- 
ducilur  ad  sedem.  Secundo,  accipitur,  cum dicendum 
fuerit  Evangelium ;  redditur  autem  eo  dicto.  etpapa 
incensato»  et  libro  evangeliorum  osculato.  Tertio» 
accipiturinelevationecorporisGhristi^re.dditurautem 
cumfaclaelevalionesanguinisreducitur  ad  sedem. 
Quarto,  accipitur,  cum  dicendumfueni  Agnus  Dei; 
redditur  ei  data  pace  sumrao  pontifici.  Quinto,  ac-  " 
cipiturcum  liniio  officio  debet  dicere  322  Sit  no. 
menDomini  benedictum,  etc.;redditur  aulem,  cum 
data  Denediclione  papa  dixerit  Benedicat,  etc. 

LXIII.  De  incensatione  papm  in  Missa. 

Item  paietex  prremissis,quod  presbyter  cardinalls 
offert  ter  papae  naviculam  cum  thure  ct  cochleari  sibi 
datam  ab  acolytho,  et  ter  incensat  papam.  Primo, 
autem  cum  facta  confessione  reductus  fuerlt  papa 
ad  sedem,  tunc  incensato  altari  primo.  modo  dd- 
bito  ipse  prnsbyter  cardinalis  incensat  papam.  Secun- 
dOyeffert  naviculam  ante  Evangelium  ;ettunc  notl 
incensaturpapa,  sed  demum  dicto  Evangelio.  Ter* 


tio,  offert  naviculam,  cum  presbjler  celebrans  in- 

censaverit  ultare  ;  similiter  post   illam  Oralionem 

Veni  Sanctificalor,  etc.^ettuncpresbylercardinalis 

incensat  ipsum  papam  modo  pnBdicto  ;  et  postmo- 

dum  incensaturpresbytercardinalis,  etaliiastantas. 

LXIV.  I>e  usumitrx. 

Mitra  aurifngiata  non  utitur  ecclesia  Homana  ab 

AdventuDomini  usque  ad  festum  Nativitatis  Domiai, 

excepto  quod  dominuspapautitur  in  Domlnica  de 

Gaudete;  nec  a  Septuagesimausque  adferiamquin* 

tam  majoris  hebdomadaey  excepto  quod  dominus 

papautitur  in  DominicaquartaQuadrageslmae,qua 

cantatur  Laetare,  Jerusalem ;  nec  in  omnibus  vigiliis, 

de  quibus  jejunium  celebratur,  nec  in  omnibus  qua- 

tiior  temporibus,  nec  in  Rogationibus,  nec  in  lita- 

niis,  nec  in  ofOciis  defunctorum. 

LXV.  Quibus  diebus  dicatur  Gloria  in  excelsis  Deo, 

et  Gredo. 

A  Dominica  de  Adventu  usque  ad  nativitatem  Do- 
mini non C9Ln\Riyir  Glotiainexcelsis Deo,  nisi  in  fes- 
tonovemlectionum.  ASeptuagesimausquead  Pas- 
chasimiliternoncantatur,  nisi  in  festis  novem  iec- 
tionum,pr8Bterquamin  feriaquinta  ante  Pascha.  Id 
reliquisautemdiebus  Dominiciset  festivis  generali- 
ter  cantatur.  Item  nota,  quod  si  infra  bebdomadam 
cantetur  Missa  de  Dominica,  vei  de  Gmce,  vel  de 
bcata  Virgine,  non  dicitur  Gtoria  in  exceisis  Deo, 
Itemnota,323  quod  a  Paschausque  ad  Octavam 
Pentecosten,  dicitur  Gloriain  excetsis  Deo,  Item  si 
festum  novem  iectionum  venerit  in  Die  Dominico, 
et  iiai  de  festo,  dicimus  Credoinunum  Deum,  non 
propterfettum,  sedpropterdominicam  diem.  Nott 
quod  Gtoria  dicitur  semper  in  Missa,  quando  Tt 
Deum  laudamui  dicitur  ad  Matutinum,  ut  dicitur 
Ite,  Missa  est,  secundummorem  Romanee  Ecelesi» 

Item  his  subscriptis  diebus  Credo  in  unum  Deum 
cantatur,  videlicet  omnibusdiebusDominicis  totius 
anni.  In  Epiphania  et  per  octodies^  in  ConTersioae 
sancti  Pauli,'in  PuriticationebeatapiMariap.inAnDun- 
tiatione  ejusdem,  in  Gathedra  sancti  Petri,  feria 
quinta  in  CGena  Domini,  in  festo  resurrectionis,  et 
perootodies  ;  in  octavabeatiJoannis,  quaeest  infira 
octavam  apostolorum  ;  in  Pentecosten,  et  per  octo 
dies;  in  festosancti  Joannisanteportam  Latinam,  in 
festoapostoIorumPetri  etPauli^et  per  octo  dies;  in 
festo  sanctiPetri  ad  Vincula,  in  Assumptione  beatff 
Virginis,  et  per  octo  dies  ;  in  octava  sancti  Laurenlii 
eo  quod  venitinfra  Octavam  beats  Virginis ;  in  Na- 
tivitate  beat»  Virginis,  et  per  octo  dies  ;  in  festis 
Angelorum,  in  festo  sanctae  Gruois,  infestoomnium 
Sanctorum,  in  festo  apostolorum  et  evangelistaruni 
et  sancti  Barnabte  ;  in  omnibus  consetrationibus 
ecclesiarum  et  altarium,  et  ponliftcum. 

LXVI.  De  officio  vigitix  Nativitatis  Domini  in  ofli- 

cio  presbyteri 

In  vigilia  Nativitalis  Domini  statio  ad  sanctam  Va* 
riam  Majorem.  Gonsueveruni  Romani  pontiflces  ha- 
ctenuspergereadsanctamManamMajorem,  et  cao- 
tare  ibi  Missam  de  vigilia,et  coenareibi  et  post  coenam 
Vesperas  decantare.  Peraclis  autem  Vesperisi  datur 


1 

i 


1181 


ROMANl  ORDINES.  —  XIV. 


118S 


potus  in  aula;  et  domiaus  papa  remanebat  ibi  et  A  dinales,  qui  leguntlectioneshacnocte,  nonveniunt 


peruoctabat,et  ibi  stabat.toto  ibidem  apparatu  curi» 
existente.  Primo  episcopus  vel  prebyter  cardinalis 
qui  assistit  domino  papas  nocte  Natalis  Domini,  de- 
betassociare  dominum  papam,  ut  moris  estindu- 
tus  pluviali  albo.  Deinde  videlicet  debet  tenere  mi- 
tram,  dum  incipit,  Domine,  labia,  etc,  et  Deus  in 
adjutorium,  et  stare  ibi  ofiBcio,  ut  moris  est.  Cum 
verocantatur  ultimo  tertia  Antiphona,accipit  capsu- 
lam  cum  incenso  de  manu  acolythi,  et  incensat  do- 
minopap»,  ut  morisest;deinde  vadit  ad  altare,  et 
incensatipsum,  324  ^^^^^^^  dominum  papam,  et 
reddit  acolytho  ;  et  idem  facit  in  secundo  et  tertio 
nocturno,  et  debet  legerelectionem  quartam  unus 
presbyter  cardiualis. 


ad  osculandum  pedem  papae.Et  nota  quod  Matutino 
non  mandantur,  sed  omnes  tres  MissaB  per  Papam 
dicuntur,  sive  debent  dici :  neque  est,  etc. 
LXVII.  DeMissa  noctis  Natalis  Domini, 
Omnibus  iis  finitis,  dominus  papa  pr&?parat  se  ad 
Missam  cantandamad  Pr8Bsepe,ubiquidquid  olTertur, 
quandiudominus  papa  celebraverit,siye  ad  manus, 
sivo  ad  pedes  ipsius  domini,  velsuper  altare,  ca- 
peilanorum  est,excepto  pane,  qui  est  acolylhorum, 
si  recipere  voiuerint.In  qua  Missa  utitur  dominus 
papamitra  frigiata.Mitra  frigiata  non  utitur  ecclesia 
Romana  ab  Advenlu  usque  ad  festum  Nativitatis  Do- 
mini,excepto  quod  dominuspapa  utiturin  Dominica 
de  Gaudeteinec  a  Septuagesima  usquead  secundam 


Si  autemdebeat  Missam  cantare  in  galli  cantu,  g  feriam  majoris  hebdomfle,  excepto  quod  dominus 


vel  in  mane,  primo  induit  se  omnibus  indumentis 
albis,  et  vaditad  altare  ;  et  stans  a  sinistrisdomini 
papflp,  incipit  dicens  Introibo,  et  Psalmum /t«(fica; 
deinde  repetitur  /yi^rot^o,  etresponsoacircumstan- 
tibus  Ad  Deum, eic.,dominus  papadicitVersiculum 
AdjutoHum,  etc.,et  facitconfessionem  etabsolutio- 
nem.  Deinde  sacerdos  dicit  Versiculum  Deus  tu  con- 
t;^5ti»,etc.,etantequamincipiaturIntroitu8,incensat 
altare;et  postearedit  ad  sedem,  etdicit,  Introitum, 
Kyrie,  eleison,  et  prosequitur  Missa  in  ordine  suo. 
Itemin  primo  nocturnolegunt  tres  lectiones  clerici 
ejusdem  ecclesiae,  et  cantoresproipsa  ecclesia  can- 
tant  tria  Responsoria.Lectionemquartamlegit  unus 
ex  cardinalibus  presbyteris  ;  lectionem  quintam  ali- 


papa  utitur  in  Dominica  quarta  Quadrage8im8B,qua 
cantatur  Lwtare,Jerusalem;nec  in  omnibus  vigiiiis, 
de  quibuB  jejunium  celebratur,nec  in  quatuor  tem- 
poribuit,  nec  in  Rogationibus,  nec  in  litaniis,  nee  in 
ofBciis  defunotorum.  Ktem  dicitur  in  Missa  noctis 
Gloria  in  exceUis  Deo,  et  Credo,  et  Praefatio  Quia 
perincamali,  etc.  et  Communicantes , 
In  Cceremoniali  domini  Rothomagensis  de  Stouta- 
vilLa  habetur  ut  legitur. 
Iten  i  in  praesenti  Missa  solus  pontifex  oom  m  unicati 
et  super  altare;  et  sine  calamo  bibit  sanguinem,  et 
nihil  aliud,quiahabetcelebrareillam  de  tertiis,sed 
cumdigitisbenetergatcalicem;etcum  aquainfra  la- 
vet  digitos,  prout  moris  est  in  Missls  parvis;et  com- 


quisjudex,vel  septimanarius,  lectionem sextam  ali-  C  municantur  qui  vohint.  In  noote  autem  Nativitatis 


quis  diaconus  Romanae  curiae ;  lectionem  septimam 

homiliam  aliquisdiaconuscardinalis  qui  servitpapae 

a  parte  sinistra,  et  aliam  homiliam  alter  diaconus 

cardinalis  ;  nonam  vero  lectionem  legit  domitiug 

papa,  in  qua  dicit  Jube,domne,benedicere;e\  nullus 

benedicat  ei,  nisitantummedo  quod  omnes  respon- 

dent  alta  voce  ^men.  Finita  lectione,  dicatur  Te 

Deum  laudamus,  et  eo  finito^  dominus  papa  dicit 

Orationem,  scilicet,  Concede,  quxsumus. 

Ex  CoBremoniali  antiquo  domini  •  Rothomagensis 

de  Stoutavilla. 

In  IstisMatutinispapavenit  indutus  cappalanea 
descarleto  rubeo,cIausa  usque  ad  mediumpectoris 
cum  biretoconnodatosubtus  barbam  propterfrigus, 


Domini  statio  ad  Prnsepe.  Peraoto  offlcio  MisseB 
cantantur  laudes,  deinde  vaditquiescere. 

Si  imperator  vei  rex  sit  in  curia  hac  nocte,  sacri- 
sla  et  olerici  prcesentant  tibi  librum  Iegendarum,in 
quo  debetlegere  326  q^intam  Iectionem,et  eutn 
honeste  instruuntde  caremoniisobservandis  inpe- 
tendo  Benedictionem,  in  levando  ensem  cum  va- 
gina,et  extrahendo,  ipsum  vibrando,  et  de  pluviali, 
pileo,  et  aiiis. 

Itemnotabiliter  paretur  per  sacristam  et  clericos 
cameraeensiscum  vagina,corrigiaetpiIeo  secundum 
nobilitatemprincipis;  etdumoantatur  quartum  re- 
sponsorium,  si  sit  imperator,  vel  rex,  camerarius, 
sacrista,  et  clerici  oapell»  parantunum  pulchrum 


et  sine  mitra  sedet  in  dictis  Matutinis,quas  ipse  inci-  j^  pluvialealbum,et  cante  pulpitumdeponuntsibicapu- 


pitmore  solito.Nec  stant  ante  altare  cardinales  dia- 
coni^sed  sedent  in  cappis  juxta  ordinem  suum. 
Duas  primas  lectiones  legunt  acolythi,  vel  clerici 
capellffi;tertiam  legit  minorclericus  caitiera;  thesau- 
rari8B;quartam  roioor  presbyter  cardinalis;quintam 
nobilior  in  genere,qui  tunc  sit  in  curia;sextam  prior 
subdiaconorum  ;  3S5  septimam  minor  diaconus 
cardinalis,  qui  stat  a  sinistris  papee;  Octavam  prior 
diaconorum  cardinalium,  qui  stata  dextrispap»  ; 
nonam  papa,in  quadicitsolumiti6e,f/omntf,6ene(it- 
cere,ei  cantores  respondent/4men.Et  notaquod  car- 

a  Id  est  ex  CsBremonialis   Pelri    Amelii    episcopi 
Senogaliiensis  exemplo^  quod  fuit  quondam    Guil- 


ciuro,et  ipsuminduuntad  modum  chlamydis  illud 
pluviale^itaquodtoissurasitadmanumejusdextram, 
et  cinguntei  ensem  ;  etipsemetextrabit,etfaoit  vi- 
brare,  ponunt  sibi  super  caput  pileum,  et  ipse  in- 
clinatcaputadpapam;  et  petitBenedictionem,et  le- 
gitlectionem  sibi  prsBdictis  astantibus  ;  qualecta, 
ducunt  sic  indutum  cum  pileo  super  caput  ense  ex- 
tracto  in  manuadosculum  pedispapsB,  et  quilibet 
revertiturad  locum  suum. 

Notandum  etiam  quod  si  papa  sit  Romse,  hanc 
Missam  debet  celebraro  ad  PrsBsepe  Domini,  et  de 

lelmi  de  Stoutavilla,  archipiscopi  Hothomageniis  et 
cardinalis. 


il83 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  UTUIIGICA  OPERA. 


ii84 


seroibidem  cantareVesperas,  etcum  clericisetno- 
bilibus  Urbis  faccre  potum  in  aula. 
LXWlU.Qualiteragitur  in  Matutinis  et  Missa  in  nocte 
^aialis  Domini  coram  papa,  rubrica. 
PrimoepiscopusYelpresbjtercardinalis,quiassi- 
stit  domiQopapaeiQ  nocteNatalisDomini,  debetas- 
sociare  dominum  papam  ad  altare.ut  moris  est,  in- 
dutuspluvialialbo;deind6debetteneremitram,dum 
incipit  Domineylabia  meaaperie8,eiDeuStinadjutO' 
rium,  et  stare  sibiin  officio,ut  morisest.  Cum  vero 
cantatnr  ultiroo  tertia  Antiphona,  accipit  capsu- 
lam  cum  iucenso  de  manu  acolythi,  qui  ministrat 
domino  papne,  ut  moris  est ;  deinde  vadit  ad  altare, 
et  incensat  altare,  et  deinde  dominum  papam,  et 
reddit  acolytho ;  et  idem  facit  in  secundo  et  tertio 
nocturno  ;  et  debet  legerc  quartam  lectionem  unus 
presbyter  cardinalis.  Si  antem  deberet  Missam  can- 
tare  in  galli  cantu  velin  mane,  primo  induit  se  om- 
nibus  vestimentis  albis,  et  venitad  altare ;  et  stansa 
sinistris  domini  papse^incipit  /n/roi6o,et  Psalmum 
Judica  me,  etc.  ;  et  deinde  repetit  Introido,  et  re- 
sponso  a  circumstantibus  327  ^d Deum, eic,,dO' 
minuspapadiciti4£(;M^or?Mm,etc.,  etfacitconfessio- 
nem  etabsolutionem.  Deinde  sacerdos  dicit  Deus,tu 
conversus, eic,  ;  et antequammcipiat  [ntroitum,  in- 
censat  altare,  et  postea  redit  ad  sedem,  et  dicit  In- 
troitum,  et  Kyrie,eleison,  et  prosequilur  Missam  or- 
dioe  suo. 

LXIX.  De  Missa  in  mane  Natalis  Domini. 

Summoigiturmane,  indutus  missalibus  vestimen- 
tis  vadis  ad  sanctam  Anastasiam,  utcelebretibi  Mis- 
sam  8ecundamcum67ortaet  Credo,  et  utiturmitra 
frigiata.  Statio  ad  sanctam  Anastasiam.  Postea,finita 
Missa,  revertitur  ad  sanctam  Mariam  Majorem.  et 
intratsacrarium  cum  epi8Copiscardina]ibus,diaco- 
nibuset  subdiaconibus,  et  reliquis  ordinibus,  et  di- 
cuntTertiam  ;quadicta,iQduuntsesolemQiter  vesti- 
mentis  albis,  et  processionaliter  vadunt  ad  altare, 
sicut  moris  est. 

Nota  quodsemper,quando  papa  celebrat  solem- 
niter,  debentponi  super  altare  faculse  septem,  nisi 
aliquibus  paucis  diebus,  curia  debetdare.  Deinde 
dominuspapaincipit.Mi88am,etpostprimamOratio* 
nem  fiunt  laudes  ejus,  sicut  habentur  in  Polypty- 
cho.  Finitis  laudibu.<9,  legitur  primo  Latina  Epistola, 
et  postmodum  Grseca  ;  sicut  etiam  legitur  Evange- 
hum  Latinum,  etGraecum.  Diaconus  vero  cardina* 
lis^  dicto  Evangelio,  revertitur  ad  aJtare,  nec  exspe- 
ctat  diaconumGr8ecum,licet  simoiiverint  cum  car- 
dinaii,  sequens  ipsum,  et  prosequitur  papa  Missam 
suo  ordine. 

LXX.  De  Missa  ultima  in  die  Natalis  Domini. 

In  dic  Nativitatis  Domini  statio  ad  sanctam  Mariam 
Majorein.  Expleta  vero  Missa,  ad  portam  ipsius  ec- 
clesiae  recipit  regnum  de  mauu  prioris  diaconorum 
vel  marescalli  majoris,  et  gestafillud  in  capite  usque 
ad  graduspalatii.  Tuncjudices  etjadvocati  veniunt 

«  Xolandus  hic  locus  de  lionestate  interpausationis 


A  ei  obviamsub  gradibusin  porticu,  et  faciunteilau- 
des,  prout  in  libro  Polyptycho  scriptum  est;  et  ibi  do- 
minus  papadescendit,  et  depositoregQoaccipitmi- 
tram  ;demum  judices  ducunteumusque  ad  locum, 
in  quo  datur  presbyterium.  Tunc  vero  exuunt  eum 
planeta  ;  et  apposito  manto  super  scapulas,  sedet 
in  consistorio  vel  catheira,  et  manibus  propriis 
dat  presbyterium. 

328  Sciendumest  quodcapellani  recipiuntpro 
presbyterioilladie  unum  malachinum,  et  in  omni 
coronatione  suatantum.  Datopresbyterio,sicindu- 
tus  vadit  admensam;eteodemdiecoasuevitlegere 
admensam  aliquis  diaconus  cardinalis  indutus  plu- 
viale.  Circa  vero  finem  Missae  schola  cantorum  de- 
bet  cantare  sequentiam. 

«  Ex  Cxremoniali  antiquo  domini  cardmalis. 
Rothomagensis  de  Stoutavilla. 
Missam  de  aurora  Romanus  pontifex,  si  sit  in 
Urbe,  consuevit  celebrare  ,  et.egrediens  de  sancta 
Maria  Majorisummo  mane,  indutus  missalibusves- 
timentis  vadit  ad  sanctam  Anastasiam,  et  ibi  cele- 
brat.  In  hac  Missa  dicitur  Credo  in  Deum ,  et  Glorin  in 
excelsis  Deo, non  dicitur  Laetatus  stitn.Oblationesal 
in  alia  Missa  de  nocte  media.  Etiam  solus  papa 
communicatut  in  priraa.Qua  tinita,  sic  indutusre- 
vertitur  ad  sanctam  Mariam  Majorera,  et  depositis 
paramentisquiescitmodicum  in  caraerasua.|Ethora 
competentiintratsacrarium  seu  vestiariumcum  epis- 
copis,presbyteris,  diaconibuscardinalibus,  capella- 
nis,  subdiaconibus,  et  reIiquisordiQibus;]etcantant 
Tertiam  ;  qua  dicta,  induunteum  solemnilersacris 

^  albis  vestibus,  etquilibet  in  ordine  suo  sic  proces- 
sionaliter  accedunt  ad  altare  cum  crace  et  septem 
facuHs,  et  curia  debet  dare,  etc. 

Quodsi  papanon  sit  in  Urbe,  cardinalis  qui  habet 
titulum  sanctaB  Anastasise,  consuevit  hancBTiss&m 
celebrare;  etinabsentiaejus,  si  papa  non  celebra- 
ret,  prior  presbyterorum  cardinalium,  etc 

Notandum  est  quod  si  papa  vellet  has  duas  Missas 
celebrare,  si  vellet,  possetambas  celebrare  absque 
eo  quod  deponeret  sacras  vestes;sed  propter  'ho- 
nestatemetnocturnamfatigationem  rationale  est  quod 
fiat  aliqualis  interpausatio  secundum  temporis  cod- 
gruentiam,etprout  expeditbrevitati  temporisetdieL 
Notaquod  si  papa  stet  in  Laudibus  sacris  vestibus 
indutus,  cardinalis  qui  sibi  servit  debet  incensare 

Daltare. 

In  hac  secunda  Missa  communicat  omnes  diaco- 
nos  cardinales,  329  protonotarios,  commens&les. 
et  auditores,  et  omnes  famulantes,  qui  iodignitate 
episcopali  non  sunt  constituti,  quoniam  tales  per  se 
celebrare  tenentur.  Et  in  communione,  et  in  illa 
diei  Paschatis,  parantur  tres  calices  magni :  unus 
pro  consecratione,aliu8  cumquo  papa  bibitviDuoi, 
alius  pro  communicantibus.Post  sumptionem  Eucba- 
ristiae  vinum  sumunt  de  manu  alicujus  acolytho- 
rnm  ;  oblationes  vero  dividunt,  ut  notatur  in  a!io 
loco,  fol.49. 

inter  Missas  Natalis  DomiDi. 


iiss 


ROMANl  ORDINES.  —  XIV. 


ii86 


In  secundis  Vesperis  papa  venitoumpluvialini-  A  yers.GloriaPatriy  complendo  ipsum,  ei  Kyrie.elei- 


beo  de et  milra  aurifrigiata  ;subdiaconus  dat 

capitulum,cantores  Hymnum^  papa  Orationem. 

LXXI.  De  iit  guas  observanda  sunt  circa  Introitum 
Missx  dum  papa  celebrat,  et  de  secunda  Missa 
^atalis  Domini,  tnibrica. 

Indutus  dominus  papa  omnibuspontificalibus,di 
citantealtare  versic  Introibo  adaltareDei^responde- 
tur  Ad Deum qui Ixtificat  juventutem  meam.  Deinde 
papa  incipitPsalm.  Judica  me,  Deus,ei  completur 
tam  pereum  quamperastaotes;demumrepetit  In- 
troibo  ad  a/^are /)ei;respondelur  Ad  Deum,  elc.Po- 
stea  papadicit  Adjutorium  nostrum,  etc.;responde- 
tur  (jui/eci7ietc.  ;demumpapa  dicit  :ConfiteorDeo 
omnipotenti,  beaixMariae  semper  virgini,heato  Mi- 


so/i,cum  cardinalibussibiastanlibus.Deinde  sedeat 
in  sede  sua,eldecantatis  Introituetifync,e/ei5onper 
chorvLin,dicaLiGloriainexcelsisDeo,  quo  cantatoper 
chorunijStando  dicat  Pax  vobis,  versus  populum  ; 
deindedicatOrationem  :Da,  quaesumus,  omnipotens 
Deus,ut  qui  nova  incamali  Verbi  tui  tuce  perfundi- 
muryhoc  innostro  resplendeat  opere,quodper  fidem 
fulget  in  mente^per  eumdem.Alisi  Oratio  pro sancta 
Anastasia:/)a,  quxsumus,  omnipotens  Deus,  ut  qut 
beatx  Anastasix  martyris  tux  soiemnia  coiimus 
ejus  apud  le  pairociniasentiamuSjper.Posie^pBixsei 
in  sede  sua.  Lectio  Epistolx  beaii  Pauli  apostoliad 
Titum.  Charissime,  apparuitbenignitascthumaniias 
salvatons  nostri  Dei,  etc.Dicta  Epislola,  et  osculalo 


chxliarchangetoMcLioJoanniBaptistXjSanctisapo  g  pedepapaepersubdiaconum.papasignalipsum  Gra- 


stolis  Petro  et  Paulo,  omnibussanctis,et  tibi,frater 
qua  peccavi  nimis  cogitatione,delectatione,  consensu 
verbo,et  opere,mea  cutpa,  mea  culpa,  mea  maxima 
culpa.ldeo  precorbeatam  Mariam  semper  virginem, 
beatum  Michaelem  archangelum,beatum  Joannem 
Baptistam,  sanctos  apostolos  Petrum  et  Paulum  om' 
nes  sanctos^et  te  frater,orarepro  me  ad  Dominum 
Deumnostrum.  Posteaastantes  dicsiui  Misereaturves- 
tri  omnipoiens  Deus,et,dimissis  peccatis  vestris^per- 
ducat  vos  ad  vitam  a^rcrnam.  Respondetur  A  men.  Sub- 
sequenter  dicant  Confiteor,  ut  supra;  demum  dicat 
papa: Precibuset  meritis  beataMariae  semper  virgi- 
his,bealiMichaelis  archangeli,beati  Joannis  Baptis- 
tae,beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  etomnium 
sanctorum,misereaturvestn  omnipotens  Deus,  et,di- 
missis  peccatis  vestris,perducat  vosadvitam  xter- 
nam;  respondetur  Amen.  Subsequenter  dicatpapa: 
Indulgeniiamabsolutionem  et  remissionempeccatomm 
vestrorum  tribuat  vobis  omnipotens  et  miseiHcors 
DetiS^respondetur  Amen. Posteapapa  ponat  thus  in 
thuribulo;demumdicit  infra  330  scriptos  Versus : 
Deustuconversus,eic.,Etplebstua,%ic.\Ostendeno- 
bis,eic.\Et  salutare  tuum,eic.\Domineyexaudi,  elc, 
Ei  clamor,  etc.  Dominus  vobiscum,  respondetur  Et 
cum  spiritu  se^o.Subsequenter  papadicit  OremuSyCi 
dicit  Orationem  :Aufer  a  nobii,quxsumus,  Domine, 
cuncias  iniquitates  nostras,  ut  ad  sancta  sanctorum 
purismereamurmentibus  introire.perChristum  Do- 
fiitntim|nos/riim;respondetur  ^men. Etinclinatus  di« 
cit  subsilentio  hanc  Orationem.Oratio.  Oramtis^e, 


d\xd\e,Benedictus  qui  venit  in  nomine  Domini,  Deus 
Dominus,etiliuxit  nobis.A  Domino  factum  €8t,etest 
mirabile,eic,  Dominus  regnavit,decorem,  elc.Et  de- 
canlato  Graduali  et  primo  Alteluia  a  choro,dalBe- 
nedictionem  diacono  cardinali  qui  debet  legere  E  van- 
gelium  eunti  ad  pedem,sigoandoipsum,acdicendo: 
Dominus  sitin  cordetuoet  in  labiis  tuis,ut  digneet 
competenterannuntiesEvangeliumsuufn.Deindepo» 
nat  thus  in  thuribulo,signando,postquam  posuerit, 
semel  signocrucis;et  iterum  cumidem  diaconus.pe- 
tit  331  ^d  altare  Benedictionem  a  papa,  papasl. 
gnet  eum  sedendo.Sed  cum  incipitur  Evangelium, 
papa  stet  detecto  csipiie. EvangetiumsecundumMar' 
cumJn  illotempore,pastores  loquebantur  adinvicemy 
etc.Quo  dicto,  osculetur  dictumEvangelium,  quod 
sibi  subdiaconus  ofiferat. 

Deindedicat  Credo  inunumDeum,  elc.Quodicto 
per  chorum,  dicat  Dominus  vobiscum;vesp,  Rlcum 
spiritu  tuO'  Postea  dicat  Oremus,  deinde  pauset  in 
sede  sua.Offertorium,Deei5/!;*mat7i't  orbem  terrx,eic. 
etdumcantatur  Offertorium  per  chorum,  sodendo, 
lavat  sibi  manus.  Lotis  vero  manibus  et  Offertorio 
cantato,vadat  ad  altare,et  ibi  recipiat  patenam  cum 
Hostia,quam  sibi  offert  diaconus  cardinalis;et  eam 
aliquantulum  elcTans  dicat  hanc  Orationem  .Sut" 
cipe,sanctePateryOmnipotens,xtemx  Deus,hanc  im- 
macutatam  Hostiam,quamego  indignus  famulus\fuus 
oflero  tibi  Deo  meo,etc.Deinde  ponat  Hostiam  super 
corporaie  cumpatenaad  partem  sinistram,et  pate- 
nam  ponat  ad  manum  deztram  juxta  corporale.  Et 


Domine,permeritasanctorum  tuorumquoi'umreliqui€B  D  postea  recipiatampullam  cum  aquademanusubdia- 


hic  sunt,et  omnium  sanctorum,ut  indulgere  digneris 
omnia  peccata  mea. Demum  osculaturaltare  in  me- 
dio,et  subsequenter  EvangeIium,quoddebet  oantare 
illa  dieofferendum  sibipersubdiaconum  in  sinistra 
parte  altaris.IIoc  facto,  vertat  se  ad  diaconum  car- 
dinalemquisibiservit,recipiensthuribulumdemanu 
ipsius  cardinalis,  et  incensal  altare  ;  quo  incensato, 
reddatthuribulum  diacono  cardinali;demumrecipiet 
omnes  diaconos  cardinales  ad  pacis  osculum. 

Postea  vadit  ad  sedem  suam,  et  sedendo  incipit 
Iniroiium Luxfulgebit hodiesuper  nos^quianatus  est 
noMs, etc, Psalmus,  Dommti5re^nat;tt.^ecorem,etc. 


coni,et  ponatde  aqua  iajcalicem,  dicens  Deus,  qui 
humanx  substantixdignitatem  mirabilitercondidis' 
<t,etc*,et  reddatampullam  subbiacono.Deinde  signet 
supra  calicem  semel ,  ei  dum  ponitur  calix  supra 
corporalein  locosuoperdiaconum  cardinalem,papa 
dicat.O^mmtis  tibi^Domine,  calicem  salutarem,etc., 
cum  odore  suavitaiis ascendat donum.Ei ciimipeT  di» 
ctum  cardinalem  calix  cooperitur,papa  dicat  Anti- 
phonam  In  spiriiu  humilitatis,  etc.  Subsequenter 
dicat  Vent,  sanctificator,  etc,  signando  super  Ho. 
stiam  et  calicem  ;  etpostea  vertat  se  ad  diaconum 
cardiAalem,etbeaedicatincen8umsigiuindodiceii8 : 


ii$7 


APPENDIX  AD  S.  GREGQRII  HAGN|  LITURGICA  OJPERA. 


1188 


Abipsosanctific€ris,inci^ushonore€rmaberis.Dei%  4  ^^<' 333  cU<i^*s catholiex  et  apostolic9  fidei  cul- 
de  recipiat  thuribuium  de  manibus  dicti  cardiDalis,      toribus. 


et  inceaset  supercallcemetHostiamin  modum  cru- 
cis  dicenclo  ilncensum  istuda  lebene  f  dictumas- 
cendat  ad(e,j  Domine,  et  descendat  t  super  nos  mi- 
sericovdia  tua.  Dirigatur  Oraiio  mea,  etc.  Elevatio 
manuummearumfeicPone.Dominet  custodiam  ori 
meOt  ctc.  Et  non  declinet  cor  meum^  etc.  Ct  conti- 
nuando  iuceuset  *  cruoeset  imaginesstautes  super 
altare^el  ipsum  aitare,  desuper^posteainceoset  ite- 
rum  supra  Ilostiamet  calicem.  Deiude  reddat  thuri- 
bblumdicti  carJinali,  diccndo  :  Accendat  Dominus 
in  nobis  ^^2^igneinsuiamoriSfetllammamieterncB 
charHatis,amen.  Ueinde  iuclinatus  ante  aitare  dicat 
hanc  0rationdm,5ui»c{pe,  sancta  TrinitaSthancobla- 


Commemoratio  pro  vivis. 

Mementofiomine/amutorum  famutarumque  tua- 
rum  N,  et  omnium  circumstantiumyquorum  tibi  fi- 
des  cognita  est,et  nota  devoiiOfpro  guibus  iibi  o/fe- 
rimus,  vel  qui  tibi  offerunt  hoc  sacrificium  laudis 
pro  se,  suisgue  Qmnibus,pro  redemptioneanimarum 
suarum,pro  spesalutiset  incolumitatissux,tibique 
reddunt  vota  sua  seterno  Deo  vivo  et  vero. 

Infra  Actionem. 

Communicanteset  diem  sacratissimum  celebran- 
tes,  quo  beatae  Marix  intemei^ala  virginitas  huic 
mundo  edidit  Salvatoretni  sedet  memoriam  venerantfx 
in  primis  (Jusdem  gloriosx  semper  virginis  yariir 


tionem,  etc.  Subsequenter  erigat  se,et  osculetur  ai-  g  Genitricis  ejusdem  DeieiDomininostri  Jesn-Chritii, 


tare  in  medio;deinde  dicat  versus  populum,  Orate, 
fratres,  etc.  Circumstantes  vero  respondeant  «Sus- 
cipiat  Dominus  sacrificiuin teic,  Subsequenterdicat 
Secretam  Munera  nostra,  quxsumus,  Domine,  etc. 
Alia  sccvcit3L.Accipe,quxsumus,Dominefmuncra,elc. 
Ex  Cxremomialt  Hothomagensis  cardinalis. 
item  quidquid  oftertur  sivc  ad  pedes,  vel  super 
altare,  capellanis  camerie  solvenduin  est,  excepto 
paue  et  vino,  quod  acolythorum  est;et  sic  de  om- 
nibus,qujB  veniuntper  totam  Missam  supcr  aitare. 
Et  iste  modus  sempcr  debet  observari  iu  omaibus 
Missis  piipaIibus,proutconlinetur  in  hl)ro  Polypty- 
clio  sanctorum,quod  dicitur  JacobiGaietani.Ctpre- 
sbyteri,cum  capellanis  recipiunt  duodecim  dena- 
riosa  papa,et  vocatur  presbyterium.dequibus  me- 


sed  et  bsatorum  apostotorum  et  mariyrum  tuorum 
Petri  etPauU,Andrex,JdCobi,Joannis,  Thomx.Jaro' 
bi,Phitippi.  Barlhotomxi,Matthxi,Simonis,  Thadxi, 
Lini,  Cleti,  Clementis,  Sixti,  Cornelii,  Cypriani, 
Laureniii,  Chrysogoniy  Joannis  et  Pauli,  Cosmx  et 
Damiani,et  omnium  sanctorum  tuorumyquorum  me- 
ritis  precihusqueconcedas,ut  inomnibus  proteclioms 
tux  muniamur  auxiiio.  Per  eumdetn  ChristumDQ' 
ininum  nostrum.  amen. 

Aha  infra  Actionem. 
JJanc  igitur  oblationem  servitutis  nostrx,  sedet 
cunctx  familix  tux^quxsumus^Domvve^utplacatus 
accipias,diesque  nost9'os  t  n  tua  pace  disponas  atqut 
ab  xterna  damnationenoseripi  ,et  in  electorum  tuo- 
rum  jubeas  grege  numerari.PerChristum  Domi»um 


dietasestsacristaejuxtaordinationemUrbani.Inliac  ^  /iosO*um,amen.SubsequeDter  dicat  :Quam  oblationtm. 


dies,nec  in  sequeoti  cardinales  non  consueverunt 
venire  ad  reverentiampapffi.quoniam  bis  in  dienon 
tenenlur.  Scd  quod  observatum  sit  aiibi  invenies, 
nisi  tantummodoilh  tres  juniorescardinaies  presby- 
teri,  etc.,ilh  nunquam  faliunt.  Contrariumordina- 
vit  dominus  Urbanus  VI,sed  in  secunda  Missa  de 
aurora  non  veniunt,  sed  in  prima  et  tertia  Benedi- 
ctione. 

Per  omnia  sxcula  sxcuiorum;ves^ondei\iv  Amen 
Dominus  vobiscum.Et  cum  spititutuo.Sursumcorda; 
vesp.Habemusad  Dominum.Gratiasagamus Domino 
Deo  nostro;ves^.Diynum  etjustum  est.Yerc  dignum 
et  justum  est,  xquum  et  salutare,  nos  tibi  semper  et 
ubiquegratiasagere,DominesanclePateromnipotcns 


/a,  Deus,  in  omiubus,  quxsumus,  hic  communiter 
signetter  tam  super  Uostiam  q^aa^  super  calicem: 
Bene  •}■  dictam,ascrip  f  tam,ra^tam,rationabitein 
acceptabilemque  facere  €tigneris,ut  nobis.  Hic  semei 
separatim  signet  super  Hostiam,  etpostea  super 
calicem  dicens:  Cor*{-  pus  et  san  f  guis  fiat  dilectis' 
simi  Filii  tui  Domini  nostriJesu^Christi.  Hic  acci- 
piens  Hostiam  reverenter,  junctia  manibus,  ievet 
eam,  noa  movendo  manus  de  altari,  diceos  :  Qui 
pridie  quam  pateretur,  accepit  panem  in  sanctas  or 
venerabites  manus  suas,et,  elevatis  oculis  in  ccelum 
ad  teDeum  Patrem  suumomnipotentem,tibigratias 
agcns  ;  hic  teneos  Hostiam  manu  sinistra,  dextra 
semei  signet  supra  eam  dicens  Bene  -{-  dixit^,  frtgit 


xteme  Deus,quia perincamati  Verbimystei  ium, eic.  D  deditque  disciputissuis  dicensiAccipite etmandueaie 


Te  igUur,ctementissime  Pater,per  Jesum  Christum 
Filium  tuum  Dominum  tiostrufnsupplices  rogam,M 
ac  petinius;hic  erigens  se  oscule(uraltare,eterec(is 
manibusdicat  Uti  accepta  habeas  et  benedicas',h\Q 
ter  signat  tam  supcr  Ho8tian^,quamsuperc2Uicem: 
HcBC  t  donujhxc  f  munera,  hxc  •}■  sancta  sofirififiia 
iliibata,in  primij^,qua^  tibi  offefimus  pro  flcclssia^ua 
sancta  catholica,quam  pacificare,cusU)dire,adunare 
et  regere  digneris  toto  orbe  terrarum,,una  cum  famulo 
tu^Q  papa  N.et  Qntistite  nostro  i\r.  et  omnibus  ortho- 

•  Ita  etiam  cmces  infra  in  Missa  sancti  Stephani. 
Evtnt  «r^o  ptiirM  fup«r  alUr»  onieMy  ikmf%  eruz 


e:r  hon:  om,neSthoc  est  enim  corpus  mei/m.HiceleTet 
Hostiam  reverenter  adoraodam  a  populo,et  reveren- 
ter  deponat  eam  unde  elevaviUSubsequeDter  334 
discoperiat  calicep;!,  et  teneat  eum  cum  aadbabus 
manibusydicens : 

Simili  modo  postquam  cxnatumest^  accipienset 
hunc  prcectarum  calicem  in  sanctas  ac  venerabiles 
manussi4[S,Hem  tibigratiasagenus^hlc  teneatcalicem 
manu  sinistrfi^,  et  cum  dextra  signando  sanguinem 
benedicat  dicendo  :  Bene  f  dtxit,  dedit  discipuUs 

stationaHs,  de  qua  8upr8,et  qu»  aliaa  Buperaitarf 
peiii  d^MDt. 


il 


iiM 


tlOUANI  0RDINB8.  ^  UV. 


Ii90 


iuis,  diems:  Accipite  etbibiteexeo  omnea.  Uec  sit  A  Patriomnipotentiinunitate  Spiritus  sanctiomnisl^ 


enim  calix  sanguinis  mei^noviet  xtemi  Testamenti, 
mysteriumfideitquipro  vobiset  promultiseffundetur 
in  remissionem  peccaiorum,  Hicelevetcalicemado- 
randum  a  populo,  et  reverenter  reponat  \n  loco  suo 
solito,  dicendo :  Hsec  guotiescunque  fecerilis^in  mei 
memoriam  facietis.  Hic  ampliet  manus  et  brachia. 
Unde  et  memores,  Dominiy  nos  servi  tui,  ssd  et 
ptebs  tua  sancta  ejusdem  Chn^tiFitii  tui  Dumini  nos- 
tritambeataspassioniSt  necmn  ab  inferisrcmrrectio* 
nis,sed et  in  cwlos  gloriosxascemioHiSt  offetrimus prae- 
clarm  Mc^esti  tux  de  tuis  donis  ac  dalis,  Et  ibi 
reducens  ad  se  manus  et  brachia,  signet  ter  super 
Hostiamet  calicem,  quartosuperHostiam  tantum, 
et  quinto  super  calicem,  dicendo :  Hostiam  \puram. 


noret  gloria.  Hic  reponat  Hostiam  inloco  solifo,  et 
cooperto  cahce  per  diaconum  cardinalem,  ac  de- 
pobitis  manibus  papa  super  altaredicat : 

Per  omniasxcula  sxcutorum.  A  men.Oremus.PrcB' 
ceptissalutaribus  moniti,et  divina  institutione  fortna- 
ti,audemusdicere:Paternoster,quies  in  ccelis.sancti' 
ficetur  nomen  tuum.  Adveniat  reynum  tuum.  Fiat 
voluntas  tua  sicut  in  coeloin  terra.  Panem  nostrum 
quotidianum  da  nobis  hodicet  dimitte  nobisdebita 
nostra^  sicut  etnosdimittimusdebiloribusnostris.  Et 
ne  nos  inducas  in  tentatiuncm  ;  respondetur  :  Sed 
libey*a  nos  a  malo.  Amcn.  Deindc  dicat  Orationem. 

Libera  nos,  quiesumusy  Domine,  abomnibus  matis 
pra>teritis,pra*sentibus  etfuturis,et  intercedcntebeata 


Hostiam  \  sanctam,Hostiamj:immaculatam,panem  n  ^t  glonosa  scmper  virgine  Dei  Genitrice  Maria,  et 

"        •     '     •  beatisapostolistuisPetroetPaulo,atqueAndreacum 

omnibus  sanctis,daprt)pitiuspacem  in  diebus  nostris, 
ut  ope  misericordia:  tuud  adjuli,  et  a  peccato  simus 
semper  tiberi,  et  ab  omni  perlurbaiione  securi, 

Hic  accipiat  patcnam,  ct  signet  sc  cum  ipsa,  et 
submiltens  eamdem  Hosti8e,ponaiHostiamiiipat£- 
na ;  et,di$coopertocaliceperdiaconumcardinalem, 
accipiatHosliamiet  cumrevereutiafrangateam  per 
mediumsuper  calicem  etsanguinem^elmediam  de 
sinistra  manuponat  in  patena  ;  et  de  illa,  qujc  est 
in  dextra  accipiat  particulam  ;  et  quae  remanet  in 
sinistraadjungat  particulee  quae  est  in  patenai  di- 
cendo:  PereumdemDoninumnostrumJesum  Chris- 
tum  Fitium  tuum,qui  tecum  vivit  etregnal  in  unitate 
Spiritussancti  Deus,  Hicillam  partem.qus  remanet 


fsanctum  vita8wternie,et  caticemfsatutisperpetuae. 
Subseqnenter  dicat : 

Sup7*a  quaepropitio  ac  sereno  vuUu  respiceredigne- 
riSyCt  accepta  habere,sicutaccepta  haberedignatuses 
munera  pueri  tui^justi  A  hel,et  sacrificium  patriarchx 
nostri  Abrahae,  et quodtibiobtulit  sumwus  sacerdos 
tuus  Melchisedech,sanctum  sacnficium,immacutatam 
hostiam.  Demum  inciinet  se,  et  ponat  brachia  in 
modum  crucis. 

Supplices  te  rogamus,  omnipotens  Deus  jube  hosc 
perferri  permanussanctiangeli  tni  insubiimealtare 
iuum.in  conspeciu  dicince  Majestatis  twe.Wxc  erigeos 
se  osculetur  altare,  dicendo  :  Ut  quolquot  ex  hac 
altarisparticipatione  sacrosanctum  Fitii tui;hic  pri- 
mo  super  Hostiam,  demum  super  calicem  signct, 


dicendo:  Corpus-\^  ei  sanguinem\  sumpserimusMc  ^  in  dextra,  teneat  super  sanguinem  et  calicem,   et 

dicat :  Peromnia  ^^S^^t:uta sasculorum  ;  respon- 
delur  Amen.  Hic  cum  ipsa  particuia  ter  slgnet  super 
calicem  dicendo :  Pax  f  Domini,  sit  f  semper  vo  f 
biscum;Y^spondeiurEt  cum  spintu  tuo.  Hic  adjungat 
particulam  illam  aliisparticulis  quae  sunt  in  patena. 
Demum  dicatjunctis  manibusdu4J;>us  vicibus4^»2^ 
Dei  qui  toilis  peccata  mundi,  miserere  uobis,  £t 
tertia,  dona  nobis  pacem-  Et  in  iine  cujuslibet  per- 
cutiat  pectus  suum>  poslea  inclinatus  dic4l  haAc 
Oratonera :  DomineJesuChriste,quidixistiapostoU% 
tuis  :  Pcxem  meamdo  vobis,  pacem  meam  relinquo 
vobis,  ne  respicias  peccata  mea,  sed  fidem  ecclesice 
tu3B,eamque  secundum  volunttUem  ttpmpacificare^i 
coadunaredigneris^qui  2;it;u.|liceleYat  ^e,  et  pscu- 


signetseipsum  diccns  :  Omnibenedictioneccelesti  et 
gratia  repleamur,  per  eumdem  Christum  Dominum 
nostrum.  Postea  dicat  commemorationem  dcfuncto- 
rum  :  Memento  etiam^Domine,  /amutorum  famula- 
rumque  tuarumN.,  qui  nos  praccsseruntcum  signo 
fidei,  et  dormiuntin  somno  paics.  lpsis,Domine,et 
omnibus  in  christo  quiescentibus  locum  refrvgerU^ 
lucis  et  pacis,  ut  induigeas  deprecamur.  Per  eum- 
dem  Christum  Dominum  nostrum,  Amen. 

Hicpercutienspectus  suum,  aliquantulum  dieens 
eiltius: Nobis  ^^^quoquepeccatoribusfamutistuis 
de  muUitudinemiserationum  tuarumsperantibuspar' 
iem  aiiquam,et  societatem  donare  digneris  cum  tuis 
$anctisapostolisetmartyribus,cumJoanne,Stephano, 


Matthia,BamabayIgnatio.  Atexandro^Marcellino,  D  ietur  altare,  dans  pacem  episcopo  vel  presbytero 


PetrOf  Felicitate,  Perpetua,  Agatha  Lucia,  Agnete, 
CoecHia,  Anastasiaet  omnibussanctis  tuisjntraquo^ 
rum  nos  consortium/um  cestimator[meriti,sed  veniae, 
guaesumus,  largitoradmitte.PerChristum  Dorninum 
nostrum.  Per  quem  hascomnia,Domine,semper  bona 
creas^  hictersemelsignetsuper  Uostiam  etcalicemi 
dicendo  Sancti  f  ficas,  vivi  \  ficas,  bene  f  dicis  et 
praBSlas  nobis»  Uic,  discoperto  calice  per  diaconum 
cardinaiem,  accipiat  Hostiam  manu  dextra,et  cum 
eatersignetsupercalicemet  sanguinem«dicen8,Per 
ipsum  t  ei  cum  f  tpso  et  in  ip  f  so.  Hio  cum  ipaa 
fiostta  bis  intcf  «e  et^aiieem  iignet»  dioaiui :  Tipi 


cardinali,  qui  servitei,  dicando Paxtecumire^pou- 
d^MTEt  cum  spirUu  tuo.  Hic  papa  dimiMat  tptum 
sacramentum  in  altari,  etvaditad  sedemsuam;et 
atando  detecto  capite  exspectet  subdiacouum  cum 
patenaetHostia,et4iaconumcardiD$dem  cum  calice 
et  sanguine ;  et  istis  ^ntibus  sicut  decet  cmn  p;re9- 
dicti3  coram  eo,  dicat  hanc  Oratiopepi  :  Domine 
Jesu  Christi  Fiii  Dei  vivi,  qui  ex  voluniate  Palris. 
cooperanteSpiritu  sanctopermortem  tuam  mundum 
vivificasli,libera  meperhocsaerum  corpusetsangui' 
nem  lumnaboms^^u$iniquU(^Ubusmeis  etumv^»s 
matiSfetfacmetuissemperQb^evW^^ali^f  ett^^e 


Ii9i 


APPENDIX  AD  S.  GREGORH  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


119) 


nunquamsepararipermiUaSjquivivisetregnas  cum  A 
eodem  DeoPatrcxnwiUaie  SpirUussancti  Deus,  per 
omnia  scecula  sceculorum.Amen,  Alia  Oratio  :  Per- 
cepiio  corTporistai.  Domine  Jesu  Ckristr,  quam  indi- 
gnussumerepriBSU7no,7wn  mihi  proveniat  injudicium 
etcondemnationem,sedpro  tua  Tpietate prosit  mihiad 
tutamenium  mentis  et  corporis,  et  ad  medelam  per- 
cipiendum,  quivivis  et  regnas  cum  eodem  DeoPatre 
in  unitate  ejusdem  Spirilus  sancti  Ikus,  per  omnia 
scecula8xculorum,omcn.}\\cc\\m  reverenlia  accipiat 
de  patena  majorcm  parlem  HostieB,  el  dicat :  Panem 
coelestem  accipiam,  etnomen  Domini  invocabo.  Ilic 
tenens  partem  pnedictain  HostiaB  cum  quatuor  digitis 
super  sanq:niuem,etcalicem,  dicit  reverenter  Iribus 
yicihw^:  Domineyuonsum  dignus  ut  intressuhtectum 
meum,sed  tanium  dic  verbo,  et  sanabitur  anima mea.  g 
Postea  signel  se  cum  ipso  corport^,  el  reverenter 
sumattotum  illudquoci  est  extradigilos  preedictos  ; 
et  quod  infra  digitos  remanet  ponat  in  calice  cum 
sanguine  dicons,  Fiat  commistio  et  consecratio  cor- 
poris  etsanguinis  DomininostriJesu  Christiaccipien' 
tibus  in  vitam  cetemam,  amen.  337  Subsequenter 
dicat  :  Corpus  Domini  nosiriJesuChristi  custodiat 
animam  meam  in  vitam  CBternam,amen.  Demum ac- 
cipiat  calamum  de  manu  episcopi  cardinalis,  et 
tenens  ipsum  cum  ambabusmanibus  ponat  eum  in 
calice,  dicendo:QMtd  retribuamDominoproomnibus 
qucB  retribuit  mihiJCalicem  salutaris  accipinm,  et 
nomen  Dominiinvocabo.Laudansinvocabo  Dominum, 
et  in  inimicis  meis  salvus  ero,  Hic  sumat  de  saii- 
guine  Christi  sugendo  cum  dicto  calamo  ;  deindc  p 
dicat :  Sanguis  Domini  nostri  JesuChHsticustodiat 
animam  meam  invitajn  ceternam^amen.  Posteadet 
dictumcalamumsupradicto  diacono  cardinali,  non 
removendo  ipsum  de  calicc  ;  et  tersis  digitis  cum 
perfusorio,  quod  ibi  ofifert  episcopus  cardinalis, 
postquam  communicaverit,  dicat  Orationem.  Quod 
oresumpsimus,  DominCjpura  mente  capiamus,  et  de 
munere  temporalifiat  nobisremedium  sempitenium. 
Subsequenter  aliam  Orationcm  ;  Corpus  tuum,  Do- 
mine,  quodsumpsi,et  sanguis  quem  potavi,  adhxreat 
visceribus  meis,  et  prxsta  ut  in  me  non  remaneat 
sceleris  macula,  quem  puraetsanctarefeceruntsa- 
cramenta.Quiviviset  regnas  cum  eodemDeoPatrein 
unitate  ejusdem  SpintussanctiDeus,peromniasxcula 
sxculorum,  amen.  Deinde  ^recipiat  partem  unam 
Uostiee,  quaB  estin  patena,  et  ponat  in  ore  diaconi  ^ 
cardinalis  8upradicti,dicendo  :  Corpus  DominiJesu 
Christieustodiat  animam  tuam  in  vitam  (Ptemam,amen. 
Subsequenterrecipiat  ipsumadosculum  pacis;pos- 
tea  recipiat  aliam  particuIamHostice,  quce  inpatena 
remansit,  et  ponat  in  ore  subdiaconi,  dicendo  : 
Corpus  Domini  nostriJesu  CAmti,  utsupra.  Demum 
sedeat  in  sede  sua,  et  perfundat  supra  scyphum 
aureum.  Subsequenter  lavet  sibimanus,et  sedendo 
exspectet  subdiaconum,  qui  sibi  apportat  calicem 
cum  vino^  quem  calicempaparecipiatcum  daabus 
manibus,  etde  vino  cum  calicesumatad  lavandum 
sibi  08,  quantum  piacet. 


Communio Exsullasatis,filiaSionj  etc.  Et  cantala 
perchorum  Communione,  surgat,  etvadit.idaltare, 
et  subsequenter  dicat  Dominus  vobiscum.  Resp.f/ 
cum  spiritu  tuo.  Dein<le  post  Comuiunionem  hanc 
Orationem :  Hujus  nos,Domine,sacramenti,  eic,  Alia 
Po&icomm\iBio:Satiasti,Domine,familiamiuam,eUi, 
Et  cantato  Ite,  Missa  est,  per  diaconum  cardiualem 
praed  ictu  m ,  non  recedendo  de  altari  ,benedicat  popu- 
lum  :  Sit  nomen  Domini  benedictum,  Resp.  Ex  hoe 
nunc,  eic. \djuionum  nostrum  in  nomine  Domini. 
Resp.  Quifecit  coeium  et  338 terram.  Benedicat  ros 
omnipoiens  Deus  Pater-i'  et  Filius  -Y  et  Spiritus  7 
sanctus.  Respondetur  \men.  Postea  secrete  dicat 
hanc  Orationem  :  Placeattibi,  sancta  Trinitas,eic. 
Post  Missam  exuenssepapa  vestibus  pontiftcalibus 
dicathancAntiphonam  :  Triumpuerof^mcantemui 
Hymnum.quem  cantabant  in  camino  ignis  befiedicent^i 
Dominum.  Fsal.  Benedicite  omnia  opera  Domini  Dv 
mino,ioiQm.Laudate  DominuiK  insanctis  ejus.  Deiade 
TepeiSii  \ni\phonfkm.Triumpuerorum,Kyrie,eleison, 
Chnste^eleison,Pater  noster,  Et  nenosinducas,eic. 
Resp,  Sed  libera  nos  a malo.  Vers.  Confiteantur  tibi, 
Domine,opera  tua.  Resp.^^  sancti  tui  benedicanttibi 
\ers,Exsultabunt  sanctiin  gloria.Resp.Lxtabunlur 
in  cubilibus  suis.  Vers.  Non  nobiSyDomine^nonnobis. 
Resp.  Sed  nomini  tuo  da  glortam.  Vers.  Domine, 
exaudi  Orationem  meam,  Resp.  Et  clamor  meus  ad  te 
veniat.XeTs.Dominusvobiscum.Hesp.Et  cum  spiriiu 
tuo.  Deus.quitribus  pueris,eic,Actionesnostras,eic. 
I.XXII.  In  festo  sancti  Stephani Introitus. 

Sederunt  principes,  et  adversvmme loquebantw. 
Psalmus  Beatt  immacutati  in  via.  Cloria  Patri.  Com- 
plendo  ipsum^  et  Kyrie,  eteison,  cum  cardinalibus 
sibi  astantibus,  deinde  sedeat  in  sede  8ua:etdecao- 
tato  Introitu,  dicat  Gloria  in  excetsis.  Quo  cantato 
perchorum, stando d\cB.i Paxvobis,  versui  populQm. 
Oratio.  Da  nobis  quxsumus,  Domine,  imitariguod 
colimus,  etc.  Commemoratiode  Nativitate,  Conftde, 
quaesumus,  etc.  Lectio  Actuumapostolornm.S^tfpAd 
nus  autem,  etc.  £t  dicta  fipistola,  et  osculato  pede, 
papaeper  subdiaconum,  papa  signet  ipsum.  Grad. 
Sederunt  principes,  etc.  Atleluia.  Vers.  Video  cor/os 
aper/05; etc.Etdecantato  Graduali  et  primo  A/(e/wtf 
achoro,datBenedictionemdiaconocardina]ilegeati 
Bvangelium,  eunti  ad  pedem,  signando  ip8um,K 
dicendo:  Sit  Dominrsin  cordetuo,etin  labiis  tyis, 
etc.  Deinde  ponat  thusin  thuribulo,  signando,  post- 
quam  posuerit,  semel  signo  crucis  ;  et  iterum  cun 
idem  diaconus  petit  Benedictionem  a  papa,  papa 
signet  ipsum  sedendo.  Sed  cum  incipitiir  Evange 
lium,  papa  stet  detecto  capite.  Secundum  Matthaum 
In  itlo  tempore,  dicebat  Jesus  turbis  Judoeorum  tl 
princibibus  sacerdotumiEcce  ego  mitio  ad  vosprc^ 
phetas,  eic.  Etosculato  libro  Cvangeliorumperpa- 
pam,fiat  sermo  aut  pereum,  aut333  peraliqueii 
cardinalem,cui  ipsepapa  commiseritfaciendum.Et 
facto  sermone,  subsecutaconfeasione  per  diaconiiB 
cardinalem,  si  papa,  sermonem  fecerit,  ipse  papi 
pronuntietindulgentiam  prout  ei  placet :  Auetoritste 


4193 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


mi 


Dei  omnipotentis,  Patris,  etFilii^etSpiritussancHt  A  iterum  super  Hosliain  et  calicem  ;  demum  reddat 


beatorum  Petriet  Pauliapostolorum  ejus,  et  nostra, 
omnibus  quivenerunt  hodie,  quisuntin  statu  verx 
pofnitentiae,  concedimus  indulgentiam  unius  anni,et 
quadraginta  dierum,  vel  plurium,  ad  voluntatem 
suam.  Postmodum  dicat :  Precibus  et  meritis  beatas 
Marix  semper  uirginis,  beati  Michaelisarchangeli, 
beati  Joannis  Baptistse.sanetorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli,etomniumsanctorum,misereaturvestri  om- 
nipotens  Deus,  et  dimissis  peccatis  vestris  perducat 
vos  adtntamxternam,amen,  Deiade  dicit :  Indul- 
gentiam,absolutionemet  remissionempeccatorum  ves- 
irorum  tribuat  vobis  omnipotens  et  misericors  Dominus, 
aTTi^.  S  ubsequenter  dicit  signando  populum  et  in  mo- 
dum  orucis  :  EtBenedictio  Dei  omnipotentis,  Patjns, 
et  Filii  et  Spiritus  sancti,  descendat  super  vos,  et 
maneatsemper.Si  autem  cardinalis  sermonem  fecerit, 
cum  vadit  ad  pedem  pap»,  osculando  petat  bene- 
dictionema  papaflexisgenibus^dicens  :Jube,domne, 
benedicere,  Papa  sedendo  dat  Benedictionem,  et 
signando  et  dicendo :  Sit  Dominus  in  cordetuo  et  in 
labiis  iuiSfUtdigneetcompetenlerannunties,  verbum 
sanctum  suum,  Deinde  dictus  cardinalis  reverenter 
quaerat  a  papa  quantum  indulgentiam  placeat  sibi 
concedere  ;quapronuntiata,papadatabsolutionem, 
ut  supra,  et  papa  concedit  sicut  placet  sibi,  quam 
indulgentiam  ipse  cardinalis  pronuntiat.  Tum  papa 
stando  in  sede  sua  super  scabellum,incipiat  Credoin 
unumDeum.  Quo  dicto,  et  perchorum  cantato,dicat 
Dominus  vobiscum.  Resp.  Et  cum  spiritu  tuo,  Ore- 
mus,  Deindesedeatinsedesua.  OfTereQdaEZe^eruTi^  G 
apostoli  Stephanum  levitam,  etc.  Et  dum  cantatur 
per  chorum,  sedendo  lavet  sibi  manus.  Lotis  vero 
manibus^  et  OfTertorio  cantato,  vadat  ad  altare,  et 
ibi  recipiat  patenam  cum  Hostia,  quam  sibi  ofifert 
diaconus  cardinalis,  eteam  aliquantulum  elevans ; 
dicai Suscip€,sanctePater,  etc.  DemumponatUos- 
tiam  super  corporale  cum  patena  ad  partem  sinis- 
tram,  et  patenam  ponat  ad  manum  dextram  juxta 
corporale,  et  postea  recipiat  ampullam  cum  aqua  de 
manu  subdiaconi,  et  ponatde  aqua  in  calice,dicens 
Deusqui  humanse  substantix,  eic,  et  redditampul- 
lamsubdiacono.Demumsignatsupercalicemsemel, 
et  dum  ponitur  calix  super  340  corporale  in  loco 
sao  per  dictum  papam,  dicit  Offerimus  tibiy  Domine, 


thuribulum  dicto  cardinali,  dicendo  Accendat  in 
nobis  Dominus  ignem,  etc.  Demum  inclinatus  ante 
altare,  dicat  Suscipe,  sancta  Trinitas,  etc.  Subse- 
quenter  erigat  se,et  osculetur  altare  in  medio ;  deinde 
dicat,  versus  populum  Orate  pro  me,  fratres,  etc; 
Circumstantes  vero  respondeant  Smdpiat  Dominus 
sacrificium  demanibus  tuis,eic.  Subsequenterdicat 
secrete  Orationem  Suscipe,  Domine  munera,  etc; 
Alia  Oratio,  Oblata,  Domine  munera,  etc.  Prsfatio 
et  alia  dicuntur  ut  supra. 

Ex  Cxremoniali  Cardinalis  Rothomagensis, 

Completa  Missa,  si  papa  sit  in  Urbe,  recipit  re* 
gnum  de  manu  marescalli  majoris,  et  gestat  illud 
B  usque  adgradus  palatii.  Tunc  judices  et  advocati 
veniuntei  obviamsubgradibus  in  porticu,et  faciunt 
iterum  ei  laudes,  proutin  libro  Polyptychoscriptum 
est ;  et  ibi  dominuspapa  descendit,etdepositoregno 
acoipitmitram.Deindejudicesdueunteumusquead 
locum  in  quo  datur  presbyterium.  Tunc  deposita 
planeta,et  apposito  mantello  s'iper  scapuias^sedens 
in  cathedra  manibus  propriis  dat  presbyterium 
capellanis,  proutin  coronatione.  Dato  presbyterio, 
sicindutusvaditad  mensam,  elc.,et  diaconus  car- 
dinalislegatinmensacumpiuviali  :et  infinecanto- 
res  cantant  sequentiam  Lxtabundus,  Quod  si  papa 
non  celebraretj  presbyter  cardinalis  tit.  sancti  Ste- 
phani  preedicti  consuevit  coram  papacelebrareilla 
die. 

IUa  die capellani  commensales,  acolythi et audito- 
res  et  33 1  poenitentiarii  comedunt  cum  papa  splen- 
dide,  et  in  coUatione  datur  presby terium. 

In  secundis  Vesperis  papa  venit  cum  pluTiali  et 
mitra. 

LXXIIl.  De  officio  sancti  Stephani,  Siatio  adsan- 
ctum  Stephanum  in  Ccelio  monte, 

Missa  et  sermo  mandantur  ^. 

In  die  sancti  Stephani  summo  mane  conveniuDft 
omnes  ordines,  tam  clerici,quam  laici,  indutipan- 
nissericis,  in  basilica,  diaconis  cardinalibusetsub- 
diaconis  exceptis,  qui  induti  dominum  papam  du- 
cunt  ad  basilicam  ipsam,  ubi  cardinales  et  praelati 
omnesexibunt  ei  ad  reverentiam  ;  ibique  induit  se 
planeta  alba,  et  descendensdepalatiousque  ad  por- 


etc.Et  cumper  dictum  cardinalem  calix  cooperitur,  j)  ticellum,  ibiquc  invenitequumphaleratum,  sednon 


dicat  Antiphonam,  In  spirituhumilitatis,  etc.SubKe- 
quenter  dicat,  Veni,  Sanctificator,  etc,  signando 
super  Hostiam  et  calicem  ;  et  postea  vertat  se  ad 
diaconum  cardinalem,  et  benedicat  incensum,  di- 
cendo,  A  6  ipso  sanctificeris,in  cujus  honorecremaberis, 
Demum  recipiatthuribulum  de  manibus  dicti  cardi- 
Doiis,  et  incensetsupercalicemetHostiaminmodum 
crucisdecenter,dicendo  :/ncens24m  isttul  a  te  bene- 
dietumfascendat  ad  te,Domine\,et  descendat  f  super 
not  mitericordia  tua,  Dirigatur  Oratio  m«a,  etc .  £t  con  ti- 
nuando  incensat  cruces  et  imagines  stantes  super 


ipsius  collum,  iiacta  scarleti ;  et  ascendens  equum, 
et  de  manu  dinconi,  qui  a  dextris  ejus  8tat,regnum 
recipiens,  ioduitipsum  ;sicque  vaditad  ecclesiam 
beati  Stephani  in  Caelio  monte  coronatus  cnm  ordi- 
nibus  prooes8iona]iter,sicut  scribiturin  Polyptycho 
Cumque  sicad  praedictam  ecclesiam  sancti  Stephani, 
in  quaipso  die  est  statio,devenerit,deposito  regno, 
intrat  ecclesiam,  Factaque  Orationevadit  ad  sacra- 
rium  ;  et  deposita  planeta alba,  induit  rubem,et  ce- 
lebratMissam,8icuthesternadie  in  omnibusadMis- 
sam.  Missa  vero  finita,  resumit  planetamalbam,et 
induit  regnum,  et  revertitur  ad  paiatium.  Ca»tera 


altare»  et  ipsum  altare  desuper  ;  postea  incenset 

*  Qu»sequuntur  usquead  caputTS.paucisexceptis,  conveniunt  cum  Cairemoniali  Petri  Amelii. 
Pairol.  LXXVIU 


38 


il95 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LlTURGICA  OPERA. 


1196 


m 


Polyptycho  scriptuin  A  qu}salutis3Slem3s;ietiiiidesB,ncioVeirOt  Deuscujut 

dextera,  etc.  ;  quarta,  Ecclesix  tux  ;  quiata  Detu 
omniumfidelium  pasior,  Elhocobservaturusqueftd 
Purificationem  beatae  HariaB.  A  Purificatione  veio 
usqueadquartainferiaai,qu(Be8tcaput  jejuaii,  pri- 
ma OraUo  dicitur  de  die ;  secunda  A  cunciis  ;  tfirtia, 
Deusomnium.  locipiathebdomadariuB.  Quodsiteoi- 
pus  breve  est  a  Domiuica  post  Octayiia  Epiphanic 
usque  ad  Septuagesimam  ,quodnequeaa  t  dieb  us  suis 
dioi  officia  Dominicalia,  videlicet  latroituaet  Ora- 
tiones,  EpistolsB  et  Evangelia,  ita  distribuat,  qaod 
noQ  potest  habere  Dominicas  per  dies  feriales  infra 
hebdomadam,  facit  decantare  utiliter,si  coapteQtur ; 
ita  quod  compleantur  io  ultima  hebdomada.  lUud 
idcm  observatur  de  DomLoicispostOctavamPeate- 


vero  omnia  fiunt^  prout 
est. 

LXXIV./n  dic  sancii  Joannis, 

Missa  etsermomandantur,quam  consuevit  dicere 
aliquis  cardinalis.  Adquam  papaveDitcum  pluviali 
f  ubeo  de  scarleto^  et  mitra  aurifrisiata  cum  presby- 
teris,  proutinconsistorio.  £t  ita  in  secundis  Vespe- 
ris,  in  quibus  omnes  acoly  thi  debent  esse  cum  super- 
pelliciis,  primo  commensales,  auditores,  et  subdia-> 
coni ;  deindeacolythiet  capellani  horum. 

342I^X'^V.  De  officio  fesii  Innaceniium, 

In  hoc  festo  consuevit  esse  Missa  et  sermo  ;  sed 
modo  non  observatur,  nec  papa  venit  ad  secundas 
Vesperas  ad  capellam. 

InNataiisanctorumlnnocentiumstatioadsanctum  g  costen  usque  adAdventum. 
Paulum^  in  Missa  oon  dicitur  Oloriain  excelsis,  nec 
Alleluiaf  sed  Tractus cantatur.  Credo  vero  cantutur 
propterOctavamNativitatisDomini  ;  et  paramenta 
debent  esse  vioiacea,  et  praefatiode  Nativitate.  Nec 
Ite Missa  estdiciiuv ,  nam  Ite  Missa  esl  secarier  se- 
quiiuv  Gloriainexcelsis.  Dicunturtamenistain  Octa- 
vaeorum.SifestivitasistainDominicavenerit.adMa- 
tutioas  TeDeum  laudamus  canii&iiiry  et  paramenta 
debent  esse  rubea.  Ad  Missam  Gloria  in  excelsis  Deo 
cantatur,  etAlleluia,  cum  CredOf  et  Prccfiitione  de 
Nativitate. 

LXXVl.  In  Circumcisione  Domini. 

Missaet  sermo  mandaotur  taotumraodo.  Licetan- 
tiquitus  Homaoi  pontilices  coosueveruot  in  primis 
Vesperishujusdieisolemoiterveuireinduti  pluviali 
pretiosoaiboet  mitrasolemni,  et  servatur  nunc,  et 
bene.  Verumtamen  modernis  temporibusnon  obser- 
vatur,  sed  solum  veoit  cum  pluviali  de  samito,  et 
mitra  aurifrisata.   Totum  hoc  stat  ex  voiuntate 


LXXVIII.  De  Benediciione  cereorum,  quae  flt  indie 
Purificatione  beatadMaricB. 

Tantummodo  Missa  mandatur .  Non  habet  Vesperas 
prsecedentes  mandatas  ;tamen  cardinales  in  primia 
Vosperis  veniunt,  et  incipiunt  Antiphoaas.  Et  si 
iestum  hoc  cadit  in  Septuagesima,  vel  sexagesima 
traosfertur  in  diem  Lun®.  lo  primis  Vesperis  papa 
venit  cum  pluviali  simplici  de  samito  et  mitra  auri- 
frisiata. 


papee. 

Item  si  papa  sit  in  Urbe  hac  die  Gircumcisiooisi  et 
noocelebret,  sed  faciat  per  aliquem  cardioalem  oe- 
lebrariio  ecciesia  sancti  Petri ;  antequam  cardinalis 
induatur,pr8esentetur  buIla,quomodo  papa  dispensat 
cum  eo,  quatenus  possit  ceiebrare  super  aram  beati 
Petri ;  et  per  totam  diem  pendeat  ante  regias,  et  ita 
in  omnibus  aliis  Missis  quae  super  ill  ud  celebrantur  • 

LXXVil.  In  Epiphania. 

Missa  et  sermo  mandantur,  et  Vesperfie  consueve- 
runt  mandari,  sermonon.  In  utrisque  Vesperispapa 


In  festo  purificationis  beata  MarifiB  oereibaoedi* 
cuutur  perjuniorempresbyterum  cardiaalem,  qui 
esse  debet  indutus  rooheto  albo^  amifltu,  stola  el 
pluviali  albi  coloris,  et  mitra  simplici  da  gamello» 
cumaquabenedictaetincenao»etsociis  iadutii  cum 
8uperpeiliciis,et  duobus  ceroferariis  cum  faoulis  ao- 
censis  ;  et  sic  benedicat  candelas,  ut  ia  Misaali  et 
pontificali  Romano  continetur.  EtBeaedictiona  oom» 
pletai  aspergantur  oerei  aqua  beaedicta,  et  thun 
adolentur  per  eumdem  preBbyterum  cardiaalea. 
Deinde  distribuantur  cerei  ut  infra  9^4^  aequitiir. 
Nam  papa  indutus  maoto  rubeo,  teaeaa  aiitram  di 
vernello  io  capite,  venit  ad  locum  prsparatum  ad 
hoc  more  coosueto,  cum  duobus  diacoaibas.Tuu 
facta  revereotia  consuetaper  cacdinaiea  presbytaiioi 
et  postrevereniiamparatis  omnibuBi  tam  cardinali!* 
bus  quam  aliis,  violaoeis,  diaconibiis  scilioet  ootli 
amictu  et  planetai  etpreabyteris  oardiaalibus  mmh 
liter  et  cum  planeta,  epiacopis  similiter,  et  cuin  pl» 
viali»  etc»terisetiam  prslatb  similiter,  et  Gam  plii' 


interestcum  pluviah  descarleto  rubeo,  et  mitra  au-  D  vialibua  violaoeis,  se  habent ;  tunc  scilioet  pnoi 


rifrisiata.Hanc  etiam  Missam  antistes  Urbia  celebrare 
consueviti  etsemper  faciuntdecommuni  cursu,nisi 
infirmitate  aut  nimio  frigore  detenti. 

343  I^^Q^  ^QO  Dominii389  pontiflcatusdomini 
Urbani  VI  anno  iO,  festum  sancti  Antooii  venit  ia 
prima  Dominica  post  Epiphaniami  etnihil  fecimus 
de  festo  sancti  Antonii,  sed  totum  ofticium  fuit  de 
Domioica  ;  et  eramus  in  Urbe. 

Ad  OctavasEpiphaniie  quotidie  ad  Missam  dicitur 
Oratio  pripEia,  sivefestiva,  sive  sit  ferialis ;  secunda 
fit  commemoratio  de  aancta  Mariai  videliceti  Deus 


episcoporum  cardinalium.depoaita  mitrasaa#  slsas 
papaB  sedentiin  faldistorioetcum  mitraf  faeulaB^ 
nonaccensamiquffialiia  majoresti  nihildioeodo  ^ 
osculando  manum  pap®.  Deiade  ipse  prior  apiao^ 
porum,  vel  subprior,  genuQexua,  recipit  faoulain  4i 
manupap»  nonaceeaaam,etoaouletur  geaudaitndB 
dominipap».  EtaiodelDdeomnesoardiaales  IsoiaBt 
primo  episcopii  secundo  preabyteri»  tertio  diaoonif 
et  prifilati  omneaj  qui  aunt  parati,  mitris  suis  dopo» 
sitis  oscidando  genu,et  modo  quo  episoopus  Tolpfii* 
byter  cardinalis  ceiebrat  corampapa  ei  aicparitoi 


«  Sic  etiam  in  coBremomali  Petri  AmeUi  cerous  non  acconsua  porrigitur  ;  aod  statim  accoodlturi  infr«« 


119t 


hOMANl  OtolNES.  —  XIV 


UftS 


antequam  Teniat  ad  recipiendum  cereum,iion  exuit  A  &ii&  sine  perlis,aurifii8iata,quam  defert  diebus  fe- 
plaoetam,  Camerarius  vero  notarii,  auditor  contra-     riatis. 


dictarum,et  corrector,etiamsialiqui  ipsorumessent 
episcopiy  quia  non  sunt  parati ;  et  etiam  capellani» 
tam  commensales,  qui  debent  essein  cottis,  quam 
alii  capellani  et  similes^  necnon  pcenitentiarii,  et 
breviter  omnes  alii  familiares  papaB,  etiam  laici,  et 
quicunque  alii  non  familiares,  qui  possuntilluc  ve- 
nire,recipiunt  faculam  de  manu  papa;,etosculantur 
non  genu,sed  pedem.Etsciendum  est  quodfacul» 
tam  papse,  quam  aliis  dantur  non  accensaB,  sed  re- 
cept«  statim  accenduntur. 

Sciendum  tamen  quod  quando  rez  est  pr8Bsens« 
immediate  post  cardinales  ante  omnes  aliospriila- 
tos  etiam  paratos  modo  pr8Bdicto,recipitcereum  mo- 


Quibus  sic  peractis,  deponitur  ei  mitra  aurifri- 
siata,  et  recipit  simpiioem  de  garnello  albam  et 
planam.  Cantatis  Antiphonis  etPsalmo  Nunc  dimittii 
papa  assurgit  in  sedesua;et  deposita  sibimitraper 
diaconum  cardioalem  adextris  sibi  astantem,  papa 
cantandodicitOr«mM<,et  immediate  diaconus  adex- 
tris  dicit  cantando  F/ec/omta^ent/a.Cardinalisvero 
a  sinistris  assistens  dicit  cantando  Levate,  Subse- 
quenter  papa  dicit  cantando  Orationem,  Exaudi, 
quxsumus,  Dominey  etc.,  346  deinde,si  papa  ce- 
lebrat,  vadil  ad  revestiarium,  si  sit;  si  non  sit,  ad 
cathedramsuamlongeab  altareparatam  adpartem 
sinistram  altaris  ;  et  deposita  mitra  alba  et  plana 


do  praBdictodemanupap»;etpostreceptionemcerei  B  ^^^  pluviali  et  •toIa,induitur  sacris  et  pretiosisal- 


osculatur  pedem,  et  non  genu.  Tamen  modernis 
temporibus  consuevit  recipererex,8icutsedet,po8t 
priorem  episcoporum  cardinalium  ;  et  ita  in  rami» 
Palmarum,  et  in  die  Cinerum. 

Si  imperator  esset  praesens,  post  priorem  reeipit 
cereum,et  osoulatur  pedem,  et  non  genu. 

rum  cardinalium,si  aliquisintersitpatriarcha,can* 
delam  recipit  de  manu  papaB.  Quod  si  rex  sit  prsB- 
sen8,po8t  regem  candelam  recipit  subprior  episco- 
porum  cardiDalium,etineJus  absentiaprior  presby- 
terorum;ettunc  patriarcha,  etiamsi  piuressintpa* 
triarchffi^quilibet  recipit  post  cardinales  qui  eum 


bis  vestibus,  servato  ordine  alibi  signato. 

Notandme  etiam  quod  inhoc  festo  purificationis, 
et  in  receptiooe  cinerum^et  in  receptione  paimarum 
cardinales  et  pr»Iati,ut  supradictum  estjsivepapa 
celebraturus  sit,  sive  non,  parati  esse  debent,  cum 
recipiunt  faculas  cinerum  vel  palmam. Sed dicto  In- 
troitucum  papa,  sinon  celebrat,  cardinales  depo* 
nunt  paramenta,  et  resumunt  cappas  laneas  ;  prsB- 
lati  vero  statim  receptis  cineribus  paramenta  depo- 
nunt.  Cum  vero  dicitur  Evangelium,  omnes  tenent 
faculas  accensasvel  palmam  inmanibus,stantesre- 
cti  in  cappis,  non  parati.  In  die  Palmarum,  io  pas- 
sione,  papa  etiam  tenet  faculam  accensam  velpai- 
mamin  Evangelio  etpassione  ;sed  dicto  Evangelio 


antecedunt;et  semper  inter  duos  cardinales,  etiam  p  vel  Passione,  faculas  et  palmascommendatservito- 


in  processionibus  et  in  Missis,stare  debent  patriar- 
chie.  Processio  ordinatur  per  priorem  diaconorum 
cardinalium,qui  dicit  alta  voce,  facieversa  adPro- 
c%%s\onem,Procedamusin  pac6,et  respondetchorus 
In  nomine  Christi,amen,  Deinde  movetur  Processio, 
etdomlnus  nosterpapa  indutus  pluviali  rubeo  cum 
perlis  et  aurifrisiis,deposito  alio  post  distributionem 
cereorum  vel  palmarum  in  die  suo,  cum  mitra  au- 
ribisiata,  quam  in  Processione  portat,  et  teoet  facu* 
lam  accensam^vel  palmam  die  suo  inmanusinistra, 
et  manudextra  signat.Et  papaiocedit  aliquantulum 
per  eapellam  processionaliter  sub  pallio,  quatuor 
milltibus  deferentibus  cum  mappulariis,  si  sint  in 
Urbe,aut  quatuor  de  nobilioribus  Urbis,  vel  clienti- 
bus  armorum  in  illorum  absentia;sicque  pergit  ad 


ribus.Si  vero  papa  celebrat  his  tribus  diebus,  Puri- 
ficationis.Ginerum,  etin  die  Palmarum,(cardinale8 
et  prffilati  non  deponunt  paramenta  violacea,  quo- 
usque  facta  sit  Procesaio,  si  fiat ;  et  in  Processione 
si  fiat,  dominus  papa,  indutus  manto  rubeo,  ut 
dictum  est»  habens  mitram  de  garnellOy  tenet 
faculam  accensam  vel  palmam  in  die  Palmarum  in 
manu  sinistra,  quia  vadens  cum  dextrasignat.Om- 
nes  etiam  aiii  tenent  faculas  accensas  vel  palmasin 
Processione  ornameotisviolaceis  parati  cummitriB 
in  capite  de  garnello.Ordinatur  autem  Processio  per 
priorem  diaconorum ;  qua  ordinata,  ultimus  diaco* 
norum  cardinaUum  dicit  alta  voce  cum  nota  Proce- 
damusin  pace,  versa  facie  ad  prooessionemy  et  re- 
spondetur  cum  nota  alta  In  nomine  Christi,  amen. 


regias.Et  prlmo  ad  partem  dextram,secundo  ad  si-  D  Facta  Processione,  commendant  faculas  servitori- 


nistram  veniendo  projicil  candelas  populo,  postea 
regfeditur  ad  sedem  suam;in  qua  sedens,extendi- 
tof  iaper  genuasuaunatobaleaperduoscapellanos 
ipsam  tenentes  flexis  genibus,unum  a  dextris,allum 
a  8lal8tri8,et8ic  lavat  manus  suas  aquaminfunden- 
lenobillori. 

Aliquidicuntquodpapanunquam  mutatpluviale 
in  Pr<>ce88ionibu8istis,sed  solum  mitram  aurifrica- 
tam  et  sine  perlis,  quoniam  plnviale  debet  semper 
portare  inProcessionlbaeet  dlebns  ferialibus^quod 
f^ertecredo^ubicunquesitsineperlis.  Ideo  sunt  duo 
t»luTiaIia  et  tres  mitr6B,albaaurificata  cum  perlis^  et 


bus,vel  palmas ;  et  tonc  hac  die  Purificationis  in 
albis  omnos,tam  dominus  papaquamaUimorecon- 
sueto  parantur.  Sed  in  die  Cinerum  et  Palmarum 
tenent  paramenta  violaoea,  usquequo  Missa  sit  com- 
pleta.  In  Evamgelio  vero  dominus  papa  et  omnes 
resumunt  faoulas,  vel  in  Passione  palmas  ;  et  dicto 
Evangelio  velPa8sione,eas  servitoribusrecommen- 
dant. 

Idemobservatorsuomodo  in  die  Palmanim  in 
palmis  reoipiendiSyOsculatione  genu,  vel  pedis.Pro- 
cessione  etalii8,utinfra  dieetur.  Advertendumquod 
si  Processiones  hujusmodi  347fiGi^^^^^0'^®  per 


Ii99 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LITORGIGA  OPERA. 


itOO 


papam  et  solemnlter  in  locis,  ubi  papa  his  tribus  A  pulum.Iu  hac  Missa  dicitur  prflefatio  Quadragesima 


diebusessetcelebraturus,papa  paratus  esset  solem- 
niter  etiam  in  Processioneparamentis  pontiiicalibus 
et  cum  pa]lio,6t  iretdiscalciatus  ipse  et  omnes  car- 
dinales  et  preelatiin  Processione,saltem  inhacdie 
Purificationis,  abecclesiasanctiAdriani  usque  ad 
sanctam  Mariam  Majorem  ;  et  in  die  Ginerum  ab 
ecclesia  sanctae  Susannas  usque  ad  sanctam  Sabi- 
nam,ubi  est  statio. 

In  cathedra  sancti  Petri,  nec  Missa,  neo  sermo 
consueverunt  mandari,quianon8unt  secundum  mo- 
dernosisedantiquitus  consueyerUQtesse.  Et  domi- 
nus  Urbanus  papa  VI,  in  primo  anno,  et  in  secundo 
annomandavitfieri.Inprimofecit  sermonem  cardi- 
nalis  Gradensis,  in  secundo  fecit  cardinalis  Bona- 


Qui  corpoi*ali  jejunio,eide\nceps  usque  ad  Domiai- 
camc  Palmarum,  lamin  feria,  quam  in  domioicis 
diebus  festivis,  dicitur  Praefatio  qu»  competit. 
Peracto  Missse  officio,  non  dicit  Vesperas  quiain 
tota  illa  hebdomada  non  dicit  Vesperas  post  Missam, 
sed  in  sero,  sicut  in  aliis  transactis  diebus  retro. 

Notandum  quod  ab  initio  quartae  ferifle  caput  je- 
unii  quisque  dies  proprias  habet  Orationes,  etpro- 
phetiasetEvangelium,  et  Antiphonas  ad  Benedicim, 
et  ad  JKfa^nt/fca^Orationes  vero  quae  fiuntin  Missa 
super  populum  dicuntur  in  Vesperis,  prseter  diem 
Sai^bati ;  in  die  vero  Sabbati  ad  Vesperum  dicitar 
OratiodeDominica.  Sciendum  estquod  abhacdie 
usque  Gcenam  Domini,  secundum  Romanam  con- 


ventura  dePadua  Augustinensisin  ecciesia  sancti  3  suetudmem,  non  d\c\m\x%  Flectamus  genua,  nisi 


Petriin  Urbe,  Urbano  Missam  celebrante  in  dicta 
ecclesia. 

Memorandum  quod  cantetur  Lumen  adrevelatio- 
nem  gentium, 

LXXIX.  De  officio  Cinerum  quarta  feria  caputjejuniu 
Feriaquarta  caputjejunii,non  estpreetermitten- 
dum  de  offioio  Gineris.  Illa  die,  si  papa  fuerit  in 
Urbe,conveniunt  omnes  ad  sanctam  Anastasiam ; 
sedantequam  veniat  dominuspapa,fiuntcineresibi 
de  palmis  prfieteriti  anni,et  benedicuntur  a  juniori 
presbytero  cardinali,  cum  ministris  paratis  inalbis 
tantum.Tunc  dominus  papavadit  addictam  eccle- 
siam,  comitanteeum  tota  curia,etdicitibi  Sextam, 
quia  antequam  descendat  de  palatio,  debet  dicere 
Tortiam,Po8tmodum  imponiturei  cinisbenedictus 
apriore  episcoporumysipraesensest;  sin  autem,  a 
subpriore  presbyterorum.  Demum  dominus  papa 
ipse  imponit  ciaeressupercapitaeorum,dicensAfe- 
mento,  Aomo,  etc.  Postea  per  priorem  diaconorum 
ordinatur  Processio.  Si  dominus  *  papa  vult  per- 
gere  pedes,  debet  se  induerevestimentis  missalibus 
usque  ad  dalmaticam  ;po8t  impositionem  einerum 
debet  sediscalciare,etinduinigra  casula»etpergere 
processionaUter  usque  adsanctam  Mariam  Schola 
Greecorum,  et  usque  ad  sanctam  Sabinamubistatio 
est^pedibusdiscalceatis.Interim  scholenses  cantent 
perviam  Antiphonam^demumsequuntur  litanias. 
His  finitis,  dominus  papa,  ablutis  pedibus,  ad  san- 
ctam  Sabinamin  sacristia,  et  recaieeatus,  dicitNo- 
nam;  348^6ii^<^^  procedit  ad  altare  ad  divina 


quandopluresprophetiasadMissam  legimus.  Quan- 
do  verolegimu8unamprophetiam,dicitur  inmodam 
epistolse,  etdicitur  Dominus  vobiscum,   Notandom 
quod  quando  duse  prophetiae  ad  Missam  leguntur, 
primalegitur  inmodumlectionis,et  dicitur  Flecta- 
mus  9entia;secunda  in  modum  epistolae,  et  dicitur 
Dominus  t;o6i3Cum.Eiconsuetudiae  hactenusobser- 
vata,quandoaliquod  festum  trium  lectionom  indie- 
bus  Quadragesimse  veniebat,  videlicet  aquarta  feria 
caput  jejuniiusque  ad  feriam  quartam|majoris  heb- 
domadae,  nihil  de  festofaciebamus  praeter  comme- 
morationem,  sed  nunc  non  observatur.  Unde  si  fe- 
stum  sanctae  Scholasticse  venerit  in  Quadragesima, 
Missam  dicimus  de  feria,  cum  commemoratioDe  de 
festo ;  etiam  Tertia,  Sexta  et  Nona  de  festo  si  ali- 
quod  festumnon  sequatur,de  feriadicuntur.Notan- 
dum  quod  camerarius  papae  exit  ^  regia8,etdatd- 
neres  349  stando  pedes  illis  qni  sunt  extra,  et  in 
ejus  absentia  alius  preelatus^  cui  papa  mandat. 

AnteOrationemnon  dicit  Pax  vobis,  sed  tantom 
Dominus  vobiscum,ei  sic  in  omnibus  feriis  domiDi- 
cis  tam  Quadragesimee,*quam  et  Adyentus,  exceptis 
Dominica  Gaudete  et  Lxtare. 

Et  notandum  quod  in  Tractu  qui  hac  diecanta- 
tur,  quando  pervenitur  ad  Versum  A^juvtit  nos,  di- 
ctus  dominus  papa,  deposita  mitra,stat  genuflexQs 
in  sede  8ua,quandiu  cantatur  ille  Versus.  Sipapa 
non  celebraret,  sed  alius  coram  eo,  debet  ire  ad 
cathedram  cum  scabello  coram  altare  paratam,  et 
ibi  stat  quandiu  versus  ille  cantatur,depo8itaiiutn 


peragenda.  Solet  dominus  papa  hac  die  ad  Mis-  D  etipso  finito,debet  redire  ad  sedem  suam  reposita 

mitra;  etetiam  dicto  5anc^ti5,  si  non  celebret,  sta- 
tim  debet  accedere  ad  eamdem  cathedram,  etibi 
stare  usquead  Agnus  Dei  cum  mitra.Etdum  incipil 
Per  omnia,  redit  ad  sedem  suam.  Hoc  idem  hdi 
papa  non  celebrans,quandocunque  dicontur priina 
et  ultimaeOrationes  in  Missisdeferia^vigiliaautdia- 
bus  quatuor  temporum,8iYe  solemniter  celebretiff, 
aut  ferialiter.  Quandiu  enim  Orationes  dicuDfor, 


samunamb  tantum  Orationem  cantare  etin  om- 
nibus  dominicis  diebus  ;  sed  in  ferialibus,  quando 
celebrat  in  capella,  dicit  tres  Orationes,  videlicet 
Orationem  diei,  etOrationem  A  cunctis,  et  Oratio- 
nem  Omnipotens  sempiteme  Detu,  quivivorum,eic. 
Et  quando  venit  adOrationem  super  populumdicit 
Per  omnia  sceeula  sceeulorum,  amen.  Postea  dicit  Ore^ 
muSyHumiliate  capita  vestra  Deo;po%ieeL  Oratio  superpo- 

>  Eadem  apud  Petrum  Amelii,in  cap,37. 

In  caeremoniali  Petri  Amelii :  Notandum  quod  se- 
cundum  dominum  Jacobum  Gaietani  in  hac  Missa^non 
dehet  dici  nisi  tanium  una  Oratio,licet  modernis  tem' 


poribus  consueverunt  dtct  tres. 

A  Dominica  Passionis  dicitur  PreBfatio  de  Cruee. 

^  Id  est  extra  caneeilos.  Vide  Petrum  Amelii.cap. 
21,  35. 


ISOl 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


iSOS 


semper  stat  flexis  genibus,  ut8upra,cuin  mitraia  A  recepta^  papasibi  committit,  quatenus  ex  parte  sui 


capite,  nisi  illani  ex  devolione  speciali  deponere 
vellet ;  et  Orationibus  iinitis,  dum  diciturPer  Do- 
minum,  vel  quando  vult,  surgit  et  revertit  ad  cathe- 
dram  suam. 

Notanduma  quod  annoDominii395Bonifaciu8lX 
Perusii  dedit  cineres  ;  quibus  datis,  deposito  plu- 
Yiali,  recepit  chlamydem;  etsicabsequemitrastetit 
in  Missa  propter  frigus  ;  neque  cardinales  diaconi 
sederunt  ante  eum,  sed  in  locis  suis.  Dominus  car- 
dinaiis  Bononiensis  dixit  Missam,  et  dedit  cinerem 
pap8B,etimmediate  papadedit  sibi  cineres  ante  om- 
nes  cardinales.  Verumquodnon  fuitaUquisepisco- 
pus  cardinalis  tunc,  preedictus  dominus  noster 
papaordinavit,quodistemodusdebet8emperobser- 


denuntietverepoBnitentibus  et  confessis^quisunt  yel 
erunt  in  statu  gratiae,  infra  octo  dies,  tres  annos  et 
tot  quadragenas  de  indulgentiis.  Notandum  tamen 
quod  in  Dominicisistis  consueverunt  y  anni  et  y 
quadragenic,  et  in  quarta  Dominica  de  Laiare  yii, 
qui  vnanninunquam  solentdari.nisipontifexcele- 
bretin  dictaDominica  deLa?<are»  et  in  Dominica 
Gaudete.  Et  istoprfiBdicto,  Missa  et  sermo  in  aliis 
tribus  Dominicis  Quadragesimse,  etc,  fuerunt  ut 
supra 

351  LXXXI./)eo/yfdo  quarlx  Dominiex  Quadrage- 
simx,qusevocatur  Dominicade  Ro$ay  et  de  An- 
nuntiatione. 

DominicaquartaQuadragesimflB^statioadsanctam 


vari,  quod  ille  quicelebratimponat  papee  cineres,  n  Grucem.  InbacDominica  dominuspapaportatnobi 


anno  quinto  pontiiicatus  sui  in  die  sancti  MattLifie ; 
et  tunc  fecerunt  de  feria,  ct  non  de  sancto,  sed  die 
Jovis  immediate  sequentis  factum  fuitdefesto. 

Notandum  quod  quandocunque  aliquis  cardinalis 
facitofficium  coram  pontifice,  omnescardinalesex- 
spectare  debent  illum,  quousqueilie  deposueritsa- 
cra  veslimenta^etreassumpseritquotidiana;  etcum 
eo  vaduntad  camerampapae  cum  dictisillis  duobus 

diaconibusquipapamantccedunt;Tel8iomnes350 
exspectarcnoluerint,  saltem  duoexspectaredebent. 

Si  verodominuspapanonestin  Urbe,  conveniunt 

omnes  ad  ecclesiam  sanctse  Sabinae,  etdictaTertia 

benedicuntur  cineres  a  pontifice,  yei  sacerdote,qui 

debet  cantare  Missammore  soiito,  ut  supra.  Finita 

Benedictione,  pontifici  vei  sacerdoti  celebraturo  Mis- 


lem  mitram  frigiatam,  cum  yadit  Missam  celebrare 
ad  ecclesiam  sanctsB  Gruci8,qu8edicitur  Jerusalem. 
Illo  etiam  dieportatrosam  aureamcum  balsamoet 
musco  sibi  incamera  a  camerario  prflesentatam ;  ba- 
julatque  eam  in  eundo  abeadem  camera  usque  dd 
sanctam  Crucem,  et  cum  prsedicat,  in  manu  teoet 
eam,  reducetque  eam  inredeundousque  ad  Latera- 
num.  Ad  ascensionem  etdescensionem  equipraBfectus 
Urbis  indutusscarletovel  purpura,baben8unamca* 
ligam  rubeamet  aliamdeauratam,tenetei8tapham, 
etdominuspapadateirosamaureamyCumdescendit, 
In  hac  Dominica,Mi88a  finita,dominu8  papa  rosam 
portat  usqueadcameram  suam  ;  vel,  si  sitinUrbe, 
usque  ad  Lateranense  palatium ;  etdumrevertitur, 
sequuntur  eum  onmes  nobiles  incuria  prflBBentes ;  et 


sam  imponitur  cinis  a  pontifice  alio  vel  sacerdote,  ^  dum  adcameram  suam  redierit,8isitextraUrbem, 


si  adest.  Sin  autem,  idem  pontifex,  velsacerdosim- 
ponit  sibi  ipsi  cineres,  deinde  clero  et  populo,  di- 
cendo  Memento,  homo,  etc.  Interim  cantatur  Im- 
mutemurhalritu,eUuxtave8tibulumf  etc.  Finitaim- 
positione  cinerum,dicitur  Oratio  Concede,qua$umus, 
ut  supra.  Postmodum  procedit  ad  aitare  ad  divina 
peragenda.  Hoc  idem  servatur  in  capeila  domini 
papflB, quando papa  non  ceiebrat,  excepto  quod  sibi 
et  omnibus  astantibus  imponit  cineres. 

LXXX.  Dominica  prima  Quadragezimx, 

Dominica  prima  QuadragesimflB  sermo  et  Missa 
mandantur ;  et  in  hac  Dominicaet  deinceps  in  die- 
bns  dominicis  usque  adDominicamdePalmis,  cum 


dat  rosam  nobiliori,  vel  illicui  sibi  placet  magi8;et 
ille  incontinenti  flectit  genua,  et  osculatur  pedem 
pap8e,dato  etiam  quod  esset  rex .  Deinde  papa  recipit 
eum  adosculum  oris ;  deinde  ilie  recedit  comitanti- 
buB  eum  duobus  diaconibus  antiquioribus  cardinali- 
bus,  et  cumillo.equitant  aliquantulum,quantum  sibi 

placebit. 

Anno  Bonifacii  IX  pontificatus  iv,  Perusii  hac  die 
rosa  fuit  missa  in  magnacapella,  etsermoni  omnes 
cardinaies  infuerunt,  sed  non  papa,  quia  eratinfir- 
mus.  Rosam  ad  Missam  portavit  8uperaltare,et  re- 
portavit  juniorclericuscamerae^  etpapadeditrosam 
in  camera  sua. 

Notandum  quodantequampapadet  resam,  debet 


coram  papa  celebratprflesentibuscardinalibusypa-  D  dicere  aiiqua  verba  breviade  conditionibus  etpro- 


painduiturmanto  rubeo  cumaurifristissineperlis, 
portans  mitrtm  albam  et  planam  de  garnello  sine 
perlis,   excepta  quarta  Dominica,  de  qua  infra. 

Secundum  Jacobum  Gaietani  in  ista  Dominica,nec 
in  aliis  Quadragesimse,  non  debetdici  nisiuna  Ora- 
tio  tantum.  Verumtamen  modernis  temporibus  pre- 
sbjteri  consueverunt  dicere  unam  pro  dicta  die,  se- 
cundam  EcclesiaB  ^ua?«tertiam  Deus  omniumfidiUum, 
quartam  OmnipotenssempiterneDeus,  quivivorum, 

Ille  qui  debet  facere  sermonem  osculatur  pedem 
dextrum  papse,  et  petit  Benedictionem  apapa;qua 


prietatibus  rosae,  qufls  habet  colorem  gaudiosum, 
odorem  confortativum,  aspectum  IflBtificum,  prout 
est  in  libro  rationaii  divinorum  officiorum. 

IndieAnnuntiationisbeatflBvirginisMariflBMissaet 
sermo  mandantur ;  quod  festum  si  venerit  in  Qua- 
dragesima,  papa  non  venitadprimas  Vesperascum 
pluvialietmitra,neccardinaIe8Con8ueveruntvenire, 

quiacantanturanteprandium,352i^i8i^®Q®i^^^^® 
Lunee,  quia  tunc  Dominica  de  sero  sunt  Vesperfle 

papales,  etAntiphonasincipiunt  cardinales. 

Et  notandum  quod  hob  festum,  quocunque  tem- 


Eadera  observatio  apud  Petrum  Amelii  in  cap.  39* 


1103 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LmiRGICA  OPERA. 


It04 


pore  YeniatyinMissanondicituriiigiOratiodebeata  A 
Maria  virgine,  et  nihil  de  feria.  Dicta  Missa,  imme- 
diate  data  Benedictione,  pontifex  stans  in  sede  sua 
sinemitra  incipit  YesperaSyquaB  sunt  solemnes;et 
incoepta  prima  Antiphona,  deponit  paramenta,  et  re- 
sumit  pluyiale  rubeum,  et  omnes  cardinalesetprfie- 
latideponuntparamenta^etrecipiunt  cappas  laneas. 
Neccardinales  incipiunt  antiphonaminiis  Vesperis. 
Gpiscopus  vero  cardinalis  qui  servivi  t  papa^  in  Missa, 
non  deponit  paramenta,  quoniam  habet  por  tare  papo) 
naviculum  cum  incenso  hora  debita^et  inceusareal* 
tare  etcophlnum,  inquo  reservaturCorpusDomini. 
etsimiliter  papam ;  ethabetetiamtenerelibrumco- 
ram  papa,  cumdicitOrationem ;  et  debentdioiduaB 
Orationes,  una  de  festo,  aitera  de  feriai  si  veniat 
intempore  ;  quibusfinitiSypapadatBenedictionem.  ^ 

Consueveruntantiquitus  inseoundis  Vesperis  ou- 
jusque  festioardinales  dicere  Antiphona8,etnunquam 
aUua  in  seoundis  Vesperis,  lioet  temporibus  domini 
Joannis  XXII,  Benedieti  XII  et  Clementis  VII,  nun- 
quamfuerit  observatum. 

In  Dominica  dePa88ioQe,quaeestquintaQuadra- 
ge%\mm,  sermo  et  Missamandanturt  omnia  aha  ut 
suprainaliis  DominioisQuadragesimaB  estfierioon- 
suetum. 
LXXXH.  De  ordineseuoffieio  indiePalmarum,  eto. 

DominicainPsalmis,  seoundahoradiei  mediante, 
junior  ■  oardinaiis  sacerdos  etomnisolerus  conve- 
niant  in  eoclesiam  sanctiSiivestri  in  palatio  Latera- 
nensi,  miasaiibus  ve8timentisinduti;expositisque  in 
medio  palmarum  vel  olivfis,  seu  aliarum  arborumra- 
misybenedicit  oardinalis  velsaoerdos  salem  et  aquam;  ^ 
deinde  sequitur  Antiphona  Hotanna  Filio  David, 
Deindepro  Gradualicantatur  Re%\i.Collegerunl.Ver$, 
Unui  autem ;  vel  Resp.  In  monfe  Oliveli»  Vers.  Vf^t- 
late»  DiotaOratione,  ezpandantur  palm»,et  oanente 
olero  et  populo,  hoo  modo  deferentur  palmsB  bene* 
diotas  in  palatio  Lateranensi  ante  capellam,  si  ibi  est 
curia.Dominus  exiens  datunicuique  episcopo  etoar- 
dinalispatulam  palmarum  S53  ataliiSiSisupersint 
palmflB ;  deinde  projicit  folia  palmarum  seu  oliva- 
rum  super  populum,  et  aliquibus  aliis  dat  manu  * 
et  cantor  inoipit  Antiphonam. 

tt  In  hao  die  non  oonsuevit  esse  Bormo,  neo  Ro- 
mani  pontifices  officiare  consueverunt,  sed  bono 
manein  capella  secreta  celebrant  Missam   suam  ; 
eunt  tamen  et  distribuunt  palmas,  licet  aliquando  D 
modernis  temporibus  oelebrent. 

»  Etnotandumquod  si  pontifeznonfacitoffioium, 
quicunque  aliusdicitMissam^dumtamen  sit  cardi- 
nali8,benedicitramo8,etnonjunior  presbytenet  ita 
de  candelis  etcineribus  est  observandum.Et  in  om- 
nibuss  pectantibus  ad  hano  solemnitatem  palmarum 
recede  ad  ea  quflB  sunt  notata  indieCandelarumet 
Cinerum. 

«  Ajpud  Petrum  Amelii.  Secundum  dominum  Jaco- 
hum  uaietani,  junior  presbyter  cardinalis  debtt  bene" 
dicere  palmas . 

l>  Hao  totidem  verbis  leguntur  apud  Petrum  Amelil 


a  Si  papa  hac  die  Palmarum  ceiebraret,  portare 
debet  paramenta  violacea,  vel  viridis  coloris  sine 
perlis,et  sandaliasineperlis  ;  mitram  simplicem  de 
garnello,  et  chirothecas  sine  perlis.et  palmam.Ve- 
rum  est  quod  modernis  temporibus  consueverunt 
portare  mitram  solemnem  et  pretiosam,  et  chiro- 
thecas  pretiosa8,omnia  alia  simplicia. 

u  Notandum>>quodanno  Domini  1388  dominus 
Urbanus  VI  hacdieramis  Palmarum  non  fecit  offi- 
cium  quia  nondum  eratcoronatus;sed  bene  deditpal- 
mas  etramos,  et  interfuitMissaa  indutus  piuviali  m- 
beo  et  mitra  alba  ;  quam  Missam  dixit  cardinalis 
Florentinus  in  magna  capella  ;  et  sic  per  domino« 
cardinales  etiam  iilfiB  Missm  de  hebdomada  sancta 
fuerunt  celebrat»  ipso  prsesente,  ut  supra. 

a  In  die  LunsB  non  est  Missa  papalis.  Item  in  die 
MartisDominus  noster  audivit  Missam  magnam  iii 
8uacapellaparva,quam  oelebravit  unus  de  canto- 
ribus,  et  legit  Passionem. 

«  Item  in  die  Mercurii  sancta  idem  observatur.Sod 
notandum,quod  si  8intperegrini,de  gratiaspecitli 
papa  post  Missam  consuevit  dareindulgentiampo- 
pulo,  in  qua  est  indutus  c 

tt  Item|notandum  quoddieMercurii  sanctadesero 
horacompetentipapavenitad  audiendum  ofBciom 
in  capeliasimplicitercum  chjamyderubea  et  capucio 
super  caput,  non  tamen  replicato,  sicut  in  aliisdie- 
bu8Con8uevit,sedsolum  eztenso35i&  superoculos. 
£t  his  tribus  diebus  post  officium  papa  debet|dare 
Benedictionem^etcardinalesconsueveruntveairede 
sero  adaudiendumofficium  inoapellapapffiiBtisth- 
bus  diebus,non  tamenmandati,8edIiberedevotionis 
causa, 

c(  Notandum  etiam  quod  Romani  pontifices  his 
tribus  diebusnon  consueveruntdicere  offioiumcua 
episcopis  et  oommensalibus  suis.cumdiounturMa- 
tutinffi,  sed  devote  audire  officium,  et  postea  ia  ca- 
mera  sua  cum  cubiculariis  suis  dicere.  m 
LXXXIII.  De  officio  feria  quintce  in  Ctfina  Domim, 

Feria  quinta  in  CcBua  Dominii  statio  ad  sanctum 
Joannem  ad  Lateranum.  Hac  die  Bacrifictum  sacri 
corporis  et  sanguinis  ab  ipso  Domino  nostro  Jesu 
Christocelebrationissumpsitinitium.Hacdieintoto 
orbe  sanctum  chri8maoonfioitur;hao  dia  etiampoe- 
nitentibusperinaulgentiam  subvenitur.  Manahi|fai 
diei  primo  mansiooarii  prnparent  omni  a  quaneetsa- 
ria  sunt  ad  consecrationem  ehrismatis :  trM  ampol" 
las  oleo  mundissimo  plena8,maiimam  vero  ampuUtiB, 
quffi  ad  ohrisma  debet  fieri,  de  panno  ■erico  tlbo, 
alias  autem  deaiio  serico  coopertas.Siautempao- 
nuB  adeo  subtilis,  quod  ampulles  possint  videri  per 
eum.  Hora  vero  tertia  sonetur  signum»  et  veaitiit 
omnesadeccIeBiam^inquachrismaeonsecraridebet 
TuncegredianturpGBnitentesdfl  loco,  in  quop<Eiu- 
tentiam  fecerunt,  utgremioeccIeaiflB  preBsententurt 

cap.  59. 

c  Cffitera  supplet  Petrus  Amelii  in  cap.  61 :  indutus 
ptHViati  ruheo  ttne  p<r(tf ,  ei  emm  mitra  eim^iei  alH> 


im 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


iS06 


pontifice,  qui  sedere  debet  prm  foribus  ecclesisa,  et  A  re^etsicprocessionaliterTaduatadecclesiamsancti 


rcconciliareeoscum  Antiphonis  etOrationibus  ;  qui- 
busflnitis,  puisentur  campana;,  sicut  mosest  inso- 
lemnibus  diebus^etextunc  sileantcampanse  usque  ad 
diem  Sabbati.  Antequam  dominus  papa  exeat  de 
camera,  dicit  tertiam  et  Sextam.  Ilora  vero  sexta 
exit  dominus  papa  de  palatio  cum  episcopis  et  car- 
dinalibusettoto.apparatucuria3,venieusadpaIatium 
majusyjubi  soletesschospitium.  EpiscopusAlbanen- 
sjs  stans  ibi  inioco  cminenti  sermocinatur  ad  popu- 
lum,  et  facit  Proccssiones,  si  fuerint  faciendaei  ut 
morisest.  Peractis  liisomnibus  descendit  ad  eccle- 
siam  Lateranensem  ;  et  inlra  ecolesiam^veniensante 
sacrarium  ad  ecclesiam  sancii  Georgii,  et  dicit  ibi 
Nonam. 


Joannis,  vel  sancti  Georgii,  ubiampulIaBcumchris- 
mate  et  oleo  conservantur.  Cardinalis  diaconus  ac- 
cipit  illam  ampullam,  quoe  est  chrismatis ;  duo  alii 
subdiaconi  accipiant  illas  duas  alias  ampullas  olei 
exorcizati  et  olei  intirmorum,  et  eo  modo  quo  ive- 
runt  revertantur.  Venientes  autem  ad  altare,  ante- 
quam  domiimspSipsLdicSilP  €7^  quemhaecomnia,^}^^ 
subdiaconusquibajulatampiillam  oleiinfirmorum, 
reprresentateam  summo  ponlifici  ad  benedicendum. 
Pon  lifex  dica  t  pla  na  voce  Exorcizo  ie  immundissime, 
lis  Benedictionibus  peractis,  vertitur  ad  altare  et 
dicitPer  qu€7n  hcec  omnia,  etc.  Scirenos  convenit» 
quod  sifuerit  pontifex  Laterani,  decantato  Credo  in 
unum  Deumt  et  antequamintret  ad  sacriiicandum,a 


Deinde  tam  pontifex  quam  presbyteri,  et  diaconi,  g  diaconibus  levatur  mensa  de  altari  palliis  desuper 


etalii  clerici,  etquisqueinduatur  ornatusui  ordinis. 
Ponlifex  induit  355  vestimentaalba,  episcopiplu- 
vialia,  presbjteri  planetas,  diacoui  dalmaticas  pro 
reverentiachrismatis.Pontifexverojamindutusdal- 
matica  sedeat  in  sede  sua ;  cui  preesentetur  ampuUa, 
quBB  meliorest,  cumoleo  abacolythis,  et  balsamum 
cum  eleo  commisceat  nihildicens,etcon(iciat.Om- 
nesvero  ampuUa^remaneantibi,  etdiligentercusto* 
diantur,quousquead  altare  portentur.  Postmodum 
autem  pontifexlotismanibus,  indutU8planeta,proce- 
dit  cum  presbyteris,  diaconibus,  et  acolythis  et  om- 
nibus  ordinibus,  et  habent  in  processione  crucemi 
Evangelium,  septem  candelabra,thuribulumcumin- 
censo ;  et  sic  processionaliter  pergantad  altare  cum 
mappula :  etfactaconfessione  etreverentia,ascendit 
adsedemsuam.Interimautem  decantetur  acantori- 
bus  Introitus  sine  Gloria  Pairi ;  et  finito  Versu  repe- 
taturlntroitu8;posteaacantoribusdecantaturiry?ne 
eleison.QxiihMs  finitis,  dominus  papa  dicit  excelsa 
\oce  Gloria  in  excelsis  Deo.  Dictavero  Oratione  Deus 
a  quo^  etc.JectisEpistola  etEvangeiio,  factoqueser- 
mone  ad  popuium,8i  voluerit,et  Credo  in  unum  Deum 
decaDtando,  presequatur  Missam  ordine  suo.  Tamen 
Bciendumesty  quod  non  fit  sermo,  nisi  quandofuit 
processio. 

t  Notandumquodinhac  Missanonconsuevitesse 
lermo,  nisi  papa  vellet  facere  Processionem.  Tuno 
sipapa  illum  sermonem  facere  non  vellet,  sacrista 
committitde  ejus  mandato  sermonem  alicuide  do- 
miois  cardinalibus  episcopis,  vel  presbyteris,quo- 


complicatis,et  cum  reverentia  etomni  devotioneab 
eisdem  reportetur  incapellam  sancti  Pancratii  juxta 
claustrum  canonicorum,  quodibi  est  locus  conser- 
vationis ;  et  cum  omni  cautela  usque  in  die  Sabbati 
custoditur. 

Deindepontifex  venit  adaltare,  accipiens  ampnl- 
lam  vitream,  quaBintus  se  continet  quoddam  vascu- 
lum  aureum,  et  in  illo  vasculo  est  lapis  pretiosus 
concavus,  etin  illa  concavitatelapidisest  diligenter 
pretiosus  Ghristisanguis«  inclusus,  qui  annuaiiter 
cxtrahitur,  et  reponitur  ibi  in  concavitate  arcae,  et 
tunc  levatur  a  pontifice ;  etostenditur,uttota  turba 
populi  valeat  cum  timore  et  reverentia,  et  omni  de- 
votione  eum  videre.  Postea  traditur  custodienda 
priori  et  canonicis  ejusdem  ecclesi»  usquein  diem 
Sabbati.Timcpontifexad  sacrificandum  intratsolus, 
et  iutrat  arcam,  ut  significetur  quod  in  Veteri  Tes- 
tamento  scriptum  est,  quia  summus  pontifex  intrabit 
semelinannoinsanctasanctorum  ;  tamen  et  cruce 
et  linteamine  superpositis,  episcopo  vel  cardinalit 
cum  capellano  sacerdote  ministrante  sibi. 

Gonfecto  itaquesacriticio,  pontifex  solus  commu- 
nicatsuperaltaresine ministris,  et  non  cumcalamo, 
sed  cum  calice  tantum  se  confirmat  ilia  die  et  sexta 
feria,  et  ponit  iilam  quartam  partem  in  calice.  Post- 
quam  autem  communicaverit,  ponitcalicem  super 
altare,  et  patenam  juxta  eum  cum  corpore  Domini 
reservato,  quiasexta  feriadeipso  resumit,  et  coo* 
peritur  utrumque  sindone  munda.  Receptis  corpore 
et  sanguine  Domini,  pontifex  ascendit  ligneam  se- 


niam  diaconinunquamcoram  papa  praedicant,  aut  D  dem  ;etcontinuoduoacoIythideferunt  ampullasin" 


alicui  prfielato.  vel  magistro  in  theologia. 

cNotandumquodabbatesnunquam  consueverunt 
pnedicare,  nec  doclores  decretorum,  neclegum  nisi 
duntaxat  prsBlaU  et  magistri  iu  theologia,  sed  modo 
abbates  praedicant.  »  ' 

Postquam  dominus  papa  inlrat  ad  Bacrificandum, 
et  confecit  duas  Hostias,  tunc  acolythus  conducit 
juniorem  diaconum  cardinalem,  et  cum  eo  plures 
subdiaconos.Unusauteniexiissubdiaconibusportat 
crucem,acoIythoantecedentecum  thuribulo  etthu- 


voiutascum  sindonealba  sericainsinistrobrachioi 
itaut  videripossinta  medio;etdiaconus,quiassistit 
domino  papae,  accipitampullamunammistamcum 
balsamo,et  reprcesentateam  pontifici,357  tenens 
eam  in  sinistro  brachio  involutam.  Tunc  pontifez 
haletter  in  ipsam;  etposteumhalentetiaminipsam 
omnesepiscop),quia8si8tuDt  ibi,  etpresbyteri  car- 
dinales  ;  et  dicit  sine  cantu  :  Dominus  vobiscum 
Exorcizo  te^  creaturaolei,  elc.  Posi  Benedictionem 
vero  istam  omnes  episcopi  et  cardinales  salutent  per 


«  Apud  Joann6m  canonicum  ecclesiflB  Lateranensis      sunt  in  basilica  Saivatoris  :  De  sanguine  et  aqua  la- 
biec  leguntur  io  cap.  3|  ubi  agitur  de  reliquiis  qu»      ierisDomini  amjmHx  duae.  Eadem  Buperius,  pag.  09. 


1307 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITORGICA  OPERA. 


1108 


ordineaisanctumchrisma.elinsalutaudoiaclinent  A  supra  dictum  est,  summus  pontifex  presybterium 
capita  dicentea  Ape,  «anc<ttwr^nsma,  el  deosculen-      '      "  *      '  "^       .  .-^---    ..»---  — 

tur  ampullam.  Facta  salulalione  chrismatisabepi- 
scopis  et presbyteris,  statim  debet iieri salutatio  olei 
ab  eisdcm,  boc  videlicet  modo. 

Dominus  papa  salutat  chrisma^  et  statim  postea 
oleum,  dicens  -4i;e,  sanctum  oleum;  ita  et  singulifa- 
cere  debent.  Poslea  reportenturampullaeprocessio- 
naliter,  sicut  fuerunt  adductce  ad  sacrarium,  vel  ad 
locum  ubi  sedere  debent.  Deinde  distribuatur  uni- 
cuique,  sicutdebeturetfuerilopportuuum.  Pontifex 
vero  in  sede communicat  illosqui  communicari  vo- 
lunt.  Reverenter  tamen  oblataB  integrae  de  corpore 
Domini  in  diem  Parasceve  reservantur ;  sanguis  vero 
Domini  penitus  assumatur.Pacis  osculum  non  datur, 


largitur  cardinalibus  et  legatis.  Nam  indutus  para- 

mentis  usque  ad  dalmaticam  inclusive,habens  man- 

tumrubeumad  scapulas,  fanonem  super  caput,  et 

super  ipsum  mitram  aurifrigiatam,  ducitur  ad  capel- 

lam  sancti  Silvestri  perduos  diaconos  cardiQaie8,in 

quam  intrat ;  et  sic  paratus  sedet  in  faldistorio  suo, 

etdatcuilibetcardinalisingulariteret  praelato  pres- 

byterium  solitum,primo  videlicet  episcopis  cardina- 

libus,secundo  presby teris,  tertio  diaconibus  secun- 

dum  ordinem  antiquitatis  singulorum  in  statu,  in  quo 

tunc  est  cardinalatus  ;  consequenter  omnibus  aliis 

prffilatis  singulissingulariter.Nam  quilibet  cardinalis 

et  prselatus,  extracta  sibimet  mitra,  deferens  eamin 

manibus,  vadit  coram  eo  flexis  geaibus ;  tenet  mi- 


Agms  Dei  dicatur,  et   communio,  Dominus  Jesus  g  tram  apertam  ante  papam,  qui  ponit  in  illam  pecu 


CArw<««,  etc.  Tuncpontifexrevertiturad  altare,  et 
dicit  hanc  Orationem,  Refecti^  etc. ;  qua  expleta, 
diaconus  dicit  Ite  Missa  est, 

LXXXIV.  De  Mandato  fiendo  in  die  Jovis  sancto 

rubrica. 

Missa  igitur  solemniter  peracta,  indutus  pontifex, 
sicut  cantavit,  ascendit  ad  palatium,  comitantibus 
eum  tam  episcopisquampresbyterisetdiaconibus, 
omnibusperactissecundumordinomsuum.Pontifex 
vero  ingreditur  basilicam  sancti  Laurentii  de  Palatio, 
vel  capellam  sancti  Martini,  si  est  ad  sanctum  Pe- 
trum ;  et  exuit  planetam,  et  assumit  sibi  mantum  in 
scapulis  ;  imposito  super  caput  suum  fanone  cum 
mitrafacitMandatum,  duodecim  subdiaconibusro- 
chetumcum  superpelliceoportantibus.  Cubicularii 


niam,  quam  dat  ei  in  uno  scypho  ^  argenteocame- 
rarius,  et  quam  dicit  liber  camerae  qui  vocatur  po- 
lyptychus  ;  et  ille  qui  recipit  pecuoiam  io  mitra 
osculaturgeaudominipapse.  Idem  vero  camerarius 
habet  aate  se  mag^am  meosam  coopertam  tobalca, 
ubi  suat  hujusmodi  monete,  et  assistuQt  ipsicame- 
rarioclerici  camer»  359  ^^  ^^^  mercatores.  Ipsi 
vero  camerarius  etclerici  tantumsuntinsuperpelli' 
ciis  sive  cottis. 

LXXX.  De  eomestione  in  Caena  Domini, 
Dato  ^  presbyterio,  dominus  papa  sic  paratus,  ut 
diximus,  a  duobus  diaconibus  cardiQalibusducitur 
admensamsolemnitt^rparalam,et  ibi  sedet,  episco- 
po  cardinale  sibi  dante  aquam ,  et  duobus  diaconibus 
cardinahbus,  unoadextris,alio  a  sinistris  tobaleam 


poauat  coacham  aate  eum  ;  ipse  vero  praecinclus  ^  teaeutibus,  ipsoque,  qui  a  dextris,  etiam  annnlam 
Linteo,  habens  ante  se  linteum  mundum,  quounus      tenente,  dum  lavatur. 


diaconusquieiservit,  secundumdominumJacobum 
•  Gaietanum,  ipsum  papam  preecingit,  bracheolam 
3  58  ^^  ^^^  portatam  habens  in  brachiis,  et  linteum 
mundum  ante  setenens  ;qufle  omnia  debent  parari 
per  thesaurarium,  vel  fratres  dePrognota  [AL  Pi- 
gnotta],  et  duodecimsubdiaconimanent  forisbasiU- 
cam  discalciati ;  duo  vero  ostiarii  accipiunt  priorem 
in  ulnis,  et  portant  eum  ante  pontificem.  Pontifex 
yero  cum  aqua  calida,  quam  infunderedebentcubi- 
cularii,  lavat  pedes  ejus,  et  tergit  linteo,  et  deoscu- 
latur  pedem  ejus  dextrum ,  et  dat  ei  duos  solidos ;  et 
sio  facit  unicuique  subdiaconorum,  etdat  eiduode- 
cimdenarios.  Interim  cantores  cantant  Vesperum, 


Notandum  quod  praedicti  trescardinaies  inprima 
etsecunda  manuum  lotione,  et  mensie  BenedictioQe 
ministrant  papae  sine  mantellis,  mitra  sibimet  de- 
posita  dum  ministrant  ;  sed  in  gratiarum  aetioDe 
resumunt  mantellos  suos  et  mitram  loco  suo.  Eo 
loto  prima  manuum  lotione,  factaque  Benedietione 
mens»,  dequa  infraseriosiu8dicetur,vaduntomQes 
sedere;  et  tunc  omnes  cardinales  lavant  cnm  sed^ 
rint,  manus  suas,  et  sibi  mutuo  serviunt,  ot  infrain 
alia  lolione  dicitur. 

LXXXYIL  De  ordine  sedendi  in  mensa, 

Sedet  autem  papa  in  una  mensa  emiQenti  solos, 
diversis  et  magnis  vasis  aureis  et  argenteis  super 


ante  eum  stantes,  cum  Antiphona  ad  Vesperum,  D  mensam  positis.  In  alia  vera  mensa,  qu«  est  ad 


Calicem  salutaris,  etc.  His  dictis,lectio  nondicitur, 
necVersus^sedAntiphonacantatur,  C(Fnanft6t<sa«- 
tem,  etc.  Omnibus  completis,  dioit  pontifexOratio- 
nem  legendo  Jiespicet  qusBsumus,  Domine,  super 
hancfamiliam  /Mam,etc.,  utmorisest,  proutinVes- 
perorum  officiis  hujus  diei  plenius  oontinetur. 
LXXXV.  De  largititmepresbyterii, 
Dictis  Vesperis^  et  mandato  facto  per  papam,  ut 

>  Hinc  patet  hoc  non  esse  purum  putum  Jacobi 
Gaietani  Ordinarium,  sed  ab  aliquo  alio  interpolatum 
quibusdam  in  locis,  maxime  iis  [ut  videtur]  in  locis 
ubi  rubricae  vocabulum  io  titulo  apponitur. 


dextram  papae  in  longum  aulsBsedentepiscopi  ca^ 
dinales ;  inter  quos  etiam  sedent,  si  siat,  patriarcl» 
quatuor  ecclesiarum  patriarchalium  principalioiD 
secundum  ordinem  prioritatis  et  posterioritatis  ec- 
clesiarum  suarum  ;  ita  tamenquod  quiljbet  patriar- 
cha  sedeat  inter  duos  episcopos  cardinales,  et  post 
eos  in  alia  mensa  presbyteri  cardinales. 
Inparte  autem  sioistra,  quse etiam  estin  longam 

A  Hsec  Petrus  Amelius  citat  in  cap.  67  secundum 
dominum  Jacobum  Gaietani, 

b  Haec  et  sequentia  capita  ad  91  totidem  fere  ver- 
bis  leguntur  apud  Petrum  Amelii^  a  cap.  69. 


iS09 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


iSlO 


aulffi  ysedent  diacoDi  cardinales,  omnes  secundum  A  reducituraduobusdiaconibusprsedictisadcameram 


ordinemprioratis  siugulorum  in  statu  in  quo  sunt 
cardinalatus.  Nam  priores  primo  in  mensasedent  ; 
et  post  mensas  cardmalium  erunt  mensaB  omnium 
aliorum  preelatorum  et  nobilium.  Etattende  quod 
papa  stabit  dum  comedit,  sic  paratus,  ut  dictum 
est,  scilicet  usque  ad  dalmaticam  inc]usive,habens 
mantum  rubeum  360  ^^  scapulas,fanonem,inca 
pite,etmitram  aurifrigiatam  super  fanonem,  etan- 
nulum  pretiosum  non  pontificalem  indigito,etsan- 
dalia  inpedibus.  Gardlnales  vero  omnes,  t&m  sa^- 


vel  anticameram  suam,  ibique  sedet  in  faldistorio 
cum  cardinalibus  tantum  fratribus  suis,  ipso  et  eis 
paratis  ut  fuerant  in  mensa.  Consequenter  sacris 
exutus  vestibus,  discalciatis  sandaiiis,  requiescit. 
Gardinales  vero  et  alii  praelati  redeunt  ad  bospitia 

suaparati  cum  miths  ■ sicutincomestione  ste- 

terunt.Memorandumquod  omnes  capellani  domini 
papee  commensales  et  nou  commensales  debent  eo 
die  comedere  cum  dominocamerario  splendide. 

Item  notandum  quod  nunquam  aliqua  mulierco- 


culares  quam  religiosi,  habebunt  cottas  cum medit  in  praesentia  Romani  ponlificis,etiamsi  esset 

sine  camisiis  albis  et  mitris  simplicibus  de  garnello  imperatrix^vel  regina.  lla  exstitit  observatum  tem- 
in  capite,  et  mantellis  ad  scapulas ;  sedseBculares  ^q^^  domini  GlementisV,domini  Joannis  XXII,do- 
habebunt  mantellumde  brunetlo  rosaceo ;  religiosi  mini  Benedicti  XII,  domini  Clemenlis  VI,et  domini 
autem  habebunt  mantellum  coloris  su»  religionis ;  g  lnnocentisVI,necfuitauditumquodaliquotempore 
et  ilaparati  comedent,  et  alii  omnes  preslati  simili-      ^„^^1  fg^^tum  contrarium,  et  tempore  domini  Ur- 


ter,  factatameninter  eos  distinctione  de  sseculari- 
bus  et  religiosis  quoad  mantellosin  colore,sicut  di- 
ctum  est  in  cardinalibus. 

LXXXVill.  De  seruitoribus  mensx  papx, 

Coram  papa  serviunt  laicimajores  natuet  nobi- 
liores,qui  preesentes  erunt,  secundum  officia  illis 
distributa  per  magistrum  hospitii.  Notandum  ta- 
men  quod  in  mensaprimum  ferculum  ponit  coram 
papa  aliquis  de  principalibus  nobilibus,  etiamsi  es- 
set  rex;quo  posito,  si  rex  foret,  vaditad  sedendum 
in  mensa  asinistrisinterprimosduosdiaconos  car- 
dinales;et  sic  faciebat  dominus  Carolusprimusrex 
SicilifiB,  et  descendentes  ab  eo  reges,  maxime  quia 


bani  V,  domini  Gregorii  XII,  aut  Urbani  VI. 

Notandum  qaod  si  papa  non  conficiat  sanctum 
chrisma,  non  habent  locum  praedictae  caeremoniee. 

Item  si  cardinales  non  oomedant  cum  ipso  papa 
non  habent  locum,  prsedictae  solemnitates. 

XC.  Benediclio  mensas  in  Ccena  Domini. 

In  Coena  Domini  ad  benedicendum  mensam  di- 
citur  absolute  sine  nota  vers.  ChHstus  factus  ett 
pro  nobis  obediens  usquead  mortem,  Deindeimme- 
diate  dicitur  Patet*  noster  secreto  :  quo  completo, 
sine  pronuntiatione  aliq ua  dominus papa signat men- 
sam  tam  suamquamalias.Nec  Jubeydomne  Aiciiur^ 


imperator  Constantinopolitanus,  qui  tunc  temporis  c  ^®^  ^"  autetn^DomineAn  fineprandiirepetiturVer- 


erat  incuria,  et  sedebat  adextris  inter  duosprimos 
episcopos  cardlnales^qui  primum  fortassis  ferculum 
posuerat  papee,secundum  verorexSiciliae.  Alii  etiam 
nobiles  majores^etiamsi  essent  filii  imperator  um  vel 
regum,  serviunt  papae  in  mensa,  unus  videhcet  de 
cupa,  alius  de  culteilo  ad  incidendum.  Alii  astant 
comedenti  ;  alii  sequuntur  fercula,  portantes  et 
ipsi  incisoria  papae  et  cardinales,prout  ordinatum 
erit. 

LXXXIX.Z>e  secunda  lotionemanuuminCcena 

Domini. 

Gomestione  sumpta^  papalavatmanus,ministran- 
tibus  sibi  episcopo  etduobus  diaconibus  cardinalibus 
ut  prius  :qui  tres  cardinales,resumptis  mantellis  et 


sus  Christus  factusest,eic.,  ut  supra.Postea  imme- 
diate  dicitur  hiDcindePsalmus  Miserere  mei,  Deus, 
sineGloria  Pa/ri;postea  secretodiciturPa/ernoj/er; 
quo  finito,  dicit  papa  absolute  Orationemi^espice, 
quassumui,Domine,super  hanc  familiam, eic.y  etnon 
pronuntiatur.  362  Q^^  tecum  nec  fidelium  animas 
sed  solum  sine  aliqua  permutatione  dominus  papa 
signat  se  et  omnes|devote.Tunc  resumpto  fanone  et 
mitra  super  caputcum  manto  ad  scapulas,reduci- 
tur,ut  dictum  est,aduobus  diaconibus  cardinalibus 
ad  cameram  vel  anticameram  suam. 

XClJiem  de  mandato  et  aliis  supradictis^  papa  non 

existente    in  Urbe. 

Dicta  ultima  Oratione  per  dominum  papam,et  Ite 


mitris  suis  redeunt  sedere  cum  aliis  cardinalibusin  D  Missa  est,pev  diaconum,  eiSit  nomen  domini  bene- 


suis  mensis.  Tunc  tam  singuli  ipsorum,  etquilibet 
cardinalis,et  unusquisque  similiter  sedendo  lavabit 
manus  8uas,serviente  fundente  aquam  cardinalila- 
yanti.Cardinalesautem  qui  assistunt,  teneanttobale- 
am,361  unus  ex  unaparte  Iavantis,alius  ex  alte- 
ra;et  sic  sibi  invicem  mutuo  serviant.  Quibusomni- 
bus  lotis,  danturspecies  et  vinum.  Infine,  remotis 
mensis,surgit  dominuspapa,etomnes;etipsostante 
super  scabellum  suum,  ministrantibus  sibi  duobus 
diaconibus  et  episcopo,  cardinalibus  redduntur 
gratiae  ut  infra  sequitur.  lUis  autem  redditis,  papa 


dictum,\ii  moris  est,dominuspapa,indutusomnibus 
paramentis,  sicut  celebravit,  vadit  cum  omnibus 
cardinalibusjepiscopisypresbyteris  etdiaconibus  se- 
cundum  ordinem  suum  ad  aliquem  locum  prfiepa* 
ratum,  ut  fiBiciat  ibi  Mandatum.Residens  itaque  in  fal- 
distorio,  deposita  planeta  et  paUio,  et  assumpto 
mantoin  scapulis^tenensfanonemincapite  etsuper 
]psummitram,prflecinctuslinteo,quounusdiaconus 
qui  ei  servit,papam  praecingit,braceoIa  ad  hoc  pa- 
rata  habens  in  brachiis^  posita  concha  per  cubicu- 
larios  anteeum,Iavat  pedes  duodecim  diaconibus; 


a  Apud  Petrum  Amelii  additur  :  eques,  tamen  equis  nati  paratis,  ied  coopertis. 


Uii 


APPENDIX  AD  S.  ilREGOBH  MAfiNI  UTWGICA  OPERA. 


iiii 


yeJAapelianisindefectumipfiorain  in  6uis...etcottis 

qui  parati  tunicellis  et  discalciati  debent  in  aliquo 

loco  separato  exspectare.  Tunc  duo  ostiarii  velser- 

vientes  accipiunt  priorem  illorum  subdiaconorum, 

et  portant  ante  pontificem,et  sic  de  singulis.  Sum- 

mus  pontifex  cum  aqua  oalida  lavat  pedes  eorum 

singulariter  portatorum,  cl  tergillinteo,  et  deoscu« 

latur  pedes  eorum,  et  dat  singulis  duos  solidos  de- 

nariornm.  Interim  canlores  cantant  Vesperas,  et 

capella  coram  papa  cum  nota.  Pontifex  vero  dicit 

OrsLiionein  Respice,  quaesuynus,  Z>omiiie,  sine  nota. 

His  peractis^summus  pontifex  presby  lerium  largitur, 

etvadit  admensam,  utsupra  seriosius  dictum  est. 

De  Benedictione  olei  infirmorum,  et  olei  exorci- 

zati,  et  consecralione  chrismatis  dictum  est  supra 

in  officio  praBfatfie  ferirp  quintae  Coenoe  Domini. 

XCII.  Qualitev  et  quibus  diebus  fiant  Processus  ge- 

nerales, 

Processns  namque  generales,  secundum  consue- 
tudinemapprobatamftiinttribus  diebusin  anno,Ti- 
delieet  feria  quinta  in  Gcena  Domini,item  in  Ascen- 
sione  DominiyiteminOedicationebasilicarum  S63 
apostolorum  Petri  et  Pau1i;et'prsBdictistribu8diebus 
fiunt  etiam  aliqui  Processus  special6s,prout  expedit, 
sive  contra  aliquascommunicantes^velpersonasno 
tabiles,  etiamsi  reges,  vel  imperatores  essent,  con- 

traquoseorum  ad  monitionem,  citationem, 

8Uspensionem,excommunicationem,inlerdictum,et 
privationem,  vel  ad  alias  spirituales  et  temporales 
poenas  et  sententias  procederetur ;  et  in  Processibus 
sunt  omnes  cardinales  et  prsefati  curise  parati  in 
albis.Dominus  tamen  papa  habetpluviale  rubeum, 
et  alia  observanturut  infra  proxime  sequuntur. 

Peria  quinta  in  Coena  Domini  ordo  qui  sequitur 
observatur.Nam  dictaperdominum  papam  in  came- 
ra  Tertia  et  Sexta  sine  nota,  habens  ipse  dominus 
papa  stolam  ad  collum  more  consuelo,etindutuspIu- 
vialirubeo^habente  aurifrigium  solemne  cum  perlis, 
et  gestans  mitram  cum  perlis,  ministrantibus  sibi 
duobus  diaconibus  indutis  cappis  suis  de  lana,  tit 
soIitumest;hora  tertia,vel  sexta,pr6ecedenlibus  ipsum 
cum  cruce  diaconibus  cardinalibus  et  capellanis  et 
aliis.progreditur  ad  locum  solemnem  et  eminentem 
paratum  ad  pr8»dicandum«et  utfiant  Processui  qni 
fuerint  faciendi. 

Ad  locum  pervenienSfSedensin  faldistorio  recipit 
ad  reverentiam  cardinales  etpraelatosnondum  para- 
toSflicetquandoque  parati  ad  reverentiam  veniant, 
deProcessura  timentes.Quareverentia  facta,domi- 
nus  papa  sermocinatur  ad  populum  in  vulgari,as- 
sumpto  tamen  auctoritate  in  LatinOyetbreviter,quia 
multa  ea  die  sunt  peragenda;  vei  committit  sermo- 
nem  alterii  scilicet  alicui  episcopo,  vel  presbjtero 
cardinali.  In  sermone  potest  fieri  mentio,si  placet^ 
desolemnitatediei  et  aliquid  etiam  tangi  de  Proces- 
sibus  faciendis. 

Si  ipse  dominus  papa  sermocinetur^  ipso  prsedi- 
cante,  omnes  sunt  parati,   tam  cardinales^  quam 


A  prflBlati,in  albis,  wnguli  ia  sno  babitu ;  diaooni  iii 
dalmatacis  et  tunicellis,  presbyteri  in  planetis,  epi* 
scopi  in  pluTiaiibuSiCapeUani  in  scutis  et  cottaseu 
superpeiliceo.SabdiaeonidominipapB  posBUQt  esss 
in  tunioellis,  qui  ea  die  deberent  esse  duodedm. 

Si  yeroaliquisepiseopus,  velpresbyterGardinaHs 
sermoeinanstur,ip9e  pradicans  debet  esse  paratus; 
sed  alii  cardinalesetpmtatipostantdiffeiTereoipere 
paramenta,  quousque  incipiantur  Processus,  yfl 
quousque  diaconus  cardinalis  ipsos  incipiat  tuI* 
garizare. 

364  Sedinomnem  eyentum  duo  diacoui,  qni 
ministrant  dominopap8e,etille  diaconus  qui  debst 
Tulgarizare  Processus^et  unus  episooporuiD,9altem 
qui  prsedicat,  possunt  recipere  paramenta,  statim 

B  facta  reverentia,  ut  sint  magis  parati  ad  suom  mi* 
nisterium  exsequendum. 

Sie  igitur  iste  consueyit  esse  ordo,  ut  dominas 
papa  veniens  ad  locum  Processuum  ,iQ  faldistorio  se- 
deat,eatur  adreverentiam,  fiat  brevis  sermo  ad  po- 
pulum  per  papam,  vel  per  aliquem  cardioalem ; 
revertaturdominus  papa  adsedendum.Siprsedioavit 
aliquis  capellanus,vel  plures,si  sint  plurea  Proces- 
sus,  in  ootta  et  scuta  versus  populum»  cito  et  intel- 
ligibiliter  legant  Processus  Mn  vero,ad  modumquo 
leguntur  lectiones  in  ecclesia.  Unus  diaconorumin 
paramentisalbistenensmitram  in  capite  Tersus  po- 
pulum,  lectum  Processum  per  capellanum  saitem 
in  substantia  Tulgarizet.  £t  deinceps  secundo  Pro- 
cessu  lecto,idem  diaconus  vulgarizet.ldem  faciat(8t 

Q  eodem  ordine,si  fuerint  plures  Processus. 

Et  sciendumquodProcessus  communes,quifiuDt 
contra  haeretlcos,et  contra  piratas  maris,  etcoatra 
imponentes  nova  pedagia,et  contrafalaarios  bullo, 
et  portantes  proliibita  Sarracenis,  et  impedieDtes 
euntes  et  redeuntes  ad  ouriam^  non  consueveruDt 
omitti. 

Quibus  peractis,dominuspapa  asoenditpulpitum 
Tersus  ad  populum,duobusdiaconibu8a88istentibus 
uno  a  dextris,altero  a  sinistris,  et  uno  episcopo  a 
dextris;cffiteri  vero  episcopi  et  presbyteri  cardinaies, 
proutlocus  patitur,stent  a  dextris,et  diaconi  a  sini- 
stris,  et  alii  praelati^  sive  a  dextris.siTe  a  sinistris. 
ut  pbterunt;omne8  tamen  inspiciani  populum  com 
mitris  in  capite. 

D  Tunc  dominuspapastansTersuspopulum.aliquid 
potestdicerede  Processibuslectis  et  expositis,prout 
sibi  placet,scilicet  quod  ipsosapprobat,ratificat,et 
facit,proutlertisunt,etsicutdiaconusexposuit;etcir 
caultimumTerborumhabens  aliquos  torticios  accen- 
sosinmanu.projicitipsosdominuspapaTersuspopu- 
lum  ad  terram.Uoo  idem  faciunt  singuli  oardinales 
et  preeiati  tenentes  tantummodo  singuli  unum  torti- 
cium  in  manu,nihil  dicendo;et  cam  candelfle  projiciun- 
tur,  debent   campanae  ecclesia)  inordinate  pulsari. 

Gompletis  Processibus,diaconu8  ministrans  summo 
pontifici  36B&  sinistris»  deposita  sibimet  mitn,tt 


*  Forte  in  LatinOp  utapud  Petrum  Amalii  in  capi  M. 


i 


lSi3 


ROMANI  ORDINES.  -*  XIV. 


Itl4 


digitis  utriusqu e  manus  ante  pectus  inviceci  iu  oppo-  A 
situm  cancellatis,dicisaliayoceCon/¥/eor  Deo,  cum 
nota  more  solito;  quo  flnito,  dominuspaparesumit 
valdebreviter  ad  populum,maxime  siipse  praBdicavity 
quod  sicut  inobedientes  et  mali  debent  paenas  et  gra- 
ves  Processus  de  sua  malitia  reportarei  sic  boni  et 
obedientesdebentgratiasetpreemiaobtinere;  el  dat 
indulgentiam  omnibus  qui  interf uerint  prfledioationi 
etProcessibuSfVelalteriipsorumi  quitalis  consuevit 
esse  ;  indigenis  datur  annus  et  quadraginla  dies  ; 
extraneisduo  anni  etduce  quadrageneB^ultramontanis 
tres  anniet  quatuorquadragenae^iisquitransierunt 
mare  quatuor  anni  et  quatuor  quadragenee. 

Tunc  diaconus  ministrans  a  dextris  deponat  mi- 
tram  domino  papflB;qui,manibuselevatis,sioutcum 
dicit  Orationem  in  llissaif acit  ab8olutionem,dicendo  jj 
clara  voce,  sicut  consuetum  est,  SU  namen  Domini 
benedictum^  Yidelicet,  Precibus  et  meritis^  etc.  ;  et, 
re^ponsQAtnen,dici{iimi\iieT,Absolutionem,lndul' 
gentiam,  etc.  ;et,  responso^men,  ultimo  datBene- 
dictionem  dicendo,  et  signando  populum :  Et  bene- 
dictioDeiomnipotentis,Patris,etFilii,etSpiritussan' 
cti,descendat  super  vos,et  maneat semper, Posih»c, 
repositasibi  mitraper  diaconum,vadit  adecclesiam, 
cruoe,C8Bteris  cardinalibus  et  prflelatiSySubdiaconibus 
et  capellanis  paratis,  ut  post  ipsum,  pra^cedentibus ; 
et  ibi  facto,  vel  omisso»  Sit  nomen  Domini,  ut  sibi 
placet,  omnia  peragat,  ut  in  Ordinariocontinelur  et 
dictum  est  supra. 

XCIII.  De  officio  feria  sexia  inParasceve. 

Feria  sexta  omnia  dicantur  per  ordinem.  Prima 
hora  hujusdiei  capellani  omnes  vocantur  addicen-  ^ 
dum  Psalterium,  domino  papasedenteante  lectum 
suum .  Omnes  capellani  sedent  etiam  j  uxta  pedes  ej  us, 
et  vicissim  totumPsalteriumcompleot :  quofinito« 
sacerdos  cum  aliis  dicit,AntiphonamiV^e  reminiscaris 
postea  litaniam  Pater  noster  ]^vi^eLie,Misererejnei, 
Deus  sine  capitulo,et  Dominus  ro6i5Cttm;Oratio  Deus^ 
cui  proprium  est  misereri,  et  cflQters  omnes  quse  con- 
sneverunt  diciomnibus  diebus  Quadragesima^etia 
fineOratio  sicutin  aliisofficiis.  Dieipso  sancto  Pa- 
rasceve,  dicta  Prima  cum  Oratione  sua,  Respice, 
quxsumus,  Dommf,etPsalmolecto,  in  horaquacon- 
venit,  dicitur  Tertia.  Hora  vero  sexta  conveniant 
omnesadLateranensembasilicam,366veladaliam 
eccle8iam,etdic8ntSextam.Tuncdominus  pontifex 
induat  seomni  ornatu  quadragesimali  tantum.epi-  D 
scopi  vero  pluvialibus^  presbjteri,  diaconi,  et  sub« 
diaconi  planetis. 

cf  Ista  diecardinales  non  veniunt  ad  reverentiam 
papee,  sed  immediate  in  ipsa  cathedra  deponunt 
cappam  de  scarleto. 

€c  Et  est  sciendum  quod  ista  die  dominus  papa, 
antequam  vadit  ad  ecclesiam  seu  capcllam  pro  offi- 
cio  faciendo,  bisvenit  adfeneslramproindulgenlia 
more  solito  populodanda,videlicetdemanesemeiy 
secundo  cum  ad  capellam  vult  ire  pro  officio  faciendo; 

•  Uuc  spectant  verba  Petri  Amelii  in  cap.  76  : 
Sscundum  dominum  Jacobum  Gaietani  juntor  presby* 


et  qualibet  vico  portat  pluviale  rubeum  et  mitram 
planam  de  garncUosineaurificiis  ;  qua  indulgentia 
secundo  data,  vaditad  cameram,  etibideponitpiu- 
viale  ;  et  recipitcappam  de8carletorubeo,apertam 
a  medio  pectoris  usque  ad  pedes,  et  eamdem  mi- 
tram  albam  et  planam  de  garnelio  absque  auriii« 
ciis  et  perlis  in  capite  portans,  cum  cardinalibuB 
intrans  capellam  pro  officio  faciendo.  » 

Tunc  junior  •  presbyterorum  cardinalium  ferat  ad- 
ornatam  capsidem  cum  domino  corpore  hesterao 
die  reservato;et  sio  subdiaconus  cum  populi  cruca 
processionem  praecedente,  omnes  discalceati  sine 
cantupsallendoad  ecclesiam  BanctffiGrucis,quaB  eBt 
in  Jerusalem,ubi  statiofieri  debet,  ordinate  prooe- 
dant,quandodominu8  papaest  Lateranensi^quando 
autem  illuc  pervenerint,  ingrediantur  ecclesiam  sina 
cantu,  et  prostrati  in  medio  ecolesie  diutius  orent. 
Presbyter^qui  portat  corpusDomini,  pooat  iliud  in 
secretario,  dum  dominuB  papa  praiparat  se.  lUo  prfle- 
parato^  reportetilludantepapam  in  prooeBsione  ad 
altare.  Surgentes  flib  Oratiooe  dominuB  papa  cum 
clero  iotret  secretarium,  et  flibBtracta  planeta  cum 
palUo  sedet  in  sede  sua,  et  lotis  pedibus  ministri 
calcient  eum,  non  sandalia»  aed  quotidianacalcia- 
menia.  Veniens  adfaldistorium  dicit  Nonam,et  poBt 
paululum  reindutuB  plfltneta  et  pallio  praseunte  [AL, 
prsecedente]  eumcum  cruceetEvangelio  sinelumina* 
ribus,cum  incenBo,ordinatecum  silentio  ad  aitare  pro- 
cedunt.Ettuncomnes  prostratisuper  tapetia  strata 
diutusorant.  Interim  cummini8tri....capellam  unam 
tantum  tobaleam  8indonem,nonaurifigiatam,exten« 
dunt8uperflLltarenudatum.Completavero3670ra* 
tione  nihil  aliud  dicat,nec  etiam  coofessionemfaciat ; 
sedpontifex,  deosculato  siltari,  ascendit  sedem  me- 
dium|more  8olito;et  subdiaconus  statim  procedit  ad  le- 
gendum,  et  sine  titulo  et  sine  reverentia  et  osculo 
pedum  in  modum  lectioois  sic  iacipiiiHtge  dicitDo- 
minus:  In  iribulatione,  etc.  GmoeB  iectiones,  tam 
hodiequflim  in  dieSabbati,  leguntur  in  modum  le- 
ctionis.  Qua  finita,  cantatur  Tractus  Dominetaudivi ; 
et  finito  tractu,  dicitpontifex  Oremus,  et  diaconus» 
scilicet  prior  diaconorum,  FUctamus  genua,  postea 
alter  diaconus  qui  aBsistit  papse.  Levale,  et  dicat 
Orationem  Deusaquo,cic, ;  qua  finita.  diaconus  si- 
militer  sine  titulo  legataliam  Epistolam  :  In  diebus 
illis,  dixit  Dominus  ad  Moyten,  etc.  Lectione  com* 
pleta,  cantatur  tractus,  Eripe  me,  etc.  Antequam  fi- 
niatur  Tractus»  diaconuBPassionemdicturus  debet 
exuere  planetam>etearoplanctam  admodum  Btolas 
recipere  debet  super  humerum  Binistrum,  itaquod 
capita  eiusfirmentur  ad  latuB  dextrumquasiretro. 

Notandum  quodinprincipioPassionBpapa  surgit 
decathedra,et  deposita  Bibi  mitra,  stat  pedes  con- 
traaltare  circa  medium  ;  qui»  sustentans  se  super 
illud  retro  in  scapulis,  respiciens  ad  illum  qui  iegiC 
Passionem,  junctis  antepectusmanibus ;  etsic  sem- 
per  stat  quosqueperveniat  ad  locumPassionis  ubi 

ter  cardinalis  corpus  Chrisii  anliquitus  ad  altare  por» 
tare  consuivit. 


1215 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


me 


dicitur  Et  tnclinato  capite,  etc,  Et  tunc  papa  genua  A 
flectit  ibidem  versa  facieadaltare,statque  genuile- 
XU3  per  tantum  spatium,  quod  semelpossitdiciPa- 
ter  fto5/er.Posteasurgit,  et  stat  sicut  prius.Similiter 
et  onmes  aiii  faciunt.  Quo  finito,  diaconus,  facta 
reverentia  coram  aitari,  sine  Benedictione  et  pedis 
osculo  procedat  cum  Evangelio  sine  faculis  et  sine 
incenso  ;  et  ascendens  nudum  pulpitum,  non  dicat 
Dominus  vobiscum,  sed  simpliciter  dicit  PassioDo- 
mini  nostriJesuChrisli,  elc. ;  et,nullo  respondente, 
legat  In  illo  tempore  egressus  est,  etc.  Gum  autem 
ventum  fuerit  ad  eum  locum  ubi  dicitur  Tradidit 
spiritum,  statim  diaconus  genuflectit  ad  Deum,  et 
omnes  similiter,  et  stant  genibus  flexis  quantum 
dici  posset  Pater  noster,  Tuoc  surgens  diaconus  et 
alii,  et  prosequitur  ut  inclioaverat  Passionem.  Gum  q 
autem  ventum  fuerit  ad  eum  locum  ubidiciturPo5l 
hcsc  autem  rogavit  Pitatum,  acolythi  repraesentent 
ex  more  thuribulum,et  pontifex  imponat  incensum, 
quod  acolythi  portant  ad  Evangelium,  et  portant 
etiam  faculas  accensas.  Finito  vero  Evangelio, 
roportatur  liber  cum  incenso  deosculandus  ponti- 
fici. 

368  ^osi  hsec  secundum  modernos  consuevit 
fieri  sermo  per  aliquem  magistrum  in  theologia, 
vel  praelatum  ;  et  ille  qui  facit  sermonem,  genibus 
flexis  ante  papam  petit  Benedictionem,  sed  nou 
deosculatur  pedem;  sed  habita  Benedictione,  et 
recepta  indulgentia  pronuntianda  per  sermonem, 
vaditad  locum  solitum  pro  sermone  faciendo.  Gum 
autem  fit  sermo^  papa  scdet  in  cathedra  nuda  ante  r 
altare,  tenens  mitram  in  capite.  Quosermone  finito, 
non  dicitur  Confiteor,  sed  statim  ille  qui  fecit  pro- 
nuntial  indulgentiam  de  mandato  et  auotoritate 
papffi^  verbi  gratia  septem  annis  et  septem  qua- 
dragenis. 

Notnadumquodpriordiaconuscardinalis,  qui  as- 
sistit  papae  a  dextris,  in  istis  Orationibus  dicit  Fle- 
ctamus  ^enua,  etsecundus  dicitL«t;a(6;quodpostea 
dicit  secundus  Flectamus  genua^  et  tertius  diaconus 
dicWLevate  ;  quodtertiusdiaconusposteadicitF/e- 
otamus  genua,  et  quartus  respondet  Levate,  et  sic 
usque  ad  ultimum  ;  et,  si  oportet  repetere,  ad  pri- 
mum  diaconum. 

Timc  pontifex  surgens  dicit  has  solemnes  Oratio- 
nes,  Oremus,  dilectissimi  nobis,  etc.  In  hac  igitur 
Oratione  pro  JudaeisdiciturOrmuSfSednon  dicitur  ^ 
Flectamus  ^enua,quia  ipsi  hac  die  Domino  irridendo 
genuaflectebant.  IdeoEcclesiaiUorum  exhorrescens 
facinus,  pro  ipsis  non  flectit  genua  in  Oratione  Om- 
nipotens,  etc.  Finitis  Orationibus,  procedit  pontifex 
ad  altare  ;  etstans  addextrumcomualtarisaccipit 
crucem  a  ministris  sibi  prfleparatam  sindone  munda 
coopertam  ;  et  discooperiens  eam  a  summitate,  ele- 
vatis  manibus,solus  incipit  Antiphonam,jE^cc6  lignum 
crucis,  adjuvantibus  eum  in  cantu  qui  assistuntei. 
Gum  autem  Venite  adoremus  cantaverint,  omnes  pro- 
strati  reverenter  adorent,  et  usque  ad  terram  se  in- 


clinent  ;etrepetitur  Antiphona^  Eccelignum,  etc,  a 
cantoribus  in  choro.  Iterumpontifexpaululumpro- 
cedens«  etcrucem  ad  medietatem  discooperiens,  am- 
plius  elevatis  manibus,  exaltando  vocem  eamdem 
Antiphonam  soius  incipit,  in  cantando  juvantibus 
eum  qui  circa  ipsum  sunt,  et  secundoacantoribas 
Antiphona  repetitur.  Ettertioprocedit  pontifexante 
altare,  discooperienscrucemtotam,  erectis  sursum 
manibus,  ullius  incipit  Eeee  lignumcrucis  ;  et  tertio 
acantoribusrepetiturAntiphona ;  ettertiodumcan- 
tatur  Venite  adoremus,  adoratur  ab  omDibus.  Tunc 
pontifex  cum  chirothecis  nondum  extractis  deponit 
manibus  suis  crucem  super  stratum  pallium  et  mun- 
dissima  linteamina  369  ^^  radicem  altaris,etdis- 
calceatus  tertioprostratussolus  crucem  adorat.  Qao 
facto^  revertitur  ad  sedem  suam,  et  ibi  recipit  de- 
posita  calciamenta. 

«  Notandumquod  dominusGregoriusIX,  necooD 
dominus  Urbanus  VI,  Romani  pontifices,  nunquam 
voluerunt  se  discalceare  in  cathedra  prope  altare, 
creditur  quod  propter  reverentiam  altaris,  quiaambo 
devoti  erant;sedinaUa  magnacathedraetiam  nuda 
longe  ab  altare,ubi  consueverunt  se  induere  in  solem- 
nitatibus.Posteaomnes  cardinales  discalceati  in  locis 
suispereorumfamiliares,  nudispedibus  vaduntbiDi 
ad  adorandum  crucem  secundum  ordinem  suum,  et 
non  flectunt  genua.  Similiter  et  omQss  alii  ibidem 
praesentes  eo  modo  eamdem  crucem  adorant.  > 

Postmodumomnischorusordinateadorent.Interim 
autemcantorescantentvicissimil^io5,repetente85ait- 
ctusDeus,sanctusfortisMc,,kik\x^YiOTidLm.Pi3fulemeya 
quiaeduxitedeterra*  Quidultra  debuifacere,  cum  toto 
improperio;et  ahas  Antiphonas,^  (ioremfu  te,Chritte, 
Crucem  tuam,  et  Salva  nos,Christe,salva;  et  Psalmus, 
Deus  misereatur,ei  Hymnus,  PangCy  et  Crux  fidelis. 

«  Finita  adoratione  crucis,sacrista  vel  aliusad  hoc 
deputatusdeponitcrucemin  suoloco  8uperaltare,et 
accenditluminariain  altare,  et  pecuuiam  oblatamiD 
crucis  adoratione  sacrista  recipit  sola  hac  die  qao- 
niam  suaest;  inaliis  veroestcapellaDi.Ipsaergocra- 
ce  ita  coUocata,  dominus  camerarius,  vel  alius  ejus 
gerensvices,  aUam  crucem  portat  eztraregias,  eo- 
mitantibus  eum  clericis  camerad  et  capellae,  ad 
adorandum  aliis. 

a  Notandum  *  quod  temporibus  RomanorompoD- 
tiBcum  Joannis  XXII,  Benedicti  XII,  Clementis  VI, 
Innocentii  VI,  Urbani  V,  Gregorii  Xf,  et  Urbani  VI, 
fuitobservatum  quod  papa  reversus  ad  cathedram,ut 
hicdicitur,in  ea  standoresumpsitplanetamnigram 
et  pallium  cumspinulis  demanudiaconicardioalis 
qui  dixit  Passionem ;  et  sic  progressus  ad  altare  sioe 
mitraetsine  con/essioneconsueta,  assistentibussibi 
duobus  diaconibus  cardinalibus,deinde  1  vit  cum  cmce 
et  luminaribus,  etincenso  ad  armariolum,  seucopbi- 
num,inquohesternadie  fueratcorpus  Christi  cum 
calice  reservatum.  Etitafuit  hactenus  observatum, 
quod  Romanus  pontifexemet370^flL™&nolumsea 
cophinum  vadi  t,e  t  corpus  Christi  portat  ad  altare  caci 


HeBC  apud  Petrum  Amelii  in  cap.  76. 


1217 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


i2lB 


illa  tobalea  de  serico  coopertum  cum  uno  capite,et 
cumalioquodsibipendetsuperhumerucQsiQistrum)) 

«  HisfiQitis,pontifex  chirothecis  depositis,  quas 
ampliusQOQresumit,  etlotismaQibus,  accruce  ]o- 
cata  inter  faculasin  aitare,vel  a  altare  iugrediatur. 
Presbyter  cardiualis  portat  corpus  Christi,  et  pouit 
super  altare,  et  domlQus  papa  aperit  capsulam,  et 
cum  mauu  accipit,  etpouitcorpus  iupateQa  :quam 
accipit  diacoQus  a  subdiacoQO,  ettCQet  iQ  maQu;et 
diaconus  offert  ei  in  patena  Corpus  Domini,  quod 
pridie  fuerit  reservatum.  Quod  accipieus  coUocet 
super  corporale  abeodem  diacono  prius  super  siudo- 
nemexpansum.Ofrerateicalicemsimilitercumpuro 
vino,  et  subdiaconus  offerat  ampullam  cum  aqua, 
quampontifexvinocommisceat,utrepr8BS6ntetquod 
eo  die  emanaverunt  sacramentaecclesiae,  videlicet 
sanguis  et  aqua  de  corpore. 

aNotandum  quod  in  Missa  istain  officio  capellani 
servit  papas  unus  presbyter  cardinalis,  vel  ille  cui 
Papamandavit,vel  cui  priordiaconorumexprcecepto 
Papse  hoc  facere  commiserit.  » 

Inquibusdamvero  ecclesiis^  purum  vinumhodie 
sine  aqua  ofifertur,ut  in  puro  et  forti  vino  crudelitas 
JudaBorum  repraesentetur,  et  asperitas  passionis 
Christi.  CoUocato  autem  calice  de  consuetudine  ad 
latus  dominici  corporisa  diacono,  offerat  eiincen- 
sum  ;  et  pontifex,  ut  mos  est  utrumque  adoleat : 
deindeinclinatseantealtareorans,et  dicens,  In  Spi- 
riiu  humilitatis  ;  et  erectus  pontifex  vertit  se  ad 
populum,  dicens  Orate,  fratres.  Deinde  dicatplana 
voce,ut  moses^Per  omnia  sxcvla  sceculorwn,  Ors- 
mus.  PrcBceptis  salutaribus,  Pater  nosterj  etc.  Oratione 
Dominica  completa,  dicat  hanc  Orationem  in  eadem 
nota,  Libera  nos,  qucesumuSy  Domine,  ab  omnibus 
malis,  etc.  Responso  autem  Ament  frangit  Hostiam 
secundum  consuetudinem,  ponens  de  ea  in  calice, 
nihildicens.  Sanctificaturenim  vinum  nonconsecra- 
tum  per  corpus  Domini  immissum.  Pax  Domini 
non  datur.  Agnm  Dei  non  cantatur,  nec  pacis  oscu- 
lom  datur,  nec  Postcommunio  cantatur.Communicat 
autem  37 1  ^olus  pontifex  sine  ministris,  non  ad 
8edemsolemniter,sedibi,tantumeodie  ante  altare, 
ob  humilitatem  reverentiae  diei  et  passionis  Christi ; 
c  perfundit  in  calice,  et  ipse  sumit»  et  postea  cum 
aquainbasilibus.  Deinderediensadsedem,  exuatse, 
etcomclericissuisdicatVesperos  prseteriti  diei,  non 
caQtaQdo,sedrecitaQdo.Antiphana,Ca/tcem5a^u<art«, 
usque  in  flnem  sine  lectione,  sine  Hymno,  et  sine 
Versiculo ;  ad  if o^nt/lca^^Antiphona,  Cum  accepisset 
are/«m  ;aiiaAntiphona  Magnificat,  Ait  Latro  ad 
UUronem,ei  in  aliis  omnibus  non  dicitur  Gloria  Patri. 
Qoibus  expietis,  dicatur  Christus  factus  est  pro 
nolns,  etc,  totum  ;  postea  sine  Kyrie  eleison,  sub 
silentiodicatur  Pa/er  noster;psalmuBMiserere  mei, 

•  Forte  ad  altare  progrediatur,  ubi  scilicet  repo- 
situm  fuerat  Christi  corpus  ex  praBmissis. 

^  Petrus  Amelii  scribit,  in  cap.  76  :  /n  quibusdam 
vero  Ecclesiis,  seeundum  dominum  Jacobum  Gaietani 
pvrum  trinum  sine  aquaofertur,  utin  puro  et  forti,eic. 

^  Quttdam  hic   supplet  Petnis  AjneUi  :   Et  non 


A  Deus,  et  Oratio  Respice,  .etc.  His  omnibus  expletis, 
quisque  cum  pace  et  absque  confabulatione  ad  in  vicem 
rever  titur  ad  propria.  Domin  us  papa  eo  die  non  ccenat 
cum  capellanis,  nec  capellani  cum  eo ;  sed  qui  velit 
ccenare,  coenataliquiscumquo  vult,  et  quando  vult. 
Itemdeseroadofficium  Matutinorum  papa  venit 
ad  capellam  cum  cappa  clausa  de  scarleto  rubeo, 
foderata  de  herminis,  clausa  a  medio  pectoris  sur- 
sum,  et  aperta  deorsum.  Cocullam  semper  tenetsu- 
per  caput,  et  sioe  mitra  in  cathedra  nuda  sedet ; 
nec  diaconi  cardinales  sedent  ante  pedes  ejus  iniis 
tribus  Matutinis,  Qeque  iu  hne  dat  BenedictioQem 
iQ  ipsis. 

XCIV.  Ordo  officii  de  Sabbato  sancto 
Sabbato  saQcto,  hora  sexta,  a  miQistris  ecclesias 

g  igQis  excutiturde^  crystallo  sive  lapide,  et  acceu- 
ditur.  JuQior  presbyterorumcardiualium,  sacris  iu- 
ductus  vestibus,  cum  cruce,  aqua  beuedicta,  et  iQ- 
ccQso,  beQedicit  novum  ignem«  Oratio  :  DeuSt  qui 
per  Filiumtuum,  angularem,  eic.  Domine  Deus,Pa- 
ter  omnipotens,  lumen  indeficiens,  eic,  Domine  san- 
ct€,Pateromnipotens,  cetemeDeus,  Benedictionibus 
nobis,  etc.  Veniat,  qumsumus,  omnipotens,  etc. 

Benedicto  igne,  aspergatur  aqua  benedicta,  et 
adoleatur  incenso  deipsoigne  in  thuribulo  posito. 
Deinde  diaconus  junior  37  2  diaconorum  cardina- 
lium,  dalmatica  indutus,  venit,  et  de  manu  mini- 
strorum  accipit arundinem  trium  cubitorum  et  dimi- 
dii  cubiti,  triplicem  candelam,  quam  de  novo  igne 
illuminatam  imponit  arundini,  comitantibus  eum 

p  subdiaconibus,  cantoribus  et  reliquis  de  clero  cum 
populoprsBcedentibusministriscum  cruce  etincen- 
80,  stans  in  porta  ecclesieB,  elevatis  paululum  ma- 
nibus,  dicit  raagna  voce  Lumen  Christi /vespondent 
alii  Z>eo  gra/ia5.  Proceditusqueadostium  chori,  et, 
elevatis  manibus  amplius,  excelsius  dicit  Lumen 
C^rt5lf  ;respondentibusiterum  Deogratias,  Procedit 
usqueadmediumchori;  et.  plus  elevatis  manibus, 
tertio  altius  dicit  Lumen  Christi,  respondentibus 
omnibus  Deo  gratias,  Ascendit  ad  omatum  pulpi- 
tum,etilluminatomagnocereo,  et  incensato  libro, 
incipit  aiisolute  Benedictionem  cerei :  Exultet  jam 
angelica  tuba  ccelorum,  etc,  sicut  in  libris  habetur 
Omnia  luminariadebentesse  exstincta,  ut  de  novo 
igneaccendentur.Interim  autem  dumcereus  bene- 
dicitur,  pontifexdicat  tertiametSextam  in  camera 

D  sua  ;Nonamverodicatin  ecclesia.  Dictis  ipsis,  cal- 
ceatus  induitur  omni  ornatu  suo  quadragesimali, 
episcopi  pluvialibus,  presbyteri  etdiaconiplanetis ; 
sulKiiaconi  vero  non  planetis,  sed  tunicis  induuntur 
ut  compositi  induti  sint,  ut  magis  expediti  ad  le- 
ctiones  legendas.  Tuncpontifexcumomnibus  egres- 
sus  a  sacrario,prflecedente  eum  subdiacono  cum  cru- 
ce,  et  alio  subdiacono  cum  Evangelio,  processio- 

cum  calamo,  sed  cum  calice  sumit  sanguinem,  et  vt- 
numpost  sumptionem  sanguinis  in  calice  funditur  per 
saeristam. 

d  Non  probat  hoc  Zacbarias  papa  in  epistola  12, 
ad  Bonifacium.  Idem  tamen  legitur  apud  Petrum 
Amelii,  cap.  77. 


APPENDIX  AD  S.  GREGOWt  MAGNI  LITORGICA  OPERA. 


I>t9 

naliter,  cum  silentio  tamen,  procedit  ad  altare  ;  et  A 

facta  reverentia  ad  ornatum,  ascendit  sedem,  cir- 

cumsedentibus  hinc  inde  juxta  ordinem  suum  omni- 

bus.  Finita  benedictione  cerei,  subdiaconus  ascen- 

densambonemincipit  legere  leciionem  sine  titulo; 

In  pnncipio  creavit  Deus  cmlum  et  terram.  Eo  vero 

complente,  si  dominus  papa  velit,  Graecus  subdia- 

conus  eamdem  Grcece  relegit.  Qua  completa,  dicit 

pontifex  Or<?mw*;  diaconus  qui  esta  dextris  Fle- 

ctamusgenua;  et  postpaululum  alter  diaconus,  qui 

est  a   sinistris,  Levate.  Deinde  sequitur  Oratio,  et 

reliquae,  prout  in  Ordinario  continentur. 

Et  inlelligendum  estquodin  Sabbato  sancto  in  toto 

officio,  quod  agilur  ante  Missam,  utendum  est  vio- 

laceo  colore,  hoc  excepto,  quod  diaconus  qui  can- 

tatBenedictionemcerei  indutus  estdalmatica:sub-  g 

diaconus,  vel  subdiaconi,  qui  illa  die  erunt  induti, 

tunicellis  utunturalbis ;  sed  Benedictionecerei  373 

cantata,  diaconus,  amota  daimatica,  assumitplane- 

tam  violacei  coloris,  et  tenet  eam  usque  dum  in- 

choatur  officium  Miss» ;  suddiaconl  vero  non  mu- 

tant  vcstes. 

XCV.  Officinm  in  die  sanctx  Paschx  resurrectionis 

Domini, 

DominicasanctaPasch®statioad  sanctum  Joan- 
nem  Lateranensem.  Summo  mane  dominus  papa, 
dicta  Prima,  vadit  in  basilicam  sancti  Laurentii,  qusB 
dicitur  Sancta  Sanctorum.  Posita  ibi  capella  in  fal- 
distorio  prius  orat ;  postea  induitur  a  diacono  et 
subdiacono  usque  ad  dalmaticam.  Tunc  surgit  et 
ingreditur  ad  Salvatorem,  aperitque  imaginem  Sal- 
vatoris,  et  deosculatur  pedes  ipsius  imaginis.  Tune  G 

venitadaltaresumenscrucem queeposita  estibl 

a  capellanis  ;  et  tenendo  eam  in  manu  cantat  voce 
convenienti  Antiphonam  SurrexitDominus  desepul- 
crOfquipro  nobispependit  in  %no,aZ/e/ti^.CapeIIani 
quiassistuntet juvant  eum  in  cantando,  duabus  aliis 
Ticibus  ipsam  Antiphonam  reiterando,  et  semper  al- 
tius  imponendo,  sicut  primo  incipiat.  Deinde  rever- 
titurad  faidistorium.  Omnes  diaconi  cardinaleslbi 
esse  debent,  et  prior  subdiaconorum  cum  omnibus 
subdiaconis  decapeila,  etomnesalii  capeIlani;preB- 
dicti  vero  diaconi  induuntur  dalmaticis,  subdiaconi 
vero  tunlcis,  alii  vero  capeliani  albis  togis.  Tunc 
dominus  papa  sedens  in  faidistorio,  prior  diacono- 
rum  flectens  genua  sua  coram  ipso,  dat  osculum 
pacis  ;  sed  prius  osculatur  pedem.  Tunc  dominus  d 
papa  dando  pacem  dicit  Surrexit  Dominus  vere  ; 
respondetiilequiaccipitjSfa/jparu^^  PetroseX  ipse 
diaconusrevertituradfliumjuxta  papam  in  locum 
suum.PostheBcomnesdlaconietsubdiaconi,  et  alii 
capellani  etcieteri  ordines  carise  recipiunt  pacem  a 
summo  pontifice,  et  vicissim  dant  et  recipiunt  pa-* 
cem,  a  primo  tncipientes  veniunt  usque  adal^ 
timum« 

Deinde  doiainiis  papa  induet  st  i^a&eteaUba ;  tl 
redimitus  mitra  cum  omnibus  aliis  ordinibus  d69oefl» 
ditde  palatlo,  pnBparatis  equis  cum  mappuUts  aibis 
tuper  8eIlam»coronatu8;equitatque  cumfrooMsiona 


ilS« 


ad  sanclam  Mariam  Majorem.  Gumautemvenerit  ad 
Merolanam,  quidam  scriniarius,electasabomnibus 
scriniariis  Urbis,dicit  aitavoce  Jubcdomne,  bene 
dicere,  Pontifex  benedicit  ei.  Item  scrioiarias :  In 
ecclesia  sanctx  Marix  dominx  nostraSydXcii  cantando 
hac  voce  Bapiizati  sunt  tot  mascuLi  et  tot  femince. 
Pontifex  respondet  374  Deogratias.  Eodem  modo 
fitsecundaferiaad  sanctum  Petrum;tertia  ad  san- 
ctumPaulum.Cum  autem  venerit  dominus  papa  ad 
sanctam  Mariam,  ibi  fitstatio.  Statim  descendit  de 
equo,  deponit  coronam  de  capite,  quam  dat  dextra- 
toribus,ut  diligenter  serventeam.Caaoniciecclesis 
cum  thuribulo  et  incenso,  et  aqua  benedicta»  susci- 
piunteumcumProcessionecantando  ;  sed  pontifex 
ponit  incensum  in  thuribulo,  et  aspergit  aquam  super 
populum;  deinde  intratecclesiam,  etorat ;  et  vadit 
ad  locum  prmparatum,  ascendit  ad  sedem  suam,  et 
dicit  Tertiam. 

FinitaTertiasresidentedominopapa  induto  usqae 
addalmaticam,  priorepiscoporum  accedensadeum 
recipitpacemabeo,etredit  adlocumsuum.  Deinde 
secundus  episcopus,qui  rediens  dat  pacem  pr  iori  suo, 
etstatjuxta  eum  infilo.Sic  faciunt  omnes  episcopi 
cardinalespresbyteri.  Posteapraefectus^seaatores,  et 
omnes  ordines.  His  peraclis,  surgunt  duo  subdiaconi 
basilicarli,  etaccipiuntpriorem  subdiaconorumreli- 
giosorum  sustentantes,  acdeztranteseum  abintroita 
secretarii  usque  ad  medium  secretarii  aute  pontificem, 
qui  alta  voce  dicit  Jube,  domne^  benedicere.  Pontifez 
benedlcitei.  Deindeparumproducunteum,  etiteram 
dicit  Jube,domnefienedicere ;  et  iterum  beQedicitPro- 
grediturante,  et  dicit  JubCt  domne,  benedicerey%i  ile- 
rumbenedicit.Tunc  ilie  subdiaconus  dicitiribus  vici- 
bus,  Servi  Domini  nostri  Jesu  Christi^  qualibet  viee 
Tocem  exaltando.  Deinde  statim  subj  ungit  DomiwaS. 
sancti Adriani  diaconus  cardinalis  legcU  Evangeliuau 
Dominus  Joannes  dominipapasubdiaconus  et  capellaau 
legat  Epistolam,  J.  primicerius  et  ccUeri  cauiores  m- 
tent.  Tunc  surgens  dominus  pontifex  a  duoboi 
diaconibus  sustentatus  in  Processione  progreditor 
sicutmos  est.  Mappularii  in  introitu  ecclesiie  habent 
mappuIIameztensam,quamportantsupercapat^iii 
usque  ante  altare.  Cum  intratpresby  terium  ecciesia« 
mansionarius  praeparat  eidem  arundiaem  cum  oereo 
accenso,  quem  accipit  et  ponit  in  stupa  super  c^Mti 
coIumnarum,qufle  ibi  stanU  Gam  venit  ad  primice* 
rinm,  primicerius  deponitmitram»  et  oscuUtur  sci* 
pulam  deztram,  qui  beaedicit  ei»  cum  veaerit  aiiia 
aitare.  Mappuilarii  auferuat  mapuUam  super  ctpat 
ejus  ;deiadeceIebratofficlum>  sicut  consuetum  tft ; 
etlaudes  proferuatur,  sicatiaPol/ptycliohabeatur. 
la  secreta  vero  desceadeatduo  diaconiante  altarei 
^^HeidvLO  subdiacoaiordinateataDtes  comsika- 
tio.  Cumpoatifez  dicitP^omntas^etito  sweulorum, 
aullus  ei  respoadet  Am«ii«  sediaaipitPaicriieilfr^el 
cffitera  qnm  saqonntor.  Finita  Missftf  oofoiiatori  ll 
retertittir  ad  palatlum. 

Scieaduni  ^uod  qoando  doainus  papafali  dis  bqa 
vaditadsan€tanlUriMilliij«iaHii#sMla| 


liii 


kmm  (mtnm.  -  xrv. 


iiii 


piunt episcopi et  presbjrteri cardinales  in porticu ante  A  vigiliarum  PaschsB facimus.eodemmodo facere debe- 


basilicam  sancti  Laurentii  de  paIatio,ubi  fiunt  exami- 
nationes  episcoporum  electorum  ad  Missam. 
XCyi.De  Sabhatoptnmo  infra  Pascha. 
IstoSabboto  statio  ad  sanctum  Joannem  Latera- 
nensem.Hac  die  dominus  papa  debet  ibi  Missam 
cantare,ibique  mutatur  Graduale  in  A  lleluia jmsuis 
Versibus.Dum  Agnus  Dei  a  schola  cantatur,  domi- 
nus  papa  expendit  agnos.Primo  dat  episcopis,  se- 
cundo  presbyteris,  tertio  diaconibus  indutis  para- 
mentis  propriis,etponit  agnosin  mitra  eorum  ;et 
osculantur  genu;et  idem  alii  prselati,  si  parati  sint. 
Si  vero  non  siot  parati,  et  alii  qui  veniunt  ad  reci- 
piendum  agnos osculantur  pedemiCtiamsiessetrex, 
quiimmediatepostcardinales  venit  ad  recipiendum 


mus,exceptoquod  neccereus,nec  ignis  benedicitur. 

Omnibus  igiturpr»paratis,subdiaconis  proceditad 

legendum,  et  sine  titulo  inciuit  Jectionem.  Prima« 

Tenlavit  Deus,  etc.  Qua  finita,   dicit  pontifex,  vel 

sacerdos,  Orationes^  sine  Flectamus  genua.Dim  qut 
A  brahcB. 

Finitislectionibus,  Tractibus,  et  Oratioinbus,  et 

omnibus  lampadibus  ecclesiaB  tunc  acccnsis,pontiflBz 

vel  sacerdos,descendit  ad  fon  tes,  pr»ccdentibus  eum' 

clericis  litaniam  decantando,  et  Tractum  Sicutcer- 

veis.Quibus  expletis,antequamintretad  Benedictio- 

nem,dicit  hanc  Orationem, Concerfe,  qucesumus^om'^ 

nipotens  Deus,  ,eto.    Oratione   completa,  sequitur 

Benedictio  fontis,  prout  in  Sabbato  sancto  habetur. 


cande]as,tenens  et  palmametagnos.Et  danturduo  j^  Et  post  celebrationem  baptismi,  pontifez  et clerus 


cuilibet  preelato,  et  aliis  unum.  Notandum  tamen 
quod  antequam  prior  presbyterorum  cardinalium 
recipit  paramenta,  recipit  pacem  a  praelato,  cele- 
brante  illo  coram  papa;etipsa  data,yadit  adparan- 
dum  se,  prout  alii  cardinales  presbyteri.  Nec  fit 
sermo  illa  die;sed  si  ipse  papa  celebraret,fiteod)em 
modo. 

Finita  Missa,  dominus  papa  redit  adpalatium  : 
Teniens  ad  domum  in  qua  comedere  debet,ascendit 
ad  sedem  suam,manibusablutis,dataBenedictione, 
mensa  ante  eum  posita.AcolythuSfCUjusesthebdo- 
mada  serviendi,  accipit  tobaleam  ;  manibus  vero 
suppositis  accipitbacileplenum  de  illisagnis,etve- 
Diens  ad  ostium domus  dicit  alta  Yoce, Domine.Do- 
mine,istisuntagninovelli,quiannuntiaueruntaHel' 
fttta,  modo  veniunt  adfontes,  repletisunt  charitate, 
a^/tf2ttia,etinclinatse.TuncpaululumprogredienspIus 
alte  dicit  idem;tertio  progrediens  stans  coram  sum- 
mo  pontifice  altius  refert,Domtn^,  Domine,  isti,  sunt 
agni^eic,  Post  haBc  ponit  bacile  in  mensa.  Dominus 
papa  expenditillosagnosperfamiliamsuam;sedpri* 

mo  376^^^^A^^^^^^u^«^^P®^^^^^^  et  acolythisjet 
omnibus  aliis. 

ICVII.  Quomodofiuntagnus  Dei  cerei,ete-. 

Diecama»quomodo  ipsi  agni  fiant.  Acolythi  red- 
pkmt  earammundamabaltaribeatiBsimiPetriprin- 
dpit  apostolonimi  et  conficiunt  illam  ceram  oum' 
chrismate  quod  remansitanno  pr8Bterito,etimponunt 
iUa  sigilla  in  formuiis  propter  hoo  adinventis. 

Oominioa  OotavaPaschse.  OreLtio^Prcesta,  qtuBSu» 


nm$i  amnipotent  Deua,etc.  In  iiiisvero  diobus,  qui  ^  catur« 


ingreditur  ad  sacrarium.  Indutu9  vero  solemniter 
rubeis  vestimentis  oum  omni  apparatu  et  litania  pro* 
cessionaliter  procedit  ad  altare.  Finita  lectione,  et 
Kyrie^  eleison,  post  oonfessionem  statim  pontifex 
ascendit  ad  sedemauam^  et  dtoit  solemnitgr  Sioria- 
in  eoscelsis  Dee.  Qua  ftnita>  dicit  Pax  voinr,dem^ 
37  7  aeqaiiur  Missam  ordine  suo.  CPedo  non  dioitur, 
Offertorium  dicitur,et  Agnu9  Dei,  similiter,  et  paci» 
osculum  daiup,  et  Postcommunio.  Oratio,  prsesti», 
qussumus^ela, 

Urbanua  quintus  pro  magno  munere  misit  impe* 
ratori  unum  agnum»  cum  hia  versibua. 

BalsamuB  etmunda  cera  cum  chrismatf s^  unda 
CoDficiunt  agnum  quem  do  tibi  munora  magnum, 
Fonto  velut  natum  ;  per  mystica  sanctificatum. 
Fulgura  desursum  de|>eUit,  et  omne  malignam. 
FrQegnans  servatur.  sinevse    partus  liberatur. 
Porlatus  munde  servat  de   fructibusundas  ; 
Peccatum  frangit,ut  Christi  sanguis,  et  angit  : 
Dona  confert  mgnis,  virtutes  destniitigois. 

XCVlU.Quibus  diebutetsolemnitatibuscontueuerunt 

Romani  pontifieee Msearum  solemnia  m  persona 

celebrare» 

In  diebusetsoleamitatibusialrapotititcoiiMieiw» 
runtRomani  pontiflcesMissarumsolemniaceietNNurs: 
in  propria  persona;s6d  praedicare  oonsueverunt  ia- 
eisdem  diebus  et  soiemQitatibus  in  propria  personai 
quando  placeret,  et  facere  praedioari  ooram  se  per 
aliquemcardinalBm,prout  seqaitur;non  tamen  per 
alium  prflsdicatur  coram  dominoj  quam-par  oardi* 
nales,quaodo  dominus  papa  celelurai. 

In  prima  Oomina  de  Adventu  Domini>  etprflBdi% 


supersiat  post  Octavam  AsceDsionis^videlicet  sexta 
feria  et  Sabbato,  si  festivitas  alicujus  venerit,  de 
fasto  fsioimus  totum  offloiumMissiB  cum  oommemo- 
ratione  de  Dominioa.  Si  veronon  est  Asstum  de  Do- 
minioa,  facimus  totum  offlcium  MisBCB,  et  dioitur 
prsfatio  Qui  ascendem  super  omne8eatos,ei  nondi^- 
dUa  Gredoised  si  festum  aiiquod  in  isto  Sabbato 
venerit^totum  offlciumfacimusdefesto,  Missavero 
dicitur  de  vigilia,  cum  commemoratione  festi.  fio« 
dem  die  Sabi>ati  omnesjejunara  debant  devote) 

Hora  vero  nonaconveniunt  omnesin  ecclesiami 
•i  omneofflcium  velordinem,  sicutinSedMMownetb 


In  secunda  Dominica  Adventus,etprflBdioatur. 

la  tertia  Dominioa  Adventus^  qufls  vooaturDomi* 
nica  de  Qaudete,  et  prfladicatuis  etfaiabet  Vcsperoar 
prflBcedentes  papalessoiemnesoantandosioecclesia» 
et  daturpotuapost  Yesperosinaula.DieuBturauteflii 
Vesperi  papales^quando  dominuspapa»  oardiaaloB 
et  prsBlati  omnea^debent  esse  paratiJn  eodesia  au- 
temparati  non  sunt  cardinales  et  praeiati  iaVeq|)e« 
ris  nisi  dieantur  Vesperi  in  eodesia. 

In  nativitate  Domini  in  tribus  Missis  ;  et  babdi 
Vesperos  prflBcedentes  papales  solemnes  tantum  et 
habet  MMtrttminfpiipaleiet  non  prflBdicflCttir  iBfSie, 


im 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


mk 


licet  antiquitus  praBdicaretur  in  Missa ;  sed  commu-  A 
nicant  omnes  diaconi  cardinales  et  ofBciales  curisD 
de  manu  summi  pontificis. 

In  festo  sancti  Stephani  protomartjris,  etpraedi- 
catur. 

In  festo  sancti  Joannis  evangelistffi^et  praedicatur. 

378  I^  fcsto  Innocentium,et  praedicatur. 

In  Gircumcisione  Domini,  et  praedioatur. 

In  Epiphania,  et  praedicatur,  et  habet  Vesperos 
prsDcedentes  papales  solemnes,  etc. 

In  primaDominicapostOctaYam  EpiphaniaBiquae 
dicitur  Dominica  deNuptm,cum  estRomae^etprae- 
dicaturante  Missam. 

In  conyersione  sancti  Pauli,et  praedicatur. 

In  festo  Purificationis,et  praedicatur  anteMissam. 

In  Cathedra  sancti  Petri,  et  prsdicatur.  B 

In  Septuagesima,  et  praedicatur. 

in  Quinquagesima,  et  praedicatur. 

In  die  Gineram,  et  priedicatur. 

Inprima  Dominica  Quadragesimae^et  omnesDo- 
minicae  QuadragesimsD  suntpapales,  specialiter  Do- 
minica.qua  cantatur  L(Btare,Jeru8alem;e%i  ipsa  Do- 
minica,  in  qua  fit  solemnitas  rosae  aurefie;et  praedi- 
catur  in  eis.praeterquam  in  Dominica  de  Palmis,in 
qua,  quatenus  sit  papalis,  non  praedicatur. 

In  Dominica  de  Passione,  et  praedicatur. 

In  Domioicain  ramisPalmarumnonpraedicatur, 
sed  anteMissam  dantur  palmaebenedictffi  cardina- 
libus  et  preelatis  paratis,  et  aliis  tam  clericis^quam 
laicis;etfit  Processio. 

In  die  Jovis  sanclo,et  praedicatar  ante  Missam.      C 
Processus  generales  fiunt;et  etiam  aliqui  speciales, 
prout  expedit;et  in  Processibus  sunt  omnes  cardi- 
nales  et  praelati  curise  parati  in  albis. 

In  Parasoeve  non  praedicatur. 

In  Sabbato  sancto  non  prsedicatur. 

In  Paschatenon  praedicatar  hodie,licetantiquitU8 
praedicaretur;  sed  omnes  diaconi  cardinales  et  offi- 
ciales  curiae  communicant  de  manu  summi  pontifi- 
oi8,et  ante  Missam  fiunt  quaedam  solemnitates  tam 
de  adoratione  crucis,  quam  de  osculo. 

In  die  Lunaeincrastino  Paschae,  etpraedicatur. 

In  die  Martispost  Pascha,et  praedicatur. 

In  Sabbato  inAIbisconsueyitcelebrare  priorepi- 
scoponim  cardinalium,  yel  alius  cardinalis  coram 
dominopapa,licetantiquituspapa  celebraret.Etdic-  D 
to  Agnus  Z>d,parantur  cardinalessecundum  morem 
in  8U0  ordine,et  dantur  agnus  Dei  per  ipsum  papam 
tam  cardinalibu8,C8Bterisque  preelatis,  quam  379 
aliis;et  posteaMissa  finitur.Postmodumpapacome- 
dit  cum  capellanis,  et  fiunt  aliqu»  solemnitates,  et 
dantur  eis  agnus  Dei  per  dominum  papam. 

In  Annuntlatione  beat«  Virginis,  etpraedicatur. 

In  Dominica  qua  cantatur  Ego  sum  Poitor  bonus, 
et  pr»dicatur. 

In  festo  sancti  Marci,idest  in  litaniis  majoribus, 
Romee  non  prsBdicatur.  Sedhodie  non  servatur  de 


Missa  papali,  sed  celebrat  unus  cardiaalis,  papa 
praesente  et  cardinalibus. 

In  Ascensione  Domini,  et  praedicatur  ante  Mis- 
sam,et  habet  Vesperos  papales  prsBcedentes  solem- 
nes,  etc.  Et  Processus  generales  fiunt,  et  etiam  ali- 
qui  speciales^prout  expedit;et  in  Processibus  sunt 
omues  cardinales  et  praelati  curiae  parati  in  albis. 
Processus  yero  fiunt  ante  Missam» 

In  festo  Pentecostes,  et  Praedicatur,  et  habet  Ve- 
speros  papaies  praecedentes  solemnescantandosin 
ecclesia,  et  datur  potus  post  Vesperos  in  aula, 

In  die  Lunae  crastino  Pentecostes,  et  preedicatur. 

In  die  Martis  sequenti,  et  prmdicatur. 

In  Natiyitate  beati  Joannis  Baptistse,  et  praedica- 
tur,et  habet  Vesperos  papales  solemnes  prseceden- 
tes,etc. 

In  festo  apostolorum  Petri  et  Pauli,et  prsedicatur, 
et  habet  Vesperos  papales  praecedentes  solemnes. 

In  Gommemoratione  sancti  Pauli,etpreedicatur, 
et  habet  Vesperos  papales  praecedentes  solemoes, 
Rom2e,etc. 

In  festo  Niyis,  quod  estdie  quinta  Augusti,et 
prsedicatur. 

In  festosancti  Laurentii,  et  praedicatur,  ethal>et 
Vesperos  papales  preecedentes  Romse,  et  etiam 
alibi ;  si  moraretur  dominus  papa  juztaecdesiam 
sanctiLaurentii,  Vesperos  siquidem  solemnes  can- 
tandos  in  ecclesia  ;  etdatur  potus  praelatis  inaula. 

In  festo  Assumptionis  beateeVirgiais,et  prsdica- 
tur,  et  habet  Vesperos  papales  proecedentes  solem- 
nes,  etc. 

In  anniyersorio  summorum  pontificum  et  cardiaa- 
lium,quod  estquinta  die  Septembris,  non  pr»diet- 
tur. 

In  festo  Nativitatis  beatae  Virginis,  et  prfledicator. 

In  Dedicatione  sancti  Michaelis  in  Septembre,  et 
praedicatur. 

In  festo  omnium  Sanctorum,et  prsedicatur,  et  ha- 
bet  Vesperos  papales  praecedentes  solemnes. 

380 1^  anniyersario  omnium  aDimarum,  qood 
est  in  crastino  omnium  Sanctorum^non  pnBdieatnr. 

In  Dedicatione  basilicffi  Salyatoris.quie  estTldos 
Noyembris,etprfledicatur,et  habet  Vesperos  papalei 
praecedentes  Romae  solemnes. 

In  Dedicatione  basihcarum  apostolorum  Petriet 
Pauli,  quflB  estin  Octava  beati  Martini,  et  prsdia- 
tur  ante  Missam,  et  habet  Vesperos  papales  prsce- 
dentes  solemnes,  etc.  Et  Processus  generales  fiuot, 
etetiam  aliqui  speciales,  prout  expedit  ;  etinpro- 
cessibussunt  omnes  cardinales  et  praelati  paratiin 
albis.  Processus  non  fiunt  ante  Missam. 

In  anniyersario  Romani  pontificis  pmdecessoni 
semel,id  est  primo  anno  tantum^  non  proceditor. 

XCIX.  Additio  *  facta  tempore  Joannis  papx  XHl» 

In  anniversario  consecrationi.ii  seu  coronatioais 

Romani  pontificis,idem  Romanuspontifex  tototem- 

pore  suo  celebrat  Missam  papalem  de  illo  festo, 


*  Ergo  hoc  Ordinarium  scriptumfuit  ante  pontificatum  loannifl  XXII. 


1228 


ROMANI  ORDINES.  -  XlV. 


1226 


quod  eascilicel  dieanniversarii,occurril,  cardina-  A  siogulis,  Vesperis  el  vigilii»  pro  defunctis,  cum  no- 

vem  lectionibus,  el  cum  notasolemniterdecantatis, 
statuit  celebrari.  Ipse  Romanus  pontifex  assistenti- 
bus  sibi  cardinalibus,  ut  morls  est,  llissam  pro  da- 
functis  celebret  solemniter,  ipsa  die  ducentos  pau- 
peres  refecturus,  etvigintiquinque  reficiatcardina- 
lis  unusquisque,  nec  non  dominus  papa  ducentas 
Missas  faciet  decantari. 

Ordinavit  etiam,  de  dictorum  fratrum  consilio  et 
assensu,  ut  cum  Romanum  Antistitem  e  vita  mi- 
grare  contigerit,  diem  defuctionis  ipsius  382  <^i*- 
dinales  solemniter  etcum  nota  celebrent  pro  defun- 
ctis,  et  esum  quinquaginta  pauperibus  pro  anima 
defuncti  cardinalis  quilibet  administret,  et  Missas 
totidem  pro  defunctis  facient  postmodum  decantari. 

Ordinavit  etiam  ut  cardinali  obeunte,  tam  idem 
summus  pontifex,quamcardinales  in  capellis  suis 
cantent  cum  nota  solemniter  pro  defunctis  ;  idem- 
que  Romanus  pontifex  ducentos  pauperesproejus 
anima  pascat,etvigintiquinque  quilibetcardinalis, 
imo  et  ipse  dominus  papa  Missas  prodefunctis  du- 
centas,  et  viginti  quinque  cardinalis  quilibet  post- 
roodum  faciat  celebrari. 

Cl.  /n  quibuM  diebus  et  solemnitatibus  ctmsueverunt 
Rotnani  pontifices  a  consistoriis  abstinere, 

Notandum  quod  in  diebus  et  festivitatibus  infra 
positis  consueveruntRomani  ponitificesreguiariter 
a  consistoriis  abstinere,prout.hflec  partimexperien- 
lia  docuit,  et  partimmajorumnostrorum  relatiopa- 
tefecit. 

In  primis  sciendum  quod  nullo  die  dominico  per 
totum  annum  fit  consistorium. 

Item  nullo  die  Jovis  per  totum  annum  fit  consis- 
torium,  etiamsi  sit  aliqua  festa  in  septimana. 

Item  a  vigilia  Nativitatis  Domini  inclusive  usque 
ad  festum  Epiphanifleinclusivenecfitconsistorium. 
Quandoque  tamen  postCircumcisionem  vocantur  ali- 
qua  die  cardinales  ad  consistorium^non  ad  negotian- 
dum,  sed  ad  revidendum,  si  placet  domino  pap». 

Item  prima  die  Quadragesimae,  scilicet  in  die  Ci- 
nerum,  non  est  consistorium,  nec  etiam  est  consi- 
storium  duobus  diebus  preecedentibus,  scilicet  die 
Lunse;  et  die  Martis  in  carnisprivio«  si  curia  sit  in 
Urbe,  propter  insoleotias  qufle  iliis  diebus  Heri  con- 
sueverunt ;  sed  si  alibi  t-it  curiu,  sii^nanlerduobus 
diebus  carnisprivii  praecedentis,  Ht  consistorium. 

Item  a  Dominica  Palmarum  inclusive  usqne  ad 
Dominicam  proximam  post  Pascha  inclusive  non  fit 
consistorium,  hoc  salvo,  quod  si  fieri  debent  Pro- 
cessus  in  die  Jovis  sancto,  tunc  consuevit  esse  con- 
sistorium  in  die  Mercurii  sancto,  vel  aliquo  diesep- 
timanffi  sanct»  ad  revidendum  Prooessus  qui  fue- 
rint  faciendi,  iicet  aliter  pluries  forte  dominus  papa 
consuluerit  383  ^u™  fratribus  suis  super  Proces- 
sibus  faciendis,  salvoetiamquod  si  deberetfierior- 
dinatio  cardinalium,  bene  tunc  fieret  consistorium 
pluribus  diebusipsa  septimana  sancta.  Quandoque 
tamen  die  Veneris  proxima  post  Pascha  vocantur 


libus  etceeteris  praBlatisparatismoresolito;  etprie- 
dicatur  in  preesentia  domini  papee  non  per*  ipsum 
sed  per  aliquem  cardinalem  ;  et  postOrationemfe- 
Rti  dicit  dominuspapaquamdam  Orationem  prose, 
qusB  debet  esse  scripta  in  libro  papali.  Et  licet  di- 
ctum  anniversarium  non  habet  Vesperos  papales; 
dico  quod  non  vocanturcardinaIes,ut  paratisericis 
in  Vesperis  ;  tamen  in  capella  sua  dominus  papa 
cantat  Vesperos  festi,  etfiuntqufiedam  solemnitates 
postea.  Nam  dicta  Oratione  festi,  repetitur  Gloria 
Patri,Sicut  ei*at,  solemaiter,  etdicitur  vers.Elegit 
te  Dominus  sacerdotemsibiy  etc,  et  papa  dicitpost- 
modum  Orationem  pro  se,  quee  debet  essescripta 
in  libro. 

Tamen  advertendum  quodsi  anniversariumdo-  d 
mini  nostri  fiat  die  Lun8e,quia  eadem  die  Lunseest 
anniversariumsummorumpontificumetcardinalium, 
quod  etiam  papale.  Nam  papadebet  celebrare,  et 
cardinales  sunt  parati,Iicet  non  praedicetur,  induti 
Tiolaceis  velnigris.  Poteritenim  dictum  anniversa- 
rium  paparum  et  cardinalium  differri  in  sequentem 
diem,  si  domino  placebit. 

381  Is^A  consueverunt  servari ;  domini  tamen 
estfacere  quod  sibi  placebit. 

In  festo  sancti  Andreae^  et  praedicatur,  et  Romae 
habebat  antiquitusVesperos  papales  et  Matutinum, 
licet  hodie  non  sic  servetur. 

Item  praetersolemnitatessuperiusdictas  erantali- 
quffi  solemnitates  antiquee,  quibus  Romani  ponti- 
fices  solemniter  ceiebrabrant;sed  hodie  non  sic  com*  ^ 
muniter  observalur.  ^ 

Item quandocunque  Romanus  pontifex  facitordi- 
nes,  vel  consecrationes  episcoporum,  celebrat,  sed 
non  praedicatur  in  Missa. 

Iteminfestisprincipaloribus  civitatum,in  quibus 
moratur,  et  in  festis  aliis,  prout  devotio  ipsum  mo- 
vet,  celebrat,  et  praedicatur. 

Item  quamvis  consueverint  Romani  pontifices  istas 
solemnitates  superius  dictasobservare,  si  tamcn 
sint  impediti  ex  debilitate  vel  alia  rationabili  causa, 
possunt  ipsas  omittere,  etconsueverunt  quandoque 
committerealicui  episcopo,veIpresbytero  cardinali, 
quod  celebret,  etsermonem  faciat  in  ecclesia  cujus 
festum  est ;  et  etiam, si placet,  commiltil  quod cele- 
bret  episcopus  velpresbytercardinalis  in  ecclesia 
cathedrali  civitatis,  vel  alibi,  sicutplacet,  etsermo-  D 
nem  faciat. 

C.Ordinatio  Domini  Alexandri  papx  quarti  de  suf-- 
fragiis  faciendis  fn^o  summis pontificibus  et  cardi- 
natibus  defunctis, 

Dum  fideles  animasdefunctorum,  sibi  salutispro- 
eurare  consiiium  nequeuntes,  charitatis  instinctu 
conveniat  Orationum  suffragiis  adjuvari,  sanctissi- 
mus  dominus  pater  Alexanderpapaquartus,  defra- 
trum  suorumanamini  consilioet  assensu,  anniver- 
sarium  sacrosanctSB  Romanee  Ecclesiae  pontificum  et 
cardinaUum  obeuntium  Nonas  Septembris  annis 

*  Ohm  id  fielMt  per  ipsum  pontificem,  ut  patet  ex  sermone  sancti  Leonis. 

Patrol.  Lxxvm. 


39 


1227 


APPENDIX  AD  S.  GREGOIUI  MAGNI  LITnRGlGA  OPERA. 


1»8 


cardinales  ad  consistorium,  doq  ad  negotiandum, 
sed  ad  revidendum,  si  placebit  domino  papae,  ut 
dictum  est  in  Natali . 

Item  in  die  Ascensionis  Domini  et  die  preecedenti 
ipsa,  et  in  Octava  Ascensionis  noniit  consistorium 
etsunt  Vesperipapalessolemnes  invigiliacantandi 
in  ecclesia  ;  et  datur  potus  in  aula.  Sed  benequatt- 
doqne  ipsadieprflecedenti  Ascensionem  ante  Vespe- 
ros  confert  dominus  papa  cum  cardinalibus,  si  sit 
necesse,  de  processibus,quitieri  debent  in  ipsa  die 
Ascensionis  ;  licet  ante  pluries  forte  dominus  papa 
consuluerit  cum  fratribus  suis  super  Processibus 
faciendis. 

Item  in  vigiliaPentecostesinclusiveJnquavigilia 
Bunt  Vesperi  papalessolemnes,  quisuntcantandiin 
ecclesia,  et  datur  potus,  usque  ad  diem  Martis 
proximi  post  festum  inciusive  nonfitconsistorium, 
sed  in  die  Mercurii  sequenti,  vel  die  Veneris  con- 
sueverunt  cardinales  vocari  ad  eonsistorium. 

Item  inquatuor  festisbeataBgloriosaevirginisMa- 
risB^  videlicet  Nativitatis,  Annuntiationis,  Purifica- 
tionis  et  Assumptionis,  noniit  consistorium,  nec  in 
vigilia  Assumptionis  ejus»  nec  inOctava  ejusdem 
festi ;  nec  consuevit  esse  consistorium  modernis 
temporibusdie  praecedenti  Nativitatem  beatee  Virgi- 
nis,  nec  in  Octava  ejusdem  festi,  nec  in  die  prflece- 
denti  Purificationem. 

Item  infesto  Nivis,  quod  est  festumbeatae  Virgi- 

nis,  et  est  quinta  die  Augusti,  noQfitconsistorium. 

Item  in  vigilia  etinfestoNativitatisbeatiJoannis 

Baptista;  non  (it  consistorium^necin  Octavaejusdem. 

In  festis  omnium  apostoiorum,  et  etiam  in  festis 

evangelistaruniytam  principalibus,quam  non  princi- 

palibus,  etpraecipue  apostolorum  Petri  et  Pauli,  non 

fit  consistorium  ;  nec  etiam  in  vigilia  apostolorum 

Petri  et  Pauli,  nec  in  Octava  eorumdem  Petri  et 

Pauli  fit  consistorium. 

Itemin  festo  beati  Laurentii,etinOctavaeJusnon 

fit  coQsistorium,  necetiam  in  vigilia  festi  Romee  tit 

consistorium  ;  nec  etiam  alibi  fit  consistorium  in 

praesenti vigilia,  dum  tamen  moretur  dominus  papa 

juxta  ecclesiam  sancti  Laurentii. 

384 Ilc™ induobus  festis  beati  Michaelis, vide^ 

licet  Apparitionis,  et  Dedicationis,  non  iit  consis- 

torium. 
Item  in  duobus  festis  sanctoB  Crucis^  videlicet 

Inventionis,  et  Exaitationis^  non  fit  consistorium. 
Item  in  festoomnium  Sanctorumnonfitconsisto- 

rium. 
Item  in  anniversario  omnium  animar um ,  quod  est 

incrastinoomniumSanctorum^nonfitconsistorium. 
Item  in  anniversario,  consecrationis,  seu  corona- 

tionis  Romani  pontificis  praesidentis,  non  fit  consis- 

torium. 
Item  iu  omnibus  festis  duplicibus  non  fit  consis^ 

torium. 
Itemin  quibusdamaliisfestis  non  dnplidbusnon 

fit  consistorium,  ut  infra  ponitur. 
Jtem  infestis  principalioribus  civitatum,  inquibus 


A  civitatibus  dominuspapamoratar,maximequando 
ceiebrat,  non  fit  consistorium,  sed  hocest  epitcopi 
ordinare. 

Item  quandocunque  sunt  Vesperi  papales  solem- 
nes,  ia  reverentiam  aiicujus  festi,  non  est  consitto- 
rium.  Vesperi  autem  papales  dicuntur,  quandocio- 
minuspapa  et  prflelati  debent esse parati  in  ecelesia. 
Parati  autem  non  sunt  cardinales  et  prseiati  nisidi- 
cantur  Vesperi  in  ecclesia. 

Etnotandumquod  qusedamde  prsdictisfestisba- 
bent  Vesperos  papaIes,utinfraponitarpersingQlos 
menses. 

Ut  autem  priBdicta  generalia  clarius  elueesiDaiit, 
subjicientur  per  singulos  menses  singula  festa  in 
quibus  a  consistoriis  regulariter  consueverunt  Ro- 
Q  mani  pontifices  cessare. 

2n  Januario. 

In  die  Circumcisionis  Domini  non  fit  consisto- 
rium. 

In  Octava  sancti  Stephani  non  fit  consistorium. 

Item  inOctavasancti  Joannisnonfit  consistorium. 

Item  in  Octava  sanctorum  Innocentium  non  fit 
coDstorium. 

Item  in  vigilia  Epiphanise  non  fit  consistorium. 

Item  in  Epiphania  Domini  non  fit  consistorium. 

Item  in  Ot^tava  Epiphani»  non  fit  consistorinm. 

Item  in  festo  sanctorum  Pabiani  etSebastianinon 
fit  consistorium. 

Item  in  festb  sanctBeAgnetisnonfitconsistoritira. 

Item  in  festo  sanctorum  Vincentii  et  Anastasii 
P  non  tit  coQsistorium. 

Item  iQ  Conversione  sancti  Paulinon  fitconsisto- 
rium. 

385  ^'^  Fehruario. 
In  vigilia,  seu  die  proxima  preecedente  Purifica* 
tionem,  non  fitconsistorium. 
Item  in  festo  Purificationis  nonfitconsistorium. 
Item  in  feslosaQctae  Agathae  non  fit  consistorium. 
Item  in  Cathedra  saQcti  Petri  non  fit   conststO' 
rium. 
Item  in  festo  sancti  Matthia;  nonfitconsistoriam. 

In  Marlto. 
In  festo  sancti  Gregorii  papsD  non  lit  consistoriam. 
Item  in  festo  sancti  Benedicti  non  fit  consisto- 
rium. 
Q     Item  in  festo  AnnuQtiatioQis  beatee  Mariae  virginis 
non  fit  consistorium. 

In  Aprili. 
In  festo  sancti  Marci  non  fit  connstorium. 

In  Maio* 

In  festo  apostolorum  Phiiippi  et  Jacobi  noii  A 
consistorium. 

Item  in  festo  Inventionis  sanetes  Cruoit  dob  it 
consistorium. 

Item  infesto  sanctiJoannisante  Portam  Latintn 
non  fit  consistorium» 

Item  in  festo  Apparitionis  sancti  Mjchaflilit  non  ft 
Gonsistorium. 


ROMANI  OhDlNed.  ^  XIV.  iM 

in  Junio,  A     IteminvigiliaseudieproximaptsecedeDie  feBtum 

MtosanctiBarnabffiapostoli  non  fit  consisto-      Nativitatisbeatffi  Virginisnonconsueyit  iieri  coDsi- 

storium. 

Item  in  festo  Nativitatis  beatae  Virginis  non  flt 
consistorium. 

liem  in  festo  Exaltationis  sanctac  Crucis  non  flt 
consistorium. 

Item  in  octava  Nativitatis  beatae  Virginis  non  fit 
consistorium. 

387  Item  in  festo  sancti  Mattbsei  apostoli  et 
evangelistfiB  non  fit  consistorium. 

Item  in  festo  Dedicationis  sanctiMichaelisnonfit 
consistorium. 

Item  in  festo  sancti  Hieron^rmi  non  fit  consisto- 
rium. 

Jn  Octobre. 

In  festo  beati  Franscisci  non  consuevit  fieri  con- 
sistorium  :  quod  Romani  pontifices  concedunt  ob 
reverentiam  sancti. 

Item  in  festo  apostoiorum  Simonis  et  Judss  non 
fit  consistorium. 

Item  in  vigilia  omnium  Sanctorum  non  fit  consis- 
torium,  et  sunt  Vesperi  papales  solemnes  cantandi  in 
ecc]esia,et  datur  potus. 

In  Novemhre, 

In  festo  omnium  Sanclorum  non  fit  consislorium. 

)  tem  in  anniversario  omnium  animarum,  ({uod  est 
in  crastino  omniumSanclorum,nonfilconsislorium. 

Iteminanniversario  Romani  pontificis  prmdeces- 
soris  semel,  id  est  primo  anno  tantum,  nam  tunc 
dominus  papa  ceiebrat,  non  fit  consibtorium. 

Item  in  Dedicatione  basiiics  Salvatoris,  quas  est 
quintaIdusNovembris,nonfit  consistorium ;  etsunt 
Vesperi  papales  die  praecedenti  RomsB  solemnes  clui- 
tandi  in  ecclesia,  et  datur  potus,  et  sic  per  conse- 
quens  non  est  consistorium  die  praecedenti  Dedica- 
tionem  prsdictam  basiiicae  Salvatoris. 

Item  io  festo  sancti  Martini  episcopi  et  cokifessoris 
non  fitconsistorium. 

Ilem  in  anniversario  consecratiokiissencoronatio- 
nis  Romani  pontificis  proesidentis  non  fit  consisto- 
rium  ;  et  licet  non  habeat  Vesperos  papaiespraece- 
dentes,  tamen  in  capella  sua  papa  audit  Vesperos, 
et  fiunt  qusdam  solemnitates. 

Item  inDedicatione  basilicarum  apostolorum  Petri 
etPauli,  quseest  in  Octava  beati  Martifii,  non  fit 


1  in  vigiiia  beati  Joannis  Baptistae  non  fit  oon- 

um,et  sunt  Vesperi  papales  soltmnes  cantandi 

lesia,  et  datur  potus. 

\  in  festo  Nativitatis  ejusdem  sancti  non  fit 

torium. 

I  in  vigilia  apostolorum  Petri  et  Pauli  non  fit 

torium  ;  et  sunt  Vesperi  papaies  cantandi  in 

ia,  et  datur  potus. 

lin  festo  sanctorum  apostolorum  Petri  et 

lon  fit  consistorium  ;  et  si  sit  papa  Romss, 

.  die  festi  sunt  Vesperipapales  solemaes  can- 

iQ  ecclesia,  et  datur  potus. 

I  in  commemoratioBe  sancti  Pauli  non  fit  fi 

torium,  etcoBsueveruntquandoquefierivaoa- 

ex  tunc  usque  adOotavam  Nativitatisbeatae 

is,  vel  ciroa,  seeuDdum  diversasformas,  388 

lominuspapaordinat  in  consistorio  euBEi  fra- 

suis. 

/fi  Julio. 
etava  sancti  Joannis  non  fit  consistorium. 

ia  Octava  apostolorum  Petri  et  Pauli  non  fit 
lorium. 

in  festo  sancta;  Mariae  Magdalenffi  aon  fit 
orium. 

in  festo sancti Jaoobi  apostoli  non  fit  consis- 


/n  AuQUSto 
sto  sancti  Petri  ad  Vincuia  non  fit  consisto- 

in  festo  Nivis,  quodestquintadieAugusti, 
consistorium. 

in  vigilia  sancti  Laurentii  Romce,  et  etiam 
.moraturdominuspapajuzta  ecdesiam  beati 
tii,  non  fit  consistorium  ;  et  sunt  Vesperi 
s  solemnes  cantandi  inecclesia ;  etdaturpotus 
eteliamin  loco,  ebidomiouspapaesset  juxta 
imyUtdictumest. 

infestol>eatiLaurentii  non  fitconsistorium. 
in  Vigilia  assumptionis  beatae  Virginis  non 
istorium^  etsunt  vesperi  papales  cantandi  in 
i»  et  datur  potus. 

ito  Assumptionis  beate  Virginis  non  fit  con- 
im. 


C 


inOctava  beati  Laurentii  non  fit  consisto-  D  consistorium,  etsuntVesperipapalessolemnescan- 


t  puto. 

Q  Octava  Assumplionis  nonfil  consistorium. 

in  festo  sancti  Bartholomaei  non  fit  consisto- 

in  festo  sancti  Augustini  non  fit  consisto- 

in  festo  Decollationis  beati  Joannis  non  fit 
>rium. 

In  Septembre. 
niversariosanctoruinpontificum  etcardina- 
uodestquinta  dieintraate  Septembre,  noo 
istorium. 


tandi  in  ecclesia,  et  datur  potus  in  die  prsecedenti  ;et 
sic  per  consequens  non  est  consistorium  die  prsBce' 
denti  Dedicationem  prsedictam  apostolorum,  sed 
bene  quandoque  ante  Vesperos,  vei  post  Vesperos, 
confert  dominuspapa  cum  cardinalibus^sisitmentio 
de  Processibus ,  qui  fieri  die  sequenti . 

Item  in  festo  sanctae  Gssciiiae  non  fit  consistorium. 

388 1^'"  ^  ^^^^  sancti  Clementis  non  fit  con- 
sistorium. 

Item  in  festo  sancti  Andreae  non  fit  consistorium. 

In  Becembre. 

Infesto  sanctiNicolanon  fitconsistorium. 


isdi 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LltURGIGA  OPERA. 


Item  in  fesio  sancti  Ambrosii  non  fit  consistO' 
rium. 

Item  in  Sabbato  proximo  praecedente  tertiam 
Dominicam  de  Adventu,  quae  vocatur  Dominica  de 
(iaudete,  nonfitconsistorium,  etsuntVesperipapa- 
les  cantandi  in  ecclesia,  etdatur  potus. 

Item  in  festo  sanctae  Lucias  non  fit  consistorium. 

Item  in  festo  sancti  Thomae  apostoli  non  fit  con- 
sistorium. 

Item  in  vigilia  Nativitatis  Domini  non  fit  consisto- 
rium,  et  sunt  Vesperl  papales  solemnes  cantandi 
in  ecclesia,  et  datur  potus. 

In  die  Natalis  Domini  non  fit  consistorium. 

Item  in  festo  sancti  Stephani  protomartyris  non 
fit  consistorium. 

Item  in  festo  sancti  Joannis  e^angeiistaB  non  fit 
consistorium. 

Item  in  festo  sanctorum  Innocentium  nonfit  con- 
sistorium. 

Itemin  vigilia  sancti  Thom»  archiepiscopi  Can- 
tuariensis  non  fit  consistorium. 

Item  in  festo  sancti  ThomaB  prsBdicti  non  fit  con- 
sistorium. 

Itemin  festosancti  Silvestri  non  fit  consistorium. 

Item,  ut  supra  dictum  est  in  principio,  in  festis 
prinoipaiioribus  civitatum»  maxime  sipapacelebret, 
ef  in  die  Ginerum,  etinPaschate,  etquibusdamdie- 
bus  praecedentibus  Pascha  et  sequentibus^  et  in 
Asoensione,  et  Pentecostes,  et  quibusdam  diebus 
sequentibus,  et  vigiiiis,  et  quibusdam  aliis  diebus, 
consueverunt  Romani  pontifices  a  consistoriis  ab- 
stinere. 

Item  quandoque  sunt  vacationes  in  »state  a  festo 
beatiPetriusqueadOctavam  Nativitatis  beatie  Vir- 
ginis,  vel  circa,  secundum  diversas  formas;  et  tunc 
non  fit  consistorium,  nisi  vooentur,  vel  nisisint  certi 
dieeadconsistoriumordinati.Quandoque  etiam  sunt 
feria».  repentinae,  vel  propter  motum  curiie,  vel  se- 
cundum  quod  alia  negotia  occurrunt,  et  placet 
domino  papae ;  et  tunc  quandoque  per  plures  dies 
vacatur  a  consistoriis ;  et  anterecessum  et  post  ad- 
ventum  ad  locumplus  et  minus»secundumquodper 
dominum  fuerit  ordinatum ;  et  consuevit  in  consisto- 
rio  ordinari  de  vacationibus  et  forma  ipsarum  ;  et 
consuevit  etiam  significaricurialibus,  quando  dimit- 
tatur^  389  et  quando,  et  ubi  sit  audientia  resu- 
menda,  ut  bene  sibi  provideant,  et  ne  possint  per 
adversarios  ciroumscribi. 

Item  cum  cardinales  legati,  vel  cardinales  minis- 
triyVel  qui  diutius  abfuerunt,recedun  t  vel  revertun  tur 
adouriam,  vei  imperatores,  reges,  vei  eorum  filii 
veniunt,  velrecedunt,tad  curiam  cardinalesconsue" 
verunteosassociare;  etsiccum  associantrecedentes, 
non  eonsuevitesse  oonsistorium.Cum  vero  associant 
venientes,  non  est  consistorium  ordinarium  ad  nego- 
tiandum  ;  sed  receptis  prsedictis  venientibus  in  pu- 
blico,  quia  in  publicorecipiconsueveruntperdomi. 
Qum  papam  ad  pedem  et  osculum,  et  aliisipsorum 
famliiaribus  ad  pedem,  et  praelatis  ad  pedem  et  oscu- 


A  lum,  et  aliis  majoribus  ad  pedem  et  osculi 
velletdominus  papa  honorai^e,  deinceps  oi 
aconsistorio  excluduntur,  remanentibusso 
suramopontifice  cardinalibus  etpraedictisi 
ribus,  regibus,  et  eorum  filiis  per  modicam 
aliquibus  affabiiibus  et  curialibus  collocut 
Qui  postmodumrecedentes  apraesentiadon 
ciari  debentaduobusdiaconibus  cardinaliti 
ad  ostium,  vel  usquequofamiliam  suam  ha 
etiam  quandoque  in  primo  adven  tu  usque  a* 
suam  associant  venientem  ;  et  regulariter 
cunque  stante  domino  papa  in  consistorio 
dinaUbus  veniunt,  vel  redeunt  preedicti  im] 
velreges,  associari  debent  a  duobusdiaco 
que  ad  ostium  camerae,  vel  usque  ad  suos. 

D  que  etiam  idem  observatur,  si  non  nimis 
niant  filiiimperatoris,veIregum.  Etnotanc 
quandodiu  cessatumestaconsistorio,  qua 
tumsitquadieregulariterdebeat  esse,  nib 
tamen  cardinales  consueverunt  specialitei 
sistorium  evocari. 

Notandum  etiam  quod  si  quando  domii 
roandet  quod  cardinales  non  venian  t  ad  con 
die,quaalia8regularitervenire  debent  cai 
ex  tunc  nonvaduntadconsistoriuin,  nisis] 
fuerint  vocati,  vel  nisi  dominus  papa  in  coi 
vel  alibi  eisdixerit,  quadiead  consistoriu 
deberent. 

Attendendum  etiam  quod  ante  Natale, 
necesse,  quandoque  ante  carnisprivium,  ei 
scha,  et  ante  longas  vacationes,  si  fiant,  et 
tum  curi8e,et  cumconsistoriaresumuntnr 
gas  morasseu  intermissione  consistorii  c 
praedictis  vel  aliis,  consuevit  dominus  pa 
tenerealiquaconsistoriapublica,  etaudirea^ 
et  alios  proponentes^  et  ordinare  de  negotiii 
ponerein  statu,  prout  sufle  placuerit  sancti 
CII.    De  pronuntiatione  prxlatorun 

(Ista  non  serrantur  hodie,  sed  fiunt  in  creatione 
lium,  et  plura  quam  hic  contineaiitur. 

Item  regulariter  quandoc  unque  pronuntiat 
aliquarum  ecclesiarum,maxime  si  plures  prc 
etetiam  siunum  tantum  alicujus  solemnise 
consuevit  exire  extra  in  consistorio  pubiico 
nuntiarepreelatos  vel  prselatum  promovenc 
sentia  ipsorum  ;  et  facta  aliqua  commendat 
D  papam  de  praelatis  in  promovendorum  a 
postmodum  ipsis  promovendis  venientibus 
sentiam  domini,  brevibus  et  paucisdicHsif 
movendis  per  papam  vadunt  promovendiac 
dominiy  et  non  ad  osculum ;  et  incoepto  T 
laudamusper  aliquem  ex  capellani8,sumin 
fice  nihilorainus  in  sede  sua  residente,  proo 
cuntur  ad  altare  quod  ibi  paratum  est,  anl 
debentorare  genuflexi  et  prostrati  ;et  ducui 
cundum  ordinem  suae  pronuntiationis  singd 
buscardinalibusdiaconibussecundumordin 
prioritatis.  Et  dicto  TeDeum  laudamus,  et  p 
dum  dictis  duabus  Orationibus  eom  nota  per  f 


1S33 


ROMANI  0RD1NE8.  —  XIV. 


1234 


ipsorum  cardin&lium,quiest  ibi,  et  fusa  magissub-  A  flexo.  Tunc  papa,  legendo  et  sedendo  cum  mitra. 


missa  voce  Benedictioneper  eum  super  ipsos^et 
ipsis  electis  surgentibus  et  deosculantibus  altare,et 
consequenter  ipsis  receptis  ab  omnibus  et  singulis 
cardinalibus  ad  oscn]uni,episcopisprimo,  presby- 
teris  secundo,  diaconibus  tertio,  reducuntur  a  dia- 
conibus  cardinalibusordine,ut  supra,ad  pedes  do* 
mini.Qui  singuli  primo  ad  pedem,  deinde  ad  oscu- 
lum  a  domino  papa  recipiuntur.Post  haec  dominus 
reiogreditur  cameram,si  placet. 

Attendendum  etiam  quod  cum  magna  negotia, 
publicatamen,proponenda  sunt^sive  perambascio- 
tores  imperatoris^  vel  regum,  provinciaruro,  vel 
comitatuum  [Forte,  communitatum  ]  solemnium,  vel 
etiam  alia  magna  negotia^de  quibus  saepe  curia  re- 
uovatur,dominus  papaaudire  consuevit  in  consis-  g 
torio  publico;et  maxime  primaspropositioneselec- 
tionum,quffiadsedemaposto)icam391d^f6funtur, 
ne  aliqui  fraudulenterdicerent  sein  concordiaelec- 
tos^^curo  tamen  electioesset  in  discordia  celebrata; 
etetiam  quando  suminuspontifex  multum  vultho- 
oorareambasciatores,  vel  soiemnesnuntiosvenien- 
te8,etiamsi  tunc  nihil  magni  proponant;  in  publico 
consistorio  recipere  consuevit. 
Memorandum  de  festis  quaB  transferuntur. 
Item  quod  quando  diu  vocatur,  debeat  mitti  pro 
cardinaiibus. 

GUI.Z)e  ordinationediaconi  cardinalis, 
Die  Sabbati  in  quatuor  temporibus  dominus  papa 
Tenietadecclesiam.Fitreverentia  more  solito,quam 
faciet  ordinandus  cum  ahis,  si  velit ;  et  statim  se-  ^ 
ceditadpartem,  ubi  suo  tempore  paramenta  reci- 
piet;et  dicitur  Tertia,  Sextaet  Nona. 

Paraturdominus  papa  quadragesimalibus  ;pro- 
greditur  versus  altare;tit  reverentia  trium  presby- 
terorum  ad  osculum  et  ad  pectus.  Dicitur  Introibo, 
etc.  Ingreditur  ad  altare;fit  reverentia  diaconorum 
ad  osculum  etad  pectus.  Missa  procedit  suoordine 
osque  ad  ultimum  Yersum  Tractus ;  in  qua  Missa 
suntquinque  propheti8B,et  inqualibet  diciturF/ec- 
iamus  genua,  Levate. 

Anteultimum  Versum  tractus,ordinandus  india- 
conumcardinalem  paratus  more  subdiaconi,videlicet 
cum  scuta  cotta,  parvo  amictu  ad  soapulas,  ca- 
xniao  seu  alba,  cinctorio,  seu  manipulo,  dalmatica 
▼ero,  et  super  eaui  stolam  *  sex  manus  et  brachia 


dicit  Auxiliante  Deo,  etc.  Piatlitania,  paparecum* 
bentecum  mitra  super  faldistorio,  et  ordinaodo 
prostrato  ante  altare;  dalmaticacum  stola  interim, 
si  veHt,  assiguata  alicui.  Qua  completa,  papa  re- 
vertitur  adsedem.  Ordinandus  stet  antefaciem  ejus 
reverenter.  Papa  stans  cum  mitra  dicit  Commune 
votum.eic;  deinde  papa  ordinando  stante  inclioato 
ante  ipsum.dicatinmodum  Praefationis  :  Oremus, 
dilectissimii,  etc.  Papa  dicit  Oremus ;diaconus  dicit 
Flectamus  genua\d\aconus  a  sinistris,  Levale;Papa 
dicit  Adesto,qumumus,  etc,  per  modum  PrsBfatio- 
nis,licetaliquidicant  legendo.  Quacompleta,  solus 
papa  ponat  manum  suam  super  caput  ordinandi, 
dicens  cum  miir8i,Emitte,  etc. 

Ad  consummandum  diaconi  officium  dominuspa- 
pa  accipiens,stolam,quamordinandu8  super  dalma- 
ticam  tenebatidicat  sine  nota,  Accipe  stolam,  etc, 
quam  super  humerumordinandiponit^etasinistris 
sub  latere  dextro  circumdata  ligatur.  Deinde  Domi- 
nus  papa  dat  librum  Evangeliorum  in  manibusor- 
dinandi,dicens  sine  nota  Accipe  potestatemt  eic,f 
Deinde  dat  Benedictionem  seu  Orationem,  dicens 
cum  nota  Eraudi,  i>(7mme,etc.Gonsequenter  facta 
preefata  Orationccardinalis  tuncordinatus  induitur 
a  ministris  tunicella  alba,  et  statim  idem  ordinan- 
dus  dalmatica  alba  induatur,  papa  tangente  ipsam 
dalmaticaro  superhumerum,et  dicente  sibi  siae  nota 
Induat  te  Dominus  vestimento, tic.Uiiimo  ordinatua 
osculeturpedemdominipapee.Et  papa  recipiteum  ad 
osculum  :ordinatus  vero  statim  post  recipitur  ad  os- 
culum  abomnibus diaconibuscardinalibus,  et etiam 
ab  omnibus  episcopis  et  presbyteriscardinalibus. 

Quibus  factis,  accipit  manipulum  in  armiUa  sinis- 
tra  super  tunicellam  et  mitram  in  capite  :  vadit, 
deposita  mitra,  ad  reverentiam  domini  papflemore 
consueto.  Genu  flectit  etiam  coram  altari,  dicens 
basse  Munda  cor  meum,  etc,  recipit  librum  Evan- 
geUorum  de  altari  ;  petit  inclinato  'capite  Benedic- 
tionem  a  domino  papa,  dicens  basse  Jube,  domne, 
benedicere  ;  et,  recepta  Benedictlone,  vadit  cum 
libro  ad  pulpitum,et  incipiens  dicit  Dominus  vobis- 
cum.Et  cum  spiritu  tuo.Sequentia  sancti  Evangelii, 
etc.,signandolibrum  eiwGloriatilndomine.  In  illo 
^empore,etc.393  Dicto  Evangelio,  osculetur  prin- 
cipium  dicti  Evangelii,  in  cffitero  vero  ministret  ut 


portansa  priore  diaconorum,et  alterdiaconus  car-  D  diaconus,et  faciat  qusB  incumbunt. 


dinalis  ducitur  sinemitra  usque  ad  prsBsentiam  pa- 
p8e,coran;quogenuflectitur.Tunc  prior  diaconorum 
dicit:Pos^ti/a(  mater  Ecclesia  catholica  ut  huncpraB- 
gentem  patremreverendumdominum  N.  subdiaconum 
ei  $anctx  Romanae  Ecclesiaf  cardinalem  ad  on  us  diaco- 
mori/tne^u.Papacum  mitra;5a7»  illumdignumesseJ 
Retpondet  oRerensiQuantum  humana  fragilitas  esse 
tinitet  scio,tesiificor  ipsum  ipsum  dignum  essead  hu- 
Jus  onus  o//!cii.Papa,sedendo  cum  mitra  dicit :  Dia- 
eonwn  oportet  392  offerre,eic,,  ordinando  genu- 


Dum  dicitur  Offertorium  ofTerat  more  consueto 
duos  torticios  magnosaccensos,  duos  panesetduas 
amphorasvini ;  et  offerendo  singula  manum  pap® 
osculetur.  Papa  vero  oblata  leviter  tangit. 

In  Oratione  super  populnm  papadicit  Oremus. 
Diaconus  ordinatus  dicit  Bumiliaie  capita  vestra 
DeoAa  finc,completaOrationeBfi888B,diaconus  ordi- 
natus  dicit  Benedicamus  Domtno. versa  facie  adalta- 
re.t^apa  dicitSt/  nomen  Domini  benedietum,  etcDia- 
conus  ordinatus  stans  in  dextrocornu  altaritsine 


Forle  per  manns  et  brachia  portaius  a  priote  diaronomm  et  altero  diacono  cardinali. 


i>3S 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  UTURGICA  OPERA. 


1236 


mitra  dicit  ter  Multos  anno5,qualibet  vice  altius,  et  A 
qualibet  vice  geQu^ectendocorampapastantecum 
mitra.  In  fine  ordinatus  osculetur  pedem  papaB^  et 
recipitur  ad  osculum  a  papa. 

aW-Ordo  ■  qui  observatur  in  celebratione 
concilii  generalis» 

Ante  solis  ortum  ejiciantur  omnes  ab  ecclesia, 
obseratisque  foribus  cunctis  adunam  januam,  per 
quam  ^acerdos  ingredi  oportet,  ostiarii  stabunt.  Et 
convenientes  omnes  episcopi  pariter  introibunt,  et 
secundHm  ordinationissuaBtempus  residebunt.Post 
ingre.ssuin  omnium  episcoporumatque  consessum, 
vocentur  deinde  presbyteri,  quos  causaprobaverit 
introire  ;  nullusque  se  inter  sos  ingerat  quos  ordo 
poposcerat  interesse.  Et  corona  facta  de  sedibus 
episcoporumylpresbyteri  a  tergo  eorum  resideant^  g 
quos  tamen  sessuros  secum  metropolitanuselegerit, 
qui  utiqueetcum  eo  judicare  ^  aliquid,  et  definire 
possunt.  Diacooes  in  oonspectu  episcoporum  stent, 

Deiude  ingrediantur  laici  qui  electione  concilii 
intere^se  meruerint. 

Ingrediantur  quoque  notarii  quos  ad  recitandum 
vel  recipiendum  ordo  requirit 

Obseratisquejanuis,et  sedentes  in  diuturno  si- 
lentio  sacerdotes,  atque  cor  totum  habentes  ad 
Deum,dicturus  est  archidiaconus  Orate  ;statimque 
omnes  in  terram  prostemuntur,tam  episcopi  quam 
presbyteri ;  et  orantes  diutius  tacite  cum  iletibus  ; 
394  ^tque  unus  ex  episcopis  senioribus  surgens, 
Orationem  palam  fundat  ad  Deum,cunctis  adhucin 
terram  jacentibus,  dicenshancOrationem. 

Oratio.-^Adsumus,  Domine  sancte  Spiritus,  adsu- 
mus peccati  quidemimmanitatedetentitsedin mmine 
tuo  specialiter  aggre.gati.  Veniadnos,et  esto  nobiscum 
et  dignare  illabi  cordibus  nostns.Doce  nosquidaga- 
mus^  quo  gradiamur\et  ostende  quid  efficere  debea- 
muSfUtteauxiliantetibiin  omnibusplacere  valeamus. 
Esto  salus,etsuggestor,et  effector  judtciorumnostrO' 
n4m,qui  solus  cum  Deo  Patre  et  ejus  Filio  nomen 
possides  gloriosum,Non  nos  patiaris  perturbatores 
essejustiti^,  qui  summam  diligis  cequitatem;ut  in 
sinistrum  nosignorantia non trahat,nonfavorinflec 
tati  non  qcceptiq  munens,  vel  personx  con  umpat; 
sedjunge  nos  tibiefficaciter  sotius  tuw  gratixdono^ 
ut  simus  in  te  unum»etin nuUodeviemus a  vero^qua- 
literin  nomine  tuocollecti/sic  m  cunctis  teneamus 
cum  moderamine  pietatisjustitiam,ut  hic  a  tenuLlo  P 
dissentiat  sententia  nostro,et  in  futuro  probene  gestis 
consequamur  prcemia  sempitema . 

In  qua  Oratione  Pater  noster  nondicatur.Pinita 
autem  Oratione,et  responso  abomnibus  ^men.rur- 
sus  dicatarchidiaconus  Erigite vos, Confeslim  omnes 
surgant,  et  cum  omni  timoreDei  et  disciplina,  tam 
episcopi  quam  presbyteri  sedeant ;  sicque  omnibus 
in  suis  locisin  silentioconsedentibus,diaconusalba 
indutus  Godicem  proferens,  Gapitula  de  conciliis 
agendis  pronuntiet^d  est  : 

*  Alius  est  hic  Ordo  ab  eo  qui  in  vulgato  Ordine 
Romano  assignatur  pag.  il^O. 


Ex  concilio  Toletano  tertio  icra  18.  Tlem  ex  ron- 
cilio  Toletano  quarto  8era3.  Item  ex  capituHs  Orien- 
talium  Patrum,  quae  Martinus  episcopus  de  Graeco 
inLatinum  vertitceraiS.De  synodo  facienda.  Item 
exconcilio  Chalcedonensi  aera  IS.Item  ex  concilio 
Agathensi  aera  25,vel  aliud  de  canonibus,  quod  me- 
tropolitanoaptius  visum  fuerit  utlegatnr.  Finitisqoe 
titulis,metropoUtanus  episcopusconcilium  alloqna- 
tur  exhortatione  itadicens:tEcce,sanctissimisacer- 
dotes^praemissis  Deoprecibusfraternitatem  vestr&m 
cum  pia  exhortationc  convenio,  et  per  divinum  no- 
men  obtestor,  ut  ea  qusB  a  nobis  de  Deo  et  saDctis 
ordinibus,  vel  sanctis  moribus  vobis  fuerint  dictt, 
cum  omni  pietatesuscipiatis,  et  cum  summareTe- 
rentia  perficere  intendatis.  Quod  si  forsitan  aliquis 
vestrum  aliter  quam  dicta  fuerint,senserit,'sine  ali- 
quo  scrupulo  contentionis  395  ^^  nosirorum  co- 
pulationeeaipsade  quibus  dubitaverit  conferenda 
reducat,qualiter,  Deo  auxiliante,aut  doceri  possitaut 
doces^t.Deinde  simill  vos  obtestatione  obsecro  ut 
nuUus  vestrumin  judicando,aut  personam  accipiat 
aut  quolibet  favore  vel  munere  pulsatus,  a  justo ja- 
dicio  scienter  avertatur  ut  discedat ;  sed  cumtota 
pietate  quidquid  coetui  nostro  se  j  udicandum  intule- 
rit  retractate,  ut  nec  discordans  conteotio  ad  sob- 
versionem justitiae  inter  voslocum  inveniat.nec  item 
in  perquirenda  sequitatevigornostriordinis  velsol- 
licitudo  tepescat.D 

Postihaocexhortationemintroibuntomnesquiqa* 
fuerintpresbyteri,diaconi,vel  religiosi  uulTersi,  ad 
audiendam  doctrinam.  Sic  archidiaconus  lecturas 
canonem  Toletaniconcilii  undecim  eera  prtma,  .Tf 
tumultu  concilium  agitetur.  Quo  canone  perlecto, 
consilium  Ephesinum  ex  ordine  perlegatur.  Deinde 
collatio  pariteretinstructiodemysterio  sanctATri- 
nitatishabeatur;simulqueetdeordinibusofficioni!s, 
si  inomnibus  sedlbus  ejusdem  celebratis  unit^st^ 
neatur.Pro  iis  quoque  causis  prout  spatinm  dlei 
permiserit,  et  epistolfe  papae  Leonis  ad  Flavianam 
episcopum  de  erroribus  [Eutychetis]et  mvsterio 
Trinitatislegendae  sunt,  canones  quaquede  uoitatc 
officiorum,nec  aliud  aliquid  antea  transeatur,quaa 
i3taomniaexpUcentur;ita  tamen  ut  totos  tresdies 
litaniarumnihil  aliud  agatur  nec  retractetur  nisi  de 
mysterio  sanctaeTrinitalis^etde  ordinibus  sacrisTd 
officioruminstitutis/ltauthaec  tota  partiantnrper 
totos  illos  tresdies,ut  nihil  allud,sicut  dictumest 
nisi  sola  quaestiode  iisquae  prsedicta  sunt  habeator 
ita  ut  lectio  semper  congruens  ordini  cau8«,etqo» 
quserenda  est,  antecedat. 

Post  hfiec  in  quarto  die  reliquae  per  ordioem  ad* 
mittendee  sunt ;  sicque  omnes  qui  de  religiosis  in 
retroactisdiebuspro  spirituali  instructiooe  interftie- 
rantin  concilio.  foris  egrediantur,  residentibus  ali- 
quibus  presbyteris  in  concilio,quo8  metropolitanos 
probaverithonorandos.PersinguIostameDillostrs 
dies  rogationum  litaniarum  episcopi  vel  pnsbjteri 

^  Observandus  hic  locus  de  sufifragiis  presbytero- 
rum  in  concilio  etiam  pronnciali. 


mi 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


1238 


cum  admoDitore  primum  OratiODibus  se  proster-  A  transgressores  venia,  etconfitenies  tibi  subseqttattnr 
DaDt ;  sicquecollectaa  metropolitanoOratioDecon-      remuneratio  sempitema. 


surgant»  et  de  diviDis  tantum,  ut  dictumest»rebu8 
collationem  habeaDt. 

iDreliquisautem  diebus^  cuDctis  astaDtibus,  Ora- 
tio  coltigeDda  est ;  et  sic  coDsedentescausarum  De- 
^ptia  Juste  et  religiose  colIigaDt ;  396  nulius  ta- 
meD  tumultus  aut  iuter  coDsedentes,  aut  iuter  as- 
taDtes  habeatur. 

Eodem  tamen  modo,  eodemque  ordinead  conci- 
liumomnes  persinguIosdiesingrediaDtur,  quo  su- 
perius  jam  praemissum  est. 

Nam  et  si  preesbyteri  reliqui,  aut  diacoui,  clerici, 
sive  laici,  de  iis  qim  foris  steteriDt  concilium  pro 
qualibet  re  credideriDt  appellaDdum,  ecclesise  me- 
tropolitaDse  arct^idiacouo  causamsuamiatiment,  ei  3 
ille  coDcilio  denuutiet.  Tudc  illis  et  introeundi  sin* 
gillatim  etproponendi  licentia  concedatur.  NuIIus 
autemipsorumacoetucommuni  recedat^  antequam 
hora  geoeralis  sessioDis  adveniat. 

Concilium  quoque  nultus  solvere  habeat,  nisi  fue- 
rint  cunctadeterminata  ;ita  ut  qusecuDque  delibe- 
ratioDe  commuui  flDiuDtur,  episcoporum  singulo- 
rum  maDibussubscribantur ;  itatamenutanteduos 
vel  tres  diesquam  solvaturconciiiumomnesconsti- 
tutiones  a  se  editas  diiigeDti  coDsideratioDe  retra- 
cteDt,  De  iD  aliquo  ofifeDdisscDt. 

Item  iD  die  quo  coDcilium  absoiveDdum  est,  ca- 
noDes  qui  Id  saDcta  syaodo  coastituti  sunt  coram 
ecdesia  ia  publlco  relegaatur.  Quibus  explicitis,  re- 
spoadeatur  ia  choro  Amen.  Deiade  adlocum  rede-  ^ 
untes,  ubi  iu  coDcilio  resederint,  caaones  ipsos 
subscribuDt.  Admoaendi  quoquea  metropolitano 
suDtdePascha  veoturo,  quoveaiat  die.  AdmoDeadi 
etiam  suat  quotemporesuperveaieDti  aoDosadfa- 
cieadum  coDcilium  veaiant.  Eligendi  etiam  de  epi- 
scopisqui  cum  metropolitano  diesfestosNatalis  Do- 
mini  et  sanctum  Pascha  debeant  celebrare.  Post 
hiec,  dicente  archidiacono  Orate,  omaes  simul  pa- 
riter  id  terra  se  prosteraent,  ubi  diutissime  orantes 
hano  unus  ex  majoribus  Oratiouem  dicat. 

Oratio.  Nulla  est,  Domine,  humanx  conscien- 
limvirtusquxinoffensefiossit  tucB  voluntatis  judicia 
expedire,  Et  ideo  quod  imperfectum  nostnm  vide- 
runi  oculi  tui,  perfectioni  deputa,  qucesumus,  quas 
perfecto  xquitatisfine  concludere  peroptamus.  Tein 


Huio  OratioDi  Oratio  Pater  noster  adjungatur ;  et 
cuDctisadhucjaceutibus  h^ecBeaedictio  ezphcetur : 
*  Christus  DeiFitius,  qui estinitiumet  finis^comple' 
mentum  vobis  ttiJfuatcharitatis,  Amen.  Ut  quivos 
adexptetionem  hujusfecit  pervenire  concilii^absolU' 
tos  vos  efficiat  abomnicongregatUmedelicti.  Amen. 
Utabomnireatu  tiberiores  effectiy  absotutietiam  per 
donum  Spiritussancti^felicireditu  vestrarum  sedium 
cubiliarepefatis  iltaesi.  Amen.  Quod  ipse  prxstare 
dignetur,cujus  regnum  etimperiumpermanei  in  sad- 
cuta  saeculorum.  Amen. 

In  nomine  Domini  Jesu  Christi  eamus  cum  pace 
omnes, 

lllico  surgeDtes  pariter  resideate  metropolitaDO, 
ab  ipso,  primum  iacipieate  officium,  osculum  sibi 
iDvicem  pari  ter  dabuat.  Sicque  data  sibiiavicem 
pace  coDventusconcihi  dissolvatur. 

Oratio  secundi  diei.  —  Nostrorum  tibi,  Domine, 
curoantes  genua  cordium  ,qu3esumus  ut  bonum  quoda 
nobis  a  te  requiriturexsequamur^  scilicet,  ti^profn- 
pta  tecum  sotticitudine  gradientes,diseretionisardum 
subtilejudicium  faciamus^ac  misericordiam  diligen' 
tes  valeamus  studiis  tibiplacere. 

Ot^atio  tertiidiei.  —\dte,Domine,  intemielamO" 
ris  vocibusproelamantes  unanimiterpostulamus,ut^ 
respectugratix  tuxsoUdati  ^praecones  virtutis  effi- 
ciamur  intrepidi,  tuumque  valeamus  verbum  cum 
omni  fiducia  loqui.  Amen. 

CWJncipit  ordo  ad  benedieendum  imperatorem, 
quando  coronatur. 

Cum  b  rex  in  imperatorem  electus  pervenerit  ad 
portam  Coliinam^  quaeest  juxta  castellum  Grescen- 
tii,  rccipiatur  honorifice  a  clero  Urbis  cum  crucibus 
et  thuribulis,  et  processioaaliter  deducatur  usque 
ad  gradus  basilicee  saacti  Petri,  oaatantibus  uai- 
versis  :  Ecee  mitto  angelummeum,  camerariis  ejus 
mi.-silia  398  spargeatibus  aote  ipsum,  et  preefecto 
Urbis  gladium  praefei^ente.  Cum  autem  perveDerit 
aate  basilicam  ia  platea  quae  Cortina  vocatur,  dez- 
traadus  est  a  scDatoribus  usque  ad  gradus  prsBdictos» 
ubi  eodesceadeate,  tradeadus  estequus  cui  rexin<* 
sederat  illis.  laterim  summuspontifex  cum  omnibus 
ordinibus  suis  praeparet  se  in  secretario,  tanquam 
celebraturus  divina,  etprocessionaliter  exiens  usque 


nostris  principiis  occursorem  poposcimus;tequoque  ^  ad  suggestumarc8B,quaeest  ia  capite  graduum,  su- 


in  hoc  fine  judiciorumnostrorum  excessibusadesse 
precamur,  scilicet  ut  ignoranliopparcas,utete7Tori 
tndulgeas,  etperfectis  votis  perfectam  operis  efficaciam 
largiaris.Et  si. , .  nos  traxent  in  errorem,aut  prcRceps 
forsitan  voluntas  impuleritjustitiam  declinare,ob  hoc 
teposcimus,  te  rogamus,  397  w^  siquid  offensionis 
in  hac  concilii  celebritate  contraximus,  condonare 
aut  remissibilefaeeredigneiis,  ut  in  eo  quod  soluturi 
sumus,aqgregatum  concitium,acunctis  piimum  ab- 
solvamurnostrorum  noxibusdetictorum,  qualiteret 

a  Effidem  Benedictiones  in  vulgato  Ordine  Romano 
pag.  157. 


per  faldistorium  ibi  sedeat  coasedeatibussuper  gra- 
dus  a  parte  dextra  episoopis  et  presbyteris  ;  a  sini* 
stra  diacoaibus  cardiaalibus,  et  proximiori  gradu 
subdiacoDis,  et  acolythis,  primicerio  et  caatoribus 
aslaDtibuscircailioscummagaatibusetoffioialibus, 
et  Dobilibus,  et  miaistralibus  aulsB  papalis. 

TuDc  rex  cum  archiepiscopis  et  episcopis  princi- 
palibus  et  magnatibus  suis  ascendens  et  summum 
pontificem.revorenterosculelur  pedes  ipsius;ad  of- 
ferens  ei  aurum,  quantum  sibi  placuerit,  benigae 

b  Haec  multum  diversa  ab  Editis  in  Ordine  Roma- 
no,  pag.  136,  proeter  quasdam  Orationes. 


1239 


^PPENDIX  AD  S.  OHEGORll  MAGNl  LITURGIGA  OPERA. 


1240 


accipiatur  ab  eo  ad  osciilum  et  ad  amplexum.  Quo  A 
demum  surgrntes,  ipse  rex  a  parte  dextra,  et  prior 
diaconorumaparlesiaistra,  deducanteum  usquead 
ecclesiam  saDctaB  MariaB  in  Turribus,  ubiante  aitare 
subdiacoDoevangelicum  textum  tenente,  rexsuper 
eum  corporaliter  praestet  hujusmodi  juramentum. 

a  EgoN.  rexRomanorum,  annuenteOominofutu- 
rus  imperator,  promitto,  spondeo,  etpolliceoratque 
juro  Deoet  beato  Petro,  mede  caetero  protectorem 
ac  defensorem  fore  summi  pontificis  et  sanctfie  Ro- 
manaBecclesiaBinomnibusnecessitatibus  et  utilitati- 
bussuis^custodiendoetconservandopossessioneset 
honores  et  jura  ejus,  quantum  divino  fultus  fuero 
adjutorio,  secundum  scire  et  posse  meum,  recta 
et  pura  tide  ;  sic  me  Deus  adjuvet  et  h(Bc  sancta 
Dei  Evangelia. »  g 

Deinde  summuspontifexcumomnibus  ordinibns 
suis  ad  altare  procedit ;  et  facta  ibi  Oratione,  ad  se- 
dem  ascendit,  rege  cum  suis  et  tribus  episcopis,  vi- 
delicet  Ostiensi,  etPortuensi,et  Albanensi,  ineccle- 
sia  sanct»  Mariae  in  Turribus  remanente,  ubi,  a  ca- 
nonicissancti  Petri  receptusinfratrem,imperialibus 
induaturinsignibus,  dato  ipsius  pallio  camerario 
domini  papie.  Qui,  prftcedentibus  illis  cauonicis, 
cantantibusPe^re,amasme,cumadostiumbasilicaB 
principis  apostoiorumpervenerit,  quseporta  Argen- 
teanuncupatur,deducentibuseumhincindecomite 
Lateranensis  palatii  et  primicerio  j  udicium  canonico- 
rum,  399^^^^Q^Q^^3  episcopus  anteipsam  portam 
ArgenteamhancsupereumBenedictioneminfundat. 

Oraiio,  —  Deu$,  in  cujus  manusuntcorda  regum, 
ihclina  adpreces  humilitatis  nostrae  aures  misericordiae  ^ 
tuae,  etimperatorinostrofamuloN,  regimentuseap- 
pone  sapientiae,  ut^  haustis  de  tuo  fonteconsiliis,  et 
tibiplaceat,  et  super  [regna]prcecellat.  Per. 

Cum  autem  intra  ecclesiam  in  medio  rotaB  perve- 
nerit,  Portuensis  episcopus  hanc  Oralionem  super 
ipsumdecantet 

Oratio,  —  Deusinenarrabilisauctormundi,  condi- 
tor  generis  humani,  gubernatorimperii,  confirmator 
regM,quiexuterofidetisamicitui  patriarchae  nostri 
AbrahaBpraBelegistiregemsaBculisprofuturum,tuprce' 
sentem  regem  hunc  cum  exercitu  stio  per  intercessionem 
omnium  sanctorum  uberiBene  f  dictwne  locuplela,et 
insoiium  regnifirma  stabititateconnecte,  Visitaeum^ 
sicut  visitasti  Moysen  in  mari  Rubro,  Jesum  Nave  in 
prcetio,  Gedeon  in  agro,  Samuelem  in  templo;et  illa  D 
eum  Bene  f  dictione  siderea,  ac  sapientiae  tuae  rore 
perfunde,  quambeatus  Davidin  Psalterio,  Salomon 
filius  ejus  t$  remunerante  percepit  d$  caelo,  Sis  ei  con- 
irainimicorumacies  lorica,  in  adversisgaleaMpro- 
sperispatientia,inprotectioneclypeus  sempiternus ; 
etpraesta  ut  gentes  xlli  teneant  fidem,  proceres  sui 
habeant  pacem,  diligant  charitatem,  abstineantsea 
cupiditaie,loquanturjustitiam,custodiantveritatem; 
et  Ua  populus  iste  puiiulet  coalitus  bene  f  dictione 
aetemitatis,  ut  semper  maneant  tripudiantesin  pace 
victores,  Per. 

Qui  cum  ad  confessionem  beati  Petri  perveneritj 


prostcrnat  se  pronusinterram»etpriordiaconorum 
super  eum  faciat  iitaniam.  Qua  finita,  episcopus 
Ostiensis  aununtiet ;  priorque  presbyterorum  dicat 
Pater  noster,  \ers.Et  ne  nos.  Vers.  Satvumfac  re- 
gem  tuum,  Resp.  Deus  meus  sperantem  in  te.yers. 
Esto  ei,Domine,turris  fortitudinis.Kesp,A  faeieini' 
mici.  Vers.  Nihil  proficial  inimicus  in  eo.  Resp.  El 
^Lius  iniquitatis.  Vers.  Domine,  exaudi  Orationem 
meam.  Resp.  Et  clamor  meus  ad  te  veniat.  Vers. 
Dominus  vobiscum,  Resp.  Et  cum  spiritu  tuo. 

Oremus.  -  PraBtende,quaesumus,Domine,famuk 
tuo  dexteram  ccetestis  auxilii,  ut  te  totocordeperqui- 
rat,  et  quae  digne  postuiat  assequi  mereatur,  Per. 

Actiones  nostras,  quaesumus,  Domine,  aspirando 
praeveni,  et  adjuvando  prosequere,  ut  omnis  nostm 
Oratio  et  operatioatesemperincipiat,  etper  tecxp- 
ta  finitur,  Per. 

400  Posthasc  procedant  ad  altare  pancti  Mauri- 
tii,  ubi  Ostiensis  episcopus  sibi  ungatde  oleoexor- 
cizato brachium  dextrum,  et  inter  scapulas,  hanc 
Orationem  dicendo  : 

Alia  Oratio,—DomineDeusomnipotens,cujus  esl 
omnis  potestaset  dignitasje  supplici  devotio  neatque 
humiilimaprece  deposcimus,ut  huicfamuio  tuo.  N. 
prosperum  impera  tonae  majestatis  concedas  effectum: 
ut  in  tua  dispositione  constituto,ad  regendam  ecclesiam 
tuam  sanctam  nihit  eipraesentia  officiant,futura  nihil 
obsistant;sed,inspirante  sanctiSpiritus  dono,popu- 
lum  sibisubditumaequojustitiae...  regere  vaieat,etin 
omnibusoperibussuis  te  semper  timeat,tibiqueiugUer 
placere  contendat,  Per.,.in  unitate  ejusdem, 

SequiturOratio.  —  DeusDei  Pitius  Jesus  Christm 
Dominusnoster,quiaPatreoleoexsuliationisunctui 
est  prae  particibus  suis,  ipse  per  praesentem  saeri  ungi- 
m  ims  infusionem  Spirttus  Paracleti  super  eaput  tuum 
infundat  Bene  f  dictionem,  eademque  usqueadinte- 
teriora  cordis  tuipsnetrare  faciat,quatenus  hoc  visiH- 
liactractabHidono  invisibiliapercipereyet  temporali 
regnojustismoderationibus  exsecuto  aetemlcutercw' 
regnare  eimerearis,quisoius  sinepeccato  rex  regnm 
vivit  cum  Deo  Patre  in  unitate  Spiritus  sancti.Per. 

His  itaque  peractis,  ascendit  rex  ad  altare  beati 
Petri,ubi  summuspontifex  recipiat  eum  adosculum* 
sicut  unumes  diaconibus  ;ipseque  procedatadpul- 
pitum  vel  ambonem,  ubithalamus  coastructus  de 
lignis,  et  ornatus  de  palliis,  debet  ei  esse  paratus, 
cum  suis  archiepiscopis  et  episcopis,  principibuset 
magistratibus  secundum  capacitatemloci  consistat. 
Primiceriusautemet  scholacantorum  inchoroaote 
altare  decantet  lutroitum  ;  et  post  Kyrie,  eleison,  et 
Hymnum  Angelicumdecantatum,  summuspontifex 
dicit  Orationem  qufficompetitillidiei,  et  hancOn- 
tionem  pro  ipso  imperatore. 

Oratio.  —  Deus  regnorum  omnium  et  christiani 
maximeprotectorimperii,daservo  iuoN.  impcralori 
nostro  tnumphum  virtutis  tuae  scienterexcolereM 
qui  tuaconstitutione  est  princeps,  tuosempermune- 
re  sit  potens,  Per. 

Secret.a  —  Suscipe,  Domine,  preces  et  Hostiasec- 


1241 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


1242 


clesix  tusepro  salutefam  nlitui  N.supplicantis,€t  pro  ■ 
tectione  fideliumpopuLorujn  antiqua  brachii  tuiope- 
rare  miracula,  ut,  superatis  pacis  inimicis,  secura 
tibi  serviat  christiana  libertas,  Per. 

401  ^ost  communionem,  —  Deus^qui adprxdi- 
candum  xtemi  regni  Evangelium  Rovianum  impe- 
rium  prwparasti,  prxtende  famulo  tuo  imperaton 
uostro  N.  arma  coelestia,  ut  Pax  ecclesise  nulla  tur- 
betur  tempestate  bellorum.  Per. 

Gumque  lecta  fuerit  Epistola,  et  Graduale  canta- 
tum,  imperator  proceditprocessionallter  adaitare, 
ubi  summus  pontifex  imponitei  mitramclericalem 
in  capite,  ac  super  mitramimperatoriumdiadema, 
dicens  ut  sequitur  :  Accipe signum gloriXy  diadema 
regni,  coronamimperiiy  innominePatris-^-jet  Filii  f, 
et  Spiiitusj;'  sancti,  ut.spreloantiquo  hoste,spretis- 
quecontagiis  vitiorum  omniumMc  justitiam.miseri- 
cordiam  et  judicium  diligas,  etitajusteymisericordi' 
ter  et  pie  vivas^  ut  ab  ipso  Dominonostro  JesuChH- 
sto  in  consortio  sanctorum  aeterni  regni  coronam 
percipias,  qui  cum  Patre,  etc. 

Deinde  sceptrum  bt  pomum  aureum  tradat  ei. 

Sciendumestquodperactacommunionecumipso, 
in  impositionediadematisdicere,  si  fortevelitapo- 
stolicus,  valet  Orationeshujusmodi :  Dominusvobi' 
scum.  Et  cum  spiritu  tuo. 

Ch^atio,  —  Prospice,qugesumus,  Domineomnipotens 
DeuSfSerenis  oblutibus,huncgloriosumfamutum  tuum 
N.tUt  sicut  benedixisti  Abmham,  Isaac  et  Jacob,  sic 
ilti  targiaiHs  Benedictionesspiritualesgratise^eumque 
plenitudinetuxpotentice  irrigareatque  perfundere  di- 
gneris,  ut  tribuas  ei  de  rore  coeli,  et  de  pinguedine 
terrae  abundantiam  ft*umentitViniet  olei,  et  omnium 
frugumapulentiamt  etex  largitatedivinimuneris  lon- 
gmva  tempora,  utilto  regnantesit  sanitas  corporis in 
patria,  paxinviolatasitinregno,ei  digniiasgloriosa 
regalis  palatiimaximo  sptendore  regisepotestatisoculis 
omniumfulgeat,  luce  ctarissima  coruscareatquesplen- 
descet  e,quasisplendtdisiimifulgoris  maximoperfusa 
lumine,  videatur,  Tfibue  ei,  omnipotensDeus,utsit 
fortissimusprotectorpatriae  et  consokttor  Ecclesiarum, 
a  tque  ccen  obiorum  sanctorum,maxima  pietate  regalis 
munificientix ;  atque  ut  sitfortissimusregum,  trium- 
phaiorhostium,adopprimendosrebetles  et  paganas 
nationes ;  sitque  suis  inimicissatis  terribilismaxima 
fortitudineregaiispotentix ;  optimatibusquoqueatque 
prxcelsis  proceribus,acfidelibus  sui  regni  sit  magnifi- 
cus  ei  amabiiiset  pius,  et  ab  omnibus  timeatur  ai- 
quediiigatur  ;  et  postgloriosaiempora  atquefeiicia 
vitae  praesentis  gaudia,  in  perpeiua  beatitudine 
402  habitare  mereatur.  Per, 

Benedic,  f  Domine,  quaesumus,  hunc  principem 
nostrum  N.,  quem  ad  salutem  popuii  nobis  atecredi- 
mus  esse concessum .  Fac  annis  esse  muttiplicem ,  sa- 
lubri  corporis  robore  vigeniem  post  senectutem  ad 
optatam  perveniresalutem.  Sitnobisfiducia  obiinere 
gratiam  populo,  quam  Aaron  in  tabeimacuto,  Eliseus 
influviOyEzechias  tn  lecto.Zacharias  vetulus  impetra- 
vit  in  templo ;sitnobisregendiauctoritas,quaiem  Jo- 


A  sue suscepit  in  castris,Gedeon sumpsit inprceliis^Petrus 
accepit  in  calice,  Paulus  est  usus  in  dogmate,  Et  ita 
pastorum  circa  tuum  proficiat  in  oviie,  sicut  Isaac 
profecit  in  fruge,  et  Jacob  est  dilatatus  in  grege  ; 
quod  ipse  praestare  dignetur. 

Alia  Oraiio.^DeusPaier  aetemaegiorias  sitadjutor 
iuus,  tuus  protector,  et  omnipotens  bene  •}•  dicat  tibi, 
preces  tuas  in  cunctisexaudiat,et  vitam  tuamin  iongi' 
tudine  dierumadimpteat ;  thronum  regni  tuijugiter 
firmetyetgentempopuiumque tuumin  aeiernum  con- 
servet,eiinimicos  iuosconfusioneinduat,  etsuper  te 
sanctificatio  Christifloreat,utquitribuit  in  terris  im- 
penum ,  ipse in ccetis conferat praemiu m.Qui vivit, 

Interpolataergocantilena.coram  altari  beati  Petri 
praBsentaturdomino  papffiinsuperenilnenti  specula 
residenti.  Is  itaque  tunc  ad  ipsum  altare  ascendit, 
et  giadiumevaginatum  de  altari  sumit,  et  ei  tradit 
curaminteiligensimperiitotiusingiadio,sic  dicens : 

Accipe  gladium  desuperbeati  Pelri  corporesum- 
ptum,pernostras  manus,liceiindignas,vice  tamen  ei 
auciotiiate  beatorum  apostoiorum  consecratas  imperia- 
iiter  iibi  concessum,  nostrceque  Benedictionis  officio  in 
defensionem  sanctce  Deiecclesia?divinitus  ordinatum 
ad  vindiciam  maiefactorum,  laudem  vero  bonorum ;  et 
memorestodequo  Psaimistaproph€tavit,dicens :  «  Ac- 
cingeregladiotuosuperfemurtuum,potentissime,ut 
in  hoc  vim  cequitatis  per  eumdem  exerceas,  moiem  ini- 
quitatis  potenter  destruas,et  sanctam  Deiecctesiam 
ejusquefideiespropugnesacprotegas;nec  minus  sub 
fidefa  tsos,quam  Christia  ni  nom  inis  hostes  exsecres  oo 
dispergas ;  viduas  acpupillos  ciementer  adjuves  ac  de- 
C  fendas ;  desolata  restaures,restaurata  comerves;  uici- 
scaris  injusta,confirmesbenedeposHa,quatenus  in  hoc 
agendo,  virtutum  triumphogio7nosus,justituecultor 
egregius,  cummundiSalvatore,  cujus  typum  geris  in 
n omine,  sine  fine  regnare  m  erearis .  Qui  cum  Deo ,    ' 

403  U^^  verbisexpletis,accingitilliensem  iterans 
ita  dictum  :  Accingere  gladio  tuo super  femur  tuum 
potentissime,  et  atiendequiasancti  noningladio,  sed 
per  fidem  vicerunt  regna. 

Sedsciendum  estquod  in  aiiquibus  libris  primo 
datur  gladius,  postea  diadema  ;  sed  dato  gladio  po« 
nitur  ista  rubrica  :  «  Mox  autem  ut  coronandus  ac- 
cinctus  ense  fuerit,  eximiteum  devagina,  etviriliter 
ter  eum  vibrat,  et  vaginae  continuo  recommendat.  » 
])  Eo  igitur  sic  accincto,  et  beati  Petri  milite  mirabi- 
liter  facto,  subsequenter  apostolicus  de  aitari  diade- 
ma  sumit,  et  ponit  in  capite  coronandi, et  dicit :  Ac- 
cipesignum  glorice,  diedema  regni,  coronam  imperii 
in  nominePaitns  f .  et  Filii  +,  et  Spiriius  f  sancti,  ut 
spreto  antiquohoste,spretisquecontagiis  vitiorum  om- 
nium ,  sidjustit  iam  ,misericordiam  etjudiciu  m  diligas 
et  ita  juste  misericorditer  et  pie  vivas,  ut  ab  ipso  Do- 
mino  nostro  Jesu  Christo  in  consortiosanctorum  ceter- 
ni  regnicoronam  percipias,  Qui  cum  Patre. 

lilicoprocedens  nuper  coronatus  osculatur  apos- 
tolicos  pedes;quibus  gIoriosissimegestis,apostoIicus 
ad  eminentiam redeat  speculse  tribunalis,  et  impera- 
tor  ad  faldistorium  scandit,  ei  in  amplo  gradu  sub 


ina 


APPENDIX  AD  S.  GREGORH  HAGNI  (JTyRGICA  OPERA 


1144 


apostolici  dextra  praBparatum.  Qui  coroaatus  iDce-  A  protecta^visibilisseuinvisihilishostUneqvdtiasirium 


dens,  pomum  in  dextra  manu  portat,  ia  siuistra 
sceptrum  ;  et  sic  ad  thalamum  redeat,  ipsoque  ibi 
cum  suis  principibus  consistente,  prior  subdiacono- 
rum  cum  subdiaconis  Romance  curifle,  etcapellanis 
aulseimperialisad  «  pectorale  dextrum  ante  cruci- 
fixum  argenteum  laudem  imperatori  alta  voce  dicant 
hoc  modo  :  Exaudi^  Christe,  Scriniarii  vero  Urbis, 
sericiscappisinduti,ante  pectorale  consistentes  in 
choro  respondeant :  Dotnino  N.  invictissimo  RomQ" 
norumimperatoresemperaugustosalus  et  viWorm.Qua 
laude  tertio  repetita,  prior  subdiaconorum  cuoi  suis, 
tribus  vicibus  dicBiiSalvator  mundiy  et  scriniarii  vi- 
cissimrespondcant  Tu  illum  adjuva;  deindeistecum 
Buis  duabus  vicibus  dicatSane^/a  Maria ;  etilli  vicis- 
sim  respondeant  Tu  illum  adjuva  ;  et  sic  deinceps  g 
Sancle  Michael,  etc,  utsupra. 

Quibus  finitjs,  isti  bis  cantant  Kyrie  eleison^  ac 
deindesimul  omnesc^icant  Kyne  eleison.  Post  hflec, 
Evangelio  decantato,  imperalor  corona  et  manto 
depositis,  accedat  ad  sumnqum  pontificem,  404^^ 
offerata(ipedesejus^virum,quantumsibiplacuerit; 
ipsoque  pontifice  descendente  pro  perilciendis  Mis- 
sarum  mysleriis  ad  altare,  imperator  more  subdia- 
coui  oiferat  calicem  et  ampullam,  et  stet  ibi,  donec 
pontifex  ad  sedem  reversuscommunicet  ;factaque 
communione,  de  manu  ejus  suscipiat  cum  osculo 
pacis.  Et  sio  ad  thalamum  rediens  in  ambonem,  re- 
sumat  mantum  pariter  et  coronam. 

Missa  finita,  pontificulem  Benedictionem  reveren- 


phaliierexpugnare  vateat ;  et  una  cum  Sara  et  Rebeccn, 
LiaatqueHacheleMatisreverendisquefeminis.fructu 
uteri  suifecundaiiseu  gratularimereatur  addecorem 
totius  regni  vel  imperii,  statumque  sanctae  Dei  eccUsitt 
regendum ,  nec non et  protegendum.  Per  Christum  Do- 
minum  nostrum,quiex^Qfi  beatxetintemeratxMa- 
riae  vi7*ginis  alvo  nasci,  visitare  ac  renovare  hunc 
dignatus  est  mundum.  Qui  tecum  vivit  et  gloriatur 
Deus  in  unitate  Spiritus  sancti,  per  immortalia  sx- 
cula  sa^culorum, 

Et  postcoronationera  imperatricis  deducaturad 
altare  ante  summum  pontiflcem  amictaregalibusiD- 
dumentls  ;  et  summus  pontifex  det  super  eam  hanc 
Benedictionem,  dicens : 

Deus,  qui  solus  habes  immortalitatem,  lucemqne 
habitas  inaccessibilem,  cujus  providentia  in  sua  di- 
spositione  non  fallitur,  qui  fecisti  ea  qutr  futura 
suntf  et  vccas  ea  quoi  non  sunt  tanquam  ea  qum 
sunt ;  quisuperbos  cequo  moderamine  deprincipatu 
dejicis.atque  humilesdignanterin  sublimeprovehis ; 
ineffabilem  misericordiam  tuam  suppliees  exoramus, 
utsicutEstheTy  Israeliticn?  causa  salutis,  de  capti- 
vitatis5ua?compedesolutamadregis  Assueri  thala- 
mum  regnique  sui  consortium  transire  feeisti,  hanc 
famulam  tuam  N.  humilitatis  nostrce  Bene  f  dictione, 
christiana?plebis  salutis  gratittyad  dignam  subHmem- 
queregis,velimperatoris,nosfrieopulam,  et  regniyVel 
imperiiySuiprincipiummisericorditer  transire  conce- 
das;etutimperialis,velregalis,f(edere  conjugii  sem- 


ter  accipiat,  et statim  prsecedat ad locum  ubi  debet  p  per permanens  pudica.proximamvirginitatipalmam 


summus  pontifex  equitare  ;  et  cum  ipse  pontifex 
equum  ascenderit,  teneat  stapedium  sellsB  ejus,  et 
arrepto  frenoaliquantulum  ipsum  adextret ;  moxque 
suum  equum  ascendens,  procedat  juxta  summum 
pqntiticem  usque  ad  ecclesiam  sanctee  Mariae  in 
Transpadina;ubi  dato  sibi  osculo  adinvicem,  non 
corde,  sed  corpore  separentur. 

CVI.  De  coronatione  reginx, 

Si  veroreginafueritcoronanda,debet  super  lecto- 
rium  ex  opposito  thalamus  praeparari,  ubi  cum  dua- 
bus  ad  minus  pueliis,  et  aliquibus  ex  principibus 
imperii,  tam  ecclesiasticis  quam  mundaDis,resideat. 

Item  Benedictio  reginae  vel  imperatricis.Ad  in- 
gressum  ccclesite  sic  oratur  : 

Omnipotens  sempiterne  Deus,fons  et  origo  toHus  boni- 


continerequeaty  tibique  Deo  vivo  et  vero  in  omnibus,  et 
superomniajugitei^placeredesideret,  et,  teinspintnte, 
qu(P tibiplacita  sunt,  toto  corde  perficiat.  Per. 

InsacHnleiunctione.  —  Spiritussanctigratia  no- 
str(e  h  umilitatis  officio  vit(P  copiosa  descendat,  ut  sieut 
manibusnostriSf  licet  indignis.oleo  materiali  olliia 
pinguescis  exterinSyita  ejus  invisibiliungimine  detibntn 
impinguarimereayis  interius ;  ejusquespiritualinn- 
ctione  perfectissimesemper  imbuta,et  illicita  derlinare 
totamente  etspemere  discasetvaleas,  etutilia  ani- 
mcetucecogitarejugitef^optare,  atque  operari  queas 
et  optes,  auxiliante  Domino  nostro  JesuChristo.qui 
cum  Patre  et  spiritu  sancto. 

Deinde  summus  pontifex  ei  mitram  imponat,  ita 
quod  cornua  mitnp  sint  a  dextris  et  a  sinistris.  et 


taiis,quifemineisexusfragilitatemnequaquamreprO'  ^  super  mitram  coronam  imponat,  dicendo  : 


bando  avertis,  seddignanter  comprobandopoiius  eli' 
gis ;  et  quodinfirma  mundieligendofortia  qudequecon- 
funderedecrevisti,quiqueetiamglorixvirtustisquetux 
triuJHphum  in  manufeminseolimJudaicaeplebidehoste 
saevissimo  resignare  uoluisti  ;respice,  quxsumus,ad 
preces  humilitaiis  nostrse,  et  super  hanc  famulam 
tuam  N,,  quamsupplici  devotione  in  reginam,  vel  in 
imperatricem,  eligimus,  DenefdictionKmtuaritm  dona 
mulliplica,eamquedexterapotenti(etuaesemper  ei  ubi- 
que circumda ;  ut  et  dono  tui m uneris undique firmiter 


Officio  nostrceindignitatis  in  reginam,  vel  impera- 
tricem  sotemniterbenedicta,  accipe  coronamregalis 
velimperialis exceltentice,  quce,  licet  nb  indignis,  ejn- 
scopalibus  iamen  manibus  capiti  tuoimponitur ;  unde 
sicutexteriusauroetgemmisredimitaenites,  ita  etin- 
teriusaurosapienti(e,  virtutumgemmisdeeorari  con- 
tendas ;  406  hujussceculicumprudentibus  virginihus 
sponsoperenniDomino  Jesu  Chnsto digne  ei  laudabi- 
liter  occurrens  regina,c(elestis  aulcemerearis  ingredi 
januam,auxiliante  eodem  Domino  nostroJesu  Christo 


•  Pectoralis  nomine  hoc  loeo  intelligitur  canoellus.  Adi  Olomrium  Gangianttm. 


J 


im 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


iW 


quicum  Deo  Pafrc  et  SpiHtu  vivit  el rcgnat  per  infi-  i^  Actiones  nostras,u<q\\e  Per  Dominum  nostrum  se- 


nita  sxcula  sxculorum, 

Coronata  veroregina  reducatur  ad  thalamum,et 
post  Evangeli  um  ducatur  ad  oblationem  summo  pon 
tificiexhibendam,stetque  in  gradibus  juxtaabsidam 
yersusaltare  sanctl  Leonis,  donec  de  manusummi 
pontiflcis  post  imperatorem  sacram  coronationem 
acclpiat  et  tunc  ad  thalamum  reducta  permaneat 
usque  ad  finemMissfie. 

Consuevit  autem  imperator  iargapresbjteriaom- 
nibus  ordinibus  exhibere,  quibus  ea,cum  coronatur 
summus  pontifex  elargitur,  videIicetepiscopis,pre- 
sbjteris  et  diaconjbus  cardinalibus,  primicerio  et 
cantoribus,8ubdiaconis,  basilicariis,et  regionariis, 
et  universitati  cleri   Romani,  capellanis  et  caeleris 


cundsB  Orationis,prout8uprade  imperatore.Quibqs 
f)nitis,rex  surgat.  Posset  etiam  quod  dictum  est  dd 
iitaniaVersiculis  etOrationibu8,fleriper  episcopum 
cardinalem,qui  eum  inunget  juxta  aliquod  altaread 
partem,etibi  prosequaturpostmodum  officiumun^ 
ctionis,  et  alia  quae  incuml>unt ;  tamen  Ordinarium 
dicitde  imperatore  quod  Pater  noster,  Versioull  et 
Orationes  prsedictae  dicuntur  per  prlorem  presbyte- 
rorum  cardinalium. 

Posthaecjuxta  aliquod  altare,  aliud  tamen^  si 
possible  est  ,ab  altari  domini  papce,  Ostiensis  epi^ 
scopuBungat  eum  de  oleo  exercizato  super  bra- 
chium  dextrum,  el  Inter  scapulas,  et  eas,  si  velit, 
inungat  sibi  manusetpectus,etscapulasambasque 


officialibus,etministerialibuscuri6B,pr6Bfecto(Jrbis,  B  <^ompage9  brachiorum  ejus,  hano   Orationem  dl- 


senatoribus,  judicibus,  advocatis,  et  scrinarlis,  ac 
praefectis  navalium. 

Consuevit  autem  rex,quando  descendit  de  Monte 
Gaudii,  et  venit  ad  PonticeIlum,pr8B8tare  hocjura- 
mentum  Romanis  :  «  Ego  enim  N.  ^ex  futurus  im- 
peratorjuro  me  servaturum  Romanis  bonas  con- 
suetudines  8uas;sicmeDeu8^djuvet,  ethsecsancta 
Dei  Evangelia.  » 

Rubricaquse  inferius  ponitur  fuit  ordinata  de 
mandato  domini  Clementis  papsB  V  per  allquos  car- 
dinales,  quibus  hoc  in  consistorio  commissumfuit, 
cum  Robertus  rex  Siciliae  cum  sua  conjnge  peteret 
unctionem  et  coronationem  apud  Avenionem,  ubi 
tunc  Romana  curiaresidebat.  Nam  nihil  invenieba- 


cendo,prout  sequitur,Z>eti5  omnipotens,  etc, mutato 
ubi  dicitur/mperafona?(/?^nt7a/f5,dicatur  Regixdi- 
gnitatis;ei  nbidicsLiuT  Ad  regendam  ecclesiam  tuam 
5anc^/7ni,etc.,utsequitur.  Item  aliaOratio,  dicendo 
Deus  Dei  Fitius,\x%q\ie  in  finem.  Ethinc  iromediate 
post  regem  debet  regina  inungi. 

His  itacjue  peractis,  rex  pretiosis  etregaiibus  in*- 
dumentis  indutus  ascendat  ad  altarey  ubi  summus 
pontifex  recipiat  eum  ad  osculum  oris  et  pectoris, 
sicut  unum  ex  diaconibus  cardinalibu8,408  ^^^' 
cet  post  primumdiaconumcardinaiem;ipseque  rex 
procedat  ad  pulpitum  seuambonem,  ubi  thalamuB 
constraotU8est,ut  supra  inrubricaimperatoris  con- 
tinetur.Omnia  prfledicta  fiant  ante  Introitum.  Can- 


turlitteris  traditum,  qualiter  reges  et  reginaide-  q  tato  Introitu,post  Kyriefeieisonei  Hymnnm  Angeli- 


beut  inungi  etcoronari,eoquod  in  Pontificali  Ro- 
mano  non  habetur,nisi  de  unctione  et  coronatione 
imperatorls  et  imperatricis.Propterquod  deprsedi- 
cto  Pontificali  hsBcrubrica  extracta  est,  additis,de- 
tracti8,et  mutatis  quibusdam,  quae  ad  eadem  non 
competunt  aliis  regibus  quae  observari  oportet  in  un- 
ctione  et  coronatione  imperatoris. 

407  CVII.  De  u7ictiofi6  et  coronatione  regi^ 

rubrica, 

!n  unctione  et  coronatione  regis  potest  decenter 

modus  qui  seauitur  observari.  Nam  illa  quidem  ri- 

denturservanda,  qus  in  imperatore  servantur,  ex- 

ceptis  quibusdam  qus  soli  imperatori  pertinere  4i- 

noscuntur. 


cumdecantatum,  summuspontifex  dicit  Orationem 
cum  cantu,qu6e  competit  ipsi  diei,  et  hanc  Oratio- 
nem  in  eodemttirono  propege.D^ti5  omnium  regno» 
rum  protector,  da  servo  tuo  N.  regi  nostrOy  etc,  ut 
sequitur.  Removetur  enim  de  Oratione  Et  christiani 
imperii,ei  verbum  Imperatori;ei  ubi  dicit  Est  prin- 
ceps,6\edX\xrEst  rex,  in  Secreta.  Oratio  5w5(?ipe, 
Dominet  sicut  Jacet,  ut  supra ;  post  communionem 
vero  loco  Orationis  Deus,  qui  ad  prxdicandum^  ut 
supra,  dicatur  Oratio  quas  sequitur  :  Omnipotem 
sempiteime  Deus,praetendefamulo\tuo  N  reginostro 
armacoelestia.ut  paxecclesix  nultaturbetur  tempe- 
ttatebellorum.  Per  Dominum.eic. 
Cumque  iecta  fuerit  Epistola  et  Oraduale    canta- 


Inprimisitaque  dominusnoster  summuspontifex  «>  tum,'rex  procedat  processionaliter  ad  altare,  super 


ingressus  ecclesiam,  ibique  paratus  vestibussacris 
coloris  convenientis  tempori,  nunc  Bcilicetviridibus 
ut  est  moris.cum  ordinibussuisadaltareascendat, 
et  sedeat ;  et  antequam  incipiaturlntroitusMissae, 
rexingressus  ecclesiam,cumadconfe9sionem  beati 
Pelri  pervenerit,  seu  cum  pervenerit  ante  aitare, 
prosternat  se  pronus  in  terram.et  aliqais  subdiaco- 
nus  dominipapae  supereum  faciat  iitaniam.caeteris 
Bubdiaconibus  et  capeilanis  in  ipsa  litania  respon- 
dentibus,  ut  alias  fieri  consuevit. 

Qua  finita,prior  presbyterorum  cardinalium dicat 
Paler  nos/er.cumaiiis  Versiculis  etResponsoriis.et 
duabus  Orationibu8,8cilioet,  Prxtinde,qu»tumuitti 


quod  debetsummuspontifexMissarum  solemniace- 
lebrare;  ipseque  rex  praesentatur  coram  altari  do- 
mino  papse  in  superiminenti  specularesidente.  lis 
gestis^ad  altare  accedat  dominus  papa,  et  gladium 
evaginatum  de  vaginasumit,  et  regi  tradit,  dicens 
Accipe  gladium,  eic.y  usque  ad  finem  ;  hoc  salvo, 
quod  ubi  dlcitur  Desuper  corpore  beali  Petri  sum- 
ptum;ve\  omittatur,veldicaturZ)e  sacro  altarisum- 
ptum;  etetiam  ubi  dicitur /mpma/t7er,  Dicatur  Re- 
galiter  Hisverbis  completis,accingitilli  ensem,  ite- 
rans  jam  dictum,  Accingere  etc,  usque  in  finem. 
Mox  autem  ut  ooronandus  accinctus  eose  fuerit, 
rei  extrahit  euqi  de  vagina,  viriliterque  illum  vi- 


iS47 


APPENDIX  AD  S.  GREGORli  MAGNl  LITURGiCA  OPERA. 


1248 


brat  ter,et  yaginsecontinuolrecommendat.Eo  igitur  A 
sicaccincto,  et  beati  Petri  milite  mirabiliter  facto, 
subsequenter  apostolicusde  altari  diademasumit,et 
ponit  in  capite  regis  coronaudi,  et  ait  Accipe  sU 
gnum.eic,  usque  in  finem,  utsupra^  sed  ubidicit 
Coronam  imperii,  potest  omitti.  Rex  autem  debet 
esse  genuflexus,  cum  sibi  imponitur  diadema,  vel 
in  impositione  diadematis  genuflectat. 

Deinde  sceptrumet  pomum  tradit  ei  aureum.  Qui 
rez  debet  esse  genuflexus,  vel  in  receptione  ipso- 
rum  genuflectat. 

Sciendum  est  quod  in  impositionediadematisdi- 
cere,si  velit  apostolicus^valethujusmodiOrationes: 
Dominus  vobiscum.Et  cum  Sjriritu  ^MO.Oratio  Pro' 
spiceyqumumuSyDomineteic.fiii  supra;409  ^^^  "^^ 
dicitur  Sit  fortissimus  regum,  dicatur  Fortissimus  g 
rex\ei  ubi  dicitur  Ad  oppnmtndum  rebelles  et  pa- 
ganas  nationesy  omittatur. 

Benedictio  *  regis,  quam  facit  apostolicus, 

BenedscDomine,  etc,  usque  infiaem,  utsupra; 
sed  ubi  dicitur  Hunc  principem  no^trMm  ,dicatur 
Bunc  regem  nostrum.  Alia  oratio  Deus  pater,  eic, 
ut  supra;  sed  ubi  dicitur  Utqui  tribuit  interris  im- 
j)eriiim,dicatur  Ut  qui  tribuit  tit  terris  regnum.  Illico 
his  peractis,  procedens  rez  osculetur  apostolico  pe- 
des,qui  ipsum  ad  osculum  recipiat  ;etiam  ab  omni- 
bus  diaconibus  ad  osculum  recipiaiur,  et  postmo- 
dum  ab  episcopis  cardinaiibus,  et  consequenter  a 
presbjteris  cardinalibus. 

Quibus  gloriosissime  gestis,  apostolicus  ad  emi- 
nentiam  redeat  speculae  tribunalis,  et  rez  ad  faldis- 
torium  scandit^ei  sub  apostolicadeztra  praeparatum  ^ 
ibique  moram  trahit  aliquantulum. 

Etestattendendumquodrezcoronatus  pomum  in 
deztera  portat,et  in  sinistra  sceptrum.Demum  ante 
inchoatum  A  lleluia  ei  Versum,  rez  ad  thalamum 
suum  redeat,  qui  est  in  pulpito  vel  amboneconsti- 
tQtU8:ipsoque  rege  cum  suis  magnatibus  et  nobili- 
bus  consistente,  regina  ad  altare  per  manus  summi 
pontificis  coronetur,ut  infra  ponitur.Deinde  oanta- 
inr  Alleluia,  etrepetitur  kUeluia;ei  Evangelium 
per  diaconum  cardinalem. 

Post  h8Bc  dicto  CredoinunumDeum,  dumdicitur 
Offertorium,  et  dominuspapa  more  soiitomanusla- 
vat,  rez  de  thalamo  suo  venit  ad  aitare  ;  ipsoque 
pontificedescendentepro  perficiendisMissarum  mj- 
steriis  ad  altare,  rex,  deposita  corona,  sceptro,  et  D 
pomo  aureo,  ponat  se  in  ordine  diaconorum  cardi- 
nalium,ita  quod  diaconus  quicantavit  Evangelium. 
sit  medius  recte  post  papam,  rex  vero  a  dextris 
ipsius  diaconi.  Et  ne  ordo  diaconorum  solitus  con- 
f undatur,  antiquior  diaconorum  aliorum  sit  ad  dez- 
tram  regip,rez  secundus;po8t  eum  antiquior  sit  ad 
sinistram  diaconi  qui  cantavit  Evangelium  ;  et  sic 
deinceps  secundum  antiquitatem  sint  ad  deztram  vel 

*  In  Diario  Alexandri  VI  per  Joannem  Brucciar- 
dum  fusius  describitur  coronatio  Alfonsi  Neapolitani 
regis,  per  Joannem  tit.  sanctee  Suzann^Bpresbyte- 
rum  cardinalem  ac  legatum,  facta  Neapoli  anno  l494 


ad  sinistram  410  moresolito,  donec  diaconorum 
numerus  sitcompletus^ibique  stet  rex  inter  diaco- 
nos,  donecpontifezadsedemreversus  communicet, 
etdiaconus  qui  cantavit  Evangelium,  et  subdiaconus 
qui  cantavit  Epistolam,  communicaverint  de  manu 
domini  papoe,  ac  pretiosum  sanguinem  Domini  no- 
stri  Jesu  Ghristi  sumpserint  in  altari,  ut  est  moris. 
Et  tunc  sacram  communionem  rex  genuflexus  de 
manu  papa^  sedentis,  et  mitram  tenentis  in  capite, 
suscipiat  cum  osculo  pacis  :  ante  tamen  osculetur 
pontificis  manum,  et  tunc  reverenter  Hostiam  su- 
mat';  reversusque  adaltareidem  rez  sacratissimum 
sanguinemDomini  nostri  Jesu  Christi  sumat  deca- 
lice  per  ministerium  diaconi  cum  calamo.  Quibus 
ezpletis,  ad  thalamum  rediens.resumatcoronam, 
sceptrum  etjpomum. 

Missa  verofinita,  pontificalem  Benedictionem  re- 
verenter  accipiat,  communiter  in  Missis  papalibus 
consuetam;statimquepr8Bcedatad  locum  ubidebet 
summus  pontifez  equitare,  ut  cum  ipse  pontifex 
equum  ascendit,  teneat  stapedumsellae  ejus,ha- 
bens  coronam  in  capite ;  et  arrepto  freno  aliquantu- 
lum  ipsum  adeztret.  Mozque,  suum  equum  ascen- 
dens^  praecedat  usque  ad  locum  ubi  summus  ponti- 
fez  m  palatio  suo  de  equo  descendet ;  ibique  simi- 
liter  aliquantulum  de  equo  descendat,  et,  ut  prius, 
arreptofreno  aliquantulumipsum  adeztret,  teneat. 
stapedum  sellae  ejus,  cum  dominus  papa  de  equo 
descendit.Rezautem  ascendens  equum  suum  regali 
bus  indumentisindutus,coronam  gestans  incapite, 
pomum  aureum  in  manu  deztra,  et  sceptrum  regium 
in  sinistra  (nisiforteratione  consuetudinisaliudde- 
bet  observari,  scilicet  quod  pomum  ia  sinistra,  et 
sceptrum  in  deztra  portaretur),  ad  domum  suam 
revertatur,  si  sit  imsignis,  vel  ad  locum,  ubi  debet 
convivium  ezliibere.  Equus  autem  regis  debet  esse 
faieratus. 

GVIII.  De  inunctione  regims. 

Rege  itaque  inuncto  et  ad  suum  thalamum  re- 
verso,  ut  superius  est  ezpressum,  inungaturetiam 
regina  ante  Introitum  e  vestigio  oleo  ezorcizato.per 
episcopum  Ostiensem  juzta  idemaltare  juztaquod 
rezfuit  inunctus,  vel  in  pectore,vel  secundum  quod 
aliasin  reginaHaria  matreregislRoberti  ezstitit  ob- 
servatum,  dicta  prius,  non  ad  ingressum  ecclesiae, 
sed  juzta  altare,  ubi  unctioista  fiet,per  episcopum 
Ostiensem,vel  411  omissa.ut  volet,  illa  Oratione  : 
Omnipotens  sempiteme  Deus,  etc,  utsupra;etsi 
dlcatur,  omisso  verbo,  Vel  imperatHce  ;  et  omisso 
Vel  imperii;  et  ubi  dicitur,  Statumgue  RomanxEc- 
clesim  regendum,nec  non  et  protegendum^dicSiiuT  so- 
lummodo  Statumque  sanctse  Ecclesiw  defendendum. 
In  ipsa  vero  saori  olei  unctione  reginae  dicatur  Ora 
tio  Spiritus  sancti  gratiafUi  supra,  usque  in  finem. 
Qua  unctione  finita,ipsa  regina  procedat  ad  pulpi- 

MissflD  interfuit  orator  Turcici  imperatoris  usque  ad 
Praefationem  Missse.  Qua  incoepta,  mandato  regris, 
sijg^erente  magistro  ceremoniarumy  recessit  ab  ec- 
clesia  prsBdlctus  orator. 


i 


1249 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


iiSO 


tum^  nbi  pro  ipsa  est  thalamus  preeparatusy  cum  A  que  sanctorum  catalogo  ascribit,  statuens  ut  ab 


duabus  dominabusvel  puellisad  minus  sui  regni, 
tam  ecclesiasticis  quam  mundanis. 

CIX,  De  ccronatione  reginx. 
Regeitaque  coronatoetad  thalamumsuumrever- 
so,  ut  est  superius  expressum,  immediate  regina 
juxta  altare  persummum  pontiticem  coronatur, 
amicta  regalibus  indumentis,  nihilvelaministenens 
in  capite,  sed  expansis  crinibus  et  solutis,  et  dicta 
vel  omissaper  summum  pontificem  illa  Oratione, 
Deus,  qui  solus,  etc,  ut  supra,  et  si  dicatur,  dica- 
tur  omisso  illo  verbo,  Vel  imperatoris,  et  omisso 
Vel  imperii,  et  omisso  Imperalis  ;  idem  summus 
pontifex  capiti  reginae  coronam  imponat,  dicendo  0/*- 
ficionostr(BindignatitiSyeic.,\isq\ie  in  finem,utsupra, 


universali  Ecclesia  in  die  obitus  sui  festum  ejus, 
sicut  pro  uno  confessore  pontifice,  devote  et  solem- 
niter  celebretur.  Insuper  accedentibus  annis  singulis 
ad  sepulcrum  ipsius  in  dieobitussui  unumannum 
seu  quadragintadies  ininjunctapoenitentiamiseri- 
corditerrelaxat  Jncipitsine  mitra  TeDeum  laudamus. 
cantando,  quod  cseteri  prosequuntur.  Diaconus  a 
sinistris  dicit  Ora  pro  nobis,  etc,  alleluia  ;  caeteri 
respondent  Ut  digni,  etc-,  alleluia.  Dominus  papa 
dicit  Dominusvolnscum,  respondetur  EtcumSpiritu 
tuo.  Oremus ,  et  dicit  Orationem,  finiendo  ipsam, 
PerChristumDominum  nostrum,  amen. Tunc  diaco- 
nus  qui  est  a  sinistrisdicit  Con/i/eor,  etc,  ut  moris 
est,  et  faciat  mentionem  de  beato  N.  confessore  in 


omissoverbo  Velimperatorix,velimperialis. Qwhus  »  suis  locis.    Finita  confessione,  dat  dominus  papa 


dictis,  regina  pedes  domini  papaeoscuiatur.Regina 
autem  debet  esse  genufleza,  cum  corona  capili  suo 
imponitur,  vel  cum  imponitur  corona,  genuflectat. 
Goronata  vero  regina  reducatur  ad  thalamum  suu  m . 

CX.  De  communione  Eucharistix,  quam  regina  re- 

cipit  de  manu  Pap». 

Coronatis  itaque  rege  et  regina,  AUeluia,  vers. 
et  repetito  Alleluia  per  chorum ;  Evangelium  ve- 
ro  per  cardinalem  diaconum  decantetur.  Dicto 
Evangelio,  Credo  in  unum  Deum,  ofTertorium  ; 
post  communionem  papae,  et  postquam  rex  com- 
municaverit,  et  sacrum  sanguinem  Domini  nostri 
Jesu  Christi  susceperit,  regina  genuflexade  manu 
Romani  pontificis  sedentis,  et  mitram  tenentis  in 
capite,  consecratam  Hostiam   reverenter  sumat, 


indulgentiam  gratiosammoreconsueto.  Dataindul'- 
gentia,  dominus  papa,  mitra  deposita^  facit  absolu* 
tionem  more  consueto,  Precibus  et  meritis,  etc., 
faciendo  mentionem  suojlocodebeato  N.  confessore, 
Indulgentiam,  etc  Ultimo  annuntiat  se  celabratu* 
rum  de  more  consueto ;  413  ^^  ^^^^  ordinato 
recipiet  paramenta,  et  Deo,  dante  Missam  solem- 
nitercelebrabit.Formapronuntiandiserioseerittalis 
t  Ad  honorem  Dei  omnipotentis  Patris  et  Filii  et 
Spiritus  sancti,  et  exaltationem  fidei  et  christianffi 
relegionis  augmentum,  autoritate  ipsius  omnipo- 
tentis  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti,  beatorum 
Petri  et  Pauli  et  noslra,  de  fratrum  nostrorum 
consilio  decernimusetdefinimus  bonaememorioe  N. 
quondamepiscopum sanctorumcatalogo  ascri- 


et  adsuum  thalamum  revertitur;  et  post  finem  Btis-  ^  bendumy  et  tanquam  sanctum  esse   ab  oomibus 


sffi,  recepta  Benedictione  a  papa  communiter  in 
Missis  papalibus  fieri  consueta,regalibus  indumentis 
amicta,  412  nihil,ut  supra  dictum  est,  velaminis 
tenens  in  capite,  sed  expansis  crinibus  et  solutis, 
coronam  gestans  in  capite,  sedens  in  equo  cum  sua 
comitiva,  regem  praecedat,  etrex  sequatur  ornatus 
regalibus,  ut  superius  cst  expressum. 

CXI.  De  canmizatione  •  unius  saneti. 
Ipsa  die  canonizationis  mane,  descendente  papa 
ad  ecciesiam,  occurratprocessio;'postquam  recipit 
dominus  papacardinaleset  prffilatos,  ut  moris  est, 
ad  reverentiam  in  medio  ecclesiffi,  et  facit  Sit  nomen 
Z)omt>it  6ene{/tc/t4m .  Accipit  pulpitum  cum  cardinali- 
bustantum,  et  ibi  parantur  cardinales  albis,  prffilati 


venerandum;ipsumquedictorum  sanctorum  catalogo 
ascribimus,  statuentes  ut  ab  universali  Ecclesia  in 
die  obitussui,  videlicet....  festum  ipsius  etofiOicium 
sicut  pro  uno  confessore  pontifice  devote  et  solem- 
nitercelebretur.  Insupereademauctoritateomnibus 
verepoenitentibus  etconfessis,  quiannis  singulis  ad 
sepuicrumejusdem  in  dieobitussuidevoteaccesse- 
rint^unum  annum  et  quadragintadies;  accedentibus 
vero  annis  singulisinfra  Octavas  dicti  festi  adsepul- 
crum  ipsius  quadraginta  dies  de  injuncta  sibi 
pcenitentiamisericorditer  relaxamus.  > 
CXII.  Quandopapa  audit  Missam  in  diebusfestivis. 
Veniens  vadit  ante  altare,  deponitmitram,  sacer- 
dos  a  sinistris,  etsacerdosincipit/ntrot^o  ;  et  pap» 


pariter ;  etstantinferiusinnavrecclesinalateribus.  D  post  Con/{^«or,  facta  oonfessione,  diaconus  reponit 


Dominus  papa  habens  mitram,  et  manto  indutus 
stans  vel  sedens  prffidicat.  Finitaprffidicatione^prffi- 
dicit  se  oraturum  ;  hortatur  ut  orent.  Incipit  Veni 
creator  cum  nota,  et  genua  flectit,  et  post  statim 
surgit;cffiteriprosequuntur,  siplacebit.  Diaconusa 
dextris  dicit  Flectamus  genua,  et  dominus  papa  et 
cffiteri  basse  et  secrete  orabunt ;  et  post  morulam 
diaconus,  qui  est  a  sinistris,  dicei  Levate ;  et  domi- 
nus  papaetomnes surgent. Dominuspapastanscum 
mitra  definit  sanctorum  catalogo  ascribendum,  et 
tanquam  sanctum  ob  omnibus  venerandum;ip8um- 

*  Aiius  ritus  fusius  assignatur  infra  in  cap.  415. 


mitram.Stansinlocosedis  papa  dicit  Introitum  cum 
omnibus  cardinalibus^  et  Kyrie,  eleison  ;  et  interim 
reponit  incensum,  episcopo  vel  presbytero  minis- 
trante.  Post  sedet,  et  recipit  sacerdos  incensum  ab 
acolytho,  et  cum  incensaverit  altare,  defert  acoly- 
thus  thuribulum,  et  episcopus  vel  sacerdos  cardi- 
nalis,  qui  ministrat,  incensat  tantum  papam  ge- 
nuflexns,  si  papasedet ;  etnuUus  alius  incensatur. 
Tunc  mitra  non  deponitur  papffi  in  diebus  festivis, 
nisi  in  Confiteor  ante  altare,  et  cum  dicitur  Evan- 
gelium,  usquequo  dictum  fuerit  Credo,  et  librum 


lifti 


,\PPfiNDiX  AD  S.  GREGORU  MACNI  UTURGICA  OPEKA. 


itsi 


fueritOBCulatumietpottquamdescenditmelevatione  A  faldistorio  sinemitra,  et  iu fiue  reveriitur  ad sedem 


corporis  Christi,  et  tunc  reponit,  cum  redit  ad 
sedem,  et  tenens  mitram ;  cum  sacerdos  dicit  alta 
voce  secundum  Peromnta  sxeulasatculorum,  etstat 
capite  detecto,  usquequo  sacerdos  indpit  recipere 
vinum  perfusionis ;  et  post  in  fine  Miss»,  cum  de- 
beret  dicere  SitnomenDominibenedictumpdepomi 
mitram  ;  et  tunc  diato  SU  nomen^  $t  Bened.,  repo- 

nitur  mitra. 

414  Dicla  Epistola,subdiaconu8  osculatur  pedem 
papas,  et  non  ante.  Dicente  subdiacouo  Epistolam, 
associat  eum  acoly  thus»  stans  a  sinistris  subdiaconi. 
Gum  dicitur  Vers.  il^/eZuia,  papa  ponitin  thuribulo 
incensum,  ministrante  episcopo  ut  prlus,  nec  in- 
incensatur   papa,  sed  Evangelium  tantum.  Dicto 


cum  mitra.  Et  mitra  est  alba  sine  fregio.  Et  sio 
semper  in  Adventu,  etiam  diebus  Dominicis,  et  in 
Quadragesimai  tamen  nisi  sit  festum/  prseter  Domi- 
nicam  de  Gaudete  e\.LxtaretJerusaUm.l^om\xncx% 
vero  diebus  in  Quadragesima  servat  modum  con* 
suetum  alias,  neo  incumbit  super  faldistorium. 

Sidicitur  Flictamusqenuain  feriali  officio,  papa 
cum  mitra  flectit,  in  Levate  surgit,  et  iterum  inccepta 
Oratione  incumbitsuper  faldistoriumcum  mitra.  Et 
iste  modus  servatus  quandocunque  hoc  fit  cum 
Missam  audit. 

Si  sitfestumin  Quadragesima,  inMissafe8ti[hao 
bet  mitram]  cumaurifrigio,  inMissa  vero  ferisaa* 
dem  die  aiba  mitra.  Post  Missam  resumit  mitram  oom 


Evangeiio,subdiaconusportatEvangelium,etoffert  g  aurifrigio,  et  in  Vesperisfesticummitrafrigiata. 


papsB  ;  et  papa  osculatur  Evangelium  dictum  ;  de- 
mum  incensatur  papa  tantum  ab  episcopo  et  pres- 
bytero  cardinali,  ut  prius  in  principio  Missae.  Post 
heBc  cum  dicitur  Oflertorium,interim  portat  acoly  thus 
naviculama  siDistris,  thuribuiumadextris,  etcpis- 
oOpus  vel  sacerdos  ut  priusi  offert  naviculam  cum 
cochleari ;  et  papaponitincensuminthuribulo;nec 
incensatur,  sed  sacerdos  incensat  aitare,  et  acoly- 
thus  incensat  presbyterum ;  deinde,  ut  prius,  papa 
inoeosatur  ab  episcopo  vel  presby tero  cardinaiibus. 
Acoly  thus  deinde  incensat  omnes  hoc  ordine :  primo 
episcopum  vel  sacerdotem  ministrantem;  doinde 
duos  diaconos,  demum  episcopos  et  presbyteros 
cardinaies,  deinde  diaconos,  demum  cancelUrios, 


Si  nonsitaliquiscardiaalisepiscopus  velsacerdos 
diaconus  assistens  in  Missa  pap»  facit  da  incenso 
et  aliis,  sicut  episcopus  vel  sacerdos  faceret,  si  in- 
teresset. 

Si  dicatur  Missa  vigilifle,8ervateumdemmodum 
etin  genufleetendo,  et  mitrayCt  aliis,  sicut  inferia. 

In  Quadragesima,adTractum,cum  dicitur  A^'«e>a 
nos  Deus  salutaris,(iiim  papaauditMissam,descen- 
dit  ad  faldistorium,  et  diaconus  deponit  sibi  mitnuDt 
etipsefaldistorioincumbit;et  statim  dictousquead 
partem  illam,8aZti^am  noster  finclusi^ve,  resumit  mi- 
tram  diacono  ministrante,  et  ad  sedem  revertitur, 
etia  m  cum  celebrat  i  n  Q  uadragesima,  et  idem  Tractus 
fuerit  dicendus. 


deinde  archiepiscopos  et  alios  oraBlatos,  deinde  -      in  feriali  offieio  idem  omni  tempora  observatur 

^knwNAllnn  AA      ^Ain/4  A  4Vk  tini  Vviil  o  ■•i  Ao     rlAvmiiWk    rf%Afin«»l/V0        ^^ —  J —^^i^a. —-1,    !_     ^  ..  _  J  ^_  ^.  ~^->_  .      .  A.     7 : ; 


capellanos,  deindethuribuiarios,demum  ostiarios, 
deinde  aliosqui  suntin  Missa.  Etsic  papater  ponit 
incensum,  et  ter  incensatur ;  post  Introitum,  post 
Evangelium,  et  cumdiciturOffertoriumincensatur; 
et  ter  ponit  incensum  in  thuribulo,  io  Introitu,  ad 
fivangelium,  et  cum  dicitur  Oflertorium;  sed  ia 
Introituprimo  altareetsacerdos,  inOflertoriopapa, 
sed  post  Evangelium  tantum  papa. 

CXIII.  De  Missis  qux  dicunlur  corampapatempore 

feriato, 

In  Quadragesima  in  ferialibus  papa  ad  primas 
Orationes  Missas,  et  statim  dicto  cum  cardinalibns 
Sanctus  usque  adpostcommunion^m,  et  in  ultimis 
Orationibus,  descendat  desede»  et  incumbit  super 
faidistorium  cum  mitra,quam  deponit,  cum  saoerdos 
ineipit  facere  crucem  super  oblata ;  et  resamit  post 
sanctam  elevaUonem  sanguinis  ;  ettune  incumbit 
faldistorio,  et  in  secundoP^  onwda  diaconussibi 
deponit  usque  ad  vinum  perf  usionis ;  et  reoepta  pace, 
stando  juxta  Csldistorium,  a  presbytero,  et  dat 
diaconisservientibus«incumbitfaldi8torioJ)iaconu8 
eamdatprimisaIionimcardinaliam,etepi8Coporum 
et  diaeonorum ;  etiauItimisOrationibuscummitra 
ineumbit  faldistorio,  nec  sm^t,  Mcet  aliqni  dicftnt 
quod  sie,  41 S  ^  primum  est  boneslius ;  et  eum 
dioit»  BwnilUatet  etc.»  deponit  mitram,  ineombit 


*  Nempe  quia  papa  celebrans  in   his  locis,  habet  faoiem  coDversfLm  ad  fM>p«i|ur^ 
seu  apsidem,  in  qua  est  chorus  sacerdotum. 


quodsupradietum  est  in  Quadragesima  et  in  vigi- 
liis  ;  idem  etiam  omni  tempore,  quoad  genuflexie^ 
nem  et  alia. 

Cum  dicitur  Ite,  Missa  est,  diacoaus  veriit  se  ad 
populum,  quousque  totum  dixerit,  alias  inspicieati- 
bus  diaoonus  altare  in  •  saneto  Paulcetinlooissi- 
milibus.  Ad  Benedicamus  Domino  semper  diaoontti 
inspicit  altare  ;  etibi,  etalibi.  Papain  sanctoPaulo 
et  similibus  cum  in  cipit  (r/orta,  vertit  se  ad  tribunam ; 
cum  dicit  I>ommasi;o6fsctim,veIPax  tH>Ms»in8picit 
populum,  stans  in  sede  versns  altare;8ed  cum  dieit 
Oremus,  et  Orationes,  et  cum  incipit  Credo,  inspieit 
tribunam,  sed  prosequitur  Credo,  41€  logondo 
versus  altare  cum  aliis.  Cum  dicit  Sit  nomen  semper 
|L  incipit  a  medio  altaris  versus  aitare. 

Diaeoniverosicsehabentin|inspiciendo  popukim 
vel  altare,  siout  papa  celebrans  in  aancto  Paulo  et 
owsimilibus.  In  ultimis  Orationibus  post  Missam, 
eum  dicit  papa  atans  ad  altare,  Donumtsvobiaeum, 
vertit  se  ad  populum,  et  diaconi;  seddiaconusqui 
oantavit  Evangelium,  facie  versa  ad  papam,  parat 
sibi  paramoDta  in  primo  dioere.  Gum  dioitnrCofi^- 
teor,  diacotttt8a«Di8tris,etdiaconus  adextriSyiDle- 
ffim  parat  fanonem  et  aliafMip8D.Si  sit  aliquod  lestttm 
apeciale,  dt  quo  MiBsa  celebretur^  fit  memoria  m 
Confiieoryhoe  modo:Sane^  apostoiuPeiroetFeml^ 

ad  tiafcttnam 


im 


ftOMANI  0RD1N£S.  —  XIV. 


Ii54 


et  beato  Georgiomartyri.  Item  sic  iSanctiapottoUs 
Petro  etPautOfet  Jacobo,  Item  9ic:Sancti$  apottoHs 
Petro  et  Paulo,  Joanni  evangelistmf  licet  allqaidi- 
zerint  Beato  Joanni  baptista  et  evangelist»,  vel  sic  : 
Sanctiapostolis  PetroetPauto  etJoannievangelistm. 
Sed  primum  moduBmagispIacet.etestmagisratio- 
nabilis.  In  ecclesia  sancti  Laureotii  eztra  muros^si 
sitibifestum,  iiem;Sanctis  apostolisPetro  etPaulo, 
etbeatis  martyribusStepkano  d<Lattrtfn/to,Iicetali- 
quis  sic  denomiaaverit  Stephanum,  sed  malc.no- 
btscum,  non  alio,  Dominus  vobiscum,  quod  dicitur 
in  ultima  Oratione.  Nam  tunc  debet  diaconus  esse 
paratus  dicere  vel  Ite,  Missa  est,  vel  Benedicamus 
DominOt  prout  tempus  requirit. 

De  vacante  sede, 

Vacante  sede  apostolica,  sedent  episcopi  a  deztris, 
post  ipsos  presbyteri ;  a  sinistris  verodiaconi  cardi- 
nales,  omnes  suo  ordine,  gradu  etloco,sicutfacie- 
banl  papa  prnsente  ;hoc  tamen  salvo,  quodinter- 
dum  nondimittitur  locusmedius  interepiscopos  et 
diaconos ;  et  tuDcetiamepiscopisedentadeztrisut 
dictum  estj  et  presbyteri  post  eos  ;  a  sinistri^  vero, 
juzta  tamen  episcopos,  immediate  sedet  prior  dia- 
conorum,  et  alii  post  priorem. 

Est  tamen  differentia  in  hoc,  quod,  papa vivente, 
in  conciliis  relatioet  ordo  votorum  prsdictus[serva' 
turjquantum  adepiscopos,  vel  presbyteros;ad  dia- 
conos  vero  mutatur.  Nam  primayozestpostpresby- 
teros  primi  diaconi,  et  sic  descendendo  venitur  ad 
]unioremdiaconum,cuju8voxestultimasedevacante. 

Item  ordoetmodus  servaturinterdiaconum  esse, 
papa  vivente,cumdicatdiaconus  conciliaauziliaria* 
ubi  agitur  de417  ordinatione  cardinalis,  vel  de 
aliquo  legato  cardinali  mittendo,  yel  si  aHqiiod 
aliud  concilium  auxiliare  papa  peteret. 

Si  quis  cardinalistarde  veniat,  aliiscardinalibus 
sedentibus,  vel  in  consistorio,  alibi,  papa  prsesen- 
te,  omnes  qui  sedent  in  eadem  banca,  ubi  sessurus 
est,  yeniens,  facta  papee  per  yenientem  reyerentia, 
surgunt,  et  cum  ipso  post  sedent ;  post,  si  qnis  ear- 
dinalissurgatmissus  vel  alias,  acrevertaturtantum 
tibi  assurgunt  duo  in  ordine  venientis  prozimi. 

Idem  servatur  sede  vacante.  Dum  sedent  in  con* 
sistorio  cardinales,  tenent  bireta  ;  in  coUationibus 
bireta  deponunt,  etsuntsine  biretodum  conferunt, 
siyecum  papa,sive  iDterse;et  uterqueconferentium, 
si  adinvicemconferuntveldisputent,estsine  bireto. 
Sede  tamen  vacante,lincipiens  conferre  biretum  de- 
ponit,  sed  statim  alii  non  patiuntur,  ettmicconfe* 
rens,  biretum  reponit. 

Nullus  debet  consulentem  interrumpere,nisi  papa, 
si  vult ;  et  statim  consulens  suum  biretum  deponit ; 
sedcumresumitsuumconsilium  conferens,  reponit 
sibi  biretum. 

Papa  yero  conferens  et  definiens  mitram  tenet : 
sedipsodefinienteprimo,dum  prfleambula  dioitcar* 
dinaiestenent  bireta.  Gumvero  definitin  consietorio 
deponunt  bireta ;  cum  coafert  dum  aliquoi  tonc  ille 
est  sine  bireto. 


A  CX\\.DeMistisdefunetorum,qiuBcelebrantureoram 

paparubrica. 

Notandum  quod  papa  non  consueyi  t  cielebrare  so- 
lemniter  Missam  pro  defuncto,quantumcunque  rege 
magno ;  sed  facere  celebrari  solemniter,  et  prasdicari 
coram  eo  per  uDum  episcopum,  vel  presby  terumcar- 
dinalem,  vocatisomnibus  cardinalibus ;  et  tunccum 
cardinalis  celebrat  pro  defuncto,  papa,  assistentibas 
sibi  duobus  antiquioribus  diaconibus  cardinalibus 
tunc,  et  etiam  in  tota  Missa,  cum  iiloqui  celebrat, 
more  solito  facitconfessionem  ante  Introitum  Missa. 
QuaconfessioDefacta,cardinaieset  praelati  ilia  die 
nonveniuntadrevereDtiampapee,proeo  quod  nou 
portatpluvialeibi  indutum,sed  cappamde  soarleto, 
vel  mitram  albam  planam  sine  perlis  et  aurifrigie^  te- 

Q  cundum  quod  magis  ei  placebit.  Notandum  quod  ad 
omnes  Orationes  Missie,4 1 B  si  oelebretur  eztra  tem- 
pus  pascbale,  vel  eztra  Octa  vas  festorum  qu»  habeot 
Octavas,  papa  debet  genuflectereante  aitare,  ubi  est 
cathedracum  scabello  parata^mitram  tenendo  in  oa^ 
pite.  Epistola  etBvangelium  non  debent  iegi  in  am- 
bone  seu  in  pnlpito,  sed  in  ipso  presbyterio  prope 
altare;  dictoque  fivangelio,  nonportaturliberpapsB 
ad  osculandum.  Fostquam  veropost  OfiTertoriuro  iile 
qui  celebrat  thurificaverit  altare,  papa  soius  per  prio- 
rem  presby  terorum  cardinalium  in  Missaeiassitteii- 
tem  thuriticatur,  et  nullus  alius. 

Notandum  est  etiam  quod  immediate  papa,  pott- 
quam  dixevii  Sanctus,Sanctus,Sanctus,  etc,  dOTcen- 
dit  desede,  sua,  etvaditad  cathedram  coramaitari, 

p  ubi  genuflezus  motatur,  quousque  celebrans  incipit 
Per  omnia  smeulasaeculorum,  ante  Agnus  Jhi ;  et  tonc 
papa  ingreditur  ad  sedem  suam,  et  stat  ibi  pedes, 
quousque  celebrans  dicitPox  Domini,  etc.  Et  tnnc 
deponitur  sibi  mitra,  et  stat  capite  discooperto,  do- 
nec  ipse  ceiebrans  corpus  et  sanguinem  Domini  sam- 
pserit.  Po9iPaternoster  non  dicitur  PsalmnsLceto^ 
nim,  nec  Orationes  propacefiunt.  Itemllieqai  oele- 
brat,  postquam  dizerit  Agnus  Dei^  non  debet  dioere 
illamOrationem,  Oomtne/0«uCftrtii^e^t  dixisti^  etc., 
nec  osculari  tunc  altare,  quia  paz  non  datur .  Item  oon 
delMt  dici  Sit  nomen  Domini  Benedietumf  postMis- 
sam,  nec  dari  indulgentia. 

Sermo  qui  fit  pro  defuncto  eoram  papa,  immediate 
fit  post  Missam.  Et  sciendnm  quod  iUe  qui  facit  ler- 
monem  genufleotendo  coram  papa  inclinatns  petit 

^  Benedictiooem.  Finita  vero  Missa,  et  finito  sermone 

immediatesineBeneeficamta,  qnod  nondioitS^  M- 

men,  etc,  papareceditintuscameram  suam.  Oratio- 

nesetabsohitiones,etoantnssolitipro  defnneto  fieri, 

post  Missam  non  fiunt ;  csetera  sicat  in  aliis  MiMie 

fiontper  illumqui  celebratoorampapa,  etperpa|ikm 

et  papn. 

GXV.  Modut  qtn  tervari  contuevit  eirca  ranofiisa- 
tionem  aliet^ut  sancH,  rubrica. 

Anditaper  dominum  nostrampapamfamaaheajus 

sancti,  et  ab  aliqnibushonestis  et  authentids  perM^ 

nis  eidem  domino  noetro-papas  negotio<toiiiUMialo 

ac  supplicato  eidem  continuatis  vicibus  ac  pluries 


1255 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  UTURGIGA  OPERA. 


IS56 


jnstanter  procanonizatione  huj  usmodi  sancti  faeienda  A 
dominus  noster  papa  consuevit  hoc  4 19  proponere 
inter  fratres,  scilicet  cardinales,  et  deipsorumcon- 
silio  committit  aliquibusepiscopispatriie  illiusqui 
dicitur  sanctus,  vei  aliis  personisauthenticis,hone- 
stis,  discretis,  et  incorruptibilibus,  ut  inquirant  de 
fama  et  devotione  populi  quara  habent  ad  illum  qui 
dicitur  sanctus,  et  de  miraculis  et  aliis  quse  eidem 
dominonostro  papce  sunt  nuntiata,  et  illi  quibus 
commissum  fuerit  debent  inquirere  et  referre  de  fa- 
ma  et  devotione  populii  et  aliisquae  super  miraculis 
iliius  quidicitur  sanctusinvenerintingenere,  etnon 
in  specie,  et  quoad  famam,  nonquoadveritatem;et 
an  videatur  eis  quod  super  veritateet  specie  sit  in- 
quisitio  committenda.  Et  si  rescribant  talia  propter 
quse  inquisitio  veritatis  coramitti  debeat,  dominus  g 
noster  papa  requirititerum  consilia  cardiDaIium,et 
deipsorum  consilio  definitin  consistorio,  utrumse- 
cundum  reJata  sit  inquisitio  praedicta  super  veritale 
committenda,  vel  non  ;  et  si  committenda  videatur, 
iterum  scribit  dominus  papaeisdem,  vel  aliisdequi- 
bus  sibi  videbitur,quod  veritatem  de  prsedictis  inqui- 
rant,  videlicet  de  fide  et  excellentia  vitse  et  miraculis 
acoperationemiraculorumilliusquipetitcanonizari, 
exacte,  diligenter,  fideliter  et  prudenter  secundum 
articulos  etinterrogatoria  quce  sub  bulla  sua  trans- 
mittit  eisdem  et  aliis  ;  et  illi  quibus  committitur, 
factahujusmodiinquisitione,  eam  remittere  debent 
dicto  domino  papss  sub  sigillis  suis  fideliter  inter- 
clusam. 

Qua  inquisitione  sic  remissa,  dominuspapacon-  ^ 
auevit  ipsius  inquisitionisexaminationem  commit- 
terein  curia  aliquibuscapelianis  suis,vel  aliisperso- 
nis  aulhenticis  et  discretis,  et  in  talibus  expertis,  que 
ordinentet  forment  rubricas  super  inquisitione  prse- 
dicta ;  et  ipsis  rubricis  cum  exacta  diligentia  ordinatis 
et  formatis,  committiturperdominumpapamexami- 
natio  ipsarum  rubricarumet  totiusinquisitionis  tri- 
bus  dominis  cardinalibus, videlicet  uni  episcopo,alii 
presbjtero,  et  alteri  diacono. 

Qui  domini  cardinales,  visis  per  eos  et  diligenter 
examinatis  contentis  in  commissionibus,  rubriciset 
inquisitione  prsedictis,  debent  referre  in  consistorio 
domino  papee  plene  in  genere  omnia  supradicta,  et 
quaeinvenerintineisdem,  hoc  excepto,  quod  super 
vita  et  miraculis  et  depositionibus  testium  super  ipsis 
productorum  nihil  tunc  in  speciem  referunt  ;  sed  ^ 
postea  in  consistorio  in  prsesentia  domini  papae,  et 

420  &l^^'^u°^  ^o^i^orum  cardinalium  singulariter  et 
singiUatimlegunturdepositionestestium  super  vita 
et  miracuiis  productorum.  Primo  enim  leguntur  de- 
positiones  testium  super  vita  productorum.  Lectis  et 
diligenter  auditisperdominumpapam  etcardinales 
antequam  adaliud  procedatur,dominu8  papa  de  con- 
siliocardinalium  determinat,utrum  vitae  excellentia 
illius  de  quo  agitur  sit  plene  probata,  vel  non ;  et  ipsa 
determinatione  facta,  proceditur  modo  prasdicto  ad 
lecturam  miraculorum»  et  depositionum  testium 
super  ipsis  miraculis  productorum. 


Notandumtamen  quodlectainconsistorio  deposi- 
lione  cuj  uslibet  testis  super  quoiibet  articulo,  vel  sal- 
tem  testium  melius  probantium,  dominus  papade 
consilio  cardinalium  definit  a  trum  illi  testes  plene  pro- 
bent  articulum  de  quo  agitur, vel  non  vel  utrum...et 
heec  scribi  debent  ibidem  per  unura  de  dominis 
cardinalibus,  de  quo  domino  pap»  placuerit. 

Quibusomnibus  factis,et  diligenter  per  dominam 
papam  etcardinales  examinatis.domious  papa  debet 
inquirere  consiliaipsorumcardinalium,  et  petere  ab 
eis  anvideanturprobatatalia,propterqu8e  sitcano- 
nizatio  merito  facienda,  et  sifacieiidavideatur,  do- 
minus  papaibidem  in  consistoriosecreteintercardi' 
nales  definitipsam  canonizationem  esse  faciendam. 
Postea  verodefinitionehujusmodi  facta  perdominum 
papam,  debent  vocari  omnes  prselati,  quitunc  in 
curia  sunt  prsesentes  ;  et  dominus  papa  narrat  eis 
publice  in  consistorioea  qusefacta  sunt,  et  probata 
secreta  definitione  prsedicta  jam  facta  suppressa ; 
et  requirit  consilia  eorumdem  praelatorum . 

Deinde  assignaturper  Dominumpapam  certadies 
ad  aliquem  locumaptum  adhoc,  ubi  convecireha- 
beant  idem  dominus  noster  papa,et  cardinales  ,et  alii 
pnelati  de  curia,  ac  clerus  et  populus;et  interim  ex- 
tratconsistoriumdeputanturperdomiiiumpapamoc- 
to  vel  septem  pra^lati  ad  minus,de  quibus  eidem|domi- 
no  nostro  papsB  videbitur  faciendum,  quidictadie 
assignata  habent  publice  prndicare.  Habet  etiam 
idem  dominus  noster papa  ordinare  gradus  interip- 
sos  prcelatos,  qui  pr®dicarehabebunt,ut  videlicet, 
talis  primopr8edicet,et  talis  secundo,  etsicdeaiiis. 
Consuevitenimdictadiesassignariperunummensen} 
ante^  vei  per  tres  septimanas  ad  minus,  ad  finem 
quod  prsedicti  prielati  diligenter  coUationes  suas 
42 1  potuerint  studuisse,  quas  ipsa  dies  assignata 
succincte  et  breviter  in  publico  facerehabebuntCon- 
clusiones  vero  dictarum  collationum  debentessetales 
videlicet  quod  ostendant  per  rationes  quod  diett 
canonizatio  est  merito  facienda,  et  supplicentdieto 
domino  nostro  papse  ut  facere  dignetur  eamdem. 

Facta  autem  preedictadefinitione  secretaperdo- 
minum  papam,  et  praelatis  vocatis,  ac  dle  certa  ad 
faciendum  collationesipsispraelatis,  utprflemittitar. 
assignata,  dominus  papaiinterim  in  consistoriocoD- 
suevit  secrete  committere  duobusdominis  cardioa- 
libus,  potissime  religiosis,  quinoverintin  sacrapa- 
gina,  utuDUsipsorum  legendam  seulectionesordi- 
net  supervitamilliussancti,  et  aliqua  de  miraculis 
probatis  in  ipsis  lectionibus  recitando  ;  alius  vero 
ordinet  Responsoria  etAntiphonas,  ac  Orationem, 
ut  ipsi  ordinati  dicti  duo  domini  cardinales  omDia 
legere  debeant  in  consistorio  temperibus  opporta- 
nis. 

Pervento  Itaque  addictamdiem  a8signatam,mane 
hora  consistorii  conveniant  ad  locum  ordioatumr 
dominuspapa  more  consistoriali,  videlicet  cum 
manto  seu  pluviali  rubeo  et  mitra  auriirigiata  com 
perlis,  et  omnescardinales  et  prBlaticumomnibos 
vestimentis,  videlicet  cum  oappis  laneis  ;  eteliiB 


i237 


ROMAM  OHblNKS.     -  XIV. 


1258 


clerusct  populus  ibi  conveuianl.  Diclus  vero  domi-  A 
nus  Doster  papaveniendo  addictumlocum^associa- 
turpercardinalestuDcpnnsentes,duobusdiaconibus 
cardinalibus  sibi  adextrisetasinistris,  utestmoris, 
assistentibus;  et  indicto  locodebet  essc  faldistorium 
seu  cathedracum  scabello  parataju  quadictus  do- 
miDus  papa  sedere  possit.  Resideote  vero  ipso  in 
dictacathedrai  fitei  reverentia  solita  per  solosdo- 
minos  cardinales.  Qua  reverenlia  facta,  sedeat  suo 
ordine  more  consistoriali.  Domini  cardinales  et  duo 
diaconi  oardinales  papa;  assistant,  ut  superius  est 
jam  dictum  ;  pra^lati  vero  alii  stent  ex  opposito 
domini  papss  a  dextris  et  a  sinislris,  proutlocus  pa- 
tietur. 

Qiiibus  residentibus,  surgere  habet  procurator 
hujusmodi  negotiiexistensexopposito  dictidomini  g 
pap8e;etassumpta  sibi  aliquali  auctoritate^  narrare 
debet  aliqua  deliujusmodi  negotio,  et  supplicare  ip- 
si  domino  nostro,  ut  sanctitas  sua  audire  dignetur 
aliquos  praelatos  qui  superpreedictis  praBdicare  in- 
tendunt;et  nihilominus  quod  placeat  sanctitati  susb 
definire  illum  422  dequo  agitur  esse  sanctum,et 
sanctorum  cataJago  ascribendum,  et  tanquamsan- 
ctum  esse  a  fidelibus  venerandum  ;ac  festum  ejus 
anno  quolibet  perpetuo  certa  die,  de  quaipsi  do- 
mino  nostro  papae  vibebitur,  celebrandum.  Et  hu. 
jusmodi  supplicatione  per  dictum  procuratorem 
facta,  surgat  ille  preelatus  qui  primoprsedicare  seu 
collationem  suam  facere  debet  juxta  ordinationem 
jam  dictam;etincipiat  collationem  suam,  et  eam 
prosequatur  succincte  etbreviter.  Qua  finita  sur- 
gat  secundus,  et  faciat  similiter,  et  sic  de  aliis. 

Finitisvero  omnibus  coUationibus  supradictis, 
dominusnosterpapasurgit,  et  diaconus  cardinalis 
quiassistit  eia  sinistris,  dicitmore  solito  ConfUeor. 
Quo  dictOfdatur  indulgentiaper  dominum  nostrum 
papam  deunovelduobus  annis,ettodidemquadra- 
genis,  vel  plu8,prout  domino  papae  placuerit.  Qua 
indulgentia  data,  domiuus  papa,  deposita  sibi  mi- 
tra,  facit  absolutionem,  et  dat  Benedictionem  ; 
dcinde  pronuntiatur  dicta  indulgentiaper  unum  de 
dominus  cardinalibus  ;  et  ipsis  expletis,  revertitur 
adcameram  suam. 

Post  hfiec  vero  in  cousistorio  ordinatur  certa  dies 
ad  aliquamcertamecclesiam,  inquaconvenire  ha- 
beant  dominus  papa,  cardinales^  et  praelati  alii 
de  curia,  ac  clerusetpopulusprosolemnitatecano-  d 
nizationis  hujusmodi  facienda.  Quaqnidemdie  ad- 
veniente,  sternatur  tapetis  ecciesia^et  paretur,etillu- 
minentur  in  ea  cerei  multi;et  mane  descendente  dicto 
domino  nostro  papa  ad  eamdem  ecclesiam,  occurrit 
ei  Processio  cleri  iliius  ecclesife.  Cum  autem  est  in 
ecciesia,orat  aliquantulum  ante  aitare  deinde  ascen- 
dit  sedem  suam  in  medio  ecclesiie  paratam,  et  ibi 
recipit  cardinales  et  alios  preelatos  more  solito  ad 
reverentiam  ;  et  ipsa  reverentiafacta,cardinales  et 
praelati  alii  parantur  paramentis  albis.Quibuspara- 
tis.  papa,  prout  decamera  venit,  scilicet  cum  plu- 
viali  rubeo  et  mitra  aurifrigiata  cum  perlis,  vadit 


ad  caihedram  eminentem  ante  altare  cum  scabello 
paratam ;  et  ibi  sedendo  facit  sermonem,  roitram 
tenendo  in  capite,  ut  est  moris,  Processom  reci- 
tando  et  probata,  ac  inducendo  populum  ad  oran- 
dum  pro  eo  quod  Deusnon  permittat  eumerrare  in 
hoc  negotio. 

Finito  vero  sermone  hujusmodi,  dominus  papa 
praedicet  se  oraturum,  et  hortatur  alios  utorent, 
ut  supra,  scilicet  quod  Deus  non  permittat  eum  er- 
rareinhoc  negotio.  Deinde  flexis  genibus  fit  de- 
vota  Oratio,  et  papamet  debet  incipere  cantando 
423  Hymnum  VenitCreator  Spiriius. Qnoincceipio 
genunectit,et  in  fine  primi  Versussurgere  debet^et 
conlinuatur  totus  Hymnus  ab  omnibus  aiiiscantando. 
Quo  Ilymno  cantato,  si  domino  papae  placet  diaco- 
nus  cardinalis  a  dextris  papae  assistens  diciiFlecia' 
mus  genua  ;  et  dominus  papa  et  caeteri  aiii  basse  et 
secrete  genibus  fiexis  orent ;  et  devota  oratione 
facta,  postmoruiamdiaconus  cardinalis,  quiesta 
sinistris,  dicet  Levaie  ;  et  tuno  omnes  surgent.Qui- 
bus  levatis,  dominus  papa  tenendo  mitram  in  ca- 
pite  deOnit  publice  illum  de  quo  agitur  esse  sanctum, 
et  sanctorum  catalogo  esse  ascribendum,ettaDquam 
sanctum  esseab  omnibusvenerandum,ip8iquesan- 
ctorum  catalogo  ascriLit,  satuens  ut  ab  universali 
Ecciesia  in  dietalifestum  ejusetofficiumdevote  et 
soimeniter  celerbetur.Quam  definitionem  facere  pote- 
rit  ipse  dominus  noster  papa,  utsequitur. 

cc  Ad  honorem  Dei  omnipotentis  Patris  et  Fiiii  et 
Spiritus  sancti,  et  exaltationem  fidei  catholics  ac 
christianae  religionis  augmentum,  auctoritateipsius 
Dei  omnipotentis  Patris  et  Fiiii  et  Spiritus  sancti, 
beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  nostra,de 
fratrum  uostrorum  consilio,decernimus,acdefinimu8 
boniB  memorioeN.sanctum  esse.etsanctorum  cata- 
iogo  ascribendum ;  ipsumque  dictorum  sanctorum 
catalogo  ascribimus,statueDtes  ut  abuniversali  Ec- 
cIesia,anno  quolibet,  in  die  tali,  festum  ipsius  et 
officium,  sicut  pro  uno  confessore,  si  sit  confessor, 
vei  sicut  pro  uno  martyre,  si  sit  martyr,  devote  et 
solemniter  celebretur.  »  Et  si  domino  papee  piacue- 
rit,poterit  addere  istaverba;  «Insupereademaucto- 
ritate  omnibus  vere  poenitentibus  et  confessis,  qui 
annis  singulis  adsepulcrum  ejusdem  indie  talide- 
vote accesserint^  unumannumet  quadraginta  dies; 
accedentibus  vero  annis  siugulis  infraoctayasdicti 
festi  ad  sepulerumipsiusquadragintadies  deinjun- 
ctis  sibi  poenitentiis  misericorditer  relaxamus  » 

Quibus  verbis  per  dictum  papam  prolatis,  ipse 
dominus  papa,  r  itra  deposita,  iucipit  cantando 
Psaimum  Te  Deum  laudamus,quem  ceeteri  cantando 
prosequentur.Quo  finito,  diaconus  cardinalis  a  si- 
nistris  papse  assistens  dicatVersicuIum  OraprotiO' 
bis,  beaie  N,^alleluia:ei  caeteri  respondent;l^<  digni 
efficiamur graiia  Dei,aUeluia.Sivero hujusmodi  so- 
lemnilas  fuerit  a  Septua^esima  usque  ad  Pascha,in 
proedicto  Versiculo  omiiiiinr  Alieluia.  Deinde  do- 
minus  papacantando  424  dicsii  Dominus  vobiscumt 
et  responsoE/  cumspiriiuiuo,dichiOremus,eiposi»SL 


Patrol.  LXIVIII. 


40 


iSff9 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OP£RA. 


1160 


Orationem  qufficompetatillisancto.iinieado  ipsam 
Oratioaem,PerCA/'i5/Mm  Dominum  nostrumt  eire- 
spoadetur  Amen, 

Sed  ipsaOrationeriaita,dictu8diacoaus  cardiaa- 
lis  a  sioistris  papse  assisteQS  dicat  Confiteor,  elc, 
utmoris  est ;  et  locisdebitis,  scilicet  immediate  post 
apostolos,  faciat  mentionem  de  dicto  saacto.  Qua 
coafessioae  iioita,  dominuspapa  datindulgeotiaai 
gratiosam  septemanoorum  et  septem  quadragena- 
rum.  Et  data  indulgeotia  perdomioum  oostrum  pa- 
pam,  ac,  mitra  eidcmdeposita,facitabsoiutioaem, 
at  dat  Beoedictiooem  more  coosueto,  diceodo  Pre- 
cihui  et  tner2<ts,etc.,facieado  meatiooem  locosuo  de 
saacto  caoooizato. 

Quibus  facti^^accedatdomions  ooster  papa  adlo- 
cum  coosuetum,  ubirecipiatpootificaliaparameuta 
scilicet  alba  ;  et  postea  more  solito  Missam  celebret 
solemoiter  ia  honoredicti  saocti  canonizati.  Qua 
Missa  iinita,etdataiterumindulgeotiain  iineMissae 
de  septem  annis  etseptemquadragenis,  et  depositis 
paramentis,  ad  cameram  suam,  sive  ad  palatium 
revertatur  cum  pluviali  et  mitra,  proutprimitus  ad 
ecclesiam  venerat. 

CXVI.  CaenmonicB  ei  solemnitates  solitae  sevvari  in 
creatione  novorurn  cardinalium, 

Sequuntur  cseremonifieet  solemnitates  solitaeser- 
vari  increationeaovorumcardiaalium,etindatione 
annuli,et  assignatione  tituli  eis  facienda,et  quando 
presbytero  cardinali  non  noviter  creato  providetur 
de  titulo  episcopali  cardinalari,  et  de  advenlu  ad 
curiam  novorum  cardinalium,sisu2ecreationistem- 
pore  a  curia  siut  absentes. 

Et  primo  de  iis,  qui  interveniunt  in  creatione  no- 
Torum  cardinalium. 

Sciendumquodin  creatione  novorum  cardinalium 
modus  qui  sequitur  consuevit  servari. 

Die  Mercurii  quatuortemporumdominuspapain 
consistorio  consuevit  quaerere  a  canlinalibus  an 
expediat  fieri  creationem  novorum  cardinalium  fa- 
oiendo  ibi  primitus  aliqualembrevissimam  coUutio- 
nem,quod  expediat  creare  novos  cardinales.Cardi- 
nales  veroposteaomnes  quilibet  secundumordinem 

suum  425^^'^^"^^^'^^^^  respondere  et  cousulere 
an  expedlat  iieri,vttl  non.Quo  fucto,dominus  papa 
oonsuevit  dicere  :  Nos  sequimur  consilium dicen- 
tium,  quod  fiant,  vel  non  fiant,  secundum  qiiod 
melius  videbiturei  facicndum.  Et  ubi  eligit  viam 
quod  fiant  inunediate,  interrogat  cardinales  de 
quantonuraerovidetureisfaciendnm.Quoresponso 
pereos  utsupra,dominus  papa  dicit  :Nos  sequimur 
consitium  dicentium  quod  fiant  usque  ad  talem  numc' 
rum. Deindc  ibidem  dicit  :  Cogitabimus,  etcogitetis 
depersonis  nominandis,et  die  Veneris  proxima  age- 
mus  super  iis  Deo  dante, 

Ista  sunt  vera,  quando  cardinales  suntomnesin 
consistorio  praesentes.Si  autem  sint  aliqui  in  domi- 
bus  suis  iniirmitate  detenti,  est  consuetum  in  con- 
sistorio  per  dominum  papam  mandari  duobus  cardi- 
nalibus,quod  vadant  ad  cardinalesabsentes^etre- 


A  quirant  ethabeant  eorumconsilium  super  pradiclis 
duabus  qu8Bstionibus.  Et  relatioue  facta  postea  do- 
mino  papoe  consistorio,  audientibus  omnibus  car- 
dinalibus  per  illos  cardinaies  deputatos,  dominuK 
papa  postmodumeligitinconsistorio,  an  velitsequi 
consilium  cardinaiium  dicentiumy  quod  iiat  nova 
creatio  cardinalium,  et  de  quoto  numero. 

Ihe  Venerisverosequentimandatur  etiamincoo- 
sistorio  per  dominum  papam  duobus  cardinalibus, 
quod  vadant  ad  requirendumethabendum  consiiium 
cardiualiumabsentium  super  personis  incardinales 
de  novo  creandis.  Quo  consilio  habito,yeniuot  ad 
consistorium,  dum  domiouspapa  audit  consiliaau- 
riciilaria  cardinalium,  et  ei  referunt  ad  partem, 
dum  est  in  cathedrasuacoosilia  cardinalium  absen- 
j^  tium. 

Quadie  Veoeris,  facta  primitus  reverentia  papa 
per  cardinaIes,papamaDdatquod  porteturcathedrt 
nuda-Quo  dicto,  omnes  cardinaies  exeunt  coosisto- 
rium,et  ponent  se  in  iineilhus  auIsB  vel  camers^ 
ubi  tenetur  consistorium  ;  excepto  priore  episcopo 
cardinah,qui  remanetibi,  et  ponit  te  ad  sedeadum 
supra  cathedram  nudam,  quae  debet  esse  adlatus 
papffidextrum  parata. 

Dominus  vero  papa  consuevit  dioereilli  cardioa- 
li,  et  ahisposteumvenientibus  secundum  ordioem 
suum  :  Nos  cogitamus  de  talib^s  personis,  quas  ibi 
uouiinal,(/ic^i/it  quid  cobis  de  istis,vei  de  aliis  vide- 
tur  etse /iendum.TnnccsLrdxnaMs  illeetaliisuccessiTe 
posteaperordinemsuumvenientesrespondentquod 
p  eis  videtur.secundum  quod  Deus  eis  ministravit^et 
cum  omnescardinales  426  successive  secuDdoin 
ordinem  suum  responderint,omne8  redeunt  ad  le- 
dendum  in  consistoriosecundum  ordinemsuum. 

Quo  facto,  dominus  papa  consuevit  eis  dicere  : 
Deo  gratias,  nos  habemus  de  personis  concordiam 
omnium  fratrum,Ye\qn\  minimum,vel  majorispa^ 
tis  secundumquod  fuerint,nihil  tameo  aliud  supit 
ipsa  concordia  specifice  exprimendo,  et  immediate 
ipse  ibi  creat  cardinales  tam  praeseDtes  in  curia 
quam  absentes,  dicendo : «  Auctoritate  Dei  omoipo- 
tentis,  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauii,  et 
nostra,  talem  si  sit  prselalus,  absolvimus  a  vineaio 
quo  tenebatur  ecclesies  suffi ;  et  ipsuoi  assomus  ia 
presbjterum  sanctfiellomaneBEccIesiaB  cardinalem. 
Ubi  vero  ille  non  esset  preelatus,  dicit ;  Talemii- 
D  sumimus  in  presbyterum,  vel  diaconumsaDCta 
Romanas  Ecclesiee  cardinalem^secundum  qoodei* 
dem  domino  papffi  magis  placebit  super  hoc  ordi- 
nare.  )> 

Quibus  cardinalibus  creatis,  domious  papa  vadit 
ad  cameram  suam,  et  cardinales  ibidem  publieaBt 
provisionem  novorum  cardinaiiumyquibuseitplt- 
cet.  Dominus  vero  papa  interdum  ii^idemy  eum  ad 
cameram  suam  redierit,  consuevit  novis  cardinalibai 
creationem  de  eis  mandare  per  domicellun  suob, 
interdum  non. 

Die  Sabbatosequente  dominus  papa^fiictaeijreT»* 
rentia  in  consistorio  per  cardinaleSf  mandat  qiiod 


aj 


iadl 


ROMANI  OftDINES.  —  XIV. 


1262 


aperiantur  portae  auJae,  ubi  teactur  consistorium,  A 
omQibus  intrare  voleatibuB  ;  et  ibidemdebetvenire 
ad  coQfliatorium,  et  iafra  consistorium  infra  sedere 
camerarius,  et  notarii^  et  capellani  domini  papee, 
et  auditores  palatii,  et  clerici  camerae  domini  pa- 
pcB ;  alii  vero  debent  stare  pedes  extra  consi^to- 
rium. 

Omnes  vero  cardinales  novi  debent  tunc  tem- 
poris  esse  extra  conslstorium  in  aula  vel  camera 
ibi  satis  prope,  quousque  dominus  papa  mandet 
eos  vocari. 

Dominusvero  papa  facitibi  in  prflBsentia  oronium 
uDum  brevem  sermoncm  ;  in  line  vero  sermonis 
descendit  per  ordinem  ad  nominalionem  cardina* 
lium,  tam  prsesentiuoi  in  curia,  quam  absentium 
quos  creavit,  quemlibet  eorum  commendando  de  n 
scientia,  fidelitate,  prudentia,  ct  alia,  prout  merita 
cujuslibet  requirent;  el  in  iine  commendationis  dicit 
cuilibetnovorum  cardinalium  sic:ra/em  absolvimHS 
a  vui€ulo,quo  ecclesicB  sux  ienebatur,et  eum  assump- 
simus  et  assumimus  in  presbyterum  427  sanclivRoma' 
na  Ecclesiw  cardinalem.Si  vero  non  sint  prtelali  non 
lit  mentio  de  absolvimus,sed  dicit :  Assumpsimuset 
assumimui  in  presbytet*um,  vel  diaconum,  sanctx 
Romanx  Ecclesiw  cardinalem, 

Quo  facto,  dominuspapa  facitvocari  cardinales 
novo8,qui  debent  veniread  eum  secundumordinem 
quem  dominus  papa  dederatin  eos  nominando,  et 
stare  pedes  retro  consistorium,  et  tirmare  se  retro 
bancam  quae  est  ab  opposito  sedis  cathedra  domiui 
papse,  ubi  sedent  aliiaatiqui  domiai  cardinales ;  et 
tUQG  dumiaus  papa  debetdicere  noviscardiadlibus  ^ 
aliquaad  instructionem  eorum,quale8debentes8e  ia 
consiliis,  et  aliis  agendis.  Quibus  dictis,  vocat  eos 
quodveniant  ad  eum;  et  introitu  consislorii  duo 
diaconi  cardinales  antiquioresrecipiunt  novumcaf- 
dioalem  primonominatum  perdomiuum  papam,alii 
veroduodiacoaicardiaalesantiquiorespostprimum 
recipiunt  illum  cardinalem  secundo  aomiaalum  ;  et 
sic  deinceps  faciuut  alii  cardinales  diaconi  per  ordi- 
nem  suum,sisintplurescardinales  de  novocreati, 
et  adeos  adducuotad  osculum  pedis  domioi  papse. 

Quibus  per  papam  ad  osculum  pedis  receptis,im- 
mediate  omnes  cardinaies  antiqui  etcieteri  supra 
nominatisurgunt,  etincapeliampapflBvenientes  Te 
J}eum  /audamu^  incipiunt  alta  voce,  et  cardinales 
antiqui  secundum  ordiuem  suum  bioi  et  bini  primo  ^ 
vadunt  ad  aitare  quod  debel  in  auia,  ubi  dominus 
papa  lenetconsistoriumytunctemporis  esseparatum, 
sine  cruce  tamen,et  post  eos  duodiaconi  cardiuales 
antiquiores  ducuntnovum  cardinaies  ad  allare  pri- 
mo  noBfiinatum  per  dominum  papam ;  alii  vero  duo 
diaconi  cardinales  alium;et  sic  deinceps  faciunt  alii 
duo  diacooi  dardinaies,  si  sunt  plures  cardiuales 
de  povo  creati  secundum  ordmem  supradictum  ;  et 
cum  pervenerint  ad  altare,  cardinaiem  novidel>eQt 
stare  llexis  genibus  ante  altare  prostrati,  quandiu 
canlatur  Te  Jkum  laudamus,  etc. 
Quo  completoi  prior  episcoporum  cai>diaaiiuiR 


debetdicere  submissa  voce  Paternoster;posie9L  can- 
taodo  versiculum  Etnenos  ind^casin  tentatiqnem^ 
respondetur  iSec/  liberanosa  malo,Yer9,SalvQ$ /ac 
servos  ^uos ;  respondetur  Deus  meussperantesin  te. 
Yers.  Mitteeisauxilium  desancto ;  respondeturJSt 
de  Sion  tuere  eos,  Vers.  Domine,exaudi  Orationem 
meus  ;  respondetur  Et  clamor  meus  ad  te  veniat, 
Vers.  Dominus  vobiscum ;  respondetur  Et  cum  xpi- 
ritu  tuo. 

428  Oremus.  —  Omnipotens  sempiterne  Deus^ 
miserere  famulis  tuis^et  dii^igeeossecundumcletnen- 
tiam  tuam  in  viam  salutis  (eternte^uttedonante  tibi 
placila  cupiant,  et  tota  virtuteperficiant. 

Alia  Oratio.  —  Actionesnostras,  quwsumust  D(h 
mine,aspirandoprcBveni,  et  adjuvando  prosequere, 
ut  cnncta  nostra  operatio  et  oratio  a  te  semper  incipiat, 
et  per  te  caepta  finiatur.Per  Christum  Dominum  »ai- 
trum.  liespondetur.  Amen, 

Praedicta  tamcn  debent  dlci  pcr  episcopum  pree- 
dictum  iu  libro  qui  supra  aitare  debet  es^e  paratuQ. 
Quibus  tiaitis,  capellaai  domini  papae,  bipi  et  biqi 
recipiunt  novos  cardinaies,  et  eos  faciunt  osculari 
altare ;  deinde  ipsos  adducunt  secundum  ordinem 
suum  ad  osculum  oris  cardinalium  antiquorum*  El 
primo  veniuQtadepiscopos,secundoad  presbyterps, 
subsequenter  ad  diaconos  cardinales,  qu^mlibet 
eorum  secundum  ordinem  suum  osculando. 

Quo  facto,  antiquicardinaies  bini  et  bini  redcHnt 
ad  consistorium  ad  sedendum  secundum  ordinem 
suum  ;  diaconi  vero  cardinales  antiqujores  ducunt 
iterum  biai  otbini  novoscardinalessecundumprdi- 
nem  supradictum  ad  osculum  pedis  et  oris  domini 
papae ;  et  postea  eos  ducunt  usque  adsedem  in  qua 
debent  sedereinconsistorio,  secundumordinemper 
dominumpapaminnominatione  eorum  eis  datum. 

Postea  omnes  alii  non  cardinales  recedunt^  post 
quorum  reccssumdominuspapa  imponitsiientium 
dominis  cai*dinalibus  novis,  quousque  ipse  dominus 
papa  de  cousilioantiquorum  cardinalium|08duxerit 
eis  aperire.  Kt  tunc  dicit  eis  a  quaiiter  debent  cum 
revereati(tioqui  in  consistorio,  cum  loquenturaliis 
cardiualibus,  etc. ;  cumioquentur,  tam  in  viamcon- 
silii,quam  in  viamcoilationis,non  conlraJicendo  seu 
impugnando  dicta  aliorum  cardinaiium,  sed  alia  di- 
cendo  prudenter  et  cum  reverentia,quod  eis  Domi- 
nus  ministiabit  ;  etqualiter  etiam  alios  cardinalcs 
debeantboaorare;  qualiteretiamia  coasiliis  daudis 
debeaatDeum  pree  osculis  babere,  et  iu  meate  et 
iu  ore  tunc  temporis  sauctitatem  et  puritatem  babe- 
re,  remola  omnium  partialitate  moris,  odii,  vel  f<v 

voris.  » 

Aliquuudoconsueviltameneissileatium  imponcre 
iilo  tuuc,  etreliqua  proxime  prfiecedeutiaeis  dice- 
re,  duui  eis  docreverit  os  aperire. 

429  Qnibus  diitis,  papa  surgit  et  vadit  ad  ca- 
mera m  suam ,  e t cardioales  omaes  remaaere  consue  - 
veruntindomopapee^quousquemensai  pro  prandio 
sint  parat» ;  et  ilia  die  omnes  cardinaies  comedunt 
in  aiilacam  papa*  fit  cumdominus  p^pa  exit  de  ca- 


1S63 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LlfURGlCA  OPERA. 


136^ 


mera,  etvenitad  prandium,  associant  iptumduo  A  posteaperjunioremantiquumcardinalem,demanda- 


diaconi  cardinales  antiquioresusque  admensamip- 
sumpraecedendo ;  etpostprandiumsimilimodoas* 
socianteum  usquead  cameram.Etsedentcardinales 
in  meosaprimo  secundum  ordinem  suum,  a  parte 
dextra  papas  episcopi  et  presby teri  cardinales^  tam 
antiqui,  quam  novi ;  aparte  vero  sinistrasedent  se- 
cundum  ordinem  suum  tam  antiqui  quam  novi 
diaconi  cardinales  juxta  modiim  consistorii. 

Post  prandium  vero  eumdem  ordinem  servantin 
sedendo,tam  antiqui,quam  novi  cardinales ;  etcum 
fuerit  tempus  recedendi,  dominus  papa  sedendoin 
cathedrasuadatcapellum  rubeum  novis  cardinalibus, 
secundum  6rdinem  per  eum  in  nominando  eos  eis 
datum  ;  etipsum  capeUum  cujuslibetipsorum  ca- 


to  papsB  vocentur  quod  redeant  ad  consistorium . 
Quibus  reversis,  papa  consuevit  eis  os  aperire. 

Papaverosingulisnoviscardinalibus  in  consisto- 
riOy  die  qua  eis  os  aperuit,  dare  consuevit  titulos  et 
annulo8infineconsistorii;etquilibetnovus  cardina- 
lisconsuevit  tunc  temporis,dum  papa  imponitannu- 
lum  digito  ipsius,  genua  flecterc,  et  immediate  post 
dationem  annuli  manum  et  pedem  dicti  domini  pa- 
pae  osculari ;  et  osculo  per  eum  a  domino  papa  re- 
ceptopostea  redire  ad  sedemsuam. 

Novi  verocardinales  annulos  portare  non  debent, 
etiamsi  antequam  cardinales  fuerint,  pnelati  existe- 
rent,  quousquedominus  papa  in  consistorio  det  eis 
titulos  et  annulos,  utest  dictum  ;  nec  debent  in  ca- 


piti  imponit  ipsis  cardinalibus    novis  stantibus  q  pellis,  vel  domibus  propriis  dare  benedictiooem, 


coram  eo  genuflexis ;  et  immediate  familiaris  domi< 
ni  papsB,  qui  debet  esse  paratus,  capellum  de  capi- 
te  ipsius  cardinaiis  recipit;  ettunc  quilibet  eorum 
post  prsedictam  impositionem  capelli  immediate 
secundum  ordinem  suum  pedem  domini  pap»  oscula- 
tur,  et  postea  dominus  papa  quemlibet  eorum  ad 
osculnm oris  recipit  secundum  ordinem  prasdictum ; 
et  quilibet  novorum  cardinaJium,  osculopereum  a 
domino  paparecepto,  ad  sedem  suam  ibiredit. 

Quo  facto,  dominus  papa  surgit,  et  etiamomnes 

cardinales  ;  et  postea,  si  ecclesia  cathedralis  sit  ibi 

prope^  novi  cardinalesaliquotiesadorandum  con- 

sueverunt  immediateire,deindeaddomos  suas  redire. 

Sequenti  autemdie  noyi  cardinales  debent  simul 

incipere  visitationemomnium  cardinalium,  antiquo- 

rum,  quemlibet  ipsorum  in  domibus  quas  inhabi- 

tant,  visitando,  nonattendendoin  visitalionecardi- 

nalium  antiquorum,quifuerint,  velsintantiquiores 

cardinales,  sed  secundum  quod  cardinalibus  novis 

magis  placebit;  etipsi  cardinales  antiquidebentno- 

Yos  cardinales  tunc,  dumvisitantur,in  camerasua 

secrete  iostruere  quomododominumpapametcar- 

dinales  antiquos  debeantverboetfacto  honorare^ac 

etiam  revereri  ;  etquem  modum,quandoioquentur 

in  consistorio  etalibi,  cum  domino  papa430  ^oi 

cardinalibus,  in  viam  consilli,  vel  in  coUationes,8eu 

alia  loquendo,  vel  in  sedendo,  debeant  observare. 

Postquam  verocardinalesnovi  cardinalesantiquos 

visitaverint  in  suisdomibus,  cardinalesantiquide- 

bent  cardinales  novos  singulariter  etsinguli  in  eo- 


quousque  titulum  et  annulum  reciperint^ut  dictum  est. 
Norma  vero  quae  antiquitus  consuevit  servari  in 
apertione  oris  novorum|cardinaUum,et  assignatione 
titulorum,  ac  dationeannulorum,  est  infra  scnpta, 
videlicetquodpostquamsederintcardinales  tam  an- 
tiqui,  quam  novi,  in  ordine  suo  in  consistoriOjtunc 
quando  domino  papae  placebit,dicitur  per  eum  novis 
cardinaUbusquodsedeaotadpartem;etipsisabseDti- 
bus  dantur  consilia  circularia  per  cardinales  antiquos, 
anoroipsorumnovorum  cardinalium  sintaperienda: 
etsiconsulantquodsint,revocanturadcon8istoriuin 
iidem  cardinales  absentes,  43 1  ^^  sedent  in  locis 
suis.Ettuncdominuspapa,  proposita  aliqua  aucto- 
ritate,  si  placet,  cumbrevivelmodica^absequeuik 
ipsius  prosecutione  ora  ipsorum  aperit,  dicendo  : 
Nos  aperimus  tiln  os,  Yelvobis^  sisintplureSyfomt» 
collalionibM,  quam  consiliis,  et  in  eleelione  Romani 
pontificiSfet  in  omnibus  actis,tam  in  consistorio,quam 
extra,  quxadcardinaUs spectant,et  quossunisoUti 
exercere,  Ipsi  vero  adproposita  non  respondent 

Postbaec  in  fine  consistorii,  velibidem  postape^ 
tionem  preedictam^  secundum  quod  domino  papz 
videbitur,singuli  cardinales  novi,  singulariterunos 
post  alium,  genu  flectit  coram  dominopapa;ettaoe 
dominus  papa  recipit  unum  ex  annulis  pneparalis 
ad  hac,  et  immittit  digito  cardinaUs  novi,  dlceodo 
tunc  basc  vel  simiUa  verba  qu»  sequuntor. 

Ad  honorem  Dei  omnipotentiSfSanctorum  apo^ 
lorum  Petri  et  Pauli,  et  sanctx  Priscse  vel  alterius 
sanctsB,  vel  sancti,  ad  cujus  honorem   est  fimdata 


rum  dominus  visitare,  et  interdum  ex  specialitate  D  ecclesia  quam  oardinaU  novo    commitlit  commil' 


aUquos  novos  cardinales  et  in  domibus  propriis 
immediatey  cum  sint  creati  per  papam. 

Dominus  papa  in  consistorio  secundo  quod  tenue- 
rit  yel  ad  tardius  intcrUo,  consuevit  os  cardinalibus 
novis,deconsUio  cardinaliumantiquiorum  aperire, 
et  tunc  eos  hortari  quomodo  debeantin  consistorio 
loqui  reyerenter,  et  alia  bona  verba,  prout  supra 
dictum  est,  tunc  temporis  eisdicendo. 

Advertendum  tamen  est  quod  dum  prsedictum 
consiUum  peUtur,cardinaies  novi  debent  exire  con- 
8istorium,et  stare  in  aUqua|cameraibi  prope^donec» 
datis  prsdictis  consiUis  per  cardinales  antiquos, 


timus  tibi  Ecclesiam  sanctss  Priscte  cwn  clero  etpo- 
pulo  et  eapellanis  suis,  %i  est  in  preabjterum  caridi- 
nalem  assumptus  ;  et  sic  in  simiilbus,  et  interdum 
additur :  Secundumformam,  qua\eonmiUicardmS' 
libus  consuevit,  qui  eamdem  ecclesiamin  iitulatffa 
pro  tempore  habuerunt, 

Sivero  essein  diaconumcordinalem  aasnmptas. 
dicitur:Ad  Aonorem,etc.^ut  supra,  committimus  Et' 
clesiam  sanctas  N.  cumcleroet  populo  suis,  elofflit- 
titur  Capellanis, 

Gardinalis  vero  qui  recipit  annulum,  oscuktor 
manum  et  pedem  domini  papo,  et  dominus  papa 


l26o 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


iS66 


ipsuin  ad  postosculum  oris recipit,et  sicconsequen-  A  repulsis  aliis^dominus papa  allocutione et coUatione 


ter  de  aliis  novis  cardiualibus  observatur.  Qulbus 
completis,  yadunt  praedicti  domini  cardinales  novi 
sedere  in  locis  suis,  nec  tunc  etiam  cardinales  novi 
aliquid  praedictis  verbis  et  factis  respondent. 

Attendeiidum  etiamquod  dominus  papa  tuncpras- 
sentibus  omnibus  cardinalibus  ordioat  quos  titulos 
babere  debeant  novi  cardinales  absentes,  ut  inde 
soUicitudo  toUatur. 

AttendeDdum  est  etiam  quod  pr8Bmissa,quantum 
ad  apertionem  oris,  et  donationis  annuU  et  tituU^ 
interdum  consueverunt  fieri  eztra  consistorium, 
quando  dominus  papa  vocat  omnes  cardinales  ad 
cameram  suam  pro  consilio  supernegotiis  babendo 
et  tunc  omnes  praemissee  solemnitates  per  omnia 


aUquaUbet,utestmoris,443fA<^tiB&<l^*^u<^tionem 
ipsiu^,  ut  supra  de  cardinalibus  praesentUDus  in  curia 
RomananovitercreaUsrecitatumest,  sUenUum  novo 
cardinaU  imponit  quousquedeconsilioaUorumcar- 
d  inaUum  os  ei  duxerit  aperiri.  Subsequenter  dominus 
papa  cum  omnibus  cardinaUbuscum  fuerit  tempus 
recedendi,  dat  incamerasedendonovocardinaUca- 
peUum  rubeum,  vel  ante  prandium,  si  non  esset  in 
statu  iUa  die  soiemne  prandium  faciendi.  ReUqua 
vero  debent  per  dominum  papam  in  apertione  oris 
et  datione  tituii  et  annuli  dici,  fieri  et  servari  isti 
novo  cardinali,  et  per  eumdem  cardinaiem  in  visi- 
tatione  et  aUis  prcemissis  per  eum  faciendis,  prout 
in  cardinalibus  novis  creatis  in  curia  prsBsentibus  eis 


servantur  secundum  modum  antedictum,  proutfa-  g  per  dominum  papam,  et  per  eosdici,  fieri  et  servari 
ctum  fuit  432  ^nno  auativitate  Domini*  1339,  i6      est  superius  recitatum. 


mensis  Januarii,  Avinione,  per  dominum  papam 
Bcnedictum  XII,  in  personasdominorum  cardinalium 
EbrcdunensiSjCui  tuncfuitcommissustitulussancti 
Marci;  et  Albi,cuitunceliamcommissus  fuittitulus 
quatuorcoronatorum  ;et  montis01ivi,cuicommissus 
f uit  tunc eliam  titulus  sancti  Stephani in  Goelio monte 
in  camera  preedicti  domini  papae  Benedicti. 

Sciendum  quod  quando  creatur  cardinalisnovus 
aUquis,  qui  est  extra  curiam,  et  ut  creatus  cum 
aliis  in  curia  Romana  prfBsentibus,  die  qua  intrare 
debet  curiam,omnescardiuaieset  camerariuspapse, 
cum  clericis  camerae  etservientibus  armorum  ejusdem 
domini  papae,  exeuntsibi  obviam  extra  viliam  etin 
obviatione  cardinalis  alii^  amotis  capeUisetbiretis, 
recipiuntipsum  adosculum.Quo  facto,retrocedentes 
vadunt  ad  consistoriuro,duobus  tantum  diacouibus 
cardinalibus  junioribus  oum  ipso  cardinaii  novo 
remanentibus,eteumassociantibususqueadauiam, 
ubi  papa  tenet consistorium.  Et  cum  illuc  pervenerit, 
et  postea  dominus  papa  de  camera  suaad  consistorium 
venerit,  antiqui  cardinales  praeter  duos  diaconos 
cardinales  juniores  cum  novocardinali  extraconsis- 
torium  in  fine  aulae,  ubi  tenetur  consistorium,  rema- 
nentes,faciuntreverentiam  more  solito  dominopapae. 
Qua  facta,duo  antiquioresdiaconicardinalesoccur- 
rentes  novumcardinaleminintroituconsistorU  reci- 
piunt ;  et  praedicti  duo  diaconi  cardinales  juniores, 
qui  eum  associaverant,  eum  dimittunt,  et  accedunt 
ad  reverentiam  soUtam  faciendam  ;  et  ea  facta,  re- 


Item  sciendum  estquod  si  vacaretsedesapostoUca 
iemporequorediretad  curam  cardinalis  antiquus» 
sive  noviter  creatus,  qui  fuisset  legatus  aut  nuntius, 
tunc  cardinales  aUi,  etiamsi  non  essent  incondavi 
pro  electione  futuri  summi  pontificis,  non  vadunt 
cardinali  obviam  venienti,  pro  eo,  quia  sede  vacante 
personam  papae  quodammodo  repraesentant. 

Sciendum  quod  si  die  qua  cardtnaUs  novus  tem- 
poresuse  creationis  absens  intrat  curiam,dominu8 
papadiscretiatusnon  teneatconsistorium,  incamera 
dat  capeUum  rubeum  ipsi  noyo  cardinaJi,  prflesentibus 
cardinalibus  ;  et  ipsa  dis  os  non  olaudituri  sed  in 
primo  venienti  consistorio  consuevit. 

Regulariter  autem  cardinaU  novoabsenticapeUus 
rubeus  per  dominum  papam  non  mittitur.  Interdum 
tamen  de  gratia  specialimittieiperdominumpapam 
consuevit,  quando  ante  missus  legatus,  velnuntius 
per  eum  fuerat  pro  pace  inter  reges,  vel  regem  et 
principes,tractanda,ac  etiam  con8ummanda,adfinem 
quod  ipse  cardinalis  per  ipsos  in  majori  reverentiaha- 
beatur,et  ex  hoc  ad  pacem  meUus  et  fadlius  inducatur. 

Item  notandum  quod  cardinaUs  novitercreatus, 
antequam  receperit  titulum,  si  papa  solemniter cele- 
bret,  vel  audiat  Vesperas  solemnes,  venit  ad  reve- 
rentiam  papae  secundum  gradum  suum  ;et  postea 
recipit  et  portat  paramenta  sua,  sicut  caeteri  cardi- 
nales  gradus  sui,  si  receperitordinem  ad  quem  est 
electus  ;  aliter  non. 

434^o^Ai^^u°^<l^<lquandocardinaU8quicreatur 


deuntadsedenduminconsistorioin  locis  consuetis.  D  perpapaminpresbyterum,veIdiaconumcardinaIem 


PoHtea  eum  dictiduo  antiquioresdiaconicardinales 
deducunt  ad  dominum  papam,  qui  eum  ad  osculum 
pedis,  etpostmodum  oris,  recipit.  Deinde  iidem  duo 
diaconi cardinales  antiquiores  eum  ducunt ad sedem 
debitam,  per dominum  papam,  sibi  secundum  suae 
creationis  gradum  etordinem  assignatam. 
Postquam  omnibus  cardinalibus  sedentibus,c8Bteris 

■  Onufrius   hanc    creationem    revocat  ad  annum 
1337,  et  quidem  ad  xv  kai.   Januarii,  qua  die  Ber 
trandus  de  Deucio  archiepiscopus  Ebredunensis^pre- 
sbyter  cardinalis  titulisancti  Marci  jfrater  Guillejmus 
Curti  de  Divano,  abbatas  montis  Olivi,  presbyter  car- 


non  est  presbyter^vei  diaconus,  si  sit  in  presbyterum 
electus,  non  portat  in  vesperis  vel  Missa,  quas  papa 
soIemaiterfacitetdicitprsBsentibusalUscardinaiibu 
antiquis,paramenta,qu8e  alii  cardinalesantiquipor- 
tant  tunc  temporis,quousque  dc  manibus  paps  rece- 
perit  ordinem  presbyteri ;  et  sisit  in  diaconum  ele- 
ctus,ila  non  portat  paramentadiaconi,  quousquede 

dinalis  tituli  sanctorum  quatuor  Goronatorum,  et 
Guiilelmus  Albus,  presbyter  cardinalis  tituli  sancti 
Stephani  in  Codlio  monte  renuntiati  dicuntur  cum 
aliis  tribus.  Sed  prseferenda  hujus  Gfleremonialis  au- 
ctoritas. 


1^67 


APPENDIX  AD  S.  CMGORII  MAGNI  LITUBGICA  OPERA. 


1268 


manibus  papffi  receperit  ordinem  diaconatus  ;  sed 
statultimus  intercardinalfesgradus  suiindutuscap* 
pa  de  scarleto. 

Minores  ordines  consueverunt  dari  praedictis  cardi- 
nalibus  novis  per  episcopum  cardinalem  ex  commis ' 
sione  papae  extra  quatuor  tempora.  Minores  vero 
ordines  per  papam  regulariier  in  quatuor  tempori- 
bus,  etinterdum  extra  quatuor  tempora  et  secreto 
prsesentibus  tantum  tribus  antiquis  cardinalibus,et 
paratis  suis  paramentis  uno  episcopo  vel  presby  tero 
et  duobus  diaconibus.  Consueveruntetiamdari  per 
papam  simul  omnes  ordines  majores  cardinalibus 
supradictis. 

CXVII.  Cceremoniw  soUtceservari  in  creatione  pres- 
byterorum  cardinaliwn,  quando  eis  cojnmitiitur 
titulus  episcopalis,  rubrica, 

Quandoverotituluscardinalisepiscopi^acattem- 
porequonovicardinaiesperdominumpapamcrean- 
tur,consuevitinterdumdominusp3paaIicuideanti- 
quis  presbyteris  cardinalibus  m  curiaRomadapraR- 
sentibus,  de  illo  per  modum  qui  sequiturprovidere, 
et  in  die  Vcneris,  quando  cardinales  de  nono  crean- 
dosnominat.antiquiscardinalibusperordinemsuum 
venientibuspro  consilio  ad  cathedram  Juxta  cathe- 
dram  domini  papae  pro  ipsis  cardinalibus  antiquis 
paratam,eos  singulariter  interrogat,  de  quo  antiquo 
presbytero  cardinali  eis  videretur  ecclesiae,  utprae- 
mittitur,  vacanti  fore  providendum,neminem  tamen 
decardinalibuseis  nominando ;  etresponso  per  ordi- 
nem  per  eos,  dum  postea  omnes  cardinales  ad  con- 
sistorium  ad  sedendum  secundum  ordinem  suum 
redierint,dominuspapaantiquocardinalipresbytero 
ibidem  prtesenti  vel  absenti  providet  de  ecclesia  epi- 
scopali,  ut  praemittitur,  vacante,  autequam  creet 
alios  novos  cardinales. 

435  I^r8sfei*ui^tur  tamen  aliquiratiouelegationis 
novissimi  presbyteri  cardinales  in  provisione  tituli 
episcopalis  antiquioribus  presbyteris  cardinallbus 
prout  factum  fuit  tempore  domini  Joaunis  pap^e 
XXII,  quo  tempore  erat  iegatus  dominiis  Bertran- 
dus  de  Poeto,  qui  stando  in  sua  legatione  fuit  factus 
episcopusOstiensis,  licet  dominus  santelmus  [A/., 
SantelinusJJoannes,  qui  postealapsu  lemporisfuit 
episcopus  Albanensis,  et  P.  de  Roblayo,  qui  fuerat 
cancellarius  Francioe,  presbyteri  cardinales  prsece- 
derent  eum. 

Pfffiferunturetiamnovissimipresbyteri  *  cardina- 
les  in  provisione  dicti  tituli  episcopalis  illi  qui  ante 
promotionem  ad  cardinalatum  f  uerint  archiepiscopi 
velepiscopiconsccrati,aIiisantiquorumcardlnalium, 
quinonfuerunt  episcopiconsecrati  ante  promotio- 
nem  cardinalatus,  ul  tempore  prsefati  domini  Joan- 
nis  papae,  quo  tempore  dominus  Petrus  dc  Pratis, 
tunc  presbytercardinalis,  qui  fueratarchiepiscopus 
consecratus  Aquensis,  fuit  factus  episcopus  Pro^ne- 
Btinensis,  licet  praedicti  domini  Santelmus  Joannes 

*  Quando  primum  diaconi  quidam  cardinales, 
exclusis  presbyteris,  praDlati  sint  ad  titulos  episco- 
pales,  vide  Augustinum  Patricium,  tit.  8,  cap.  17, 
\ibi  quiedam  exempla  refert  ex  Gregorio  XI|  qui  car« 


A  etP.  deRoblayopresbytericardinales  praecederent 
eum,ete8sent  antiquiores  incardinalalu ;  et  tempo- 
re  domini  Clementis  papee Vl^quando  dominus  [)al- 
bia,  qui  fuerat  episcopus  Ruthenensis,  fuit  factus 
episcopus  Portuensis  ;  etdominuscardinalis  Bodo- 
niensis,  qui  fueratconsecratusarchiepiscopusLug- 
dunensis,  factus  fuitepiscopus  Portuensis  ;  et  domi- 
nus  cardinalis  Claromontensis,  qui  postea  fuit  papa 
Innocentius  VI,  fuit  habitus  episcopus  Ostiensis,  li- 
cet  dominus  cardinalis  montis  Olivi  prscederet  eos, 
et  esset  antiquior  ipsis  in  cardinalatu.  At  tempore 
domini  Innocentii  pap8e  VI,  quo  dominus  Atrabateo- 
sispresbytercardinalis  fuit  factus  episcopus  Ostien- 
sis,  et  dominus  Ispanus  etiam  presbyter  cardinalis, 
quitunc  erat  legatus  in  Lombardia,  fuitepiscopus 

g  Sabineusis^quam vis dominus  mon tis  Olivi ,qui  fuerat 
abbas  montis  Olivi  Benedictinus  ;  et  cardinalis  Su- 
cellensis  creatus  dicti  domini  Clementis  papae  VI. 
qui  fuerat  electus  Sucellensis,  et  noQ  fuerat  conse- 
cratus, praecederent  omnes  ;  etsubsequenter  crearit 
alios  novos  cardinales  per  modum  supradictum. 

436  ^^^  ^^^0  Sabbati  sequenti  dictus  cardinalis 
antiquus,  cui  die  Veneris  praecedenti  provtsumest 
de  titulo  cardinali  episcopali,  debet  esse  extra  cod- 
sistorium  cum  aliis  novis  cardinalibus  die  Veneris 
prfiecedenti  creatis,  quousque  ex  parte  dominipapH- 
voceturquodveniatadeum  cum  aliis  cardinalibois 
de  novo  creatis ;  et  tunc  primitus  debet  venire  cum 
eis,  etstareprimuspedes  cum  novis  cardinalibus, 
et  omnia  alia  facere  cum  eis  quse  novi  cardinales 
faceredebentjuxtamodumsuperiusrecitatum,boc 

^  excepto,  quod  cum  omnes  solemnitates  pnemisss 
sint  completae,  quod  per  duos  diaconos  cardioales 
antiquioresprimusducituradsedenduminconsisto- 
rioimmediale  juxta  ultimum  antiquuin  episcopum 
cardinalem.  Silentiumetiam  ei  nonimponitur,  quO'! 
novis  cardinalibus  est  imponi  consuetiim  ;  necper 
papam  annulus  ei  postea  datur,  nec  exhortaturper 
papam,  quomodo  debeat  se  habere  in  consistorio  et 
extra;neccapellusrubeuseiperpapam  datur.  Visi* 
tat  tamen  omnes  cardlnales,  ut  de  novis  cardioali- 
bus  superius  est  jam  dictum.  Si  vero  est  absens  a 
curia,  quandodominus  papaeiprovidet,  debetcum 
redierit  omnes  cardinales  in  eorum  domibus  sin- 
giilariter  visitare. 
Sciendum  estautem  quod  titulus  episcopalisc&rdl- 

D  nalatus  nouconsuevitcommitti  alicui  cardina1i,nisipri- 
mo  fuerit  episcopus  consecratus,posito  quod  tempore 
quotalistitulusepiscopalisvacat,  sit  prior  presbjte- 
rorum  cardinalium  primus,qui  non  fuit  episcopus  con* 
secralus  ante  promotionem  suam  ad  cardinalatair. 
Etitafactum  fuit,  quandodominuscardinalisde  Bo- 
loniafuitfactusepiscopusPortuensis,  qui  eratsub» 
priorpresbyterorum  cardinaIium,quod  fuerat  ante 
cardinalatum  archiepiscopus  Lugdunensis  consecra- 
tus ;  et  dominus  cardinalis  monlia  Olivi  erat  pnor 

dinalem  Lemovicensem  diaconum  promovit  ad  epi*  : 
seopatum  Prsenestineasem  *  ex  Pio  II,  qui  Joannem  •  \ 
Carvas^al  sancU  Angeli  aa  episcopatum  Portueo*  j 
semi  etC) 


1269 


ROMANI  ORDINES.  —  XIV. 


1S70 


pre9byterorumcardinalium;sedipse  domiDUs  moQ- 
tis  Olivi  nonfuerateplscopus  consecraliisante  pro- 
molionemsuam  adcardinalatum.ideo  non  fuitsibi 
commissus  tilulus  episcopatus  pnedictus. 

Notandum  tamen  est  quod  tcmpore  preedicti  doml- 
ni  Joannis  papae,  dominusSantelmusJoannes  pres- 
bytercardinaiisjicetnon  fuissetelectus  necquecon- 
secratus  in  episcopum  vel  archiepiscopum^  fuit 
factusepiscopus  Albanensis. 

Temporevero  Benedicti  XII  etdomini  Clcmentis 
VI,postreceptionemadosculumoris,dominuspapa 
consuevit  dare  annulos  nobiles  rpiscopis  noviter 
creatis,  quando  sunt  in  curia  437  praesentes  ;.ab- 
sentibus  autem  etiam,cum  adipsam  curiam  redie- 
rint,dare  non  est  consuetum.  Ita  fuit  observatum 
per  dominum  Clementem  papam  VI,  quandodomi- 
nus  Petragoricensis  cardinalis  fuit  creatus  episcopus 
Albanensis,etdonnuuscardinalisRuthenensisfactus 
episcopus  Portuensis-.quibusdati  fueruntannuliper 
dominumpapam  praBdictum,utdictumest,quiaerant 
in  curia  praesentcs.  Domino  cardinali  Ebredunensi 
vero,qui  erat  absens  a  curia,  quando  fuit  creatus 
episcopus  Sabinensis,  in  regressu  suo  per  papam 
annulus  non  fuit  ei  datus.  Domino  cardinali  Albo, 
cumfactus  fuit  episcopus  Tusculanensis,  datusfuit 
annulu$,quia  erattuncin  curia  pra^sens  perdictum 
Clementem  papam  prtedictum,  modo  et  tempore 
pr8edictis;et  idem  fecit  Domino  cardinali  de  Bolo- 
nia,quandoei  providit  deepiscopatuPortuensi. 

Interdum  tamen  dominuspapaconsuevitantiquo 
presbylerocardinali  in  curia  Roraanaprmsentisine 
quatuor  temporibus,etsinecreatione  novorum  car 
dinalium  de  episcopalititulo  per  modumsupraple- 
ne  recitatum  providere  ;  et  illa  die  omnes  cardina- 
Irs  consueverunt  cum  papa  prandium  facere  ;  et 
cardinalis  ille  in  crastinum  habetomnescardinales 
singulariteriueorumdomibus,utsuprapr6emi^sum 
est^  visitare. 

Si  vero  cardinalis  ille  sit  absens  a  curia  Romana, 
omittunliir  solemnitales  pri]Rdictae,hoc  excepto,quod 
auricularia  consilia  perdominum  papam  cardina- 
libus  in  curiaRomanaprdesentibuspermodumprfle- 
dictum  petuntur.Quibus  per  eosdatis,  etposteaad 
consistoriumreversis,Klominus  papa  facit  tunc  pro. 
visionem  prnedictam  cardiuali  absenti  per  modum 
antedictum. 

Etnotandum  quod  licet  regulariter  omnes  dicti 
cardinales  veniant  ad  reverentiam  domini  papae, 
quando  idem  dominiispapa  venit  ad  consistorium, 
tamen  si  ipsedominus  papa,  slve  in  loco  suo,  sive 
in  camera  sua,  seu  alibi  cum  mantello  etbireto, 
velcum  cappa,  non  portando  paramenta  solita,  ut 
fit  aliquando  propler  frigus,  vcl  ex  causa  alia,  te- 
neat  consistorium  ;  lunc  quaudo  non  portatpara- 
mentasoIila,non  veniunt  domini  cardinaiesad  re- 
verentiam  consuetam. 

Sciendumest  quodquando  dominus  nosterpapa 
creal  Cirdinales,  sive  diacouos,  sive  presbyteros, 
post  creationem  et  commissionem  ecclesiaram,  ad 


A  quas  iutitulantur  per  dictum  438  dominum  no- 
strum  papam  eis  factam,  idem  dominusnoster  con- 
suevil  dispensaread  partem,utdicti  cardinales  pos- 
sint  obtinere  omnia  beneficia,qu88  ante  dictamcrefr* 
tionem  obtinebant,  cum  ecclesiis  eidem  commissis. 
Sciendum  etiam,  quod  quando  dominus  noster 
papa  providit  alicui  presbytero  cardinali  de  aliquo 
episcopatu  cardinalari.tuncdominusnoster  nondi- 
cit  committimus,  sed  providemus  de  taliepiscopatu^ 
etc.Et  hujusmodi  provisione  facta,  dictus  dominus 
noster  papanon  in  publico,  sed  adpartem  dispen- 
sat  cum  ipsoepiscopo  cardinali,  ut  beneficia,  qu8B 
obtinebat  ante  dictam  provisionem,unacum  dicto 
episcopatu  possit  oblinere. 
Notandum  ost  etiam  quod  dicti  cardinales,  qui 

D  mittuntur  nuntii  vel  legati,  diequa  debent  arripere 
iter  Icgationis  suee,  ambosimul  vaduntcum  famu- 
lis  suis^tamen  primoad  ecclesiammajorem  civitatis 
vel  villoe,  ul  i  curia  est;  demum  debent  arripere  et 
continiiare  iter  sus  legationis.Omnes  vero  alii  car- 
dlnales,  qui  habent  remanere  in  curia,habent  prae- 
cedere  legatos,et  exspectare  quasi  per  mediamleu- 
cam  extra  civitatem,  et  ibi  recipiunt  licenliam  ab 
ipsis.  Qua  licentia  ab  omnibus  recepta,  continuant 
ad  usque  prosecutionem  iter  suum. 

Sciendum  estetiamquod  cardinales  nuntii  velle- 
gati  in  excessu  eorum  de  curia  et  regressu  habent 
visitare  omnes  cardinales  in  curia  remanentes;'jpsi 
vero  in  dictisrecessuet  regressunonvisitantur,nisi 
hoc  fieret  ex  affectione  speciali,  licet  secundum  usum 
modernorum,  quasi  per  omnes  visitentur. 

^  Item  sciendum  est  quod  cardinaUs  legatus  vel 
nuntius  non  consuevit  rediread  curiam  Romanam, 
nisi  proehabita  super  hoc  licentia  speciali  domini  paps 

CXVJIl.  De  creatxone  cardinalium  legatorum,  vel 

nuntiorum, 

Sciendum  est  quod  quando  dominus  papa  vult 
ordinare  de  cardinali,  vel  de  cardinalibus,  legato, 
veIlegatis,nuntio,veI  nuntiis,mittondo,vel  mittendis 
ad  aliquas  partcs,  seu  regiones,  dommus  papa  pri- 
mo  petitpublice  inconsistorioacardinalibus  utrum 
sit  expediens  mittere,vel  nondicendo  aliqua  439 
propter  quse  mittendum  videatur  ;  et  si  expediens 
videatur  mittere,  ordinat  etiam  publice  in  conslsto- 
rio  ulrum  sint  mittendi  unus^  duo  vel  plures;  et  or- 
diuato  de  mittendo,fiunt  auriculariaconsiliadeper- 
D  sonis  mittendis,  ut  in  cardinalibus  creandis  estfieri 
consuetum,ct  dominus  papapetitiuncauriculariter 
a  quolibetjde  quo,  velquibus,  videtur  bonum ordi- 
nare  mittendis. 

Et  consiliis  completis,  postmodum  perpapamin- 
terdum  sumptaaIiquaauctoritate,sed  ipsamparum 
prosequendo,  regularitcr  tamen  sine  assumptione 
auctoritatis,ibidemveIincrastinum,secundumquod 
papii?  placuerit,  dicitur  per  diclum  papam  :  Omnes 
vel  major  pars  fratrum  nostrornm  concorrfant,  vel 
concordat  in  unam  ptir8onam,ye\duas  personas,Yel 
plures,  si  duae  vel plures  sint  mitteDdsB  ;etnosde 
consilio  ipsorum  flratrumnosirorum  wdinamus  quod 


1371 


APPENDIX  AD  S.  GREGOUII  MAGNI  LITliliGlCA  OPERA. 


1273 


tos  talifjVel  tales,%i  siot  diio  yel  plures, vadatis  ad 
taUs  partes,et  paretis  vos  ad  eundunif  eic.luievdum 
vero  papa  consuevit  a<ldere  posi  \eTbumOrdinamuSy 
Et  injungimus.Qao  dicto  per  papam,cardlQalis  mit- 
t^ndtis  ibidemcoasuevit  sumerealiquam  auctorita- 
tem,et  aliqualiter  se  excusare,  quod  ipse  non  est 
sufficiens  ad  id  quod  doroinus  papa  eum  ordinavit 
miltendum  ;  sed  ejusexcusationenonadmissaper 
papam^cardinalis  ipsevenitad  osculumpedisetoris 
papee,  cardinali  aatiquiori  diacono  primitus  pedes 
papae  discooperiendo.  Quibus  factis^papa  surgit^et 
vaditad  cameram.  Aliaesolemnitates  non  fiunt,nec 
dicuntur,nisi  quod  si  cardinalis  aliquis  est  absens 
propter  infirmitatem,mittuntur  duo  cardinales  ad 
eumdem  pro  consilio  ejus  habendo,  juxta  modum 
servatum  increationibusnovorumcardinalium.Illa 
vero  die  qua  sic  ordinanturlegatus,veI  legati  nun- 
tius,  vel  nuntii  cardinales,mittendus,  vel  mittendi.. 
non  consueverunt  omnescardinales  cum  papa  co- 
medere  ;  sedtantum  ille,  vel  iiliy  quis^  vel  qui,  le* 
gatus,  vel  legati,  nuntius,  vel  nuntii  ordinatur, 
vel  ordioantur. 

Attendendum  est  etiam  quod  si  forte  sint  duo  le- 
gati,  vel  nuntii  creati,  et  unus  illorum  processu 
temporis  forsitanse  excuset,vel  papaeum  excuset, 
utrum  illiqui  remanet,sit  aliu8legatus,vel  nuntius 
adjungendus^vel  non  adjungendus,  et  depersona 
adjungendasuperhoc  sit  auricuIareconsilium,sicut 
prius;  et  hoc  propterillum  primo  creatum,  se  non 
excusantem,  qui  remanet  nuntius,  vel  legatus,  qui 
in  440 ^<>c  tantum  cardinalium  votascire  nonde- 
bet.Etitafuitobservatum  temporedomini  Clementis 
papffi  Vlipontiticatussui  anno  4,  quando  dictus  do- 
Qiinus  papa  excusavit  dominumcardinalem  de  Bo- 
lonia,  qui  fuerat  electus  legatus  una  cum  domiuo 
cardinati  Ebredunensiper  eumdem  adpartesFtalise 
et  regni  Siciliae. 

Notandum  est  etiam  quod  dominus  papa  debet 
ordinare  et  facere,  ut  supra  dictum  est,  hujusmodi 
legatos,  velnuntios  in  consistorio.Interdumtamen 
consuevitipsos  ordinare  et  faoere  in  camera  sua, 
Tocatis  omnibus  cardinalibus  ;  et  si  forte  papa  in 
dicta  ordinatione  non  portat  pluviale  et  mitramta- 
menm  pronuntiatione  ip8orumlegatorum,velnun- 
tiorum  ipse  debet  portare  pluviale  aurifrigiatum,  et 
mitram  consistorialem  nuncupatam.  Si  tempus  sit 
nlmisfrigidum,papaineadempronuntiationepotest 
recipere  pluviale  de  samito  fulrato  de  pellibus,  et 
caputiumde  eodem.  Quo  pluvia)!  recepto,  ante  di- 
ctam  legatorum  velnuntiorumpronuntiationemom- 
nes  cardinales  debent  veniread  reverentiampaps, 
prout  est  consuetum. 

Item  notandumquodcardinalis  vel  nuntius,anle 
recessumsuumde  curia,  dehet  omnes  et  singulos 
cardinales  ineorumdomibus  visitare ;  et  illud  idem 
debet  facere  in  regressu.lpse  verolegatus,vel  nuntius 
non  consuevitab  eis  visitari.  nisi  per  aliquossibi 
speciales  ;sed  in  die  recessus  ipsiusomnes  cardina- 
les  debcnlextravillam  in  convenienticampoexspe- 


A  ctare  ipsum,  ab  eo  factoprimitus  oscuio,  depositis 
capellis  et  bireto  per  eosdem.  Si  vero  sint  duo,  vel 
plureslegati,vel  nuntii,  debentipsi  convenire bene 
mane  in  ecclesia  majori  civitatis,  vel  loci,  ubi  resi- 
dent  papaetcardinales,etidemrecipere  simulviam 
8uam,et  veniread  cardinales  extra  villam,  utsupra 
dictum  est,exspectantes  pro  commeatu  recipiendo. 
Cum  autemhujusmodiIegati,velnuntiiredeuntde 
legatione  sua,  et  voluntintrare  curiam,omnescardi- 
nales  de  cuda  debent  exire  eis  obviam  extra  villam, 
eteosdemlegatos,vel  nuntiosexpectarein  convenien- 
ti  campo,  ut  superius  inrecessuest  dictum;etdeio- 
de  omnes  cardinales  cum  dictis  legatis  vel  nuntiis 
debentascenderepalatium,  ubi  recipiunturpredicti 
legati,  vel  nuntii  in  consistorio  per  dictumpapam 

g  ad  osculumpedis  et  oris;  etsinon  sit  unus  legatus, 
vel  nuntius,  441  i'^^  associatur  a  loco  uhi  fuit  per 
cardinales  receptusextravillam  usque  adpalalium 
papee  perduos  juniores  diaconos  cardinales. 

Si  verosintduo  legali  vel  nuntii,ipsorum  legato- 
rum  veluuntiorum  prior  inordine  cardinalatus  as- 
sociatur  alocopraBdictoperduosjuniores  diaconos, 
et  legatorum  vel  nuntiorum  alter  associatur  modo 
praedictoperaliosduos  penultimosjunioresdiaconos 
cardinales,8ecundum  suae  prioritatis  ordinemince- 
dendo.Quibuslegatis  vel  nuntiis  receptisperpapam 
ad  osculum  pedis  et  oris,  vaduntipsilegati  velnunlii 
ad  sedendum  in  sedesuasecundum  ordinemsuum; 
ipsiverodiaconicardinales,qui  eosdem  legatosvel 
nuntiosassociaverinl,  post  eos  veniunt  ad  reveren- 
tiam  papee,  prout  estfieri  consuetum;et  demumva- 

^  duntad  sedendum  in  loco  suo. 

Quibus  residentibus,  paparecipit  aliquod  thema, 
et  facit  quamdam  collationem  ad  commendatiooem 
et  laudem  ipsorum  legatorum  velDuntiorum,prout 
videtur  pap8e;in  qua  collatione  ipsi  legati  velnuntii 
sedentin  locissuis,  capilibus  omnino  discoopertis, 
etiam  absque  biretis  ;  et  sic  est  quandiu  lauset 
commendatio  iliius  collationis  ipsis  dirigunturper 
papam;et  ipsacollationefinita,  remanent  illa  die 
omnes  cardinales  ad  comedendum  cum  papa.Dicta 
namque  collatio,qu8e  fit  per  papamin  adventunun- 
tiorum,  vel  legatorum,  fuit  introducta  per  dombum 
Benedictum  papam  XII,  et  observata  per  domiDum 
Clementem  VI.  Tamen  temporibusdominiCiemen- 
tis  Veldomini  JoaonisXXH  non  observabatur. 

D  In  primo  vero  consistorio  secuto  dicti  nuntii  vel 
legati  referunl,  seurelationemfaciunt  degestis  per 
eosin  legationibussuis ;  ethoc  per  modum  coUa* 
tionis,recipiendothemaaliquale.Et  istad  servatur. 
etiamsi  sintduo  legati  vei  nuntii,  sive  plures,  pro 
quibusfacitsuamrelationempermodumcoUatioois. 
Si  autem  ipsi  legati  vel  nuntii  non  erunt  parati  re- 
ferrein  proximo  consistorio  per  eorum  adventum, 
consuevit  eis  designari  per  papam  certa  dies  adre- 
ferendum. 

Est  etiam  notandum,  quod  cardlnalislegati.isva- 
dens  ad  legationemsuam,cumexit  territoriumcivi- 
tatis  velloci  in  quo  papa  cum  cardinalibus  residet, 


1273  ROMANI  ORDINES.  -~  XV.  iJ74 

statimdeponitcappam  communem,  et  recipit  cap-  A  legati,velnuntii,  consuetum  est  ad  parandum  se  et 

pamrubeamdescarletoetbiretum  rubeum,  quibus  iterarripiendumuniusmensisterminuscommuniter 

in  tota  legatione  sua  ulitur ;  etcumintratterritorium  assignari,  licet  propterpericulum  grandcyquod  im- 

supradictum,  statimdimittitsignare,  etdeponit  cap-      minebatet  timebatur fortiusin  regno  Majorica- 

pam  rubeam  et  442  biretum  rubeum,  etassumit  rum,quodrexrexAragonumcumarmisintraverat,et 

cappam  communem ,  et  biretum  tale,  sicut  alii  car-  ci vitatem  Majoricam j am  receperat,  et  ad  locum  Per- 

dinales  porlant et  deindeintratcuriam  permodum  pignaniaccedenscuperenitebatureumdem^dominus 

supra  proxime  descriptum.  B.  cardinalis  Ruthenensis,  ad  ipsa  regna  ordinatus 

Ista  vero  quoad  assumptionem,  necnon  depositio-  legatus,  die  duodecima  post  diem  su88  publicatsB  Je- 

nem  cappcBrubei  coloris  et  bireti  et  crucis  signatio-  gationisiter  suum  arripuit  versus  illa. 

nem  non  habent  locum  quoad  nuntios,  sed  tantum  Item notandum quod cardinales  legati  vel nuntii  in 

quoad  legatos.  regressudelegatiOQesuaconsueveruntcardiQalibus  in 

Attende tamen  quod  crux  non  portatur  ante  lega-  curiaremanentibusaiiqua,proutplacet^dare jocaJia. 

tum,  nec  antenuntium.  Item  notandum  quod  quando  dominicardinales 

Sciendumestautem  quod  cardinalis  legatus^post-  suntcoram  dominopapa,  et  habent  ibidem  loqui  vel 
quam  recesserit  decuria,  quousque  redierit  de  le-  g  responderedeaiiquamateria,primoloquiturprimus 

gatione  sua  ad  curiam,  nihil  recipit  de  censibus  ec-  episcopus  cardinalis,  et  subsequenter  alii  episcopi 

clesiffi,  nec  de  servitiis  prsBlatorum  per  dominum  cardinales ;  et  post  eos  presbyteri  cardinales  ;  et  de- 

papammediotemporefactorum,nccdealiis  camerae  mumjuniordiaconuscardinalis,etperordinemom- 

dominipapaemedio  temporedebitis,  in  quibus  car-  nes  diaconicardinales  usque  adantiquiorem  diaco- 

dinales  praesentes  partemdimidiamhabereet  perci-  num  cardinalem,  quiloquiturseu  respondet  ultimus 

pere  consueverunt,  exceptis  annul.  card.  medio  Cumautemvacatsedesapostolica,  etdominicardi- 

temporedecedentium,inquibusannul.  card.  legati  nalessimulcongregantur,  443  et  loquuntur,tunc 

absentes  a  curia  tantum  recipiunt,  acsi  essent  prffi-  non  servatur  iste  modus^  quod  antiquior  diaconus 

sentes.Nuntius  vero  missus  tantum  recipit  in  absen-  cardinalis  loquitur  immediate  post  uitimum  presby- 

tia  de  prsdictis,  quantum  reciperet,  si  incuriaesset  terum  cardinalem,  et  demum  singuU  diaconi  cardi- 

praesens.  nales  usquead  juniorem  diaconum  cardinalem,qui 

NotandumetiamquodcardinaIibus,qui  debentire  tunc  sede  vacanteloquitur  ultimus  omnium.  * 

«  Quasdam  hic  alieno  charactere  addita  erant  de  verbo  cx  Cseremoniali  sequenti  Petri  Amelii,  qufle 
omittenda  visa  sunt. 

ADMONITIO  LN  LIBRUM  SEQUENTEM. 

i.  Etsi  in  veteri  Codice,  quem  nobis  utendum  pro  sua  benevolentia  concessit  eminentissimus  cardinalis 
Casanata,  nuUum  auctoris  nomen  sequenti  libro  sit  prfefixum,  ex  variis  tamen  ejusdem  libri  Jocis  constat 
eum  esse  Petrum  AmeJii,  Gallum  Electensem,  ex  eremita  Aiigustipiano  Urbani  V  sacristam,  dein  GregoriiXI 
poenitentiarium  acbibliothecarium  ;  postea  Senogalliensemepiscopum,  archiepiscopumTarentinum,  tumpa- 
triarcham  Gradensem  et  Alexandrium^  atque  ecclesiffi  Aquensisaoministratorem.  Is  nimirum  se  ipse  prodit 
in  sequentis  libri  cap.  79  :  Ita  vidi  ego  frater  Petrus  Ameui,  Senegalliensis  episcapus,  ohsei^ari,  Item  in  cap. 
i4i  Augustinum  Patrem  nostrum  vocat ;  idemque  in  cap.  90  tustatur,  se  sacristam  et  episcopum  Senogallien» 
sem,  agnos  Dei  (ut  vocant)  confecisse  anno  1378.  Ad  heecin  cap.  158  ait  se  Gradensem  patnarcham  una  cum 
patriarcha  CP.  processus  generales  in  crimonosos  feria  quinta  inCcena  Domini  pronuntiasse  anno  1393.  De< 
nique  in  vivis  erat  ad  annum  1398,  instante  obitu  Bonifacii  IX,  ex  cap.  165.  Fallunturitaque(iui  eum  anno 
1568  obiissc  terunt,  cum  postannos  dccem  agnosDei  confecarit  sacrista  et  episcopus  Senogalliensis.  Seditut 
patriarcha  intercardinales  episcopos  anno  1391,  ex  cap.  153.  Iter  Gregorii  XI  Avenione  Romam  versibus 
cecinit  :  cujus  operis  meminit  in  sequenti  cap.  142.  Quxre  inilinerario  meo  de  dominopapa  Gregorio  XI.  Hoc 
Itinerarium  exstat  apud  Massonum  et  Ciaconium  de  summispontificibii8,in  GregorioXl.Ex  his manifestum 
est  non  alium  a  Petro  Amelii  sequentis  libelli  esse  scriptorem,  de  quo  Augustinus  Fatricius  in  lib.n,cap.60. 

^,  Qu^edam  tamen  additiones  ab  aliis  auctoribus  hinc  inde  respersaesunt,  nimirum  in  cap.6i,ubiqn8edam 
observantur  de  tempore  Eugenii  IV,  tum  in  cap.  63,  ubi  exsequice  cardinalis  Novariensis,  (jui  anno  1434 
obiit,  referuntur.  Harum  additionum  auctorem  esse  Petrum  episcopum  Oloycensem  conjicere  licet  ex 
cap.  8o.  Et  ita  vidi  servari  eqo  Pelnis  episcopus  Oloycensis  tempore  domini  Bonifacii  IX,  lniu>c€ntii  VI,  Gre- 
gorii  XI,  Joannis  XXIII,  et  Martini  V. 

ORDO  ROMANUS  XV. 

VBL 

LIBEU   DE    CEREMONllS  S.    R.    E, 

AucTORE  PicTRO  Amblio,  ep.  Seaegalliensi. 

^i^%\.DeDominic.aprimaAdventusDomini,  rubrica.      vitcelebraremagnamMissam,nisiaIiquiscardinahs 

In  prima  Dominica  Adventus  Domini  sermo  et     yelpr8elatusfaceretsermonem,quiatunctaIisdebet 

Missamandantur.  Hac  die  camerarius  papae  consue-     celebrare  totum  officium.  Inhac Missasummus pon- 


iS7S 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


1S76 


tifex  indutus  alba,  stola,  et  pluviali  rubeo  simplici 
ei  sine  periis,et  cum  mitraalba,  venit  ad  Missam  ; 
et  sic  in  Dominicis  Advcntus  et  Quadragesimae  ;  et 
antequam  exeat  cameram,  occurrunt  ei  ad  osculum 
manns  cum  aurifrisio  pluvialis  supra  manum  dexte- 
ram  duo  diaconi  niinores  cardinales,  qui  ibidem 
sint^velpresbyleri,  sinonsintdiaconi  ;et  cum  an- 
tecedunt  usque  ad  capellani.  In  ista  Missadescendit 
decathedrasua,  ctvaditadaiiam  ante  altare^  dum 
dicilar  Hancigitin\eia,d*  LfptatussumiB.a[uaimodo, 

U.  De  Dominxca  secunda. 

In  seounda  Dominica  Adventus  sermo  et  Missa 
mandatur,  utalia  supra.  Itcm  sciendum  quod  curia 
Romana  in  Dominicis  Adventus,  necnon  in  Quadra- 
gesima,  quantumcunquc  slt  feslum  duplex,  et  in 
ipsiscadat,nunquam  consuevit  de  festoilla  die  fa- 
cere,  sod  transfertur  in  sequentem  feriam ;  nec  com- 
memordtionem»  quoniam  islae  Dominicae  habent 
historiasproprias. 

III  et  IV.  De  terlia  Dominica  et  quarta. 

In  tertia  Dominica  Adventus  et  Missa  et  sermo 
inandantur.  Si  camcrarius  uondicitMissaminprima 
Dominica,  istam  debet  celebrare,  nisi  cardinalis  aut 
aliquis  prflplatus  faceret  sermonem,  quoniam  tunc 
talisfacietofflcium  totum.  In  hac  die  prselatus  utitur 
mitra  cum  perlis  et  paramentis  pretiosis  violaceis. 

Portatdominuspapaetiamphivialede4493i"^o"^ 
seusamitocumau'  ifrigiis  de  perlis,  et  mitra  aurifri- 

giata  cum  perlis  utitur  ;  in  prima  Oratione  dicitur 

Pax  vobis,  et  non  Dominus  vobiscum. 

I  n  quarta  Dominica  Adventus  sermo  et  Mis.sa  man- 
dautur.Omnia  etsingula  utsuprain  prima. 
V.  De  vigilia  Nativitatis  Domini, 

In  vigilia  Nativltatis  Domini  non  est  sermo  nec 
Missa.  Vesperfleb  mandantur.  Potusiit  in  aula  post 
Vesperas. 

In  primis  Vesperissacrista  papae  bona  hora  facit 
pararepluvialealbum  pretiosum  cum  imaginibusct 
perlis,  aquilam  et  mitram  pretiosam  cum  magnis 
8apphiris,velaiiamjuxtavoluntatem  papo :  quibus 
indntuspontifex  ad  Vesperas  venit ;  etduo  diaconi, 
antequam  cxeat  cameram,  faciantsibireverentiam 
osculando  maaum  cooperto  aurifrisio  pluviaiis  pap». 
EtistomodoBemperobservaturquandoounquepapa 
indutusexitcameram.Etfactareverentia  flexis  ge- 
nibus  ante  altare,  supracathedra  mitra  depositaper 
antiquiorem  diaconumprimo;  sedduominores  dia- 
coni  in  cappii  laneis  remanent  cam  papa  ;  et  alii 
omnes  cardinales  cappis  dcposiiis  sacra  recipiunt 
paramenta,  scilicet  amictum,  latum  superpHceumet 
pluviale ;  etsicrevertunturduoantiquioret  cardiua- 
les.  Et  surgensabOratione^duodiaconeseardinales 
antiquioresadextris,etaliia sinistrls  recipiunt oram 
pluvialis,  ct  aiia  manu  (imbriam  retro ;  et  sic  ducunt 
eum  ad  cathedram  solemnemlouge  ab  altari  para- 
tam  ;  et  ipso  sedente,  antiquior  stet  a  dextris  ipsius, 
junior  a  sinistris,  capilibus  discoopertis.  Et  tunc 

•  Psalmus  Lxtatus  sum  dicebatur  ante  communio- 
ticm»  iafcriu8|  in  oap.  43» 


A  veniuntomnescardinalesordinesuoad  reyerentiam 
papa»  more  solito.  Pri  mo  prior  episcopor  u  m  cardina- 
iium  ;  post  eumpatriarcha,  si  est  ibi ;  secundo  loco 
subprior  episcoporum  cardinalium  ;  et  post  eum 
ahuspatriarcha,  siestibi;  et  •iedeinceps  secun- 
dum  ordinem  suum. 

VI.  Ordo  Antiphonarum  annuntiandarum 
Quofacto,  papasurgil ;  stando  Ibidem,  et  depo* 
silamilraperiilumquistata  dextris,  versa  facie  ad 
r ltare,8ignando  se  ioci pit  Deus in adjutorium  meum 
rn/^nrif^.etdicto  (jforta /Vi/rt  .subdiaconus  papae  stando 
capite  inclinato  submissa  voce  incipit  Rex  Pacificus, 
et  postea  flectit  genua  ante  eum,  et  iterum  papa 
reincipit  Anliphonam  ;  qui  dicta,  sedet.  Statim  cho- 
rus  reincipit;etponitursibi  mitra  perunum  diaco- 

Q  numcardinalem.quiibiastatadextris,  etper  alium, 
retrocaudasaptantes.SecundamAntiphonamincipit 
diaconusquistatadextris;  tertiamincipit  episcopus 
cardinalis,  qui  servit  in  officio  presbyteri ;  quartam 
incipit  prior  presbyterorumcardinalium  ;  quintam 
diaconuscardinalis  quistatasinistris;  et  iste  ordo 
observaturquandocunquesunt  Vespers  papales. 

450  ^o^^  quod  subdiaconus  cum  uno  acoljtho- 
rum  denuntiat  Antiphonampapae  et  cardinaiibus. 
Capitum  dicit  subdiaconus  ;  Hymnum  incipit  ali- 
quisdesenioribusauditoribusvelacolythis  ;  et  sta- 
tim  papaeumdem  Ilymnumreincipit.Deponitursem- 
persibi  mitraquandocantal.  SubdiaconusTeroio- 
cipitAntiphonamdeifapm7!ea/;etstatim  papaeam 
reiucipit.  Postquam  canlores  'mcipluai  Magnilieat, 
papa  desceudit  de  sede,  et  vaditthuridcandum  al- 

^  tare.  Hoc  facto,  revertitur  ad  sedem,  et  thurilicatup 
per  episcopum  cardinalem  in  dicta  sede ;  et  postea 
ipse  episcopus,  dicli  duo  diaconi  a  dextris  et  a  si- 
nistris^  et  postea  subsequenter  omnea  cardioales 
iodutipluYiaiibu8perunumaoolythorum;etpoitM 
dicit  Orationem. 

NolaquodHIatutineenon  mandantur,  sed  omnes 
tres  Missffi,  neque  est  sermo. 

VII.  DeMatutinis. 
InMatutlnisveropapavenitindutus  cappa  lanea. 
Modernistemporibusestdeveluto  cremosino,  fode- 
ratadeermelinis.HocadinvenitBonifaciuBlX.Cappa 
lanea  de  scarleto  rubeo,  clausa  usque  ad  medium 
pectoris,  cumbireta  connodata  subtus  barbam  pro- 
pter  frigus  ;  et  sine  mitra  sedet  in  dictis  Matuiiois, 

D  quas  ipse  iucipit  more  solito.Nec  stani  ante  ipsum, 
nacadiateracardinalesdiaconitsedsedentinBcam- 
nis  suis  juxtaordinem  suum. 

Wll.De  lectionibus  legendis. 
Duas  primas  iectiones  legunt  acolythi  vel  clerici 
capellae  ;  tertiaol  legit  junior  thesanrariffi  clericuf 
quartam  niinor  presbytercardinalis ;  quintamnobi- 
liorin  gencre,  qui  tunc  sit  in  curia  ;  sextam  prior 
8ui)diaconorum;seplimamjuniordi('tconuscardioa- 
lis,  qui  stat  a  sinistris  papte  ;  octavam  prior  diaco- 
norum  cardinalium,  qui  stant  a  dextris  pape  ;no- 

^  Id  est  signiflcantur  cardinalibus,  etc. 


1277 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


1S78 


nain  papa,ia  qua  dicit  soluiiiuiodo  Jube,  domine^  A 
benedicere,  et  cantores  respoadenl  Amen. 

Nota  quod  cardinales  qui  legunt  leciiones  ista 
nocte,  postlectionem  non  veniunt  ad  osculandum 
pedem  papas,  sed  alii  dicentes  lectiones  vadunt  ad 
osculandum  pedempapfe,  sed  non  cardinales  ;  et 
quando  dicunt  lectiones^omnes  habent  superplicia 
praeterquam  cardinales,qui8tantcumcappis,dicen- 
tes  lectiones;et  lectione  lecta  per  papam,subdiacO' 
nus  incipit  antepapam,  Te Deum  laudamuStei  papa 
iterum  resumit  Te  Deum;  etcantores  perflciunt  to- 
tum.  Dumcantatur  Te  Deum,  sacrista  facitparari 
paramenla  superaltare  albi  coloris,  prirao  casulam. 
secundodalmaticam;superpartesiuistratunicellam; 
super  parte  dextra  stolam  pectoralem,  chirotecas, 
annulos,  pallium,  tres  acus  sive  spinolas,  sandalia  d 
supereadem  parte;manipulum  infra  librum  Evan- 
geliorum  ;  in  sinistra  parte  mitram,inmedioaltaris 
albam  simplicem,  etab  una  parte  cinctoriumcum 
succinctorio  versus  mitra  m,et  fanum  a  parte  dextra ; 
etsic  idem  sacrista  successive  et  ordinate  cum  ho- 
nestate  451  traditetdistribuitcapellanis^commen- 
salibus  auditoribus,etacolythis  juztaordinem  tuuax 
summo  pontifici  deferendis. 

Completo  vero  Te  Z)e{4m,portanturduo  candelabra 
cum  faculis  peracolythosantepapam,etMissaleper 
aliquemepiscopum  desibiastantibus;etponit  super 
caput  primi  prcsbyterornmjqui  sibi  serviredebetin 
hacMissa,  et  papa  dicitCollectam.Qua  filnita,  noa 
datur  Benedictio  sedacolythi  ca.niSLni  Benedicamus 
Domino,  Etinterim  papa  stando  duo  diaconicardi-  p 
nales  deponunt  sibi  illa  vestimenta  praecise  usque 
ad  camisiam  seu albam Romanam,et induunt  ipsum 
sacris  vestibus,proutscriptasuntetnotatasuperius, 
ordiDecontrario,  quia  primo  traditur  ei  albaper 
illum  qui  habetlegere  Evangelium,  qui  etiam  debet 
esse  in  habitu  diaconi  a  parte  dextra  papaB  ;  et  per 
subdiaconum  ex'parte  sinistra. Ambo  simul  induunt 
papam.  Secundo  cinctorium  cum  succinctorio ,  et 
caveatquod  illudpendeat  ad  latus  sinistrum.Tertio 
crucem  pectoralem,  quarto  fanum,  etsicdeinceps. 
\\.De  primaMista  ^ativitatisDomini. 

InhacMissayeniuntpapaeobviam^eodescendente 
decathedra,tresjnniores  presbyteri  cardinales,  in- 
duti  rochetto,  amictu,  superpIicio,etpIanetaseuca- 
sula;  et  eodem  modo  inomnibus  missis  solemuibus 
papalibus,prout  notatur  in  ordine  ipsorum,et  in  fine  ^ 
continetur  libri.  Post  thurificationem  ailaris,  papa 
stante  velsedentein  sede  sua;omnes  cardinales  fa. 
ciuntreverentiam  pap£e,et  non  inmatutinis.  Diota 
Missa,  et  data  Benedictione  papali,  et  denuntiata 
indulgentia,  per  cardinalem  qui  ei  servit  in  oificio 
capellani,  de  vu  annis  et  septemquadragenis,  papa 
revertitur  ad  magnam  cathedram;etmitradeposita 
per  cardinalem  quisibiastata  dextris,incipitlaudes 

•  Huc  speclat  rubrica  Sacramentarii  Gregoriani 
in  vigilia  apostolorum  Petri  et  Pauii,  scilicet  quod 
apostolicus,  qmndo  celebrat  duas  Missas  una  dieg  non 
lavat  os  nisi  post  officium. 

b  Id  aoa  passui  est  Fredericui  tertiua  imperatori 


Deus,  in  adjutorinm  mcum  intende,  et  revertitur  ad 
revestiarium,  ubi  dcbci  semper  indui.Si  papa  velit 
celebrare  secundam  Missam  sine  intervaIIo,non  exuit 
8e,seddictapereum  Oratione,etdicta  Benedictione, 
vadat  ad  altare.  Si  autem  peralium  celebratur,  et 
immediate,  non  cappam,  sed  pluviale  deponit,cum 
aurlfrisiatam  mitram  recipil.  Si  cst  infra  capellam, 
et  ibi  exspoliat  se  sacris  vestibus  legendo  Laudes 
cum  capellanis  suis  ;  et  ibidem  tantummodo  dicit 
CoIlectam,etdatiterumBenedictionem,  cantato  per 
cantores  Benedicamus  domino.  Quod  si  non  si  reve- 
stiariam,istafiunt  incathedra  sua.Resumitcappam 
clausam  quam  prius  deposuerat,el  revertiluradca- 
roeram,  si  sil)i  placet,  usque  sittempus  incipiendi 
Missam  de  aurora. 

Nota  quod  in  hac  Missa  nec  in  secunda  non  dici- 
tur  Laetaius  «um.Itemin  pr6esenti  Missa  solus  ponti- 
fez  communicat,etsuperaltare;etsine  calamobibit 
sanguinem,et|nihil  *  aliud,quiahabetcelebrareillam 
de  tertiis ;  sed  cum  digitis  bene  tergat  calicem,  et 
cum  aqua  infra452  lavet  digit08,prout  moris  est 
inparvis  Missis. 

Notandum  etiam  quod  impeeator  velrex,  si  sit  in 
curiahac  noote  de  sero,  clericuscapellae  portatsibi 
librumlegendarum,  in  quo  debet  iegere  quintam 
lectionem  ;eteum  honeste  instruit  de  cfleremoniis 
observandisinpetendoBenedictionem,  in  cingendo 
ensem  oumvagina,  eztrahendo,  etipsum  vibrando 
pileoet  aliis.  Itemnotandum,  paretur  percamera- 
rium  et  clericos  ensis  cum  vagina,oorrigia,etpileo 
secundum  nobilitatemprincipis.Item  dum  cantatur 
quartum  Respon8orium,siait  imperatorvelrez,  ca- 
merarius,  sacrista  et  clerici  capellas  parant  unum 
pulchrum  pluviale  album^  etante  pulpitum  sibi  de- 
ponunt  caputium,  et  ipsum  induunt  ad  mediuin 
ohlamydis  illud  pluviale,ita  quod  fissura  ^  si  ad  ma- 
num  ejus  deztoram ;  et  cingunt  ei  ensem,  et  ipsemet 
extrahitet  facit  vibrare  ;  etponuntsibisuper  oaput 
pileum,etip8e  incliDat  oaput  adpapam,et  petitBe- 
nedlctionem,et  legit  leotionem  sibiprffidictisastan- 
tibus.Qualecta,ducunt  eum  sic  indutum  cum  pileo 
superoaput,  ense]eztracto  ad  manum,  ad  osculum 
pedis  pap8B;et  quilibet  revertiturad  locumsuum. 

Notandum  etiam  quod  si  papa  sit  Romae,  hanc 
Missam  debet  celebrare  ad  prnsepe  Domini,  et  de 
sero  ibidem  cantare  Vesperas^etpotumcumclericis 
et  hobilibus  Urbis  facere  in  aula. 

Item  quidquid  ofTertur  sive  ad  manus  papeevel 
pedes,  vel  super  altare,cape]Ianorum  commensalium 
est,exceptopaneetvino,  quod  acolythorum  est,  et 
quidquid  venit  per  totam  Missam  supor  aitare.  Et 
istemodusdebetsemperobservariinomnibusMissis 
papalibus,  prout  continetur  In  libro  «  Pohtico,  sc 
cundura  quod  dicit  Jacobus  Gaietuui ;  ct  presby  teri 

in  Musei  italici  tomo  i,  pag.  263. 

c  Id  est  io  libro  Cencii  camerarii  superius  edito, 
oui  ia  hoc  Casremooiali  passim  Politicus  rectius 
Polyptychus,^\iq\ihiii\i\o  Camerarius  appellatur. 


1279 


APPENDIS  AD  S.  GREGORll  MAGNl  LITURGICA  OPERA. 


1280 


cum  capellanis  recipiunt  zii  denariosa  papa,  qui 
vocaturpresbyterinm,dequibusmedietasestsaci1staB 
juxta  ordinem  Urbani. 

In  hac  Missanec  in  sequenti  cardinales  non  con- 
sueveruntvenire  ad  reverentiampap8e,quoniambi8 
in  die  non  tenentur  (sed  quod  observatum  sitalibi 
invenies^  nisi  tantummodo  illi  tres  juniorespres- 
byteri,  il!!  nunqunm  fallunt.  Contrarium  ordinavit 
dominus  Urbanus  sextus.  Sed  in  secunda  Missa  de 
aurora  non  veniunt,sed  in  primaet  tertia.  Bene. 
X.  De  secunda  Missa, 

Missa  de  aurora  mandatur,  quam  Romanus  pon- 
tifex,si  sit  in  Urbe,consuevitceIebrare.Etegrediens 
de  sanctaMaria  Majori  summo  mane  indutusmissa- 
libus  veslimentis,  vaditad  sanctam  Anastasiam,  et 
ibi  celebrat.In  hac  Missa  dicitur  Credo  in  unum 
Deum  et  Gloria  in  excelsis.  Non  dicitur  Lxtatus 
sum  ;et  oblationcs  ut  in  alia  Missa  de  medianocte. 
Etiam  papa  solus  communicat  super  altare  ut  in 
prima,  etc. 

Quafinita,sic  revertitur  indutus  ad  sanctam  Mariam 
Majorem;et  453  depositisparamentis  quiescitmo- 
dicum  in  camera  sua.et  hora  competente  intrat  sa- 
crarium  seu  vestiarium  cum  episcopis^presbyteris, 
diaconis  cardinalibus,capellani8  8ubdiaconi8,et  re- 
liquis  ordinibus  ;  et  cantant  Tertiam.  Qua  dicta, 
induunt  eum  solemniter  saoris  vestibus  albis,et  qui- 
libet  inordine  suo;elsicprocessionaIiterprocedunt 
ad  altare  cum  cruce  et  septem  faculis;et  curia  de- 
bet  dare  presbyterium,  etc. 

Quod  si  papanon  sit  in  Urbe,cardinali8  quihabet 
titulum  sanctfe  Anastasiee  consuevit  hanc  Missam  ce- 
lebrare,  et  in  ejus  absentia,  si  papa  non  ceiebret, 
prior  presbyterorum  cardinalium. 

Notandum  quodsi  papavellethasduas  Missasoe- 
lebrarCfSi  vellet,  posset  ambas  dicere,  absque  quod 
deponeret  vestes  sacras;  sedpropter  honestatem  et 
nocturnam  fatigationem  rationabile  est  quod  fiat  ali- 
qualis  interpolatio  secundum  temporis  congruentiam 
etprout  expeditpropter  brevltatem  temporis  et  die- 
rum,quod  etiam  notandumest.Quo  dicto  Te  Deum 
laudamus,d\io  ceroferarii  accedunt  ante  papam  cum 
candeJabris  etcandeUs  accensis,  ct  papa  dicit  Ora- 
tionem,etiHi  Benedicamus  Domino,  cantando.  Nec 
papa  dat  Beuedictionem  consuetam,  sed  post  Lau- 
des.Sciendum  quod  si  dictamsecundumMissamce- 
Jebrare  velit,dictaprima,sacras  vestes  nondeponit, 
sed  cum  illis  dicit  Laudes  ;  quibus  dictis,  dat  Bene- 
dictionemyCt  iterum  reincipit  secundamMissam. 

Ilora  ergo  competenteindutassolemniter  summus 
pontifex  cum  capeIlanis,sabdiaconi8  acolythispro- 
cessionalitercum  septem  faculis,  cruce  et  incenso 
incipit  Missam.Et  occurrunt  tres  Juniores  cardinales 
presbyteri  ad  osculum  oris  et  pectoris.  Sciendum 
quod  lecta  Oratione  consueverunt  laudes  ejusfieri 
sicut  habetur  in  Politico,  et  notatur  in  ejus  corona- 
tione.Finitis  iliis  laudibu8,cantatur  EpistoJa  Latina^ 
postmodnm  Graeca.  Subdiaconus  Latinusexspectat 
Bubdiaconum  Grsecum;  et  posteaambo  vadunt  ad 


A  oscuJandum  pedempapae,  ducti  perclericumcsre- 
monarium.  sic  etiam  legiturEvangeliumGraecum  et 
Latinum.  Diaconus  vero  cardinalis  dicto  Evangelio 
revertitur  ad  altare,  nec  exspectat  diaconum  Grae- 
cum,  licet  iveruntsimul,  sed  Graecus  sequens  illum. 
Ad  EvangeliumLatinumportanturseptem  candela- 
bra,  et  immediatedicitur  Evangelium  GrflecumcQm 
duobuscandelabrisaccensi8,etaliaquiaqueportaQ- 
tur  inaltari.In  hac  die  papa  in  Missa  consuevit  fa- 
cere  aiiquas  novitates.  Quaere  in  additionibus. 

Notaquod  si  papastetiniaudibus  sacris  vestibns 
indutus,  cardinalis  qui  sibi  servit  debet  incensare 
altare. 

XI.  De  tertia  Missa, 

In  hac  Missa  communicant  omnes  diaconi  cardi- 

g  naleSfprotonotariiyicommensales,  et  auditores,  et 

omnes  in  Christo  vero  famulantes,  qui  in  dignitate 

episcopali  non  sunt  constituti,quoniam  tales  pers€ 

celebrare  populo  tenentur. 

454  ^oia,  quod  in  ista  communione  et  in  die 
PaschfiB  parantur  tres  oalices  magui  :  unus  pro  con- 
secratione,  alius  cum  quo  papa  vinum  bibit,  alius 
pro  comm  unicantibus  post  sumptionem  Eucharistic. 
Yinum  sumuntdemanualicujus  acol7thorum,obla- 
tiones  vero  dividantur  utinprima. 
XI.  De  secundis  Vesperis. 

Insecundis  Vesperispapa  venit  cumpluvialirubfo 
de  samito  et  mitra  aurifrisata.  Subdiaconus  dicit 
capitulum,  cantores  Hymnum,  papa  Orationes. 

Completa  Missa,si  sit  iu  Urbe,  recipit  regnum  de 
manu  marescalchi  majoris,et  gestat  illud  usquead 
G  graduspalatii.  Tunc  judices  et  advocati  veniuntei 
obviam  sub  gradibus  in  porticu,  et  faciunt  itenun 
laudes,  prout  in  libro  Politico  scriptum  est ;  et  ilN 
dominus  papa  descendit,  et  deposito  regno  accipit 
mitram.Quie  hiccontinenturnon  servantur  moder 
nistemporibus.Deindejudices  ducunteum  usquead 
locuminquo  datur  presbyterium.  Tuncdeposita 
planeta,et  apposito  manto  super  scapulas,  sedens 
in  cathedra,manibu8  propriisdat  presbyterium  ca* 
pellanis,  commensalibus,  et  aliis,  prout  in  corona- 
tione.  Dato  presbyterio,  slc  indutus  vadit  ad  men- 
8am,etdiaconus  cardinahs  legtt  in  niensacumplu- 
viali,  et  in  fine  cantores  cantant  Sequentiam  Ufta- 
bundus. 

XIII.  be  sanclo  Stepkano. 
D     In  die  sancti  Stephani  Missa  et  sermo  mandaotar 
Interdum  Romani  pontifices  consueverunt  iatadie 
celebrare.  Ideo  nota  si  papa   sit  in  Urbe. 

Summo  ergo  mane  conveniunt  omnes  ordines,taD 
clerici,  quam  laici,  induti  pannis  sericis  in  basiliea, 
diaconi  cardinales  et  subdiaconi,  ezceptis  iJlis  qai 
induti  vestibus  consimiJibus  incamerapaps,6tde 
quo  ducuntipsum  ad  basilicam,  ubi  cardinales  et 
omnes  praelati  exeuntet  veniunt  ad  reyerentiampi- 
p8B ;  ibique  induit  se  planetaalba ;  etdescendensde 
palatio  usqueadporticeIIam,ibique  iaveniet  eqaam 
faleratum,sed  non  collum  ipsias,8ed  nates  descir- 
leto;eta8cenden8  equam,  et  de  manu  diaooni  qoi 


i28i 


ROMANI  ORDINfiS.  —  XV. 


iS82 


stat  a  dextris.  regnum  recipiens,  ioduit  ipsum  ;  A 
sicque  vadit  ad  ecclesiam  saocti  Stephani  in  Gcelio 
Monte  coronatuscum  ordinibusprocessioDaliter,ut 
scriptum  est  in  Politico.  Gum  ad  preedictam  eccle- 
siam  pervenerit,  depotito  regno  intrat  ecclesiam,et 
facta  Oratiooe  vadit  a'I  sacrarium ;  deposita  pia- 
neta  alba  induit  rubeam,  et  celebrat  Missam,  sicut 
hesterna  die  in  omnibusad  Missam.  Quafinitaresu- 
mit  planetam,  et  induit  regnum»  et  revertitur  ad 
palatium  ;  caetera sumit  proutin  Politico oontinetur. 

Quod  si  papa  non  celebret,  presbyter  cardinalis 
tit,  sanctijGlementisMissam  sancti  Stephani  praodicti 
consuevit  coram  papa  celebrare  illa  die. 

455  Istadie  commensalescapellani,  acolythi, 
auditores,  et  poenitentiarii  comedunt  cum  papa 
splendide,  et  in  collatione  datur  piper.  Sedde  istis  ^ 
duobus  diebus  sanctorum  Stephani  et  Joannis  non 
consueverunt  celebrare  Vesperas,  et  male. 
XIV.  De  secundis  Vesperis. 

In  secundis  Vesperis  papa  venit  cum  pluviali  ru- 
beo  et  mitra. 

XV.  De  sancto  Joanne. 

Indie  sancti  JoannisMissaet  sermo  mandantur, 
quam  consuevitdicerealiquiscardinalis  :  adquam 
papa  venit  cum  pluviali  rubeo  de  samito,  et  mitra 
aurifrisata  cum  perlis,  prout  in  consistorio.  Et  ita 
insecundis  Vesperis,  in  quibusomnes  acolythide- 
bentessecum  superpliciis,  primo  commensales,au- 
ditores,  et  subdiaconi,  deinde  acolythi  et  capellani 
>  honoris. 

XVI.  De  Innocentilms.  ^ 
In  die  sanctorum  Innooentium  consuevit  esse  Missa 

ettermo  ;8ed  modo  non  observatur,nec  papavenit 
in  secundis  Vesperis  ad  capellam. 

Notaquodsiveniat  Dominica,  in  Matutinisdicitur 
Te  Deum  laudamus,ei  inMissa  Gloria  in  excelsis  et 
Credo  in  unum,  etparamenta  rubea.  Quod  si  non 
veniat  in  Dominica,  nec  Te  Deum,  nec  Gloria,  nec 
Credo  dicitur  ;  etparamenta  debent  esse  violacea. 
XVH.  De  Circumsisione  Domini. 

In  Giroumoisione  Domini  Missa  et  sermo  mandantur 
tantummodo.LicetantiquituBRomani  pontifices  con- 
sueverunt  in  primis  Vesperis  hujus  diei  venire  so- 
lenmiter  induti  cum  pluviali  pretioso  albo  et  mitra 
solemni ;  modemis  temporibus  ^  venit  solemniter 
cum  pluviah  pretioso,  et  bene. 

Hano  Missam  Romanipontificessemper  consue-  ^ 
verunt  celebrare ;  nec  fit  commemoratio  de  sanctis 
propter  rubricam  Glementis  sexti. 

Item  nota,  si  papa  sit  in  Urbe  hac  die,  et  non 
celebret,  sed  facitdici  Missam  per  aliquemcardina- 
lem  in  ecclesia  sancti  Petri,  antequam  cardinalis 
induat,  praesenteturbuUa  quomodopapadispensat 

•  Hinc  corri^enda  lectio  Jacobi  GaietaniySupra,  pag. 
34i,  versu  ultimo,  et  legendum,  ut  hoc  loco,  capellani 
honoris. 

1>  Legendum  videtur  nm  venit,  Gonfer  Gaeremoniale 
Petri  Gaietani  cap.  77. 

c  Etsi  haec  voz  regia  non  raro  portas  basilica  si- 
gnificat  apud  alios  auctores,  in  his  tamen  libris  pas- 


cumeo  quatenus  possit  celebrare  superarani  sancti 
Petri,  et  per  tolam  diem  peniet  ante  c  regias,  et 
ita  in  omnibus  aliis  Missis  qu®  super  illud  celebra 
buntur. 

456  XVHI.  De  Epiphania  Domini  rubrica, 

In  Epiphania  Domini  Missaet  sermo  mandantur, 
et  Vesperae  non  consueverunl  mandari.  Tamen  modo 
mandantur  Vesper(e,et  papaportat  pluviale  prctio- 
sum  album,  et  inchoanturAntiphonoeperpapamet 
cardinaies.  in  utriusqueVesperis  papainterestcum 
pluviali  de  samito  rubeo  et  mltra  aufrisata. 

Hancetiam  Missam  antistites  Llrbiscelebrare  con- 
suevernnt,  et  de  communi  cursu  semper  faciunt, 
nisi  infirmitateaut  nimiofrigoredetenli.  In  liacdie 
aliquando  pronuntiaverunt  novos  cardiaales,  sicut 
in  Missatertia  Navititatis  Ghristi. 

Item  anno  Domioi  1389,  poutificatus  Domini  Ur- 
baniVI  anno  10,  festum  beati  Antonii  venitin  pri- 
ma  Dominica  post  Ephaniam  Domini  ,  nihil  feci- 
mus  de  sancto  Antonio,  sed  totum  de  Dominica 
retinuimus  in  Urbe. 
XIX.  DePurificatione  beatx Marix  virginis\rubricae. 

In  dei  Furificationis  beataeMarisB  virginistaDtum- 
modo  missa  mandatur.NonhabetVesperasprxce- 
dentesmandantes;sedtamen  cardinales  in  Vesperis 
sint,  et  incipiant  Antiphonas,et  habent  paramenta 
alba. 

Sciendum  quod  si  istud  festum  cadat  in  Septua- 
gesima  aut  Sexagesima,  transfertur  usquein  diem 
Lunae. 

In  primis  Vesperis  papa  venit  cum  simphci  plu- 
viali  de  samito,  etmitra  aurifrisata. 

XX.  De  Benedictione  candelarum . 

Sciendum  quod  in  die  Purificationis  beatfis  Mariee 
virginis  cerei  benedicantursummomaneperjunio- 
rem  presbyterum  cardioalem,  qui  essedebet  indu- 
tus  rochetto,  alba,  amictu,  stola  et  pluviali  albi  co- 
loris,  et  mitra  simplici  de  garncllo,  cum  aqua  be- 
nedicta,  incenso,  et  sociisindutiscumsuperpliciis, 
etduobusceroferariiscumfaculis  accensis  benedicit 
candelas,  prout  in  Missali  et  Pontificali  Romano 
continetur. 

Gompleta  ergo  Benedictione,  dominus  noster  papa 
in  camera  paramenti  induit  se  albam  sive  Romanam 
oamisiam,  stolam  etpluvialerubeumdesamitocum 
aurifrisiis  sive  perlis  et  mitra  alba  de  garnello  ;  et 
cum  pervenerit  ad  capellam,  orat  ante  altare,  ali- 
quantulum  accumbens  super  cathedram  et  scabellum 
paratum  ad  illud.  Quod  si  non  sit  ibidem  457  ^^" 
pella^  accedet  ad  cathedram  suam,  et  ibi  sedet. 
Postea  veniunt  cardinales  et  prsBlati  non  parati  ad  re- 
verentiam  papee,  utaliasestconsuetum  fieri.  Qua 
fa  cta  reverentia,  vadunt,  cardinalesetcseteri  prselati 

sim  sumitur  pro  cancellis  altaris,  ut  infra,  cap.  21  et 
S5.  VidesupraJacobum  Gaietani,  c.  76.  etc.  20  Gom< 
mentarii  noslri  praevii.  Gerte  hujusmodi  bulla  ibidem 
appendi  soiet  eUam  nunc,  atque  ita  factum  vidimus 
diefesto  sancti  Petri  in  basilica  Vaticana>  ubi  ad 
unam  e  columois,  qu»  ciborium  sustinent,  hec  bulla 
posita  ett.  Legesis  Iter  nostrum  Italicum,  pag.  56. 


1M3 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGM  LITIRGIGA  OPERA. 


1184 


ad  recipiendiimparamentasua^iolaceayel  Indiico- 
Jorls.presbyterietdiaconicardiDalesinduuntsuper- 
plicium,  amictu  latum,  el  planelam  ;  episcopi  vero 
|iluviaie,necnon  elcwleriprjflali similiter^pluvialia 
recipiimt  coloris  violacei.  Quibus  paratis,  paratur 
una  tobaJea  pei  sacristam  de  lino  super  genua  pa- 
poe,  fjuam  tenent  diio  capeilani  ab  utroque  latere, 
aut  duo  acolythiilezisgenibus,unusa  dextris,  alius 
asinistris.Tuncpriorepiscoporumcardlnalium,vel, 
si  abj$it,subprior,  sic  descendendOy  mitradeposita, 
slaiis  anle  p.ipam^  sedente  eo  m  sede  sua,  cereum 
reci  pi  t  de  man  u  camerarii  vel  alicuj  us  episcopi  papflr> 
assistentis  ;  et  stans  dictum  cereum  de  cera  alba 
grossinri  alli<(  et  majori,  non  accensum,  nihil  di- 
cendo,  dat  papa;,  osculando  manum  papae  ;  et  ite- 
nim  alium  eodem  modo  dat  papfle  ;  et  ibidem  ipse 
qui  porriprit  papar;  non  accensos,  et  osculatur  dex- 
Irum  cenn  Domini  papie;  et  slc  indc  omnes  car- 
ilinalcJi  faciunt.primoepiscopi.secundo  presbyteri, 
tertio  fiiaconietprffilati  assistentes,et  consequcnter 
omncs  pnelali  induligenu  osculantur  :  camerarins 
vero,  nolarii,  auditor  contradictarumetcorrector, 
ctiainsi  aliqui  ipsorum  essenl  archieplscopi  velepi- 
scopi^quiannnconsueveruntvenireiuduti,  sedcum 
cappis  laneis,  et  etiam  capellani,  tam  commensa- 
Jes,  quidebentesse  cumsuperpliciis,  quam  aliica- 
pellani,  nccnon  poenitentiarii,  et  breviter  omnes 
familiares  papae,  etlaici,  et  quicunque  alii  non  fa. 
miliares,  etsi  osset  rex,  flexis  genibus  recipiunt  ce- 
reum  de  mann  papce,  et  ipso  recepto  osculantur 
pedem,  el  non  genu. 

Sciendum  ctiam  quod  modernls  temporibus  coosue- 
vi  t  recipere  rex  sicut  sedet  post  priorem  episcoporum 
eardinalium,  et  ita  inramispalmarum,  et  Cinerum. 
Sciendum  quod  si  imperatoresset  preesens,  post 
priorem  recipitcereum,  etosculatur  pedem,  et  non 
genu. 

Item  notandum  quodpost  priorem  episcoporum 
cardinalium,  si  aliquisintersit  palriarcha,candelam 
recipit  de  manudomini  Papie.  Quodsi  rex  estprfie- 
sens,  post  regem  candeiam  recipitsubpriorepisco- 
porum,  ct  in  ejus  absentia  priorpresbyterorum,et 
tunc*patriarcha.Gt  sic  sipluressint  ibidem  patriar- 
chffi^  quilibetrccipitpostcardinalem  quieumante- 
cedit.  Semper  debent  stare  patriarcbse  inter  duos 
cardinales^  et  sicin  Processionibus  et  in  Mississta- 
re  debent  patriarchffi. 

Notandum  quod  omnescerei,  tam  papa,  quam  alii, 
nonaooensidantur;sed recepti statim  accendantur. 
Interim  vero  ordinatur  Processio  per  priorem  dia- 
conorum  cardinalium,  quidicitalta  voce,  versafaoie 
BidVrocensionem. Procedamusinpace  ;  etrespondet 
chorus  In  nomine  Christi  amen. 

XXl.De  frocessione. 

Nota  quod  immediate  antedistributionemcaDde* 
larum  et  cinerum,  4SS  aatequam  recipiat  aiiud 
pluviale  et  mitram  aurifriBatam,iavat  manus. 

Deinde  movetur  Processio,  dominus  papa  indu^ 
tos  pluyiali  nibeo  cuia  perlis  aurifnsiiii  deppgito 


A  alio  postdistributionem  eereorum  Tel  palmarum  in 
die  suacummiira  aurifrisata,  qaam  ia  Processione 
candelarumseupalmarumdepooit,  el  terielfaculam 
accensam  vel  palmam  suo  die  ia  maau  sinistra,atque 
vadens  cumdextrasigDat.Oaiaei  etiam  aJii  teDent 
faculas  accensas  vel  palmas  ia  Proce»sioae,  para- 
mentis  violaceis  parati,  cum  mitris  in  capiie  gra- 
diuntur ;  et  papa  incedii  ahquantulum  post  eapeUain 
processionalitersub  paIIio,quatuor  militibuspallium 
deferentibus  CDmmanipuIariis  [Forle,  mappularii&j, 
si  sit  in  Urbe  ;  aut  quatuordenobilioribus  vihs  vel 
clientibusarmoruminiilorumabseatia.aicquepergit 
ad  regias.  £t  primoaddexleram  partem,secuado  od 
siaistram  veoiendoprojicit  caadelaspopulOyet  pos- 
tea  regreditur  ad  sedem  suam  ;  et  ibi  sedeas  exleo- 

g  ditur  super  genua  sua  tobaleaper  duos  capellanos 
ipsamtenentesflexisgenibus,uaoadextris,aUoasi- 
nistris  ;  el  sic  lavat  manus  suas  aquam  eflTuodeDdo 
nobiliorp,  etc. 

Notandum  quod  aliqui  dicuat,quod  nuaquam  papa 
mulat  pluviale  in  Processionibus  is  tis ,  sed  solum  mi- 
tram  aurifrisiatam  et  siaeperlis,  quam  debet  semper 
portare  in  ProcessiiiDibus  et  diebus.Quod  certe  credo 
quod  ubicunquesil  sine  periis.ldeo  aunt  duo  pluviaiia 
etlresmitrffi^albaaurifrisatacumperlis.  et  aliaauh- 
frisatftsineperlis,  quasdeferuntdiebus  feriatis.Quibui 
sic  peractis,  deponitureimilraaurifrisiata,  etrecipit 
simplicem  de  garn  ello  albam  et  planani .  Caatatis  Aati- 
phonaetPsalmoA^c^Mcd/mt/lis.papaassurgitiasede 
sua,  etdepositaei  mitra,perdiaconumcardinaiflma 

p  dextris  ei  assisteDtem,papacantando  dicii  OratioDem, 
etimmediatcdiaconusadextrisdicitcantaado/ilfclff' 
mus  genua ;  cardinahs  veroasinittris  assistentdicil 
cantando  Levate.  Subsequeater  papadicitcantaDdo 
Orhlionem,Exaudi,qusMumu$tDomine,plebemtuan. 
Deiade,  si  papa  celebrat,  dicta  Oratiooe  Tadit  aii 
revestiarium,  si  sit ;  si  aoa,  ad  cathedram  soaa 
longe  ab  altari  paratam  a  parte  ainiitra  altaris,  ct 
deponit  mitram  albam  et  plaaam,  similiter  et  plu- 
viale  cum  stola,  et  remanet  cum  alba  prout  prius, 
lectis  Quam  dilecta,  et  Oratioaibus  illis  debitxs;  et 
cumdicuotur,caIceaturBaa4alibua.QuibusexpUtisT 
lavat  manus,  et  induiiur  sacris  et  pretiosis  albis 
vestibus.  Similiter  omnes  cardinales  et  prnlati  alii 
juxta  ordinem  suum,  videlicet  episcopi  pluvialia, 
presbyteri  casulas,  diacooi  tunicellaa  etdalmaticai, 

D  prout  moris  est,  quibus  utaatur  per  totam  MissajD. 
Receptis  parameatis  per  papam, traditur  sibi  mitra 
oobilis  etsolemnis.quautitur  pertotamUissam^ct 
postea  venit  ad  allare.  Venieodo  debent  ei  occuzrere 
tres  presbyteri  cardinales  juniores  ad  oaculunoris 
et  pectoris  juxtaordinem  suum.  Deinde  coram  altari 
facit  coafessioaemmoresolito  :  etantequam  faciat 
confessionem  deponitur  sibi  mitraper  diaconuma 
dextris;  etthuriflcatoaltari,  reponiturei,a5sisteat2-  \ 
bus  capellano  a  parte  dextra,  et  diacono  a  sinistra*  ' 
Subdiacoau8TeroremittatpoatifloimaaipuIum,duiD 
pontifex  facit  confessionem,  oaculando  ei  manDO. 
Quo  ts^iOf  riscipiat  librum  Bv^geliorum,  stet joxu 


1188 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


iM6 


gradum  altaris  in  sinistra  parte  :  alii  ministri  stent  A  niam  tunc  papa  sederet  super  parvam  oathedram, 


retro  papam  4S9  ^acta  confessione;  post  q  uam  dicat 
Deus  tu  conversus.  Gardinalis  qui  servit  in  offido  ca- 
peilani  accipiat  de  manu  thuriferarii  naviculam  cum 
thure,quamilleporrigeresibidebetinterpontificein 
etaltare;  etpontifez  ponatthu8iDthuribulo,capellano 
naviculam,thurifcrariothuribulumofferentibuspon- 
tifici.Quofacto.dicit  pontifex,  Deus  tueonversus  jeic, 
et  sic  accedat  ab  altare,  duobus  acoiythis  pannos 
anterioreselevantibus  modioum  ;  et  inclinatusante 
altare  dicit  Orationem  Aufer  a  nobis,  cl  osculetur 
altare  etlibrum  iLvangeliorum,  quem  apertum  in  eo 
locoinquoestEvangeliumlegendum  inMissa  offer- 
redebet  eisubdiaconus,etosculatumper  pontificem 
dimittit  clausumsuperaltare.  Uuo  osculato  signet 


quasi  ante  medium  altaris,  apodiatus  ad  altare. 

460  Nota  quahter  debet  sedereetubi  papa, 
quando  faceret  sermonem. 

Si  vero  papa  non  celebrat  illa  die,  statimdatis 
cereis,  et  finita  per  eum  Oratione  Exaudi^  qumu- 
muf jCtc. ,  vaditcoram  altari  ad  faciendum  more  solito 
confessionem  Jncipiendo  Introiboadaltare  Dei,  cum 
illoqui  ceiebraty  ezistente  a  sinistris  versa  facie  ad 
papam,  junctis  manibus  cumministrissuisduobus 
diaconisoardinalibuspapir  assistentibus,  unoa  dex- 
triSyetalioasinistrit,  papaetianivulluverso  et  sine 
mitra  erga  celebrantem.  Oua  confessione  facta,  et 
dataabsolutione  papee,  papa  vadit  ad  sedem  suam, 
et  stando  dicit  Introitum  Missas  cum  cardinalibus  ante 


se  Pontifez  sanctee  crucis  signo.  Tuncchorus  inci-  ^  ipsuminmodumcoronaesemperremanentibus^duo 


piat  Introitum  Missae,  etpontifexvertatsead  dezte- 
ram  partem  altaris ;  ct  acci  piens  thuribulum  de  man  u 
diaoonilecturiEvaugeliumincensetaltare^incipiens 
ab  ejus  mcdiooontrasuam  faciem ;  et  prius  incenset 
partem  dezteram  postea  sinistram ;  et  deinde  a  si- 
nistrolatereredeat  ad  dezteram,  incensando  ante- 
riorem  partemaltaris.  Quo  incensato,  reddat  thuri- 
bulum  diaoono,  qui  osculari  sibi  debet  manum  in 
dandoet  recipiendo,  Non  thuriftcaturpapa  in  altari, 
sedinsede  per  assistentemepiscopumvelpresbyle- 
rumcardinalem,factapriuseireverentia  per  omnes 
cardinales.  Diaconus  veroinoensatopontificeincen- 
sat  deindealtare  per  circuitum  ;  sedpriuspapare- 
Aipitprfladictumdiaconum  ad  osculumorisetpecto- 


bus diaconis j  ux ta latera  sua,  vel  aliquo  episcoporu m 
de  sibi  assisientibus  non  cardinalibus  hbrum  inter 
manus  tenentibus;  et  dicto  etiam  ibidem  Kyrie, 
papasedetinsedesua.Si  papanoncelebratista  die, 
ante  confessionem  oardinalis  et  proBlati  deponunt 
saora  paramenta,etexindeomnes  cardinales  depo- 
nuntparamenta,etc.,etre8umentcappa8  laneas,  et 
etiamomnessubdiaconi,auditores,etcapellani,etc., 
pralati  vero  secundum  modum  antiquum  debent  re- 
ceptis  caodelisparameutadeponere;  sed  modernis 
temporibusconsueverunt  in  Processionibus  semper 
papamsacrisindutumvestibus  associare  post  eum, 
anlecedentibus  cardinahbus ;  et  quando  cardinales 
deponunt  paramenta,  ipsi  eliamdebent  deponere. 


ris,   coniequenter  omnes  diaconos  juzta  ordinem  ^  Esthonestius  utpnelati  stentparati  etiam  pertotam 


snum,etultimu8paratsibi  pallium  et  subtuscapita 
fani  a  parte  anteriori;et  sic  capellaniet  alii  diaconi 
deducunt  papam  ad  sedem  suam.  Tunc  diaconus 
incenset.  Quo  facto,  legat.  Intruitum  Missas  super 
altare  cum  sacrista,  si  sit  episcopus,  vel  cum  alio 
episcopo^  qui  servit  sibi  in  ofhcio  archipresbyteri. 
Gumquepontifezad  sedem  suam  veneritstaassuper 
scabeilum  dicat  sine  cant u  cum  cardinali  Introitum 
Kyrie,eteison;emiera  fi  unt  prout  sun  t  notata,  quando 
papa  celebrat. 

XXIL  De  serviendo  papa, 

Nota  de  seryiente  papflein  assistendo  quandocun- 

quaceiebrat.Notandum  quod  in  preedictaMissaservit 

pape  inoffloio  capellani  prior  episcoporum  cardina- 

liumfetsemperin  MissisquaB  per  papam  celebrantu'^ 


Missam  inclusive,  sipapacelebret :  et  si  non,  saltem 
quandiu  cardinalestenebunt  paramenta. 

SciendumquodincrBptoEvangelio,  etiam  si  papa 
celebraret,  cardinalis  diaconus  in  sinistraparteassi- 
stens  recipil  cereum  accensumde  manu  militis  vel 
domicelli  papae  stantisetiamapartesinistra,etponit 
eum  in  manu  papae,  ipsam  manum  deosoulando  in 
dando  etrecipiendo;  etipsumtenetpapaaecensum 
et  cardinales  etiam,  et  omnes  alii  suos  in  manibus 
suis  accensosteneot  cereo8sivecandelas,quousque 
Evangelium  sitcantatum.  Quotinito,pr8edictusdia- 
oonus  de  manu  pap»  cereum  recipit,  eteum  accen- 
sum  domicelloseu  militi  reddit;  et  etiam  cardinales 
etceeteri  prmlatisuis  servitoribus  tradunt  suos  cereos 
accensos  usquead  finem  Missas  tenendos,  siout,  an- 


ipsedominus  oardinalisservitpap®  indicto  officio.  ^  tequam  Evangelium  legeretur,  tenebant;hoo  ez- 


etipse  episcopus  sedere  debet  super  faldistorium  suum 
ad  dezteram  partem  sedis  papsB  s  upra  alios  episcopos 
cardinales,  qui  sedere  etiam  dedent  in  eadem  parte. 
Sed  notaquando  fit  sermo,  et  quando  cantatur  Evau» 
gelium,etquandoincipiturPr8efatio,dumdiciturPer 
omnia,  quando  alius  praelatus  facit  officium  coram 
papa,  ipsevaditadsedendum  in  ordinesuo  etialoco 
suo,  nisi '  papamet  faceret  sermonem ,  q  uoniam  tunc 
haberet  sedere  in  ordine  diaconorum  cardinalium> 
scilicet  ante  illum  qui  papee  assistet  a  deztris,  quo- 


cepto,  quodquaudo  debet  incipi  sermo,  si  fit,  quod 
non  est  consuetum  modernis  temporibus^  omnes 
cerei  debent  ezstingui ;  sed  statim  finito  sermone 
iterum  accendi,  et  debentteneriper  mihtem  accen- 
sum  seu  domicello  papae,  et  alios  servitores  cardi- 
nalium  etaliorumpraBlatorum  usqueadfinemMisssB. 
Sciendum  tamen  quod  cardinalibus  daatur  cerei 
grossiores  et  majores  aliis,  et  etiam  prffilatis,  sed 
minores  cardinalium  illis,  tamen  de  eadem  oera. 
Cseteris  ezistentibus  in  Missa  dantur  candels  com- 


•  Eadem  voce  papamet  id  est  papa  ipsemet  utitur  auctor  inferius  non  semel ;  sic  in  superiori  libro  ponti* 
fexmet,  pag.  369. 


1S87 


APPEMMX  AD  S.  GREWKII  MAGNI  LITLRGICA  OPEBA. 


1288 


petente^  ;  deioceps  officialibus  papae,  qui  aliquan-  A 
tiiiiiinmajores  recipiunt.  Ceterafiunt  prout  in  aliis 
Missis  fieri  consuetum  est. 

XXin.  De  cathedrasancti  Pelri  rubrica. 

\n  Cathedra  sancti  Petri  nec  sermo,  nec  Missa 
r;onsueverunt  mandari,  quia  sunt  secundum  mo- 
(iernos,  licet  antiquitus  consuevit  es^e  ;  sed  461 
donniniis  frbanuspapasextusin  primoanno  et  in 
secun<io  annomandavit  fieri.  fn  primo  fecit  sermo- 
nemcardinalisGradensisJnsecundofecitcardinalis 
honaventiira  de  Fadua  Augu9tiensis  in  ecclesia 
sancti  Petri  de  Urbe,  Urbano  Missam  celebrante  in 
sancto  Petro. 
XXiV.  De  prima  die  (Juadragesimx  seu  Cinerum. 

In  die  Cinerumferia  quarta  in  capite  Jejunii,  sri- 
Jicet  prima  die   Quadragesimse,  sermo  et   missa  g 
mandantur. 

Hacdiefiuntcineresderanaispalmarumolivarum 
anni  pratteriti  per  ^acristam  velejus  clericum  qui 
capelia;  curam  gerit.  Secundum  domiuum  Jacobum 
Gaietani  benedicuntur  per  juniorem  persbyterum  car- 
dinalem  cum  ministris  albis  tantum  paratis  ;  et  ipse 
paratus  cum  pluviali,  incensoet  aqua  benedicta, 
anteqiiam  papa  exeatdecamerasuajliosbenedicit. 
I'ost  h(ec  vero,  si  papa  non  fueritin  Urbe,  dominus 
papa  indutus  inanto  sive  pluviali  rubeo  sine  aurifrisiis 
sive  perlis,  et  mitra  etiam  sine  aurifrisiis  et  perlis, 
albaet  plana  de  garnello.  veniens  de  camera  sua 
vaditad  capellani,  etoratraore  solito  ante  aitare, 
ubi  debetesse  cathedrascabcllo  praeparata.  Deinde 
vadit  ad  sedem  suam,  panno  de  veJuto  violaceo  or- 
natam  per  primiceriumseufolcarium  ;  et  ibi  sedet, 
ettunc  veniunt  cardinales  ad  reverentiam.  Finita  re- 
verentia  solita  papee  per  cardinales  ct  alios  pnelatos, 
omnes  cardinales  etaliipraelati  vadunt  adrecipien- 
dumparamenta,vide)icetdiaconicardinaiescottam, 
amictum  latum,  planetam ;  presby  teri  cardinaies  si- 
militer,  ct  planetam,  episcopi  vero  cardinales  et 
omnes  alii  pra^lati  similiter,  et  pluvialia  violacei  co- 
loris  recipiunt.  Quibus  paramentis  per  cardinales 
receptis  et  per  omnes  aiios  prteIatos,extenditurqua)- 
dam  tobalea  linea^quamsacristaporrigeredebet^per 
duos  capellanos  super  genua  papa^,  flexis  genibus 
ipsam  tenentes,  uno  a  dextris,  et  alio  a  sinistris ;  et 

teriius  capellanus  vel  prior  subdiaconorum 

planeta;  violacei  coioris^recipienspelvim  cumcine- 
ribusde  manu  sacristo;  coram  papa,  flexis  genibus  D 
a  parte  dextra  papse  tenet  basinum  de  argento  proi- 
dictum  cum  cineribus  quidebentdari  papm,  assis- 
teutibusduobusdiaconibusmoresoIitOiUnoadexlris, 
et  alio  a  sinistris,  paratis;  et  deposita  miira  papee  per 
diaconumcardinaIemadextrissibiassislentem,prior 
episcoporumcardinalium,  siestprfiBsens;  sin  autem 
subpriorepiscoporumautpriorpresbyterorum.etsic 
descendendo,stando,etnihildicendoimponitcineres 
Buper  caputpaptB  admodumcrucis^  inclinante  pon- 
tifice  caput^et  sedente.Deindeidempriorgenuflexus 
ponit  caput  suum  inter  genua  pap»,  et  papaeodem 

A  Ita  in  Buperioris  Ceremonialis  cap.  80. 


C 


modo  ponit  cineres  saper  caput  eyjs  diceas  Jfemim- 
io,  homo,  posiea  (renuoscLiatardextrum  paps. 

Notaqiiodsisitimperatorvelrex.posKipsumrecipi! 
cineres,  et  pedem  pap».  et  noa  genu  osculatur; 
deinde  omnescardinales,  primo  episcopU  secando 
presbyteri,  tertio  diaconi,  et  omnes  alii  prslati.  qui 
suntparati,  genu  papae  osculantur  in  receptiooe  ci- 
nerum,  patriarcbae  post :  camerarius  vero  paps, 
notarii,  auditorescontradictarum.  et  corr<>ctor.  etsi 
aliquis  ipsorum  esset  episcopns  vel  praelatus.  quia 
nonconsueverunt  venire462  parati.sedcumcap- 
pis  laneis,  et  cappellani  tam  commeasales.  quam 
continui  alii.quidebentpsseincottis,  necnonpsoi- 
tentiarii,  et  breviter  omnes  alii  famiiiares,  etiam  si 
esset  rex,  dux,  aut  comes,  flexis  genibus  recipiunt 
cineres  a  papa ;  et  ipsis  receptis  osculantur  pedem 
papffi,  et  non  genu. 

Sciendum  quod  si  rexessetprseseosycineresreci- 
pit  postpriorem  episcoporum  cardioalium^  prout 
dictumest  ;sedfiliireguni,  si  etiam  inter3int,eodem 
modo  quo  sedent  inter  cardinales,ciaeresrecipiuDt. 
etpatriarchfp.etiam,  dequibusdicetur  inferiusinsoo 
loco.Quibus  cineribus  datis  et  ablutis  papae  manibus, 
extensa  alia  tobalea  iinea  per  acoly  thos  et  capeDa- 
nos,  dominus  noster  papa  surgitde  sede,  etibideoi 
stando,depositamitra,  dicitcantando  JOofitfnnsfoto- 
cum,  Et  nota  quod  non  dicatur,  Fleclamun  yenua, 
8edstatimdicithancOrationem,(7ofu:e£fe,9ua»tfinia. 
DominCj  prxsidia.  Quacompleta  Oratione,  papare 
cedit,  et  vadit  adrecipiendumparameatasuaiare- 
vestiario,  paratis  solemniter  per  sacristam  et  ejas 
clericos  nigriaut  violacei  Indiiooloris.  Verumtameo 
moderois  temporibus  Romana  Ecclesia  istis  tribos 
utitur  quasipro  uno  colore.sed  hacdiejpapautitur 
violaceis  parameutis  vellndii  coIoris.Quibus  recepti!. 
et  mitrasibi  reposita,venit  coram  altari,etvenieQdo 
occurreredebentei  tres  juniores  presbyteri  cardioales 
parati  ;  et  ipse  debet  eos  recipere  secundum  oMi- 
nem  suum  ad  osculum  oris  etpecloris.  Deindeco« 
ram  altari  facit  more  solito  confessionem  suam : 
postea  vadit  ad  osculandum  altare  et  librum ;  ti 
accepto  thuribulo  a  priori  episcoporum  qui  sil»  sa- 
vit,  altare  thuriflcat.Quofacto,  et  repositoei  mitra, 
subdiaconusretrocumambabusmanibus  teneteum 
in  scapulas ;  deinde  vertit  se  ad  diaconos  cardinales 
qui  ei  more  solito  faciunt  ibidem  revereatiam ;  et 
ipseeosrecipit  secundumordinem  suumadosculom 
oris  etpectoris;  et  sic  filunt  omnia,  prout  in  aiiis 
Missis  est  fieri  consuetum.  Posmodum  vadit  ads^ 
dem  suam  magnam,  ubi  stando  cum  cardinalibos 
dicit  Introitum  Misss  et  Kyrie  eleison. 
XXV.  De  Missa  el  Oratione. 

iNotandum  quod  seciindum  dominum  Jacobian 
Gaictani  in  Missa  nou  debet  dici  nisi  tantum  ona 
>  Oratio,  licet  modernis  temporibus  oonsuevenmt 
dici  tres.  Item  in  prima  Oratione  dicitur  Domimt 
volnscum,  et  non  Pax  vobis. 

Item  notaudum  quod  inhac  Missa  dicitur  tractos 


iS69 


ROMANl  ORDINES.  —  XV. 


1290 


Domine^  non  secundum  peccata  noslj*a,  cldumper-  A  diaconus  et  snbdiaconus  planetas  recipiunt^  etalii 


ventum  fuerit  ad  versum  Adjuoa  nos  Deussalutat*is 
noster,  dominus  papa,  deposita  mitra,  stat  genu- 
flexus  in  sede  sua,  quandiucantatur  ille  versus.Sed 
si  papa  non  celebraret,  sed  alius  coram  eo,  debet 
iread  cathedramcumscabelloantealtareparatam ; 
et  ibi  stat  quandiu  versus  ille  cantatur  deposita  mi- 
tra  ;  etipse  finito,  debet  redire  ad  sedem  suam  re- 
posita  mitra.  Et  etiam  dicto  Sanclus,  si  non  celebret, 
statim  debet  accedere  ad  eamdem  cathedram,etibi 
stare  usque  ad  AgnusDei  cuminitra.  £t  cum  incipi- 
tur  Perommayetc.yreditad  sedem  8uam.463  Scien- 
dum  quod  in  hac  Missa  etiam  dicitur  prfiefatio  Qua- 
dragesimse^  videlicet  Quicorporalijejunio,ei  dici- 
tur  in  tono  feriali. 


cardinales^quas  levare  debent  a  parte  anteriori  su- 
per  brachiausque  ad  pectus  medium,  ita  quod  ali- 
quantulum  dependeat  infraantepectus. 

Notaquodsubdiaconus,antequamlegitEpistolam, 
deponit  planetam;  464  ^^  ^^^^^  Epistola  eam  reci- 
pit,  et  librum  portat  Missalem  antepapam,osculalo 
prius  pede.  Cum  autem  cantores  incipiunt  cantare 
Domine,nonsecundum  p^cca/a^  diaconus  cardiualis, 
recepto  prius  manipulo  in  brachio  sinistro  de  manu 
capellani  sibi  in  praedicta  Missa  servientis,  surgit, 
et  exuitplanetam,  et  plicatureiadmodumstolae  per 
ministros  suos  et  clericos,  quam  tunc  portat  super 
humerumsinistrum,  etfirmantur  oapita  planetee  ad 
latus  dextrum  inter  cinctorium ;  etsic  tenet  eam  per 


Item  notandum  quod  in  fine  dicitur  Oratio  super  «.  totam  Missam,  quousque  ipse  et  subdiacoous  com- 


populum, /nc/tna»i^e<  se,  etc.  Finita  vero  ultimaOra 
tione,  et  responsovtmcn,  papadicitOremti^  ;  et  ille 
qui  legit  Evangelium  versa  facie  ad  papam,  dicit  alta 
voce,  Bumiliate  capitavestra  Deo.Finiiai  veroMissa, 
iterum  versafaciead  papam  dicii  BenedicamusDomino, 
Et  ibidem  ante  mediumaltarisverso  vultu  ad  popu- 
lum  dominus  papa  dat  Benedictionem  more  consueto; 
deindevaditad  sedem  suam,  et  deponitparamenta, 
prout  habetur  in  aliis  Missis. 
XXVI.  De  serviendo  papae  diebus  processionalibus . 
Sciendum  quod  in  largitione  candelarum  in 
hac  die  Ginerum,  in  dic  ramis  Palmarum,  et 
semperin  diebus  processionalibus,  prior  episco- 
porum  servit  papae,  dum  distribuit  illas.  Sed  no- 
tandum  quod  datis  cineribus,  prior  episcoporum 


municaverintdemanupapseyetsanguinemsumpse- 
rint  super  altare,  proutest  fiericonsueturo ;  etstatim 
factacommuniooe,  ipse  induitplanetam  ad  modum 
aliorum  diaconorum  cardinaliuro,etsicetiamtenet 
usquequo  papa  dederit  Benedictionem.  Qua  data, 
planetamdeponit,  etsubdiaconusetiam^  elremanent 
cum  albis,  prout  erant  quando  papam  indueruot, 
et  sic  exspoliant  papam.  Quo  facto,  deponunt  pa- 
ramenta. 

Sciendum  quod  si  papa  non  celebret  ilia  die,8ed 
ahus  corameo^modus  etomnes  ritusobserventurin 
Processione  in  reoipiendis  cineribus,  et  aliud  prout 
supra  notatum  est. 

XXX.  De  receplione  cinerum. 

Notandnm  quod  si  ille  qui  facit  hac  die  coram  Ro* 


yaditad  sedem  suam,  prius  lotis  papae  manibus,  ^  mano  pontificeofficium,  si  sit episcopus,  non  tamen 


deinde  venit  prior  presbyterorum,  et  servit  papae 
per  totamistam  missam  in  officio  capeUaniseu  ar- 
chipresby  teri . 

XXVll.  De  IndulgentiU. 

Item  notandum  quod  in  hac  Missa,  posito  quod 
papa  non  celebret,  consueveruntdari  vii  anni  et  vu 
qaadragen8B,hcetaliquidicuntquodnondebentdari 
Disi  in  casu  quod  ipse  celebret.  Verumtamen  pro- 
pter  majorem  devotionem  dantur  vu  anni. 
XXVIll.  De  prxlato  qui  servit  papx» 

Nota  etiam  quod  praelatum  qui  servit  papee^tam  in 
praesenti  Missaquametiam  solemnibus  Missis  inof- 
ficio  archipresbyteri  de  Hbromlssali,  debetsubdia- 


prior  episcoporum,  post  priorem  cardinalium  epi- 
scoporum  debet  recipere  cineres  de  manu  pape, 
etiam  si  rex  esset  prflesens  ;  et  rex  post  ipsum  im- 
mediate ;  et  debet  esse  indutus  parameutis  sacris 
usque  ad  casulam  incluslve,  et  non  cum  pluviali, 
sed  cum  mitra  alba  simplici  recipitcineres. 
XXXI.  Quando rex  recipit  cineres. 

Nota  quod  si  rex  recipit  cineres,  sitindutus  sa- 
cris  vestibus,  et  mitra  alba. 

Itemnotandum  quod  si  ille  qui  facit  officium  in 
hac  die  et  in  die  Purificationis,ac  in  die  Palmarum, 
si  sit  cardinalis,  ipse  benedicit  candelas,  cineres,  et 
ramos,  et  non  juniorpresbyter  cardinalis,  indutus 


conusthurificareimmediatepostcardinalem  etom-  j)  sacris  vestibus  usque  ad  casulam 


Dcs  papae  assistentes,  et  clerici  debent  dare  postea 

immediate  post  cardinales  ante  ambassiatorem  et 

patriarcham. 

XXIX.  De  officio  diaconi  cardinalis,  quando  dicit 
Evangetium  in  die  Cinerum. 

Notandum  de  officiis  diaconi  cardinalis  dicturi 

Evangeliumi8tadie,quoddumpapalegitTertiamcum 

capellanissuis,  ipsediaconus  vadit  ad  sedem  suam 

cottam^  amictum  [Forsan  latum] et  albamcum 

ciDgulo,  etstolam  superhumerum  sioistrum;etcum 

eo  8ubdiaconus,etiam  cum  alba  et  manipulo  indutus, 

iDduunt  antistitem  ut  moris  est.  Quo  solemniter  in- 

duto,  moresolito  antequam  desceDdatdecathedra, 


Item  notandum  quod  si  iile  non  sitcardinalis,  sed 
alius,  primas,  archiepiscopus,  aut  episcopus  debet 
candelas,  cineres  et  ramos  recipere  ante  diaconum 
cardinalem,  sacris  indutus  vestibus,  ratione  officii 
et  persoufle  papae  quam  repraesentat. 

XXXII.  Quomodo  debet  sedere  patriarcha. 
Item  notandum  quod  si  esset  patriarcha,  qui  sem- 
per  sedere  debet  inter  episcopos  cardinales,  debet 
candelas  et  cineres  recipere  post  priorem  episco- 
porum.  Quod  si  rex  esset,  immediate  post^  ante 
omnes  alios. 

AdverteDdumtamen,proutdicit  rubrica  antiqua,  et 
estvera^qaodille  405  quifacitofficium  corampapa, 


Patrol.  LXXVm. 


4i 


»9i 


APPENDIX  AD  S.  GREGOMl  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


itn 


quicunqne  sit,  sive  oardinalis  sit,  sive  non,  reprfle-  A  gredituradseflerasuaai;etibistalpedes,q!iousque 


sentat  pefsonam  papie.  Idcirco  deberet  ralione  of 
ficii  cineresrecipere  ante  omnes  cardinales  imme- 
diate  post priorem episcoporum  cardinalium.Modo 
Don  observatur;  nisi  inter  religiosos,  ista  regula. 

Cardinalis  qui  sedet  postregem Sed  quid  de 

hoc  consuetum  sit  fleri,  in  additionibus  notabo 
saltem  meistemporibus. 

XXXin.  Quomodo  rex  debet  sedere. 

Notandum  quod  sirexesset,tuncsedetinterprio- 
rem  episcoporum  cardinalium^  et  illum  qui  servit 
papaeinofficio  capellani  super  cathedram  suamnu- 
dam  et  bassam. 


XXXIV.  Quando  papa  non  celebrat  hae  die  ru 

brica. 


B 


Item  sciendum  quod  si  papa  non  celebrat,  datis 
cineribus,  et  lotis  manibus,  et  finita  Oratione  per 
eum,  Concede  nobis,  quwsumui,  prcesidia,  papa  va- 
dit  coram  altariadfaciendum  moresoiitoconfessio- 
nem  oum  illoqui  celebrat.  Qui  stat  inclinatus,  ante 
pectus  j  unctis  manibus,ad  latus  sinistrum  papae  d;io- 
bus  diaconibusantiquioribus  sibiassistentibus^uno 
a  dextrisy  etalio  asinistr;8.Papaincipit/n/rot6o(u/ 
aUareDei.  Qna  confessione  facta,  papa  reditad  se- 
dem  suam,  et  standoet  sine  mitra  dicit  Introitum 
Miss8BCumcardina)ibusmore8olito.Qnofinito,papa 
sedet  in  sede  sua. Deponuntdeindeomnes  cardina- 
les  paramenta  sua,  etrecipiuntcappassuaslaneas; 
pra^lati  vero  alii  statim  receptis  cineribus  paramenta 
deponunt. 

XXXV.  De  illo  quicelehrat  roram  papa.  ^ 

Notandum  quod  cum  ille  celebrat  coram  papa 

in  hac  die,  et  etiam  in   alio  tempore,  quando  est 

Missa  de  feria,vigilia,autquatuortemporibus,  sive 

solemniter  celebretur  autferialiter,etetiam  secrete, 

papa,  dum  sacerdos  dicit  primas  et  uliinias  Oratio- 

nes,  descendit  de  cathedra  sua  magna,  el  vadit  ad 

cathedram  bassam   cum  scabello  pro  eo  paratam  ; 

et  ibi  mitram  tenens  incupite,  stat  genuflexus,  nisi 

causa  devolionis  eam  velit  deponere  ;  et  sic  stat 

quou?que  Orationes  fueiint  diciae.  Quibus   linitis, 

dum  dicitur  Per  Dominum  nostrum,  etc,  aut  Qui  vi- 

vis,  surgit  elrevertitur  adsedem  suam. 

Nola  (•liam,  diclo  Sanctus  pereiim,  inconlinenti 
vaditad  cathedram  ante  aitare,  et  genuflexus  ibi 
residet  usque  ad  Agnus  Dei. 

Itemnotandum  etiamquod  qnandodiciturOratio 
illa  super  populum,  dicto  Dumiltate  cajita  vestra 
Z>eo,  deponiturmitra  per  diaconum  cardinalem  sibi 
a  dextris  assistentem.  Qua  completa,  regreditur  ad 
sedem  suam,  et  reponitur  ei  mitra  per  eumdem  car- 
dinalem.  Item  notandum,  quod  quando  dicitur  ille 
Versus  Traclus.  Adjuva  nos,  Deus  saluiaris  nosteri 
466  P^V^  desceudit  de  calhedraet  vadit  ante  al- 
tare,  ut  supra  notatum  est. 

Notandum  quod  dum  celebrans  dicit  Per  omnia 

smculasxculortm  antei49tit/5Z>et,papasurgit^et  re- 

i^  Similiter  papa  vocaiur  in  tituk>  capitis  sequentis 


celebrans  dicit  Pax  Domini ;  et  tuac  deponitur  sibi 
mitra,  et  stat  capitediscooperto,  donec  sanguinem 
et  corpus  celebrans  sumpserit.  Reliquafiant  ut  so- 
pra  notata  sunt. 

Advertendum  etiam  quod  cardinalis  qui  celebrat 
ista  die  coram  papa,  dum  recipit  cineres  a  papa, 
non  deponit  planetam,  sedtotus  paratuscineresre- 
cipit  per  modum  superius  notatum,  licet  in  dona- 
tione  caodelarum  venire  debeat  cum  pluviali,  et 
non  tantumcasula,  ratione  Processionis.  Notaadam 
etiam  quod  camerarius  exit  regias,  et  dat  cineres 
stando  pedes  illisquisuntextra,  etin  ejus  absenlia 
alius  praelatus  cui  mandatur. 

XXXVI.  Quando  papa  est  in  Urbe. 

Sciendum,  quod  si  papa  fuerit  hac  die  Cinerum 
in  Urbe,  omnes  conveniunt  ad  sanctam  Anastasiam 
Sedantequam  veniatdominusnoster,  ibidemOuot 
cineres  de  palmis  prseteriti  anni,  et  benediountura 
juniori  presbyterocardinalicumministris  paratisin 
albis  tantum.  Deinde  dominus  *  prssul  vadit  ad 
dictamecclesiamcomitante  eum  tota  curia,  et  dicit 
ibiS6xtam,quoniamantequamdescendatdepalatio 
debetdicere  Terliam.  Postmodum  imponitur  ei  ciois 
benedictus  per  priorem  episcoporum  aut  per  sob- 
priorem.  Deindedominuspapa  ipsereponit  cioeres 
supercapitaeorum  dicens  Mcmenlo,  komo.  Pottea 
ordinatur  Frocessio  per  priorem  diaconorum  car- 
dinalium. 

XXXVII.  Quando  antistes  velit  pef^ere  pedes. 
Notandum  quodsidominus  antistesveiit  pergere 
pedes,  debet  se  induere  ves»timentis  missalilMis  ns- 
quedairaaticaminclusive,antequamcineres  recipiaL 
Post  imposilionem  cineris  debet  se  dificaiciare  p«r 
suoscubicularios,etinduinigra  casulavelviolacea, 
et  pergere  processionaliter  usque  ad  sanctam  Ma* 
riam  Scholse  Gr8BCorum,et  usqueadsanctamSabi- 
nam,  ubi  est  statio,  pedibus  discalceatis.  Intenm 
schoia  seu  cantores  cantent  per  viam  Antiph. ;  de* 
mum  sequuntur  litaniffi,  prout  sunt  in  Poiitico.His 
fmitis,  dominus  papa,  abiutispedibus  ad  sanctam 
Sabinam  secrete  in  sacristia  per  cubicularios  suos 
subdiaconos  et  coi&mensales,  aqua  parata  ealida 
cum  herbis  odoriferisperpreedictos  cubicularios ; 
tapeta  vero,  bancalea,  et  aha  necessaria   adiUud 
D  pcrfebrarium  cum  cursoribus.  Quibus  lotispedibas, 
caiceatur  sandaliisviolaceis  sineperlis  iegendoNo- 
nam  ,et  Quum  amabilia  tabernacula  tuay  Domm, 
Z)eu5tnr/tilum. Perindeinduitursacrlsviolaceispara- 
mentis,  et  sine  perlis  ;  467  ^t  sic  procedit  addi- 
vina  peragenda,    prout  est  moris.  Solet  dominus 
papa  hac  die  ad  Missam  unam  tantum  Orationeffi 
cantare,  etin  omnibus  diebus  Quadragesinias. 
XXXVIII.  Quando  papa  non  est  in   Urbe  rubrica* 
Siverodominuspapanon  sitiu  Urbe, conveniaDt 
vero  omnes  clerici  et  populi  ad  ecclesiam   sanclB 
Sabine;  etdictaTertia^  benedicantur  cineres  apofl« 
antisteSf  et  in  contextu  domkiUi  antisUs, 


1183 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


tl94 


UflceYelaBacerdotequidebetcantareMisBammore  A  dioaleB  seinper  aDtequamiDcipiat;postea  sedet,  et 


Bolito,  prout  in  Missali  eoDtinetur.  Finita  Benedi- 
clione  pontificis  vel  Bacerdotis,  dum  ponitur  ciois 
illi  qui  celebrat  Missam  per  alium  episcopuw 
vel  sacerdotem^  si  adest  ;  sin  autem,  ipse  sibi 
imponit  ;  deinde  imponit  clero  et  populo,  dicen- 
do  cuilibet  Afemento,  homo,  etc.  Interim  cantatur 
Emendemus  in  meliui,  etc.  FJDita  impositioue  ciue- 
rum,diciturOratio,  scilicet  Quastumus,  etc..  ut  su- 
pra.  Postmodum  proceditad  altare  ad  divina  pera- 
genda.  Hocidemservatur  incapella  papse,  quando 
papa  non  celebrat,  hoc  excepto,  quod  sibi  et  oqiui- 
bus  per  alium  imponitur  cinis. 

Idcirco  notandum  quod  papa  nunquam  debetsibi 
imponere  cineres,  sed  inabsentiacardinalisille  qui 


tuDc  fit  ei  reverentia  per  onuaies  alioB  preelatOB  more 
solito. 

XLI.  Quodin  Dominicis  QuadragesimcB  prior  preiby^ 
terorum  cardinalium  servit  iHipap  in  dfficio  cnp^Uani . 

Notandum  etiam  quod  in  ipsis  diebus  dominicis 
Quadragesimseprior  presbylcrorum  cardinalium  ser* 
vit  papasin  officiocapellani.  Quistare  debet  super 
scabelium  ante  diaconum  qui  stat  a  dextris,  prout 
notatur  in  suo  loco. 

Notandum  quod  secundum  dominum  JacobuiD 
Gaietani  in  ista  Dominica,  nec  in  aliis  DQa^i^icis 
Quudragesimae,  nondebetdicinisitantum  una  Ora- 
tio  in  Aiissa.  Nunquam  dicatur  illa  Oratio  Ecclesice 
tucBy  in  capella  papar^.  Et  ratio  est  qui  semper  dici- 


celebrat  tunc  sibi  debet  imponere  ciueres  soli,  et  ^  tur  2)ett<,  omnium  fidelium.  Et  iste  non  dicantur 


papa  tunc  aliis. 

XXXIX.  De  modo  incedendi  Homani  pontificis. 

NotademodoincedendiBomanipontificis  in  die- 
bus  pccnitentialibus  et  processionnlibus  in  loco  suo. 
In  pontificatu  domini  BonifaciilXanno  quarto  Pe- 
rusium  ipse  dedit  cineres  indutus  pluviaji  et  mitra 
sineperlis.  Quibus  datis,  deposito  pluviali  et  mitra 
reassumpta  cblamjde  absque  mitra,  sic  stetit  per 
totam  Missam  propter  frigus. 

Notaquod  anno  4395  dominus  Bonifacius  nonus  de- 
ditcineres.  Quibus  datis,  deposito  pluviali,  recepit 
chIamydem;etsicab8quemitrastetitinMissapropter 
frigus,  neque  cardinales  diaconi  sederunt  anle  eum, 
«edin  locis  suis.  Domiuus  cardinalis  Bononiensis 
dixit  Missam,  et  deditcineres  papa;,  et  immediate 
papa  dedit  sibi  cineres  ante  omnes  cardinales.  Ve-  ^  mam  Orationem  in  Quadragesima  et  in  Adventu, 


siraul,  nisi  copulatlve  ponantur.  Verumtamen  mo- 
dernis  temporibus  plures  consueveruntdici,videli- 
cpt  prima  dedic,  secunda^l  cunctis,  tertia  Deusom- 
nium  fidelium,  quarta  Omnipotenssempiterne  Deus 
qui  vionrum,  etc. 

Notandum  etiam  quod  dum  dicantur  prfiedictfiB 
Orationes  prim»  et  secundae  seu  ultimae,  papa  non 
descendit  decathedra,  sedstatpedes  in  sede  sua, 
nec  deponitur  sibi  mitra,  nisi  causa  majoris  devo- 
tionis. 

Item  DotandumquodRomanus  pontifexnunquam 
descenditde  cathedra  sua,  dum  dicunturOrationes 
in  Missa,  nisi  in  vigiliis,  litaniis,et  ferialibus  die- 
bus. 

Notandum  etiam  quod  dum  celebrans  incipitpri- 


rum  quod  tunc  non  fuit  aliquis  episcopus  cardinalis, 
et  praedietus  dominus  noster  papaordinavit  quod  iste 
modussemperobservari  debet^  quod  ille  qui  cele- 
brat  imponat  papae  cineres  ;  anno  pontificatus  sui 
quintoindiesancti  Matthice.  Tunc  fecimus  de  feria 
et  noD  de  festo ;  sed  die  Jovis  immediate  sequenti 
factum  fuit  de  festo. 

XL.  De  Dominica  prima  quadragesimcp  rubrica. 

Dominica  prima  Quadrage^imn  sermo  et  Missa 
mandantur.  Notandum  quod  hac  dieet  deincepsin 
diebus  Dominicis  usque  ad  Dominicam  in  ramis 
Palmarum  tantum  coram  papacelebralur  praesenti- 
boft  cardinalibus.  468  Pap&  indutus  manto  rubeo 
cnm  aurifrisiis  sine  perlis,  portans  mitram  albam  et 


semperdebetaicere,i)owmw5co6/iCMm,  et  non  Pax 
ro6fs,exceplis  Domimcis deGaudeteeiLwtare,  qui- 
busdicitur  rrrxvo^ts^datoetiamquodpapj^met  cele- 
braret. 

XUl.  De  extractione  mitroe  rubrica. 
InEvangelioextrahatur  mitrade  capite  papee  per 
diaconum  cardinalem  qui  ei  assistet  a  dextrls.  Quo 
dicto,  reponiturei  pereumdem,  semper  adjuvante 
alioqul  stata  sinistris;  et  veniensiJlequi  habet  fa- 
ccre,  osculatur  dextrum  pedem  papae,  et  petit  Bene- 
dictionem  a  papa.  Qua  recepta,  469  P^P<^  sibi  com- 
miltit  quatenus  ex parte  sui  denuntiet  omnibus  verc 
poenitentibus  et  confessis,  qui  sunt  veleruntin  statu 
grallfleinfra  viudies,  tres  annosettresquadragenas 


planam  degamello  sineperlis,  excepto  quarta  Do-  p  deindulgentia.  Finito  verosernione  diaconus  qui 


minicadequadieetnr  infra;et  sic  venit  ad  capel- 
lam,  et  orat  more  soiitocoram  altari^  ubi  debet  esse 
cathedra  eum  scabelio  parata  ;  et  facta  Oratioue 
amotapriusperclerieumant  servitorem  capellse  ca- 
Ihedraet  scabeIIopr8edicti8,papa  facit  confessionem 
cum  illo  qui  eelebrat.Qni  stare  debeta  parte  sinistra 
juxta  diaconum  cardinaienk,  assistentibus  duolras 
diaeonibus  eardinalibus,  uno  a  dextris,  etalio  a  sini- 
stris,  de  antiquioribus.  Deposita  mitra,  papa  incipit 
iniraibo  ad  aliare  Oet,  ete  Qua  facta  confessione, 
Taditadsedem  suam,  et  dicit  introitum  Miss»  et 
Kyrie,eleison.PTimoh{ei  reverentia  per  omnes  car- 


dixit  Evangelium,  dicit  coram  papa  Confiteor  per 
modumconsuetum.Quofinito,incontinentiquiprne* 
dicavitdeuuotietlndulgentiam.  QuadenunHata,  si 
sit  praeiatus  celebrans,  descendit  cito  de  calhedra 
seudeambone,  etvaditadbassamsuam  c?thcdram 
mitra  suareposita,  sive  sit  proelatus,  sive non :  vadit 
ad  locum  suum,  et  papa,  deposita  mitra,dicit,  quasi 
legeudo,  Miscreatur  vestrt teic  etdat  Benedictionem 
signando  ;  el  camerarius  vei alius de circumstantibus 
papee  et  ej us  domesticus  levat  oram  papie  chlamydis 
cum  ambabus  monibus,  ettunc  celebraos  dicit  Credo 

in  utkm^ 


liM 


APPENDIX  AD  S.  GREGORll  MAGNI  LltURGlGA  OPERA. 


im 


Notandum  tamea  quod  ia  Missis  dominicalibus 
consueverunt  dari  quinque  anni  etquinque  quadra- 
geniBde  Induigentiis,  et  in  quarta  DominicadeLo?- 

tare  vii. 

XLIII.  De  Ifidulgentiis  dandis  in  Missa, 
Notandum  etiamquodRomanuspontifex  nunquam 
consuevit  dare  viiannos^  nisiipsecelebraretin  Mis- 
sis,  nisi  in  Dominicis  de  Gaudete  et  Lcetare.  Papa, 
extracta,mitra  cum  cardinalibus  dicit  Credo  in  unum, 
et  dum  ipse  et  oantores  cantant  illa  verba:  Et  m- 
camatus  esi  de  Spiritu  sanc(o,etc.  Papa  genuflectit, 
etsemperextrahitursibimitra,  etetiam  dumdicitur 
Ave^  Maria  in  *  principio  sermonis. 

XLIV.  De  extractione  mitrce. 
Item  extrahitur  mitra  papae.dum  dicitur  Sanctus, 
Quodioto,ponitur  sibi.  Item  notandumquodquando 
celebrans  incipit  facere  crucem  super  panem  et  vi- 
num  consecrandum,  tunc  vadit  ad  cathedram  ante 
medium  altaris  cum  scabello  paratam;  et  dum  debet 
elevari  corpus  Christi,  extrahitur  sibi  mitra.  Quo 
eleYatOy  surgit  et  redit  ad  sedem  suam  et  ibi  stat 
pedes  cum  mitra  in  capite,  quousque  dicitur  Pater 
noster,  Et  ne  nos,  Et  tunc  descendit,  et  vadit  ad 
bassam  cathedram  ante  medium  altaris  ana  cum  sca» 
bello  paratam;  et  ibi  flexis  genibus  super  scabello 
oum  celebrante  dicii  Lastatus  sum.  Etdictis  tribus 
Orationibus  per  celebrantem,  semper  habet  mitram 
in  capite.  Tunc  surgens  revertitur  ad  8edemsuam;et 
cum  celebrans  dicit  Pax  Domini,  etc,  deponitur 
sibi  mitr8,et  dicit  cum  cardinali  Agnus  Z>et,  etsic 
semper  stat  sine  mitra,quousque  ilie  sumpserit  cor- 
pusGhristi  et  sanguinem.  Quo  facto,  reponilurei 
mitram,et  eam  tenet  in  capite,  quousque  in  finem 
Miss»  dicit  cantando  SitnomenDominiBenedictum 

etc.;et  470  <^^^i^^<>  dat  Benedictionem.  £t  an- 
tequamdicat  Sitnomen  Domini  benedictum,  depo- 
nitur  ei  mitra,et  subdiaconus  ante  ipsum  tenet  cru- 
cem,  ita  quod  crucifixus  sit  ante  faciem  pap»  ;  et 
camerarius  tenensflexiagenibuscoram  chlamydis» 
si  non,  si  cardinahs,  dat  Benedictionem*  Qua  data, 
reponitur  ei  mitra,  et  sic  revertitur  ad  cameram 
suam,  assistentibus  ei  duobus  diaconibus  cardina- 
libus  more  solito  antecedentibus  immediate. 

Notandum  etiam  quodin  finedictarum  Missarum 
dicitur  Benedicamus  Z)amtno,perdiaconum  quilegit 
EvangeUum,  et  dicitur  versa  facie  ad  altare. 

Notandum  etiam  quod  quando  aliquiscardinalis 
facit  officium  Missae  coram  papa,  omnesoardinales 
exspectare  debent  illum,  quousque  ille  deposuerit 
sacra  paramenta^etresumpserit  quotidiana;et  cum 
eovadunt  ad  oameram  papae  posteum.Deinceps, 
demptis  illis  duobus  diaconibus,  qui  papam  antece- 
dunt,  vel  si  omnes  exspectare  noluerunt,  saltem 
duo  exspectare  debent. 


A  XLV.  De  festis  duplicibus  venientibus  in 

Quadragesima. 

Notandum  quod  si  aiiquod  festum  duplex  quod* 
cunque,  etiam  si  festum  tituli  cardinalis,  si  ve- 
nerit  in  DomiDlcis  Quadragesimae  et  Adventus,  qua- 
rum  quffiiibet  habet  hisloriam  propriam,nullomodo 
fit  defesfo,  sed  deDominica,  nec  commemoratio  ; 
sed  transfertur  in  secundam  feriam.  Dealiisvero 
festivitatibu8,qu8B  cadunt  in  ipsis  Dominicis  per  dr- 
culum  totius  anni,|nota  rubricam  Breviariiqusibi 
in  principionotatur,  Quod  si  dliquod  fistumnovem 
l^ctionum,  etc. 

XLVL  De  secur&da  Dominiea  Quadragesimx . 

Dominica  secunda  Quadragesimae  sermo  etMissa 
mandantur  ;  alia  fiunl  ut  supra. 
Q         XLVIIL  De  tertia  Dominiea  Quadragesimx. 

Dominica  tertia  Quadragesimfie  sermo  e(  Misst 
mandantur  ;talia  fiuntut  supra. 

XLVIIL  De  quaria  Dominica  Quadragesimx,  qug 

vocaturde  Rosa. 

Dominica  quarta  Quadragesimae,quflB  vocatur  de 
Rosaseu  Lxtare,  Jerusulem,  sermo  et  Missa  mao- 
dantur.  Statioad  sanctam  Grucem.  Si  papasit  io 
Urbe,  bono  mane  celebrat  secrete  et  basse  Missam 
8uam,nisi  vellet  facere  sermonem,  quia  tunc etiam 
diceret  Missam.  Id  certo  nota  quod  quaodocuoqoe 
Romanus  pontifex  facit  sermonem,debist  etiamMis- 
sam  celebrare ;  et  etiam  quicunque  alius  praBlatiu 
eodem  modo.  Flnita  ergo  Missa,  intrat  cameram 
suam,  et  parat  se  eundi  admagnam  Missam. 

n  47 1  Quod  si  papa  fuerit  in  Urbe^paret  se  ioca- 
mera  more  solitocum  mitraaurifrisiata  nobilem,sed 
non  pretiosam  ^aiiasportaretaurifrisiatamsimpii- 
cem;sed  propter  Processionem  portat  nobilemillam 
cum  imaginibus.Quoinduto,venit  camerarinscam 
rosa  aurea,et  flexis  genibus  prflssentat  paps,etos- 
culatur  ei  manum;et  sacrista  praesentat  balsamom 
cum  musqueto,  quss  debet  recipi  ab  aliquo  cobicQ- 
lariorum  papa):et  papa  infundat  super  rosam  bal- 
samumet  musquetum.Et  aio  bajulans  rosam  ezit 
decamera,etvadit  adcapellam  8uam;veI,siinUrbe 
fuerit  ad  sanctam  Crucem  in  Jerusalem.  In  mano 
sinistra  eam  tenet,  et  cum  alia  ugnat  ;  et  sie  eam 
tenet  quando  facit  confessionem.et  si  non  oelebfat 
quoniam  tunc,dumincipietCon/l£«orydictamroiia 
tradet  diacono  cardinali  qui  eum  aervit  a  dextrit^et 

^  postos  culationem  altaris  et  incensationem  iterom 
recipit,  dicto  prius  Introitu  MissaByde  manu  prndicti 
diaconi,  et  sic  tenet  eam.  Quod  ai  aliquis  oelebiet 
coram  eo,iIIamnon  dimittitin  tota  Misaa,  oisi  doa 
flectitgenuaante  medium  altaris,  et  in  elevatiooe 
corporis  Ghristi,  et  dum  dicitur  LmkUus  sum :  at 
etiam  dum  dicit  illas  Orationes,  dimittit. 
Nota  quod  semperdiaconus  cardinalisin  capieo* 


•  Hinc  patet  sseculo  xv  jam  usum  invaluisse  ut 
Salutatio  angelica  ^n&m\iiereiuT in  princijrio  sermonis 
seu  concionisy  sive  id  inteliigas  absolute  de  princijpio 
ante  exordium,  ut  fit  hodie  quoque  in  quibusaam  Ita- 


li»  et  Germani»  locis,  quod  commodias  et  opporto; 
nius  videtur  ;  sive  de  principio  post  exordium,  ^ 
apud  nos. 


IS97 


ROMANl  ORDINES.  —  XV. 


iS98 


do  et  dando  dictam  rosafm  debet  osculari  manum  A 
papse. 

Notaquod  in  praBsenti  Missa,  si  esset  aliquisrex, 
et  papa  non  celebraret,ipserex  sederet  interprimos 
duos  episcopos  cardinales.  Quod  si  papa  faceret 
ofBcium,sederet  supcrbassam  etnudam  cathedram 
sine  scabello  ad  latus  dextrum  papae  prope  episco- 
pum  cardinalem,qui  papfis  servit  quasi  inter  ipsum 
et  subpriorem  episcoporum. 

Notandum  quod  inMlssaprsesenti^datoquodpapa 
non  celebraret,  consueverunt  dare  vii  annos  et  vn 
quadragenasdeindulgentia.Missa  vero  finita^domi- 
Dus  papadictamrosamin  manu  portatusque  adca- 
meram  suam  ;  vel,  si  sit  in  Urhe,  usquead  Latera- 
nense  palatium ;  et  dum  revertitury  sequuntur  eura 
omnes  nobiles  in  curia  prfiesentes.  Et  dum  adcame-  ^  tamen  indueti. 
ram  suam  redierit,  si  sit  extra  Urbem,  dat  ipse  do- 
minus  papa  rosam  nobiliori,  vel  illi  soli  cui  magis 
placet ;  et  ille  incontinenti  flectit  genua,et  osculatur 
pedem  papse,  dato,  etiam  si  esset  rex.  Deindepapa 
recipitipsum  ad  osculum  oris.QiiofactoJlle  recedit 
cum  comitantibus  duobusdiaconibusantiquioribus 
cardinalibus,  et  cum  illo  equitant  aliquantulum  per 
civitatem  quantum  sibi  placet. 

Sic  etiam  si  sit  rex  vel  imperator,  aliqui  de  aliis 
cardinalibus  eum  modicum  equitando associare  con 
sueverunt;etsicrevertitur  illead  comedendum  cum 
papa  ;  et  facto  prandio,  cum  gente  sua  equitat  per 
civitatem  absque  cardinalibus,  cum  suis  nobilibus 
et  principibus. 

Qaodsi  papa  sitRomcB,  rosam  praBdictam  defert 


Sciendum  quod  quando  veniet  in  Quadragesima 
ho>.c  fe8tivitas,non  venit  papaindutus  cumpluviali 
et  mitra  in  primis  Vesperis,  quia  in  vigilia,  diota 
Missa,  incontinenticantores  incipiunt  Vesperas,  et 
papa  remanet  ibi  prout  fuit  indutus  dum  audiebat 
Missam.  Nec  cardinalesconsueveruntvenire,  quia 
cantantur  ante  prandium,  nisi  veniret  die  Lun». 
Tunc  Dominica  de  sero  Vesperae  papales ;  Antipho> 
nasincipiunt  cardinales. 

Item  notandum  quod  quando  veniet  infra  feriam 
quartam  majori8hebdomad8B,nihile8ttunc  defesto, 
sed  transfertur  usque  addiem  Lunffipost  QtiOA^mo* 
dogeniti;  et  illa  diesitsolemniterofficium,  etpapa 
venitinprimis  Vesperiscum  pluviali  rubeo  etmitra 
aurifrisiatacum  perlis,  etcardinales  veniunt,  non 


L.  DeMiisa  eadem  die. 

Ilem  in  Missaoomesdebentesse  induti  albis  ves- 
timentis.  Quodsi  Quadragesima  veniat  bono  mane 
papaauditMissamdeferia.Quadicta,parat  se  more 
solito  in  camera  sua  ;  deinde  vadit  ad  magnam  ca- 
pellam,  et  ibi  induitur  sacris  vestibus  albi  coloris. 

Item  notandnm  quod  in  hac  Missa,  in  quocumque 
tempore veniat,  non  dicitnr  Oratio  nisi  de  beatavir- 
gine  Maria,  et  nihil  de  feria. 

Ll.  De  Colleetis  rubrica. 

Propter  hoc  sciendum  quod  nunquam  Romanus 


papausquegraduspalaliiLateranensis,ubiquiesce-  C  pontifexinmagnisMissis  etpontificalibasconsneTit 


re  debuitnoctepr8ecedente;et  indescensu  equiprsB- 
fectusUrbis,indutus8carleto  vel  purpura,  habens 
unam  caligam  etaliam  deauratam,  tenet  papasta- 
pam;et  dominus  papa  cum  descendit,dat  eiauream 
rosam;et  ille  flexis  genibus  osculatur  pedem  papee 
dextrum,  et  dominus  pontifex  eum  recipitad  oscu- 
lum  oris.  Quo  facto,  papa  ascendit  palatium,  et  ille 
incontinenti  cum  472  nobilibus  Romanis  equitat 
cam  magno  triumpho  per  Urbem. 

Notandum  quod  cardinales  nonconsueveruntin 
Urbe  associarepr8efectum,quia  satishabetde  comi- 
talibus.Notandum  quod  papa,antequam  detrosamy 
debet  dicere  aliqua  verba  brevia  de  conditionibus 
et  proprietatibus  roscB,  quia  habet  coloremgaudio- 


dicere  nisi  unicam  collectam,  licet  contrarubricam 
qu»  dicitquod  deillis  de  quibus  fadmus  commemo- 
rationemin  VesperisetMatutinus,  debemus  etiam  in 
Missa  faoere.  Licet  ipse  papa  facit  in  ntrisque  Vei- 
peris  etMatutinis  oommemorationem,47  S  nunquam 
tamen  in  magnis  Missis. 

Nota  quod  in  hac  Missa  prior  episcoporum  cardi- 
naiium  servit  papae  inofficio  capellani. 

Finita  ergo  Missa  per  papam,  et  data  Benedi- 
ctione,  ipse  papa  revertitur  sic  indutus  ad  sedem 
8uam  magnam ;  etstanssine  mitraincipit  Vesperas, 
cantando  Deus  in  adjutorium  meum  iniende.Ei  dioto 
Gloria  Patri,  subdiaconus  ante  enm  incipit  primam 
Antiphonam  cantando,et  papa  etiam  cantando  rein- 


8um  ;  odorem  confortativum,  aspectum  IflBtificum,  d  ^ipit ;  ethoo  idem  anteipsum  in  Antiphona  de  Ma- 


prout  est  in  libro  Rationali  divinorum  officiorum. 
Annoquarto  pontincatus  domini  Bonifacii  papae 
noni  in  Perusiohacdie  rosa  fuit  missain  niagnaca- 
pella^  et  sermoni  omnes  interfuerunt,sednonpapa, 
quia  infirmus.Rosam  ad  Missam portavit super  al- 
tare  etreportavit  junior  clericus  camer»,  et  papa 
dedit  rosam  in  camcra  sua. 

XLIX.  Defesto  Annnntiationis  beatae  Marice  inprimis 

Vesperis. 

In  die  Annuntialionis  beatasMarisBvirginissermo 
et  Missa  mandantur. 


gniftcat ;  ccBtera  omnia  inchoantur  percantores  us- 
que  ad  Orationem,quam  papadebetdicere.  Inccepta 
autemprima  Antiphona,  deponit  iiia  paramenta,  et 
resumitpluvialerubeum;  et  omnes  cardinales  et 
prffilati  deponunt  paramenta,  et  recipiunt  cappas 
laneas  ;  nec  cardinales  incipiunt  Antiphonas  in  Ves* 
peris.  Episcopus  vero  cardinalis  qui  papSB  servitin 
Missa,  non  deponitparamenta  nisidictis  Vesperis, 
quoniamhabet  portare  papflB  naviculam  cum  incenso 
hora  debita,  et  papa  debet  inde  recipere  cochlear 
cum  incenso,  et  ponere  incensum  in  thuribuio  prflB- 
sentando  sibi  per  unum  de  acoljrthis.  Doindeidem 


iti9 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGIGA  OPERA. 


1300 


cardinalishabetincensare  altare,  et  «  cophinum,  in  A     Nota  qaod  antequam  papa  distribuat  ramos,  om- 


quoservaturCorpusChristi,  posteadominum  papam; 
etetiamhabet  tenere  hbrnm  ante  papam,  dum  dicit 
brationem  praediotam.  Finitis  vero  Vesperis^  in 
quibus  debent  dici  dus  Orationes,  videlicet  una 
defesto,  alia  de  feria,  si  tamen  incidat  infra  tem- 
pds prfiedictum.  Quibus  filnitis,  papa  dat  Benedictio- 
nem. 

Ilemnota,quodsi  cardinales  haberent  paramenta 
insecundisVesperisistiusfestisic  in  Quadragesima 
celebrati,  incipientAntiphonas,  quoniam  inprimis 
non  Incoeperunt,  nec  tale  festum  debet  prcetermitti 
sine  Yesperis  solemnibus. 

Item  certo  nota  quod  nunquam  cardinales  inci- 
piunt  Antiphonas  in  secundisVesperis  coram  papa. 


nes  cardinales  et  pra?lati  cum  cappis  laneis  veniUDt 
adreverentiampap8?adosculandum  manum  cooper- 
lam  aurifrisio  pluvialis,  non  genu,  nec  pedem. 

SciendumquodhacdieRomaoipontificesoffici&re 
non  consueverunt,  sed  bene  dant  et  distribuuntra- 
mos.  Notaquodsubdiaconus  debet  haberetunicel- 
lam  pertotum  officium,  etnon  fitProcessio.Moder- 
nis  autem  temporibus  est  Missa  papalis. 

Nota  etiam  quod  illequidebelMlssam  celebrare. 
si  sit  episcopus,  etpapa  non  celebret,  primo  habet 
benedicere  aquam  cum  sale,  proutfit  in  Dominicis 
diebus;  deinde  benedicitramos.  Dumspargitramoi 
aqua  benedictadicit  Asperges  me,  Domine.  Dato  vero 
quod  papa  celebret,  junior  presbyter  cardinalis  be- 


nisi  si  prsesens  fesiivitas  sit  in  Quadragesima  cele-  g  nedicit. 


brata. 

Supradicta  flunt  per  modum  prsedictum^quando 
diaconi  cardinales  non  ibi  habentpluvialia  parata. 
Nam  si  haberent,  ipsa  reciperent.  Licet  temporibus 
JoannisXXII,  Benedicti  XII,  et  Gementis  VI  Roma- 
norum  pontiiieum,  non  coasueverint  recipere  in 
dictis  secundis  Vesperis  prfiedicta  paramenta,  nec 
incipere  Antiphonas,  prout  in  aliis  festivitatibus  in 
primis  Vesperis  est  lieri  consuetum  ;  sed  secundam 
Auliphonam  diaconus  cardinalis  a  dextris  papae  ; 
tertiamveroepiscopuscardinalisserviens  in  Vespe- 
ris  prsedicta  Puramenta  ;quartam  presbyter  cardina- 
lis  qui  stat  insede  secundum  ordioem  suum  ;quin- 
tam  diaoonus  cardiaalis  qui  assistit  papoc  a  sinistris. 
Quas  Antiphonas  semper  incipit  subdiaconus  cum 
acolytho  coram  eis  b  cantando. 

HltT^LlLDe  Dominica  in Pasiione,  gucB  est  quinia 

Quadragesimce. 

In  Dominica  de  P&ssione,  quee  est  quinta  Quadra" 
geaim»,  seFOio  et  Missamandantur.  Omuia  alia  ut 
suprain  aliis  Dominicls  Quadragesimffi  est  tieri  con- 
suetum. 

Llll.  De  DominicaPalmamm, 

IndiePalmarum  Missaetofficium  mandantur.llla 
dianonfik  sermo,  quiadie  illa,  seoundum  dominum 
JacobumGaietani  Juniorpresbyter  cardinalis  debet 
benedicerepalmas  olivarum  et  aliarumarborum  ra- 
mo8,indutu8  proutin  die  Cinerum,cam  aqua  benedicta 
etinoenso.  Quibus  benedictis,  deponit  paramentHi 
si  celebrare  non  debeat.Et  dominus  papa  bono  mane 


LIV  et  LV.  De  benedictione  Palmarum, 
Nota  quod  quicunque  dicitfilissam,  si  tantum  sit 
cardinaHs,  ille  ramos  benedicit,  et  non  junior  pres 
byter  cardinalis  ;  ita  el  candelas  et  cineres. 

Sciendum  quod  hac  die  prior  episcoporum  cardi- 
nalium,  si  celebret  coram  papa,  facta  reverentia, 
proutestmoris,abomnibuscardiaaIibus,ipseinda- 
tuspluviali  dat  papae  palman,  et  statim  a  papa  reci- 
pit  ;  deinde  vadit  et  parat  se  ad  celebrandum.  Dac 
palmae  dantur  papee. 

Notandumetiamquodsi  essetrex  praesens.immedift- 
te  posteum  47  5  ^^^i^  genibus  palmam  recipit  dema- 
nibus  papae,  pedem  dexlrum  osculandoy  et  noa  genu. 
Qua  reventia  facta  cum  cappis  laneis  per  cardioa- 
lesetomnes  praelatos,  prout  in  die  Candeiarum. 
cardinales  et  omnespraelativiolacearecipiuntpara- 
menta,  videlicet  episcopi  cardinales  superplicia. 
amictus  latos,  etphivialia:  presbyteri  vero  similiter 
etdiaconi paramenta  praedicta, et recipiunt  plaoetas 
et  non  pluvialia.  Alii  vero  prselati  siiniliter  piurialia. 
et  nonplanetas,  coloris  violacei  recipiunt.  Quibus 
paranieutisreceptis,  paratur  unatobalea,  quamtra- 
dere  dehet  sacrista,  et  extendittir  siiper  genua  paps 
perduoscapellanosejus  lateribns  assistentes.etdi^ 
tam  tobaleam  flexis  genibustenentes,  adexlrisuno. 
asinistrisaho,et  duobus  antiquioribus  cardinalibus 
diaconis  papae  more  solito  assistentibus.  Tunc  prior 
episcoporum,  vel,  si  non  sit,subpriorepiscoporuiii 
cardioalium,  deposita  mitra  sua  stan^  pedes,  papa 
sedenteincathedrasuaetcum  mitra,  spalulam  aliam 


celebrat  Missam  suam  in  capelia  sua  secreta.  Qua  ^  palmce  pulchriorem,  nil  dicendo,  dat  papffi.manuoi 


dictai  indutuB  pluviali  rubeo  sine  perlis,  et  mitra 
simplioi  alba  de  garnello  sine  aurifrisiis  et  perlis, 
intrat  capellam  vel  looum,  in  quo  debent  distribui 
palmee,  ubi  debet  es^e  cathedra  cum  scabello  pa- 
rata,  etibi  sedet.  Deinde  omnes  cardinales  ct  caeteri 
prffilati  nondum  parati  veniun  t  ad  re  verentiam  ,prout 
est  aiiasiieri  consuetum,  osculando  manum  auri- 
frisiopiuvialis  coopertam,  non  genu,  nec  pedem,ut 
supra  in  Quadragesima. 

•  Confer  cap.  13i  infra  de  secundis  Vesperis  om- 
nium  Sanetorum,  in  quibus  inoensatur  cophtnum  ubi 
^iat  Corpu$  Chi$ti\  et   CoQstitulioneB  Lateranensesi 


ejus  osculando.  Incontinenti  papa  tradit  uni  de  do- 
micellis  suis  conservandum ;  et  ibidem  ipse  prior  vel 
subprior  gen  uflexus  recipit  spatulam  paimae  de  mar.o 
papse,  et  osculatur  genu  dextrum  papae.  Et  sic  deio- 
cepsomnes  cardinales  juxta  ordinem  suum ;  dciD-Ie 
omoes  prselati  induti,  mitris  depositis,  genuflexir^ 
cipiunt  spatulampalmss  demanu  papae,  et  genuo^- 
culanturpluvialibus  violaceis  indiiti. 
Camerarius  papae,  notarius^  auditor  contradicta> 

infra^  num.  i8. 

b  Idesleispr»cinendo,  uti  haflUnoi  fieri  eooMi* 
vit. 


1 

k 


1301 


ROMANI  ORDINKS.  —  XV. 


130S 


rum,  et  eorrector,  etiamsi  aliqui  ipaorum  essent 
epJHCopi  vel  archiepiscopi,  qui  non  con;$ueverunt 
esseindutiparamentisjseilsohimcumcappislaupis; 
etqnicunquealii  praelatinonparati,  etetiam  capel- 
lani,  tam  commensalesi  qnam  aUi  capoUani  papae, 
qui  debent  esse  specialiter  commeD8ales,in  cottis ; 
nec  non  pcBuitentiarii,  etbreviler  omnes  alii  rami- 
haresj  etiamlaici,  etquicunque  ahi  non  familiares 
etiamsi  rex  esset,  flexi^ffenibusrecipiuntpalma8,et 
alios  ramos  aliarum  arborum,  de  maiui  papffi,  el 
ipsis  receptis  pedem  pape  dextrum  osculantur,  et 
non  genu. 

Notandum,  quod  in  hac  Missa  dicitur  tanlum  una 
Oratio ;  et  dum  dominus  papa  ipsam  inchoare  debet^ 
dicit  Dominus  vobiscum,  et  non  Pax  vobis  ;  postea 
dicitOrationem. 

Notandum  etiam  quod  si  celebraret  papa,  prior 
episcopornm  cardinaliumservit  papSB  in  hacMissa 
in  ofticiocapelU  de  hbro  ;  si  vero  papa  non  cele- 
bret,  servit  ei  in  ofiicio  capellani  prior  presbytero- 
rum  cardinalium. 

Itemnota  quod  si  patriarchae  intersint  post  pri- 
mum  cardinalem,  si  sint  induti  pluvialibus,  ramum 
palmaerecipiunt.  Quod  sircx  sit  praesens,  post  oar- 
dioalem  qui  stat,  et  post  regem  palmam  recipiunt, 
itaquodsemper  unuscardinaUs  priecedat  patriar- 
oham  ;sic  successive. 

Notaquod,  distributis  ramis,  papa  deponitpluvia- 
le  et  mitram,  et  recipit  aUud  cum  perlis,  et  mitram 
aurifrisatam  cum  perlis. 

Notaquodsipapa  hodie  celebraret,  portare  debe- 
ret  sacra  paramenta  violacea  vel  Indii  coloris  sine 
perlis,  et  sandalia  sine  perlis,  mitrain  simplicem  et 
planam  degarneUo,  et  etiam  chirothecas  sine  perlis. 

Yerum  476  ^^^^uo<^  t^o^^^^oi^^^i^po^il^u^^^oi^sii^* 
verunt  portare  mitram  solemnem  et  pretiosam,  et 

chirothecas  pretiosas  ;  omnia  alia  simpliria. 

L\l'  Hic  cantores  incipiunt  cantare  Ilosanna  Filio 

David. 

Sciendum  quod  postqiiam  primus  cardinalis  pal- 
mam  re  -epitde  manibuspapee.cantoresoantanll/o- 
raiina  Fi7to />fii;tWcum  omnibus  aliis  AutipIionis,prout 
sunt  in  Missali.  Interim  ordiuatur  Processio  per 
priorem  liiaconum  cardinalem.Quapronessione  or- 
dinatautsuprain  dlefian(lelarum,qui  papmassistit 
asinistris,  dicit  alta  \oce  Procodamus  cum  pace,  et 
chorusrespondotalta  voce/>i  nomineChristiamen. 
LVII.  Htc  mov*'tur  processio. 

Deinde  movetur  processio,  et  Kfaditnr,  et  primo 
servientesannorum  cum  vir^is  snis  anto  subdiaco" 
numbajulantemcrucem,qui  debetesseindnluscum 
tunicella  violacei  vel  Indiicoloris,  etcircaeum  dno 
ceroferarii  cum  Inminibus  cl  unoacolythorumcnm 
thurihnlo  et  incenso. 

Notaqnod  sicut  papa  surgit  deoathedra,  qnatnor 
nohiliores  qni  ihiilem  sunt  origunt  pannnm^snper 
euiu  ha«?ulis  etangnUs  in  summitatibus  ;  etsicscm 
per  papa  stat  subtus  pannum,  quousque  pervenerit 

■  Umbellam  appellamus  seu  baldachinum. 


A  ai  collectam,  quam  dicit  post  largitionem  palma- 
rum  ;  et  somper  ante  ipsnm  cardiuaUs  juxta  ordi- 
neni  suura, et  palriarchaQ.  Cum autom  papa exierit  ti- 
nelhim  vel  capellam,  etest  in  porticu  per  qnam  itur 
ad  capellam  magnam,  vadit  ad  fenestram,  quae  res- 
picit  ad  plateam  magnam  palalii ;  et  ibi  projicit  po- 
pulo  rainospalmarumetoUvarumetaliarum  arbo- 
rum  ramos.  Cum  autom  pervenerit  ante  ostium  ca- 
pellae,  cantatur  Gloria,  laus^  otc,  per  cantores  ab 
extra.  aiiis  ab  intra  respondentibus.  Qua^  porta  tunc 
clausa  debet  esse,  cantantibus  omnibus  ilUs,  prout 
in  MissaU  Romano  continetur.  Dominus  papa  zion 
percntit  cumcruceportam,  sicut  saeculares  consue- 
verunt ;  sed  pru>dicto  dicto  ofticio  aperitur  porta 
Deinde  dominnspapacumcardinaUbus  et  praeiatis 

£  processionaiiter  intratcapellam,  etmore  soUto  orat 
aliquantnlnm  ooram  altare,  ubidebet  esse  cathedra 
cum  scabello  parata  ;  et  facta  Oratione  surgit,  et 
vadit  usque  ad  regias  capeli»  in  parte  dextra ;  et  ibi 
projicitramos  etfoUaoUvarum  populoper  foramina 
regiarum,etpostea  venitad  magnamcathedramlon- 
ge  ab  altari  paratam,  queedet>et  esse  cooperta  panno 
violaceo  ;  et  extracta  mitra,  stando  versus  aitare, 
episcopo  cardinali  librum  ante  eum  tenente,  dieit 
Orationem  quse  competit  in  MissaU. 

LVIII.  Depapaeunteadaltare,  etcardinalibus  occur^ 

rentibus, 
Deinde  vadit  ad  cathedram  longe  ab  altari  para- 
tam  et  ibidem  more  477  siolito  violacea  recipit 
paramenta.  Et  diaconus  cardinalis  dicturus  Passio- 

p  nem  parat  papam  ;  et  cum  parat  eum,  ipse  diaconus 
eardinalifiportattaDtumparandosuperpUcium.amio- 
tum,  sericum  aibum,  cinguium,  stolam;  sedpapa, 
parato  ipso  diacono,  planetam  recipit  violaceam 
ad  modum  aliorum  diaconornm  cardinalium.  Papa 
veroparato,  etmitrapraedictareposita^non  nobiUs, 
sedsimplex  alba  de  garnello,  assistentibus  ei  duo- 
busdiaconibuscardinalibusantiquioribus,  moreso- 
iito  processonaliter  vadit  ad  altare  ;  et  in  medio 
en  ndo  occurmnt  tres  j  nniores  presbyteri  cardinales, 
etipseeosrecipitjuxtaordinemsnumadosculumoris 
et  pectoris.  Mitram  pretiosam  interdum  in  Missa 
diota,  si  ipsemet  oelebret,  papa  consuevit  portare» 
Posten  vero  coram  altari  facit  eonfesionem  suam, 
prout  est  consuotum ;  et  cnm  dicit  Misereatur,  sub- 
diaconus  tradit  sibi  manipulum  osculando  manum 

^  antequam  dicat  Deus  tu  conoersus,  etc.  Episcopus 
cardinalis,  qui  servit  sibi,  praesentat  ei  incensum 
prout  cst  tieri  consnetum  et  osculatur  altare  et  H* 
brum  Evangeliorum  ;  postmodum  vertit  se  addia- 
conoscardiuales,  et  ipsosrecipitad  oscuium  oris  et 
pi^ctoris  secundnm8uumordinem,et  ultimUs  parat 
f^ihifanumsubtuspalUnmsuum^qnodinaliis  Missis 
regulariter  consncvitiieri.  Deinde  vadit  ad  sedem 
snani  :ubi  standodicitlntroilumcum  cardiualibus, 
illosdio.lemjtto  qui  dehet  dicere  F^^an^eUnm,  qni 
rrmanet  superaltarecnmsacrista  etsnbdiacono ;  et 
omneslegunt  Introitum  et  A^^yrte,  eleison  super  alta* 


1303 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITDRGIGA  OPERA. 


1304 


re,etpapaexindeproceditin  Missa,  prout  est  alias  A  dictionemapapa,  sed  recte  vaditad  pulpitnm  goo 


fieri  consuetum. 

Nota  quod  anno  Domini  1375  die  15  ApriJis,  in 

prcedicla  die  ramis  Paimarum  dominus  Gregorius 

papa  XI  fecit  officium,  qui  portavit  omnia  para* 

mentautsupra  ;  portavit  etiam  chirothecas  et  pre- 

tiosam  mitram.  Notaeliam  quod  ante  eum  ponitur 

scabellum,  dum  Passio   legitur,  in  quo  ponitur 

palma,  si  sibi  non  placet  in  manibus  tenere. 

LIX.  De  subdiacono  porlante  tunicellam  in  Proces- 

sione, 

Notaetiam  quodsubdiaconusin  Processione  por- 

tattunicellam,  et  non  planetam.  Item  notandum, 

quod  postquam  altare  thurificaverit,  antequam  dia- 

cooos  cardinales  recipiatad  osculum,  sibireponi- 


pertum  cum  tobalea,  et  ibi  absque  luminaribus  et 
incenso,  etsine/>omtiii/svo^'sct^m,  absolute  iocipit 
Passio  Domini  nostri  Jesu  Christi ;  nec  respondetur 
Gloria  tibi,  Dominet  sed  subsequenterdicit  Passio- 
nem  more  solito,  Gum  aulemipse  diaconusdixerit 
io  Passione  illa  verba,emm7<ptrt7tim,  statim  papa 
et  ipse  diaconuSjetomnesaliigenuflectunt  ad  Deom 
versusaltare;  et  sic  manent  genuflexi  per  spatium 
quopossetdiciPa^ernos^^semel.  Postmodum  sur- 
git,  et  dictus  diaconus  Passionem  prosequitur  suo 
modo,  ac  perventoad  iiiam  partem,  AUera  autem 
die,  ipsediaconuscardinalisin  eodem  loco  vertit  se 
adpapam;  etstans  inclinato  capite  profunde,  non 
tamen  genuflexo,  basse  petit  Benedictionem  ab  eo. 


lur  mitra  per  illum  qui  debet  dicere  Passionem  «  dicens  Jube,  domne  benedicere.  Qua  benedictione 

data  per  papam,  portantur  ipsi  diacono  cardiaali 
duo  candelabra  cum  cereis  accensis  per  acoljdios 
vel  auditores,  sicut  consuetum  est  fieri  ad  Evaoge- 
liumet  etiam  incensumcumthuribulo  priusbeoe- 
dictumperpapam,prffisentante  episcopo  cardinali« 
qui  sibi  servit  in  ofticio  capellani  cum  acolyllio. 
proutmorisest.  Qui  idemacolythus  pnesentatipsi 
diacono  thuribulum,  et  ipse  incensat  librum.  Quo 
incensato,  redditeidem  acolythothuribulum.et  ^t 
crucem  cum  poUice  super  Evangelium  et  sibimet 
tam  in  fronte  quam  in  iabiis  et  pectore  more  solito. 
Deindeprosequiturresiduum  Passionis,  videhoetio 
preedicta  parte,  AUera  autem  eUe,  etc.,  usque  ad  fi- 
nem  Evangelii.  Quo  residuo  completo»  idem  diaco- 
nuscardinalisosculaturpartemprfledictam  ;  postea 
portatur  iile  li  ber  papsB  ad  osculandu  m  ^7  9  P^^  *^ ' 
diaconum.Quofacto,cardinaIis  qui  sibi  servit  in  ofii- 
cio  capellani,incensat  papam  tribus  ictibus.geno  flei 
super  primum  gradum,  si  papamet  celebrat ;  alias 
stans  inclinatus  profundeillum  incenseL  Qqo,  faeto, 
papa  incipit  Credo  in  unum  Deum,  deinde  procedit 
prout  in  aliis  Missis  regulariter  est  fierit  consuetom. 
Notandum  quod  statiminccepta  Passionecardini- 
lis  diaconus  a  sinistris  papee  assistens  recipit  spatu- 
lam  palmoD  de  manu  militis  vel  domicelli  papa,  et 
poniteamio  manu  papee,  ipsam  manumosculaodo: 
et  ipsam  tenet  papa,  et  cardinales  etiam  suat  et 
alii  prselati  in  manibus  suis  tenent  palmarum  spi- 
tulas  et  aliarum  arborum  ramos,  quousque  Pasiio 
fuerit  completa.  Preedictus  diaconus  cardinalis  de 


vel  Evangelium  :  quam  portaredebetquousquesit 
solemniter  mdutus  ;  etstatimetiamdeponit,etreci- 
pit  planetam  violaceam,quamanteepistolamdepo- 
nit,  et  lecta  epistoia  iterum  eam  recipit. 

Nota  etiam  quod  papa  non  dat  alicui  palmam 
suam,  sed  eam  portat  adcameram  suam,  et  illam 
custodiri  facit. 

Notaquodsipapahodie  non  faceret  officium,  de- 
bet  flectere  genua  ante  altare,  quando  dicitur  Et  in^ 
camatus  es/,  etc. ;  et  ante  elevationem  corporis 
Ghristi,  et  quando  dicitur  La?/aliif  sum;eX  semper 
Iradat  spatulam  diacono  cardinali  sibi  adextrisas- 
sistenti,  et  ille  semper  accipiendo  et  tradendo  oscu- 
latur  raanum  papee. 

47  8  ^o^^  apud  quod  omnia  supradicta  fuerun  t  re- 
sarciata  per  dominum  GregoriumpapamXI,inUrbe, 
in  sancto  Petro,  anno  Domini  1377.  Sciendum  quod 
hodie  dicitur  Preefatio  Qui  salutem  humani  generis. 
Sciendum  etiam  quod  omnia  supradictaobservata 
sunt  per  dominum  Urbanum  YI,  in  Urbe,  in  sancto 
Petro,  anno  Dominii38i  et  i382,  qua  die  fuit  de- 
termioatum  quod  quidquid  venit  super  altare,  ca- 
pellanorum  est,  prout  rubrica  de  praesepe  in  nocte 
Nativitatis  Domini  dicit. 
UL.Quando  diaconus  cardinalis  cantat  Passionem, 

Gum  autem  cantatur  tractus  ante  ultimum  versum , 
diaconus  cardinalis  dicturus  Passionem,  recepto 
priusmanipulodemanu  capellani  sibi  in  missa  ser- 
vientis,  surgit,  et  exuit  planetam  ;  et  postea  sibi 
traditur  planeta  plicata  ad  modum  stolae,  quam 


portat  super  humerum  sioistrum;et  firmantur  ca-  D  manu  pap®,  spatulam  palmee  recipit^  et  eam  tradit 


pita  planetee  ad  latus  dextrum  quasi  retro  ;  et  sic 
tenetipsamplanetam,  qnando  dicit  Passionem,  et 
pertotara  Missara,  donec  ipse  et  subdiaconus  com- 
rauDicaverint;etstatim  factacommunione,  ipseraet 
induitplanetamadraodumaliorumcardinaliumdia- 
conorura.  Tractu  vero  linito,  prffidictiis  diaconus 
cardinalisdictunisPassioncm  osculdtnrmore  solito 
pederapapffi,etreversus  adnltare  genu  flectit  anle 
illnd,  etdicitbasse  Munda  cor  meum,  elc.  ;  etsnr- 
^ensrecipitdeallarilibruiu  Evangeliornra,defereus 
ipsum  ante  pectus,  ita  quod  tabula  libri,  ubi  est 
crucifixus,  a  populo  videnpossit;etnonpetitBene- 


railiti  doraicello  papee  prtedicto ;  et  etiam  cardioalei 
et  caeteri  prelati  suas  traduntservitoribus  suis  t^ 
nendas  usque  ad  finem  Missse. 

Sciendum  quod  in  hac  Missa  non  est  sermo ;  sed 
Passione  finita,  incipii  Credo  in  unum  Deum,  osca* 
lato  primum  libro.  In  fine  veroMissee  diacoouscar 
dinalis,  quilegit  Passionem,  dicii  BenedicamusDo- 
mino,  versa  facie  ad  altare  ;  et  facta  Benedictione 
solila  per  papam,  prior  episcoporuin  cardinalium. 
qui  servitsibiin  Missain  officio  capeilani,  pronua* 
tiat  Indulgentiam  de  mandato  et  auctoritatepaps. 
videlicet  de  septem  annis  et  septem  quadrageois : 


1305 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


1306 


et  dum  proDantiatur  iQdulgentia,diacoDUs  oardina 
lis  qui  dixit  Passionem,  deponit  planetam,  et  in  al- 
bis  sicut  diaconusvadiladpapamad  devestiendum 
eum,8eu  removendo  sibi  paramenta,  et  postea  sto- 
lam  piuviale  et  milram  induendo.  Deinde  ipse  dia- 
conusdeponitparamenta,et  omnes  etiam  aiii  pr»- 
lati  suadeponunt  paramentaet  cappas  laneas  resu- 
munt.Papa  vero,  depositis  sachs  vestibus,  indutus 
manto  rubeo,et  mitra  praedicta  sibi  repo8ita,vadit 
ad  cameram  suam,assi8tentibuseiduobusdiaconi- 
bus  cardinalibus  antiquioribus,  uno  a  dextris,  alio 
a  sinistris. 

Nota  quod  anno  Domini  1388Rom89  dominusUr- 
banus  VlhacdieramisPaimarumnon  fecitofficium, 
quia  nuodum  erat  coronatus ;  sed  benededitpalmas 
et  ramos,  et  interfuit  Miss»  indutus  pluviali  rubeo 
et  mitra  alba.  Quam  Missa  dixit  cardinaiis  Fioren- 
tinus  in  magnacapella.Et  sic  perdominos  cardina- 
les  iliaeetiamtres  Missaa  dehebdomada  sanctafue- 
runtceiebralsB  ipso  praBsente  ut  supra. 
LXI.  Dediebus  Lunse  ei  Marlis  hebdomadcs  sanctse, 

Item  die  Lunfis  non  est  Missa  papalis. 

Item  indie  Martis  dominus  noster  audit  Missam 
magnam  in  sua  capella  parvaquam  celebrat  unus 
de  cantoribus,  et  legit  Passionem. 

LXII.  DedieMercurii, 

Item  indie  Mercuriisanctailludidemobservatur. 

Sed  notandum,  si  sint  peregrini,  de  gratia  spe- 
ciali  papa  postMissamconsuevitdare  indulgentiam 

populo^  in  quaest  indutuspluvialirubeo^SO^^s* 
que  perlis,et  cummitrasimplici  alba  et  paratur  ibi- 
ubi  datur  Benedictio,vei  inanticamera.Etprimo  ve- 
nitcumchlamyde  descarlettocum  capuceoin  capite 
absque  mitra  ;  et  sic  venitad  Malulinum,  et  stet 
cum  dicto  capuceo  non  extenso  super  frontem  sed 
replicato.  Et  istud  fuit  FlorentifiB  tempore  Eugenii 
qnarti.  Et  iit  die  Jovisidem  ad  Benedictionem. 

Item  notandum  quod  de  sero  hora  competenti 
venit  ad  audiendum  officium  in  capelia  simpliciter 
cum  chlamyde  rubea  et  capuceo  super  caput,non  ta- 
mendupIicato,prout  aliis  diebus  consuevit,  sed  so- 
lum  extenso  super  oculos. 

Item  nota quod  his  diebus tribus  post officium  papa 
non  dehet  dare  Benedictionem,etnon portaturcrux. 

Item  nota  quod  cardinales  bene  consueverunt 
venire  de  sero  audiendum  officium  in  capello 
pap»  istis  tribus  diebus,  non  tamen  mandati,  sed 
libereet  sponte,  devotionis  causa. 

Item  notaquod  Romani  pontifices  his  tribus  die- 
bus  non  consueverun  t  dicere  officium  cum  episcopis 
etconventibussuis,dum  dicuntur  Matutinae^sed  de- 
YOtedebent  dicere  ofticium,et  poslea  in  camerasua 
cum  cubicuiariis  suis  dicere. 

Itemin  dieMercurii  de  sero  horacompetentido- 
minus  papa  venit  ad  oflicium  Matutinarum  cum 
chlamyde  de  scarietto  cum  capuceo  extenso  super 
fronte,  non  replicato,  et  sine  mitra. 


A  Item sciendumquodde  his  tribusdiebus,  etetiam 
quandocunque  papa  venit  ad  capellam  cum  chla- 
myde  etcapuceo,  non  portatur  crux  corameo. 

Itemde  sero  adofficium  Matutinarum  dominus 
papa  venit  ad  capeliam  cum  cappa  clausa  descar- 
letto  rubeo,  foiderata  de  hermelinis,  clausa  medio 
pectoris  sursum  et  aperta  deorsum :  coculium  sem- 
per  tenet  super  caput,  etsme  mitra  in  cathedra 
nuda  sedet:nec  diaconi  cardinales  sedent  ante  pe- 
des  ejus  in  his  tribus  Matutinis,  neque  in  fine  dat 
Benedictionem  inipsis  Matutiois. 

LXIII.  In  die  Jovis  sancla,  de  MissayCt  de  officio 

chrismatis, 

Item  in  die  Jovis  sancta  in  Gcsna  Domini,  hac  die 

Missatantummodomandatur,  neque  estsermohodie. 

Q  De  jure  Romani  pontifices  consueveruntprimo  dare 

popuio  Indulgentiam,  sedde  gratia  in  dieMercurii 

post  Missam. 

Sciendum  quod  Romani  prsBsules  in  primo  anno 
coronationis  consue  veruc  t  conficere  sacr  um  chrisma 
et  facere  Mandatum,etconficere*agnus  Dei,notadd 
singulis  locissui8,etnunquamplusniside  septemin 
septem  anni8,quoniamtunc  multaobservandasunt. 

Annoergoilloin  quovere  conficitursanctumchri- 
sma,summo  mane  qu&si  in  ortu  solis,  dominus  no- 
ster  papavenit  adregias  ferreas,ad  dandumindul- 
gentiam  populo,  indutus  pluviali  rubeo,  cumauri- 

frisiis  cum  perlis,481™i^^8f^l&cuoiP^'^>°^o<^o 
consistoriali.  Qua  data,  depositis  paramentis,audit 
secrete  Missam ;  qua  tinita  confitetur  peccata  sua. 

p  Missa  ergo  parva  finita,reassumit  paramenta  prsB- 
dicta,etcardinaiibus  omnibus  indutisjsacris  yestibus 
albis  secundum  ordinem  suum,8cilicetepiscopi plu- 
vialia,-presbyteri  casulas,  diaconi  tuniceliasetdal- 
matica8,et  ahi  prsBlati  pluvialiarecipiuntcum  seplem 
candelis^si  sintProcessiones  generales,utconticiatur 
sanctum  chrisma;alias  vero  sanctum  chrisma  cum 
duobus  cereis  et  cruce  processionaliter  vadit  ad  lo- 
cum,ubi8olent  publicari  processus^et  ibi  sedetin  ca- 
thedra  parata  panno  albo  nobili;et omnes  cardinaies 
et  prflBlati  sedentin  locissuis  cum  mitris,  sedantea 
tit  reverenlia  per  cardinales. 

Item  notaquodquilibet  cardinalisetprffilatusin- 
dutus  tenet  unam  faculam  accensam  de  cera  com- 
muni,quam  tradit  magister  c8Bremoniarum,et  papa 
de  duabus  librisde  ceraquasi  alba^quas  projiciunt 

^  anathematibus. 

LXIV.  De  tectione  Processus. 
Item  nota  quod  subdiaconus  legit  Processus  in 
LatinOjindutus  habitudiaconi,etjunior  diaconus  car~ 
dinalis  eadem  verba  nobiliter etintelligibiiiter  dlcit  in 
idiomateillo  in  quo  Btat.Quibus  lecti8,papa  signat  et 
dicit  AnaihemaliiamuSfVel  iiafacmmtis.Ei  projicit  can- 
delaminferius,etomne8aliicandela8suasprojiciunt, 
sednon  ceroferarii,siveacolythi  illasde  candelabris, 
quia  processionaliter  revertuntur  sicut  iverunt.Quas 
demum  sacrista  papsB  recipit.lncontinenli  ibidem  dia- 


"  Sic  infra,  in  cap.  83,  ubi  de    Sabbato  in   Albis,      Dei  duo,  et  paulo   post,   tres  agnus   Dei.  Adde  ca- 
guando  daniur  agnus  Dei ;   et  in  cap.  sed.,  agnus      put  90. 


1307 


APPENDIX  AD  S.  OREGORH  MA6NI  LITDRGICA  OPERA. 


1308 


conus  cardinalis,qui  papfie,  asiDistris  assistit,  dicit  A 
Conflleor  Deo,  etc.Et  papadat  more  solito  Benedi- 
ctionem.QuadataJuniordiaconuscardinalis  dema- 
nu  papfle  denuntiatindulgentiamde  septem  annis  et 
Tnquadra<?enis;ets)comnesprocessionaliterTadunt 
ad  magnamcapellam,vel  ubiipsadiedebetfleriofYi- 
cium;  et  factaOrationesantealtare^vaditad  reveslia- 
rium,etinduitur8acrisvestibusalbis,etmitracumper- 
lis  etiamsolemni.Etsic  procedit,  ad  Missam pro eolito. 

Feria  ergoquir  lainC(Bna  Dominisacrificium  sa- 
cri  corporis  et  sanguinis  Jesu  ChristiDomininostri. 

iiXV.  Deampullis, 

Mane  liujus  diei  primo  mansionarii,  sacrista,  et 
clerici  capelice  ad  hoc  destinati,  prreparent  oronia 
qufle  necessaria  sunt  adconsecrationem  chrismalis, 
videlicet  Ires am pullas  de argento,non  tamen  ej usdem  g 
quantitatls,quoniam  ma  jor  debet  esse  de  sancto  chris- 
malc.mundissimo  oleo  plenas.Maximaveroampulla 
quoe  ad  chrisma  debet  tieri,depanno  serico all>o te- 
nuissimocooperitur;aliffiautemdealiopannoserico 
dissimiii  coopertae  habeantur;sed  tamen  pannus  adeo 
Rubtilis,quod  ampuUae  possint  videri  per  papam  et  alios. 

Hora  vero  tortiadominuspapaindutusmanloru- 
beo,et  cum  mitraaurifrisiata,etiam  cum  perlisexit 
de  camera  sua,et  vadit  ad  capellam^et  48S  <^nte 
altare  dcbetes^fe  cathcdracumscabello  parata,ubi 
orataliquantulumyUtestraoris.DeiDdevaditadaliam 
cathedramlonge  ahaltariparatam;etibi  albarecipit 
paramenta,  et  onines  cardinales  et  prrelati,  prout 
moris  est.videlicet  episcopi  pluvialia^presbyteri  pla- 
netas.diaconi  vero  tunicellas  etdalmaticasproreve-  ^ 
rentiachrismatis.Papa  vero  indutusjamdalmatica 
sedeat  in  sede  sua  ;  cui  praesentetur  ampulla  quae 
majorest^cum  oleo  ab  acolytliis,  et  balsamum  per 
camerarium.aut  per  sacristam;  et  balsamum  cum 
oleo  papa  misceat,  nibil  dicens ;  et  bene  commi- 
8ceaturveIconiiciat.0mnesTeroampull8e,idestaliie 
du(e,ibidem  super  mensam  remaneanlcoopertff.et 
dilip:entercustodiantur,qiiou8queadaltareportentur 
et  papafactaiectionerecipit  planetam,chirothecas, 
et  omnia  aliaparamenta,utestmoris,etdebentesse 
x(i  suhdiaconiindutisine  priore  subdiaconorum. 

Postmodum  papajotis  manibus,  indutusplaneta 
et  mitra  solemni  in  capite,  proceditcumepiscopis, 
etpresbyteris,  diaconibus,  acolythis  et  omnibus  or- 
dinibtts.Esse  debent  in  processioue  Tii  candelabra 
cum  cruce,EvangeliOy  est  ampulla  qutc  est  chris-  ^ 
matis,  aliis  ibidem  remanentibus. 

Nota  quodsinonconfioereturhodie  sanctumchri- 
sma^non  essentnisi  duocandelabrain  ProcessioMc, 
Notandum  etiam  cum  omni  anno  debent  sanctum 
chrisma consecrare  cum  purissimoet  mundissimo 
oleo  oIivarum,etaddimu8cumtribu9guttisdefinis- 
simo  balsamo,quasepiscopusnonoommisceredebet 
cum  oleo;se(l  ita  per  alios^et  non  perpapam  nisi  de 
Tii  in  VII  annos,  nec  alium  in  ejusprdssentia,  prout 
supra  notandum  est. 

Portatur  thuribulum  semper  cum  incenso,et  sic 
procdssionaliter  pergant  adaltare  cum  ampulla|tifacia 


oonfeftsioneetreTerentia,prout  est  eon9oetam,papa 
ascendit  cathedram  suam.Inoensato  altareampulla 
reportatur  ad  locum  inter  duas  alias.  Interim  can- 
talurTero  a  cantoribus  Introitus  Miss»  sineGloria 
Patri ;  et  finito  versu^repetatur  Introitus.  Postea 
cantatur  KyrieyelMm.Qnihm  finitis,dominu9papa 
incipit  Gloria  inexcelsis  Deo.ln  oratione  papa  dioit 
Pax  t;o6<>.Gtiam  in  hac  Missa  dicitur  Credoinunum 
Deum.etc,  et  sio  Missa  prosequatur  ordine  suo. 

Nota  quod  inhacMissa  non  consueTiteBsesermo, 
nisi  papa  Telit  facere  Prooessus  cootra  aliquemio 
speciali  ;  et  etiam  generales  Processiones  tune,  si 
papa  illum  sermonem  facerenon  vellel,8acrisla  com- 
mittitdeejusmandatoalicuidedoroinis  oardinalibus 
episcopis  vel  presbyteri8,quoniam  diaconi  coraro  papa 
nunquam  priBdicant,antalteroprielato,Tei  magistro 
io  theologia. 

Notaabbate8noncon8ueTeruntpmdioare,necdoc- 
tores  decretorum,  nec  legum,  nisi  duntaxat  praeUti 
magistri  in  theologia,  sed  modoabbatespraFtdicant. 

Postquamdominus  papaintratad  sacrificandum, 
conficit  duas  Ho8tias,unam  pro  se^et  aliam  pro  die 
Vcnerls.  Pacta  ergo  eloTatione  corporia  Christi  vel 
po<«t  Sanetus,  si  expediat,  unus  acolTthorum  ducit 
junioremdiaconorumcardinalem,etoumeoplure88ub- 
diaconos  :  unusez  eis  subdiaconibus  483  portat 
crucem,acolytho  antecedente  cum  thuribulo  et  thure 
sine  luminaribus;et  sic  procpssionaliter  Taduntad  ca- 
pellam  sancti  Thom8e,vel  sanctiGregoriiyVel  ubi  am« 
pull»  cum  chrismate  et  cum  oleo8ervantur;et  car* 
dinalis  diaconus  prfieJictnsaccipitillainampullam, 
quffl  estcbrismalis^etduo  subdiaconi  accipiunt  alias 
duas  olei  exorcizati,et  olei  infirmorum,  super  bra* 
chium  sinistrum  eas  portantes;et  eo  modo  quo  ve- 
neruntpostea  revertantur.  Dominua  veropapa,Te] 
ille  qui  conticit  sanctum  ohrisma,  aut  celebratistii 
die,  nntequam  dicat  per  ^if^m  hxtomniti,  descendet 
ad  sedem,siTecathedramsuamanteaUareparatauj, 
versa  facieantealtare;et  subdiaconusqui  bajuiatam- 
pullam  infirmorum  olei  repriBsentateam  summo  pon- 
tifici  ad  benedicendum.Etpapadicat  planaTocef'/- 
orcizo  te,immundissime,  etc.Quibus  Benedictionibos 
peractis,papareTertitur  ad  allare,  et  dicit;ier  qum 
k(PC  omnia. 

Nota  quod  confeclo  i^to  sacrificio  solus  poDtifex 
communicatsuperaltaresine  minlstris,  et  non  cum 
calamo;sedcumca]icem  tantumse  confirmatilla  dic 
etferiaG  in  Parasceven,  et  ponit  illam  quartaffl 
partem  in  calice.  Postquamautemcoromunicaverit, 
ponit  calieem  super  aitare,  et  patenara  juxtaeum 
cum  corpore  Domini  nostriJesuChristi,etreserTato 
usque  in  feriam  6,  de  ipso  sacrifioio  resuroit.  d 
cooperietur  utrumque  muuda.sindone. 

Percepto  corpore  et  sanguine  Domini  nostri  Je^ 
Chrisii  cumcalicc  et  sinecalamo,  antcquam  abluat 
manus,  ipsuin  caliceincum  corpore  Domininoskri 
reservato,non  ilUim  calicem  in  quo  celebraTit.  sed 
solum  magnum  de  auro  sibi  praesentetcoopertumcuo 
magoareverentia  sacristapapalii  €aaiiiDdoneiCua 


1309 


ROMAN!  OROINES.  -  XV. 


1310 


lustrisaiireis;  esinislrobrachiopendetiinum  caput 
et  in  dextramanuportatcalicemcoopprtumalioca- 
pite.  et  reverenter  ponil  prffidictum  calicem  prope 
papam  circa  medium  altariscumaliatobaleadese- 
ricOi  cum  qua  coope:  itur  calix,  in  quo  est  corpus 
Christi.  Etnotaquodantequamabluatdigitosdomi- 
nuspapa,corpusChri8ticumreverentiamagnainfra 
praedictum  calicem  ponit,etsuper  calicemcorporalia 
illa ;  pars  minor  corporalium,  et  auper  corporale  pa- 
tcnam,  et  superpatenanicaputiiliustobales  desin- 
done  ;  statim,quofacto,  abluitdigitosinfracalicem 
cum  quo  celebravit,  et  bibitillud^et  antequam  abluat 
manus  inmagnis  bacilibus  paps,  ipsepapa  vel  epi- 
scopus  cardinalis  quiservitsibi  inMissa,  praBdictum 
calicem  cumcorporeChristi  siccoopertum,etsuper 
humerum  sinistrum  pendet  aliud  caput  illius  tobaieaB 
et  teuens cum  ambabus  manib us  calicem  per  medium 
portat  ad  armariolum,  inquo'conservatur  usquein 
crastinum,antecedentibu8luminaribus/.cruceetin- 
censo  processionaliter  cum  devotione.Quo  reposito^ 
genuflexus  thurificat  corpus  Christi.Quo  facto,rever- 
titur  ad  altare  ;  et  sic  lavat  manus  ut  moris  est. 
LXVI.  De\officio  chrismaiU. 

Postcapapa,  si  facitsanctumchri8ma,ascendit  ad 
cathedramcoram  altariparatam,versafacie  ad  a(- 
tare;  et  continuo  duo  acoljthi  deferunt484  ^^~ 
pullas  iuvolutas  cum  tobalea  subtlli  alboserico  in 
sinistro  brachio,  ita  ut  videri  possint  medio,  id  est 
permediumsericum,  eta  mediosursum,etdiaconus 
cardinalisjuniorquiassistitpap8e,accipitampuIIam 
unammistamcumbalsalmo,etrepreesentateampapae 
tenens  eam  in  sinistro  brachio  invohitam  panno  se- 
rico.  Tum  papahalet  ter  in  ipsam,  etpostea  halent 
etiam  in  ipsam  omnes  episcopi  qui  assistuntibi  in- 
duti  sacris  vestibus,  et  etiam  presbyteri  sive  sint 
cardiDaIes,sive  non.Quo  facto,papa  dicit  sine  cantu 
Dominus  vobiscum ,  Exorcizo  te,  creatura  Dei^  etc. 

Post  Benedictionem  vero  istamomnesepiscopi  et 
presbyteri  cardinales  salutent  postpapamsanctum 
chrisma  per  ordinem  suum.  Qui  quidem  ordo  sic 
dfcbetobservari^prirao  alatero  dextropapjeepiscopi 
cardinales,  etposteos  pre^byteri  cardinales ;  patri- 
archffi  verointer  episcoposcardinales ;  diaconi  car- 
dinales  a  lateribus  papae  hinc  inde  juxta  ordinem 
sunmalateresinistro:archiepiscopi,episcopi,pres- 
bytericardinalesindulisecundumordinem8uum,et 
in  halandosaiutando  postepiscoposcardiuales.Ar- 
chiepiscopi,episcopi  debentpraecedere  presbyteros 
cardinaIes,quoniam  adsolos  episcopospertinetseu 
spectatsauctumchrismaconficcrc;etepi3copos8alu- 
tent  presbyteri  cardinales,  et  in  salutando  quiiibet 
incliuetcaput,  dicens  Ave^  sanctum  chrismaMr ;  et 
post  salutionem  quilibet  deosculatur  semel  imme- 
diate.  Factasalulationem  et  deosculatione  chrismatis 
ab  episcopis  et  presbyteris,papa  benedicat  ampullam 
olei  delatam  in  odine  quo  supra  ;  et  similiter  halet 
pontifexter  in  ipsam,  sedtacite  ;  etomnes  episcopi 
etpresbytericardinales,  etetiamalii  episcopihalent 
teriniplam.Hiomutatur  ordointer  preibjrteros  car^ 


A  dinales,etepiscopo3noncardinates;et  dumhalatnr 
in  ampullis  ab  aliis,  pontifex  sedet;  sed  quando  sa* 
lutat,  stant  omnes  alii  etiam.  Deinde  surgens  sine 
cantu  Dominus  vobiscum,  eic, ExorcizotCf  ci'eatura 
oleiy  etc. 

Post  Benedictioncm  vero  istam  omncs  episcopi  6t 
presbytericardinalessalutentperordinemsuurasan- 
ctumchrisma,etinsaIutandoinclinentcapita,dicen- 
tes^{;e,5anr/u?/2rAri5ma,etdeosculanturampullam. 
Facta  salutatione  chrismatis  ab  omnibus  episcopis 
et  presbyteris,  statim  debet  fieri  olei  salutatio  ab 
eisdem  hoc  modo,  Salutet  papa  chrisma,  et  statim 
postea  oleum,  dicens  ^re,  sanctum  oleum.  Ita  et 
Cfleteri  sin/j^uli  dicere  debent. 
Posteareportanturampullsprocessionaliter.sicut 

B  fuerunt  adductse,  ad  sacrarium,  veladlocumquem 
sacristaordinavit,  ubi  staredebent.  Deinde  idem  sn- 
crista  distribuitunicuiquesicut  debetur,et  fuerit  op- 
portunum.  Papaverocommunicatinscdesuamagna 
illos  qui  communicare  volunt.  Reserventur  tamen 
oblateeintegrfleHostiaeperdiaconumcardinalempro- 
utest  moris,acetiam  corpus  Domini  integrum  reser- 
vatur in  diem  Parasceve.  Sanguis  vero  Domini  assu- 
matur  ;  quem  solus  papa  bibit  cum  calice,  et  sine 
calamo ;  ilii  quioommunicant  nonbibunt. ' 

Nota,diaconusnecsubdiaconushodienoQCommu- 
nicantjUisi  forte  velleut  communicare  causa  devotio- 
nis,  et  communicarentantealios,  nec  biberentsan- 
guinem.Verum  tamen  non  estde  more.Pacisosculum 
non  datur,  Agnus  Dei  cantatur,  et  Communio  Domi- 

C  nus  Jesus  Christus.  485  Tunc  papa  revertitur  ad 
allai^,  et  dicil  hanc  Oratiouem,  Refecii.  Qua  exple- 
ta,  diaconus  dicit  Tte,  missa  est, 

LXVn.  Sipapa  nolit  facere  Mandatum, 
Nota,  papa  nolit  facere  Handatum,  prout  info- 
rius  sequitur,  vel  si  cardinales  non  coraedaut  ista 
diecum  eo,  statim  in  fineMlssae  data  Benedictione 
per  papam,  et  indulgentia  pronuntiata  per  episco- 
pum  cardinalem  gui  ei  servivitin  Missa,  papa  ct 
omnescardinalesibidem  in  capelladeponuntpara- 
menta.  Interim  verocantanturVesperaeper  canto- 
res,etlnfineVesperarum,dum  diciturpsalmus  J/t- 
sereremei^Deus, sn-Wi  papaad  cathedram  coram  alta- 
ri  cum  scabello  paratam  ;  ubi  genu  flecteos  dicit 
cum  aliis  praedlctum  psalm  um  legendo,  et  Orationem 

-.  Respice,  etc.  Legendo  sine  gui  tecum,  etc.  Deinde 
surgit,  et  vadit  ad  camnram  suam. 

LXVII.  Daeleclione  vaupei^um,  quando  fit 

Manaatum . 

Item  eodemdiepostprandiumpananon  potuitla- 

varepedespauperum^sedpatriarchanradiensiscon- 

fessor  de  mandato  papre  lavit  pedcs  pauperum  iu 

parvacapclIa,indutusrocbetto.  amictu,^superplicio- 

etptuvialicum  mitraalba  :  audivitEvan£;eIium,can- 

tando  cum  luminaribus,  cruceet  inconso,  more  so- 

lito.  Quocantato,  cantores  inccEperunt  cantare :  et 

ipse  deposito  pluviali,  cinctuslinteo,  et  mitra  inca- 

pite,  inccepit  lavare  pedes.  Quibus  flnilis,  dixit  Ora- 

ionem^et  (Sardinalitcatxierariui  dedit  florenos  cum 


i3ii 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  HAGNI  LITURGICA  OPERA . 


i3i2 


cariiQO,  et  noluitdare  illas  petias  de  tela  ad  tergen- 
dum  pedes  pauperum,  nisi  duas  per  totum,  sed 
omniareportavit  secum  ;  et  male,  dicitglossa. 

Nota  de  hisqusdfiuntquando  conficitur  sanctum 
chrisma,  etfit  Mandatum  de  largitione.  Omnibussu- 
pradictis  peractis  secundum  ordinem  suum,  etfinita 
Mis8a,ut  superius  dictum  est,papa,indutus  paramen- 
tis  cum  quibus  celebravit,  vadit  ad  aliquem  iocum 
adhserentem  capoilse  seuecclesiae,  inqua  celebravit, 
comitantibus  eum  omnibus  cardinalibussecundum 
ordinem8uum,et  aliis  capellanis  et  subdiaconibus, 
qui  in  Missa  interfuerunt  parati,  et  in  loco  praediclo 
papaexuitpallium  etplanetam,  posteasedetibisu- 
per  faldistorium^  lenendo  pedes  super  scabelium,  et 
assumit  sibi  manum  inscapulis,  impositasuperca- 
put  fanone.capitiejus  imposilamitraalba,  sacrista 
extendit  tobaleam  super  genua  sua,  quam  tenere  de- 
bent  duo  acolythi,  unus  a  dextris,  alius  asinistris. 

Quo  facto,  secundum  dominum  Jacobum  Gaietani, 
cardinalis  camerarius  papae  eidem  debet  tradere  papse 
in  quodam  magno  scypho  argenteo,  in  bacilibus 
grossos  et  monetam  ordinatam  pro  presbyterio,  et 
dictus  caroerarius  debet  ante  se  habere  unam  ma- 
gnam  mensamcoopertamtobalea,ubi  sunthujusmodi 
monetse,  et  debent  ei  assistere  clerici  cameree,  et 
duo  mercatores.  Ipsi  vero  camerarius  et  clericica- 
merae^debentessein  superpliciiset  cottis.  Postea  ve- 
niuntcardinales,  quilibet  secundum  ordinem  suum, 
Boli  cum  mitrisin  manibus  deferentibus,  apertas  ta- 
men  ;  et  flectuntgenuacoram  papa,etip8e  summus 
ponfitex  dat  et  ponitpro  presbytero  486  ^^  mitra 
cujuslibet  ipsorum  xiu  grossosTuronenses  argenti, 
etimmediatequihbetipsorumcardinaliumrecepto  in 
mitrasuaa  papa  presbyterio,  osoulatur,  genudex- 
trumpap8e,et  sicquiiibetsecundum  ordinemsuum. 

LXIX.  De  Mandato  fiendo  per  papam  ipso  die, 

Dato  veroper  papam  presbyterio,  ut  dictumest. 
ipse  papa  facit  Mandatum  xu  subdiaconus  rochet- 
tumcum  superplicioportantibus  ;etcubiculariipor- 
tant  etante  eum  ponunt  concham  seu  pelvim.jlpse 
vero  papapr8ecinctuslinteo,quounus  diaqonusqui 
ei  servit,secundumdominum  JacobumGaietani,ipse 
papa  brachiolam  ad  hoc  paratam  habens  in  manibus, 
et  linteum  mundumante  se  tenens,  quee  omnia  de- 
bentparari  per  thesaurarium  vel  fratres  de  Pignotta; 
et  dictixn  subdiaconimanentinaliquoloco  remoto 
discalceati.  Duo  vero  ostiarii  papse,  sive  servientes 
armorum,portant  quemlibet  dictorum  subdiacono- 
rum  ante  papam  ,quorum  pedes  ipsi  ostiarii  sive  ser- 
vientestenereconsueveruntsuper  manus  suasdum 
portantur.Papaautem  sedendocumaqua  calidala- 
vatpedescujuslibetilIorum,quam  infundere  debent 
cubicularii ;  et  slatim  tergit  linteo,  et  dcosculatur 
pedera  dextrum  cujuslibet  ipsorum  ;  et  secundum 
dictumdominiJacobiGaietanidatcuilibetduossoli. 
dos  ;  et  lotis  pedibus  illorum  per  papam,  eodem 
modo  reportari  debent  per  ostiarios  eosdem  sive 
servientesin  locis  eorum,  scilicetubi  eos  acceperunt. 

Item  cantores  non  cantant  Yesperaspost;  sed  ca- 


A  pellanipapselegendodicuntipsasVesperas  antepa- 
pam.incipiendo  XnWphonaim.Ca  licem  salutarii  acd- 
piam,  etc.  Dictisautem  psalmis,  Gapituium  nondi- 
citur,  sed  Antiphona  ad  Magnifical  incipiatur  per 
papam  cantanda,  videlicet,  Caenantibus  autetn,  si 
tunc  compleverint  Mandatum ;  alias  non,  sed  can- 
tores  totum  faciunt. 

Notaetiamquod  modernis  temporibusnonobser- 
vatur  quod  papa  iilam  Antiphonam  incipiat  ad  Ma- 
gnificat,  nec  in  ahis,nisiinVesperisniandatis.  Om- 
nibus  ergocompietis,papadicitlegendo,  genuflexo, 
Respice,  qumumus,  Domine,  etc,  prout  plenius 
in  officio  hujus  diei  in  Breviario  continetur  Ro- 
mano. 
Quibus  peractis,  papa  indutus  per  modum  prae- 

2  dictum,  processionaliter  vadit  ad  cameram  suam, 
associantibuseumomnibuscardinalibas  paratis  qui 
in  preedicto  Mandato  sic  induti,  prout  in  Missa  fue- 
runt,  interessedebent,8edendo.in  suissedibusjuxta 
ordinemsuum^dumpapafacitpraedictumMandatum: 
ac  etiam  prfiedictis  capellanis  papae  cereos  accensos 
portantibus  cum  cruce  ante  papam  et  ante  cardinalis. 
LXX.  De  comestioneincaena  Domini  rubriea. 
Die  prsedicta,  dominus  papa,  sic  paratus  ut  supra 
notatum  est,  a  duobus  diaconis  cardinalibus  anti* 
quioribus  ducitur  ad  mensam  solemniter  paratam. 
et  ibi  sedet,  episcopo  cardinali  sibi  dante  aquam.et 
duobnscardinalibuspr8edicti8,unoasinistris,etalio 
a  dextris,  tobaleam  tenentibu 8,^97  ipsoquequia 
dextris  est^etiam  annulum  papae  tenente  dum  lavatur. 

p  Notandum  etiam,  quod  praedicti  tres  cardinales  io 
prima  et  in  secunda  manuum  lotione  et  mensee  Beae- 
dictione  debent  esse  sine  mantellis  et  mitra,  dam 
papae  ministrant,  sedingratiarumactioneresumaDt 
mantellos  suos  et  mitras  loco  suo  ;  et  factaperpa- 
pam  prima  manuum  lotione  et  mensee  Benedictione, 
de  qua  infra  seriosius  dicetur,  in  secunda  lotioQe 
vadunt  omnes  ad  sedendum .  Et  tunc  omnes  cardina- 
les,  cum  sederint,  manus  suas  super  mensam  in 
platelliBsuislavant ;  et  sibimutuoserviunt,utinfra 
in  alia  lotione  dicetur. 

Etattendequodpapa,dumcomedit,  si  parataiut 
dictumestsupra,u8queaddalmaticaminciu8ive,ha- 
bens  mantum  rubeum  ad  scapulas,  fanonem  siveonle 
incapite ;  et  mitramaurifrisiatam  super  fanonemet 
annulum  pretiosum  non  pontificalem  in  digito.et  san- 

D  daila  in  pedibus,  prout  in  Missa,  demptis  chirotbe- 
cis,  pallio  et  casula.  Gardinales  vero  omnes,  tam 
saeculares,  quam  religiosi,  habebunt  cottas  sinesu- 
perpliciis  cumsubtiBseu  rochettistantum,etmitns 
simplices  de  garnello  in  capite^etmantaUosdebn- 
netto  ad  scapulas ;  sed  seeculares  habebunt  mantel- 
los  de  brunetto  rosaceo  ;  religiosi  vero  habebont 
mantellos  coioris  suse  religionis  ;etitaparaticom^ 
dunt,  et  omnes  alii  prselati  simpliciter  sic  iodati. 
facta  tamen  in  inter  eos  discretione  de  sfiecularibQs 
etreligiosisquoadmantellosin  colore,  sicut  dictoB 
est  de  cardinalibus. 
Sednota  modum  mantellorum  omniam,tam  sr 


iUi 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


1314 


cuiarium,  quam  religiosorom.  Retro  inter  duas  sca- 
pulascoDJunguntur  duflDparteschlamydis,  et  bene 
sumitur  per  spatium  palmi,  et  stat  dissutum ;  et  illum 
quod  est  sutum,  quodconjungit  daas  partes  chlamy- 
dis,  stat  supercollum;etchlamy8  pendet  ante  pec- 
(us  ab  utraque  parte  usque  ad  terram,  etetiamretro« 
usque  ad  terram  duntaxat  et  sine  cauda,  sed  in  forma 
circulari  et  sphfiBrica,  nec  partes  conjunguntnr  chia- 
mydisante  pectus. 

LXXI.  De  ordme  sedendi  in  mensa, 

Sedet  autem  ipse  papain  una  mensa  eminenti  so- 
lus,  diversis  etmagnisaureis  vasisetargenteis  super 
mensam  positis,  vel  in  tnssadorio,  seu  teloneo  sitis 
propter  mensam  a  latere  sinistro  papiB. 

In  alia  vero  mensa,  ques  est  ad  dextram  pap», 
in  longum  auls  seu  tinelli,sedent  episcopi  cardinales ; 
interquos  sedent  patriarchffi,  si  sint,quatuor  prin- 
cipaliumecclesiarum  partriarchalium  secundumordl- 
nem  prioratus  et  posterioratus  ecclesiarum  suarum  ; 
ita  tamen  quodprimus  sedeat  inter  primum  episco- 
pum  cardinalem  et  secundum  epi8copum,ni8i  esset  ibi 
rex,qui  ille  sederetinterduosepiscopos,  et  patriar- 
chainter  secundum  episcopum,  tertium  post  tertium, 
et  sic  deinceps ;  ita  tamen  quod  semper  inter  duos 
episcoposcardinalesquilibet  eorum  sedeat ;  et  ita  in 
Missa. 

In  secunda  mensa  ejusdem  lateris,  vel  in  eadem 
slc  satis  longa,  sedentpresbyteri  cardinalespost  epi- 
scopos  cardinales  et  patriarchas  ;  in  parte  vero  si- 
nistra,  qu8B  etiam  est  in  iongum  aulffi  sea  tinelli,  se- 
dentdiaconi  488  cardinales  omnes  secundnm  ordi- 
nem  suum  et  prioritatem  singulorum,in  quo  statu  sint 
cardinalatus,  nam  priores  primo  in  mensa  sedent ; 
et  post  mensam  cardinaliumernnt  menseomnium 
aliorum  prselatorum  et  nobilium. 

Goram  papa  senrient  laici  majores  natu  et  nobi- 
liores,  qni  prffisentes  erunt,  secundum  officia  ilii  dis- 
tributa  per  magistrum  hospitii. 

Notandum  tamenquod  in  mensa  primoprimum 
ferculum  ponit  coram  papa  aiiquis  de  principaliori- 
bus  et  nobilibus,  etiamsiessetrex.Quoposito,sirex 
foret,  vadit  ad  sedendum  inter  duos  primos  episco- 
pos  cardinales,  nisi  Romanorum  imperator,  quia 
tunc  iretad  mensam  suam  a  latere  dextro  papffi  para- 
tam  cum  Ihalamo,  gradu  minori  et  bassiori  iiio  de 
papa ;  etsecundum  ferculum  portaret  rex.  Quo  etiam 
posito,  vadit  ad  sedendum  in  mensa  a  sinistris  in- 
terprimosduos  diaconos  cardinales.  £t  sic  faciebat 
dominus  Garolus  primus  rex  Siciliffi,  et  omnes  des- 
cendentes  ab  eo  reges. 

Et  nota  quoniam  tunc  imperator  Gonstantinopoli- 
tanuserat  in  curia,  et  sedebat  intorduosprimosepi- 
scopos  cardinales,  qui  primo  et  primum  ferculum 
coram  papa  posuerat  ;  secundum  rex  Siciliffi,  qui 
tunc  erat  prffisens ;  alii  autem  nobiles  majores.Qui 
si  essentfiiiiimperatoris  velregum.serviunt  papffi 
in  mensa,  videiicet  unusde  cupa,  alius  de  tuceUisad 
incipiendum  ;  alii  astantcomedenti,  aiii  sequuntur 


A  portantem  fercnlum,  et  ipsi  in  ferculopapn  et  car- 
dinalium,  prout  fuit  ordinatum. 

LiXXlI.  De  secunda  lotione  manuum, 

Gomestione  sumpta,  papa  lavat  manus,  minisf ran- 
tibus  sibi  episcopo  et  d  uobus  diaconis  cardinalibus,ut 
prius  ;  qui  tres  cardinales,  resumptis  mantellis  et 
ministris  suis,  redenntsederecnm  aliiscardinalibus 
in  locis  suis  in  mensa.  Tunc  tam  singuli  episcopo- 
rum,etquiiibetcardinalium,  el  unusquisque  simili- 
ter  sedendo  lavent  suas  manus,  serviente  reinfun- 
dente  aquam  cardinali  lavanti  ;  cardinales  autem 
quiassistuntteneanttobaleam  unam  ex  parte  una 
lavantis,  alterexaUa  ;  et  sicsibimutuoad  invicem 
sibi  servient. 

Quibusomnibus  lotis  dantur  species.  In  fine  vero, 
B  remolis  mensis,  surgitdominuspapa,etomnesipso 
stante  super  scabellumsuum  pedes,  ministrantibus 
sibi  duobus  diaconibus  et  episcopo,redd  un  tur  grati» 
utinfrasequitur.  Illis  autem  retJditis,  papareducitur 
a  duobusdiaconibus  prffidictisad  camenim,  vei  ante 
cameram  suara,  ibique  sedclin  faldistorio  cuni  car- 
dinalibtis  tantumfratribussuis  ;  ipseet  illiparati  ut 
erantin  mensaconsequenter,exulis  vestibus,  discal- 
ceatus  sandaliis  requiescit.  Gardinales  vero,  etaiii 
prffilatiredeunt  eorum  hospitia  cum  mitriseques, 
tamen  equis  non  paratis,  nec  alias  coopertis,  sicut 
in  comestione  steterunt,  ita  recedunt. 

Memorandumquodomnescapellanidomininostri 
papffi  commensales,  quasinon  commensales  debent 
eo  die  comederecumdominocamerario  splendide. 

C  489  LXXIII.  De  Benedictione  mensas,  et  gratiarum 

acHone 

In  Gosna  Domini  ad  benedicendum  mensam  dicitur 
absolute  sine  Gloria  Patri  Versicuius  Christus  pro 
nolris  faetus  est  obedUns  usque  ad  mortem,  et  non 
amplius  ;  et  deinde  dicitur  Pater  noster  secrete. 
Quo  completo,  sinepronuntiationealiquadominus 
papa  signat  tam  mensam  suam,  quam  alias.  Hodie 
non  dicitur  Jube,domne,  benedicere,  nec  Tu  autem ; 
sed  mensis  signatis,  utdictum  est,  vadunt  ad  seden- 
dum,  prout  est  superius  ordinatum. 

In  fine  prandii  in  regratiarum  actiones  repetitur 
Yersiculus  Christus  factus  est  obedienSy  ut  supra  ; 
dicitur  immediatePa^  noster.  Quo  finito,papadi- 
cit  absolute  Orationem  Respice,  qusesumuSy  Domi' 
D  ne,  etc.  ;  necpronunciat  Qui  tecum,  nec  Fidelium 
anim»,  sed  solum  sine  aliqua  pronuntiatione  dominus 
papasignat  8e,etomnesalios  devote,  nihii  dicendo, 
Tunc  reposito  fanone  et  mttra  super  caput  ejus, 
cum  manto  ad  scapulas^  reducitur,  ut  dictum  est 
a  duobus  diaconibus  cardinalibus  adcameram  vei 
ad  anticameram,  quffi  vocatur  camera  paramenti. 

Notandum  quod  si  papa  non  conficiat  sanctum 
chrisma,  non  babentlocum  pnedictsceremoniffi. 

Item  notandum  quod  si  cardinales  non  comedant 
cum  papa,  non  habent  locum  praedictffi  soiemni- 
tates. 


l3iK 


APPfiNDlX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  UTURGICA  OPKRA. 


1316 


LXXIV.  Non  liett  quod  aliqua  muHer  inUrveniatin  A     Ipse  vero  domious  papaparatus,  idem  domiDus 

cardiDalis  accipit  plaaetam  Djgri  coloris.  Simiiiter 
omnes  cardinales  recipiunt  paramenta,   videlicet 


comestione  summi  pontifieis, 

Uem  nolaodum  quod  aliqua  mulier  Dunquamco- 
meditiu  prasseDtia  RomaDipoDtiiicis,  etiam  si  esset 
imperatrii  vel  regioa.  Ita  exstitit  observatum  tem- 
pore  domJDi  Glcmentis  V,  et  domiDi  JoaDDis  XXII^ 
domini  Benedicli  XII,  Clementis  VI,  nec  fuit  audi- 
tum  quod  ali  {uo  tempore  fuerit  factum. 

Contrarium  tamentemporedomiDi  UrbaDiV,  do- 
mini  Gregorii  XI,  aut  Urbaui  VI.  GoDtrarium  au- 
tcin  ejus  etiam  fuit  observatum  tempore  BodI- 
facii  IX  et  JoaDDis  XXIII,  summorum  pontificum  ; 
et  >  male. 

LXXV.  De  officio  inferia  sexta  in  Parasceven, 

Feria  scxta,videlicetdieVeuerissaDCta,ut  omnia 


episcopi  cottas»  amictumlatum,  etpluviaiia  ;pre»bj- 
teri  vero  st  diaconi  similiter,  noo  tamen  pluviaiia, 
sed  piaaetas  nigri  coloris^  sicut  papa.  Quibus  pa- 
ramentis  receptis,  papa  progrediturad  comu  dex- 
trum  altaris  a  parte  ante,  ubi  est  cathedra  bassa, 
nuda,  et  sine  scabello ;  et  ibi  sedet  respiciendo  ad 
caput  sinistrumaltaris;  etiam  omnes  alii  sedentia 
locis  suis,  prout  est  consuetum. 

Notandum  tamcn  quod  si  aliquis  rex  illa  die  esset 
prassens  in  dicto  ofticio,  ipsenoa  sederetia  catiiedra 
more  solito,id  est  quando  papa  facit  officium  sed 
sedet  in  ordiae  episcoporum  cardiaalium»  videlicet 


dicantur  per  ordinem,  prima  hora  hujus  diei,  se-  g  ioter  duos  primos  episcopos  cardinales  ;  et  statim 


cundum  Jacobumfiaietani,  omnes  capellani  vocan- 
lur  ad  dicendum  Psalterium,domino  papa  sedente 
antelocluin  suum  :  capellanietiamjuxta  pedes  ejus 
vicis^imtolumPsalleriumcompIent.  490Q*io  ^ni~ 
to,  sacerdos  cum  uliis  dicit  Antiphonam  Ne  remi- 
niscaris.  Postea  dicuntnr  litaniae  et  Patcr  noster 
private,  el  Psalmus  Miserere  mei,  Deus^  sine  Glo- 
ria,  etc.  ;iieindecapitula,  et  sine  D(fminus  robiseum 
absohite  dicunlur  Orationes /)ptts,  cui  proprium  est 
misereri,  et  cmteree  omnes,  quce  consueverunt  in 
Quadragesima ;  et  in  iine  diciturOratio  illa,  Respice, 
quxsumus, 

Scicndum  quod  istadiedominns  papa,  antequam 
vadatadecclesiamseucapellamproofliciofaciendo, 
bis  venit  ad  fenestram  pro  indulgentia  more  solito 
danda,  videlicet  de  mane  semel,  et  sero,  cum  ad 
capellam  vult  ire  pro  offlcio  faciendo ;  et  qualibet 
vice  portat  pluviale  rubeum  et  mitram  planam  de 
garnello  sine  auhfrisiis  et  periis.  Qua  indulgentia 
•ero  data,  vadit  adGameram,etibideponitpiuviaIe, 
et  accipit  eappam  de  scarletto  rubeo,  apertam  a 
medio  pectoris  usque  ad  pedes ;  et  eamdem  mitram 
albam  et  planam  de  gamello  absque  aurifrisiis  et 
perlis  in  capite  portans  cum  cardinalibus  intrat  ca- 
pellamprooniciofaciendo.Cum  autem  papa  esi  in 
capella,  illico  vadit  ad  aitare,ubi  estcathedra  nuda 
cum  scabelio  parata  ;  et  ibi  genuflcxus,  et  sibi  de- 
posita  mitra  per  diaconum  cardinalem  qui  ast  a 
dextris,  orat  aliquantulum ;  et  postea  surgit,  et  re- 
ponitur  mitra  sibi,  Deiude  vadit  ad  aliam  cathedram 
Dudam,  longe  ab  aitari  cumscabeiloparalam. 

Notandum  tamen  quod  ista  die  cardinales  non 
veniunt  ad  papse  reverentiam  :  sed  immediate  in 
ipsa  cathedrade  scarletto  praedictOj  etipsadeposita, 
diaconus  cardinalis  dicturus  Passionemi  indutus 
superpiicio,  alba,  amictu,  stoia  lata,  absque  piane- 
ta^  sio  indutus  induit  papam  sauris  vestibua  nigri 
eoloris  vei  Tiolaeei^proutsibi  plaeet. 

Seiendum  tamenquod  istadie  ptpa  non  caiceatar 
sandalie^  sed  quotidianis  calceamentis. 

"  Addidit  in  Codice  non  nemo  recentiori  manu  : 
Imo  optime  servare,  Nam  et  Christus  comedit  eum 
mulieribus.  Itaque  rectefeceruntlnnoceniius,  Atexan» 


omoibus  sedentibus,  unuscapeilanusabsoluie  sine 
tituloinmodumlectionis  prophetiam  dicit  Hxcdicit 
Doininus:  In  tribulaiione.  Qua  fiaita,cautaturTra- 
ctus  Domine  audivi,  Finito  vero  Tractu,  papa  aur- 
git,  et  ibidem  respiciendo  ad  altare  dicit  Oremus, 
ei  prior  diaconus  cardinaiis  stans  a  dextris  papx 
dicit  Ftectamui  genua^ei  immediate  diaconus  car- 
dinaiis  qui  est  a  sinislrispapas  dicHLevate ;  et  tuuc 
papa  dioit  Orationem  Ikus,  a  quo^  etc.,  et  io  fiae 
respondetur  Ameu. 

491  Quafinita,  subdiaconus,  deposita  planeta, 
legit  sine  tituio  prophetiam  In  diebus  illis  dirit 
Dominus  ad  Moysen.  Qua  (inita,  cantatur  Tractus 
Eripe  me^  etc.  Diacoous  vero  cardinalis  dicturua 
Passionem ,  antequam  termiae  tur  tractus  praedictus, 
debet  esuere  piaoetam,  etearo  plia^lam  ad  modum 
BtolflB  quasi  recipere  debet  super  humerum  siaistr  um, 
ita  quod  capita  ipsius  firmeatur  ad  latus  dextrum 
quasi  retro ;  et  finitoTractu  ipsediacoaus  cardina* 
iis,  facta  reverentia,  genuflexus  coram  altari,  sioe 
Benedictione  et  pedis  osculo,  procedit  cum  libro 
Evangeiiorum  eine  cereis  et  iuceaso  ad  pulpitum 
nudum  ;et  absoiute  sine  Dominus  vobiscnm  incipit 

PassioDomininostriJesuChristisecundumJoannefHi 
et  absque  ahquali  responsione  dicit  in  In  ilto  temport, 
egressus  Jesus,  etc.Ia  principio  Passioniepapasurgit 
de  calhedra,  et  deposita  sibi  mitra  »tat  pedescoDtn 
aitare  circa  medium,  quasisustentausse  superiliud 
retro  in  scapulis,  respiciens  ad  illum  qui  legit  Pai- 
sionem  junctis  ante  pectus  manibus ;  et  sic  semper 
D  8tat,quousqueporveniaturadlocuro  Passionis^cuin 
dicitur  Etinclinato  capite,  etc.,  et  tunc  papagenu- 
flectit  adaltare,etstat  genudexus  per  tantum  spi- 
tium,  quod  semel  posset  dici  Pater  nosier.  Postu 
surgit  et  stat  sicul  prius ;  similiter  et  omnes  alii 
faciunt. 

Sciendum  quod  papamet  Passionem  legit,  dum 
cantatur  per  diaconum  cardinaiem  ;  tunc  autem 
quando  par  alium  quam  per  papam  legitur  scilicet 
per  diaconum,  et  perveaitur  ad  locym  illum  qoi 

der^  et  reliqui,  Yerum    id    magnopere  improbat  is 
Alexandro  Jacobus,  Diarii  ipeiQB  Al«zandn  auetor. 


1317 


hOMANI  0IIMNE8.  ^  XV. 


lllS 


debet  dioiintono  fivaDge]ii,videlicet  Posthmcautem  k 
rogaoit  Pilaium,  diaconus  cardinalis  inclinadoBe, 
submissa  voce,p6tit  Benedictionem  a  papa  ibidem, 
et  acolythi  repressentant  more  solito  thuribulum 
cum  incenso,  et  papaponit  incensum  benedictum) 
quod  acolythusportabitad  diaeonumproEvangelio 
incensando,et  alii  duoacolythi  velcapellani  portant 
cereos  accensos. 

Finita  vero  Passione,unacumEvangelioreporta- 
tur  ipseliber  papie  more  soiitooseulandu8,videlicet 
in  loco  presdicto,  Post  hcec^  etc.Ezinde  secundum 
modemos  consuevit  fieri  sermo  per  aliquem  ma- 
gistrum  in  theologia  vel  preslatum/et  ille  qui  facit 
sermonem,  genibus  flezis  ante  papam,  petit  Bene- 
diotionem^.sed  non  osculatur  pedem;sed  habitaBe- 
nedictione  etreceptaindulgentia  pronuntiandapost  3 
sermonem,  vadit  ad  locum  solitum  pro  sermone  fa- 
ciendo.  Cuni  autem  iit  sermo,  papa  tenens  mitram 
in  capite  sedet  in  cathedra  nuda  ante,utsupra.  Quo 
finito,  non  diciturCon/i^«or,sed  statim  ille  quifecit 
sermonem  pronuntiat  indulgentiamdemandato  et 
auctoritatedomininostri  papee^videlicetde  vnannis 
et  VII  quadragenis. 

Quibus  peractis^papa  surgit,  et  ibidem  amotaca* 
thedra  et  deposita  mitra,dicit  has  Orationes  solem- 
nes  ,videlicet,Or0mu<^df7ee;/tMtt}it,etomne8  aliasyproat 
sunt  in  Ordinario  seu  in  Missali  Romano  positae ; 
sedin  fineharum  Orationum,  cum  papa  dicitO?*^- 
fiit4<,pr»dictas  diaoonus  cardinalis  qui  stat  adextris 
et  sinistris  papn,qoi  in  primaflexionegenudixerat 
Levate^  dicit  nuno  fleciamut  genuay  et  penullimus 
diaconusdicitLet;a/e;et  in  quarta  Oratione  penulti- 
mu8  cardinalis  49S  <licit  Fiectamus  genuayei  ter- 
tius  diaconus  cardinalis  dicit  Levate  ;et  sic  faciunt 
omnes  diaconi  cardinalessecundumordinemsuum 
juxtaprioritates  ipsorum  usque  adultimum,  quo- 
usque  omnes  Orationes  sint  completeB  ;  et  ei  forte 
plures  Orationes  sunt  quam  diaconi  cardinales, 
statim  cum  uitimus  diaconus  in  ordine  suo  dixerit 
Fiectamus  gefiua,prior  diaconus  preBdictus  dicit  Le- 
vaie,  et  deinde  faciuntsicut  prius  usqtiaadfinem 
ipsarum  Orationum. 

Notandum  tamen  quod  in  Oratione  quo)  dieitur 

pro  ind6Bis»non  diciim'  Fieciamus  genua,  quia  ipsi 

Judaei  haodieDomino  irridentes  genua  flectebant, 

Et  ideo  pro  ipsis  non  flectit  Ecciesia  genuainOra- 

lionequflB  pro  ei8  dicitur.Quibus  Orationibusfinitis,  D 

papa  ibidem  stando  in  altari  deponit  spineilos,  pal- 

lium,planetam  etmitram,  et  vadit  ad  cornualtaris 

dextnim  a  parte  retro  ,'  et  ibidem   Bacrista^  si  est 

episcopusjvel  alius  episcopus  famiiiaris,nontamen 

eardinaiis,  paratus  cum  piuviali  nigro,  qui  etiam 

episoopus  Bcrvit  papeein  Mi88a,tradit  papes  crucem; 

qui  tenen*  in  manibus  versa  facie  ad  populumi 

indutis  chirothecis,  discooperit  crueem  sinistram 

partem  crucis. 

LXXVI.  Deprima,  secundaet  tertia  osiensione 

crueis» 

Qua  parte  discooperta^papa  solus  incipit  cantando 


Antiphonam  Eeee  Ugnum  crueis  ;  et  quando  tuno 
incipit,eum  adjuvant  in  cantu  astantes,  quounque 
finita  sit  Antiphonaipsa  ;  ei  cantores  cantant  Vent- 
te,  adoremus,  Qua  ftnita,  papa  progreditur  parum 
ultra  quasi  in  eomu  altaris,  et  discooperit  aliam 
partem  crucis,  videlicet  dextram  ;  et  ipsa  discoo- 
perta,  papa  iterum  vocem  aliius  clevando  soiua 
incipit  Antiphonam  praBdietam  Eect  iignumyxxi  su- 
pra  adjuvantes  eum.  Qua  finita  Antiphona,  paps 
progredietur  ultraquasiin  medio  altaris,  discoope- 
riendo  totam  crueem  et  eievaodo  vocem  altius 
incipiendo,  quse  est  tertia^Antiphonam  praBdictam 
Ecce  iignum  crucis,  adjuvantes  euiu  in  cantu  ut 
supra.  Interim  vero  fulcarius  ponit  tapetum  cum 
pluvinari  et  munda  tobaiea  antealtare.Quafinita, 
chirothecis  non  extractisidescendensgradus  altaris, 
et  genibus  flexis,  ponit  cruoem  super  prfiediotam 
mundissimamtobaleam,  et  superillam  ornatamde 
serico,quam  ponit  sacrista  antealtare  in  terra  super 
pui  vinare  extensam  cum  iJla  etiam  cum  qua  cooperta 
fuerat  crux ;  et  ipsa  cruce  sic  posita  ibi  per  papam, 
statim  8ui)diaconu8  flezis  genibus  a  parte  dextra 
crucis,  cum  manaunatenet  pedem  orucis^et  cnm 
alia  ejus  summitatem  cum  illa  tobaiea  de  serico. 
Cruce  vero  posita  per  papam,  papavadit  adcatlie- 
dram  nudam  et  bassum  sine  scabello  paratam ; 
et  ibi  sedendo  ealceamenta  deponit,  quee  sui  cu- 
bicuiarii  deponere  consueverunt,  uno  episcoporum 
cum  piuviali  suo  oooperiente  ea  ;  etnudis  pedibus, 
et,  mitra  sibi  deposita  cum  ohirothecis  in  manibus, 
vadit  quasi  ad  portam  regiarum  oapeliee,  comitan- 
tibus  eum  praedictis  d  uobus  antiquiohbus  diaconibus 
cardinalibus,  uno  a  dextris,  et  alio  a  sinistris  ;  et 
versa  faciead  altare  ibi  genutlectit,  indinando  ca- 
put  ad  terram  junctis  manibus  ;  et  hocfacit  tribiu 
vicibus,493  antequamperveniatadcrucem,  sur- 
gendo  et  progrediendo  paulisper  usque  ad  loenm 
ubi  crucem  posuerat ;  et  prostratus  ibi  ad  terram, 
ipsam  crucem  adorat  eam  deosculando ;  et  postea  suT' 
gens  revertitur  ad  cathedram  supradictam ;  et  ibi 
sedens  calceatur  aprfiedictiscubiculariis,  non  tamen 
sandalibus,  sed  quotldiauis  calceamentis. 

Nota  quod  doroinus  Gregorius  XI,  nec  non  dominus 
Urbauus  VlRomani  pontiHces  nunquam  voluerunt 
se  discaloeare  in  eathedra  prfledicta  prope  altarCi 
oredo  propter  reverentiam  altaris,  quia  ambo  de- 
voli ;  sed  in  illamagnacathedra,  etiam  nada,ionge 
ab  altari,  ubi  consueverunt  se  induere  m  soiemni- 
tatibns. 

LXXVII.  De  adoratione  crucis  ipsa  dte,  et 
communione. 

Postea  vero  omnes  cardinaies^discalceati  in  loeis 

suis  per  eorum  familiares,  nudis  pcdibus  vadiintper 

modnm  preBdictum  bini  et  bini  ad  adorandum  cra" 

cem  secundum  ordinemsuum,etterfleGtuDtgeDua; 

similiter  et  omnes  alii  ibidem  priBsentes  eodem 

modo  eadem  crucem  adorant.  Interim  vero  canto- 

rea  cantant  AgioSf  etc.,  vicissim  repetentes  Sanctus 

Deus,  Sancius  fortis,  etc.    Popuie  meus,  quid 


1319 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITORGIGA  OPERA. 


1320 


feei,  etc.,  et  alias  Antiphoaas,  prout  ia  Missali  Ro-  A  clicto,offerat  ipse  diacoDuscardinalispapiethuribU' 


manocootinetur.  Papaetiam  prasdictas  Antiphonas 
et  omnia  prsdicta  iegit  sedendo  in  cathedra,  dum 
ipsa  cruz  adoratur  per  cardinaies  et  alios.  Finita 
vero  crucis  adoratione,  sacrista  vel  alius  ad  hoc  de- 
putatus  eam  reponit  in  ioco  suosuper  altari,  et  pe- 
cuniamoblatamincrucis  adoratione  clericuscapei- 
lae  recipit  soia  hacdie,  quoniam  sua  est,  in  aliis  ca- 
pellanorum.  Ipsa  igitur  cruce  in  altariinter  faculas 
seu  cereos  coilocata,  dominus  camerarius  yel  vices 
ejusgerensaliamcrucem  portateztra  regias,  comi- 
tantibus  eum  clericis  camerteetcapellae  ad  adoran- 
dumaliis. 

Facta  ergo  adoratione  in  capella,  dum  illi  de  ex- 
tra  aliam  crucem  adorant,  papa,  lotis  manibus,  et 


ium,  manum  papsB  osculando  in  dandoetred- 
piendo  ;  et  papa»  ut  morisest,  ineeosat  tam  corpus 
Christi  quam  calicem.Deinde  papa  vadit  ad  coroa 
altaris,  et  ibi  lavat  aiiquantulum  digitos  cum  aqoa 
in  duobus  baciiibus  perunum  de  militibus  seudo- 
micellis  suis,velpernobliiorem  ibidem  praesentem, 
ipsum  juvante  prioreepiscoporum  qui  servit  inoffi- 
ciocapeiiani  ;  et  ipsa  ablutiooe  facta,  vadit  papa 
ante  medium  altaris  absque  confessione,  prout  di- 
ctum  est,inclinat  se  orans  et  dicens  In  spirilu  ku 
militatis^  et  erigens  se  vertit  se  ad  populum  diceni 
OrcUe  pro  me,  /y*a(res,etc.,  deinde  dicit  plana  voce, 
utmorisest,  sine  Per  omnia  sseeula,  etc.,et8iiie 
Te  igitur  ;  sed  absolute  incipit  cantando  Oremus, 


depositis  chirothecis,  quas  amplius  nou  resumit,  ^  prseceptis  salutaribus  moniti^eXc.^Pater  ft05ter,etc.; 


surgens  de  calhedra,  ibi  stando  resumit  preedictam 
pianetam  nigram  et  pallium  cum  spineliis  de  manu 
diaconi  cardinalis  qui  diut  Passionem  ;  et  sic  pro- 
greditur  ad  altare  sine  mitra  et  sine  confessione  con- 
sueta,  assistentibus  sibi  dictis  duobus  diaconiscar- 
dinalibus  ;  deindevadit  cum  cruce.luminaribuset 
incenso,  ad  armariolum,  seu  cophinum,  in  quo  die 
hesterna  fuit  caliz  cum  corpore  Christi  reservatus, 
Ita  exstitit  hactenus  observatum  tempore  Joannis 
XXII,  domini  Benedicti  XU,  domini  Clementis  Yi, 
domini  Innocentii  VI,  domini  Urbani  V,  domini  Gre- 
gorii  XI,domini  Urbani  VI,  Romanorum  pontifi- 
cum.  Qui  papametad armarioium  seu  cophinum  va- 
dit,  et  corpus  Cbristi  portat  ad  altarecumillatoba- 
lea  de  serico  coopertum  cum  uno  capite,  et  cum  alio 
quisibi  pendetsuperhumerum  sinistrum.  Licet  se- 
cundum  dominum  JacobumGaietani  juniorprsbj. 
ter  cardinalis  corpus  Christi  •  antiquitus  ad  altare 
portare  consuevit.  Accipiensigiturpapa  ipsumcali- 
oem  in  manibus,  prius  flezis  genibus  incensatum 
494  seu  thurificatum,  coopertum  quodam  panno 
nobili  desindoneseu  de  serico,  portatad  altare ;  et 
discooperto  calice,  recipitabinde  tamen  manu  cor- 
pus,  et  ipsum  ponitsuper  patenam,quamdiaconu8 
qui  dixit  Passionem  tenet  in  manu  ;  et ipse  diaconus 
corpus  Chrisli  cum  patena  offert  papee,  quam  papa 
suscipiens  collocatsuper  aitare  ibidem  extenso  cor- 
porali.  Postea  calicem  sacrista  prsesentat  pap» 
absque  lotione  et  tersione  propter  sacramentum,  ne 
aliquid  de  fragmentis  intus  esset,  et  nihil  dicendo 


et  quando  eritinillo  loco  ubi  &\c\i\iT  Sicut  in  c9\o 
etin  terra,  celebrans  accipienscorpus  Christi  elevat 
ipsum,itaut  possit  videri  a  circumstantibus,  et  io- 
continentireponiteumubiprius,  et  in  hue  PaUr 
noster  respondetur  Sed  libera  nos  a  malo  ;  sacerdos 
vero  sub  siientio  dicit  Amen^  et  statim  in  eodem 
tonosine  Oremus  dicithanc  Orationem:Lt6miiios, 
quxsumus,  Domine,  et  in  fine  respondetur  Amen. 
Et  tuncdiaconus  offert  pap8Bpatenam,ac  deinde 
papa  frangitHostiamconsecratam  secundumcooiMie 
tudinem,  ponens  de  ea  tertiam  particulam  in  cali- 
cem^  nihil  dicendo.  Sanctificatur  enim  vinum  noa 
consecratum  per  corporis  Domini  missionem.Poj 
Domini  etiam  non  dicitur,  nec  Agntis  Dei  cantatur, 
nec  pacis  osculum  datur,  nec  postcommunio  di 
citnr. 

Communicat  autem  solus  papaaine  ministriSjDoa 
ad  sedem  solemniter,sed  ibi  tantum  eo  dieaoteal- 
tare,ob  humilitatem  reverenUee^  et  passionis  Chri- 
sti ;  et  non  cum  calamo,  sed  cum  calice  sumit  sao- 
guinem;et  vinum  post  sumptionem  sanguinisinea- 
lice  funditur  per  sacristam,  vei  alium  episcopoo. 
qui  sibi  in  Missa  servit  ;  et  sumitur  cum  caiicein 
cornu  altaris,  et  ibidemcum  aqua,  inbacilibaspa 
unum  e  495  'Qi^^^us  vel  domicellis  portata,  larat 
manus.Et  deinde  depositis  ad  altare  spineUis,eoin 
quibus  firmatur  pallium  et  planeta,|vadit  ad  sedem 
altam  nudam,etibi  deponit  paramenta,  et  cum  mi* 
nistris  et  capellanis  ac  clericia  auis  dicit  Vesperas 
diei  praeteriti,  non  cantando,   aed  legendo,  etiam 


infra  dictum  calicem  ponit  sacrista.  Postea  prsedictus  D  Antiphonam  Calicem salutaris^cum aliis sequeotibas 


diaconus  cardinalis  offertpreedictum  calicem  cum 
mero  et  puro  vino;et  subdiaconus  offert  ampuUam  cum 
aqua  quam  papa  vino  commisceat,  nihil  dicendo 
etreputetquodistadie  emanaverunt  sacramentaEc- 
clesiee^videlicet  sanguiset  aquade  corpore  Christi. 
In  quibusdam  vero  ecclesiis,  secundum  dominum 
Jacobum  Gaietani,purum  vinumsine  aquaoffertur, 
ut  in  puro  et  forti  crudelitas  Judeeorum  reprsBsen- 
tetur  et  asperitas  passionis  Christi. 

Coliocato  autem  per  modum  consuetum  ad  latus 
dominici  corporis  [calice]  a  diacono  cardinali  prse- 


et  Psaimis,prout  suntnotatsein  Breviario  Romaoo. 
semper  sine  Gloria,  et  sine  Capitulo,  et  sine  Verso. 
Nec  incipit  Anliphonam  ad  Magnifieai  ipsepapSiMd 
omniadicuntur  legendo.Quibua  compietis,  didtor: 
Christus  factusestpronobis,eic,,ei  sine  KynetUH- 
aon,etsub  sUentio  diciturPatornosler.Et  notaqoed 
post  Christus  factus  ea /,etc.,  statim  papa  desceodit 
decathedra  magna,fet  vadil  ad  illam  ante  medioa 
altaris,et  nudam  cum  scabeilo  ;  etibi  geoibusflexis 
dicitPsaimum  MisereremeitDeuMteic.^quoeomjk- 
to  sine  Gloria  Patri,  dioit  Oremtis.  Be$piee,etL 


•  Id  patetez  antiquioribus  libellis  Ordinis  Romani»  quo  supra  retulimus. 


i3Si 


ROMANI  ORDINES,  —  XV. 


i3M 


Sciendum  est  enim  quodista  die  servit  papflB  in 
officio  capellani  unus  presbyter  cardinali3,videlicet 
ille  cui  papamandayit,veIcuipriordiaconorumcar- 
dinaliumex  prsecepto  papae  hoc  facere  commiserit. 
Episcopus  autem  cardinalis  servit,  si  papa  celebret 
hodie. 

Peractis  ergo  omnibus  8upradicti8,papacumplu* 
viali  rubeo  et  roitra  plana  praedicta,  comitantibus 
omnibus  cardinalibus  indutis  cappis  laneis,  duobus 
tamen  diaconis  cardinali  bus  antiquioribus  sibi  assis- 
tentibus,  uno  a  dextris,et  alio  a  sinistris,  vadit  ad 
dictam  fenestram  in  qua  consuevit  dare  indulgen- 
tiam  ;et  ibidem  in  praesentia  cardinalium  facitab- 
solutionem  more  solito  et  Benedictionem ;  postea 
dat  indulgentiam  populo  et  omnibus  assistentibus, 
videlicet  de  vii  annis  et  vii  quadragenis :  quam  in- 
dulgentiam  pronuntiatde  mandatopapaejuniordia- 
conus  cardinalis,  vel  illecuipapa  mandaverit.  Et 
posteaintrat  in  cameram  suam,  in  qua  pluviale  et 
mitram  deponit,  et  vestes  consuetas  recipit,  et  car- 
dinaies  absque  confabuiatione  ad  propria  rever- 
tuntur. 

LXX\lU,Deofficio  Sabbalisanctu 

Notandum  quod  die  Sabbato  sancto,in  vigilia  Pa- 
8ch8B,antequam  dominus  papa  veniat  ad  capellam 
seu  ecciesiam  proofficio  faciendo,  bisvenit  ad  fene- 
stram  pro  indulgentia  danda  more  solito  populo,sci- 
licet  de  manesemel,  etsero,cumvuIt  ire  ad  capel- 
lam  pro  officio  faciendo;et  qualibet  viceportatplu- 
viale  rubeumet  mitramplanametalbam  degarnello 
sine  aurifrisiis  et  perlis.  Ipsa  etiam  die  extrahilur 
ignis  novus  de  crystallo  vel  aliolapide,  etbenedici- 
tur  in  capella,pr8esente  doraino  papa,per  juniorem 
presbyterum  cardinaiem  sacris  indutum  vestibus, 
cum  cruce  et  aqua  benedicla  et  incenso,  legendo 
Orationes  sine  nota.Ignisbenedicitur  antequampa- 
pa  veniat  ad  capeliam. 

Hora  vero  debita,omnibus  praedictis  primocom- 
pletis,  ut  dictum  est,  papa  indutus  manto  rubeo  et 
cum  mitra  prsedicta  venit  ad  capellam,  cum  asso* 
ciantibus  cardioalibus  qui  suntibi  in  camera  cum 
eopr8esente8,cumduobusantiquioribusdiaconiscar- 
dinalibus  sibi  assistentibus^  496  "^  moris  est,  uno 
a  dextris,  et  alio  a  sinistris  ;  et  deposita  sibi  mitra 
per  diaconum  cardinalera  qui  est  a  dextris  ejus, 
flexis  genibus  orataliquantulum  ante  altare,  ubiest 
cathedra  cum  scabello  et  pulvioari  parata.El  facta 
Oratione  surgit  et  vadit  ad  sedem  suam  magnara 
quodampanno  nobili  coopertam  ;  etreposita  sibi 
jnitra  sedet.  Deinde  veniunt  cardinales  niore  solito 
ad  reverentiam  papae.  Qua  reverentia  facta,  junior 
diaconus  cardinalisqui  debet  benedicere  cereum, 
indutus  paramentisalbis,videlicet  an)ictu,superpii' 
cio  stricto,aIba,stoIa,tunice]  Ia,dalmatica  et  munipu- 
lcexit  regias  oapeliffi;et  praecedentibus  eum  roinislris 
cum  cruce,concomitantibus  eum  capellanis  et  can- 
toribus  et  reliquis  declero  et  populo,  vaditquasiad 
finem  capeilaB,et  recipitde  manu  acolytbi  velmini- 
stri  arundinem  trium  cubilorum  et  dimidii  cubiti, 
Patrol.  LXXVIU 


A  triplicem  candelamaccensamdenovo  igneilumina- 
tam  habentem;et  ibi  genuflf^cltendo  arundini,eleva- 
tis  paululummanibuscumarundine,  dicit  cantando 
Lumen  CAm^r.etrespondentibusomnibusaliis  Deo 
graHasiys^dii  quasi  ad  portam  regiarum  dictarum, 
et  ibi  secundogenuflectitetplussolito  manibusele- 
vatis  vocem  magiselevando  dicit  Ltimen  Christi ;  et 
omnibus  respondentibus  Deo^raf  uz5,po8tmodum  va- 
dit  usque  ante  altare,  et  ibi  tertio  genuflecUt,  et 
plus  elevatis  manibus,  elevando  vecem  magis  dicit 
Lumen  Christi;ei  omnibus  respondentibus  Deo  gra- 
tias,  posteaascendit  ad  pulpitum  adornatum,  et  ab- 
soiute  incipit  Benedictionem  cerei,  et  cantando  di- ' 
cens,ut  seqniiur yExsultet  jam  angelica  turba  ccelo- 
reim,continuando  ipsam  Benedictionemusquead  fi- 

Q  nem,et  tempore  debito  ponuntur  per  ipsum  diaco- 
num  cardinalem  quinque  grana  incensi  in  dicto 
cereo  ad  modum  crucis.Postea  tempore  debito  ac- 
cendatur  cereus  de  igne  novo  prfledicto,  prout  in 
rubricisin  dicta  Benedictione  positis  prsecipitur  et 
mandatur. 

Faota  igitur  Benedictionecerei^papadescenditde 
sede  illa,et  vadit  ad  revestiarium  longeab  altari  pa- 
ratum,  si  sit ;  alias  vero,  si  non  sit,  ibidem  calcea- 
tur  sandalia.IegendoOtiam£^t7ec/a,qu8e  debentesse 
alba  cum  periis,quiaea  non  mutat.Deinde  induitur 
omniornatusuoquadragesimaliviolaceicolorisysci- 
licet  albaabsque  pararoentis,cinctorio  etsuccincto- 
rio  albi  coloris,  pectorali,  fanone,  stolacom  perlis 
(et  islanon  mutat),tunicel]a,dalmaticavio1acea  (in- 

Q  terd um  vestes istas duas propter  taedinm  exspoliandi 
et  induendi  Komanipontificesconsueveruntportare 
albi  colorisyverumtamen  totum  stat  in  beoe  placito 
eorum),pIaneta  violaceo  per  diaconum  cardinalem 
quifecit  Benedictiouemcerei,  stantem  in  alba  tan- 
tum  cum  stola.  Et  postquam  papa  chirothecas  in- 
duerit,omnescardinaIes  paramenta  sua  recipiunt, 
videlicet  episcopi  cottam,  amictum  latum,  et  plu- 
vialia,  sed  planetas  violacei  coloris  recipiunt  ;  et 
etiam  ipse  diaconus  cardinalis  qui  induit  papam. 
papa  induto,induit  sibimet  planetam  violaceam, 
sicut  etaliidiaconi  cardinales;subdiaconus  veronon 
planeta,sed  tunicella  alba  utitur  in  toto  officioetin 
Mi$sa,utmagis  sitcompositus  et  expeditus  ad  le- 
gendum  lectioncs,  et  alia  quee  sibi  illa  die  agenda 
incumbunt.  Omnibus  497  P^^Amentis  receptis,et 

"  mitrapapaeprffidictareposita  per  dictum  diaconum 
cardinalem,  recipit  annulos,  scilicet  pontificalem  et 
minorem^de  manu  episcopi  vel  presbyteri  cardina- 
lissibi  in  ofHcio  vel  in  Missa  de  libro  servientis. 
Deinde  papa  processionaliter  vadit  ad  sedem  suam 
magnam  praedictamlongeaballari  cum  silentio,as- 
sistentibus  sibi  duobus  diaconis  cardinalibus  pra- 
dictis  antiquioribus.  Hoc  saneinteliigas,si  induatur 
in  sacrario  seurevestiario,ibidemetiam  sic  proces- 
sionaliter  vadit.Quod  si  papa  induatur  in  ipsa  ca- 
thedra  et  non  in  revesliario,  ibidem  eliam  sedet 
duobusdiacouiscardinalibuset  presbytero  cardinali 
sibiin  officio  et  Missa  servienti  ante  eumsupersca- 

42 


13S3 


APPENDIX  AD  S.  GREGOWT  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


isii 


bellaSyUt  moris  Gst;aliis  vero  diacoDibiis  cardinali- 
bus  aote  altarein  loco  solito  sedentibus.  Similiter 
et  omnes  alii  cardinales  sedent  in  locis  suis,  prout 
est  consuetum. 

Postea  unus  declericis  capellaeseu  acolylhis  vadit 
adpulpitumnudum,ubidebetesseliberEpistolaruin 
paratus  ad  legendum  lectiones  :  et  absolule  sine 
titulo  incipitetlegit  lectionem  In  principio  Deus 
creavit  coBlum  et  terram,  etc,  et  ipsa  lectione  finitai 
sipapa  velit,  GrsBcus  diaconus  legit  eamin  Greeco. 
Quia  completa,  papa  in  praedicta  sede  stando,  ac 
deposita  ei  mitram  per  diaconum  cardinaiem  sibi 
a  dextris  as3istentcm,dicit  Ormus;  etdiaconuscar- 
dinalis  qui  est  a  dextris  papae  immediate  dicii Fle- 
ctamusgenua  ;  deinde  aiter  qui  esta  sinistrisdicit 
Levate;ei  posteapapa  dicitOrationem  quio  competit, 
et  reUqua  6unt  etlegunlur  proutin  Missali  seu  Ordi- 
nario  sunt  notala. 

LXXIX.  Si  papa  velit  ordines  facere.velcardinaUs 

consecrare. 

Notandum  vero  si  papavelit  aliquos  ordinesface- 
re^etaliquos  de  cardinalibus  hacdieconsecare,iste 
modusobservandus  est.Priraoleclaprima  prophetia, 
fiuntminores  ordines  in  sede  praedicta  ;  et  lecta  se- 
cunda  prophetia  alii  ordioes  acoljthntus,  prout  in 
Pontificali  domini  Guillelmi  Durandi  continefur. 
Verumtamen  EccIesiaRomanaistum  modumobser- 
vare  consuevit,  quod  lectis  xii  pro])hetiis  minoros 
ordinesdistribuuntur,  etdicto  novies  Kyrie,  eleison 
cum  iitaniis.proutin  Missalicontinetur,  et  Glo7'iain 
excelsis  Ueo  deoantato.ante  primam  Coliectamordo 
subdiaconatusdistribuitur;etultimus  ordinatusle^it 
epistolam.DistribuUs  ergominoribus  Ordinihus,et 
etiam  subdiaconatu,  lectis  Orationibus,  Epistola, 
Graduali,usque  ad  ultimum  Versum,  vel  AUelNia, 
prout  notantur  omnia in  ordinatione  diaconi  et pre- 
sbytericardinaiis.Tuncarchidiaconusproesenteteos 
papae.CeBtera  qnsere  in  loco  suo.  Sciendum  tamen 
quod  diaconi  cardinalessecundumordiufmsuumin 
principioOrationum  dicendarum  per  papam  dicnnt 
FLectamus  geiiua,ti  eliam  Lernte ^in\ia.  raodumhe- 
sternum  in  rubrica  declaratum.  Omnes  vero  aliae 
lectioneslegunturpercapollanos  p.ip»  superplioiis 
tantum  «uper  rochettis  indutos  ;  quibus  lectis, 
loclor  post  finemsuae  lectionisvadit  ad  osculandum 
pedem  papae. 
^BSL^^X.De  presbytero  cardinali  serrihitipap3B, 

Depresbjterocardinaliisto  die  servienteinofficio 
capeilani  sciendum  est  quodin  toto  officiohodiiTni 
diei  servit  papee  inofficio  capellani  unus  presbyler 
cardinalis,  videlicet  ille  cui  papa  mandaverit,  vcl 
alicui  prioremdiaconorumcardinaiiumcx  prnecepto 
papce  hoc  facere  commiserit,  videlicet  de  lihro 
quandopapadicit  dictas  Oraliones,post  quamlibel 
lectioncmtenenslibrumsupracaputsuum.elinaltari 
etiam  post  receptionem  paramentorum  tradit  papse 
annulos,scilicetpontifi(^alem  et  minoremin  eodem 
digito  ;  et  etiam  quando  papa  deponit  paramenta, 
ipse  presbjter  cardinalis  recipit  dictos  annulos  de 


B 


A  manu  papae,et  semperindandoetextrahendoosca- 
latur  manum  papse. 

Nota  quod  in  rubrica  ista  modernis  temporibus 
prior  episcoporum  velpriorpresbjterorum,  velsub- 
prioresin  priorum  absentia^semperpapae  serviunt  in 
dictoofficiocapeilani.Ita  vidi  egofraterPelrusAme- 
lii,SenegaIiensis  episcopus,  observari  tempore  do- 
mini  Urbani  quinti,  Gregorii  XI  et  Urbani  VI  Roma- 
norum  pontificum.  Completis  vero  Orationibus,  le- 
ctionibus  et  Tractis,  subdiaconus  tunicella  alba,  iit 
pricdicitur,indutus  vadit  ad  pulpitum,ubi  lectiones 
lectae  fuerunl;et  ibi  cantando  dicit  litaniam,  et  res- 
pondetur  sibiper  omnesqualibetvice,  verba  ipsius 
snbdiaconiet  ineadem  nola  repetendo.In  principio 
litanicD  papa,  deposito  pallio,  spinellis,  et  planefa, 
descendit  de  sede  preedicta  et  vadit  ad  cathedram 
coramaltari  paratam  cumscabelloetpulvinari.rai- 
tram  prsedictam  tenensin  capite;et  ibistatgenibus 
flexis,  quousque  perveniatur  ad  locum  ubi  dicitor 
Peccatores,  terogamus  audinos. 

Tunc  vero  papa  surgensvaditad  aliam cathedram 
longe  ab  altari  paratam,vel  ad  revestiarium,si  sit, 
et  depositisparamentis  violaceis  prsedictis^induitar 
ipse  papa  pararaentisalbiset  solemnibusper  diaeo- 
num  cardinalem  qui  Evangelium  est  diolurus  .QqI 
quidem  diaconus  paratus  dehet  esse  paramentisal- 
bis  quando  induit  papam  prout  eratin  cerei  Benedictio 
ne.Similiter  et  omnesaliicardinalesparamentaalba 
recipiunt.videUcetepiscopi  cardinales  cottam,  ami- 
ctum  Iatum,pluviale:presbyteri  vero  cardinalessini- 
litor,  nontamen  pluvinlia,  sed    planetas  recipiunt: 

C  diaconi  vero  cardinales et similiter  amictum strictuni 
tunicellam  etdalmaticam  recipiunt,et  omnesprslati 
pluvialia.  Quibus  paramentis  per  papam  receptis, 
imponitur  sibi  mitra  nobillset  solemnis,  et  recipit 
arabos  annulos  de  manu  presbyteri    cardtnaiis,  ot 
supra;etassistentibussibipraedictisduobnsan1iquio- 
ribus  diaconis  cardinaIibus,uno  a  dextris,  etalioa 
sinistris,vaditprocessionaliteradaltare;etvenieDdo 
occurruntei  trespresbyteri  cardinales  paratiietipse, 
ut  moris  est,  recipiteos  secundum  ordinem  sooD 
ad  osculumoris  et  pectoris.Deinde  vaditadaltare.. 
et  facit  confessionemsuammoresoHto^etposteao^ 
culatur  altare.et  librum  Evangeliorumin  principio 
Evangelii  dic*^ndi  in  Missa;  et  vertit  se  ad  diacooos 
499  cardinales,quimore  solitofaciunt  pirevereQ- 

D  tiam,ctpapa  per  ordinem  suuqi  cos  recipitados- 
culum  oris  et  pectoris;et  exinde  recipit  thuribultim 
demanudiaconiquiiliadiedpbetdicereBvang^linii 
Dominus  dePranciacardinalis  introduxitcoasQeto- 
dinem,quodcardinaIis,  quiservit  papae  prsseDtel 
thuribulum  cum  navicula  ;etpapa  ponit  incensna, 
etaltari  incensato  reponitur  sibi  mitra.  Ettooe 
recipit  diaconos  cardinalesad  reverentiam.etaltare 
incensat  more  solito. 

Postraodum  vadit  ad  sedem  suam,  ubi  stando 
absque  Introitu  dioit  KyrieeMson,  et  postea  sedet 
et  finito  noviespercantoresff|fKe  tflet!sofi,papa§o^ 
0it;et  deposita  sibi  mitrs  perdlaoonnm  oardtaialai 


l^sil 


hOM\Nl  ORfilNES.  —  XV. 


131« 


qui  stat  adextris,incipit8olemniter  (?/or?a/iiex(!^Z5f5  A 
Deo.  Ei  tuncpulsatur  magna  campana.Quo  canlato, 
surgit^  et  mitra  deposita,  ut  supra,  dicil  Paxvobis; 
etrespondentihuSomnibus  Etcum  spiritu  fuo  dioit, 
Oremus.DeuSyquihanc sacratissimam  noctem,  etc. ; 
quaOratione  tinita,  subdiuConusdicitEpistolam^et 
iminediate  Epistoia  finitaidem  subdiacoiius  inclinando 
se  aliquantuium  ante  papam  dicit  cantando  plana  voce : 
AnHuntiovobisgaudiufnmagnumfVideliceiAlleluia,ei 
nihileirespondetur,  etvadlt  ad  osculandum  pedes 
pap».QuofaotOySiatimsurgit,etiUesubdiaconu8V6i 
capellanus  pap»  alta  voce  incipit  semel  tantum  oo« 
ram  papacantando  ^l/dtiia;  et  papa  stando,etroiira 
deposiiayipsum  A  Ueluia  cautando  ier  incipitisecunda 
vioe  altius,  et  in  tertia  allius  vocera  elevando ;  ei 


LXXXII.  De  incensditione  et  communione. 
Postea  recipit  thuribulum  cum  incenso  de  manu 
acolythi;  et  ofFert  papoe,  et  itsemet  diaconus  ponit 
incensum  infra  thuribulum  osculando  manum  papa^, 
et  tradit  papas  preedictnm  thuribulum,osculando  ma- 
num  ;  et  semper  caudam  thuribuli,  ubi  sunt  annuli, 
teneat  in  manu  dextera,  et  capit  prope  ignem  in 
manu  sinislra ;  etsicpaparecipic  et  incensat  altare, 
ut  morls  est.  Et  exinde  ipse  diaconus  cardinalis  re- 
cipit  thuribulum  de  manu  papse,  semper  manum 
ejus  osculando  in  tradondo  et  recipiendo.  Quo  re- 
cepto,  incensat  papam  ter ;  et  tradito  thuribuloaco- 
lytho,  parat  sibi  planetam  et  pAlliura  cum  fano 
Postea  incensat  altare  et  presbyterum  cardinalem 
quiipsodieservitpapflB  ;Deindeduosdiaconos  car- 


quaiibeivice  immediatepostpapamchorumrepatii  ^  dinales  antiquiores  quipapne  astiterunt  in  Missa  ; 


oaniando  ipsum  A  Heluia.Quo  A  lleluia  ter  cantato^ut 
prflemiliiiur,duooanioressolemnitercttntantVersum 
Confitemini  Domino ;  deinde  cantatur  iractus  Laudate 
Dominum,  omnes  gentes.  Quo  finito,  recopto  prius 
munipulOfdiaconus  cardinalis  de  manu  capcllani  sibi 
servientis  de  mitra  vadit  ad  oscuium  pedis  papes  ; 
deiude  revertatur  ad  altare^  ubi  more  solito  recipit 
librumEvangeliorumflexisgexubusosoulandomedium 
aliare.Quolibrorecepto,pars  illa  ubiest  crucifixus 
stetantealtareversuspapam ;  etihidem  stando  ali- 
quantulum  inciinatus ad papam,  sic  semper  tenendo 
prfedictumlibrum  ante  pectus  suum,  petit  a  papa 
summissa  voceBenedictionem.  Quahabita,  vadiiad 
Cvangcliumdicendum^  Ad  Evangeliumvero  istadie 
nonportantur]uminaria,sedincensumtantum.Quo 


posiea  alios  diaconos  cardinales  ;  deinde  regem,  si 
sitibi;etposteaepiscoposcardiQaIes  et  presbjteros 
cardinales,  etalios  pra^latos  paratos,  prout  in  aliis 
Missis  fleriestconsuetum;deindepapam,proutmo« 
ris  est  tautum  [/!/.,  tamen]  in  hac  Missa.  Dieitur 
PraBfatio  Te  quidem,  Domine.  omni  tempore,  sed  in 
harpolissimumnocte.eic.  ;  eialiadicunturprout  in 
Mis«ali  continentur.  Kt cum  papa dixerit  loco  debito 
Pax  Domini  sit  semper  vobiscum  respondetnr  Et  cim 
spir it u  tuo  :sed  AgnusDei  non  dicitur,  nec  pacis 
osctilumdatur.  Vcrumtamendicit  papanihilominus 
illam  Orationem,  Domine  Jesu  Christe  qui  dixisti 
apostolis  luis  :  Pacem,  etc,  nec  Communiodicltar, 
sed  immcdiate  papa  descendit  ab  altari,et  vaditad 
sedem  suam,  comitantibusduobus  dlaconis ;  etdis' 


1 '    -  —  ^  rt  I   -'         -  -  -     —  ,  -- 

Evangeliofinito^portaturilleliberEvangeliorumper  ^' conus  cardinalis,  factis  tribus  circulis,  bina  vice 


subdiaconumad  osculandum  papae,  ut  moris  est ; 
et  papa  stando  dici  t  Z)omtHus  t;o6i5Cum,etc.  ,diaconus 

vero  revertitur  ad  altare. 

LXXXI.  Quodnon  dicitur  Credo,  nec  Offertorium 
Notandum  tamen quod Credo in unum nec  Offerto- 
riumdicitur  in  Missa  preeseQti,  nec  fit  sermo  ;  sed 
extraciischirotechislavatmanus,deindemoresolito 
vaditad  altare  :  etdeposita  sibi  mitraper  diaconum 
cardinalem qui dicit Evangelium ,  extensa  tobalea de 
auro  super  altare  per  acoljr  thos  et  per  sacristam,  idem 
diaconusextenditcorporaliainmedioaItaris;etepl- 
Bcopus  non  cardinalis^  sed  sacrista,  portat  calicem 
500  ^^™  pjxide  hostiarum  et  parvo  cochleari, 
coopertum  velo  serico,  et  paratcalicem  cumtribus 


vertendo  se  ante  medium  altnris,  patena  cum  cor- 
porc  Christi  clevata  ante  frontem  nd  partem  dex- 
tram,  et  in  tertia  ad  sinistram,  et  tunc  tradit  Hos- 
tiam  cum  patcna  flexis  genibus  subdiacono  ipsam 
pap(e  deferendam  more  solito.  Et  postea  idem  dia- 
conus  rccipitmoresolitocalicemcum  sanguine,  et 
facit  tribusvicibus  circulum,  et  portat  papce  ad  se- 
dem  ;et  ipse  ibi  stando  solemniter  communicat;  et 
post  diaconum  sacrista  episcopus  defert  calicem  va- 
cuum  coopertum  cumnobili  pannoserico  in  mnnu 
dextra,  et  in  sinistra  papilionem  cum  fistuln  ei  tribus 
punctis,  quam  traditpresbytero  cnrdinali  qui  servil 
papse  ;  et  post  eum  venit  ncolythus  cum  vinnteriis 
501  ^^  duobus  a  tnxeis.  Et  papn  Fanguinem  cum 


Hostiis,uoamprosacramento,  etduasproproba;  et  D  cnlnmosugit;  et  slntim  diaeonos  corpus  Christi  de 

mnnu  papae  recipit,  et  post  eum  subdiaconus.  Quo 
recepto,  dictus  diaconus  cardinalis  portat  cnlicem 
cum  sanguinc  adnltare,  etibidem  deipso  sanguine 
cum  ipso  calaino  sugit  ;  et  postea  dat  subdiacono 
rcsiduum  sanguinis  ;  etpostca  recipit  pcrfusioncm 
papre  de  manu  cardinalis  portantis,  prout  est  fieri 
afias  consuetum. 

Nolandum  tamen  quod  cum  papa  ponit  corpus 
Chrislr  in  ore  diaconi  cardinalis  qui  cum  ipso  com- 
municat.  nondebeteum  recipere  ad  osculum  oris, 
ut  in  aliis  diebus  fieri  solet,  quando  in  sede  com- 


inpapee  prsesentia  faciiprobam  de  vino  et  de  pane 
et  fundit  viaum  in  calicem  tantum,  quantum  durai 
cretulua  bostiae,  et  post  aquse  Benedictionem  ponit 
cum  cochleari  tres  guttas  aquGe  ;  et  tunc  fncit  pro- 
bam,  etponitpatenamcumhostiasnper  calicem;et 
tuncpraedictusdiaconus  cardinalis  recipltcumcanda 
manipuli  patenam  ipsam  cum  hostia, et  olTert  papae 
nihil  dicendo,  sed  osculatur  manum  papae  ;  postea 
offcrtcalicem,  faciendo  tribus  vicibus  crucem  cum 
calice  super  altare,  tenendo  ipsum  cum  arababus 
mantbus  per  medium,  nihil  dicendo. 

•  Eadem  vox  infira,  non  semel^  in  cap.  85. 


I3S7 


APPENDIX  AD  S<  GREGORII  MA6NI  LITURGIGA  OPERA. 


1518 


municat;  necetiamipse  diaconus  cardinalis  debet  A  f&citplicari  paramenta  mimde  ethoneste ;  et  cardi- 


subdiaconom  post  receptionem  sanguinis  osculari, 
pro  eoquod  in  ista  Missa  non  datur  pacis  osculum, 
ut  supra  dictum  est. 

Gommunione  autem  facta,  et  omnibus  prffidictis 
expletis,  papareposita  sibi  mitra  sedet,  et  cautores 
cantantAntiphonamA/i«/tita,(i{/«2tiuz,a/^Ztiia.Qua 
caotata,  cantaturPsaimus  Lati/ia^eDomtntim,  omnes 
^enfes,  etc.jCum  Gloria  Patri,  etc..  et  in  fine  reite- 
ratur  Antiphona  prsdicta.  Capituium,  Hjmnus, 
Versus  non  dicuntur  ;  sed  immediate  subdiaconus 
stans  corampapaincipitcantare  Antiphonam  Ve»- 
pereautemSabbaii;ei  ipsa  incoipta,  papa^  deposita 
mitra,  cantando  incipit  ipsam  Antiphonam,  et  canto- 
reseantantipsamcantandousqueadfinem ;  et  pos- 


nales,  paramentis  depositis  in  cappis  ianeis  reas* 
sumptis,  ad  domos  proprias  revertuntur. 

LXXXIII.  Quando  papa  non  celebrat  ip$a  die. 

Item  si  in  ipsa  die  Sabbati  sancti  papa  nou  facit 
officium,  quia  Romani  pontifices  noa  consuevenint 
facereofficium,istemodusesttenendu8.  Primo  igi- 
turdominuspapavaditaddandumiDdulgentiampo- 
pulo,  et  in  reversione  audit  parvam  Missam  secre te, 
inquanondicitur  A/[e<«ta,  quia  consuevit  esse  de 
Missis  votivis,  nisi  diceretur  de  die.  QuaMissafinita, 
interimvaditad  dandum  indugentiam.  Iterim  exi- 
tinguuntur  omnia  luminaria,  et  excutitur  de  lapide 
novus  ignisper  magistrum  capellae  ;  et  junior  pres- 
byter  cardinalis,  indutus  sacris  vestibus,  scilicet 


tea  canutur  psalmixnMaanificatioiiim  cum  Gloria  g  an,iciu,  8tola,alba,  manipulo,  etpluviali  cummitra 


Pa(rt,etc.,  et  in  fine  reiteratur  dicta  Antiphonaper 
cantores.  Et  omnia  prssdicta  debet  dicere  in  sede 
papa  stando,  legendo  cum  ministris.  Quibusfinitis, 
papa  surgens  desede  vadit  ad  altare,  etibi  deponitur 
sibimitra ;  et  versafaciead  populum  dicit  Dominus 
vobiscum ;  et  respondetur  Et  cum  spiritu  /tio.Postea 
dicit  Oremus.  Spiritum  nobiSy  Domine.  Deinde  versa 
facie  ad  populum  dicit  Dominus  vobiscum ;  et  responso 
^/WfiKptn/a^tio^papa  vertit  se  ad  altare,  etdiaco- 
nus  cardinahs  qui  dixit  Evangelium,  versa  facie  ad 
populum  dicit  Ite  Missa  est,  cumduplici  Alleluia ; 
et  respondetur  etiam  cum  duplici  Alteluia  Deo 
gratias,  Deinde  papa  facit  more  solito  benedictio- 
nem.  Qua  Benedictione  facta,  presbyter  cardinalis 
qui  servivitin  Missa  demandato  et  auctoritatepap» 


albaetsimplici,ipsum  ignembenedicit  cum  ministris 
suisindntis  superpliciis,proutin  Missall  eonUnetor. 

Sciendum  tamen  quod  si  ille  qui  facit  officium  sit 
cardinahs,  ille  benedicit  ignem,  et  debet  esse  indo- 
tussacris  vestibususqoe  ad  casulam  exclusive,  loco 
cujusportat  pluviale,  et  cum  cruce  aquabenedicta 
et  incenso,  legit  omnes  ilias  Orationes  sine  caotu. 
Quibus  lectis,  deponit  pluviale,  et  recipit  casulam 
sive  sit  cardinalis,  sive  non. 

Notandum  tamen  quod  quicunque  facit  officium  de- 
bet  esse  indutus  paramentis  violaceis  vel  Indii  co- 
loris  :  diaconus  vero  et  subdiacoaus  albi  coloris. 
Consueverunt  interdum  etiam  prsBlati  tuDicellam  et 
daimaticam  portare   albi  coloris,  et  casulam  Indii 


pronuntiat  indulgentiam  de  septem  annis  et  septem  ^  coloris.  Sandalia  debent  esse  alba,  et  non  mutantar 

necstola,  necmanipulus.  Indutus  igitur  praelatus 
qui  facit  officium  sedet  snper  cathedram  suam  ooo- 
pertam  faldistorio ;  et  data  indulgentia  perpapampo 
pulo,  secunda  vice  papa  venitad  capellam ;  et  facta 
Oratione  aliqualiter  ante  altare,  et  surgens  ascendit 
adcathedram  suam,  iadutus  prout  erat  quanco  in- 
dulgentiam  populo  dedit ;  et  ibisedet  cum  mitra;  et 
duodiaconicardinalesanteeum,  et  presbjter,et  qm 
servit  sibi.  Indntus  igitur  praslatua  cum  ministrisnif 
ut  supra,  sedet  diaconus  qui  debet  legere  Evaoge- 
lium  ;portatarundinemtricubitem  cumcandelisa^ 
censis  de  novo  igne,  et  cum  duobus  acoljthis  cam 
candelabris  etfaoulis  accensis.Et  subdiaconuspic- 
cedit  eos  bajulans  crucem  ;  et  sic  pergunt  omnes 


quadragenis. 

Hic  notaquodsi  papa  facit  officium  ut  prsemitti- 
tur,  inccBptoPsalmo  Magnificat  descendit  de  cathe^ 
dra,  et  sine  mitra  thurificat  altare,  nec  ultra  rever- 
titur  ad  praedictam  cathedram,  sed  ibimet  in  altari 
dicit  orationem  Spiritum  nobis,  Domine, 

Quibusomnibusperactis,papa  sibi  reposita  mitra 
totus  paratus,  cum  omnibus  cardinalibus  etiam  pa- 
ratis  et  cum  mitrisin  capitibus,  et  secundum  ordi* 
nemsuum  processionaliter  gradientibusyassistenti- 
bus  tamen  sibi  duobus  diaconis  cardinalibus  anti- 
quioribus,  uno  a  dextris,  et  alio  a  sinistris,  prasce- 
dentibus  subdiacono  paratocumcruceetcapellanis 
omnibus  superpliciis  indutis,  cum  cereis  accensis 


vadit  adfenestram,  5OS  in  qua  indulgentiapopulo  D  quasi  503  Qsque  ad  finem  capellie ;  et  ibi  alU  vocc 


consuevit  dari ;  etibipraesentibusomnibuscardina- 
libusparatis  ;  facta  Benedictione  solitaperpapam^et 
data  indulgentia  popnlo,  omnibus  praesentibus  car- 
dinalibus  et  aliis  prielatis,ut  supra,videlicet  devu 
annis  et  vii  quadragenis  per  unum  cardinalem  ut 
supra,  sicut  veneruntprocessionaliter,  etiamomnes 
sic  revertuntur.  Deinde  intrat  cameram  suam  cum 
cardinalibus,  etcum  eoremanet  solusdiaoonus  qui 
dixil  Evangelium  pro  j  uvando  ipsum  dominum  papam 
ad  deponendum  paramenta,  et  alii  extra  cameram 
deponunt.Quibus  depositis,  papa  recipit  vestes  albas 
delana  in  hacdie  portari  consuetas.  Sacnsta  vero 


diaconus  dicitLt«men  Christi;  etrespondebitchonis 
Deo  groHas ,  etfleotitgenua ;  et  iterummagis  appio- 
pinquatad  regias  capellsB  ;  et  iteram  flectit,  altios 
intonando  Lumen  Ckristi  /respondentibus  iliisl^ 
^ra^tas.Intratcapellametvaditadcereum  paschaie 
cum  dictis  ministris,  et  ibi  super  pulpitum  ineipit  ab- 
solute  Exsulleljam  angelicaturba,etc.,  petanspnos 
a  papa  Benedictionem. 

Finita  cerei  Benedictione,  prout  in  Missali  Roma* 
no  continetur,diaconusdepomtdalmaticamalbi60' 
loris,  et  unus  derious  vel  de  cantoribas  iegit  ledio- 
nem  primam,  consequenter  onouaes  alialegmitar  per 


i^.>:  .~r 


.  * 


■*  .. 


i329 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


1330 


clericos  autper  cantores  ;  et  prffilatas  legit  omDes  A     DataBen6dictioiieperpapam,Taditaddandunim- 


in  cathedra  sua  sedendo  cum  mitra. 

Orationes yero pralatus  legit  in  cathedrasua  can- 
tando,  non  in  cornu  altaris,  et  sine  mitra ;  et  unus 
de  clericis  suistenet  sibiante  librum,  etipse  versa 
facie  ad  altare  legit  Orationes.  Lectis  igitur  xii  pro- 
phetiis,papasurgit,  et  vaditantemediumaltari8,et 
flectitgenua ;  etprffiiatusaccumbitsuper  faldistorio 
8U0,  ubi  cousueveruntstareprflBiatiquandofaciunt 
officium  antepapam.luterdumvidi  quod  descende- 
runt  de  illo  loco  magis  inferius  ex  latere  dextro  pa- 
p8B.  Dehocnonestjus.lpsisveroprostratis,  subdia- 
conus  vaditad  pulpitum,ubi  lectas  fuerunt  lectiones, 
etcaQtantlitaniam:etcumperventumfu6ritadillum 
locum,  Peccatoresterogamus,  audtnoSiiilequifacit 


dulgentiam  populo,comitantiba8  eardinalibas^dein- 
derevertitur  ad  cameram  saam^etdeponitparamen- 
ta,  et  recipit  ohlamydem  cum  capaceo  de  scarletto 
albo,  qaibusutiturperistam  Octavam  inola8ive,Tel 
saltem  usque  ad  Dominicamin  albis  postprandiam, 
sed  melius  est  quod  portet  per  totam  diem,  cum 
quibus  etiam  vadit  ad  mensam  et  ad  Missam  in 
capella  sua. 

LXXXIV.  In  die  sancto  PascKm  d$  offUio  Missm  ru- 

brica. 

Dominicainfesto  Paschae  Missa  tantam  mandatur, 
neque  est  sermo;  sed  audita  bono  mane  Missa  parva, 
dominus  papa,  indutus  pluviali  albo  cum  mitra  aa- 
rifrisiatacum  perlis,vadit  ad  dandumindalgentiam 


officium  surgit,  etdeponit  paramenta  violacea,  et  n  populo.Deindevenitadcapellam,a880ciantiba8eum 


etiam  ministrisui  recipiunt  albi  coloris,  et  mitram 
pretiosam,papasemperaccumbentesupercathedram 
suam  ante  medium  allaris  ;  et  cum  cantores  inci- 
piuntprimum  fi^i/rie^  W^i^on,  papa  surgit,  etibimet 
cum  duobus  diaconis  cardinalibus  et  prselato  qui 
facit  officium,  qui  stare  debeta  latere  sinistropape 
cum  8uisministris,facitconfes8ionemmore  solito; 
et  facta  confessione  faciens  officium  ascendit  ad  al- 
tare,  et  paparevertiturad  cathedram  suam  ponens 
incensum  inthuribulo  ;  etincensatoaltariincensa- 
tur  ipse ;  et  praeiatusproceditad  Missam.  Et  dumin- 
cipitur  Gtoriainexcelsis  Deo,  papadeponit  pluviale 
rnbeum,  etstolam,  et  mitram,  qu8B  onmia  debent 
essesine  periis ;  et  subdiaconuB,  vel  ille  qui  custodit 
prsedicta  cum|mitra  consistoriali  cum  perlis  .Sacrista 


cardinalibus  tuno  praBsentibus  secandum  ordioem 
suum  ante  eum  gradientibus,  assistentibus  ei  dao* 
busdiaconis  cardinalibus  antiquioribas,  unoadex- 
trisy  etaiio  asinistris  ;  subdiacono  craeemportante 
ante  papametantecardinales.  Gamaatempapaest 
in  capella,  statim  vadit  ante  altare,  abi  debet  esse 
cathedra  puivinari  parata ;  et  reposita  sibi  mitra 
per  diaconum  qai  est  a  dextris,  genuflectit,  et  ibi 
aliquantulum  orat,  at  moris  est. 

Deindesibi  mitra  reposita,  vadit  ad  aliam  oathe- 
dramlonge  ab  altari  paratam,  etibi  sedet ;  et  faota 
ei  reverentiasolita  per  cardinales  et  alio8pr«Uito8, 
papa  incipit  more  solito  alteTertiam,  quam  didt  ipie 
legendo,etcapellanicum  cantoribusante  eamipaam 
cantando.  Qua  finita,  papadicit  Orationem,etprior 


vero  velejus  socius  tradit  pluviaJe  album  de  samito  ^  episcoporum  tenet  ei  librum  saper  caput  suam,  at 


cum  aurifrisiis  de  perliset  cumcordonibu8;et  diaco« 
nus  qui  stat  a  dextris  papse  induit  papam ;  etdum 
incipiiur  GloriainexcelsisDeo,  parvse  campanaede- 
bent  pulsari,  et  eliam  illa  magna  consistorialis,  et 
papa  dicit  Gloria  in  excelsis  Z>eo,  cum  cardinalibus 
sibi  assistentibus  ante  ad  modum  circali.  Omnia 
alia  fient  prout  in  Missali  Romano  continentur. 

Notandumqued  lecta  Epistola,  subdiaconus  qui 
ipsam  legitdebet  venire  ad  preBlatam  quifacitoffi- 
cium  ;  etversafacieadipsum  aita  vocedicitil nnun- 
tio  vobisgaudiummagnum,  videlicet  A//e2iita;etin- 
continenti  praBlatus  surgit^  et  deposita  mitra  dicit 
Alleluia,  et  tribus  vicibus  incipit,  semper  vocem 
exaltando  in  qualibet  vice. 


duoacolythicantantjBene«ftcamta  Domino^Ueluiat 
alleluiaf  etc.  Deinde  papa  sedet,  et  subdiaconus  cum 
uno  de  cubiculariis  oalceat  sibi  sandalia^et  ipsepapa 
interim  iegit  Otiam  dilecta,cum  iUis  Orationibus,  etc. 
Deinde  lavat  manus,proatcon8uetam  est,  et  sacris 
aiiis  induitur  paramentis.  Similiter  et  omnes  car- 
dinales,  secundam  ordinem  suum  et  seoandam 
quod  eis  competit,  alba,  etiam  reoipiunt  parm- 
menta. 

Quibus  paramentis  rBceptis,  imponitur  papffi  mi- 
trasolemnis ;  et  deinde  assistentibus  praBdictisduo- 
bus  cardinalibas,  uno  a  dextris,  etalioa  sinistria,  et 
prior  episcoporum  eum  associante  et  pnecedente 
qui  ipsa  die  servire  sibi  debet  de  libro  et  aliisquflB 


Recepto  igitur  corporeetsanguine  Domini  nostri  D  sibi  competantinofficiocapellani,  processionaliter 


Jesu  Christi,  faciens  officium  remanet  super  cornu 
dextrum  altaris  ;  etsubdiaconuspapeBincipitAoti- 
phooam,  Vespere  autem  Sabbati,  etc,  ante  papam; 
et  summus  pontifex  504  iQcipit  dictam  Antiphonam 
deposita  mitra,  et  ponitincensumin  thuribulum  ;et 
ille  qui  facit  officium  thurificat  ante  altare ;  et  can- 
tato  percantores,  faciensofficiumdicitCoUectamin 
cornu  altaris  praediclo,et  nonpapa  ;  et  semperstat 
sine  mitra  in  sede  sua  dum  dicitur  CoUecta.  Aliqui 
Romani  pontifices  consueverunt  stare  per  totum 
Magnificat  sine  mitra.  Nota  quod  in  ista  Missa  non 
dicitar  Lmtatus  sum. 


cum  cruce»  incensoetseptemfaculisvadit  adaltare 
et  veniendo  occurrunt  ei  tres  janiores  presbyteri 
cardinales  parati ;  et  ipse,  at  moris  est,  recipit  eos 
secundum  ordinem  suumadosoulumoiisetpecto- 
ris.  Deindemoresolitofacitconfessionem  suamante 
altare,  et  alia  qu8B  in  ahis  solemnibus  Missis  sunt 
fieri  consueta.  Deinde  vadit  ad  sedem  suam,  ubi 
stando  dicit  Introitum  Missa,  ei  Kyrie,eteison  cum 
cardinalibus.  505  Deindesedet,  et  sic  proceditur 
in  Missasecundum  quod  alio  tempore  est  'regulari- 
ter  fieri  consuetum. 
Notandnm  qaod  inhac  MissapostA/^e/uta  etVeiv 


1S31 


APPENDIX  AD  S.  GREGOMI  MAGNI  LlTDt.GICA  OPERA. 


1332 


sum  £7oii/lMmimoaniaturper  cantorei,  ei  inoipitur  A 
per  eosdeni,  noD  per  papam.  Sequentia   Victimx 
paMchalilaudi8,ei  infine  reiteratur  il2/e/t/ui. 

Notandum  quodistadienonfitsermo,  sedimme- 
diate  finito  Evangelio,  diaconus  qui  assistebat  a 
partesinitra  dicit  Confiteor  Deo,  eto.,eipapa  more 
soliio  dai  Benedictionem  absque  pronuntiatione  in- 
duigentiao.  In  fine  Mi8S8Bdebetdari,quandocunque 
non  est  sermo.  Data,  benedictione,  papa  dicit  Credo 
in  unum  Deum,  eto.  Item  nota  quod  inveni  io  spatio 
libri  extra,  quodlicet  nonfiatsermo,tamen  dioilur 
ConfUeor,  ei  daiur  induigentia.  Notandum  etiam 
quod  sacrista  hodieponit  mitras  preiiosaset  soJem- 
nes^upercornu  sinisirum  altaris,  et  semper  in  aliis 
diebns  proeessionalibus. 

iiem  noiandum  quod  paulo  ante  inchoationem  g 
prnfaiionis  duo  diaconi  cardinaies  ultimo  electi  va- 
duntretro  altare  ad  similitudinem  seu  repreesenta- 
tionem  angeiorum  monumentum  eustodientium  ;  et 
ibi  morantur  ereoti  versa  facie  ad  populum  usque 
ad  iatonationem  Agnu$  Dei,  Quo  inoepto,  redeuni 
ad  loea  sua  pristina,  ei  non  ante.  Notandum  vero 
quod  ciim  papa  dicii  inchoationem  Paler  noiter, 
Peromniaiil^la8(eculorum,noiire%pondtiuvAmen; 
sed  immediate  dicit  Oremuit  Prmceptis  ialutanbui, 
Pater  noiter,  etc.  In  fine  respondetur  Sed  libera  nos 
a  maloeiPax  domini  dioitur,  ei  omnia  alia  quas  in 
alio  tempore  dici  soieni ;  etdioitarl0/a/iii  ium,Par 
ier  na%ter.  £t  istodie^^papa  communicai  in  sede  sua 
ioIemniter,ut  moris  est.  Notandum  etiam  quod  sa- 
orisla  debet  portarehodie  ire8caIices,magnumpro  ^ 
Missa  :  alium,  oum  quo  papa  bibit  Yinum ;  ieriium 
pro  eommunione.  Parai  etiam  oustodiam  deaura- 
tam,  et  totHosiias  parvas  quot  sunt  necessariae. 

LXXXV.  De  eommunione  diaconorum  cardinalium 
et  aliorum  prsslatorum. 

Da  communionediaconorum  cardinalium  ei  alio- 
rum  preBlaiorum,  olerieorum  eilaioorum,  soiendum 
esiquod  istadie,  sidominus  papa  celebrat,  omnes 
diaQoaicommunicantinoapellapap«,necnonetno- 
tarii  et  capeliani  ipsius  domini  papae,  ac  cierioi,  ei. 
laioi» 

Noia  de  pace  danda  ut  sequitur  immediate  post 
papam,  oujus  contrarium  reperitur  in  CwremoDiale 
domini  Jaoobi  Gaietani ;  sedisiemodusplus  placet 
mihi.  Scilioei  quod  papa  data  paoe  priori  episcopo- 
rum  oardinalium  qui  servit  papsa  in  Missa,  imme-  0 
diatelpapa  dat  pacem  diaoonis  cardinaIibu8,dempto 
illo  qui  legit  Evangelium ;  eiille  recipit  statim  posi- 
quam  habuii  in  orecorpusChristidemanu  papsB.Ei 
data  paoe,  papaascenditmagnamoathedram,  asso* 
ciantibus  diaconis  cardinalibus  seoundum  ordinem 
suum ;  ei  iiie  qui  dioii  Evaogelium  flectit  genua,  et 
reoipit  patenam  cum  corporeChrististando  pedes, 
eteameievat,tenendoipsamambabus  manibus  ele- 
vatis  quasi  ad  suos  oculos,  et  vertiise  ad  partem, 
dexiram,  506  ^^  ^^  veliet  dicere  Dominui  vobiscum, 
et  per  eamdem  partem  revertituTi  et  veriit  se  simili 
iftodo  adi  parleiii  •inisiram  ( el  gaAufleeiiii  et  iradii 


subdiaoonoeiiamgennflecienii,  qui  poriateampape 
cum  corpore  Christi.  Ct  recipii  calicem  discooper- 
tum,  ei  facit  simili  modo  circulum,  ei  portat  pap« 
Christisanguinem. 

Recepio  ergo  corpore  Christi^  aooepto  a  papa  oi- 
oulo  pacis,  revertitur  ad  altare  cum  calice  ;  et  ibi 
oum  caiamo  sugit  modicumde  sanguineChristi,  et 
dat  subdiacono  etiam^  et  osculatur  eum  ;  quo  facto, 
recipitcum  descensus  est,  quia  episcopus  sacrista 
qui  servit  papa  ponit  Hostias  consecratas  iotra 
coppam^  etnoo  diaconus  cardioalis,  cum  ienaoulis. 
Bt  ita  vidi  servari  ego  Petrus  episcopuR  Oloyceniis 
tempore  domini  BonifaciilX,  lonocentii  VI,  Grego- 
rii  YI,  Joannis  XXIII,  et  Martini  V,  ei  iempore  quo 

cum ienaouhs  de  auroUostias  consecratas,  et 

ponii  iilam  in  ooppam  magnam  deauratam  ad  hoc 
dedioatam  ;  ei  eodem  modo  facii  circulum  ;  etiic 
iradii  subdiacono,anibobu8  genuflecieniibus.Quaa 
subdiaconus  portatpapae,etsemperante  papam  te- 
net,quousque  omnes  communicaverini;ei  diacoDOs 
remanet  in  altari,  tenendo  cummanu  sinisirasuper 
cornu  dextrum  altaris  calicem,etcummanudextra 
fistulam,  cum  qua  dai  ad  bibendum  omnibus  qui 
communioaveruntde  manu  papae  de  ChrisUsaD- 
guine,  dicendo  ouihbet :  Sanguiidomini  noitri  Jesu 
Chriiti  custodiat  animam  meam  [Leg.  iuam]  in  ti- 
tam  ceteinam,  amen,  ei  osoulaiur  quemUbet. 

Notaodum  quodprimo  oommunicanidiaconicar- 
dioales  juxtaordinemprioratus  sui  biniet  bini,Ti- 
delicetposldiaconumetsubdiacoQum ;  secundoca- 
peliani,  audiiores,acolylbi«oum  coitiselftuperplidis 
bini  et  bioi.  Noiaquodpapaoseulaiurtantumaiodo 
cardinaiesqui  oommunicaai  hodie,  einullum  aliun 
in  diota  oommunione.Terlionoiariicumcappisia- 
neis,  ei  poBnileniiarii  ;  quario  barones  et  miiilei 
juxtaordinem  suum,depositis  mantellis  etcapuceis; 
uitimo  quicuuque  voiuerit  vere  conlessuset  poeoi- 
iens.  Notaetiam  quod  quiUbeiquicommunicatcoD- 
suovii  oflerre  aliquid  super  aliare  posiquam  com- 
munioaverit  (  ei  totum  illud  est  sacriai»  ei  oapalla- 
norum.  liem  nota  quod  quihbei  poat  sumptionem 
Christi  saoguinis  debet  bibere  modicum  de  yioo 
oum  oalioe  de  manu  saorist»  vel  acolyihi  caUcem 
ieneniis. 

Notandu  m  quod  dominus  noster  papa  hac  die  nos 
consue  vit  lavare  digitos  oumTino,  nec  vinum  sumere, 
proui  oonsuevit,  postquam  oommunioavit  subdiaco- 
num,  sed  tuno  postquam.omnescommunicaveriat, 
nec  iia  parum ;  nec  subdiaconiis  non  bibit  vinum, 
nisi  postquamomnesoommunicaverini  ;et  eoquod 
si  aUquid  de  oorpore  Christi  in  paiena  remaoeret, 
soluspapa  debet  sumere  ;  et  si  aliquid  de  sanguioe 
Christi  in  calice,subdiacoQUs  debeisumere.  Etpost- 
quamomnescommunicaverint,Tenitconfe8sorpap£. 
sisit  episcopus  ;quod  sinouesset,  unus  aliusepi- 
scopus  de  dorao  papas  portat  calicem  coopertum  cax 
oapitetobaleffideauro,etaUocapite  pendente  super 
humerum  sinistrum,  proui  moris  esi  ;  et  antiquior 
aooljrthorum  posiipsum  apiseopumbijukt  tapullii 


■f" 


1333 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


1334 


oum  vino  et  aqua,  etduabustaxeis^coopertas  cum  A  vertuntur.  Etpapa  recipit  capuceum  et  chlamydem 


panno  illo,  cum  quo  cooperitur  pallium ;  et  episcopus 
proedictus  per^ii  cuui  dicto  aoolytho  ante  papain, 
et  subprior  507  episcoporum  abluit  parvam  taxeam 
de  aurocum  vino  ;  deiudeiMfundit  vinum  super  di- 
gitos  papffi,  et  dictam  perfusionem  digitorum  idem 
subprior  portatad  aitare,  quam  bibit  diacouus  car- 
dinalia  cum  subdiacono,  prout  consuetum  est.  Con- 
fessor,  abiuto  caiice,  infundit  vinum^  et  acoiythus 
aquamintra  calicem,  genuflectentibusantepapam ; 
etdominuspapaabiuitos^etsumitvinumcumcalice 
prasdicto ;  et  ^i  aiiquid  remauet  subiiiaconus  sumit  su- 
peraitare.  Deinde  papalavatmanusinmagnisbacili- 
bus  de  auro ;  quibus  lotis,  papa  uccedit  ad  aitare,  et  sic 
perficitMissam  suam.iNotaquod  omais  homo,  cu- 


de  scarletto  albo,  quibus  utitur  per  totam  Octavam, 
et  sic  vadit  ad  mensam.  Acolythi  vero,  etclerici,  et 
sacrista,  plicant  iila  paramenta,  et  hodie  comedunt 
cum  papa,  auditores  a  latere  dextro,  508  pnmo 
unus  auditor,  secundo  unus  pu^nitentiarius,  et  sic 
per  ordinem  ;  a  iatere  sinistro  primo  subdiaconus, 
secundo  unus  commensaliis,  qui  est  magister  palatii, 
vei  unusaliusy  tertio  unusacolythus.  et  sic  deinceps. 
Et  datur  piper  in  coliatione  post  prandium. 
LXXXVI.  De  secundis  Vesperis  eadem  die. 

In  secundis  Yesperis  papa  venit  cum  pluviali  albo 
et  mitra  aurifribiata  consistoriali. 

LXX.WII.  De  diebus  Lunea  et  Martis  Paschm. 

Item  die  LunsB  nec  die  Martis  non  est  sermo, 


juscunque  conditionis  et  status  existat,  qui  sit  vere  ^  nequeMissapapalis,  necpapa  veoitad  Vesperas  his 


confessus  et  vere  poBuitens  cordecontritus,  absque 
licentia  episcopi  «  plebani  vel  alierius  majoris,ho- 
die  potestreciperecorpus  Christi  de  manibus  papae. 
Notandum  quod  buticularii  pap»  debent  portare 
tres  vei  quatuor  magoas  quartas  vinipurietoptimi 
procommunione.  Vinumvero  quod  remanettam  in 
magnisMissisquam  in  parvispapalibus,  semperest 
sacristffi;  etcum  omnescommuuicantes  sanguinem 
sumpseruntfdominusdiaconusdatfistulamseucala- 
mum ad sugendum  ab  utroque  capite  subdiacono, et 
posteacalicemadsumendumillud  quod  superestde 
sanguine  Christi.  Quibusfactis,  diaconus  plicatcor- 
poralia,  ettobaleamsuperaltarepositametiamamo- 
vet.  Deinde  papa  veniente  ad  altare,  mitram  idem 
diaconus  deponit  ei  et  postmodum  ad  locum  redit. 


duabus  diebus,  sicutfacit  in  Nativitate  Domini,  ex  eo 
quia  non  est  Missa  papaiis ;  nec  venit  ad  Vesperas, 
nec  est  sermo. 

LXXXVIII.  De  die  Sabbati  in  Albis  rubnca. 
SabbatoprimopostPascha,  quod  dicitur  inAlbis, 
antiquitus  consuevit  celebrare  coram  papa  prior 
episcoporum  cardinalium,velaliuscardinali8,  licet 
papadecommunicursuhac  die  ceiebrareconsuevit. 
PerliciturigiturMissaquomodocunquedicaturusque 
d^dAgnus  Dei.  Quodicto,paranturcardinaIes  secun- 
dum  modumsuum,  si  papa  non  celebret,  et  in  or- 
dine  paramentis  suis  alois,  et  dicitur  Agnus  Dei,  per 
dominum  papam  cum  cardinalibus  caeteris,  tam  pras- 
latis  quam  aliis  ;  et  postea  servitur  Missa  more  con- 
sueto.  Scieudum  quod  ista  solemnitas  non  fit  nisi 


et  papaconQpIet  Missam  suam,  etdiaconus  dicit  Ite  C  quando  dantur^  agnus  Dei,  videlicetin  primo  anno 


Missa  est,  cum  dupUci  ^//f/Mia.Deinde  data  Bene- 
dictione  per  papam  more  solito^  episcopus  cardinalis 
qui  servit  papae  de  libroinmissa  pronuntiat  Indul- 
gentiam  de  mandato  et  auctoritate  papae  vu  annorum 
el  vii  quadragenarum.  Qua  indulgeutia  pronuntiala, 
papa  totusparatus  utin  Missa  fuit,  prrecedeutibus 
ejus  capellanis  portantibuscereosaccensos,  deinde 
cruce,  etoranibus  cardinalibus  paratis  ut  in  Missa 
fuerunt,  etcum  ministris  suis  secundum  ordinem 
suum  corameo  binisetbini8incedentibus,juniori- 
bus  tamencardinaiibussecundum  ordinem  suum 
pruecedentibus,  et  duobus  diaconibus  cardioalibus 
quiei  in  Missaastiterunttunccumeoassislentibus, 
vadit  ad  fenestramaddandumpopuioindulgeutiam 


et  in  septimo.Quodsipapacelebret,  tunc  cardinales 
et  praelati  omnes  induunt  se  paramentis  albis  ia 
principio  Miss«B,  ut  in  aliisMissis  papalibusestcon- 
suetum  fieri.  Si  autem  alius  celebrat  coram  papa, 
sive  sit  cardinalis,  sive  prselatus,  nullus  debet  se 
parare,  quousque  fueritdata  paxomnibus,  et  facta 
communione  in  altari  per  celebrantem.  Notandum 
quoque  quod  in  hac  Missa  non  consuevit  esse  sermo, 
sed  sola  Missa  mandatur,  nec  habet  Vesperos  prsBy 
cedentes  papaies. 

LXXXIX.  De  his  quce  debentfieriin  eodemSabbato, 
quando  papa  non  celebrat, 

Sciendum  tamenest  quod  quando  papa  non  cele- 
brat,  illa  die  audita  parvaMissa,  ipse  venit  paratus 


devnannis  ei  vu  quadragenis.  Deinde  modo  proi-  D  cum  pluviali  plano  albo  cum  aurifrisiis  tantum,  et 


dicto  vadit  adcameramsuam,  ubi  debetessecathe- 
dra  cum  scabeilo  parata  ;etcum  papa  venerit,dia- 
conus  qui  ei  servivit,traditis  priusanuulisepiscopo 
cardinali  quiei  de  libro  servivit,exuit  ipsum  domi- 
num  papamomnihusparamentissuisquoeproMissa 
dicendasumpserit,  et  per  ordinem  dat  papae  ad 
osculandum  stolam,  fanum,  crucem  pastoralem ;  et 
cum  omnia  paramenta  deposuerit,dictusctiacouus 
cardinalis  paramenta  deponit,  etomnes  cardinales 
recipiuntvestesquotidianas,  et  sic  ad  propria  re- 

•  Id  obiervatum  ob  legem  commuDioDii  paschalisi 

In  propria  otijuiquo  icolNla  lumi&dto» 


mitra  alba  cum  periis  consistoriali  ;  et  illadie  servit 
papffi  prior  presbytcrorum  cardinalium  cum  super- 
pliciis,  amictu  lato,  et  pluviali ;  prespyter  etiam, 
sedcum  pIaneta,etnonpIuviali  ^diaconicardinales 
cum  amictu  stricto,  superpliciis,  tuniceUa,  et  dal- 
matica  ;  et  509  omnes  alii  praelatietiam  cumplu- 
viali ;  et  sic  veniunt  cum  mitris  ad  papam  ;  et  ez- 
tracta  mitra.coram  papa  genuflectunt,  etipse  cuih- 
bet  ponit  in  mitra,  quam  tenet  in  manu,  aguus  Dei 
duo.  Quibus  sic  receptis,  osculantur  genu  dextrum 

b  Yide  supra,  capi  61  ^  initio* 


1335 


APPENDIX  AD  S.  GREGOHIl  MAGNI  LITUUGICA  OPEKA. 


1336 


papeB,  el  revertuntur  ad  locasua^  etdeponuntpa- 
ramenta,  reassumendo  nappas  ianeas.  Similiter  et 
alii  prielali  veniunt  parati  ad  recipiendum  agnus 
Dei,  non  tamencum  mitris  in  capite,  sed  in  manu 
easdeferunt,  nec  genudextrum  osculantur ;  alii  vero 
non  induti  pedem ;  c»teri  pr®lati,  et  omnes  alii  qui 
adeum  veniuntproaccipiendo  agnusDei,  dextruin 
papae  pedemosculantur,  etnon  genu ;  etiamsiesset 
rex,  immediate  post  cardinalem  venit  ad  recipien- 
dum  candelarum,  cinerum,  palmarum,  agnorumet 
cereorum  ad  talia  seu  consimiies  actus  pertinentium. 
Et  danturduo  agnusDeicuilibet  praBlato;  aliisvero 
unum  taui  clericis  quam  iaicis. 

Notandumtamen  quod  antequam  prior  presbjte- 
rorumcardinaliumrecipiatparamenta,recipitpacem 
aprsBlato  celebrante  ilia  die  coram  papa,  et  dat  pacem 
papee  ;  etipsa  data,Yadit  adparandumse  proutest 
dictum, 

EtsciendumquoddominusClemenspapaVI,pon- 
tificatus  suianno  7,annoDomini  1350,  dedit  cuilibet 
cardinali  tres  agnus  Dei,  iicettempore  domini  Joannis 
papse  XXIIet  Benedicti  XII  non  esset  consuetum  dare 
nisi  duo  cardinalibus  et  praelatis,  aliis  vero  unum. 
Datis  omnibus  cxistentibus  in  capella  infra  regias, 
papa  abluit  aliquantulum  manus  suas  in  cathedra. 
Postea  cantaturpercantores  Postcommunio,  etfini- 
tur  Missa.  Deinde  Benedictione  facta  per  papam, 
praelatusquifacitofficium  Missfieilla  diedemandato 
papsB  pronuntiat  indulgentiam  vii  annorum  et  vn  qua- 
dragenarum,quianonconsuevit  esse  sermoilladie. 

XC.  Quando  papa  celebrat 

Nota  etiam  quod  si  papa  celebraret^  quod  tamen 
modernis  temporibus  non  est  consuetum  fieri,  dantur 
agnus  Dei  loco,  tempore  et  modosupradicto.Prae- 
tereasciendumquodRomani  pontifices  non  consue- 
veruntfacereiliam  solemnitatem  in  hac  die,  necper 
se,  nec  per  alium,  nisi  in  primo  anno  suae  creationis  et 
in  septimo  anno,  etdeinceps  sic  de  vn  in  vu  annis. 
Et  beneverumquodinprimoannoin  propriapersona 
tenentur  facere  officiumhacdie.  Idemfecerunt  Ponti- 
fices  Urbanus  y,  GregoriusXl  inAvinione,  etdomi- 
nu8  Urbanus  VI  Romae  in  sancta  Maria  Transtiberim. 
Verum  quod  iste  dedit  etiam  post  prandium  agnus 
Deiomnivolenti,  et  misiteum  parionibus  regionum 
et  officiaiibus  Urbis  anno  Domini  1378. 

Sciendum  quod  anno  Domini  1378  dominus  Urba- 
nus  VI  Romae  in  ecclesia  sanctae  Mariae  Transtibe- 
rim,  in  secundoanno  suob  creationis  dedit,  quoniam 
inprimononpotuit,  quia  non  fueratante  electusnisi 
per  tres  septimanas;  et  eadedit  Dominica  in  Albis, 
non  Sabbato^  etceiebravit  in  pontiiicalibus ;  nec 
fuit  sermo  in  510^^^^^»  inquaistumritum  tenuit 
et  observavit.  Dicto  Agntis  Dei,  coopertoa  cum  uno 
velosericopulchrotenuissimo,  acessitcircamedium 
ecclesiae,  quem  antecedebat  subdiaconus  cum  cruco, 
cerofarii  seu  acolythi  cum  candelabris  ct  candelis 
accensis,  ubi  subdiaconus  incoepit  cantare  istum 

» 

«  Supple  altarif  vel  calic^. 


B 


A  Versum :  Sanctissime  Pater,  tsiisuntagni  novelli  qui 
annuntiaveruntw>his,aUeluia,modo  venerunt  adfon 
tem,  et  repleti  sunt  clarit  ite,  atleluia ;  et  choros  res- 
pondii Deo  gratias,atleluia.  Etiterum  secundoeum- 
dem  modum  tenuit,  cum  pervenit  ante  fores  capellfle 
seu  chori,  altius  inchoando ;  tertio  cum  pervenitante 
altare  papa  semper  sedendo  in  ca  thedra  sua  magna, 
eumdem  modum  tenuit,  sed  altius  inchoando,  et 
qualibet  vice  flectitgenua.  Etextensa  tobalea  super 
genu  papse,  praedictussubdiaconus,  flexis  genibus, 
semper  tenet  platellum  cum  agnus  ante  papam,  et 
papa  dedit  cuilibetcardinalitres,  et  cuilibet  prslato 
duo,  alii<  vero  clericis  et  laicis  unum.  Quibus  sic 
distributis,  lavit  manus,  et  perfecit  Missam  suam. 
Depositis  magnisparamentissacris^  reassumptisplu- 
viali  et  mitra  aurifrisiata,consistoriaiiterseditinfra 
cancellum  capellfle,  et  uaum  pedem  extra  regiaste- 
nebat,  etorani  venienti  dedit  unum  agniis  Dei;  el 
quilibet  osculatur  sibi  unum  pedem,  cardinales  et 
praelati  induti  ut  in  Candeiis. 

Post  prandium  vero  redditis  gratiis  venerunt  cubi- 
cularii  cum  magno  platello  cum  agnus  Dei,  etpapa 
dedit  servitoribus  et  familiaribus  suis  cuilibet  duos 
agnus  Dei.  Fuerunt  factiillo  anno  per  fratrem  Petrum 
episcopum  Senegaliensem  sacristam  xxiv. 

Sciendumquomododictus  frater  PetruBepiscopos 
fecit  dictosagnusbei.Primonamque  cera  mundaet 
albissimafuitpositasupraaltare  beati  Petri  apostoIL 
Deinde  sibi  tradita  per  clericos  cameree  et  per  ma- 
gistrumcereaepapaB.  Qua  recepta,  confecitillamdieai 
Q  cum  chrismateantiquoquod  remansit  de  annopne- 
terito.  Verum  quod  etiam  miscuit  cum  chrismate 
novo  proptermajoremdevotionem,  etimpressitiilam 
in  iilis  sigiliis  seu  formulis  ad  hoc  deditis  ;  deinde 
benedixit,  sicut  benedicuntur  candelae  in  die  Cand^ 
larum,  mutatis  vocabulis  ;demum  eos  immersitio 
aquam  benedictam. 

Prseterea  sciendum  estquod  papa  consuevi  t  defem 
albamplanetamsineparamentis etsine  aliquoauri- 
frigio,  omni  tempore,  sive  in  Missa,  sivein  Vespehs, 
vel  alias,  quandocunque  est  Missa  principaiis  et 
Vesperae,  etquandocunque  fuerit  processus,  et  veait 
ad  publicum. 

Geeterum  in  die  Jovis  sancta,  nec  in  die  Pascbft, 

nec  iu  vigiiia,  nec  in  Sabbato  in  Albis,  nec  in  festo 

j)  Natalis  Domini  consuevit  esse  sermo,  necin  Porifi- 

oatione  beatse  Mariae  virgmis,  necindie  Palmarum. 

XGI.  Defesto  Ascensiants  Domini  rubriea, 

In  die  Ascensionis  Domini  sermo  et  Missa  man- 
dantur,  non  tamen  Vesper»,  licet  papa  veniat  CQm 
pluviali  rubeode  samita,  et  mitra  aurifrisiataconsi- 
storiali;  etcardinalesetiam  debent  venirecum  plu- 
vialibus  511  ^^I>i  coloris,  et  Antipbonas  incipiuQt 
prout  est  in  aliis  Vesperis. 

Nota  quod  ista  die  possunt  et  consueverunt  fieri 
Processionesgeuerales,  etspeciales,  secundumquod 


I 


4337 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


1338 


Qecessilas  ezigit,  de  mane  antequam  papa  yeQiret 
ad  Missam. 

XCM.De  vigilia  Penteco8tes,de  Mitsarubnca. 

Iq  vigilia  Pentecostes,  si  papa  velit  celebrare  se« 
creteet  basselfissam  suam.ipsemetlegitlectiones 
omnes  illas,  proutin  Missali  Romanoscribuntur.et 
more  solito  facit  confessionem  ante  primam  leatio- 
nem. 

In  magna  Missa  papa  facta  reverentiaantealtare 
more  solito,papaasceaditad  magnam  cathedram, 
etsedet;el  tunc  legitur  prima  lectio,  etconsequea- 
ter  omnes. Ad  li  tanias  papa  flectit  genua  ante  altare, 
et  dumdicitur  Peceatores,  surgit  et  facit  confessio- 
nem,  nec  desceodet  ad  Orationes  ad  flectendum 
genua  sicut  inferius.  Item  sunt  Vesperie  mandat», 
et  potus  iu  aula,  in  quibus  papa  yenit  cum  pulcbro 
piuviali  rubeo  cumperlisetimagimbus,etcummitra 
pretiosa  et  solemni ;  et  cum  in  secundis  jVesperis 
venit,  simpliciter  veniunt  in  primis cardinalescum 
pluvialibus  rubeicoloris.  Blissaet  sermo  etiam  man- 
dantur. 

XCUl.De  primis  Vesperis  et  Matutinis, 

[n  primis  Vesperis  dominus  papa  incipit  primam 
Antiphonam,Hymnum,  et  illamad  Magni/icat.  Gar. 
dinales  vero  incipiunt,  alias  Antipbonas.  Incoepto 
semper  Veni,ereator  5ptrt<ti5,antepapamperunum 
de  capellanis;papa  relncipit  F^i;Creator  Spiritus, 
Quo  incoepto,papa  descenditde  sedesua^et  vaditan- 
te  cathedramcoramaltariparatam,etibi  genuflectit, 
et  stat  genibus  flexis  sine  mitra,  quandiu  canta- 
tor  primus  Versus  Hymni  per  eum  inccepti ;  primo 
Versu  iinito,  reditad  sedamsuam.Omniaalia  fiunt 
prout  in  aiiis  Vesperis  solemnibus  estjieri  consuetum 

In  Matutinis  qum  cantantur  de  sero  i>ona  hora, 
dominus  papa  venit  sine  mitraet  sine  pluviali.Ipse 
incipitMatutina8,etdat  illis  Benedictiones  inprin- 
cipio  lectionum,et  dicit  Orationem,et  nilplus. 

Notaquod  prslati  domini  stant  juztaeum,etaQ- 
tiquior  servit  sibi  de  libro  et  iQcenso  ad  ponendum 
in  thuribulo,  dato  quod  non  essent  ibi  iUi  majores 
iIIo,sive  protontarii,  aut  alii. 

XClV.De  of/icio  infesto  Pentecostes  rubrica. 

In  festo  Pentecostes,  si  dominus  papa  celebrat, 
ipse  incipit  Tertiam  cantando  Deus  in  adjutorium 
meum  intende. Aniequsim  recipiat  paramenta  ponti- 
ficalia^incipil  Hymnum  etAntiphonam,  post  quam 
acolythus  cantando  per  capellanos  et  cantores  ;  et 
papa,  deposita  mitra  per  diaconum  cardinalem  a 
dextris  assistentem,dicit  cantando  Orationem.  518 
Qaa  dicta,reponitur  eimitramin  capite  pereumdem 
diaconum  cardinalem,et  dicit  sedendo  Quam  dilecta^ 
etc.,et  iliasOrationes,  et  interim  calceatur  sandaliis. 
XCV.  De  Processione  et  Missa  ipso  die- 

Nota  q  uod  iQ  Processione  suQt  septem  candelabra. 
Postea  vero  Afissa  incipitur.Post  Alleluia,  videlicet 
8ecundum,dum  debet inchoari  per  cantores  Veni, 

*  Mendosus  locus,  qui  videtur  ita  restituendus  : 
Anno  Domini  \d90iprimo  pontificaius  domini  Bomfa- 
cii  /X,  in  die  sanctm  Trinitatis  celebravii  Cosmas,  sci- 


A  sanete  iSpf n/us,papa  descendit  de  sede  8aa,et  vadit 
ad  cathedram  coram  altariparatam;et  ibigenuflec- 
tit,et  deponiturei,  mitra,et  stat  ibiusque  tuiamoris 
dicitur.  Deinde  dumdebetincipi  prosa  sanctiSpiri- 
tus,papa  surgit  de  sede  8ua,et  ibi  stando,deposita 
mitra,etunusde  capellanis  cantando  coram  eoeam 
reincipit,et  papa  cantando  dicit  Sancti  Spiritus,  et 
sedet  deinde  quousque  prosa  sit  dicta.  Alia  fiunt  prout 
est  consuetum.  Sed  ista  die  servit  paps  in  officio 
capellani  prior  episcoporum  cardinalium.ScieQdum 
per  totam  istam  Octavam  quod  uiimur  paramentis 
rubeis,  etiam  de  Mercurii,  Veneris,  et  Sabbato  in 
Missi8,quantumcunque  faciamus  de  temporibus  Ipsa 
igitur  die  Sabbati,  si  papa  celebret  basse  et  secrete 
Missam  suam«antequam  faciat  confes8ionem,et  an- 

^  tequam  planetam  recipiat,.super  cornu  altaris  legit 
omnes  ilJas  lectiones  cum  litaniis,  prout  in  Missali 
Romano  continentur.Quibus  lectis^induit  planetam, 
et  facit  confessionem  more  solito,  et  dicit  Gloriain 
exceUis. 

XCYl.De  festo  sanctissimss  Tnnitatis, 

In  die  sancts  Trinitatis,quod  est  in  Octavis  Pen- 
tecostes,  utimur  paramentis  albis.  Sermo  et  Missa 
mandantur.Habet  Vesperas  praecedentes^non  tamen 
mandatas,licet  cardinalessint  indutiin  albis,etpapa 
cum  pluviali  rubeo  de  samito  et  aurifrisiata  mitra 
consistioriali. 

XCVII.  De  MatutinU  et  Missa, 

In  Matutinis  papa  oe  serocum  suis  pralatis  con- 
suevit  audire  etalia  facere  prout  in  aliis.  Quod  si 
G  dominus  papa  celebret  illa  die  servit  sibi  in  oCficio 
oapellani  prior  episcoporum  cardinalium. 

InMissanonfit  commemoratio  de  dominioaquam- 
vis^in  primis  Vesperis  et  Matutinis  fiat  nona  lectio, 
et  ad  Benedictionem  commemoratio,et  in  secundis 
Vesperis.IstudfestumprsedictumnonhabetOctavas. 
Nihilominus  si  veniet  in  festo  sancti  BarnabiB,  de 
Trinitate  faciamus^etnullamcommemorationem  de 
sancto  Barnaba. 

Notaquod  anno  Domini  1312pontificatu8  domini 
Bonifacii  VIII,Jn  die  sanctn  Trinitatis,  celebravit  * 

coram  in  capella|magna,513<]^AP^P^^i^^°^^^' 
benedispositus,  et  fuit  sermo. 

XCVIII.Z>e  feslo  corporis  ChrUH  rubrica. 
In  die  Corporis  Ghristi  sermo  etMissa  mandantur. 
D  Consaeyerunt  Vespera  prfleoedentes  mandari  de 
gratia  speciali  causa  devotionis,  et  tunc  papa  yentt 
cum  pulchro  pluviali  et  mitra  pretiosa  et  solemni. 
Quod  si  non  mandentur,  yenit  cum  simplici  de  sa- 
mito,  Quoquomodo  sit,  cardinales  yeniant,et  sunt 
parati  cum  paramentisalbis.etinchoant  Antiphonas. 
XCIX.  De  MatutinU  etMUsa. 
Matutinae  etiam  cantantur  de  sero,  et  papa  inte- 
rest  cum  chlamyde  sine  mitra. 
Si  fiuntprocessione8,episcopi  cardinales  induun- 

licet  cardlnaiis  Bononiensis,  de  quo  io  capite  ceotesi- 
mot 


1339 


APPENDIX  AD  8.  GREGORII  MAGiNI  UTDRGICA  OPERA. 


1340 


tur  pluYialibus,   presb^^teri    oardiQaies    plaoetis, 
diaooni  cardiDales  dalmatiois. 

In  Miasa  utimur  albis  paramentis,  iaquaservit 
papae,  si  oelebret,  prior  episcoporum  cardinalium 
in  ofiioio  oapellani.Quod  si  non  celebret,servit  sibi 
prior  presbyterorum  cardinalium. 

C.  DifestivUaiibus  qua  veniuntinfiHi  Octavat  Corparii 

Christi. 

De  festi  vitatibus  qu8B  inf  ra  octavas  Gorporis  Christi 
veniunt,  nihil  fit,  exoeptis  festivitatibus  beati  Joan- 
nis  HaptistflB,  Joannis  et  Pauli,  apostolorum  Petri 
et  Pauli.  Si  feslumsancti  Joannis  Baptistce  in  die 
festt  Gorporis  Ghristi  venerit,  nihil  de  eo,  sed 
in  orastinum  ceiebratur ;  et  Octavss  beati  Joannis 
BaptistcB  cadentes  in  Octavis  Corporis  Ghristi  in 
crastina  celebrentur,;et  tertia  die  fitcommemoratio 
saootlPauli. 

Item  nota  quod  anno  Domini  1382,  anno  quinto 
sanotissimi  in  Christo  patris  domini  (Jrbani  sexti, 
fesluin  beati  Barnabfle  apostoli  venit  die  Mercarii 
infra  Octavas  Gorporis  Cbribti  ;  et  nihil  de  eo  feci- 
mus.nec  commemoralionem,  nec  aliquid  ;necfuit 
consistorium,  sed  fecimus  de  Octavis  ;  et  ita  per 
totam;et  in  die  Veneris  fecimus  de  sancto  Barnaba 
post  Octavam.  Ita  factum  fuit  anno  1389.  Quod  si 
festum  bcati  JoanoisindieOctaveeCorporis  Christi 
veniat,f]atdesancto  Joanne  cum  commemoratione 
de  Octavis,  et  dic  Veneris  ^  celebreotur  Octavae. 

In  die  corporis  Chrisii  in  primis  Yesperis  non  fuit 
prfledictU8papa,quiapa88uscalculos;neocardinales, 
sed  patriarcha  Gradensis  confessor  sanotitatis  susb 
inmagnacapellafecitpercantoreBcantareVesp.eras. 
Quibusdictis  inoontinenti  etiam  solemniter  oanla- 
verunt  Matutinas,  anno  Domini  1392. 

Item  domini  cardinales  in  die  Corporis  Ghristi 

voluerunt  audire  magnamMissam  oumsermonein 

magna  oapella;  papaabsente,  oontra  mores  514 

RomansB  eoclesiffi.Cardinalesenim  necin  conciliis, 

nec  in  Missisdebentcongregarisinelicentiapapas. 

Dictam  Missam  celebravit  Cosmatus  cardinalis  Bo- 

noniensis.  Gaveatis  ne  trahatis  in  consuetudinem, 

quia|oontra  statumet  honorem  Romanipontifioisest. 

Gl.  De  rubricis  oum  viniunt  in  mense  Januarii,  et 
primo  ae  Cireumcisione  Domini» 

In  Giroumcisione  Domini  non  fit  aliqua  comme- 
rooratiO)  nec  de  Octavis,  nec  de  Sancta  Martina. 
TenethflBC  rubrica  perextravagantem  dominiCle- 
mentispaptfi  sexti,  qui  ordinavit  quod  non  tiat 
de  sanctis  aliquacommemorationeoin  duplicibus; 
sedquodlibet  festum  habeat  diem  suum,  prout  aiii 
sanctihabent. 

ItemnotandumquodaNativitaleDominiusquead 
Dominicam  QuadragasimsB  aunt  ad  minus  sex  Do- 
minicaB  in  officio. 

Item  ab  Octava  Epiphaniffi  usquead  Dominicam 

*  Hic  ritus  nostro  tempore  non  est  in  usu  ;  necun- 
quam  remittitur  Octava  in  diem  sequentem. 
^  Anno  Domlnl  1483)  pontincalu  Sixtt   IV,  Puri^ 

i^Mi^nii  toitmnUa^tmtiHm  inStfHatSiinix  Dminicam 


A  SeptuagesimfiB  suntquinqueofficiaDominicaliaseu 
quinque  Evangelia;  verumtamen  est  tantummodo  ud« 
historia  propria,  qusB  non  potest  transferri  in  se> 
quentes  Dominioas.Idcirco  advertendum  quod  azino 
illo,in  quo  non  est  nisi  una  Dominica  inter  octavam 
EpiphaniaB  et  Septuage8imam,nuIlo  modo  possumui 
facere  in  illa  Dominica  de  aliquo  aancto,  quantum- 
cunque  solemne  et  duplex  sit,  quasi  iUa  ponatur 
per  hebdomadam. 

Itemsoiendum  quodin  illoquo  aunt  tres  vel  qaa- 
tuor,  quinque  vel  sex  DominicaB,  et  sic  deinceps, 
inter  Octavam  EpiphaniflB  et  Septuagesimam,  ii 
festumsancti  Sebastianiautaanctorum  Vincentii  et 
Anastasii  Dominica  .venerit,  consueviniusiiacereds 
sanctis  cumoommemorationede  Dominicain  utris- 
|.  queVesperis,  novem  lectionee  in  Matutinis,  Ita  et 
in  festo  sancti  Antonii. 

CII.  Di  sancta  Agnete. 

In  festo  8anct8BAgneti8,  si  in  Dominica  venerit, 
fiatdeSancta  cum  commemoratione  deDominica, 
etnovemlectiones,  quando  sunttot  Domiuicas ;  m 
Octavaveiro  fiatde  Dominicacum  oommemoratione 
de  sancta. 

GIII.  De  Covversione  sanctHPauli, 

Item  Bciendum  quod  8i  Converaio  sanctiPauli  vs- 
nerit  in  Dominicajfiatdesancto  Paulo  cum  comme- 
rooratione  de  Dominioa,  nisi  veniret  in  Dominici 
Septuage8imifi,  quia  tuno  fieret  de  Domiuica  sioi 
commemoratione  de  Sancto  Paulo. 

Item  soiendumquod  illaB  EpistoIaB  Pauli  qusnos 
possuntlegi  in  Dominicisquwimpediuotur  proptsr 
^  foBtivitates  vel  propter  brevitates  hebdomadarum, 
debent  legi  et  distribui  per  hebdomabas. 

515  ^^V*  ^^  mense  Februarii,  De  Purifieatme 

beatCB  Uari»  virginis» 

Sciendum  quod  ai  festum  Purifiicationis  beatc 
MariaB  virgiuis  venerit  in  Dominioa,  fiat  de  festu 
cumcommemorationedeDominica.Notandumtamen 
quod  si  festum  transferetur  in  diem  Lunie^  et  fiat 
de  Dominica,  ex  eo  quod  est  Domlnica  qus  habet 
hostoriam  propriam,qu8Bnonpoteat  cantariettraoi- 
ferri  in  sequentem  Dominicam.  Idcirco  notaudum 
quod  omnes  Domioica)  a  Septuagesima  usque  ad  Doai- 
nicam  in  albis  inclusivehabenthistoriam  propriaD, 
idcirco  non  fit  de  aliquo  festo  in  ipaia  Dominicis. 

Sciendum  est  quodanno  Domini  1381,  aNatiTi* 
D  tate,  tempore  sanctissimi  domini  Urbani  leiti, 
anno  pontifieatus  suiquarto,  festum  Purificatioois 
veoit  in  DominioaSeptuage8im»;et|proptercoacu^ 
sum  et  devotionem  Romanorum  et  candelas  pe- 
tentium,  fuitordinatum  quod  candeleB  darentar,it 
quod  fieret  officium  de  Dominica,  et  non  debetta 
yirgine.  Sed,  salva  reverentia,  non  debuit  Oeii. 
quoniamfestumceditDominic£B,ettantum  valeot  ^ 
candelsB  die  Lunm,  quantum  die  Dominica. 

incidity  jussit  pontifex  in  diem  sequentem  tramfern, 
et  in  eodem  die  vetus  mfis  candelMrum  servatut  tf^» 
leate  Ja«obo  Maphvo  la  Diario  sMi 


1341 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


i34t 


Sciendum  quodannoaNativitate  Domini  1352»  in  A 
die  Cathedrae  sancti  Petri,  qu»  fuit  prima  dies 
QuadragesimoB,  scilicctCinerum,  domnus  Ciemens 
sextus  pontificatus  8ui  anno  10  in  Avinione,  in 
capeila  magna,  quee  est  in  palatio  apostolico,  ad 
perpetuam;reimemoriam,con8tituitetmandarifeci(, 
in  sermone  per  illum  qui  die  sermocinavit  coram 
dicto  domno  papa,  cardioalibus  et  aliis  prflelatis, 
quod  quandocunque  festum  veniet  ipsa  prima  die 
Quadragesimae,  quantumcunque  duplez,  quodhu* 
jusmodi  festum  ad  sequentem  diem  Lransferatury 
et  (ieret  deincepsTde  feria  illa  die  Cinerum. 

Anno  1388  pontiflcatus  domni  Urbani  sexti....in 
ecclesia  sancteB  MarisB  Transtiberim  fuerunt  factaB 
obsequiae  pro  imperatore.  In  Missa  papa  interfuit 
eum  cappa  laneade  scarletto  clausa  et  mitraalba,  ^ 
et  fuerunt  Lxxx  torticiac,  quas  camera  posuit  et 
duo  panni  de  auro.  Domnus  tulit  sententiam,  quod 
omnia  essent  sacrista),etsibi  de  jure  periinent.Ideo 
omnes  torticias  et  praedictos  pannos  reoipit^  sed 
ceram  dimisit  propter  cameras  paupertatem. 

Item  notaquod  anno  ejusdem  die  Mercurii  nona 
Februarii^  omnes  oardinales  qui  tunc  erant  in  alma 
Urbe,  sancta  Maria  Transtiberim  in  parva  capeila 
et  secrete  in  Missa  sua  communicaYeruntde  manu 
sua,  primus  domnus  cardinalis  de  Aien^onio,  Gra- 
densis  Minor  Teatinus^  Corsiensis  Agapitus  de 
Columna,  Aversanus,  Tiberinus  Praedicator,  Cister- 
densis,  Nucerinus,  Reatinus,  Desangro,  de  Petra- 
mala,  Neapolitanus,  Mesquinus  Prndicator,  Padua- 
nus  Augustinensis. 

518CV.  DeMemeMartii.  De  Annuntiatione  beatm 

Marim  virginii. 

Si  festumAnnuntiationisin  Quadragesima  veniat, 
nota  rubf icam  propriam  in  suo  loco. 

Nota  quod  hsBC  festivitas  venit  in  dle  Jovis  ante 
DominicamdeRoBaanno  Domini  1889,  neehabutt 
priinasVesperaB,  sed  indiepost  MisBam  cAlebratam 
in  sancto  Petro,8anctis8imusdominu8no6terUrba- 
nus  sextuB  sic  indutus  in  cathedra  lapidea  ineoepit 
8olemniterVe8pera8,eiiQCGBpitAntiphonampriinam 
et  Antiphonam  ad  Magnificat,  et  thuriftcavlt  altare 
semper  indutus  vestibus  BaoHs,  prout  in  Missa;  et 
mandavit  cardinales  quatenus  sio  starent  Induti, 
prout  fuerunt  in  Missa.  Dictis  vero  VeBperis,  ipse 
papa  et  oardinales  saora  deposuerunt  paramenta 
sed papain cathedraligneatet eardibales inoceperuDt  D 
Antiphonas  quilibet  in  loco  buo. 

Nota  quod  liaBc  festivltas  venit  die  Lunas  post  Do- 
minicamde  Passione  anno  Domini  1300  [09]  pon- 
tificatus  Bonifadi  papfls  anno  11,  et  non  habuit 
Vesperas  praecedentes  propter  magnum  frigus ;  sed 
die  Lunaeimmediatepost  Missam  fuerunt  cantat». 
Antiphonas  cantores  incosperunt,  et  papa  fuit  cum 
pluviaii  rubeo  sicut  in  Missa.  Cardiuaiis  Neapolita- 
nus  dixitMissam. 

CVI.  M  mens9  ApriH.  Deianeto  Mareo  rn^iea. 
Soletdutti  quod  si  MMulai  •«iioa  Mtr^i  tel  allodl 


veniat  in  Dominica  in  Albis  vel  infra  Octavas   Pas- 

chae,  tunc  nihil  iit  de  festo,  sed  transfertur  in  diem 

Lunne. 

CVII.  Demense  Maii,  De  Invetitione  sanetse  Crueis. 

Nota  quod  Inveutio  sanctaB  Crucis  eBt'  duplex 
ftistum,  et  habet  offlcium  proprium  ;  nec  fU  de 
sanotis  commemoratio,  sed  tolum  oriicium  iit  de 
Cruoe.  Item  si  praodictum  festum  cadat  in  aliqua 
Dominioa,  totum  officium  fit  de  feBto  cum  oomme- 
moratione  de  Dominioaj  ex  eo  quod  duplex  e8t. 
Ilistoria  potest  transferri  in  sequeutem  Dominicam, 

CVHI.  De  menseJunH  Dt  Dominicis  diebus  gme  v^- 
niunt  inter  Penteeosten  et  Adventum. 

De  Domioicis  quae  veoiunt  inter  PentecoBten  et 
Adventum  rubrioaeBt  exproBsa,  et  certus  numeruB. 

CIX.  Desancto  Bamaba  apostolo. 

Item  de  sancto  Barnaba,  quando  venit  infra  Oc- 
tavam  Corporis  Chrisii,  non  fit  de  eo. 

517  ^^-  De  Nativitate  sancti  Joannis  Baptistx. 

In  Nativitate  beati  Joannis  Baptiitae  Mtssa  et  ser- 
mo  mandantur.  In  primiB  Veaperis  venit  papa  cum 
pluvialirubeo  et  mitraconsistoriali ;  oardinaloB  ve- 
niuntoumpIuvialibuaaibi8,etADtiphona8inchoaot. 
De  sero  dominuspapaest  in  MatituniB.In  Missa  vero 
beati  Joannis^aptistae  non  fit aliqua  commemeratio, 
dato  quod  [Forsany  quodnonjcadat  in  Dominica, 
neo  dioitur  Gredo,  nm  oadit  in  Dominioa. 

Item  annoDominii389  festum  beatiJoanuisBat)- 
tistae  venit  in  Ootavis  Corporis  Christi,  qua  die  feci- 
mu8  de  sancto  Joanne  oum  commemoratione  de 
Octavis  in  utrisque  Vesperis,  Matutinisi  et  Missa, 
nonobstante  oonstitutione  domini  Joannis  pape  in 
oontrarium,  quam  ostendunt  oanonici|sancti  Petri. 

Item  inaequentifestoapostolorum  Petriet  Pauli, 
papa  celebrante  in  sancto Petro,  post  /le,  Missaest, 
antequam  recederet  abaltari,  veneruntdanderenBes 
antiqui»nudipedes  a  capitolio  usque  ad  altaroBancti 
Petri  siue  capuoeisi  oum  corrigiia  in  coiio,  et  unico 
simplioi  jupone,  oumoandelis  in  manibus,  petendp 
veniam  papaB,quiaexcommunicatierant|  ex  eoquod 
noluerunt  senatorem  reoiperequem  papa  poauerat ; 
nec  papa  voiuit  eos  audire,  sed  eommisit  summo 
poBnitentiario  ibidem  exiatenti,  quatenus  eos  absoi- 
veret  ;  et  jussu  papae  asoendit  ad  cathedram  lapi- 
deam  sancti  Petri  in  oapite  ecciesiae,  stans  tenendo 
virgam  in  mauibus,  dicendo  Miset*ere  mei,  Deus, 
atc,  pubhce  absolvit  eos  antequam  papa  discessO' 
rat  de  loco  suo. 

Item  ibidem  fecit  denuntiare  festum  Visitationis 
beatae  Mariae  per  illum  qui  pnedioaverat. 

Item  seounda  die  mensis  Julii  celebravit  idem  do- 
minuspapaMissam  primam  de  dioto  officio  Visita- 
tionis  in  sanctaMaria  Majori,  ubi  dedil  hac  die  per- 
petuis  temporibus  vu  annos  et  vii  quadragenas  de 
Indulgentiis. 

CXl.  De  Vigitiaapostolorum  Petri  ei  Pauli  rubriea. 

Item  in  vigilia  btator  um  apoBtoIor  um  Pttri  et  Paali 


1343 


APP£NDiX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  UTURGiCA  01>EiiA. 


1344 


facimus  de  sancto  Leone.  Missa  dicitur  de  Vigilia  B 
cum  commemoratione  de  sancto  Leone,  prout  dicit 
rubrica.  Vesperfle  et  Missa  mandantur. 

In  primisergo  Vesperis  Dominus  noster  venitcum 
pluvidiirubeo  pretiosoetmitrasolemni,et  cardina- 
lescumpluvialibuBrubeis,  et  inohoant  Antiphonas. 
Potus  debetessein  aula  de  sero.  Papa  est  in  Matu- 
tinis.  In  MissataniumdiciturunaOratio.  Tertiacan- 
tatur,  et  sunt  septem  candeiabra.  Omnia  alia  fiant 
proutin  altis.  Prior  episcoporumcardinaliumservit 
papflB  in  Missa. 

518  ^XII.  Demense  Juliu  De  Visitatione  beatsB 

Mari^  virginis. 

Secunda  die  Juiii  celebretur  festum  Visitationis 
beatae  Mari«e  virginis  totum  duplex  cum  commemo- 
rationedeapostolls.  Sunt  VesperflB  praBcedentes  et  d 
Missa^  quae  dicta  sunt  percardinalemBononiensem 
anno  Domini  1392  ex  ordinatione  sanctissimi  domi- 
ni  nostri  Bonifacii  papse  VIII,  ut  ponitur  ni  KaL 
tali  die. 

CXIII.  De  sancto  Martiale, 

De  sancto  Martiale  facimus  secundadiepostOota- 
vasbeatorum  PetrietPauli  apostolorum ;  et  in  cra- 
stinum  debetesse  Missa  defunctorumpro  *  fratribus 
et  Romanis  pontificibus. 

CXIV.  De  of/icio  prodefunetis  fratribus  et  Romanis 

pontificibus, 

Nota,  octava  die  istius  Julii  debet  fieri  officium 
defunctorum  pro  fratribus  et  Romanis  pontificibus. 
CXV.  De  sancto  Jacobo. 

In  die  saneti  Jacobi  apostoii  non  iit  commemo- 
ratiode  sanoto  Christophoro.  ^ 

CXVI.  Defesto  sanciorum  Proeessiet  Martiniani, 

Item  si  festum  sanctorum  Processi  et  Martinlani 
in  Dominica  venerit,  eodie  noncelebratur,  quiaof- 
ficium  proprium  de  eis  non  habetur;ideo  transfertur 
ad  diemLunflB.  Sabbato  veroinVesperisofficiumfa- 
cimus  deOctavasancti  Joannis  usquead  capitulum ; 
Capitulum  vero  dicatur  de  communi  apostolorum 
Hymnus  Exstulet;  Antiphona  ad  Magnificat,  GUh 
riosi ;  postea  fiat  commemoratiode  sancto  Joanne, 
et  de  Dominioa,  si  iocus  ei  oompetit. 

Ista  rubrica  clariushabetur  in  oommunibus  rubri- 
cis  in  paragrapho  illo :  Quando  fesium  celebratur 
infraOctavas  in  Dominica  die, 

CXVII.  De  sancta  Anna, 

Item  quando  Romani  pontifices  consueverunt  fa-  D 
cere  de  sancta  Anna  matre  Virginis  gloris»  Mariae. 

519  CX  VIII .  De  mense  A  ugusti,  Sanctorum  Macha- 

baorum, 

De  saoctis  Machabfleis  fiat  festum  per   se,  quia 
totum  officium  est  de  Vincula  sancti  Petri. 
CXX.  De  sancto  Eusebio. 
Item  de  sancto  Eusebio  fiat  festum  per  se. 

CXX.  De  Assumptione  beatce  Mari». 
iNotandum  quod  in  festo  Assumptionis  beatae  Marifle 
virginis  VesperflB,  sermo  et  Missa  mandantur  et  est 
potus  in  auia. 


InprimisVesperisdominuspapaveQiicumpuIchro 
pluviali  alboet  mitrapretiosa.Cardioalesetiam  cum 
pluvialibusalbisinchoantAntiphonas ;  etHymnoio- 
coeptoperpapam,  ibidem  in  cathedra  sua  stat  flexis 
genibus,  quandiudiciturprimus  Versus^etsinemi- 
tradecantantur  Matutinae,  et  papa  consuevit  interes- 
se.  In  Missa  servit  papsB  in  officio  capellani  prior epis- 
coporum  cardinsLlium.  Omnia  alia  fiant,  prout  in 
aliis  soiemnibus.  Dominus  Urbanus  VI  anno  secun- 
do  in  primis  Vesperis  fecit  ante  se  sedere  loco  dia- 
conorum,  episcopos  CremensemetSenegaliensem, 
quia  non  erat  nisi  cardinaUs  sancti  Petri. 
CXXI.  Desancto  Augustino. 

In  festo  beati  Angustini  patris  nostri  in  Missa  di- 
citur  Credo  in  unum;  et  in  omnibus  festivitatibus 
quatuor  doctorum  sanctorum  Gregorii,  Augustini, 
Hieronymi  et  Ambrosii,  et  per  cons  ti  tutionem  domJDi 
Gregorii  Papae  XI,  etUrbani  VI.  In  secundis  Vesperi^ 
totum  facimusde  sanctoAugustinocumcommemo. 
ratione  DecoUationis  sancti  Joannis  Baplislfle,  quia 
duplex  per  decretalem  domini  Bonifacii  VIII,  io  Cle- 
mentinis  Ronifacii. 

CXXXII.  De  sanclo  Eermete. 

Item  de  sanctis  Hermete  et  Juliano  in  die  beati 
Augustini  non  fiat  commemoratio,  sed  quodlibet  ft- 
stum  fiat  per  se. 

CXXIII.  De  saneta  Sabina, 

Itemde  sanctaSabinainDeoollationesancti  Joan* 
nis  non  flat  commemoratio,  sed  fiat  per  se,  jmta 
formam  quamtradidiin  principiohujuft  libride  aii- 
quo  sancto,  vel  sancta,  non  virgine  nec  martjre. 

520^^XIV.  DemenseSeptembrU.  De  historiispo' 

nendis  rubrica. 

Anno  Domini  1389  pontificatus  domini  UrbaDipi- 
pfle  VI  flLnnoi2,die  primamensis  Septembris,  fiiit 
dies  Merourii,  et  Deooilatio  sancti  Joamiis  venit  io 
Dominicainourrente;et  secundum  sdiquas  antiqou 
rubrioas  aliqui  dicebant  quod  tuac  debebamas  lacere 
de  Dominica^  et  ponere  Job,  quia  prima  historia,  et 
non  de  sancto  Joanne.  Etdominus  noster papa  ordi- 
navitquod  fieret  de  sancto  Joaone,  ex  eo  qaod  hi- 
storia  Job  poterst  transferri  in  sequentem  Domim- 
cam.  Et  quia  secundum  iilamrubricflon  quandocun- 
que  aliquod  festum  duplex  apostoli  vel  evangeli«te, 
vel  habens  aliqua  propria  responaoriay  veoent  in 
Dominioam,  in  qua  prima  biatoria  ponitur,  et  poteit 
transferri  in  sequentem  Dominicam,fiat  tonc  desaa- 
cto,et  non  de  Dominioa.  Et  ita  f ecimus»  et  in  tertia  Do- 
minicaposuimusTobiam,  et  in  quatuor  temporibm. 

CXXV.  De  sancto  Mgidio. 

In  primadie  mensis  Septembris  in  provinciaPraTiB- 
oi»  fit  de  sanctoiKgidio  Ideo  nota  quod  siveinJProTiB- 
cia,sivealibi,Ordo  Romanus  consuevit  facere  fBstoffl 
per  se,  et  festum  duodecim  Fratrum  etiam  per  se. 

CXXVI .  De  Nativftate  beatm  Marim  Yirfmis. 

In  festo  Nativitatis  virginie  MariaeBermoet  Miisa 
mandantur.  In  primis  Vesperigdooiiauspapafeoit 


"  Id  est  cardinalibuB,  qui  olim  aimpliciter  fratres  apfieiiabantur. 


1345 


ROMANI  ORDINES.  -  XV. 


1346 


B 


cum  pluviali  rubeoet  mitra  consistorialiaurifrigia-  A 

ta  ;  et  cardiDales  veniuat  cum  pluYialibus  albis,  et 

inchoant  Antiphonas.  Matutince  deserocantantur,  et 

papainterest.lnMissatantumOratiouna  dicitur,  in 

qua  servitprior  episcoporumcardinalium.Mododo- 

roinus  papain  primis  Vesperis  venit  cum  mitra  so- 

lemni  et  pretiosa,  et  habet  Vigiliam  per  domnum 

Gregorium  XI  factam  in  civitate  Anagniae  in  Cam- 

pania. 

GXXVII.De  sancto  Adriano. 

Item  de  sancto  Adriano  fiat  festum,  et  non  com- 
memoratio. 

GXXVIII.  DeExaltationesaneiaGrucii, 

Item  in  Exaitatione  sanctse  Grucis  sit  totum  offi- 
cium  de  Cruce,  quia  officium  novom  ;  etde  sanctis 
fiat  alia  die.  Item  de  historia  ponenda  ita  ut  infra 
rubrieam  propriam.  Item  notandum  quod  de  om- 
nibus  commemorationibus  totius  anni,  de  qui- 
bus  in  istis  locis  fit  mentio,  ex  quadam  extra- 
vagante  domini  Clementis  papae  VI  fit  festum  spe- 
ciale. 

521 CXXIX.  De  mense  Octohris.  De  sanctis  Sergio 
et  BacchOf  et  saneto  Marco  papa. 

IndiesanctorumSergiietBacchi  est  festum  sancti 
Marci  papae ;  de  eofit  per  se  festum. 

CXXX.  DemenseNovembris.  De  festivitate  omnium 

Sanctorum. 

In  festo  omnium  sanctorum  sermo,  Missa,  Ves- 
perflepreecedentesmandantur ;  etdebetessepotusin 
aula.  In  ipsis  igitur  primis  Vesperis  dominus  noster 
papa  venit  cum  puichro  pluviah  albo  et  mi  tra  solemni 
etpretiosa ;  cardinales veroetiam  cum  pluviaiibus  al-  C 
bis.etinchoantAntiphonas.  In  Missa  dicitur  tantum 
unaOratio,  nec  in  Vesperis,  nec  in  Matutinis  fit  com- 
memoratio  de  sancto  Qesario,  neo  de  Dominiea ;  et 
festum  sancti  GsBsarii  transfertur.  Dicitur  Tertia.In 
Missa  debent  esse  septem  candelabra  in  proces- 
sione. 

GXXXI.  Desecundis  Vesperis. 

In  secundis  Vesperis  papa  venit  cum  plu  viali  rubeo  et 
mitraconsistoriali ;  etcardinales  non  parant  se,  nec 
inchoantAntiphonaSiSieutinprimisVesperis.Etistud 
semperservaturin  secundis  Vesperiscujuslibetfesti ; 
et  consequenter  nec  acoly  ti ,  nec  auditores,  nec  etiam 
snbdiaconusstanscum  superpliciis,  sed  cum  cappis 
laneis.  Flnitis  vero  Vesperis,  et  data  Benedictione 
perpapam,  ibidempapadeponitpluvialeet  mitram  D 
presdictas,  et  induitur  cappa  de  scarletlo  de  samito 
a  media  pectoris  aperta  usque  ad  pedes,  bireto 
rubeoetmitraalba  simplici  de  gamello  ;  et  interim 
cantores  cantant  Placebo. 

Anno  1428  pontificatus  domini  Martini  anno  11, 
in  die  omnium  Sanctorum  in  secundis  Vesporis  papa 
nonvenitadcapellam,  ubitahs  ordo  servatus  fuit. 
Domnuscardinalis  sancti  Marcelh  fecit  Vesperas,  et 
incoepit  Deus,  in  adjutorium  meum  intende,  et  dixit 
Orationem  de  festo  cum  commemoratione  sancti 
Cflesarii,  etstetitinofficio  Vesperanim  cum  pluviaii 

•  De  eodem  cophino  actum  est  superius  in  cap.  1. 


aiboet  mitra  cum  perlis.  Finitis  dictis  Vesperis, 
deditBenedictionem.  Qua  data,  exuit  se  dicto  plu- 
viali,  etrecepit  cappamsuamquotidianamdepanno 
etcum  dicta  cappa  stetit  in  iocoquoprius  steterat. 
Interini  cantores  incoeperuntcantare  Vesperas  mor- 
tuorum,  et  continuaverunt  dictos  Vesperos,  dicto 
domino  cardinali  stante  seu  sedente  cum  dicta  cap- 
pa  super  faldistorio  et  sine  mitra.  Completis  vero 
diclis  Vesperis  per  cantores  usque  ad  Magnificat, 
cardinalis  dixit  Orationem,  et  duode  acolythis  suis 
tenueruntsibiduocandelabracumcandelisaccensis. 
Quibus  finitis,  incoeptum  fuit  matutinum  de  mortuis, 
ubiprflefatus  cardinalissemperstetit,  prout  in  Ves- 
peris,  cumdictiscandelabris  ;etfuitincensalum  al- 
tare  ad  Magnificat  el  ad  Benedictus. 

588Iiliduo  cardinales  etprior  presbyterorum 
qui  steteruntante  papam,  stant  et  sedent  ut  prius 
antupapaminscabellissuis.  Adifa^nt^ca/  papa  ac- 
cedit  ad  altare,  et  thurificatur,  et  cophinum  ubi  stat  ■ 
corpus  Christi.  Beverso  ad  cathedram  suam,  sibi 
soli,  et  nulli  alteri,  incensum  datur.  Ipse  dicit  Ora- 
tionem,  scWicei  FideliumDeus  omnium  conditor. 

Nota  quod  incensatur  ad  Magnificat  et  ad  Bene* 
dicius  in  officio  mortuorum.  Primo  incensatur  altare, 
et  deinde  incensatur  papa,  et  non  alter. 

Nota  quod  datur  Benedictio  per  papam  post  dic- 
tam  Orationem. 

Item  nota  quod  si  papa  vult^  potestpost  Vesperas 
ibidem  illam  cappam  de  scarlettodeponere,  et  reas- 
sumerepluviale.  Verumest  quod  demore  est  prop- 
ter  honestatem,  ut  cum  prflftdicta  cappa  revertatur 
adcameramsuam.  Gonsueverunt  tamen  aliquando 
Romanipontifices,  completis  Vesperis  mortuorum, 
audire  tantum  Matutinumde  mortuiscantandisper 
cantores,  etstarecumdictacappa  etmitraalba.  Gom- 
pletisAntiphonismortuorum,  papa  surgit,  et  per 
modicum  spatium  stat,  quousque  incipiantur  lectio- 
nes  per  dictos  cantores.  Alia  fiunt  per  ordinem  de 
Oratione,  deincensatione  etcandelabris,  prout  in 
Vesperis  mortuorum. 

CXXXII  et  GXXXIII.  De  officio  Mortuonm. 

In  Missa  vero  defunctorum  venit  eum  prsBdicta 
cappaetcummitraalbasimplici,  etdiaconus  etsub- 
diaconus  utuntur  tunicella  et  dalmatica  ista  die,  et 
non  planetis  ;  et  subdiaconus  portat  cruce  ante 
papam.  Ad  Evangelium  portantur  luminaria,  sed 
non  incensum,  et  dicio  Sanetus^  immediate  descen- 
dita  cathedra  sua,  et  vadit  ante  altare  ;  et  ibi  fle- 
xis  genibus  usque ad  Pater  noster,  In  ista  Missa  non 
datur  benedictio  postMissam,  nec  ad  EvangeUum ; 
necosculatur  liber,  nec  pes  pap».  Nulhdatur  in- 
censumnisipapse  tantum  ;  nec  thurificatur  altare, 
nisi  in  OflTertorio  tantum^  et  tunc  solus  papa  thurifi- 
catur ;  unaOratiodicitur.  Sempercardinalesconsue- 
veruntistamMissamcelebrare.FinitaMissaprflBlatus 
qui  facit  officium  immediate  deponit  casulam,  et 
recipitpluvialemagnum.  Interim  cantores  cantant 
Liherame^  Domine  demorte  mtema;e{  prflBlatus 


134? 


APPENDIX  AD  S.  GREGORtl  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


m 


prsdictusracit  absolutionem,  prout  ia  Missali  oon-  A 
tinelur,  et  tantum  una  Oratio  dicitur,  scilicet  fide'^ 
lium  Deus  omnium  conditor,  etc. 

Nota  qnod  nunquam  iu  Missis  defunctorum  portan- 
turchirothecas  nec  sandalia  ;  nec  aliqua  Benedictio 
dalur,  necliberosculatur.  Quod  si  papa  cdebraret, 
diaconusnecsubdiaconuscommimicarentdemanibus 
papffi.  Nec  est  de  more,  quod  Romani  pontifices 
celebrant  in  pontiiicalibus  pro  defunctis,  sed  bene 
secrete. 

523  CXXXIV.  De  sef*mone  in  Missis  defunctorum, 
Notandum,  in  hac  Missa  non  est  scrmo,  nec  un- 

quamcoramRomanopontificedebctOeriprodefun- 
ctis;necipsennquamcelebrat  in  pontificalibus  pro 
defunctis,  sed  secrete. 

Item  sciendumquod  Romanacurianon  consuevit  ^ 
in  Missis  defunctorum,quandocun<]ue  funera  essent 
pr%senlia,  etquantocunque  nobilia,  haberc  sermo- 
nem.  Contrarium  hujus  rubricio servatur  modernis 
temporibus. 

Item  scioudum  quod  in  Missis  militum,baronum 
ducum,  comitumregumetimperatorum^  quoe  cele 
brantiir  coram  papa,  nuuquam   est  sermo  ;  nec 
etiam  in  sui  absentia,  ubi  sunt  cardinales,  sed  si 
cardinales  non  essent,  sermo  potest  fieri. 

Nota,  sicontingeretRomanumimperatoremdiem 
suum  extremum  claudere  in  curia  Romana,  sive  in 
Urbe,  81  ve  extra,  post  Missam  debet  fieri  sermo, 
quem  debet  facere  aliquis  cardinalis,  et  iunc  inter- 
sunt  cardinales. 

liem  nota  quod  sermo  soiummo  fleri  debet  pro 
RomanopontificeYelprocardinali  in  die  sepuiturn,  C 
duntaxat  in  pmsentia  oardinalium  ezcepto  impe- 
ratore. 

Notandum  quod  in  obsequiis  domini  Urbani  VI 
omni  die  Toluerunt  per  totam  noTenam  habere  ser- 
monem,  ethabueruntcontra  consuetudiuem. 

GXXXV.  De  ianclo  Martino  et  sancto  Clemente, 

rubriea, 

IndiesanctiMartininonfitcommemoratiode  san* 
clo.  Menna.  Item  sifestumsanoti  Martini  \eIClemen- 
tisDominicaquarta  Novembris  venerit,  in  qua  po- 
nuntur  xii  parvi  prophcta^,  fiat  de  sancto,  quia 
babet  tria  responsoria  et  parvi  prophetas  leguntur 
per  hebdomadam.  Ista  non  est  historia  propria. 
CXXWLDe  Mitra  rubrica. 

Nota  bene,  et  bene  nota,  prout  est  in  rubrica  de  «^ 
mitra  portanda,  quia  quandocunque  papaindutus 
portat  mitram  in  capite  in  offioio,  duo  diaconi  stant 
ante  ipsum,  et  unus  presbjter  cardinalis. 
CXXXVIl.  De  cappa  portanda, 

Sed  nota  quod  in  Parasceven,  quando  papastat 
cum  cappa  lanea,  a  medio  pectoris  aperta  usquead 
pedesi  tuno  non  stant  ante  eum«  quoniam  non 
consuevit  mitram  portare,  neque  caputium  replica* 
tum  super  caput,  nec  etiam  nocte  Nativitatis. 

524  CXXIVin.  De  cappa  et  mitra  portandia  in 

qffi^iis  fnQriUQrum^ 
Item  it  die  defunctorum  in  Vesperis  et  in  Missis 


portat  illam  oappam  etmitramalbaaisuper  caput, 
et  cappum  circa  collum  ;  tunc  duo  sedent  aate 
ipsum  sine  scabellis,  el  presbyter  cardinalis  super 
scabellum.Tuncnonconsuevitepiscopuscardinalis 
sibi  servire.  Item  nota  quod  si  papa  non  vellet 
deferre  mitram  illa  die  vel  his  diebus^  tunc  noa 
stant  ante  eum. 

CXXXIX.  De  cappa  in  Nativitafe  Domini. 
Item  in  Nativitate  Domini  in  Matutints  venit  cum 
cappa  ianea,  nec  portat  mitram.  Ideo  diaconi  noa 
sedent  inofticio  Matutinarum  anteeum.Itemquod 
RomanipontiHoes  interdumcontueverunt  interesse 
in  Matutinis  Nativitatis  Domini,  et  in  iliis  tribas 
diebus  in  hebdomada  sancta,  ia  Vigiiia  Pascb»,iii 
vigilia  Pentecostes,  Corporis  Christi,  apostoloruai 
Petri  et  Pauli,  Assumptionis  ▼irginit  Maria  et  in 
vigilia  omnium  Sanctorum  ;  et  nunquara  portataii- 
tram  neo  pluviale  in  ipsis  Matutinit ;  nec  dia^^ooi 
cardioalas  sedent  anteeum  in  loois  suis. 

CXL.  De  indumentis  mutandis  in  Vesperis  omnium 

Sanctof^tn, 

Item  sciendum  quod  indieomnium  Sanctorum» 
dictis  Vesperis  diei,  et  data  Benediciione,  papa 
iliidemdeponit  mitram,  pluvialeet  stolam ;  etrecipit 
stolam  absque  perlis,  biretum  rubeuoi.et  cappttt 
clausam  fodcratamde  herminis,  apertam  a  peclore 
usque  ad  pedes  ;  et  sic  sedet,  et  duo  cardiniles 
sedeat  ante  eum  absque  scabeliis,  et  prior  presbj- 
terorum.  Ad  Magnificat  thuriiicat  papa  aitare,  et 
dioit  colleetam  pro  defuncUs»  siout  est  in  Breviario 
Non  datur  Benedictio  post  Vesperas  istaa.  Quibiu 
finitis,  cantoresincipiunt  Matutinas  def  unctorum»  e< 
papa,  deposita  mitra,  ibidem  sadei  cum  bireto 
rubeo ;  caputium  cappa»  tenel  super  oaput  aoB 
replioatum,  siout  die  Veneris  sanota  ;  et  predicti 
tres  cardinales  vadunt  ad  ssdsndum  in  locis  suis. 
Ad  Benedictus  papa  thurificat  aliare,  et  sibi  loli 
daturincensum,etnulUaltsri.  Gumdioit  CoIIectam, 
praedicti  tres  cardinales  reyertuntar  ad  eum  moro 
solito. 

Item  Bciendum  quodannoNativitatis  Domini  1388, 
die  Jovis,  8  Apriiis,  sanctissimus  dominus  noster 
Urbaous  VI,  anno  sui  pontificatus  ab  electiooe  12, 
audivit  Missam  de  sua  electione  post  Missam  de 
feria,  etvenit  cum  chlamyde  rubea»  proutfoerstiD 
Missa  de  feria,  et  sine  cruce ;  et  sio  fecit  ia  magi» 
capella  per  totam  Missam,  quam  dixit  domous  car- 
diualis  Neapolitanus. 

Etstatimintravit  consistorium  publicum  indattti 
pluviali  cum  mitra  aurifrigiata  cum  psrhs  ;  et  ips* 
gister  sacri  pslatii  proposuit  pro  festo  VisitatioDis 
sub  isto  themate :  Unde  hoc  mihi  e$t^  ut  nutgitttr 
Dominimeiveniatantame? eiiaolo  sermone,  doou- 
nusnostereamdsmchlamydem  39S  reassumpsiti 
etfecit  coliatiQnemibidem;in  qua  collalione  sea  | 
sermone  istaconcessit  cum  bulla.  Prtmo  quod  ceir  j 
braretur  festum  Visitationisbeatee  Maria  infrs  ocl»* 
vas  baati  Joannis  Bsptist««  Secando  quod  ia  ^ 
Gorporis  Christi  ubiqus  terarum^  non  obftaote 


i349 


MUk^l  OkblNte.  -  XV. 


1989 


qnocunque  interdicto,  jannis  apertis  celebretur.  A  tenentur  slbi  secrete  dicere  quod  ad  omnem  even- 


Dedit  centum  dies  de  indulgentiis  ultra  primas. 
Tertio  concessit  annum  Jubiiseum  ad  xxivannos. 
Quarto  ecclesiam  sanctae  Marifie  Majoris  posuit  in 
numeroquatuor,quoniameccIesiaprimaeratsancti 
Petri,  secunda  sancti  Pauli,  tertia  sancti  Joannls 
Lateranensis,quartaestmudosanct8eMari8eMajoris, 
scilicet  de  Nive.  Quinto  confirmavit  privilegiaeccle- 
s^rumomnium  simpliciter  in  Urbe,  proutin  bulla 
contineturplenius. 

CXLI.  Seguuntur  ruhricx  novap,  et  eorum  declara- 
iiones,  qux  defectuose  in  libris  reperiuntur, 

In  primis  sciendum  est  quod  nulla  historla  pro- 
pria  vocatur,  nisi  habeat  novem  lectiones  ad  minus, 
et  novem  Responsoria. 


tum  cogitet  de  anima,  primo  de  factis  suis  ;  et  ipsi, 
quantumpoteruDt,  cogitabunt  desanltate  corporis. 
Deinde  tenentur  secrete  revelare  confesson  suo, 
quatenusipsum  dirigatet  cogitetde  salnteanim« 
sna*j  exhortandoetmonendoipsum  in  generali  et  in 
specialijuxtascientiametdiscretionem  oonfessoris; 
maxime  quomodoipse  est  lumen  totins  universi, 
ideo  debet  dare  exemplum  omnibus  regibus  et  prin- 
cipibus,  laicis  et  clericis,  qui  in  inflrmitatibus  ad 
Deum  recurrunt,  etordinant  deconscientiissuis^ita 
ipsedebetfacere,  quiest  caput  totiuschristianitatis; 
et  quomodo  tenetur  conflteri,  et  recipere  corpus 
Dominicum,etpetereindulgentiamin  mortis  articu- 
io,  quam  idem  confessor  sibi  daredebet ;  omnibus 


Item  sciendum  quodillae  Dominicsp  quse  habent  p^  indulgere  familiaribus,  et  eis  dimittere  male  ablata 
tria  vel  sex  Responsoria  etreliqua (require      etfurtausquead  siimmam  centum  florenorum,prout 


retro  vel  ante)  non  vocantur  historise  proprite.  Et 

ratio  est  quoniam  mllle  imperfecta  non  faciunt  per- 

fectum;  ideo  historia  propria  vocatur,quandonihil 

deficit.  Ideciro  nota  quod  in  talibus  Dominiois  diebus 

qnae  non  habenthistoriamperfectam,Romanaeccle- 

sia  consuevit  facere   de  festo  duplici  currente  in 

talibus  Dominicis  diebus,  non  in  aliis,  nisi  posset 

transferri  in  seqnentem  Dominicam. 

Item  nota  quod  omnes  quatuorDominicee  Adven- 

tus  Domini  habent  historiam  propriam.  Ideo  non 

moventur  delocis,exceptaqnartaDominica,  quan- 

do  festum  sancti  Thomee  in  Dominicamquartam  ve- 

nerit. 

CXLII.  De  festis  in  feriis  Adventus  vel  Quadragesi- 
simae,  qux  hahent  Laudesproprias. 

Item  defestivitatihus  qna^celebrantur  in  illisferiis 
Adventus  quce  feriae  habent  Laudes  proprias,  scias 
quod  post  Orationem  diei  fitcommemoralio  de  fe- 
riis  :  etcompletisomnibusdefesto,  iterum  dicuntur 
Laudesdcferia  cum  qninqueAntiphonisetquinque 
Psalmis,  prout  mandatum  est,  absque  Capitulo, 
Hymno,  Benedictione  et  Oratione ;  sed  dicto  Lau- 
date  Dominum  de  ccelis, cwm  sua  Antiphona,Laudes 
terminantur.  Ita  videtnr  habere  illa  rubrica  quae 
incipit  :  Sciendum  quod  Romana  Ecclesia  non  con* 
suevitfacere  commemorationem  de  feniSy  nisi  dun» 
taxat  in  Adventu  et  in  Quadragesima,  dum  fit  de 
aliquo  festo. 

Dominus  Bonifacius  Papa  VIIL 


sanctitati  suoe  placebit,  siout  dominus  Gregorius 
papa  usque  ad  sexcentos  florenos  dimisit. 

Item  debet  omnibus  familiaribns  suis  concedere 
indulgentiam  in  mortis  articulo  super  sigillo  alio- 
cujus  prselati  de  domo  sua. 

Demum  debet  idem  papa  vel  camerarius  ejus 
convocare  suos  cardinales  ante  mortem  suam  per 
duos  vel  per  tres  dies,antequam  loquelam  amittat, 
et  in  proesentia  ipsorum  debet  condere  testamentum 
el  eligeresepulcrum. 

Item  debet  protestari  quomodo  ipse  moritur  et 
mori  vult  in  unitate  fldei,  etquomodo  creditunam 
Ecclesiam  cstholicam,  et  omnes  articulos  Bdei, 
pro  quibus  paratus  est  mori. 

Item  quomodo  non  bene  se  gessit  in  regimine 
papatns,  et  quod  in  nonnullis  offendit ;  et  ipsi  car- 
dinales  pareant  sibi,  et  omnes  quos  indebite  vel 
injuste,  siquos  offiendlt " 

Item  debet  eis  recommendare  omnes  suos  fami* 
llares. 

Item  debet  eis  revelare  debita  per  eum  contracta 
pro  ecclesia  Dei,  ut  ejus  successor  illis  satisfaciat. 

Itemetiamqui  sunt  creditores,etquibu5tenentur 
sibi  et  Ecclesiee  Romanse  ;  et  ubi  sunt  theauri«  jo- 
caha,  etbonasua,  et  Ecclesiee. 

Item  debetcardinalibusaliqnas  gratiasconcedere 
in  foro  conscientiee. 

Item  debet  eis  recommendare  ecclesiam,  etquod 
provideant  de  bonopastore  in  pace  et  in  tranquilli* 


Anno  1389,  die  2  mensis  Novembris,  reverendus  d  tate ;  et  quodsi  eis  viderelur  bonum,  talis  veltales 


domnusPetrusdeThomaceIlis,presbytercardinalis, 
in  papamfuitassumptusin  Urbe  unanimiteretcon- 
corditer  :  quae  fecit  in  Reate  et  in  Perusio,  quare 
in  Itinerario  meodedomino  meo  papaGregorio  XI, 
et  de  ipso. 

526  CXLin.  De  papa  cegrotante, 

Sciendum  est  quod  iste  modus  consuevit  obser- 

vari  in  Romana  curiaRomanopontifice  aegrotante, 

Medici  qui  curam  ejus  habent,  dum  sciuntappro- 

pinquare  mortem,  et   ipsum  nou  posse  evadere, 


essent  boni  et  regiminejuxta  eonscientiam  suam. 

Ultimo  dat  eis  Benedictionem,  et  quod  vadant  in 
pace. 

Et  d  um  approxi  mat  ad  morte  m,  debent  esse  parati 
cubicnlarii  semper  ad  servitium  suum,  et  debent 
vocare  confessorem  suum,  et  prselatos  domus,  qui 
sibi  administrent  Sacramenfaecclesiastica,  quaede- 
bent dari  juxta  formam  527 1"«  esl  in  Polyptycho 
et  in  Pontiflcali  Romano  ;  et  post  fiat  recommen- 
datio  animfie,  prout  in  dioto  Pontificali  continetur. 


•  Id  0ULrgin«  heo  atoripta  leguntur :  Fecil  fapa  Nicolaus  V,  iia  quod  omnes  eardinales  izivmrwi  la^ 
crymaut$$. 


im 


APPENDIX  AD  S.  6REG0RII  MAGNI  LITURGICA  OPER  A. 


mt 


ipso  Tero  agonizante,  unus  pralatus  vel  sacerdos 
teneal  sibi  crucem  consistorialem  sioe  cauda  vei 
baculo  ante  ejus  oculos,  etfrequenter  sibi  osculari 
faciat,  semper  sibi  ad  memoriam  reducendo  Passio- 
nem  Christi.  Tonccamerarius  sit  aTisatus,  quatenus 
recolligi  faciat  omnia  bona  papaB  ad  certum  locum 
et  securumpropter  insultum ;  et  omnes  officiales  ea 
quae  habent  sub  custodiasibitradantet  assignent, 
etiam  cubicularii  iiia  quae  erantsubcustodiaeorum; 
etetiam  8acristapenesseretineat,qnoniam  officium 
perpetuum  est,  et  rationem  reddet  sede  Tacante 
tribus  prioribus  cardinalibus  ;  et  iterum  ab  ipsis 
tribus  prioribus  recognoscere^  et  ab  ipsistenere. 
CXLIV.  De  papa  jam  mortuo. 

Papa  Tero  mortuo,  tcI  eo  agonizantequodmelius 
est,  statim  Tocantur  pcenitentiarii,  et  legunt  ante 
eum  officium  mortuorum,septemPsalmosp<Bniten- 
tiales,  et  illa  quflein  libro  ipsorum  continentur  ;  et 
interimcumilJisfratribusdeBuIla,8i  fuerint,  Tel  de 
Pignotta,  cum  aqua  et  cum  bonis  herbis,  quam  cu- 
bicularii  parare  debent,  laTent  corpusbene,  et  bar- 
bitonsor  radat  sibi  caput  et  barbam  ;  et  sic  loto, 
apothecarius  et  dicti  fratres  de  Bulia  obturent  sibi 
beneomniaforaminacum  bumbasioTclstupa,  anum 
os,  aures,  nares,  cum  myrrha,  thure,  et  aloe,  si 
possit  haberi.  LaTetur  etiam  corpuscum  Tine  albo 
et  calefacto  curc  herbisodoriferis,  et  cum  bona  Ter- 
pagia,  qu8B  cubicularii  Tel  bolicularii  papae  debent 
dictis  laTatoribusadmiDistrare.  GutturTero  de  aro- 
matibus  impletur  et  speciebus  cum  bombasio,  et 
etiam  nares  cum  musqueto. 

Ultimo  etiam  Tuitus  fricetur  et  ungatur  cum  bal- 
samo  bono,  et  etiam  manus.  Camerarius  vel  cubi- 
cularii  qui  custodiunt  balsamum,  Tel  sacrista,  si 
habent,  iradent.  Demumdictipoenitentiariiinduunt 
ipsumbraquam,camisiam,caligas,ettunicam.Tunc 
qaasi  sedendo  erigant  eum  dicti  poenitentiarii,  et 
induantipsumtotalitersacrisTestibusrubei  coioris : 
primosandaliaalba,  cinctorio,  fano,  stola,  tunicel- 
la,  manipuio,  dalmatica,  chirothecis,  planeta,  paliio 
de  corpore  beati  Petri  sumpto  ;  et  plicent  fanonem 
super  caput,  et  circa  scapulascircumdent,  ac  si  de- 
beret  ceiebrare,  et  ponent  in  capiteejusbiretamal- 
bam  cum  mitra  alba  sine  perlis  et  sine  auro. 

Itemincrucibuspallii  sunttres  acus,  prout  mo- 
ris  est ;  et  semper  ardeant  ante  ipsum  ad  minus  duo 
magna  torttcia  cum  satis  de  candelis  parTis.  Item 
Terosicparato,  dictipcenitentiariiponunteum  super 
feretrum  novumTel  iecticam,  in  quo  debet  esse  bo- 
num  matallascum  coopertum  de  serico  rubeo,  et 
desuper  debent  esse  duo  panni  de  auro  se  tenentes  ; 
et  circumquaque  debentponereetpenderearmasua 
et  Kcclesise,  inpannoserico  nigroTel  hyacintino. 

Item  subtus  caput  ejus  sitpuWinar  coopertum  de 
panno  aureo,  et  588  po*^  pedes  ejus  in  eodem  fe- 
retroaliudpulTinarconsimiiecum  floccis  de  serico, 
et  cordonibus  de  auro,  super  quod  debent  stare  duo 
capelli  seu  pilei  papse.  PulTinaria  debent  esse  lati- 
tudinis  feretri. 


A  Sciendumquod  lectica  debet  poni  in  camerapa- 
pae,  ubicorpusest  positum.  Post  lotionem  IcTat 
eum  in  camera  secreta,  et  induitur  sacris  Testibus, 
prout  est  dictum. 

SednotandumqoodantequamlaTeturetinduatar, 
domini  cardinaies,  unus  post  alium,  tcI  omnes  si- 
mul^  debent  eum  Tisitare,  et  quiiibet  absolTit  eum 
prout  Teniunt,  etstatim  recedant. 

Posito  super  lecticam  cum  cruce,  subdiaconus 
cappa  indutus  aut  nigra,  si  habeat,  Tel  alia  consi- 
storiali,  antecedit  et  Tadit  ad  capeliam. 

Dicti  poenitentiarii  portaot  corpuscantando5ii6- 
venite.saneti  Dei, cum  cantoribus  capellae,cam  aqoi 
benedicta,  et  ad  minus  xxt  tortitia  accensa  antece- 
dentia,  quse  portari  deberentpernobilesaut  domi- 
g  cellos  aut  scutiferos  dicti  defuncti.  Quod  si  non  sint 
saltem  per  clientes  armorum,  et  uUimo  per  curso- 
res,  si  alii  non  essent. 

Camerarius  Tero  et  alii  pnelati  domus,  et  tota  fa- 
miliadomus,  Tuitibus  coopertiscum  capuciisasso- 
cient  corpus,  et  incapella  sedeant ;  et  tunc  per  can- 
toresetpoenitentiarios  cantantur  Vesperse  defuncto- 
rum  et  totum  officium,  quosque  Teniant  ecclesic 
parochiales,  canonici  etreligiosi  quatuor  ordinum 
et  aliorum  ordinumetmonachoruin ;  itaque  qusli- 
bet  ecclesia  ad  minus  cantet  unum  noctnrnum  cum 
una  Oratione,  scilicet  Detis^  qui  inler  apostoUats, 
etc.,  et  aspergant  funus  aqua  benedicta,  et  inceo- 
sent.  Hac  die  dicti  p«enitentiarii  debeot   comedere 
in  tinellopapfle  splendide  propter  labores  et  Tigilias 
quas  sustinuerunt.  Nam  in  illa  nocte  debentTigilart 
ante  funussiTein  camerapapae,8iTeincapella;me- 
dietas  ipsorum  poenitentiariorum  usque  ad  mediam 
noctem,  et  alia  medietas  usque  ad  diem,  semper 
orandopro  eo;  semper  sintparati  buticulariietpt- 
netarii  eis  administrare  necessaria  yi  lee  abundanter : 
et  magister  cerae  proTideat  de  candelis,  quantam 
eis  expedit,  et  tortitiis.  Quod  si  indigeant  confec- 
tionibus,  cubicularii  eis  abundanter  tribuant. 

Item  notaodumquod  si  camerarius  sitcardioalis 
dum  corpus  laTatur  et  portatur  ad  capellam,  non 
consuevit  associare  funus,  Quod  si  non  sit  eardint- 
lis,  debetomnia  Tidere  et  ordinare,  etcorpus  cob 
aliis  praelatis  associare  ;  etsibi  portatur  oauda,  sin 
sit  cardinalis,  siTC  non. 

Itemnotandum  quodimmediate  dum  corpusextra 
D  cameram  fuerit,  camerarius  dcbet  recipere  omnes 
claTes  cubiculariorum  cameraepap8B,etdebetT0carft 
tres  priorescardinalesyscilicetepiscoporum,  presbj- 
terorum  etdiaconorum;eteis  assigaareomniajoea- 
lia  papee,  et  iuTentaria  solum  in  scriptis ;  et  dare 
eis  copiam,  si  petierint.  Quod  si  yellent  videre  oa- 
niaoculata  fide,eis  noncontradicat,  sed  faeiantofl^ 
nia  inventaria  renoTari  in  praesentia  camerarii  e( 
clericorum  cameree,  itaquod  quilibet  ipsorum  tiioB 
habeat  copiam, et  dictuscamerariusaliam,  nefrtos 
possitesse. 

529  CXLV.  Quando  fiunt  exequia  pro  papa- 

Notandum  etiam  quoddum  fluntexseqaiciatt' 


1353 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


m% 


pelia»  si  anliqui  cardinales  voiunt  inleresse.slentin  A  tunc  fial  sermo.  Noc  cardinales  indutiaccednntad 


banchis  sine  paramentis,  induti  cappis  laneis  non 
rubei  coIoris;et  sic  infratotam  novenam  altoquam 
dicto  colore  utantur  ;  et  dictae  banchaQ  non  debent 
esse  cooper(8e,nec  capelladebet  esse  parata,neque 
strata  pannis. 

Item  debentesse  ante  et  circumquaque  ad  minus 
in  capeila  xiv  torticae  seu  brandones,  quiiibet  ad 
minusde  vi  iib.  cereffi,  et  fiant  muitaaltaria  paia- 
tio,  in  magna  capelia  et  in  parva;et  dentur  cuilibet 
sacerdoti  celebranti  v  grossi.papalesproanimasua 
per  thesaurariuro.DethesauroEcciesiae  nihil  datur, 
et  male. 

Item  dominus  camerarius  sit  avisatus  cum  the- 
saurario,quod  nigri  panni  habeantur  in  magna  co- 


feretrum,  sed  exspectant  illo^  qnatuorquialvsoi- 
vunt  corpus.  Est  etiam  sciendum  quod  prima  iie 
prior  episcoporumcardinaiiumdebetdicereprimam 
Missam,et  facere  sermonem,  vei  committeresermo- 
nem  alicui  prelato  vei  magistro  in  theoiogia ;  Nis- 
sam  vero  non  debet  committere,  quia  si  nonposset 
ceiebrare,debet  eamdicere  secundus  episcopuscar- 
dinaiis,  vei  tertius,  et  sic  deinceps.  In  hacMissa 
tantum  dicitur  una  Oratio,  scilicet,  Deus,  quiinter 
apoilolicos,  etc.  Finila  veroMissa,  diclus  cardinaiis 
qui  eam  celebravit,cum  diacono,  subdiacono  etso- 
cio  indutis  sacris  vestibus,  veniunt  ad  locum  ubi 
stantalii  cardinales  ;  et  tunc  fitsermo,  nec  datur 
Benedictio  priedicanti.Finito  vero  sermone,  omnes 


piaetbona  hora,   ita  quod  familiares  sint  induti,  B  c^^<^ii^^^si*c<^ipiuntamictum,superplicium,pluviaie 


antequam  funus  exeat  de  palatio  ;et  in  iilaProces- 
sionesemper  subdiaconuspapflebajuietcrucem  ante 
feretrum,et  omnea  processionaliter  biniet  bini  post 
corpus  vadant. 

Primo|ipsecamerarius  indutus  cappa  nigra,sinon 
sit  cardinaiis;  et  tunc  cauda  sibi  non  portatur,  neo 
per  totam  novenam  in  exsequiis.  Quod  si  sit  cardi- 
nalis,  non  induitur  nigro,  neque  rubeo  aut  viridi 
oolore,  sed  in  aiiis  coloribus,  neque  alii  cardinaies 
per  totam  novenam  dictis  coloribus  debent  uti. 

Et  in  die  prima  sepuitur»  ad  minus  debent  esse 
cc  tortitiae,  quaelibet  de  sex  libris  cerae ;  et  in  castro 
doloris  inquatuor  anguiis  unumdedictisbrandoni- 


n]grum,et  mitram  aibam  de  garneiio  simplicem,  et 
vadunt  ad  corpus,si  non  est  sepultum  ;  bini  et  bini 
secundumordinemsuumaoceduntsubtusprsedictum 
castrum  cum  mitrisin  capitibus.  Sed  qui  fecit  offi- 
ciumomnesantecedit,  quicunque  sit.  Et  tunc  can- 
tores  cantant  Subvenitet  sanctiDei.  Quo  complelo, 
dictus  cardinaiis,  mitra  deposita^  thurificat,et  cum 
aquabenedictaaspergit  feretrum,et  dicit  praedictam 
Orationem.  Et  tunc  cantores  iterum  cantant  Me- 
mentom»*,2)etix;etalius  episcopus  cardidalis  eodem 
luodo  thurificat,  et  dicit  aliam  Orationem.  Et  tertio 
post  aiiud  responsorium  prior  presbyterorum  dicit 
aiiam  Orationem  eodem  modo  ;  et  quarto  cantatur 
Lihera  me  Domine,peT  universumclernm,secundus 


bu8,etin  mediosupenus  unum  ahud,etcircumqua-  ,    .  j-     i-    j-   4    i^-  r^    ».-  » 

,,^.      '^  .  .  ji_.  j.  p  presbyter  cardmalis  dicit  uitimamOrationem.  Haec 

que  abundantia  candeiarum,  qu»  debentaccendi  ti  ^      •  «     »         .       .       .     •    «     m    i-  r^    u 

antequam  Missa  incipiatur;etcircumquaquedebent 

esse  familiares induti  de  nigro.etiam  camerarius,si 

non  sit  cardinaiis.  Quod  si  esset,  staret  cum  aiiis 

cardinaiibus  in  choro. 


Item  debentdarecuilibetcardinaliunam  tortitiam 
ad  minus  quatuor  iibrarum  de  cera  in  dicta  Missa 
quam  tenere  debet  ante  eos  unus  scutifereorum,et 
hoc  idemde  praelatis.  Sed  tortitiae  aliorum  praela- 
torum  sunt  de  tribus  libris  cerae ;  pcenitentiariorum 
▼ero  et  aliorum  nobilium  de  una  iibra  cerse ;  sed 
canonicorum  et  aliorum  presbyterorum  de  quarta 
partelibrae,  prout  placebit  dicto  camerario. 

Advertat  tamen,quod  omni  diead  minus  sintxL. 
torticiae  circa  feretrumseucastrum  doloris;desuper 


omniafiuntprout  continenturin  Pontificali.  Quibus 
expletis,omnes  receduntad  propria  depositis  para- 
mentis.Sciendum  tamen  quod  omni  die  debet  esse 
Missa  quae  debetdici  per  cardinales  juxta  ordinem 
suum,et  sermo  per  eosdem,nisi  committant  praeiatis 
vei  magistris  in  theologia,  aliis  non. 

CXLVII.  Depanno  distribuendo  postmortem  papx. 

itemsciendumde  pannis  distribuendis  istemodus 
consuevit  observari.  Primo  camerarius,  si  non  sit 
cardinalis,  cumduobuscapeiianis  etduobus  scutife- 
ris ;  item  thesaurarius,  item  confessor,  si  sit  prae- 
latus  ;  istt  tres  domini  de  eodem  panno  bonoet 
nobiii. 

Item  referendarii  deeodempanno;item  cubicula- 


vero  non  debent  esse  candelce  nisi  prima  die;et  in  D  rii  dealio  panno  minori ;  et  clerici  camerae  ;  item 


Dovena  dictum  castrum  debetcircumdari  pannose- 

rieo  cum  armis  papae  et  Ecciesiae ;  et  subtus  debet 

esse  feretrum  coopertum  duobuspannis  de  aurono* 

bili8simootiamcumarmis,etinquoiibetcapiteunum 

pulvinar  deeodem  panno  cooperto,unum  ad  caput, 

etaiiudad  caudam;  et  super  quolibet  debet  siare 

unum  pileum  puichrum  papae  per  totam  novenam 

B30  CXLYI,Z>e  Missi*  per  totam  novenam. 

Itemomnidie  danturcandeifie  praelatis  indutisde 

nigro,stantibuscircaferetrum,prout  inprima  die, 

quas.si  voiunt,secum  reportant,  etiam  poenitentia- 

riis  et  canonicis  ecclesiae  in  qua  fit  officiiim ;  sed 

factaabsoiutione  omnia  luminaria  extinguantur,  et 

Patrol.  LXXVm. 


medici  ciim  scutiferis  papae  de  simili  panno  cubicu 
lariorum.  Item  magistri  buticiiiariae,  panetariae, 
aquae  falieriflB,berae,coquin8e,de  aliopanno  minori; 
item  ostiarii^  janitores,  531  <^lerici  capeiiae,  caere- 
moniarium,omnesde  consimihpanno  magistrorum 
buticulariae.et  servientes  armorum.  Juxta  voiunta- 
temdominicamerariiomnes  induantur,  lotumstat 
in  suavoiuntate. 

Itemduocoqui  papaede  eodempanno  officiaiium. 
Item  deprima  porta  et  secunda,deeodem  et  consi- 
mili  panno;ilem  cursoresjamulide  paiefrenario,de 
panelaria,de  buticuiaria,de  cera  et  coquina,omne8 
de  uno  panno  minori,ad  minus  de  quolibet  officio 

43 


im 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


1386 


duo;sedpalefrenarii  secunditmniiinerumipsorum,  A  citum  etbonestum  esset  quodperprslatumTelepi 


etetiain  cursore.sjaxtavoluntatemdominicainerarii. 

llem  marescalcus  curiae^el  advocatuspauperum, 
etmagistersacripalatii,procuratorfii»calis,  advoca- 
tus  papae.omnes  de  uno  panno.ltem  emplor,  guar- 
dayessa]la,guardia  majorjdestcuslos  cibariorum. 
custos  sacrffi  capcli<e,qui  est  sub  potestate  sacristce, 
omnes  de  eodem  panno.ltemcampanarius^scopator 
camerH3  papae^  et  scopator  palatii  de  alio  panno. 

Item  si  papa  moriatur  Romae,  sex  banderenses, 
tres  rectores,  duo  consiliarii  consueverunt  petere. 
Item  capitaregionum  et  manipularii  etiam  consue- 
veruntpetere  vestes  nigras,  et  habuerunt  in  morle 
Urbani  VI.  Omne.sisti  ofncialesUrbis.  Qu\  sipctie- 
rint,  sunl  sub  beneplacito  domini  camerarii,  si  eis 
dare  vult,vel  non. 


scopum  dicerelur  Missa;8ed  si  aiiquis  de  cardinali- 
businfirmaretur,vel  non  posset  Missam  celebrare, 
alter  cardinalis  eam  dicel;et  sic  successiYe  per  or- 
dinem  usquead  finem. 

GXLVIII.  />/»  tiovena  papx. 

In  novenaatitemcastrumdoloris  ornaturcaodelis 
sicut  indie,et  adminus  ponanturipsadicLXxtvelc 
brandones. 

Itemsciendumquod  barbitonsorpapae  non  relinel 
cassam  cum  rasoribus,  elcumiis  quee  infra  sunl; 
item  de  bacili  argenlco.  Posteanovas  papa  facit  sibi 
dare  x  vel  xn  florcnos.  Verumtamen  bacile  semper 
in  camera  papcecum  rasoriis  ettobaleolis  remanet. 

Uem  si  panetariietbuliculariipetunttobaleasvel 


Senator  llrbis  propter  ofticium  non  utitur  nec        ^'''"f'' ^^"'"':  ^'^' ^^^*  ^^^«"^««sesua.   Quod  si 


vestitur,  nisi  vellet  facere  pcr  so  aiuore  papae. 

Item  notandum  quoddanturlrescanncu  de  panno 
unicuique. 

Uem  prima  et  comedunt  in  palatio  pamitentiarii 
et  omnesfamiliarespapcepertotam  novenam^etali- 
quando  quousque  papa  sitcreatiis^qui  recipit  et  re- 
tinet  quos  sibi  placet. 

Item  statim  fiunt  magnfie  eleemosynse  pro  anima 
papsB  per  thesaurariumdemandato  camerarii^pri. 
moquatuorordinibusmendicantibusfequaliterquin- 
quaginta  florenos  vel  vigintiquinquc,ad  minus  de- 
cem,panem,viuum,(^arneprouna  die;dei  dehospita- 
libus  et  aliis  pauperibus  juxta  volimtatem  camora- 
rii,  et  secundiim  quod  camera  estpotens. 

Pi)st  secundam  Missam  imifie(liate,qoi  eam  dicit, 
vaditad  ferelrum  subtus  castrum  dolorisjeposila 
planeta,indutus  pluvialicum  siiis  ministris.Cantores 
papae  semper  cantantofticium  Misszeet.Hesponsoria 
in  absoiutione;et  canonicidebentcos  juvare  inres- 
ponsoriis  cantandis;et  linitaabsolutione  dictuscar- 
dinalis  depositis  sacris  vestibus  revertitur  ad  alios 
cardinales.Qui  audiunt  sermouem,et  dicto  sermone 
vaduntomnes  ad  palalium  ad  ordinandumdecon- 
clavi,  etibidem  assignantur  eis  loca  per  dominum 
camerarium.  Omues  liiiut  aequales  in  spatio  assi- 
gnaudo  ad  minus,(;t  sputia  ulti  debf^il.fabiicareca- 
meras  suas  oxprn%ji>pi'0|)nis('.jijuslibet,si  siut  divi- 
tes  et  antiqiii  cardinalcs. 

Itemomni  diepost  Missam  et  sermonem  dehent 
facere  conciiiiim,  co^ilando  ct  tractando  defutuio 
episcopo  seu  papa. 

Uem  nuuquam  in  tota  nvoena  dicalur  nisi  una 
Oratio,  scilicet  Dem  qui  inter  apostolico»,  ctc.  In 
absolutione  possuut  mutare  .si  voluerint,  etdicere 
locoillius  Inclina,  IJomine,  aurem  tuam, 

532  Uemcamerariuscaveatbeuene  ordoindi- 
cendis  .Missis  iuterrumpatnr,quoniam  omni  die  unus 
cardinalis  debeldicere  Missain  de  niortuis,  elfaciat 
ibidemsermouem.Quod  si  nolit  facere,det  uni  pree- 
lalo  vel  alicui  ma^istro  iu  theologia.  quiasi  ordo 
interruuipatur,  uon  possot  remtegrari.  Non  eninih- 

»  Id  est  lagenas,  Itahs  vulgo  hottB. 


non  darentureis,  rationem  haberent  petendi  into- 

baleis  in  quibuspapaullimo  comedit,  et  in  botlisda 

quibus  ultimo  tunc  bibebat  vinum.  Item  cubicularii 

possunt  petere  cuilibet  unam  vestem  papae.Si  volunt 

tamen,omnesconsueveruntdariamore  Dei  proaui- 
maejus. 

CXLIX.  Rubrica  de  Conclavi. 

De  conclavi vero  dicendum  est.  Primo  ordinatioce 
ac  disposilione  loci  caveatbene  camerarius  :  qaod 
postae  murentur,  et  omnes  fenestrne  quae  sunl  basss 
propcterramvelsolarium  adminus  ad  quacuorcao- 
nas,etomnia  foramina  quaecunque  parva  velmo- 
dica^  expensis   camerce. 

Q  Item  si  una  capella,  cujus  poriae  et  feneslraB  om- 
nes  sint  c)aus£edebonoumro,dempta  portaquaitur 
adconclave,  el  fenestris  quae  inlraconclaverespi- 
ciunt,  qua3  apertae  remaneant. 

In  haccapellaomnidiecardiaalesMissam  debeoi 
audire  omnes  insimul,  non  tamen  cantando,  sed 
basse.  Itemsi  non  sit  capellu,qu8e  concIaTecoatin- 
gat,flat  infra  conclave  in  ahquo  anguio.Telprocoo- 
clavi  unum  altare  portatiIe;etibi  audiunt  omui  die 
Missam  ;et  iu  eadem  capella  possunt  conveDiread 
eligendum  elfaciendum  conciiiuni,veI  ubi  placebit 
eis  inehus.Caveanlquodscribantomnia.Item  indi- 
cta  capella  scmper  debet  esse  corpus  Christi  cum 
caudela  accensa  ad  omnemcventum,  quam  solrit 
cainera  et  omues  alias  qua»  iu  dictis  Missiscoasu- 
meutur  ibidem  sedc  vacante. 

Ilem  sciendumquod  modernistemporibusdomiiii 
cardinalt^s  debent  iutrare  quilibet  ipsorum  cus 
presbytero  ct  uno  famulo.jtem  ipsi  domini  facian: 
pararicamerassuas  cum  cortmis  suis  et  lectislenii 
533  sine  palea,nisi  esset  iu  frigoribus.  Item  meo- 
sam  scamuum,nontamen  capsam,  nisiessetaperta 
totaliter  desuper.  Item  vas  ad  tenendum  aquam.Ti- 
num,vel  cannes  [AL,  carnes],  quae  caditde  maoi- 
bus,etaha  utensilia  hguea,Yeru  seu  barrai,  sttper 
quibiis  debent  poni  cortin(c,et  circumquaque  solrit 
camera. 

Item  sciendum  quoddomini  cardinales  tre8,pritf 
cum  camerario  de  consilio  aUorum,aatequamio(reBt 


D 


13«? 


tlOMANI  ORDINKS.  —  XV. 


im 


conclaTe,debenteligerequatuor  solemnesviros.qui  A 
liabentextracu8todireconcla?ecuing:entibu9arma- 
tis,  et  caveantbene  superhocquodtalessintidonei. 
Poterunt  esse  duo  prselati  et  duo  milites,  vel  unUs 
niiies  et  unus  banderensis. 

Item  dicti  custodes  caveaot  sibi  bene  sub  poena 
perjurii,quodbene  aperiantsemperetvideantquid- 
quid  portatur  cardiualibus  ad  comedendum  :  et  si 
pastilla  eis  portarentur,  illa  aperiant. 

Item  subpGeua  perjurii  nullani  litterameis  dent, 
necpermittant  illos  accipere,  nec  ab  ipsisetiamre- 
cipere,  quantumcunque  neoessitas  cogeret,  sed 
quidquid  voiuerint  habere  ab  ex  tra  dictis  custodibus 
ore  dicant. 

Item  quod  nullus  intretad  eos  quandiu  erunt  in 
dtctoconciiio,  nisi  forte  aliquis  cardinalis  ab  extra  B 
veniretde  sua  legatione.et  ille  potcst  intraresohis 
cum  uno  presbytero  et  uno  clcrico. 

Item  omni  die  mane  et  sero  faciant  de  domibus 
eorum  portari  cibaria  cocta  et  alia  vilae  neccssaria. 

Item  capellani  ipsorum celebreut in  communi  loco, 
inquo  omnes  conveniunt,  pront  supradictum  est. 

llem  in  porta  couclavis  sint  ad  minus  tres  claves 
cum  tribusserraturis  ;quihbct  custodientium  habeat 
suam.ltem  dicta  porta  sit  clausa  bene  cum  barris. 
et  clavelaturis,  et  catena  ;  et  in  medio  sit  foramen 
per  quod  detur  eis  ad  comedendum  lougitudinis 
unius  palmi  el  semis,  et  tantumin  altitudinc,quod 
etiam  cum  ciavi  claudatur. 

Itemsciendumquod  familiacamcrariidebet  dor- 
mire  in camora  seraper  ad  conservandum  bona;  et  0 
ipse  camerariuSfSinon  sit  cardinalis,  iteui  iilipru;- 
latlquihabentcustodiamdeconclavi,etiamdormiunl 
ibidem  cum  aliquibusfamiliaribus  eorum.  Itemom- 
nes  viyeredebentexpensis  cameras  quousquc  papa 
sitcreatus,  et  quandiufaciunt  custodiam. 

Item  inturribusdebentessecustodes  ad  miousad 
quatuor  partes,  et  in  qualibet  turri  ad  minus  tres 
cursores,  eteis  vitae  necessaria  ministraatur  de  ca- 
mera.  Oebentfacerecustodiamdienoctiique.  Item  ab 
extra  debent  custodire  horoiues  dcputali  per  tres 
priorum  cardiuaiium  etper  cauierarium,  quibus  ad 
minusdaturpanis  et  vinum  extraslipendium;etca- 
veant  quod  nemincm  permittant  intrare  palatium 
slve  cum  armis,  sive  sinearmis,nisi  de  licentiacu- 
stodicnlium  duntaxat.  D 

llem  notandumquodparapectusdebet  haberead 
niinus  quatuorpalmasinlatituditle  inter  murumet 
Iectumcardinalis,et  sitdeasseribusclausum  solum 
ad  altitudinemcorlinarumvol  x  palmaruui  ad  mi- 
nuB.  Totumistud  fuil  factum  in  inorte  domini  Ur- 

bani6xpensiscamera3apo5tolic8e,534  ^^"^  cardi- 
naleBerantniniispauperes.Longitudoveroquautum 

eameraBlongoDerant.  Retrocardinales  debent  tenere 

ligaa,  carbonfes,  ei  alia  titee  necessaria  infraillud 

sfNitiuai. 

fn  conclavj  autem  unus  clericus  audicntire,qui 

serrit  capelleB  incapelladiceus  Epistolas,  intret  et 

Boribat  oumia  quse  iiuntde  die  in  diem,  et  ordniet 


omni  die  dc  Missa  dicenda  coram  cardinalibus,  et 
teneat  unam  lampadem  accensam  in  capella,  et 
aliam  in  medio  conclavis  ;  et  custodiat  paramenta, 
calicem,  librum,  et  chlamydem  sancti  Petri  cummi- 
tra  consistoriali. 

Item  sciendum  quod  domini  cardinales  postmor- 
tem  domini  Gregorii  papx  .\f  voluerunt  audire  in 
hospitali  sancii  Spiritus  Missam  de  Spiritu  sancto. 
Sequenti  dic  post  novenamfuit  quia  voluerunt  ha- 
bere  consilium  cum  Komanis,  antequam  intrarent 
conclavim,  pro  conservatione  conclavis. 

Item  post  morlem  domini  Urbani  Yf  domini  car- 
dinales  post  Missam  uonam  et  sermouem  voluerunt 
audlre  Missam  ibidem  de  Spirilu  sancto  cum  ser- 
mone,  quam  dixit  domiuus  Pisanus.  Tali  cera  fuit 
sibi  administra  de  camera  apostolica  undecim  ma- 
gnod  candelte,  et  duo  brandones.  Item  intrarunt  con- 
clave  eodeui  die  de  cero  post  Yesperas. 

Itemfucrunt  deputati  qnatuor  praeiati  ad  custo- 
diendum  conclave;  duo  pro  parte  camerarii,  qui  por- 
taverunt  baculos  in  manibus,  et  duo  ex  parte  collegii; 
etistoscamorariusnon  permisit  portare  bacuIos,uec 
post  de  suis,  nisi  unum,  qui  fuit  illcy  portavit.  Item 
extra  fueruut  ad  conservandum  conclave  destinati 
duo  banderenses  cum  quatuor  famulis  quilibet 
scx 

Nota  quodquando  papaestcreatus,  induituraliis 
pannis.  Yestimentaquibus  exuitur  debent  essc  dicti 
clerici  capella»,  secuudum  quod  fuit  semper  obser- 
vatum. 

In  novena  castrum  doloris  fuit  ornatum  candehs 
proutin  primadie  :  brandones  fueruutcircumqua* 
quefcretruni,proutante;etinquolibetaQgulocaslri 
brandonem  unum.et  iu  cacumine  superius  unum 
valde  maguum  de  cera  alba,  forsan  xxv  librarum, 
quia  fuit  ccreus  paschalis.  Primus  circulus  candela- 
rum  castri  continebat  xxiv  candelas  a  quolibet  la- 
tere  ;  spatium  erat  de  candelaad  candelum  quasi 

palmae  unius. 

CL.  QualiUr  papaBonifacius  l\  venii  in  Vesperis 
vigilix  NativUalis  beatae  Marix* 
Notaquod  dte  Jovis7  mensisSeptembris,  in  vigi- 
lia  Nativitatis  beatffi  Maria;  virginis,  iu  primis  Yes- 
perisdominus  Bonifacius  papa  IX  fuit  in  Yesperis 
cumpluviali  rubeo  et  mitra  aurifrigiata,  et  non  so- 
lemni  ;  et  iucu?pit  Vesperas,et  dixit  Orationem  so- 
lummodo,  necincoBpit  Antiphonam.  Cardinales  iu- 
coeperunt,  uec  deposuerunt  cappas  laneas,  toluiu 
dixerunt  cautores.  Audilores,  acolythi  fuerunt  cuin 
superphciis,  etcardiualis  Tudertinus  de  maue  fecit 
officium  anno  1391,  ponlificatus  sui  anno  i. 

535  CLl.  De  diebus  Mercurii,  Jovis,  VeneriSy  et 
Sabbati  hebdonmlx  sanctx, 

Altende  quod  die  Mercurii  saucta  in.MatntiDis  do- 
minus  papa  veuit  cum  sola  ohlamyde  rubea  et  sine 
raitra.  Cathedra  estparata;  nec  diaconi  cardinales 
sedentanle  eum,  sed  in  locis  suis  ;  nec  episcopus 
vel  presbytcr  qui  servit  sibi  de  hbro,  sedent  aute 


1359 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  LITDRGICA  OPERA. 


1360 


cumsuper  scabellum,  sed  omnes  in  locis  suis  se> 
dent. 

Die  JoTis  eodem  modo  per  omnia. 

Item  die  Veneris  sancta  papa  venit  ad  officium 
cum  cappa amediopectorisinferiusaperta,foderata 
deherminisjcum  mitraalbasimplicidegarnello  aut 
aurifrigiis. 

Item  desero  inMatutinis  venit  tum  dicta  cappaet 
sola  bireta  rubea  in  capite  ;  et  in  toto  offlcio  tenet 
super  caput  absque  mitra. 

Item  indie  Sabbati  sancti  in  Missa  venit  cumplu« 
viali  rubeo  sine  perlis.  Item   de  sero  in  Matutinis 
venit  cum  chlamyde  alba  et  sine  perlis. 
CLII.  De  obviationecardinalhintrantisinRomanam 

curiam. 

Nota  quodsi  cardinalisveniat,  quod  si  fuit  extra 
curiam  peraliquod  tempuspro  negotiissuis,velra- 
tione  solatii,  non  tamen  Nuntii  vel  legati,  quaodo 
redit  et  intrat  civitatem,ubi  Romanacuria  residet, 
cardinalesaliinon  debent  ei  ire  obviam,  sed  mittunt 
eorum  familiares  ad  sociandum  illum. 

Item  si  aliqui  cardinales  amore  vel  ex  nobilitate 
aut  coDsanguinitateoccurrunt  ei  obviam,  sisit  unus 
qui  intrat,  et  alii  qui  obviant,  plures  sint  in  pari  nu- 
mero  ;  ille  quinovitervenit,  solus  debet  precederei 
et  alii  post  eum  bini  et  bini ;  deinde  patriarchse, 
deinde  protonotarii,  et  alii  juxta  ordinem  suum. 

CLIIl.  De  canonizationesanctBd  Brigida. 
Sequitur  canonizatio  sanct®  Brigidae.  Anno  Domini 
1391,  et  die  Sabbati,7mensis  Octobris,  pontificatus 
Domini  Bonifacii  IX,  anno  2,  facta  fuit  canonizatio 
beatflB  Brigidae  in  magna  capellasacri  palatiiRomae 
prope  sanctum  Petrum,  in  qua  talis  modus  fuit  ob- 
servatus. 

Primo  die  Veneris  patriarcha  Qradensis,  confessor 
etreferendariusdictidomini,  ex  praeceptosanctitatis 
suffi  consistorium  generale  mandavit,  item  canoni- 
zationem  ssnctffi  Brigidie,  ut  omnes  deberenl  venire 
adipsam  solemnitatem.  Item  campanaeomniumec- 
clesiarum  deberent  pulsari  hora  Completoril,  et 
crastina  die  hora  Tertiarum  etiam  mandavit. 

Item  parata  fuitcapella  circumquaque  depannis, 
et  sternata  de  frondibus  de  verta.  Magister  fobaricB 
fecit. 

Item  circumquaque  per  tolam  capellam  fuerunt 
lortitiflB  seu  brandones,  53Q  quilibet  de  undecim 
libriscerce,  fuerunt  in  summa  Lxxxvi.Modum  dicta- 
rum  candelarum  et  ordinem  brandonum  inveni. 

Item  indieSabbati  demane  dominus  papa  audivit 
magnam  Missam  de  Spiritu  sanctoin  camerasua. 

Item  post  magnam  Missam  venit  ad  magnam  ca- 
pellam,  eum  comitantibus  omnibus  cardinalibus  et 
nobilibus  Romanis,  cum  pluviali  rubeo  consistoriali 
et  milra  de  perlis  consisloriali ;  et  facta  reverentia 
aliquali  ante  altare,  ascendit  ad  aliam  cathedram 
longe  ab  altari  paratam ;  et  ibi  recepit  omnes  cardi- 
nales  et  praelatos  ad  reverentiam  cumcappis  laneis 
more  solito.  Qua  reverentia  finita,  aocessit  ad  aliam 
cathedram  cum  scabello  paratam  ante  medium  altaris 


A  appodians  sead  altare  versa  facie  ad  populum  .et 
duodiaconi  antiquioressedebantaotepedes  ejusia 
scabellis,  aliisetiamcardinalibus  sedentibusinlocis 
suis  cum  cappis  laneis  ;  et  facto  silentio,  et  lumina- 
ribusaccensis,papa  sedendo  mitram  in  capile,  fccit 
collationem  et  sermonem  suuua  sub  isto  themate, 
Viduamejus  benedicam,etflorebiisuper  ipsam  sancti- 
ficatio  mea.  Completosermone  et  faclaadmonitione 
ut  omnes  deberent  Deumrogare,  quod  non  permil- 
teret  eura  errare ;  proteslatione  ctiam  faclaquodipM 
non  intendebat  facere  conlra  sacrosanctam  RomaDaa 
Ecclesiam,  surgensde  sede,  deposita  milra,  incoepit 
cantando  Veni, creator Spiritus,eXfiex\% genibusste- 
til  sine  mitra  usquead  Versiculum  tertium,  etsem- 
per  stetit  ibidem  pedes.  tandiu  doneccantorescaa- 

B  taveruntdictumHymnum.Quofinito,  sine  Versiculo 
dixit,  Dominus  vobiscum,  et  Orationem,  Deus  qtd 
corda  fidelium^qusLtn  finivitp^r  ChristumDominim 
nos^^wm. Sedreassumpta  mitra,  ibidem  sedendo  pro- 
nuntiavit  l)eatam  Brigidam  fore  Sanctam,  et  ascri- 
bendam  incatalogosanctorum,  utestin  librosecre- 
torumpapaliumdominiClementispapaB  VI.  Quapio- 
nunliata,  ore  proprio  concessit  indulgentiam  istadie 
et  in  sequenti  visitantibus  ecclesiam  sancti  Petrict 
sancti  Laurentii  inPanisperna,  et  qui  interfuerinlin 
divino  oflBcio  isto  illam  indulgcntiam  jubil«,et 
multas  alias  in  terris.  Post  hoc  procuratores  dicta 
sanctfiB  petierunt  publica  instrumenta  de  hoc,  etptpi 
etiamde  sua  polestate  jam  dicta...,  et  tuncomaes 
cardinalesetpraBlatireceperuntparamentaalba,epi- 

g8copipluvialia,presbyteriplaneta8,di»conitunicellif 
et  dalmaticas  ;  et  iterum  yenerunt  ad  jreverentiam 
papae.  Posthoc,  deposito  pluviali  rubeo,  recipitcni- 
rothecas  pretiosas  etannulum  pontificalem,  etplo- 
viale  album  pretiosum  cum  mitra  solemni ;  el  depo- 
sita  mitra  inccepit  canlando  Te  JDeum  laudamusM 
tunc  data  sunt  duo  magna  tortitiade  cera  alba,qae- 
libet  de  octo  libris  cerae,  et  cuilibet  cardinali  ac  pi- 
triarchee  de  septem  libriscereealiaB  non  albee.etOB- 
nibus  praelatis  de  duabus  libris,  etaliis  derieifet 
cantoribus,  auditoribus,et  nobilibus,  etaliisdeaoi 
libra  ceraB  ;  ettunc  incoepta  fuitProcessio,  etoiimes 
tenebant  faculassuasaccensas  in  manibus,  qailiW 
in  ordinesuo  ;etduopatriarchaBibanlcamcardiDi- 
Ubus,  itemdominus  papasubtuspallium,  sedmilitH 

jj  portabant  extrapalliumtortitia  papaBaccenMLKHic 
ivimusper  totam  capeUam  usque  adaliam  capellao, 
et  reversifuimus  537  processionaliteradmagnia 
capellam,  etdominussummus  pontifex  aseenditid 
cathedram  ante  medium  aitaris,  ubi  fecerat  senno- 
nem  suum  prius ;  et  stando  diaconusa  dextrii  dixit 
cantando  Ompronobis,  beataBrigida,aUeluiaA 
papadixit  Dominusvobiseum, et  aliam Orationeode 
beataBrigida  ;  et  canlato  percantorcs  Benedicamm 
Dommo,  diaconus  a  sinistris  dixit  Confiieor,  etpapi 
dedit  Benedictionem  more  solito  ;et  prior  episcopt- 
rum  cardinalium  pronuntiavit  indulgentias;etsie 
quilibetrepatriavit  cum  candela  sua ;  et  omDMaliii 
andelas,  de  alUri  et  torUtia  de  capeUa  cameram 


1361 


ROMANI  ORDINES.  —  XV. 


i36i 


fecit  reoipipro  papa persex  cardinales,  quide-  A  l>us  ab  istis  ezsecutoribus ;  et  quianon  habuerunt 

berent  omnesesse  sacrislw.  Primus  erat  dominus     papa  fuit  turbatus. 


deAlenconioPhilippus  ;  secundus  de  Aogelia  do- 
minus  Adam  ;  uiler  iieatiniis. 

Itadie  papa  non  potutt  diceremagnam  Missamde 
sancta,  causa  iuiirmitatis,  sicut  debebat,  sed  in 
crastinum  celebravit,  ubiistum  ordinem  tenuit. 

Uominica  crgo  dieS  mensisOctobris,  bono  mane, 
post  parvam  Missam,  dominiis  papa,  iudutus  cum 
pluviaii  etmitracum  periis  consistoriali,  descendit 
ad  ecclesianisaiiotiPetricum  omnibuscardinalibus 
duobuspatriarchis,  (lonstantinopolitano  scilicet  et 
cum  prffilatis.  ci  tolo  ciero ;  et  inporta  ecclesii-cve- 
nerunt  ei  obviam  omnes  canonici  sancti  Petricum 
cruce,  pluvialibus,  pavilione,  etcampana  processio- 


Item  fuerunt  in  ista  Missa  super  regias  ferreas  et 
super  coiumnas  iapideas  prope  regias  prsedictas  circa 
Lxxx  tortitiffi  accensfe,  et  vii  in  elevatione  corporis 
Christi.  Poterant  esse  quffihbet  de  quatuor  libris 
cerffi.  Nec  papa,  nec  cardinales,  nec  aiiquis  cande- 
lamhabuitin  isla  Missa  ;  nec  fuit  sermo. 

ltemnota,qaod,completaMissa.dominus  pontifex 
indutusprout  fuerat  in  Missa,etomnescardinales  et 
prffilatiinduti  sacris  vestibus,proutfuerunt  InMissu, 
cum  mitris  iveruntad  fenestras  prope  campaniie  in 
locodeambniatoriOyUbiRomaniantistitesconsueve- 
runt  dare  populo  indulgentiam ;  et  ibi papa  dedit  do 
vera  indulgentia  illa  die,  sicut  in  jubilffio  ob  reve- 


naliter.  c^nidLxnloDe  Teumlaudanius,  dxixenmieum  b  ^^^^^^^  Brigidffi,  et  in  sauctoPetro,  et  in   sancto 


ad  majus  altarc  ;  ct  facta  aliquali  Oratione  ante  al- 
lare,  rccessitad  cathcdram,  nbi  consueverunt  Ro- 
mani  pra^suiesinduere  se,  ct  sedendocardinales  ct 
omnes  prffilati  vencrunt  ad  rovereutiam,  et  ipse  vo- 
luitquodcantareturTertia.  Missa  fuit  desanctaBri- 
gidacum  commemoratione  de  Dominica.  Tunc  pri* 
moincoepi  dc  mandatosedoreinter  cardinales  epi- 
tcopos.  Processit  Missa  ordine  suo. 

Item  post  Kvangeliuni  diaconus  a  sinistris  dixit 
Confiteor,  et  dicto  Credoin  unum  Deipn,  et  postOf- 
fertoriumpapasedebatsuperbassamcathedramcum 
Bcabcllo  ante  regias  ferreas  papffi,  ubi  leotem  fuit 
£vangelium,  versa  faoie  ad sedem,  in  quafuitindu- 
tus.  TunodominicommisBariitrescardinales  deca- 
nonizationo  istius  sanctffiexieruntdesacristasancti  q 
Peth  oum  oblationibus  suis. 

Primo  dominus  de  Francia  cum  duobus  magnis 
tortitiisaccensis,coopertisdeauro,obtuUtoscuIando 
pedem  et  manum;secundo  dominus  Anglicanus  cum 
duobus  panibus  coopertis,  cum  tobaleis  et  armis  et 
scadetissanctffi  Brigidffi,et  trium  cardinaliumcom- 
missariorum  ;et  osculatus  est  pedemet  manumpa- 
pae  ;  tertio  dominus  Barensis  cum  duobus  magnis 
bacilibus  de  vino  et  malvatioo,  quffi  vocantur  Homffi 
scyphi  deaurati,  et  cum  armiset  scudetis  dominffi 
etcardinahumprffidictorum;  etosculatusest  pedem 
et  manum  papffi. 

Ultimovenerunt  quinqueprocuratores  istiussan- 
ctffi  oum  advocato,  et  quihbetoblulitunam  magnam 


Laurentio  in  Panisperna,  ubi  sanctaBrigidadictafuit 
sepulta^etquicuuquevisitasset  dictasduaseccies  ias 
sancti  Petri  et  sancti  Laurentii  vu  vicibusper  totum 
prffisentem  mensem  haberet  indulgentiam  jubilffii. 

Item  nota  quod  de  ceraeoolesiffi  sancti  Petri  ac- 
oensa  canonici  voluerunt  habere ;  sed  oamerarius 
totam  recipit,  quod  papa,  neo  ipsi,  nec  acolythi, 
nec  oantores,  neoclerici  habuerunt. 

Ilem  nota  quod  quilibet  cantor  habuit  tres  duca- 
tos  ab  exsccutoribus. 

Item  dictiexsecutores  miserunt  unam  pintolam  de 
auro  papffi  valoris  c  ducatorum  et  unum  vitulum. 
xxivcapones,  xxiv  puUos,  xxivcolumbos,  nbarilia 
de  vino. 

Item  notaiquodfuerunt  Vesperffi  prfficedente8,nec 
sequentes. 

Item  nota,  quod  ista  die,  lioet  fuerit  Missade 
sancta  Brigida,  tota  die  fecimus  de  Dominica,  nec 
fecimus  commemorationem  in  Vesperis,  necin  Ma- 
tutinis  de  ipsasanota. 

Ilem  notaquodomnesoardinales  induti  saoris  ve- 
stibus  associaverunt  papam  usque  ad  oameram. 

Ista  die  nullus  oardinalis  comedit  cum  papa,  nisi 
solum  prselati  bomus  et  cantores. 

Item  nota  quod  tota  capella  debet  esse  intus  et 
extra  parata  pannis. 

Ilem  in  altaridebent  esse  vi  candel»  quffilibetde 
una  libracum  dimidia ;  item  super  canoellum  ca- 
pellffi  vi  tortitia,  quffiUbet  de  octo  libris  cerffi. 

Item  extra  regiam  seu  capeliam  ponantur  ligna 


candeIamdeunahbracerffialbffi,modicum  labora-  £)  perforatainmurocircumquaquead  tenendumtorti- 


tam  oum  rosis  et  floribus,  viridis,  alba  et  rubea. 

Item  unum parvum  canistrellum,  totum  depictum 
de  oolore  viridi,  inquo  fueruntduffi  oolumbffialbffi 
et  duffiturtures. 

538  I^^iQ  Qota  quodcanonioiinProcessionede- 
buerunthabuissegrossascandelas  deceras  in  mani- 


tia,quantum  capella  est ;  etinquolibet  hgnoerunt 
VI  tortitia,  quffilibet  dequatuor  librisoerffi. 

Item  infine  capellffi  ex  opposito altaris  illud  idem. 

Itemde  aliis  parvis  candelis  de  unciavelmedia, 
aut  pro  iibra  ponantur  xx  habentia  per  murum,  et 
distribuanlur  laicis  et  clericis. 


ADDITIONES. 


539-  ^LIV.  In  die  Cinerum. 

Additiones  vcro  quffiin  die  Cinerum  DominusBo- 

nifacius  IX  in  die  prffidicta  descendit  ad  magnam 

Missam  inmagna  capella  in  Perusiocum  pluviaU  et 

raitra  sine  perlis;  et  sio  dedit  ciiieres.  Quibus  datis^ 


deposuitpluviale  ct  mitram,etreassumptachlamyde 
sic  stetit  per  totam  Missamabsque  mitra  quani  dixit 
dominus  Neapolitanus.  Papa  erat  alteratus  propter 
frigns  anno  Domini  1393,  pontifiOatus  suiannd4. 


i363 


APPENDIX  AD  S.  GREGORn  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


»( 


CLV.  De  Dominiea  Rosarum. 
Item  in  Dominica  de  Rosa  fuit  celebrata  Missa  in 
magnacapella.papa  absentejn  praesentia  omnium 
cardinalium,  et  Rosafuit  portatade  camera  papas 
per  juniorem  clericum  camersB  adcapellam,et  stetit 
super  altare  per  totam  Missam  ;  et  post  reportata 
per  eumdem  ad  camerampap8e;in  qua  caroera  pa- 
ramentifCxeundopapa  dealiacamera  sua,eampor- 
tando  in  manibus  suis,  in  sede  sua  in  camera  sua 
paramenti  eam  dedit  Hostregio  de  F^aventia  anno 
praedicto. 

CLVL  De annuniiatione  beat(v  Virginis. 
Nota  quodinAnnuntiatione  beatse  Mariae  virginis 
dominus   Bonifacius  IX,  pontificatus  sui  anno  4,  in 
infirmitate  detentus,  non  inferfuit  Missse,  quae  fuit 
celebrata  in  magna  capella  Perusii  perepiscopum  b 
Anconitaniim;et  ille  quidebuitfacere  sermonemin 
prff.'cedenti  Dominica,quia  non  erat  factiis,fecit  ser- 
monem  ista  die    de   prsedicta  Dominica  cnra  aliis 
verbis  de  beata  Virgine,  quaefuitdies  Marlis  1393. 
CLVIL  De  Dominica  in  ramis  Palmarum. 
Sequenti  die  Dominica  in  ramis  Palmaruin  idem 
dominus  Bonifacius  dedit  ramos   in  parva  capella 
more  solito  post  magnamMissamcelcbratam  inca- 
roera.  Quibus  datis,  domini  ^ardinales  indnti  sacris 
vestibus  iverunt  ad  magnam  capellam,  et  depositis 
vestibus  audiveruntaliam  magnamMissam,inqua 
non  fuit  papa,  quamdixit  Neapolitanus  episcopus. 
CI.VIIL  Dedie  Jovis  sancta. 
Item  eodem  anno,  die  Jovis  sancta  facta  magna 


A  dumpedes  pauperumnisiduasper  tot(iiD,8edoin[ 
reportavit  secum  ;  et  male,  dicit  glossa. 

CLX.  De  die  Veneris  el  Sabbati, 
Die  Veneris  sancla  ct  Sabbato  praelati  fecerc 
officium  in  magna  capella  absente  papa,cardiDfl 
bus  omuibus  prsesentibus. 
CLXII.  De  diePascha^,Ascensionis,Pentecosteset  T 

nitatis. 

In  die  Paschse  propter  communionem  cardinalii 
fecit  officium.Itcm  in  Ascensione.  Nec  in  Peclcc 
sten,  neque  in  Trinitale,  neque  in  Corporis  Chris 
non  fuerunt  Vesperae  papalcs  propti^r  innrmilati 
papae.Missaefuerunt  dictffi  per  prnelatos  non  car 
nalcs  abseutepapa.omnibusprapsonlibus  cardio] 
bus,  cum  sermone. 

CLXII.  De  sanctoJoanne  Bnptista. 

lu  diesancti  Joannis  Baptista)  idem. 
CLXIII.  De  sanctis  apostolis  Petro  et  Paulo, 

llem  in  die  beatorum  Petri  et  Paiili  fuerunt 
spei u) absente  papa,  ofdciumfecit  cardiiialisBo 
Qiensis.SolumincoepitVesperasindiituspIuvialic 
mitra,et  Antiphouam  ad  Magni/icat  inccepit^etJ 
Oralionem,nec  deditBenedictioncui  in  crastinuo 
ecclesia  beati  Petri  in  Perusio,  ubi  papa  residel 
Tunc  dixit  Missam absente papa,omnibus cardio 
bus  praesentibus,  cum  sermone. 

541  CLXIW  De purifiationis  beatae  Marix  virgi 

Item  vero  anno  Domini  1392.  in  dieCandelan 

in  primis  Vesperis,  Vespera)  nonfuerunt  maoda 

quia  dominus  nosler  noIuit,8ed  tarde  ipse  easaud 


Missa  in  camera  papse,  et  reservato  corpore  Christi  r  voluit  cuni  paucis  cardinalibus  et  corlisauis.Diceb 


in  calice  superaltare  secretcB  capellae,  domini  ca- 
dinales  etomnes  praelati  iveruntad  magnamcapel- 
lam^et  audiveruntibi  aliam  magnam  Missam  more 
solito,quamdizitdominus  patriarcha  Constantino- 
politanus  ;  elreservato  corpore  Christi  540  ^^ca- 
]ice,ct  incensato  more  so]ito,remaDsit  super  altare; 
etcantatis  Vesperis,  domini  cardinalesnon  parati 
existentes  ante  altarc  in  modum  circuli,  et  duopa- 
triarchee  inter  eos,  scilicet  Conslantinopolitanus 
praedictus  etme  Gradensis,  de  mandalo  domini  no- 
slri  papee  pronuntiaveruntProcessus  gencralcs  ab- 
sentepapa,quosIegitdominus  patriarcha  Constan- 
tinopolitanus  ;  et  candela?  non  fuerunt  projectae  ex 
eoquodnon  habebant,  sed  solum  una  de  altari 
accepta. 

CLIX.  De  eodem  diefactoprandio. 
Item  eodem  die  post  prandium  papa  non  potuit 
lavare  pedes  pauperum;  sed  patriarcha  Gradensis 
confessor  de  mandatopapae  lavit  pedespanp  ^rumin 
pdrvacapelia^indutus  ro(:hetlo,amictu,  superplicio, 
et  pluviali  cum  mitraalba.audivit  Evangeliumcan- 
tando  cum  luminaribus,  cruce  et  incenso  more  so- 
lito.Quocantalo  cantores  incoeperunt  cantare ;  et 
ipse,  deposito  pluviali,  cincto  linteo  et  milra  in  ca- 
pile,incoppit  lavare  pedes.  Quibus  fitiilis,  dixit  Ora- 
tionem,etcarclinaUs  camerarius  dediLllorenoscuni 
carleno,et  noluit  dare  illaspetias  de  tela  ad  tergea- 


quod  non  deberentcanlari  solemuiter,quianoD 
bebat  vigiliam.  De  nianededit  candelas.  Missa  i 
dicta  in  sanctoPetro  per  domiuura  cardinalemN 
politanum.  Duo  diacoui  cardiuales  stabant  a 
eum,  etprior  presbyterorum  cardinaliumetiam 
latus. 

CLXV.  Nota  de  Natiuitaie  Christibene. 

AnnoDomini  1398,   in  Urbe  Dominus  Bonifac 

papa  IX,   die  Limcp,  in  vigilia  Nativitatis  Chri 

incoepit  infirmari.Vesperae  fuerunt  cantataeperc 

tores  in  magna  oapelia.  Dominus  Pileus  cardiA 

deRavennaincoepitVesperas,indutuspluviaUftt 

tra,8tans  ad  latuscornu  altaris  supercathedram, 

Btant  preelati,    cum  celebrant  coram  papa.  Ipse 

>>  lum  dixit  Orationem,^nec  dedit  Benedictiooem.( 

nescardinales  interfueruntinmedia  Docte;card 

les  in  Matutinis  neque  in  Missis  non  interfuen 

sed  dominus  Conradus  archiepiscopusNicoaie! 

camerarius,et  *  Pctrus  patriarcba  Gradensis  iB 

fuerunt  in  toto  officio,  cum  aliis  quatuorpnels 

nec  cortisani  venerunt.Cantores  legcbantleonoi 

Antiphonas,Psalmos  ;et  dedit  nencdiotionem  l 

domadnrius.  Doiniiuis  camerarius  dixit  primai 

secundam  Mi^samabsque  intervallo  ;  fecitcom 

morationenwle  papa  in  utraqneMifisa,  nec  ded 

fine  Missfc  Benediotiouom,  scd  nuntiavit  in^liJj 

tiam  ex  partepapaa  de  vn  annisetvii  quadrags 


*  Id  «st  Petrus  Amelii)  auctor  hujus  librit  qui  «a  patriarcham  Gradensem  diilt  Buprai  cap»  IMi 


*365  ROMANI  ORDINES.  —  XV.  1366 

In  tertiis  Missara  dlxit  doininus  cardinalis  de   Ra-  A  debetfacerecnstrumdoloriscumcandelis.  Item  cir- 


venna.  vii  rardinales  interfiioriint,  noo  dedit  Bene- 
dictionom  posl  Missam,el  male.  (iiiia  doh.^biit, 

In  prandiodominus  camerariiis  cum  aiulitoribiis 
et  poenitentiariis  tenuit  tinellMMi.  Non  fuerunt  se- 
cund£B  Vespera».  Indiesancli  Stopiiani  dominuscar- 
dinalis  Neapolilanus  fecit  offli^ium  ;  in  die  sancti 
Joannis  dominus  cardinalis  de  Bononia. 

CLXVI.  De  exsequiis  cardinalium. 

Notade  exsequiis  cardinalium  defunctorum.  De 
sero  fiunt  ezsequiaB  per  religiosos  et  parochiales 
ecclesias  in  tinello  preesente  funere,  ct  ad  minus 
quatuorbrandonibusaccensis.Gardinalisvcrodebet 
jacercinlectica  paratudepannis  aureis  et  fimbriis 
denigroci:marmi:iiliius,et  familiaribus  indutis  de 


cunquaque  d«'bent  etiam  esseadminus  c  tortitiae, 
etplus,  sccundum  voluntalemexsecutorum;et  toli- 
dem  quando  portatur  ad  ecclesiam. 

Ilem  subtus  castrum  doloris  sedent  familiares. 
Ilem  in  feretro  debont  esse  magnum  el  lon^um  pul- 
vinarsubtuscaputcardinalisde  nip:ro;item  unum 
aliud  ad  pedes.  super  quo  stantduo  pilei  cardinalis. 
FinitaMissa,quifacitofficium,depositaplanetacum 
ministris,  cumthuribulo  et  aqua  benedicta  accedat 
prope caput  defuncti  extra  castrum,  et  absolute  inci- 
pit  milra  doposiiji  Noninlresin,  eic.  Oratione  facta 
vel  fiiiita,  cantorcs  cantant  Sitbvenite  sancti.  Quo 
cantato,  dicit  A'//W«,e/mon.et  thurificalet  aspergit 
fuuus  aquabfniMiicta.proutin  ordinario  continetur 


nigro.Debentcircumquaque  sederepropeferelrum  ^  ^'""^  ^'**!'".^  (luatuor  presbyteri  cardinales,  induU 


flen(lo;cardiualis  vero,  si  est  episcopus.debet  osse 
tolaliterindutusde  vestibus  saoris  coloris  nigri  aut 
violaoei  totaliter,  ut  pontifex,  542  cum  mitraalba ; 
chirothecai  ot  saudalia  cum  anuulo  pontilicali,  facie 
velatacumvelodo  sorico.  Itoni  si  sit  j)resbyler,  eo- 
dem  modo;  si  diaconus,  eodem  modo,so(l  liahitu 
diaconi,  et  non  cum  planeta,  nec  cum  ohirothoois, 
neccumannulispontificiilibus,sod  cuni  aljisluniois 
etparvis  chirothecis,  et  j^arvo  annulo. 

Iteminexsequiiscardi.ialiumsemperunus  cardi- 
nalis  dobot  dicere  Missam.  Sermonem  fanit  aliquis 
magisterin  theologia,qui  debotfieripost  Missam  et 
anteabsolutioncm.Factosormone,quatuorcardina- 


cuui  phivialibus  ot  mitrisalbis  etsolitis  ;  et  canlato 
Ne  rrcordcriSf  antiquior  dicit  Orationem,  quam  sibi 
phicetpo5t/\//^;';20i7er,  ut  supra,  et  Ihurificat,  elc. 
Postea  cantalur  Memento  mei  Deus.  Quodicto,  alius 
cardinalis,  543  Q'i>  e^^  pcnultimus,  eo  modo 
thurificat,  ct  i\u)\i  aliam  Orationem.  Consequenter 
immodiat^*  alinscaniiualis,  qui  stat  ab  alio  latere, 
qiji<ocun'')  IorodicitOrationem,simiUterthurificat 
prout  alii  fecerunt,  et  dixerunt,  et  Orationem.  quam 
sibi  placet.  D^M'nde  ultimuscardinalis  similiter  facit 
Quihusfinitis  oantaturLifte/^a  mCy  Domine.  Quo  can- 
tato,  ille  qui  facitoflicium  similiter  ut  prius  thurifi- 
cat,  etdicit ultimam Orationem,  sci licet  A^so/e;^,  etc. 
Kltunc  quilibetrecedit,  et  fit  sermo. 


les  presbvteri  antiquiores  iuduunt  se  super  alba 

amicto.albocinctorio.  orariuni  el  pluviale  cum  an-  G  ..i"!'"^!^T'„'?'^.'^^^  ''''''' 

nulis,  et  sine  chirothecis  et  sandaliis.  Tunc  illequi 


dixit  Missam  anteccdit,  et  alii  tres  sequuntur  :  va- 
dunt  prope  castrum  doloris,  et  cantores  cantant 
Liberame^  Domine.  Quo  cantato,  qui  dixit  Missam 
aspergit  corpus,  vel  feretrum  aqua  Henedicta,  et 
thuriiicatdicendoPa/6;*7ioWcr,  etc.  Et  facit  primam 
absohitionem  ;  deinde  alii  tres  eodtim  modo  juxla 
ordinemsuum.prout  inlibrocontinetur.  Cardinales 
vero  alii  et  totusclerus  remauet  in  choro.  Si  factus 
sermo  non  sit  post  Evangolium,  prout  alicubi  fuit 
quiatamennomana  Ecclesia  non  consuevit,  exspe- 
ctant  cardinales  ;  et  facta  absolutione  fiat  senno 
Aliqui  tamen  consueverunt  facere  sermouem  antc 


dinalis  Novaricnsis  celebravit  Missam  dominus  car- 
dinalis  sancti  Marci  ;  et  dicta  Missa  immediate  fuit 
sermo.  Facto  scrmone,  dominus  canlinalisdeUrsi- 
nis,  dominus  cardinahs  sancti  Marcelli,  dominus 
Venotiarum,  dominus  cardinahs  sancli  Marcijnduti 
pluvialibusvcnoruntad  feretrum.Et  primo  anlece- 
debant  duopreshvteiicardinales,videlicetdominu8 
sancli  MarcoUi.  etdominus  Venetiarum  ;  deinde  do- 
minus  de  Ursinis  episcopus  cardinalis,  et  dominus 
sancti  Marol  presbyter  cardinalis  qui  celebraverat 
illomane  :  et  duo  ipsorum  steterunt  ad  unumlatus 
feretri,  et  duo  in  allero  latere.  Primam  autem  Ora- 
tionem  dixitdominus  sanctiMarciqui  celebraverat, 
videlicel,  Non  intres  in  Judicio  ;  et  cantores,  dicta 


absolutionom  ;  ethocestquandoaltarc  jimLnturvel      .,,    ^      .         ,.  ,     «  . 

coDtiRnaturchoro,quoniainibidemrcma..elin.lutns  ,, '"''  Orat.one..i.x.runtcaDtando.  SubveniUM dclo 

ui)icunqn..,sive(>.ope      P*""  eo^  Ajz-vc  eUison,   dom.nus  de   Urs.bus  d.x.t 


quiofficiumfecit.Vorumtamonut)icunqno,siveprope 
chorum,  sivo  longe,  dicatur  Missa.  Qui  eam  dixit, 
remauet  indutus  cum  clero  suo  anlc  altare,quous- 
que  sermo  sit  finilus.Ideo  illc  qui  prnedicat  dcbct 
Rtareinlocoominenti,quem,possitaudire  eliam  qui 
dixitMissam.Iudictosermonenon  datur  Henedictio 
nec  indulgentia.  Itcm  in  Missatcnentur  omnus  car- 
dinales,  ctomnospraelati  in  scdibus  suis  -.  et  quihbet 
debct  habere  tortitiam  ad  minus  dequatuor  libris, 
cardinalos  e!  {  atriarcha)  :  alii  vero  do  iibia,  aut  de 
duahus  libns,  sicut  placobit  oxsecutoribus. 

Item  Missam   debet  celebrare  cardinalis,  et  ser- 
mon<!m  facerepost  Missam  ei  absolutionem «  Item 


Paier  nostt.r,  ot  aspersit  aquam  benedictam,  et  in- 
censavit,  el  dixit  secundam  Orationem,  videhcet, 
Deuscuiomnin  viount.  Etdicta  Oratione,  cantores 
dinenini  Ne recorderis ;  ei  dicto  KyriCy  eleison,  do- 
minuscardiualissancti  Marcelli  ab  alio  latere  asper- 
sitet  incensavit,  ctdixit  Orationem,tertiam,videli- 
cet  Incliiia,  domine,  quae  Oratio  est  in  Missali.  Et 
dicta  Oratioue,cantoresdixeruntOt/tLaza;*i<;;i.Idem 
dominus  cardinalissauctiMarci,  qui  celebraverat 
Missam,  quierat  in  alio  latere,  ut  supra,  locounius 
presbyteri  cardinalis  qui  deficiebat»  aspersit  et  in- 
censavit^  et  dixit  Qrationem  Fac^  <fU0$iutnu$,  domi^ 


1367 


APPENDIX  AD  S.  GREGORU  MAGNI  LITURGICA  OPERA. 


1368 


ne,  /(aNCci^m5e;T0,  otc.QuaOrationedicta,cantores  A 
dixer imi Mejnentomei^  Detis ;  eidxcio  KyriCy  eleison, 
do/iiiauscardinalis  Venctiarum  dizit  Pater  noster, 
et  aspersit  elincensavit,  et  dixitOrationem  Absolue, 
qucesumus,  Domine.  animamfamulilui.  Qusb  Oratio 
estin  Missali.  Qua  Oralionedicta,cantoresdixerunt 
Libera  me,  Domine,  demorle,  etc.  Et  dicto  Kyrie, 
eleison,  non  fuit  incensatum,  sed  dominus  cardinalis 
sancti  Marci  in  fiDedixitOrationem,  videlicet,  A^ 
solve,  quee  Oratio  est  in  officiomortuorum. 

Cl.XVII.  Quando  dominus  Ladislaus  rex  NeapoLita- 

nus  liomam  intravit. 

NotaquodannoDominii393,dieSabbatii8Aprilis, 
in vigiiia  PaschiLs  dominus  Ladislaus  rex  Neapolita- 
nus  Romam  intravit,  etin  sancto  Paulo  omnes  car-  |. 
dinales  sibiobviamiverunt.Homanivero  cumpallio 
in  porla  prope  metam  eum  cum  pallio  receperunt^ 
8ub  quo  solus  per  totam  Urbem  usque  ad  gradus 
sanctiPetriequitavit.  544  ^^^  ^^^^  diaconi  cardi- 

*  Sequebantur  in  Codice  Acta  concilii  Lugdunensis 
8ub  Innocentio  IV,  et  alterius  sub  Gregorio  X,  quasi 
consectaria  hujus  libri  ;  sed  cum  alibi  nsec  sint  edila^ 


nales,  qui  eum  associabant,  antebanderenses  equi- 
tabant^ctillivexilliferi  Romanorum  immediateante 
regem  equitabant;post  regemimmediate  patrlarcha 
Gradensis,  etpost  eum  comes  Laurentii,  etaliimi- 
lites  et  prselati. 

Die  vero  sancts  Paschae,  in  Missa,  rex  semper 
servivit  papas  de  aqua,  ct  semper  sedebatinter  duos 
primos  episcoposcardinales ;  deindepatriarchaCoa- 
stantinopolitanus  pos  t  priorem  presby  terum  cardiiia 
lem,qui  erat  tertius  in  illa  sede  ;deiade  subprior, 
deinde  patriarcha  Gradensis,  et  sic  omnes  alii.  In 
prandio  vero  dictus  rex  in  mensa  etiam  sedebat  ia- 
ter  duos  primos  episcopos  cardinales. 

Notequod  anno  Dominil400,pontificatus  domioi 
Bonifacii  pap»  IXanno  12^  in  secunda  DomiDica 
Adventus  Domini  propter  frigas  ipse  non  venit  cum 
pluviali  et  mitra ;  et  quia  nonerat  indutus  niore  bo- 
hto,  domini  cardinales  noluerunt  sibi  facere  reve- 
rentiam  in  principio  Missae  more  consueto,  neqae 
diaconi  cardinales  noluerunt  8tareantepapam\ 

consulto  ea  prsBtermisimus,   utpote    non  facientia  ad 
auctoris  institutum. 


ORDO  ROMANUS  XVI, 


vn. 
INDEX  SOLEMNIUM  COLLECTARUM  ET  STATIONUM  S.  R.  E. 

Ex  duobus  meDbraneis   Ck)dicibus  Yaticanis. 


Dominica  1  deAdventuDominiyStatioadsanctam 
Mariam  Majorem. 

Dominica2,  statio  ad  sanctam  Grucem. 

Dominica3^  statio  in  basilica  beati  Petriapostoli. 
-—  Feria  4,  statio  ad  sanctam  Mariam  Majorem.  — 
Feria  6»  ad  Apostolos.  —  Sabbato  ad  beatum  Pe- 
trum. 

Dominica4,  ad  sanctam  Eugeniam. — Missa  mane 
prima  ad  sanctam  Anastasiam. 

545  ^^®  Nalivitatis  Domini,  statio  in  basilica 
beati  Petri  apostolorum  principis. 

In  Epipbania  Domini,  statio  in  basilica  princi- 
pis  Apostolorum. 

Dominica  in  Septuagesima  ad  sanctum  Lauren- 
tium  foris  murum. 

DominicainSexagesima^ad  sanctum  Paulum. 

DominicainQuinquage8ima,ad  beatum  Petrum 
apostolum.  — Feria4in  capite  jejunii,  Collectaad 
panctam  Anastasiam,  statio  ad  sanctam  Sabinam. 
Benedictio  cineris.  Omnipotens  sempiteme  Deus, 
parce  meluentibus,  etc.  Deus,  qui  non  mortem,  sed 
pcmifentinm  desideras,  etc.  Ali».  Deus,  qui  humilia- 
ltone/fec/m's,  etc.  AliaOratio.  Omnipotens  sempiterne 
DeuSf  qui  Ninivitis  in  cinere,  etc.  Interim  ponendi 
8unt  cineres  super  capitasingulorum,  ita  dicendo, 
Memento  homo,  quia  pulvis  es,  et  in  pulverem  re- 
vertens  An ti phona  ad  Gollectam.  j^xatitfft  nos,  Dot 
mine,quoniam  benigna  e^l.Psalm.  Salvum  me  fac. 


G  Deus  quoniam.  Presbyter  dicat  OremuSy  Diaconus 
Flectamusgenua,  Levate,  Oratio  ad  CoUectam.  Cos- 
cedenobis,  Domine,  prsesidia  militice  Christianxsa»- 
ctisinchoareiJejuniis,  uty  contraspiriiualesnequitiai 
pugnatun,continenti<gmun%amurauxil%o,Per,lkmr 
nus  vobiscum.  Et  cum  spiritu  tuo,  Diaconus  dicitPn» 
cedamuscumpaceResi^,  In  nomine  Christi,  amen. 
Antiphona  perparadisum,  Immutemur  habitu.Kf^ 
rie,  eleis,  Kytne,  eleis.  Kyrieeleison,  Paternoster.Bt 
nenos.lnmemoria.Aportainferi.Bequiescantinper 
ce.  Domine,exaudiOrationemmeam Dcminus  vok- 
scum.Oremus.Deus,cujus  miseratione  anims/ideUm 
requiescunt,famulisetfamulabus  iuis  ojnnibushkit 
ubiquein  Christoquiescentibus  da  propiHus  vemam 
peccatorum,ut,acunctisreatibusabsoluti,teeumsim 

D  finelsetentur.  Pa^eumdem  Dicta  Oratione  intramoi 
in  ecclesiam  cantandoi^^/re,  amas  me,  cum  Verso, 
Simon  Joannis.  Finito  Responsorio,  diaccmusiDcipit 
litaniam.  Nota  quod  in  feria  2et  feria4  et  feria  6  doo 
dicimus  Kyrie,eleison  InMissa,  eoquodnoyem  Ky- 
rie  eleison  dicimus  in  litania,  tres  Kyrie  et  ATyne 
[Forsan,  Christe]  ih  principio,  et  tres  Kyne  in  finfl. 
—  Feriao,  Collectaad  sanctum  Nicolaum  in  ca^ 
cere ;  statio  ad  sanctum  Georgium.  —  Feria  6,  Gol- 
lectaadsanctamLuciaminvn  Soliis ;  statio  ad  san- 
ctos  Joannem  et  Paulum.  —  Sabbato,  Collecta  ul 
sanctum  Laurentiumin  Luoina  ;  statio  ad  sanelum 
Tryphonem. 


1369 


ROMANl  ORDINES.  —  XV. 


1370 


Dominical  inquadrage8ima,ad8anctum  Joannem 
Lateran.  —  Feria  2,  Collecta  ad  sanctos  Gosmam  et 
Damianum  ;statioad  sanctum  Petrum  in  Vinculis. 

—  Antiphona  ad  Collectam,  Exsurge,  Domine,  ad- 
juva  nos.  Psal.  Deus  546  CL^^i^^^  nostris,  Gloria 
Pa/rt,  Vers.  Opusquodoperatus.  Oremus,  Flectamus 
genua.  Diaconus  dicit  Levate  Oremus.  Preces  populi 
tui,  qucpsumus,  Domine,  clementer  exaudi,  ut  quiju» 
stepropeccatis  nostrisaffligimurpro  tuinominis  glo- 
ria  misericorditer  libe9'emur,Per,  Dominus  vobiscum. 
El  eum  spiritu  tuo.  Diaconus  dicit  Proc^mttS  in  pace 
Resp.  /n  nomineChhsti,  Amen,  Antiphona  per  pa- 
TSLdi8Xxm,MuUasuntpeccatanostra.  Cffitera  dicantur 
eo  ordinequo  reiro,  Convertenos,Deussalutarisno- 
ster,  et  ut  nobis, etc.  —  Feria  3i  Collectaad  sanctum 
Nicolaum  de  Carcere ;  statio  ad  sanctam  Anastasiam . 

—  Feria4,  CoUecta  adsanctumPetrumad  Vincula  ; 
statioad  sanctamMariamMajorem.  —  Feria  5»  Col- 
lectaadsanctamAgathamin  Monasterio:  statlo  ad 
sanctumLaurentiumPanispernaB. —  Feria  6.  Colie- 
cta  ad  sanctum  Marcum ;  statio  ad  sanctos  Apostolos 
— Sabbato.Collectaad  sanctam  Mariam  in  Transpa- 
diaa  ;  siatio  ad  beatum  Petrum  apostolorum  prin- 
cipem. 

DominicaS  in  Quadragesima,  statio  ad  sanctam 
Mariam  in  Dominica.  In  alio  Codice.  Dominica  va- 
cat.Statioad  sanctam  Mariam  in  Dominica. — Feria 
2,  Collecta  ad  sanctosCosmametDamianum  ;  statio 
ad  sanctum  Clementem.  —  Feria  3,  statio  ad  sanctam 
Balbinam.  In  alio  Codice.  CoUecta  caret,  statio  ad 
sanctam  Balbinam.  —Feria  4,  CoUecta  ad  sanctum 
Georgium  ;  statio  ad  sanctam  Cfficiliam  in  Transli- 
berim.  —  Feria  5,  Collecta  ad  sanctum  Georgium  ; 
statio  ad  sanctam  Mariam  Transtiberim.  —  Feria  6, 
Coliecta  ad  sanctam  Agatham  in  Monasterio  ;  statio 
ad  sanctum  Vitalem.  —  Sabbato,  CoUecta  ad  san- 
ctumClementem  ;statioad  sanctos  Marceliinum  et 
Petrum. 

Oominica  3,  statio  ad  sanctum  Laurentium  foris 
murum.  —  Feria  2,  Collecta  ad  sanctum  Adrianum  ; 
statio  ad  sanctumllarcum.  —  Feriat  3,  Collecta  ad 
saontum  Sergium  ;  statio  ad  sanctam  Pudentianam 
—  Feria  4,  CoUecta  ad  sanctam  13albinam  ;  statio 
ad  sanctum  Xystum.  —  Feria  5,  Collecta  ad  sanctum 
Marcum ;  statioadsanctosCosmametDamianum.  — 
Feria  6,  CoUecta  ad  sanctam  Mariam  Rotundam  ; 
statio  ad  sanctum  Laurentium  in  Lucina.  —  Sabbato, 
Coilectaad  sanctumVitalem^statioad  sanctam  Su- 
sannam. 

Dominica4,  statioad  sanctam  crucem.  —  Feria 

2,  Collecta  ad  sanctum  Stephanum  inCffiliomonte  ; 
statio  ad  sanctos  Quatuor  Coronatos.  —  547  I^^n^ 

3,  Collecla  ad  Monasterium  domnee  Rosfie ;  statio  ad 
sanctum  Laurentium  iuDamaso.  —  Feria  4,  CoUecta 
ad  sanctum  Mennam;statio  ad  Paulum  apostolum. 
—   Feria  5,  CoUecta  ad  sanctum  Quiricum  ;  statio 

•  Hoc  oralorium  erat  ad  turres  basilicsB  Vati- 
cano;»  ut  faciie  ex  superioribus  intelli^itur,  quod 
tamen  hic    noto   propter   Baronium,  qui  ecclesiam 


A  ad  sanctum  Martinum  de  Montibus.  —  Feria  6,  Col- 
lecta  ad  sanctum  vitum  Magellum.  In  alio  Codice, 
inMacello ;  slatio  ad  sanctum  Eusebium.— Sabbato 
CoUecta  ad  sanctum  Angelum  Piscium  Venditorem : 
statio  ad  sanctum  Nicolaum  de  Carcere. 

Dominica  5,  AL,  de  Passione  ;  statio  in  basilica 
principis  apostolorum.  —  Feria  2,  QoUecta  ad  san- 
ctus  Georgium ;  statio  adsanctum  Chrysogonum  in 
Transtiberim.  —  Feria  3,  statio  ad  sanctum  Cyria- 
cuminThermis. /na/to  Codictf,  Collecta  vacat,  sta- 
tio,  etc.  —  Feria  4,  Coliecta  ad  sanctum  Marcum  ; 
statio  ad  sanctum  Marcellum.  —  Feria  5,  CoUecta 
ad  sanctam  Mariam  in  Via  Lata  ;  statio  adsanctum 
ApoUinarem.  —  Feria  6,  CoUecta  ad  sanctos  Joan- 
nem  et  Paulum  ;  statio  adsanctum  Stephanum  in 

3  Cffilio  monte.  —  Sabbato,  CoUecta  ad  sanetum  Xy- 
stum  ;  slatio  ad  sanctum  Joannem  in  Porta  Latina. 
In  alio  Co(/tce;  Sabbatoad  sanctum  Petrum^quando 
eleemosynadatur;Conecta  ad  sanctum  Xystumetc. 
Dominica  in  Palmis,  dicimus  tertiam  in  sancta 
Maria'  in  Turre,  ubi  palm»  benedicendaB  sunt.  In 
alioCodice:  Statioadsanctum  Joannem  in  Latera- 
nis.  In  Processione  per  paradisum  [Vulgo  le  Parvis^, 
Antiph.  Puen  HebrxorumportanteSy  etc.  Pueri  Hae- 
brxorum  vestim  kniiph.Occurrunt  turbas,  Christus 
factus  est  pro  nobis  obed.,  etc.  Hanc  Antiphonam 
cantamus  semel  tantum,  et  sine  organo.  —  Feria  2, 
CoUecta  ad  sanctam  Balbinam  ;  statio  ad  sanctos 
Nereum  et  Achiilem.  -—  Feria  3,  Collecta  ad  san- 
ctam  Mariam  de  Porticu ;  statio  ad  sanctam  Priscam. 

P  —  Feria4,  Coliectaadsanctum  Petrum  in  Vinculis 
statio  ad  sanctam  Mariam  Majorem.  —  Feria  5,  in 
Coena  Domini  statio  ad  sanctum  Joannem  Latera- 
nensem.  —  In  Parasceve  diurnalem  cursum  sepa- 
ratim  cantamus,  et  hora  nona  ingredimur  eocie- 
siam  cum  domino  episcopo  sive  presbytero  cardi- 
nali ;  et  induti  vestimentis  nigris  absqueulio  cantu 
procedimus  ante  altare,  et  lector  ascendit  pulpi- 
tum,  etc. 

Dominicu  sanctum  Pascha,  statio  ad  sanctam  Ma- 
riam  Majorem.  —  Feria  2,  post  Pascha,  statio  ad 
sanctum  Petrum.  —  Feria  3,  statio  ad  sanctum 
Paulum  apostolum.  —  548  Feria  4,  ad  sanctum 
Laurentium  foris  murum.  —  Feria  5,  ad  sanctos 
Apostolos.  —  Feria  6,  ad  sanctam  Mariam  Rotun- 
dam.  —  Sabbaloadsanctum  Joannem  Lateranum. 

"  Dominica  octava  Paschae,  statio  ad  sanctum  Pan- 
cratium. 

In  litania  majore,  statio  in  basiiica  sancti  Petri  ; 
ad  Coilectam  in  ecclesia  sanctas  Marie  in  Turres. 
HcBC  in  alio  Codice, 

Die  AscensionisDomini,  statio  in  basilica  princi- 
pis  apostolorum. 

Die  sancto  Pentecostes,  statio  in  basilica  aposto- 
iorum  principis.  —  Feria  2,  ad  Sanctum  Petrum  in 
Vinculis.  —  Feria  3,  ad  sanctam  Anastasiam.  — 

beatee  Maries  in  Turribus  fuisse   l^antheon  existima 
vit  adannum  1087. 


I37i 


APPENDIX  AD  8.  OREGORII  MAONl  OPERA. 


ilTI 


Feriai,  ad  sanctam  Mariam  Majorem.  —  Feria  K,  A  ad  sanotam  Mariam  Majorem. —  FeriaG,  ad  Apo- 

—  F^eria  0,  ad  Apostolos.  —   Sabhalo,  ad      stolos.  —  Sahbato,  apud  beatum  Petrum. 

sanctum  Petriim.  In  Pnrifioatione  sancl»  Mariee,  slalioadsaDctam 

Uoininica  16  post  Pentccosten.  —  Feria  4,  statio      Mariam  Majorem. 


APPENDIX 

AI)  LIBELLOS  ORDINIS   ROMANL 


I. 


EGLOG.E  AMALARII  ABBATI«  Ii\  ORDINEM  ROMANUM 


549  ^-aj»ituln  soqiicntis  opuscnli  prrfmolamus,  ut 
si  forlo  qiiis  igiiarus  oxstnns  de  i^nohilitatc  hujus 
operis,  nggrodieiisfjuc  illud  quasi  dignum,  nc  poslca 
reperiens  vilc,  nc  paMiitenlia  duclus  dical  apud  sc- 
metipsum,  vcl  apud  suos  nslantcs  :  Si  cognovisscm 
rusti<'ilnlem  liujus  operis,  nullalcnus  in  eo  Inborem 
oculorum  meorum  impenderem.  Vidcat  modo  inca- 
pitc  quHf;  stvpiunliir  iisfiuc  in  fnicm.  E)i  si  ieetionis 
causa  in  alifiuam  nnuscuia  incurrtjril.  non  illi  qui 
ordinavil.  tnntum  ingrntus  exislnf,  sed  ol  sibi  qui 
cognita  ii<nobilitol.e  magis  eam  elegit  rimari  usque 
ad  calcem.  ctc. 

be  nomnno  Ordine. 
i.MascuIi  stunt  ad  auslrnlem  pnrtem,  ct  fcminffi 
adborenlem,  ul  ostendatur  pcr  fortiorem  sexum  fir- 
miores  sanclos  sempcr  ronslilui  in  majorihus  tentn- 
tionibus  fiestus  hujus  mundi,  et  perinflrmiorem  fra- 
gilioremque  sexum  infirmiores  in  aptiorc  louo,  elc. 

550  ^-  I'^pisnopus  ahevaingrcditur,  ct  Iransit  nd 
dextram.  Christi  enim  eorpus  nos  i$umus  omncs. 
Ideoque  fas  est  ut  cpiscopus  intrans  ecclesiam  imi- 
tetur  suum  caput  Christum  iiigredicntem  in  mun- 
dum  ;  lievain  partem  tetigit  Salvator  noster,  quia 
temporalem  assumpsit.  etc. 

3.  Intiant  cum  co  non  amfdius  quam  scptem  dia- 
coni,  totidem  subdinconi,  lotidem  acolythi  cum  tliu- 
ribulis  non  amplius,  quam  tcrnis.  Stepe  scriptum 
est,  et  in  muliis  iocis  apertum,  quod  scptennrio  nu- 
mero  univcrsitas  ecclesi.e  designatur.  clc.  Quamvis 
tacuissem  dc  septem  diaconihus  abapostohs  ordinn- 
tis  ;  ex  hinc  derrcverunt  afjostoli  vel  suoecssores 
apostolorum.  per  omncs  ecclesias  septcm  dinconos, 
qui  sublimiorigradu  cssent  creteris,ct  proximi  circn 
aram  quasi  columnae  altaris  assistercnt ;  scptcm  pro- 
pler  scplem  viros  perfectos,  quinque  proptcr  uuin- 
que  librosMoysi,  Ires  propter  spem,  fidem  et  cliari- 
tatem. 

4.  Quod  diaconi  sunt,  tot  candclabra  portantur, 
quia  omni  ec.clcsife  iahornnti  et  imitanti  Christum 
promittitur  gaudium  reternti'  vitic,  ct  lux  perpe- 
tua,  etc. 

5.  Portatur  ct  thuribulum,  quod  Christi  corpus 
significat,  sicut  scriplum  ost  in  eadcm  Apocalypsi  : 
Alius  angclus  venit  ct  stctit  ante  altare,  habens  thu- 
ribulum  aureum.  etc. 

6.  Episcopus  vcnicns  ante  altare,  adoral  primo 
Sancta,  et  poslen  pacem  dat  presbvtcris  cl  diaconi- 
bus.  fjuia  illum  imitatur,  de  ^juo  prophel.i  scripsit  : 
JMultipIirabitur  ejus  imporium,  et  pacis  ojus  non  erit 

finis.  Primo  episeopus adorat  Snncta,  quin  primo  il- 
i  us  misericordia  impcrlicnda  cst,  a  quo  ]).'ix  ct  con- 
cordia,  et  regnuin  Christi  intra  nos  regnnt.  Ihiossn- 
cerdotes  osculatur,  quia  ipsc  est  lanis  nnguhiris,  qui 
conjunxit  duos  in  unumpnrietcm  nltrinsecus  vcnien- 
tes,  et  dedit  pacem  his  qui  fuerant  h>ngo  el  his  qui 
t)rope. 


B  7.  Post  datam  pacem  rantor  dat  sanctse  Trinitati 
gloriam,  quasi  dicat  :  Gloriam  refenmus  Deo  Patri 
ct  Filioet  Spiritui  sancto.  quia  pncoiii.  quam  pru- 
phctavit  pcr  sanctos  suos  prophetas,  nobis  in  novis- 
simis  temporibus  dignalus  est  ostendere.  Quando 
dicii  Sicut  erat,  diaconi  proccdunt  ad  altare,  et  ilc- 
rum  reverluntur  nd  episcopum.  ct  stant  ererti.  Hoc 
significatquod  idco  morti  se  tradiderunt,  subauditiir 
apostoli.  ut  Christi  corpori  adunarenlur.  In  quo 
versu  vnrielns  multiplicium  temporum  demonstrt- 
tur  ;  id  est,  sicut  eral  iii  prinripin  pxaRteritura.  ei 
mnic  pnesens,  ei  semper  futiirum  et  $eternum  et  m 
Sfccula  safCMlorum,  longitudomagna.  Unde  OrigeQfS 
Quoties.sa?cu^aSfl&^{//o/7(mnominantur,  fortasse  licct 
ignotus  nohis,  tamen  a  Dominostalus  aliquistenni- 
nus  indieatur,  etc.  Quando  dicitnr  prophetalis  Ver- 
sus,  cpiscopus  vadit    nd  allare,  et    osculatur  eom. 

3uia  per   ora  prophetarum   Chn.stus  venit  in  oiun- 
um,  ettraFivit  ad  passionem. 

C  8.  Diaconi  slant  primo  inclinati  antc  altare  cum 
episcopo,  usquc  Sicuterat,  quia  chorus  martjrum 
sanctorum  ante  novissimam  tribulationein  in  cr>n- 
valle  lacrymarum  manet.  Postea  Martjrio  coroniti 
erccti  stant  liberali,  et  sccurijam  ab  omni  perseca- 
tione.  quorum  Deus  oculos  abstersit  ub  omnibusia- 
crymis,  el  ab  omni  dolore,  etab  omni  esuric  ;  ideo- 
quo  stant  nnte  Dominuin  sem])cr. 

551  '^'  l''piscopus  vero  semper  slal  inclinatus  j*- 
quc  nd  prophctalem  versum,  fjuia  Christus  nonarti- 
cipnvit  tempus  quo  pricnuntintus  cst  per  ora  pro* 
phetarum.  Tempore  enim  quo  prophetap  praBihxe- 
runt,  venit  in  muiidum  ad  passioncm.  Et  ideo  cam 
vcrsu  prophetali  vadit  adaltare,  quia  Christuin  ioa- 
tntur,  ul  ostendat  populo  omniaqii;e  pro{ihetae  pr^ 
dixerant  de  Christi  passionc  vern  cssc,  et  in  lempor? 
8U0  consummnta.  Sicut  apcrle  legitur  in  prophetii 
Daniclis,  Septuaginta,  inquit,  hebdomadaBabbrem- 
tie  sunt  super  populum  tuum.  clc. 

D  10.  Kpiscopus  postquam  adoraverit  Sancta,  per 
git  ad  dexteram  allaris,  ct  stat  er*>ctus  versus  a<l 
Orientcm  :  ct  diaconi  retro  illuin,  iinus  post  unum. 
plures  nd  dcxteram,  pauciores  ail  sinistraoi.  Epi* 
scopus  nd  dcxtcram  altaris  slat,  quia  t:hiistns«- 
gnum  pnT;dicnl)at.  inquo  totum  doxtrum  cst.  et  niii:! 
sinistrum  habet  ;  stat  ct  ercctus.  quia  venit  reg<K 
suos  in  virga  fcrrea,  id  est,  in  intleiLihiii  justiu^. 
stat  versus  ad  Orienlcm,  quia,  ut  ipse  indicat.  ni^ 
qunnrebat  voluntatem  suam  farore,  sed  eiusquiDi- 
sit  illum,  sicut  seriptum  est,  quin  doscendit  de&Ho, 
non  ut  raciam  voluntatemsuam  cl  rcIiqua.Nunqaac 
retrorsuiu  vcrbus,  scd  semper  fncieni  Palris  inlo<- 
tur.  IJndc  ipse  Dominus  in  KvangoJio  :  Scio  undc 
veni.  ct  quo  vado.  Sic  namque  oportet  ChristuDi  et 
rcgnum  prnedicarc  cusleste,  ct  peccata  sub  pedii>c» 
stcrnerc  ;  respicere  asterna,  et  temporalia  retrohi- 
bere.  Diacont  retro  liatit^  quiai  tiout  diilmui,  kH 


1373 


AD  LIBELLOS  ORDINIS  ROMANl  APPENDIX. 


1874 


inarlyruin  choro  aptari  pogsunt,  qui  et  ininistraDtes  A 
sunt  m  sancto  altari;et  dalmaticas  portant,  quas 
solebat  militaris  usus  portarc.  Ipsi  dinconi  prH^cesse* 
runt  ad  altare,  quin  in  vclcri  testamento  martvrcs 
cxstiteruot ;  et  modo  relro  slaut,  quia  post  Nativita* 
tcm  Domini  nihilomiuus  marlyrio  diguc  coronantur. 
Aliqui  ex  ipsis  stant  ad  dextcram,  et  aliqui  ad  sini- 
stram^  quia  multi  de  eontemplativa  vita  raartyrio 
coronati  sunt,  et  multi  de  activa  vita  ad  coronam 
martyrii  proceduul,  etc. 

11.  Candelse  primo  illuminantur  cxtrn  ecclesiam, 
et  per  acolythos  porlantur  in  ecclesiam.  Primo  cnn- 
deiH?  procedunt,  et  postquam  ventum  fuerit  ad  altare, 
postponuntur.  Ulrumquc  demonslrant  et  doctoros 
ccclesise,  id  cst  illuminatores,  cxstitisse  ante  nativi- 
tatem  Domini,  et  postea.  Acolythi  namtiue  accenso- 
res  luminum  dicunlur.  Portantur  manibus,  quia  quos 
scieotia  rcplcnt  bonis  exemplis  erigere  nuUatenus 
cessare  debent.  Ra^dem  candela'  usquead  Kijrieelei- 
jioiiacolylliorummanibus  tenentur,  et  tuncpouuntur  B 
in  pavimentum,  ct  stant  fixogradu.  Sic  oportct  do- 
ctoros  ut  rudem  populum  nuilatcmus  dc  mar.ibus  re- 
linquant,  antequam  populus  subjcctus  sciat  dicere  : 
Domine,  miscrere  mci  peccatoris.  Quod  est  opere 
dicere,  prout  doctus  sum  a  didascalo  :  Miserum  me 
rccognosco,  ct  ideo  misericordiam  Dei  implorare 
oportct.  Slantque  tunc  per  se  in  ccclesia,  et  illumi- 
nunt  ecclcsiam.  quoniam  fas  est  ut  qui  jam  doctus 
cst  a  doctore  doccat  ccclesiam  pro  vice  doctoris, 
Quae  similiter,  ul  diximus  de  diaconibus,  plura  a 
dextris  stanL,  et  paucn  a  sinistris  :  do  quo  idipsura 
signiticare  velle  iiiteIligimus,quodRuperius  diximus 
dc  diaconibug.  Posl  primamnamque  Oralioncm  po- 
nuntur  candelu'  antealtare,  non  jam  ultrinsecus,  ut 
untod,  scd  mislim  per  ordinem  unaqu^eque  post  al- 
tcram  usquc  nd  novissimam,  quia  sunt  quidam  qui 
omnia  reliuquunt  ct  sese  ad  vitam  contempiutivam 
constringunl,  plcrique  aclivam  vitam  ducunt  ct  ha- 
bcnt  curam  lerrenarum  rerum  ;  tamen  $52  q^an-  Q 
tum  possunl  elueniosynas  faciendo,  vi^^Tlias  excr- 
ccndo^  sataguut  properarc  ad  ecclesiam.  Quos  utros- 
quc  nostra  Ecclesia  mistim  lenet.  Uunmvis  ct  idco 
possit  intelligi  candelas  pcr  ordinem  ante  altare 
poni,  ut  cxpedite  possint  ministri  ad  ambonem  cur- 
rere,  et  circa  altaria  ministrare.  Evangclium  quod 
porlalur  propius  episcopo  oslendit  quod  ipsum  est 
nobis  viacundi  ad  regnum  Uei. 

13.  De  sessicmc  episcopi,  Quod  requiem  animarum 
significct  post  actam  Orationem  ;et  quid  significet 
quod  presbytari  cum  eo  sedent ;  et  de  eo  quod  ver- 
sus  sitadpbpulum  ;  ostenditdatam  esse  illi  potesla- 
lem  eorum  acta  scrutari.  Episcopus  quidem  post 
primam  Oratiouem,  quam  precationemnominamus, 
sedet  versus  ad  populum,  et  presbyteri  cum  eo.  In 
ipsa  vero  precatione  optationem  bonam  ecclesiu)  io- 
tclligimus,  quasi  dicat  populo  :  Optavi  bonum  occle- 
siue,  et  ideo  scdco.  Et  vos  quideuj  si  delectat  requieui 
possidere  animarum,  qu«erite  primum  regnum  Dei,  j) 
et  jnsliliam  ojus,  et  ad  oBterna  necessaria  adjicientur 
vobis,  et  posl  invcnietis  requiem.  Stare  namquo  eit 
adbuc  in  certamine  posilo  et  orare  ;  post  victoriam 
vcrosedercac  judicnrc.  Sedent  et  presbyleri  cum 
co,  quorum  minislcrium  est  idipsuni  cnuhtiare.  De 
quibus  Paulus  :  Presbyteri  duplici  honore  Iiabeantur, 
inaxime  qui  laborantin  vcrbo  Dei.  Fosl  primam 
oralionem  stat  versus  ad  populum,  ut  demonstret 
populo  postquam  Deose  manifcstavit  et  sua  acta, 
oravit  pro  se  suisque,  et  popuio  bona  precatus  eit, 
€t  laudcu)  Deo  retulit,  liahere  ministerium  opera  po- 
uulorum  suorum  examinare,  quis  inler  cos  dignus 
liabeatur,  vcl  quis  indignus. 

i3.  i\nm  idco  altior  locus  posilus  esl  episcopis,  ut 
ipsi  superintendant,  ct  tanquam  custodinnt  ponu- 
lum.  Nam  ct  <ira;ce  quod  diciturepiscopus,  hoc  La- 
line  superinteotor  interpretatur,  quia  lupervidet^ 
quia  iup«rlAtcndit.  Uuomodo  «nimtinltorl  tUior  lit 
Um  U  ouitodUad«ni  vinoAmi  ilt  optioopli  oltoff 


locus  lactus  esl.  Et  de  isto  periculoso  locoetalto 
periculosn  rntio  reddiiur,  nisi  eo  corde  stemus  hic, 
ut  humililnto  subpodihus  vcslris  simus,  ct  pro  vobis 
oromus. 

14.  Episcopus  euim  ininistcr  fuit  qui  dixit :  Non 
veni  ministrari,  sed  ministrarc.  Joannes  nempesub- 
minister,  qui  dixit  :  Hicerat  qucm  dixi.  quia  post 
nae  venit  vir,  qui  ante  mc  factusesl.  {Jui  non  nscen- 
dit  ad  superiorem  gradum,  quem  solus  solet  nsccii- 
derc  qui  Evangelium  lecturus  est,  ut  ustendat  se 
subministrum  esse,  quia  non  est  Joanncs  dignus 
solvere  corrigiam  calciamentorum  ejus.  cujusverba 
iu  eo  legunlur. 

Cantor  vero  ascendere  potest  indifTeranter.  Ascen- 
dit  superius.  (|uin(ihris(us  prailnlusest  Joanni.  Stat 
in  codem,  qnin  (rstimulur  Joanncs.  Slat  inrerius, 
quia  venit  nb  eo  bnptiznri.  Non  nscenditsuperius  qui 
Kesponsoriumcantnt.  quam  qui  leclioncmiegit,  sed 
stat  in  eodcin  loco  ;  et  si  ascendit  superius,  sccun- 
dum  superius  dictos  modos  intelligitur.  Hesponso- 
rium  idco  dicitur,  eo  qiiod  uno  cantante  Cfeteri  re- 
spondeant.  Cantavit  unus  Ghristus,  idestvocavit 
Petrum  ct  cteteros  apostolos  :  illi  responderunt. 
quia  Cliristuro  imit.'iti  sunl.  Et  ideo  Hesponsorium 
convocalioni  apostolorum  convcniL.  Ipse  idem  soius 
Versum  canlat,  quia  Christus  seorsum  pornoclans 
solus  orabat,  sicut  in  Evangelio :  Ipse  autem  crat 
pernoclans  in  Orationc. 

553  DiaconuBcum  ascendit  ad  legendum,  petit 
Bencdictionem  ab  episcopo,  et  aecipitEvangelium  ab 
altari ;  et  praecedunt  ante  eum  duo  candclabra,  et  duo 
thuribula,  sive  unura .  Illud  quid  significet,  dict  um  est. 
Diaconus  vero  itat  versus  ad  Meridiem.  ad  quam  par- 
tem  viri  solent  confluere.  Petit  prius  Benediclionem 
abcpiscopo  ;  episcopus  dntilli  :  Domintm  sit  in  corde 
luo,  ei  in  lahiis  luis,  Inccnsum  quod  ponitur  in  thuri- 
buIumorationemdesignatsanctorum.UndedicitPro- 
plieta  :  Dirigatur  Oratio  mea  sicul  incensum  in  con- 
spectu  tuo.  Diaconus  dicit  Dominui  vobi$eum.  Et  po- 
pulus  se  vertit  ad  Orientem,  orat  Deum  ut  possit 
digne  intelli^cre  qu.o  auditurus  cst ;  ot  signum  san- 
cty>  crucis  singuli  fnciunt  in  rrontibus  suis,  ut  per 
signum  sanrtii>  i-rui:is  sint  loricati,  quntenus  uulla 
phrmtasiit  diaholicii;  Traudisaditum  invcniat  introeun 
di  in  cordii  corum^etauferre  possitsemen  Evangelii 
de  manihus  corum.  Post  luec  baculi  deponuntur  e 
manibus.  Jud;ni  namquc  arundinem  in  doxtera  Jesu 
dahant.  et  spineam  coronam  capitiejus  imposuerunt, 
el  salutabant  eum,  atquegcnun  ponontes  adorabnnt 
eum  illudentes.  Nos  voro  Jugienles  consensum  eorum 
deponamushaculum,  qucm  illierexcnint  ob  super- 
biam.  Meque  coronam,  neque  aliud  operimentum  su- 
percapuL  oadem  horn  lencntes.  b^i  inlravcrit  quis 
suhilo  eademiiorainccclesiam,  nonsalutamus  eum, 
neque  genua  ponimus  ad  Orationcm,  doneclectum 
sit  evangelium.  Alitcr  baculunipossumus  intclligerc, 
etc. 

15.  Diaconus  pronuntians  verba  Evangelii  ad  Me- 
ridiem  stnt  versus,  quoninm  illis  loquitur,  de  quibus 
Paulus  dicebat :  Sapiontiam  loquimur  interperfcctos. 
Quando  enim  sol  ad  Meridiem  vergit,  ferventior  solet 
existere,  et  altior.  Signiticnl  namquc  ecclesinm  fer- 
ventem  animo  in  amore  Dei  clevntnm  esse  in  magno 
culmine  virtutum.  Sane  quando  solcmus  sedcre  ad 
leclionom  magistrorum,  facics  magistri  noslri  am- 
plius  est  intenta  ineum  qui  perfectiuspolestdiscere. 
quamin  eosqui  minus  perfecte  discunt.  Non  eo  quod 
illi  solioptel  suam  doctrinam,sed  quia  illos  qui  tnr- 
diorem  sensum  habent  vult  itcrumdoccri  nbilio(iui 
cilius  vernm  rationcm  invcnire  potcsl  in  doctrina 
magistri.  Non  dicimus  itnut  hi  qui  post  lcrgum  sunt 
extorres  sint  a  sanclo  Evangelio,  sed  ut  per  doctiores 
minus  cruditi  erudinntur,  otc. 

IG.  Post  lectum  Evangelium  candeleR  exstinguun- 
tup.  Per  candelas  signantur  doctorcs  Ecclcsiw.  El 
ttttMvuUlitud,qttodpoitEvAntfcliumoitiilni;uvitituri 

ilu  q«od  ■•«•  ioilorttm  trmwidin  pitoil  nm 


1375 


APPENDIX  AD  S.  GREGORll  MAGNl  OPERA. 


1376 


sancti  Evangelii  ?  Apertc  etiam  monstratur  clauso  A 
sancto  Evangelio  exslinctam   esse  docirinam    do- 
ctoruni. 

n.Decrefio  in  Deum.  Postquam  Chrislus  locutus 
est  populo  suo,  fas  est  ut  dulcius  et  iolentius  profitea- 
tur  credulitatcm  suam.  Sicque  convenit  populo  post 
Kvangelium,  quiaChristi  verba  audivit,  intentionem 
credulitatis  suae  prseclaro  ore  proferre.  Christiana 
religio  ut  salva  maneat,  corde  creditur  ad  justitiam ; 
oris  autem  confessio  fit  ad  salutem. 

18.  Post  lectum  Evangelium  venit  subdiaconus  fe- 
rens  in  brachio  sinisii*o  calicem,  554  i*^  4^^  ^^^^' 
piantur  amulae  populorum,  et  super  calicem  corpo- 
rale.  Quod  accipiens  diaconus,  ponit  super  altare. 
Similiter  calicem  post  receptas  amulas.  Dominus  Jc- 
sus  ipse  diaconus  et  subdiadonus.  ctc. 

19.  Do  ohlatione.  Christus  Dominus  sacerdos  est  in 
a;tcrnum  secundum  ordinem  Mclchisedech,  qui  rcx 
Salem,  id  est  pacis  rex,  obtulit  panem  et  vinum.  in 
pruefigurationc  vcra  sacerdotii  Christi,  qui  obtulit  do-  B 
minoPatri  verumpanem,  idestcorpusimmaculatum, 
et  vinum,  id  cst  sanguioem  suum.  In  cujus  typo  ho- 
die  nostra  Ecclesia  panem  ct  vinum  ofTert,  in  consi- 
derationecorporis  etsanguinis  Domini  ;et  qui  dedi- 
gnaDturoblationesofTerre.  dedignantur,quamvisnon 
viva  voce,  confitcri  se  Christi  passionc  esse  redem- 
ptos ;  et  eamdem  passionem  memoriae  susa  mandare. 
Ita  tamen  si  non  sit  aliqua  causa,  quse  forte  ad 
tempus impediat.  Cum  &  fanonibus  ofTcrunt,  quoniam 
le^imusin  passione  Domini  sudarium  usurpatum  esse. 
Ahter  quippe  fanones  de  lino  efficiuntur ;  et  linum 
multis  modis  sanct«e  Scripturse  pro  exhortatione  pas- 
sionis  ponitur.  Atque  ideo  fanonibus  puris  oblationes 
tenent,  ul  se  ostendant  religione  sancta  et  cbtholica 
accepisse  pro  Iratribus  animam  ponere,ctnonsoIum 
animas,  scd  et  puras,  ut  non  sint  aliqua  haeresi  pol- 
lutse.  scd  ct  charitate  niundat».  Unde  dicit  Aposto- 
lus  :  Et  si  tradidero  corpus  meum  ut  ardeam,  cliari- 
tatemautem  non  habuero.  nihilmihiprodest.  Novis-  q 
sime  omnium  saccrdotes  offcrunt  et  diaconi,  sed 
solum  panem.  Solus  autem  archidiaconus  solet  im- 
plere  oblationes  priorum,  infundens  aquam  in  cali- 
cem  et  amulam  pontificis,  ut  ostendatur  Christi  cor- 
pus  unum  essc,  etquod  islc  fecit,  proomnibus  fccit. 
Sicut  PetrusinEvangeIio,Domino  discipulos  interro- 
gante  :  Vosqucmmee8sedicitis?pro  universitate  di- 
scipulorum  solus  respondit :  Tu  es  Christus  Filius  Dei 
vivi.  HocquodomnesrcspondcruntauimOyViva  voce 
solus  Petrus  protuiit.  Quod  presbyteri  in  novissimo 
loco  ofTcrunt,  non  vacat  a  mvsterio.  Quando  Joannes 
in  Apocalypsi  sua  vidit  simifcm  Filio  hominis  in  me- 
dio  scptem  candclabrorum,  et  in  eo  viditstatum  om- 
nis  Ecclesiae  prtf^scntis  (^ualis  esset ;  et  cum  hoc 
descripsisset :  Pedcs,  inquit,  ejussimilesaurichaico, 
sicut  in  camino  ardenti.  Pedes  ignitos  novissimi  tem- 
porisEccIesiamdicit,gu8e  cminentiuscstcxaminanda 
et  probanda  pressuris.  Presbyteri  ministerium  est 
fortem  esse  in  Ecclesia,  ut  pro'  se  possit  orare  et  pro  ^ 
populo.  Et  isti,  ideo  quia  fortiores  sunt  in  Ecclesia, 
novissimeofrerunt,utsig[DificentBccle8iam,quoniam, 
innovissimotemporeeritantichristusjvidelicetmulto 
pluresinjurias  sustinere  quam  prsBsentem.  Sed  et  si 
delectctaudire  cur  viri  ante  feminasofferant,  dicatur 
quia  et  primitiva  Bcclcsia  in  prcssura,  (^uando  non- 
(lum  pleniter  christiani  crant,  plurcs  injurias  susti- 
nuerunt,  55$  «luam  modo  sustineat  prsesens  Eccle- 
sia.  Feminas  in  medio  ofTcrunt,  quia  sicut  liquido 
patet,  silentium  est  magnum  in  iMSclesia.  Deo  enim 
gratias,  christianitas,  maxime  in  istis  temporibus. 
viget  prsdcipucquoniam  sublimis  potestas  christiana 
est.Presbytcrorum  ministcrium  est  et  diaconorum  in 

"  Fanonis  varia  significalio.  Aiiquando  pro  sudario, 
quod  ininistri  sacri  gerebant,  alii  vocabant  mappulas, 
quibus  manipulus  successit.  Aliquando  pro  velo, 
quod  super  pontificis  oaput  ferebatar  instar  umbelifle, 
supra  pag.  270.  et  pag.  281,  ubi  mappa  super  caput 


altari  et  circa  altare  ministrare.  ideoque  ipsi  soli 
accedunt  ad  altare,  quorum  miDisterium  est  circa 
altare. 

iO.  Eo  namque  temporc  quo  Missa  celebratur  dia- 
coni  stant  retro  episcopo.  et  subdiaconi  antc  faciem 
ejus.  Notum  cst  cnim  dixisse  Cbristuin  discipuiis 
suis  :  Omnes  vos  scandalum  patiemini  in  me  in  isia 
nocte.  Qui,  sicuti  Christus  praedixit  eadem  nocte,  re- 
licto  eo,  fugerunt.  Atquc  hoc  modo  eadeiii  liorasc- 
cundi  ministri  altaris  recedunt  a  facie  episcopi,  ut 
significetur  ad  tempus  apostolos  abscntes  fui<se.  et 
tamen  retro  exspectantcs,  quoniam  post  passionein 
illum  secuti  sunt.  Quid  cst  retro  stare  f  procul  dubio 
sequi  anteriorem.  Subdiaconi  vero  post  Augclicum 
liymnum  stant  inclinati  usquedum  dicitur  :  Sohit 
quoqne  pecc4itorihH$.  Tunc  primo  se  erigunt,  et  st^tol 
in  loco  ubi  ante  stclerunt,  quoniam  discipuli  et  mu- 
lieres  sequentes  erant  Dominum,  usque  ad  locum 
crucifixionis,  non  solum  sequentes,  sed  etiam  plaa- 
gcntcs.  Conversus  autem  Jcsus  dixit  :  Filis  Jerusa- 
lem,  nolite  ficrc  supcr  mc,  scd  super  voset  super 
niios  vestros.  Mulieres  flebant  quasi  pro  peccatoro  : 
sed  ipse  Dominus  ostendit,  non  super  illuin  dehere 
fierc,  scd  super  ipsas  tlerc.  Et  quid  vis  dicere,  (juale 
Uiinisterium  habeantsubdiaconi,  quando  stant  lucli- 
nati,  si  pro  suis  peccatis  non  orant  et  plorant  ?  ('(-r 
tropologiam  subdiaconi  inclinati  sunt,  quia  decJiaa- 
verunt,  Stant  erecti  per  confessionem,  et  sursuni  as- 
piciunt  in  faciem  pontificis,  postquam  dicit  yiihi» 
quoque peccatoribui,  Et  quoinodo  poterant  discipuli 
et  mulieres  claudere  oculos  suos,  ut  non  videren^ 
Dominum  pendentem  in  cruce,  quem  tantain  aiua- 
bant  ?  Subdiaconi  in  ipso  aspectu  perscyerant,  usque- 
duin  fanone  calix  circuiiKlatur.  Tunc  deinum  rece- 
duntut  praeparcnt  ^  calices,  in  quo  corpus  Domioi 
iionorifice  servetur.  Audiet  quandiu  supra  die  stete- 
rint  ad  crucem.  Lucas  inquit  :  Hic  aecessit  a<l  Pila- 
tum,  et  petiit  corpus  Jesu,  et  dcposituiu  involvitin 
sindone.  Subsecutse  autem  mulieres,  quce  cum  ipso 
vcnerant  dc  Galilaea,  viderunt  monumentuni,  et 
quemadmodum  positum  erat  corpus  ejus  ;  et  rerer- 
tcntes  paraverunt  aromata  et  unguenta  ;  et  Sabbato 
quidem  siluerunt.  Mulieresquidem  parant  aromala  et 
unguenta,  unde  condiatur  corpus  Domini,  ne  inpul- 
veremredigatur.Subdiaconiquidcm  poslquam  vident 
calicem  circumdatum  linteo,  vadunt  ut  priepareDt 
calicem  sive  sindones  mundas,  in  quibus  recipiant 
corpus  Domioi,  ne  in  terra  cadat,  et  in  pulverem 
vertatur.  Mulieres  Sabbato  siluerunt,  scilicet.  sub- 
diaconi  exspectant,  usquedum  Oratio  DoniiDica  com- 
pleatur,  et  id  quod  peadet  ad  hanc  Orationem.  Con- 
venienter  quippeSabbatum  coaptatur  Orationi  Donii- 
nicse,  in  qua  suut  septem  petitiones.  Etenim  per 
septimam  Sabbati  septiformis  spiritus  intelligitur.  De 

OratioDC  Dominica,  SSG^^^^^^^^^^^^^^P^^^u^  *^^b- 
tiumSabbatirequiem  mentisdesignat,  quGBdaturper 
septem  dona  Spiritus  sancti  ;  et  haec  dona  ministri 
nos  petimus  in  Oratione  Dominica  :  Unde  ecclesiv 
eadem  hora  quiescunt.  Piane  diaconi  inciinati  per- 
manent  usque  dum  compleatur  Oratio  Domioica  :  et 
Bubdiaconi  erigUDt  se  cum  audiuut  Nobis  quoque  pec- 
eatoribus.  Per  quos  designantur  illi  quibus  ChristDS 
dixit :  Vos  autem  sedete  in  civitate,  donec  induamini 
virtute  ex  alto,  scilicet  apostoli.  Sed  istorum  decli- 
natio  perseveraDs  eorum  perseverantiam  in  Oratione 
designat,  ut  acciperent  promissum  Domini.  Quibus 
utique  praecipit  specialiter  exspectare  promissum 
Spiritus  sancti  iD  Jerusaiem  usque  ad  Pentecosten. 
Illi  stant  inclinati  usquedum  compleantur  septem  pe- 
titiones  Orationis  DomiDicoe,  et  de  quibus  supenas 
egitur  quod  miDistrantes  ei  erant   usque  ad  sepul- 

vocatur.  Deniquc   aliquando   pro  panno  oblongo  ad 
ofTerendas  recipiendasve  oblutiones,  ut   hoc  loco. 

b  Imo  patenas,  quas  deferunt  subdiaconi  ad  con- 
fractionem   Hostiarum . 


1377 


AD  LIBELLOS  ORDINIS  ROMANI  APPENDIX. 


1378 


crum  ;  ct  postca  prapparantes  aromata.  ]lli  qai  horum  A 
ty])um  tencnt  recedunt  de  altari  ad  ministerium  prae- 
parandum,  quando  audiunt  Per  oiuniasgeaila  sseculo- 
vwii,  Amen. 

ii.  De  Te  igilur.  cuv  secreto  cunletur,  Consuetudo 
namque  patrum  nostrorum  habebat  ut  qui  Orationem 
faccrent  laudcm  Dco  rcrcrrcnt.  Igitur  quod  excelsa 
vocc  dicimus  ante  Te  i(jiini\  ad  laudem  pertinet 
(Ircatoris  nostri,  utmanilestcomnibusdcmonstretur. 
qui  hanc  valcnt  distinguere  ;  ubi  ct  nos  Deo  gratias 
rcrercndascsserefcrtur,  etan^elicamcreaturam  pro- 
nunliat  unamquamquc  in  mmisterio  apto  lauaare 
Crcatorem  suum.  Postea  namquesequitur  Te  igitur, 
Oratio,  videlicet,  specialis  saccrdotum,  in  qua  orat. 
et  specialiter  pro  aliquibus,  ut  facit  pro  apostolico. 
Kt  postea  ubi  dicit  Fimulorum  famularumque  tuanim, 
Et  illico  postquam  pro  propriis  Orationem  fudit,  ge- 
neraliter  se  convcrtit  pro  omnibus  orare,  adjun^ens 
Et  omnium  circuin  astantium,  ct  cwtera  his  similia. 
In  co,  videlicet,  quo  ista  Oratio  specialiter  ad  sacer-  B 
dotem  pertinet,  solus  sacerdos  in  eadem  intrat,  se- 
creto  eam  dccantat.  Scquitur  ma^istri  sui  pri^cepta, 
quidicit  :  Tu  autem  cum  oraveris,  intra  m  cubicu- 
lum,  ct  c€Rtera.  Iste  namque  mos  apud  nostram 
Ecclesiam  usquc  hodie  manel,  ut  si  quis  Ora- 
tionem  facit,  specialiter  faciat.  Hanc  ita  exaltat  vocc, 
ut  se  ipsum  admoneatquid  in  sccreto  cordis  sui  pos- 
tulare  debeat.  Nequc  ab  re  est  quare  mos  iste  apud 
christianos  leneatur  :  procul  dubio  quia  Christus  so- 
lus  orabat.  Unde  Matthsus  :  Et  dimissa  turba  ascen- 
dit  in  montem,  solus  orare. 

22.  De  crucis  in  Tc  igitur.  Cruces  in  hac  Ora- 
tione  senario  numero  perflciuntur,  ut  sicut  Dei  opera 
perfecta  sunt,  ita  et  ejusdem  Dei  et  domini  nostri 
Jcsu  Christi  corpus  perfcctum  intelligatur.  Senarius 
enim  numerus  partibus  suis  computatus  perfectus  est; 
hoc  signiflcat  quod  novissima  crux  cum  oblatione  ce- 
lebratur,  quod  protota  Ecclesia  venerat  is  pati,  cujus 
corpus  passioni  succubuit  usqae  ad   tactum  crucis.  q 

Quinque  etiam  ordines  crucmm,qu&e  fiunt  ante  sex- 
tam,  quando  cum  oblata  tangitur  calix,  si^niflcant 
quinque  aetates  mundi  antenativitatem  Dommi ;  sex- 
tus  vero  tempus  illud  ({uod  restat  a  nativitate  Domini 
us<}ue  in  finem  mundi.  Si^nificat  enim  semel  tactus 
calix  oblata  semel  Dommum  ascendisse  crucem, 
557  ut  flnem  haberet  cruciatus  qui  fiebat  per  quin- 
que  fetates  mundi.  Per  oblatam  qucQ  cxaltatur  in 
manusignanturprophetw,  quiin  manibusexaltabant 
verumpanem  Christum,  quando  ejus  incarnationem 
aperta  voce  prophetabant.  Unde  Isaias  :  Ecce,  inquit, 
virgo  concipiet,  et  pariet  filium.  Cum  ipsam  crucem 
videt  diaconus  facere  et  incipere  calicem  exaltare, 
vadit  et  tenet  calicem  simul  cum  episcopo  exaltatum 
usque  dum  dicit  Pei*  omnia  scpcula  saeculorum  ;  et 
postea  ponitcalicem  in  altare,  et  involvit  eum  in  su- 
dario.  Nempe  Joseph,  accepto  corpore  Jesu,  involvit 
in  sindonc  munda,  et posuit  illud  in  monumento  suo. 
Hunc  diaconum  prsesenlem  propter  conveniens  mi-  *> 
pistcrium  ponimus  in  typo  Joseph,  sive  generaliter 
in  typo  eorum  qui  casto  corde  mysteria  Christi  susci- 
piunt.  Diaconus  si^uidcm  qui  tenet  calicem  exaltatum 
cum  pontifice  ponit  iilum  m  altare,  quia  Joseph,  de- 
posuit  de  cruce  corpus  dominicum,  et  posuit  in  mo- 
numentum.  Diaconus,  sicut  diximus,  involvit  cum 
sudario  calicem,  quemadmodum  Joseph  involvit  sin- 
done  munda.  In  ipso  altari,  id  est  in  sepulcro,  corpo- 
rale  jacet :  per  quod  intelligitur  ipsum  linteum  maius 
quo  totum  corpus  tegebatur  in  sepulcro  ;  et  per  ilfud 
quod  aiiquam  partem  calicis  tegit;  sudarium  intelli- 
gimus,  quod  aliquam  partem  capitis  Domini  tegebat, 
et  aliquam  non  tegebat,  sicut  mosJudfeis  est  facere. 
Et  remanet  in  altari,  id  est  in  sepulcro,  hoc  opus, 
usquedum  triacapitula  compleantur,  idest  prologus 
de  Oratione  sequenti,  Patev  noster,  eiLibera  nos  Do- 
mine»  Etenim  tres  dies  in  sepulcro  Dominus  quievit. 
Postea  namque  commistum  corpus  dominicum  vino, 
f  imulque  pace  annuntiata  aufertur  dominicum  corpus 


dc  altari,  quemadmodum  in  tertia  die  anima  qua? 
descendit  ad  inferna  ut  liberaret  justos,  ut  corporis 
viviflcarct  membra,  rcdiit  ad  corpus,  et  non  est  am- 
plius  invcntum  dominicum  corpus  in  sepulcro.  Et 
ideo  quia  totus  homo  surrexit,  simul  fas  est  ut  illico 
cum  oblatione  calix  Domini  aufcratur  dc  altari. 

23.  De  nominibus  quatuor  Orationum  episcoporum 
sioe  popuLi.  Prima  Oratio  dicitur  aliquando  Oratio, 
alirjuando  Collccta.  Manifestum  est  quod  ideo  Oratio 
dicitur,  quia  prccantur  bona  populo  :  collecta  vero, 
quiapopulus  mchoatur  iu  unum.  Libcat  fraternita- 
tcm  tuam,  frater  charissime,  uti  auctoritate  sancti 
Augustini  in  hoc  opusculo.  Istud  officium  namque 
in  quatuor  species  dividit,  id  est  in  precationes,  in 
Orationes,  in  postulationes,  in  ^ratiarum  actiones ; 
ita  commemorans.  Quidquid  agitur  in  officio  Miss», 
antequam  oblatoeponanturinaUari,  precationomina- 
tur.Ethancdifrerentiamfacitinterprccationem,ctde- 
precationem,etimprecationcm,quodprecatiositquan- 
dobonaoptatpopulo;dcprccatio,  quandoorat,  ut  de- 
vitet  mal  um,  et  desinat  a  peccatis ;  imprecatio,  quando 
mala  optat,  id  est  maledicit.  Prima  vero  Oratio 
quam  dicit  cpiscopus  precatio  nominatur,  id  est  op- 
tatio  bona  populo.  Diximus  namque  quod  Introitus 
foret  ad  olficium  prophetarum,  quoniam  per  ora 
prophetarum  Christus  mtroivit  in  mundum  ;  et  non 
solum  intravit,  sed  et  carnem    assumpsit,   et  homo 

factusest,  558^u<^^D3  0''^S^"®"^^^^^°^^'^  carnem 
de  sanctis  patriarchis  ;  quorum  unus  valde  optat  et 
commendat  exspectationem  ejus  populo  dicens  :  Non 
auferetur  sceptrum  de  Juda,  etc. 

2-1.  De  Secreta,  Secreta  dicitur,  eo  (]uod  secretam 
Orationem  dat  episcopus  super  oblationem,  ut  velit 
respicere  Deus  super  oblationem  propositam,  et  de- 
putare  eam  futurss  consecrationi.  Notum  est  enim 
ideo  secretam  Orationem  facere  super  oblatam,  ut 
possit  ex  ca  fieri  corpus   Domini. 

25.  Fractio  oblatarum  illam  fractionem  significat 
quam  Dominus  duobus  discipulis  fecit  in  Emmaus. 
Qua  de  re  solent  aliqui  episcoporum,  quando  invicem 
communicant,  trte  portiones  racere  de  una  oblata,  in 
tvpo  horum  trium,  id  est  Christi  et  Cleophffi,  et,  ut 
dicunt,  LucHi.  Sicut  enim  mults  EcclesiflB  sunt  per 
universum  orbem  terrarum,  propter  diversa  loca,  et 
tamen  una  sancta  estcatholica,  propter  unam  fidem, 
sic  et  multffi  oblata?,  propter  vota  offerenlium,  unus 
paniscst,  propter  unitatem  Corporis  Christi.  Si  enim 
requiris  quRre  non  inlegra  oblata  ponatur  in  calicem, 
cum  constat  integrum  corpus  Domini  resurrexisse  : 
Partim  resurrecturum,  partim  jam  vivit,  ut  ultra  non 
moriatur  ;  partim  mortale  est,  et  tamen  in  coelo. 
Unde  dicit  Apostolus  :  Nostra  autem  conversatio  in 
coelis  est. 

26.  De  pace  annuniiata  antequam  commisceatur 
corpus  et  sanguis  Domini,  Duobus  enim  modis  potest 
accipi  pax  dicta  ab  episcopo  sive  presbytero,  ante- 
quam  corpus  Domini  mittatur  in  sanguinem  :  scili- 
cet,  etilla  pax  per  istam  intelligi  potest,  qu»  justis 
eodem  tempore  data  est,  (^uando  anima  Christi  des- 
cendit  ad  infemum,  et  eruit  inde  omnes  fideles,  etc. 
Vel  certe  ea  pax  per  istam  intelligi  potest  quee  data 
est  Christi  corpori,  quando  anima  ad  ilhid  rediit, 
ut  sicut  neque  anima  unquam  turbata  est  pro  sua 
morte,  i(a  nec  corpus  ultra  turbetur  de  sua  muta- 
tione  ;  sed  ea  pace  fruantur  utraque,  ut  semper  gau- 
deant  de  aBterna  immortalitate.  Non  enim  ab  re  est 
si  per  tactum  quo  tanguntur  labia  caliciseodemtem- 
pore  Scripturam  illam  accipiamus  :  Et  insufflavit  in 
faciem  ejus  spiraculum  vitee  ;  ut  in  co  membrores- 
tauratio  vitee  intelligatur,  cui  primo  ut  vivcret,  legi- 
tur  data.  Sane  et  illud  rationi  congruit,  ut  quatuor 
sensus  sunt  in  capite,  per  quatuor  partes  mundi  labia 
calicistangantur,  etc.  Gentiles  quidam,  qui  nondum 
erant  Dei  quaerebant  per  Philippum,  qui  erat  os 
lampadis,  viaere  Jesum.  In  quo  signlficatum  est  gen- 
tiies  futuros  corpus  Domini  i>er  fidem  ;  ita  et  iste 
pan^s,  quando  pnmum  ponitur  in  altari»  datur  intel- 


im 


APPlBNDtX  AD  S.  ORBGORlI  MAJSNt  6Pmk. 


i3M 


ligi  fataratn  de  eo  flcri  cort)U8  DomJDi.  Audiamas 

auid  de  jam  cominemoratis  gentiiibus  rcspondeat 
ominus.  Nisi  granum  frumenli  cadcns  in  terra 
mortuum  fuerit,  ipsum  solum  manct.  In  quo  profe- 
cto  ostenditur,  nisi  ip:$e  moriatur,  ^cntilitatem  non 
licri  corpus  suum.  Sic  sanc  ut  panis  purus  corpus 
suuni  antca  fleri  non  poterat,  nisi  ad  mcmoriam  re- 
ducatur  saccrdotis  sacramentum  passionis  Domini, 
et  crucis  signaculum  pro  eo  cclobretur, 

'21,  Kem  de  Seereta.  Christus  soliludinem  quaesi- 
vit  in  Orutione  ;  ^59  <Iuanto  magis  nos  oportet 
au<Trere,  qui  undiquc  circumdamur  tumuitibus  vi- 
tiorum,  et  consuetudinesseculari  ?UtiIc  namqueest 
omnem  Orationcm  specialem  sacerdotum  secretam 
esse,  u(  noncogitemusquomodo  placeat  vox  ct  com- 
positio  oris  populo  terreno.sed  tantummodo  cogite- 
mus  qualiter  mens  soli  Deo  concordet  quem  orat. 
Ab  illo  loco  ubi  Sccrctam  dicit  episcopus,  usque  ad 
A(jnM  Dei,  totum  illud  vocat   Au^ustinus  Orationes. 

28.  De  Prfrfatione.  Prit^fAiio  namque  dicitur,  quasi 
prffilocutio.  Hrf?c  namquc  Oratio  quro  Privfatio  dici- 
tur,  prselocutio  est  tolius  sccuturm  Orationis  quae 
inchoaturante  Tei(jU\n\  pervenitque  usque  9i&Agnm 
Dni.  Ilanc  igitur  consuctudineui  La'C  Oratio  tenet, 
quam  habuit  Oratio  Patrum  nostrorum  qui  solebant 
laudes  Dco  referre  in  Oratione.  Itanamijue  Danicl 
oravit  :  Domine  Dcus  nostcr,  qui  eduxisti  populum 
tuum  de  terra  i^igypti,  etc. 

29.  De  /ieneffirtione  post  communionem.  Postcom- 
munionemhancOrationemAagustinuspostuIationem 
vocat.  Postcoinmunionem  namque  dicit,  quia  post- 
quam  populus  communicat,  liscc  sequitur  ;  supcr 
populum  vero,  quia  tuncbenedicitur  populus,  utno- 
strosanclo  conveniant  Evangeiio.  Post  Orationem  et 
communicationem  Benedictio  sequitur,  quoniam 
postquam  Christus  in  cruce  oravit,  ct  coram  disci- 
pulis  nianducavilj  et  rcliquias  eis  dcrlit,  ctelevatis 
manibus  suis  bencdixit  cos  :  Et  factum  est  cum  bc- 
ncdiceret  eos^  recessit  ab  ilHsy  et  ferebatur  in  coe- 
lutn.  Nostra  quippe  Benedictio  postulatio  est  apud 
Deuni,  ut  bcneaiccrc  dig|nctur.  Episcopus  namque, 
data  Benedictione,  rcvertitur  ad  propria.  Postea  an- 
nuntiat  diaconus  Ite,  Missa  est.  In  angelorum  typo 
loquitur  populo,  qui   dixcrunl  apostolis  :  Hic  Jesus 


A  qui  assiimptQS  est  a  vobis  in  ccelum,  et  reliqaa. 
Quid  est  namquc  Itt,  Missa  est,  frater  mi  ?  nisi,  ite 
cum  pace  ad  aomos  Tcstras.  Legata  est  pro  vobis 
Oratioad  Dominum,  et  pcr  angelos,  qui  nuntii  di- 
cuntur,  allata  est  in  conspectu  divinas  Majestatis. 
Populus  respondet  Deo  gratias.  Ilanc  responsionem 
Augustinus  vocat  gratiarum  actiones.  Hoc  agit  san- 
cta  Ecclesia  more  apostolico,  qui  erant  adorantes 
Jesum,  et  rcgressi  sunt  Jerusalem  cum  gaudio  nia- 
gno.  Audi  qualiter  apostoli  Deo  gratias  rcferant  :  Et 
erant  semper  in  tcmplo  laudantes  et  benedicentes 
Deum,  qui  vivit  et  regnat  in  s^ecula  seculorum. 
Amen. 

Qualiter  qiiatiam   Oratione^  et  cruees  in  Te  igitur 

agendas  sunt. 

Te  igitur,  clementissime  Pater,  per  Jesum  Christum 
Filium  tuum  dominum  nostrum  suppUees  rogamus  ar 

D  petimusy  uti  aceepta  habeas  et  Benedicas.  Uic  signat 
oblationem  et  calicemtribus  vicibus  ;  non  tamen  sub 
una  cruce,  sed  separalim  singulis  singulns  faciens 
cruces.  Ilasc  •}•  dona,  hsec  f  munera,  haec  7  fHRCtn 
sacrifieia  iUibata.  Inprimis  qwe  tibi  offerimus  pro 
Ecclesia  tua  sancta  catholica,  quam  pacificnre,  custo^ 
dirCj  adinyire,  et  regere  digneris  toto  orbe  terranm, 
una  cnm  ftnnulo  tuo  papa  nostro  ill.  Memento,  Dtt' 
mtne,  famuLoruni  famularumque  tuarum.  S60  ^^^ 
nominn  vivorum  nominentur  si  volueris,  sed  noo 
Dominica  die,  nisi  certis  diebus.  Et  omnium  circum 
astantiwn^  (inorum  tibi  fides  cognita  est  et  nota  derO' 
tio,  qui  tibi  offerujitlioc  sacrificium  laudis  pro  se  suis- 
que  onmibus.pro  redemptione  animarum  suaruyn,  pro 
spe  salutis  ati\ue  incolumitatissme,  tibiqne  reddunt  rota 
sua  ceterno  Deo,  rivo  etvero.  Communicantes  etdien* 

venerantes Cosmce  et  Damiani.Si    fuerit  natale 

sanctorum,  hic  dicat  :  Sed  et  diem  natalitii  beati  iU.. 
vel  bealorum  ilL,  ceiebrantes,  et  omnium  saneiorum, 

P  quorumtnerilisprecibusqueconcedas,  ut  in omnibus pro- 
tcctionistuxmuniamurauxilioperChrisinm  Dominum 
noslrum.  Mic  inclinatse  usque  ad  altare,  dicens:Hfljif 
igitur  oblationem  servitutis  nostrte...  et  in  eleciorum 
tuof^m  jubeas  grege  numerariper  Christum  Dominum 
nostrum.  Caetera  habes  superius,  pag.  61. 


U 


JOANNIS  DlACONI  LIBER  DE  ECCLESIA  LATERANENSI. 


Incipit  prologus  inlibro  de  SanctisSanctorum. 

Reatissimo  domino  etpatrircvcrenlissiiuo  Ale&nn- 
dro  divina  gratia  catholicie  Ecclesiee  atque  sedisapo- 
stolicffi  suinmo  pontifici,  Joannes  qualiscunquedia- 
conus  b(isilica3  Salvatoris  patriarchii  Lateranensis 
caiionicus,  librum  de  Sanctis  Sanctorum  ex  archivo 
renovatum.  Cum  juxta  sapientis  viri  prasconium, 
gloria  regum  sit  celare  verbum,  ct  gloria  Dei  inve- 
stigare  scrmonem,  tanto  utriusque  professoribus 
probabilc  est  ad  utriusque  bencplacitum  et  honorem 
sollicituiii  ac  dcvotum  prwslare  obsequiem.  quanto 
de  ulriusque  gratiu)  plenitudinc  sporatur  remuiiera- 
tione  dignum,  atquc  indubilanler  creditur  afTutu- 
rum,  etc.  IIoc  itaque  considerationis  respectu  con- 
siderans,  libellum  de  Sanctis  Sanctorum  memoriam 
continentem,  qui  in  archivo  hujus  sacrosanclai  basi- 
Iica*.a  preBdecessoribus  nostris  usque  ad  nostra  tem- 
pora  conservatur,  autiquitatis  vctuslate  jam  quasi 
abolitum,  quoniam  bealiludini  vestrae  bene  placituin 
est  etgratum,  crogatum  quia  perneoesssariuin,  ne 
tam  celebris  sacrorum  memoria,  qua;  ab  antecesso- 
ribus  nosiris  nobis  dili^enter  coDservata  eit  et  tra- 
dita,  pcr  oostr^m  negJijfieatiainposteris  nostris  6bli« 
Yione  dcficerety  sanctitatif    yetircb  auctoritate  et 


prwcepto.  mandato  quoque  et  voluntate  venerabilis 
prioris  Joannis  et  fratrum  ejusdem  Ecclesiee,  adbo- 
norem  Domini  el  Salvatoris  Jesu  Christi  renovare 
curavi  posteritati  conservandain,  ipsorumque  deTO< 
tioni  profuturam.  Sanequia  nonsolumde  mendosis, 
j)  sed  etiam  dc  oliosis  antc  tribunnl  Oei  vivenLis,  in 
cujus  manus  horrendum  est  incidere,  561  reddi- 
turi  sumus  pi*ocul  dubio  rationem  ;scire  cupiove- 
stra;  paternitatis  benevolentiam  Deo  ct  hominibus 
meritorum  plenitudine  et  sinceritate  rcverendam, 
atquc  universos  qui  hujus  libelli  memoria  gaudent, 
me  nullalemus  superstitionis  causa  aliquas  uovitates 
prffisuinplionis  inscrere,  sed  simpUciter  antiquam 
seriem  scribcndo  conservans,  si  qua  alia  superaddo, 
illa  sunt  procul  dubio  quoe  vcl  ipse  jam  per  quiaqoe 
lustroruni  spatia,  in  hac  sacrosancta  basiHca  in  ca- 
nonicali  proposito  vivens,  oculis  propriis  vidi,  vel  ab 
anteccssoribus  nostris  veridica  relatione  cognovi,  et 
scilicet  quae  sunt  de  translatione  sanctorum  Chn*- 
santhi  et  Daria;,  seu  de  inventionc  sanctarum  Ru&n.r 
ct  Sccundui,  atque  sanctoruin  Cjpriani  et  Justinsi. 
vel  etiam  quse  de  historiis  et  auctoritatibus  sancto- 
rum  ad  repeilendam  ambigaitatis  opinionem  qup- 
rumdam  de  ahsconMone  tabernaculi  et  Bxem,  €&  hit 
qufli  continebantur  in  ea^  vd  oltaria  inoenii  Q^ 


1381 


AD  LlBELLOS  OftDtNIS  ROMA*I  APPENDtX. 


1^81 


nlmirum  ut  liquidoclarescanU  f^t  historiograpliorum 
nomina  et  libros,  et  tempora,  seu  doctorum  nomina, 
vci  volumina  manifcstius  in  scqucntibus  declarare 
curavi,  etc. 

IN    NOMINE  SAXCTiE    IT   INDIVIDL^*  TRmiTATlS. 

Incipit  scriptum  de  suprema^  sancluario  sanctu» 
Del  HomaniP,  id  est  Lateranensis,  Ecclesire,  compo- 
sltum  dearchivisetantiquls  pontincum  Romanorum 
gestis,  quae  videlicet  eoclesia  patriarchalis  el  impe- 
rialis  privilegio  ac  pnorogativa  sanctjo  scdis  aposto- 
\\ca\  dono  gratise  Dei  Salvatoris  Jesu  Ciiristi  super 
omncs  ecclcsias  lotius  orbis  terrarum  obtinet  domi- 
nationcm  atqueprincipatum.quic  etiam  divino  nutu 
apostolici  cuniiinis  et  Romani  imperii  nomen  possi- 
detgloriosum. 

Et  quoniam  totius  orhis  terrarum  huic  matri  Ec- 
clesiaidcbiUB  8ul)jectionisexhiberc  debetobsequium, 
multi  ex  diversis  re^ionibus  liic  conveniunt  ora- 
tores^  quibus  nescienlibus  quantum  ct  quam  pre- 
liosissimum  in  hac  prfedicta  l^cclesia  sanctuariuiu 
Dei  sit  reconditum,per  istarum  insinuationemlittcra- 
rum  voluuius  esse  notalnm,  saltemquando  hic  con- 
veniuut  ad  exorandum  Douiii  Dei  Kilium  Jesum 
Christum  Dominum  noslrum  Salvatorem  sunctorum 
pro  pace  sancta;  Ecclcsiiu,  pro  remissione  omnium 
peocatorum,  pro  acquirenda  gloria  a)terme  visionis 
Dei,  pro  socielate  feternorum  civium  et  sanctarum 
animarum. 

Igitur  post  beatam  ac  saluliferam  Domini  uostri 
Jcsu  Christi  passionem,  etah  inreris^loriosamipsius 
rosurrcctionem,  scu  in  ccpluni  admirabileni  ascen- 
sionem,  perceptaconsolationegloriosissimi  advcntus 
Spiritus  sancti,  in  sortem  sua3  proedicationis  apostoli 
iler  suum  direxeruut,  ct  depositione  inenahilis  mi- 
scricordiai  Dei  regni  cielcslissenatorcs  eximii  Petrus 
scilicet  et  Faulus,  caput  totius  orbis,  hanc  Homanam 
videlicet  civitatem,  iugressi  sunl,  in  qua  ad  honorem 
Domini  nostri  Jesu  Clu^isti  catholiciB  fidei  fundanien- 
tum  super  retram,  idest  Christum.OdelilercoIioca- 
runt  ;  pro  cujus  tediOcationis  incremento  usque  ad 
mortein  decertarunt,  procujusnmoregloriosumsan- 
guinein  suum  efTuderunt  ad  denique  mortem  crucis, 
ct  gladii  temporaleni  subeuntes,  Kegis  superni  cu- 
riam  laureati  petierunt.  Isti  sunt  viri  sancti  quorum 
doctrina  fulget  Ecclcsia,  562  quamantiquus  hostis 
per  Nerouem  primum,  demde  per  succedentes  prin- 
cipes  per  trecentos  aunos  et  eo  amplius  impugnavit 
et  concussit,  sed  nullatenus  evertere  valuit.  Cum 
enim  placuit  ei  qui  lidelej  suos  igne  passionis  per- 
iiiisit  examinari,  Constantinus  Augustus,  Constanti- 
et  llelcnae,  filius,  culmen  hnperiisubiit,  etpricceden- 
tium  tyrannidem  principum  in  servos  Jesu  Christi 
aliquandiu  exercuit  ;  sed  immensa  Dei  pietas  elcc- 
torumsuorum  clamantium  ad  se  dolori  ct  angusliie 
compatiens,  calamitati  et  miscri«e  tanto;  persecutio- 
nis  tmcm  imponerc;  non  dislulil.  Quid  plura  ?  sicut 
euim  in  vila  sancti  Silvestri  legitur.  prajfatus  impe- 
ratorConstantinuselephantiae  lepraa  Deoperculitur; 
cui  pontifices  oapitolii  hoc  dederunt  consilium.  qua- 
tenus  in  piscinam  occisoruminfantium  sanguine  ple- 
nain  nudus  descendcret,  et  a  lepra  sicmundnluspri- 
slinam  sanitatcm  sic  reciperet,  etc. 

Deinde  privilegium  Uomanjc  Ecclesijr  pontifici 
contulit,  ul  in  loto  cu'be  i-lomano  sacerdotes  hunc  ita 
caputet  priucipem  habeant,  sicut  omncs  judicos  re- 
gem  habere  consueveraiit;in  quo  privilegio  itaintcr 
Cinetera  legitur:  «  Utile  judicavimusunacumonmihus 
satrapis,  nostris,  et  universo  senatu,  optimalibus 
etiam  et  cuncto  populo  Homanic  gloriie  subjacenti, 
nt  sicut  beatus  Pctrus  in  terris  vicarius  Filii'  Dei  vi- 
dctur  esse  constitutus,  etiainet  pontificesipsiusprin- 
cipis  apostolorum  vire  priurjpatus  potcstatem  am* 
plius  quam  terrcnse  imperiahs  nostnc  serenitatis 
mansuetudo  habere  vidctur,  obtineant,  »  etc. 

Sicut  enini  in  Gestis  beati  Silvestri  legitar,  que 
beHiVLi  pkpt  Gelasius  In  concilio  Reptaapnta  eplsco- 


A  porum  a  cathohVis  lcgi  commemorat,  pnefatus  im^ 
perator  Constantinus  secunda  die  processionis  Auae 
promulgavit  legem,  qua»  his  verbis  concluditur :  Sit 
omnibus  notum,  nos  ita  Christi  cultores  elTectos,  ut 
intrapalatium  nostrum  teniplum  hujusnominiscon- 
struamus,  etc.  Quam  Ecclesiam  posteaa;dificatamet 
consummatam  beatus  Silvcster  publice  (quod  non 
fiebat  autea)  solemniter  consecnivit  quinto  Idus  No- 
yembris.  Etestilla  usquchodicceleberrimafestivitas 
in  urbe  in  qua  prima  ecclcsia  puhlice  consccrata 
est,  ct  imago  Salvatoris  infixa  parietibus,  primum 
vislbilis  onini  populo  Komnno  appnruit.  Inscribitur 
cniin  Dedioilw  basiliar  Salratoris,  Inde  est  quod 
qusecunquc  ecclesia  por  urhem  atque  per  orhem 
Salvatoris  vocabulospeciiiliterintiluIatur,in  prasfata 
dieipsiuscelebritalismcmoriam  recolilct  veneratur ; 
ciijus  dedicationis  solemnitatem  octo  diebus  cele- 
brandam  apostolica  sancivit  auctoritas,  quoniam 
dccimodiea  solemnitate  dcdicalionis  istius  aedicata; 

B  suiit  postea  basiiicH>  sanctorum  l^etri  ot  1'auii. 

In(ie  est  ({uod  Romanus  pontifex  ipsius  salvatoris 
Jesu  Christi,  qui  suavis  et  copiosus  est  in  misericor- 
dia  onmibus  ad  se  rcdeuntibus,  in  dedicationc  islius 
sacrosanetse  basilicic,  quii;  miscricordite  sortita  cst 
vocabulum,  de  omnipotentis  Dei  certa  misericordia 
pra;sumens  salubriterordinavit,utoinnibus  ad  hujus 
festivitatis  la^titiam  convenientibus  ma^nu  fieret  re- 
missio  peccatorum,  de  quibus  tainen  dignc  Deo  £c- 
clesifleque  confessi  per  poenitentiam  fuisse  noscuntur 
seu  qui  usque  ad  octavam  dicm,  cum  vera  et  Deo 
grata  cordis  contritioncconfiterentur.  Quiu  videlicet 
emissio  apostolica  providenlia  sic  tripcrtita  distin- 
guitur,  ut  Komanis  et  circum  adjacentibus  i  m.  ano- 
norum,  563  Thuscis  et  Lombardis  ii  n  annorum, 
sed  et  ins  qui  maria  transmcare  noscuntur,  iii  m, 
annorum,  maneat  remissio  pcccatorum.  Similis  ea- 
demque  institutio  remisslonis  facta  probatur  in  hac 
prima  et  sacrosancta  hasilica  quinta  feria  in  Ccena 

(]  Domini,  quando  a  domno  apostolico  consecratur  sa- 
cruin  chrisma,  quando  et  licretici  coutumaces,  et 
cxlollentes  se  adversus  hanc  sanctam  catholicam  et 
ap(>stolicam  Ecclesiam,  publii^x  cxcommunicationis 
maledictione  apostolica  sententia  traduntur  Satanas 
in  interitum carnis,ut  tandcm,miscrante  Deo,  resipis- 
centibus  illis  a  diaboli  laqueis^  spirituseorumsalvus 
sil  in  die  Dominl  nostri  Jesu  Christi. 

1.  IJe  wysticis  appeUationibus  istius  mcromnctce 

basilico'. 

Iloec,  inquam.  Ecclesia  a  sanctis  Patribus,  sicut  in 
eoruin  scriptis  invenitur.  pluribus  mvsticisest  voca- 
bulis  insi^nila.  H&ec  etenim  principalitervocaturba- 
silicn,  quia  cum  Ke^i  regum  Salvatori  Jesu  Christo 
sit  dedicata,  ei  qui  in  terra  summus  rex  est  et  sa- 
cerdos,  comprobatur  esse  commissa.  Voeaturetiam 
basilica  aurea,  vel  basilica  Constantiniana,  a  Con- 
stantino,  ut  dicitur,  tota  aureo  musivo  depicta.  Dici- 
tur  ctiam  templum  misericordite,  quia,  ut  usque 
^  hodiecernitur,cum  multosadilus  habuerit,  nulla  die 
vel  nocte  claudcbatur,  nisi  tapetibus,  ut  quasi  alte- 
rum  asylum  scmper  pateret  onnoxiis  omnibus,  Qua- 
tenus  amplius  non  punircnturalegibusssecuIariDus. 
Lofritur  quoquc  apostolica  Ecclcsia,  apostolorum 
duutaxat  doctrinis  instructa  :  sedes  apostolica,  quia 
pr;»Mer  apostolicum  nullus  alius  sederc  praesumit ; 
sedes  primn,  quia  socunda  est  Antiochenaf  terlia 
Alexandrina ;  sedcs  Petri,  quia  per  vicarium  suura 
ipsemct  sedct  ihi.  Vocatur  et  ab  urbc  Romanaeccle- 
sia  ;  et  a  loco  Laterancnsis  Ecclesia,  Lateranensis 
basilica,  Lateranensc  episcopium  Lateranense  pa- 
triarchium.  Dicitur  haec  Universalis  Ecclcsia,  quia 
ejus  episcopus  dc  univcrsis  habet  judicandipotesta- 
tcm,  de  illo  vero  nullus.  Et  propter  hoc  appellatur 
caput  Ecclesiarura,  mater  Ecclesiarum,  et  mugislra 
Ecclesiarum,  quia  omnes  ab  illa  accipiunt  fomentum 
et  raagisteriom.  OmDibus  nrovidet,  pro  omDibus  ia- 
Tigllat,  pro  eujlis  ntiquo  fioe  at  ailqiitiido  non  defi^ 


13S3 


APPENDIX  AD  S.  GRRGORII  MAGNI  OPERA. 


1384 


ciaf,  sed  fratressuosconfirmet,  ipse  Salvator  cxorat 
lis  atque  aliis  omnibus  htec  aula  Dci  nobililer  in  di- 
vinis  paginis  decoratur  et  honoratur. 

II.  Qtiod  omnia  qiKP  in   temph  pont  destructioiiem  re- 

perta  sunt,  nelemp  mater  portacit  ad  filium, 

Hancitaque  sacrosanctam  bnsilicam,  omnimundo 
reverendam,  beatissima  lielcna  Constanlini  mater 
post  perceptura  sacri  baptismatis  sacramentum,  in- 
comparabilis  sanctuarii  tliesauro  ditavit.  Quod  vide- 
licct  de  Hicrosolymitanis  partibus  rogatu  ipsius 
Augusti  filii  transportavit,  quod  ab  antiquis  anle 
Incaroationem  Domini  fueratreconditum,  ct  postde- 
structionemquseaTito  et  Vesp.isianoRomanis  princi- 
pibus  facta  legitur,  inibi  habebatur  residuum.  Toti- 
dcm  Deus  omnipotens  visccra  miscricordiee  suseRo- 
mana;  huic  Ecclesim  dignata  est  aperire,  cum  jam 
dicta  regina  sanctuarium,  quod  Dei  nutu  dc  civitatc 
sancta  Jerusalem  secum  attuleritad  filium,  in  hujus 
sacrosanctse  basilico^,  564  ^^^  saccrdotalis  cst  ct 
rcgia^  transtulit  habilaculum.  Quod  quia  nondum 
proprio  designatur  ex  nominc.  licct  indignus  sim 
nomen  ejus  depromere,  tamen  in  honore  suae  laudis 
non  differam  cum  revercntia  nominnrc. 

Item  annoDominiciPlncarnationis  1260AIexander 
papa  quarlus  in  die  dedicationis  hujus  Ecclesio?  sa- 
crosanctflB  corroboravit  et  confirmavit  omnes  quas- 
cunque  indulgcntias,  a  quibuscunque  summis  pon- 
tificibus,  quocunque  tempore  concessas  ;  sed  et  illas 
principaliter,  quas  beatus  Silvester  abunde  slatuit  et 
donavit,  inclinatus  justis  precibus  humilis  et  chri* 
tianissimi  Constantini,  et  de  speciali  |misericordia 
et  gratia  prorogavit  eas  usque  ad  diem  dedicationis 
apostolorum  Petri  et  Pauli. 

III.  De  arca  et  sanctis  sanctorum^  quxsunt  in  basilica 

Saivatoris. 

In  hac  itaque  sacrosancla  Lateranensi  basilica  sal- 
vatori  Jesu  Christo  Deo  dicata,  qua^caputestmundi 

fiatriarchalis  est  et  imperialis,  sedes  est  aposto- 
icffi  cathedrdc  pontificalis,  et  in  ejusdem  Ecclcsia? 
ara  principali  est  arca  foederis  Domini,  vel,  ut  aiunt 
arca  est  inferius,  et  altareadmansuramlongitudinis 
latitudinis  et  altitudinis  arca;  coaditum  est  superius 
inter  quatuor  columnas  de  rubeo  porphyrio  suo  sub 
quodam  pulchro  ciborio.  In  quo  quidem,  ut  asse- 
runt,  multum  est  sanctuarium,  sed  quale  sit  non 
agnoscunt,  nomen  ejus  nesciunt. 

In  altari  vero  quod  superius  est  ligneum  de  ar- 
gento  coopertum,  atque  sub  eo  inferius,  est  tale 
sanctuarium,  septem  candelabra  quae  fuerunt  in 
priori  tabernaculo.  Unde  Paulus  dicit  apostolus  : 
Tabernaculum  factum  est  primum,  in  quo  erant  cmde- 
labra,  et  mensa,  etpropositio  panum,  qux  dicitur  san' 
cta,  et  aureum  thuribulum,  et  urnaaurea  habens  man- 
na,  quod  habuit  secundum  tabernaculum,  quod  dicitur 
sanctasanctorum.  Rt  ibivir^aAaron,  ({use  frondueral. 
Et  tabuIaB  testamcnti,  et  virga  Moysi,  qua  percussit 
bis  silicem,  et  fluxerunt  aquae.  Item  sunt  ibi  reliquim 
dc  cunabulis  Domini.  De  quinque  panibus  hordea- 
ceis,  et  duobus  piscibus.  Item  raensa  domini.  Lin- 
teum  unde  extersit  pedes  discipulorum  suorum.  Tu- 
nica  inconsutilis,  quam  fecit  virgo  Maria  fllio  suo 
domino  nostro  Jesu  Christo,  quee  in  morte  ipsius  a 
mifitibus  sortita  est,  non  scissa ;  (juam  dum  Salvator 
inibi  reservaverit,  ha^resis  vel  scissura  fidei  diu  non 
erit  inea.  Purpureum  vestimentum  ejusdem  Salva- 
toris  et  Redcmptoris.  De  safiguine  et  aqua  lateris 
Domini  ampullcne  duae.  Circumcisio  Domini.  Suda- 
riumquod  fuit  supercaput  ejus,  quod  cst  unum  de 
quinque  linteaminibus,  quibus  sanctissimum  corpus 
ejusclem  Domini  nostri  fuit  involutum.  Est  ibi  de 
loco  Ascensionis  Christi  in  coelum.  De  sanguine 
sancti  Joannis  Baptist».  De  pulvere  et  cinere  com- 
busti  corporis  ejusdem  prsecursoris  Christi.  Cilicium 
ejus  de  pilis  camelorum.  De  manna  sepulturae  sancti 
Joannis  efangelistn  ampulla  plena.  Tunica  ejusdem 


A  apostoli  et  evangelista;,  qua  supposita  corporibQs 
trium  juvenum,  surrexerunt,  morfui  cnim  fuerant 
propter  venenum  quod  biberant. 

565  I^  •  f^f^fo  circa  eosquiopponunt  de  absconsione 
tabernaculi,  et  arcx,  vel  altaris  incensi. 

Verum  quam  pIurimi,sacrorumvoIuminum  cthis- 
toriarum  profundamysteriaminusprudentcr  investi- 
gantes,  nec  intelligentes  neque  quae  loquuntur,neque 
dc  quibus  afflrmant,  propter  hoc  quod  in  secundo 
libro  Machabeorum  de  absconsione  tabernaculi  et 
arcae,  seu  etiam  altaris  inccnsi  reperitur,  superflua 
opinione  cxistimant  ipsum  tabernaculuni.  ct  arcam 
vel  altarc,  hactenus  occultata  usque  adlcmpus  futu- 
ri  judicii  latcre,  ct  ignorare,  elc. 

V.  Quod  tempore  Titi  el   Vespasiani  qux    in  lemplo 

fuerant  Romcp  transleUa  fuerunt. 

Quo  autem  temporc,  vel  a  quibus  yasa  templi,  et 
utensilia,  seu  universa  donariaRomsedelata  fuenint 

B  vel  ubi  reposita,  prmfatus  doctor  Ilicronymus.  cui 
proprium  fuit  seraper  nova  qua^rere,  et  absconsa  di- 
iucidare.  in  cxpositione  Joelis  prophetie.  iestatur 
quod  Titus  ct  Vespasianus,  Romani  principes,  post 
ascensionem  Domini,destruclacivitate  Hierosolvma, 
el  templo,  ob  victoriamet  monumentum  popufi  Ro- 
mani,  omnia  illa  quae  interaplo  praecipua  etspeciosa 
Judaei  habuerant,  secum  asportavcrunt,  imo  ab  ipsii 
Judieisasportarijusserunt,eta3diHcato  Romae  tempio 
Pacis,  ibi  ea  in  Uelubrum  mirifice  condiderunt,  qiue 
Grseca  et  Romana  narrat  historia.  Necdubium  unde 
tantus  vir  docuit  habendum,  quod  Grifeca  etRomaoi 
historia  voluit  esse  confirmatum.  Hoc  idem  usque 
liodie  liquido  perpenditur  in  triumphali  arcu.  qoi 
appellatur  Septem  Lucernarum,  qui  constructus  fuisie 
probatur  ad  memoriam  praedictorum  principum  to- 
tiusque  popuIiRomani  juxtaecclesiamsanctae  Maria 
Novffi,  in  quocandelabra,  quse  fueruntinpriori  tabe^ 
naculo,  et  arcacumvesUbu8Suis,quflB  fuitin  secundo 

Q  intravelum,  manifesleacmirificooperesculptafuisse 
cernuntur.  . 

IIoc  etiam  manifestioribus  documentis  eloqueDtis- 
sime  doctor  Leo  papa  in  sermonibus  Dominicae  Pas* 
sionis,  cumde  velo  scisso  intemplo  subipsotempore 
passionis  Christi  contra  perfidiam  Jud»um  conte 
stando  inveheret,  dcclarare  videtur,  dum  ipsoniiD 
cfficitatem  Judeeorumomniamundi  clementa  evideD- 
tius  arguisse  protestaretur  in  sermone,  qui  sic  inci- 
pit,  Cum  multts  modis  Judaica  impietas  laborarel, 
scripsit  ita  :  «  Quod  siadarguendosyos,  necccelestit 
nec  inferna  sufficiunt,  etcrucemChristi  magispotoe- 
runt  petra;  atque  monumenta,  quam  yestra  cordi 
sentire,  saltem  quod  in  templo  actum  est,  scienter 
advertite.  Velum,cujusobjectu  intercludebantur  sao- 
cta  sanctorum  a  summo  usque  ad  imadiruptum  est, 
et  sacrum  illud  m^slicumque  secretum,  quo  solof 
summus  pontifex  jussus  fuerat  intrare,  reseratiun 
est,  )>  etc. 

9  Sub  aUari  isto  sacrosancto,  de  quo  in  praeseDtilo- 
quimur,  cst  qusedamimago  tota  aurea  Domino  Jesa 
Christo  dedicata,  et  beatse  Mariae  virginis  ;  566  ^ 
sancti  Joannis  Raptistae,  sanctorumque  apostoJoraffl 
Pctri  et  Pauli,  sancti  Joannis  evangelistee  imagines 
de  electro  aureso  et  argentem,  necnon  aliorum  apo- 
stolorumpenitus  argenteae,  quas  constantinus  impe* 
rator  Dei  servus,  qui  easdem  ad  honorem  salvatoris 
Jesu  Christi  suorumque  discipulorum  imagioth 
studuit,  sicin  quodam  geneceo  molitus  est  recondefe 
quod  nulli  artifici  per  quodcunque  iagenium  licet 
a  cedere. 

VI.  Quod  quotidie  in   Matutinisj  Missa  ei  Vesptrit 

festive  in  ea  pult^Uur. 

Ic  hac  Ecclesia,quiatjpum  fferitcoelestis  Ecclesis, 
die  noctuque  in  matutinis  et  Mis8a,8eu  Vesperisqao- 
tidie  festivc  pulsatur.  Inde  est  quod  in  ea  non  caDti- 
tur  ad  Missas  Aynui  D$i  ^i  ioUo  peooaia  mmdi, 
dona  nobis  pacem,  quoniam  ibi  summa  pax  jastoniiD 


1385 


AD  UBELLOS  ORDIMS  ROMANl  APPENDIX 


1386 


ipse  Christus  erit,  ubi  perfccta  et  consummata  in 
ei^ctis,  nec  postulatione  opus  erit^  nec  augmento. 

Vn.   De  Oratione  Dominica,  qua  in  omni  of/icio 

frequentatur. 

Hffic  reseryans  apostoiicam  institutionem  non  nisi 
Dominica  in  officiis  utitur  Oratione,  quoniam  alise 
Orationes  postea  sunt  superaddiUe ;  etcon^ruumest 
atque  conreniens  utprima  et  summa  omnium  alia- 
rum  Ecclesiarum,  pnmametsummam  omniumalia- 
rumOrationem  freauentet:etqufle  Salvatoris  vocabulo 
consecrata  est,  Salvatoris  Orationem,  quam  disci- 
pulos  suos  orare  docuit,  prm  cieteris  prsecipuam 
semper  habeat.Suntprnterea  alisquffidam  coflect«e 
ad  Matutinas  vel  Vesperas  intitulat®,  quae  ab  aposto- 
Hco,  vel  abejus  septem  coliateralibus  episcopis  tan- 
tum,  et  non  ab  aliis  penitus  in  ipsa  Ecclesia  dici 
possunt. 

V]II.  De  episcopis  septem   hebdomadariis,  aliisque 
offieialibus  ejusdem  Eccleiiae, 

Ad  hoci^iturtam  solemne  sacrosanctum  altare, 
ubi,  sicutdiiimus,  vestimentum  habetur  sortitum, 
non  scissum,  etaliud  multum  etincomparabile  san- 
ctuarium,  quod  totum  hic  nominare  supersedemus, 
nullus  ad  sacrificandum  audet  accedere  praeter  dom- 
num  apostolicum,  et  septem  cardinales  cpiscopos 
ejusdem  Ecclesiee  hebdomadarios,qui  Missam  in  hac 
sacrosancta  basilica  celebrant  perhebdomadassuas, 
oblationemque.quam  in  ipsa  Missaaccipiunt  a  prin- 
cipio  officii  «sque  ad  finem,  qusecunque  est  in  auro 
vel  argento,  vel  quibuscunque  oblationibus,  in  ordi- 
nationibus  etiam  et  consecrationibus  aequaliter  divi- 
dunt  cum  canonicis  ejusdem  Ecclesiap.  sibi  assisten- 
Ubus  in  minislerio  altaris,et  inofficiis,  praeter  obla- 
tionem  panis  et  vini,quee  tantumcanonicorum  sunt. 
Quorum  septem  civiliahicdescribendasunt  nomina. 
EpiscopusOstiensis,  qui  debet  consecrare  et  benedi- 
cere  apostolicum  prae  omnibus  aliis;567  episcopus 
sanctfle  Rufinse  secundus  ;  episcopus  Portuensis  ter- 
tius  ;  episcopus  Albanensis  quartui ;  episcopiis  Tu- 
sculanensis  quintus  ;  episcopus  Sabinensis  sextus  ; 
episcopus  Pnenestinensis  seplimus. 

In  quibusdam  vero  Dominicis  et  festivis  diebus, 
sanctoruraque  prscipuis  solemnitatibus,  quandoque 
sacerdos  est  regalis  et  imperialis  episcopus  imo  pa- 
triarcha  ;  et  idem  Apostoiicus  in  supradicto  sacra- 
tissimo  altareSalvatorishujus  Lateranensis  basilica; 
Missam  debet  celebrare  ;  etquando  celebrat  domi- 
nus  papa  sancti  Petri  vicarius,  debent  etiam  ei  as- 
sistere  vicarii  et  collaterales  sui  praedicti,  videlicet 
aeptem  episcopi  cum  xxviii  cardinalibus  totidem  in 
ecclesiis  mfra  muros  Urbis  Romae  praBsideotibus,qui 
potestatem  obtinent  judicium  faciendi  super  omnes 
episcopos  totius  Romani  imperii  in  omnibus  conci- 
Jiis,  vel  synodis  quibuscunque  legati,  vel  prfiesentes 
adfuerunt.  Debet  etiam  ibi  praesens  esse  archidiaco- 
nus  cum  sex  diaconibus  palatinis,  aui  in  palatio  le- 
gere  debent  Evangelium,  et  in  basilica  Lateranensi; 
et  alii  duodecim  diacones  regionarii,  qui  solent 
Evan^elium  le^erein  stationibus  ecclesiarum  Romse 
constitutis.  Isti  decem  et  octo  diaconitotidem  eccle- 
sias  habent  infra  muros  civitatis.Et  tamcn  omnes 
funt  canonici  patriarchalis  basilic®  Lateranensis. 
Debent  eliam  ibi  esse  septem  subdiaconi  palatini,  et 
schola  cantorum,  scilicet  alii  septem  subdiaconi, 
qui  vocantur  regionarii.  Isti  debent  le^ere  lectiones 
et  epistoias  in  stationibus  Romae  constitutis.  Alii  se- 
ptem,  scilicet  schola  cantorum,  debet  canere  offi- 
cium,dum  dominuspapacelebrat  Missam  inbasilica 
Lateranensi,  et  in  aliis.  Alii  vero  seplem  palatini 
Epistolam  debent  legere  in  palatio  ad  Missam  apo- 
stolici,  et  in  eadem  patriarchali  basilica  Lateranensi 
nec  non  etiam  ad  Missas  ipsius  apostolici.Suntetiam 


A  ibi  acolythi  praesentcs,  et  capellani^  lectores,  exor- 
cistce,  et  ostiarii,  quorum  unusquisque  nititur  adim- 
plere  suum  officium,  sicut  a  sanctis  Patribus  inibi 
estconstitutum. 

Sunt  autem  in  hac  prsedicla  Lateranensi  basilica 
quorumdam  sanctorum  altaria,quorum  ista  sunt  no- 
mina.  In  choro  canonicorum  estaltare  sanctfieMari» 
Ma^dalenae,  in  quo  reconditum  est  corpus  ejus  sine 
capite  per  manus  domini  Honorii  tertii  papie,  qui 
ipsum  altare  consecravit. 

Retro  sub  absida  est  altare  sanctorum  Chrysanthi 
et  Darifle,  in  quo  recondita  olim  fuerant  eorum  pre- 
tiosa  corpora  ;  sed  cum  a  schismaticis  fuisset  exse- 
cratum,  ievata  sunt  iterum  inde,  et  translata  in  ec- 
clesia  beat»  Det  genitricis  Mariae,  et  sancti  Pancratii 
martyris,  quse  est  in  dextero  latere  basilicse,  atque 
recondita  sunt  in  altare  ipsius  ecclesiee,  quodconse- 
cratum  est  per  manus  Innocentii  papae  II,  in  quo  re- 
condidit  pretiosas  sanctorum  reliquias,  sanctorum 
videiicet  Pancratii,   Jacobi    apostoli,   Matthsei  apo- 

B  stoli,  Thaddaei  apostoli,  Timothei  discipuli  l^auli, 
protomartjris  Stephani,sanctorum  Innocentium,  de 
linteamine  Domini,  et  de  sepulcro  eius,  de  rubo  in- 
combusto,  Blasii,  Nicomedis,  Vitalis,  Gervasii  et 
Protasii,  Nazarii  et  Gelsi,  sancti  Felicis  et  sancto- 
rum  XL  Martyrum 

In  eadern  partesunt  sepulturaeapostolicorum,  in 
quibus  sanctse  recordationis  Lucius  papa  II.  568 
Hic  vixit  in  canonicali  proposito  longo  tempore  in 
Ecclesia  ista,  atque  hinc  assumptus  presbyter  car- 
dinalis  ordinatus  est  in  ecclesia  sanctse  Grucis  in 
Jerusalem,  quam  de  ruinis  a  fundamenlo  prwclaro 
et  admirando  opere  renovavit,atc|ue  ad  normam  re- 
ligionis  secundum  beati  Au^ustini  regulam  informa- 
tam  ante  apostolatum  multis  Processonibus  ditavit. 
Sed  et  istam  ecclesiam,  assumptionis  suae  memor  ct 
pristinffi  conversationis,  per  omnia  dilexit,  magnis- 
quet>eneficiis  honoravit.  Octavo  siquidem  die  con- 
secrationissuse  textum    Evangeliorum,  laminisau- 

G  reis  opertum,  smalto  et  multis  pretiosis  lapidibus 
pulcherrimo  opere  ornatum,  super  altare  obtulit. 
Inde  non  post  multum  *  sarantasmum  optimum  ad 
altarisornameutum  ;ampullas  etiam  duas  magnas- 
prfieclaro  opere  sculptas,  argenteas  deauratas  in  mi» 
nisterio  sacrificii  pens,  libr.  iv.  Gondidit  quoque  pri- 
vilegium,  in  quo  donavit  huic  basilicae  ecclesiam 
sancti  Joannis  ante  Portam  Laiinam  cum  omnibus 
quse  nd  eam  pertinent,  necnon  hospitalc  juxta 
portam . 

Ibi  prope  jacet  Leo  papa  V,  et  Agapitus  papa  II, 
juxta  sepulcrum  ejus.  Inaeper  directum  ad  dexte- 
ram  jacet  Paschalis  papa  II,  qui  salubri  providentia 
et  studio  renovavit  ordincm  canonicum  in  ista  Ec- 
clesia  ;  juxta  quem  jacet  Galistus  papa  II,  qui  re- 
formavit  cum  imperatore  Henrico  pacem.  Secus 
ipsum  repuiescit  Honorius  papa  II,  ad  deinde  penef 
istum  Goelestinus  papa  II .  Inde  in  porticu  sepuiturae 
plurimse  episcoporum  istius  Rcclesise.In  eademquo- 

D  que  porticu  jacet  Gerbertus  Rhemorum  archiepisco- 
pus,  qui  papaeffectus  Silvester  est  appellatus  ;  cujus 
ssepe  sepulcrum,  etiam  in  serenissimo  aere,  cum 
non  sit  in  humido  loco,  aquarum  guttas(quod  satis 
est  hominibus  admirandum)  visibillter  emanat. 

Inde  est  altare  sanctorum  xl  Martyrum  prope  hoc 
altare.  In  navi  Ecclesise  jacet  Innocentius  papa  (I 
in  concha  porph^retica,  quae  fuit  Adriani  imperato- 
ris  sepultura.  Hic  renovavit  tectum  hujus  basilic», 
propnis  expensis  novis  trabibus,  quas  gloriosus  et 

gotens  Roggerius  Sicilise  rex  precibus  suis  eidem 
lcclesiae  transmisit,quod  videhcet  tectum  suo  tem- 
pore  cecidit,  suoque  tempore  restauratum  est.  Tur- 
rim  etiam  ante  Ecclesiam,  quae  ruinae  vicina  vide- 
batur,  renovari  jussit,  atque  quam  plurima,  dum 
vixii,  Ecclesi»  dona  ad  ornamentum   altari  obtulit. 


*  Infra  tarantasmum  ad  cooperimentum  altaris  ;  paulo  inferius,  sarantasmum,  quae  genuina  esse  lectio 
▼idetur. 

Patrol.  LXXVIII.  44 


1387 


APPENDIX  AD  S.  GREGORII  MAGNI  OPERA. 


1388 


cycladcni  Tjdeliccl  auro  texlam  satis  optiinam,  dc  A  muin.ct  pro  fratrum  subsidiis  argenlilibr.  In  lii  u- 


qiia  poilca  vest:s  ad  ornatuin.allaris.  vi  casula  ad 
cclebiationeiu  Miss.o  far.t^je  sunt  ;  taraulasmuiu  ad 
cooperiincntum  altaris;tburibuluni  argenteuin  pons. 
libr.  11  ;  libras  c  Lucensis  monetffi  pro  emendis  pos- 
sessionibus  ad  sustentationem  canonicorum,de  qui- 
bus  postmodum  dominus  Bernardus,  prior  istius  ua- 
silica),  qui  postca  factus  est  cardinalis  sancti  Cle- 
mcntis,  ac  dcinde  episcopus  Portuensis,  salubri 
studio  et  providentia  cmit  possessiones  non  longeab 
Urbe,  juxtaformas  propc  ecclcsiam  sanctcc  Helenae. 
Item  in  eadem  parte  juxta  fores  Ecclcsio;  requicscit 
quidam  papa,  qui  Serglus  cx  Petro  fic  vocitatus 
erat  Inde  penes  istum  jacet  Alcxander  papa  IF^ 
567  ^ui  ^ui^  episcopus  Lucensis.  qui  et  condidit 
optimum  privilegium  praedicta:  basificuLs  et  rcnova- 
vit  communeiu  rcgularium  canonicorum  vitam  in 
ipsa;in  quo  privilcgio  donavit  ipsis  canonicis  mcdie- 
tatem  omnium  oblationum  principalis  altaris  ;  do- 


niversario  eliain  dedicationis  istius  sacrati^simrT  ba- 
silicie  cahcem  satis  magnum  et  admLraUone  di^qiuiB 
tam  pro  suis  ponderis  magnitudine,  quam  etiain  pro 
admirandi  operis  varictate.  Undiquc  eniin  ex  ouioi 
partesculptorio  opere  fabrefactoiD  est  mirabililer, 
atquediversis  bistoriiscum  versibus  adoriiatQm,  peo- 
sans  libr.  xxvin. 

«In  nomine  Domini  Ameo.AnnoIacarDat)ODist997 
die.  .  .  mensis  Februarii  coDsecratam  fuit  altare 
Capituli  ad  Iionorem  Dei  et  beat»  Mariop  Magdalens 
de  mandato  Domini  Bonifacii  papa^  VJII  per  domi- 
num  Gerardum  de  Parma  episcopum  Sabioensem;in 
quo  altari  recondidit  corpus  ipsius  beatce  Mari« 
Magdalena}  sine  capite,  et  brachium  beati  Za- 
charias.  ct  reliquias  multorom  aiioram  sancto- 
runi.  » 

.ludicum  alii  sunt  Palatini,  quos  ordinarios  vocii- 
mus  :  alii  consulares    distributi  per  judicatus  ;  alii 


mus  quae  sunt  in  circuitu  istius   basilicoD,    multaque  B  pcdaneia  consulibuscreati.  In  RomanoTcroimperio 

1*  '  1*  J*  **  **JI*1  A.  A  *  T>  1  J*  l^  I  *  A  "•* 


alia  possessionum  pr^edia  divcrsis  in  civitatibus  ct 
locis  consistontia.  sicut  ipsius  privilcgii  digna  me- 
moria  nobis  rcforunt  testimonia.tlst  interdu<isfores 
quidam  alius  papa,  qui  non  habet  cpitaphium.  Et 
iterum  in  hac  parte  juxta  lorcs  ecclesuu  : 

Pontiticis  suuimi  pausant  ibi  inembra  Joanui:i. 

Hic  eamdem  reoovavit  basilicam.  Kt  iterum  inter 
duas  fores  Ecclesiae  in  ista  parte : 

Ccmitur  hir.  tumulns,  quipntsul  dicitur  esse, 
Sumnii  Joaiinis,  sic  quoquc  dictus  erat. 

Iste  JoannesXVn  papa.Et  ante  forcs  Ecclesio)  qui- 
dam  prajsul  requiescil,  qui  Pelrus  cst  voratus. 
Super  ipsas  forcs  EocIesi.T  scriptum   fuit  inlerius  ; 

Sergius  ipso  pius  papa  hancqui  c>j.^pit  nl»  irnis 
Tertius,  exriiiplans  i.staui  qiiuiii  conspiris  anlam. 

In  atrio  tjuoque  ipsius  basilicir  oratorium  esl  pul- 


et  in  Romana  usque  hodie   Hicclesia  septem  judices 
sunt  palatini,  qui  ordinarii  vocaotur.  qui    ordinaot 
imperatorem,  et  cum   Romanis  clericis  cligunt  pa- 
pam.Quorumnomina  h.Tc  sunt.Primus  primicerins; 
secundus  qui  dicitur  secundicerius,  qui  ab  ipsis  of> 
ficiis  nomen  accipiunt,  lii  dextera  laevaque  valiantcf 
iiuperatorcin,  quodainmodo   cuin   illo  videntur  r^ 
gnarc,    sine   quibns   aliquid    magnum    non  potest 
constituere  imperator.    Sed  in  Komana  Ecc)e«ia  in 
omnihus  Proccssionibus    luanuatim  rlucunt  papam, 
ccdentibus   cpiscopis  el  c.Ttcris    magnatibus.  etin 
luajoribus  festivitatibusoctavain    super  omnes  epis- 
copos  logunt  lectioncm.    Tertius  est    Arcarius.  qoi 
prseesl    tributis.  QuartusSaccclIarius,  qui  stipenriia 
orogal  Uiilitibus,  ct  Koina;  Sabbato  scutiniorum  dtt 
clooiuozynam,  et  Romanis  episcopis    et  clerici*.  el 
ordinariis  largitur   presbvtoria.  Uuintus    est   proto« 

**  ■  ••■  ■■■■• 


oralorio  exiens  cum  Proccssiono  intrat  basilicam,  et 
vadit  adsacrosanctum  altare  doiuinicum,  quod  om- 
niuiu  altarium  soluiu  habetprincipatum.  Crricstinus 
papa.  Ifl  jacet  juita  sanctam  Mariam  de  Roposo. 
Alexander  papa  III  iacct  ante  pulpituui  Kodesis, 
vel  juxta  viaiu  quando  imus  ad  curicuu.ciemons  III 
papa  iacet  ante  chorum  canonicorum. 

A  siuistro  \cro  latcrc  basilica»  est  altare  bcatir 
Mariae  de  Rcposo.Ibi  juxta  jacet  Anasla>ius  papalV, 
qui  fuit  Sabinus  cpisoopus.iii  iuaiisol»»n  porphyretico 
pnpclaro  opero  srulpto.  in  ijuo  oliiii  jacuil  llolona 
mater  Constantini iiiiporatoiisiqiiod  vidolicrt  iiinuso- 
leuiu  dceoclesia  (iiiaiii  idoiii  iiiiporalor  nd  honoroiu 
ipsiusiuatris  oxtra  Urboiu  fahricaverat  idoiupapad 


cant,  uccin  qucmquam  mortiferam  dictant  senteii- 
tiaiu  ;  et  Roiuw  clorici  sunt,  ad  nullos  unqoam  alios 
ordinos  promovcndi  .Alii  vcro,  qui  dicuDtor 
consules.  judicatus  regunt,  et  reos  lcgibns  pa- 
oiunt,  et  pro  qualitate  criminis  in  noxibs  dictant 
sententiam. 

XII.  De  Ovaioriisad  fontcs,  et  Je  sanrtuariis  et  donif 

eo7'um. 

hetro  basilicam  Salvatorisquatuor  sunt  oraloria: 
unnm  cst  quod   habet  absidas   duas  :  sub   una  eft 
altaro  sanctaruin  virginum  Uufin»'  et  Secuod«,9ab 
quo  rccondita  suntpreliosa  carumdem  corpora.qua 
invcntasunt  ab  Anastasio  papa  lY  relicis  memori». 
portari  fooerat.  llio  uniceac  dcvotissiiuo  dilexit  pr.T      anteqiiam  apostolica  dignitate  sublimnretur,  el  pojt 
omiiibus  istam  tcriesiaiu  anloa.duinesset  opisooous  D  ipsaruiu  invontionein  fabrioatoaltari  gy  \  adiiono- 
atqjio,  in  apostolalu  suhiimatus.  postea  pliirimis  be-      roni  oarumd»Mn  propriis  manibus  con.-^ecravit  ipsum 


nehriis  honoravit.:Nauiduo  privilogia  canonicis  prap- 

faUc  hasilicie  soloiuiiiter  condiditjn  quibus,  et  quae 

tunc  possidebatconfiriuavil.et  dcbenigiiilale  ot  ^'ra- 

tia  sua  plurima  supororogavit.In  quit)us   ccolesiam 

sanctiGregorii  in  Marcio  cuiu   palatio.  in    quo  sita 

est,  et  cuuioiunibusad  eam  porlinontibus.  ncc  non 

et  terram  cum  luolendino  oxtra  portam  incapite.ubi 

fuit  aliquando  Iocus,huic  Ecclesia*  doiiavit.Ad  orna- 

mentum  etiam  saorosancti  Doiuinioi  altaris  plurima 

dona  obtulit,  antea  dum  esset  episcopus;  et  postmo- 

dum  subliniatus  in  sacrosanrta  sede  apostoticus:oc- 

tavo  cnim  die  a   conseoralione  sua  cycladom  unarn 

altari  dominico  obtulil.  Exindequintodccimo  die  ca 

sulam  unam  albam  ct  optiiuam  pretioso  auriphrygio 

circumdatam  570*'^^^^^^^^'^^^^"^'^'  Missn*.  Postali- 
quaotum  temporis  intervallum  obtulit  ad  ornamen- 
tum  altaris  caodelabra  duo  optima  fusorio  opere  fa- 
brefacta^  et  sarantasjnum  unum  praeclarum  et  opti- 


altare,  ast.Miiibus  nobis  oinnibus.  et  pn^seiitibus  ca- 
nonicis  basilica*  Salvatoris,  etquainplurimis  tamde 
Urbe  quam  extra  Urbom. 

Sub  alia  absida  est  altarc  saocti  Andrew  apostoli; 
ctsanoto' Lucia' virginis.  quod  et  prsedictos  ADasti- 
sius  papa  consecravit.  et  in  eo  recondidit  dereli- 
quiis  utriusque,  videlicet  Andreae  apostoli,  et  Lucia 
vir^inis.In  festivitatesanctirvprianiepiscopi  etraa^ 
tyns,  ot  sanctse  JustiniP  virginis.  quorum  corponiD 
pilo  marmoroo  posita  looavit.  et  recondidit  sabc<h 
dem  altare,  quT  et  invenerat  in  altare  supradicta- 
rum  virginuin  Rufinsp  et  SecuudiP.dum  pro  ioveDieii- 
dis  corporibus  earum  quiercre  ct  fodcre  nobis  pn»- 
copisset. 

Aliud  vero  est  oratorium  haic  prfledieto  coDti- 
guuiUy  quod  unam  sub  absida  tantummodo  habet 
aram,  sub  qua  suot  recoodita  pretiosa  sanctomli 
corpora,  qaorum  ista  suot  nomina,  saDctas  Vant* 


At)  LIBELLOS  ORDlNlS  ROMAN!  APPENDtt. 


im 


ictus  Dominio,  sanctus  Anastasius,  saocius 
sanctus  Asterius,  sanctus  Sepliinius.  sanctus 
inctus  Antiochianus,  sanctus  Paulinianus, 
Gaianus. 

m  vero  est  oratorium  poslea,  ubi  fontes  sunt 

0  altarin.  Unum  est  sancti  JoannisBaplista», 
sancti  JoannisBvangelistfe.  Fontes  suntro- 

iter  columnas  porphyrelicaspositi  in  medio 
,  qucB  pulchra  est  el  rotunda,  ubi  Constan- 
eratoris  fuit  camera.  Oratoria  vero  ipsa,  vi- 
ancti  Joannis  Baptislnsetbeati  Joannis  evan- 
e  regionc  hinc  iude  disposita,  construxit 
[Ai.f  llilarus]  papa,  qusB  ornavit  omnia  ex 
et  lapidibus  pretiosis.  Confessionem  sancti 
Baptist*  ex  argento  pcnsantem  lib.  c,  el 
luream,  et  in  ambobus  oraioriisjanuassereas 
clausas.  Ante  confessionem  coronam  argen- 
nsantem  lib.  xx,  farum  cantarum  pensan- 
.  x\v.  Item  ad  sanctum  Joanncm  inius  sanc- 
tcm  luccrnam  nuream  cum  inoluminum  x 
;m  libv,  turrim  argcnteam  cum  delphinis 
»m  iib.  Lx,  columbam  auream  pensaniem 
ecit  ctiam  ibidcm,  prope,  sancti  Stephani 
rium  in  baplisterio  Lateranensi.  Fecit  et  in 
3C0  bibliothecas  duas.  Ilsec  autemomnia  in 
Constantiniana  ad  sanctam  Mariam  consti- 
osuit. 

oratorio  ianctae  Crucis,  ct   oniamentis  ejus, 

iim  vero  postmodum  sanctas  Cnicis  estora- 
inquo  ejusdom  sancUi^  Crucis  muitum  est 
*ium.  ibi,  dicante  angelo,  l>eatus  papa  Gre- 
intiplionariuni  ct  mulla  aiia  scripsit.  iloc 
m  aiultuin  est  pulcherrimum,  in  modum 
Lctum,  dc  musivo  dccoratum,  quod  a  pnp- 
pa  Uilario  fuit  constitutuni,  in  quo  pari  modo 
douaoblulit.  Conlossionem,  ubilignumcru- 
it,  cumcruce  aurea  et  gcmmis,  qua*  pensant 
lib.  XX.  In  confessione  januas  cx  argento 
;s  pondus  librar.  i.  :  supra  confcssioneni  ar- 
euni  pens.  lib.  iv,  quem  portant  columna* 
^N  572  "^i  ^^^  agnus  aurcus  pensans 
^orouHm  auream  anic  confossionem,  farum 
Iphiuis  pens.  lib.  v.  ;  lampadas  aureas  iv 
b.  11 ;  nympheum,  ct  iriporticum  ante  ora- 
ancloe  Crucis,  ubi  suut  columna.^  exatopen- 
et  conchas  striatasduas  cum  columnis  por- 
is  ragiatis  foratis  aquam  fundentes,  ct  in 
icuin  porphyreticum  cum  concha  ansata  in 
iquain  fundente,  circumdaia  a  dextris  vcl 
iuaicdio  cauccllis  icreis,  columnis  cuin  fas- 
epistuliis,  undique  ornatuni  ox  musivo,  et 
s  aijDitanicis.  et  tripolitis.  ct  porphyreticis. 
in  huic  oratorio  satis  proxinium  aliud  sancti 
e^orii  oratorium,  ubi  usquc  hodie  '  lecialus 
>se  saiictus  solebat  quioscere,  videtur  juxta 
rnjauore. 

.  Ik  pcrhsin  snncti  Lawentii  in  palntio. 

[*o  namquc  palalio  est  quoddaai  suncti  Lau' 

ratoriuin,  inquo  tria  sanclissima  computan- 

ia.    Primum  in  arca  cypressina,  quam  Leo 

condidit,   tres  capsse  sunt.  In  una  est  crux 

purissimo    adornata  geinmis   et  lapidibus 

,  id  osl   hyacinthis,  et  smara^dis,  et  prasi- 

icdia  cruce  est  umbilicus  dominl  nostri  Jcsu 

et  (lesuper  est  inuncta   balsamo,  et  singulis 

icm  udctio renovatur,  <juando  dominus  papa 

dinalibus  facit  Proccssmnem  in  Exaltatione 

Irucis  ab  ipsa  ecclesia   sancti  Laurcntii  in 

1  Gregorii  lectura  memorat  Anastasius  sub 
»  Stcpliani   VI,  cuui  laudat  cratorium  beati 

ubi  ejus  leclus  liabiftur,juj:tae€clestam  Prin- 
siolorum.   Verum   ibi  Ucti  nomine  tuoiuiue 
ur. 
it  Sixius  tertius,  testante  libro  Pontiiicuai. 


A  bAsilieam  Salvatoris,  quie  appellatur  Constantiniana. 
Et  in  alia  capsa  argentea  et  deanraia  cum  historiis 
est  crux  de  smallo  depicta,  et  infra  capsam  illam 
est  crux  Domini  nostri  Jesu  Chrisii ;  et  in  tertia  cap- 
sa,  quaeesi  arsentea,  sunt  sandaiia,  id  est  caleia- 
menta,  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Est  iierum  ibi 
alia  capsadeaurata,  ubi  est  de  ligno  illo  sanctse  Cra- 
cis,  quam  Eiiiclius  devicto  Chosroe  secum  tulit  de 
Perside,  una  cum  cornore  sancti  Anastasii  martyris, 
et  esi  in  aliarc,  quod  ibi  est  sancti  Laurentii  de  maiv 
niore.  Ibi  est  etiam  brachium  sancti  Qesarii  marty* 
ris,  ossa  duo  sancti  Joannis  BapiisiaB,  et  os  unum 
sancti  Hieronjmi,  et  spatula  sancti  DionysiiAreopa- 
gitae,  et  os  de  crure  sancti  Stcphani  papse,  et  sancti 
Damasii  reliqulfp,  et  sanctorum  Primi  et  Feliciani,  et 
caput  sancUe  Praxedis,  et  Sanciie  Anastasice  reli- 
qui»  cum  aliis  multis^  ct  sanctarum  Agapjje,  Chio- 
niae,  ct  Hirense,  Pistis  et  Helpis  virginum,  Nerci  et 
Achillei,  Priscs  et  Aquilae.  Item  sunt  ibi  reliqui»  de 

g  gcnu  sanctiTiburtii  filii  Cromatii.  In  hac  eadem  arca 
cyprcssina  est  panis  unus  Ccenae  Domini,  et  tredecim 
dclenliculis  ejusdem  Coen»,  et  de  arundine,  et  de 
spongia  cnm  aceto  ad  os  Domini  posita,  et  lignum 
de  sycomoro,  ubi  Zachoeus   ascendit. 

Kt  super  hoc  allare  est  imago  Salvatoris  mirabiii- 
ter  dcpicta  in  qaadam  tabula,  ({uam  Lucas  evan^lista 
designavit,  sed  virtus  Domini  angelico  perfeai  offi- 
cio  :  573  su^  cujns  pedibus  in  quadam  preiioso- 
ruin  lapidum  linea,  pignora  hujus  sanctuarii  suni 
rccondita,  quorum  ista  sunt  noraina  :  Lapis  in  quo 
consedit  sancta  Maria  ;  lapis  de  sancto  Jordane,  ubi 
sedit  Dominus  dum  baptizaretur  ;  lapis  dc  sancla 
Bethlchem  ;  lapisde  monteOIiveti,  ubiDominus  ora- 
vitadPatrem ;  sanctapeirainquasediiangelusadsc- 
pulcrum ;  desancia  coIumna,ubi  Dominusniit  ligaius 
etfiaj^llatus ;  de  sepulcro  Domini,  ubi  corpore  mortuus 
requievit  ;  de  lancea,  qua  fuit  latus  Domini  perfora- 
tum  ;  de  ligno   crucis   Doraini  ;  de   Joco  qui  diciiur 

Q  Lithostrotos  :  de  Calvarite  loco  ;  sancta  siJex  ubi 
I)ominus,conditus  est ;  lapis  de  monte  Sion  ;  lapis  in 
quo  Dominus  transtlguraius  est  in  monte ;  lignum  de 
sancto  prsesepe  Domini,  in  quo  pucr  natus  fuit  po- 
situs  ;  lapis  de  monte  Sina,  ubi  Icx  fuit  data  ;  lapis 
de  sepulcro  sanct«e  Mariie. 

1n  alio  vcro  altari  cjusdem  oratorii  sunt  capita 
sanctorumapostolorum  Petri  ct  Pauli,  et  capita  san- 
ctarum  Agnetis  ct  Eufemiic  virginum. 

In  tcrtio  vero  sunt  carbones  aspersi  de  sanguine 
snncti  Laurentii,  et  de  alvina  corporis  ejus.ount 
etinm  in  eodem  oratorio  reliquifle  sanciorum  xl 
Martyrum,  multorumquealiorum. 

XV.  De  ecclesia  sancla  Marim  Majoris  et  de 
sanctnario  ejusdem, 

EccIesiasanctsMariseMigoris.quam  Sixtus^  papa 
Junior  aedilicavit,  quam  Paschalis  papa  renovavit  tot 
columnas  habet  in  sua  positione,  quot  dies  suni  in 
^  anni  unius  rcvoiutione.  Uujus  ecclesi»  dedicatio 
"  Non.  Augusti  celebratur.  Ilabet  insuper  hflac  venera- 
biiis  ecclesia  sancUB  Marije  cardinales  septem,  qui 
per  suas  hebdomadas  in  ordine  vicis  suae  ad  suum 
sanctum  altare  Missas  debent  celebrare.  In  ara  vero 
hujus  venerabilis  ecclesisB  recondit«e  sunt  reiiqui» 
de  capiliis  sanctse  Marias  mairis  Domini,  de  lacte 
cjusdem  Virginis,  de  wimplio  suis  capitis,  de  panno 
sui  vestimenti.  Cunabuluin  Domini  ibi  est,  in  {]uo 
puer  jacuii.  De  prsdsepio  c  Domini  sunt  ibi  reliquies  ; 
de  Mathia  apostolo,  qui  in  ioco  Juda;  apostolis  aggre- 
gatus  Parvus  Dei  norainatur.  Quidam  dicunt,  quia  sub 
hoc  altare  beatan  Marise  Majorisrequiescit,  alu  dicuni 

Sed  ante  eum  Liberius  illam  basilicam  construxerat, 
juxla  macellum  Libi»  seu  Livim,  ex  eodem  libro  unde 
et  basilica  Livtae  prtmi  us  appeilata. 

«-Sergiuflsecundus^m^ram  prmsepii  Dmnini  nosiri 
Jesu  Cnristi  argenteistabulis  oii  deauratis  perornavit, 
ei  Anastasio. 


1391 


APPENDIX  AD  S,  GREGORU  MAGNI  OPRRA. 


1:^92 


quia  in  altare  est  reconditum.  Credunt  quidam  quia 
sub  ingenti  lapide  marmoreo  requiescit  in  terram, 
qui  lapis  est  ante  altaris  fenestram.  Fenestra  enim 
haec  ita  est  sub  altari,  sicut  arca  sub  altari  sancti 
Petri,  in  cujus  ecclesia  asseyerant  plurimi  corpus 
esse  praBdicti  sancti  Mathise  apostoU  \n  pariete  super 
majorem  arcum,  qui  continus  est  permedium  eccle- 
siae  ab  uno  pariele  usquead  alium.  Inabsida  yero 
sanct»  Mariffi  est  cathedra  pontificalis  in  inedio  sub 
vitrea,qusequinquesunt  in  absida.  Heec  absidanimis 
pulchra  de  musiyo  est  effecta.  Nam  videtur  a  pluri- 
bus  pisces  ibi  in  floribus,  et  bestise  cum  a?ibus,  in- 
ter  chorum  et  altare. 

574-  ^^'*  ^^  episeopis  et  cardinalibus  per 
patriarehatw  dispositio. 

Septem  cardinales  episcopi  primae  sedis,  qui  adsa- 
crosanctum  altare  dominicum  in  basilica  SaWatoris 
per  hebdomadas  suas  vice  apostolici  celebrare  debent 
quotidie,  ii  sunt  :  episcopus  Ostiensis,  episcopus 
Portuensis,  episcopus  sanct»  Rufinae,  episcopus  Al- 
banensis,  episcopus  Sabinensis,  episcopus  Tuscula- 
nus,  episcopus  Praenestinensis. 

Cardinales  sanctae  Marise  Majoris  sunt  ii  :  sancto- 
rum  apostolorum,  sancti  Cyriaci  in  Thermas,  sancti 
Eusebii,  sanctie  Pudentianse,  sancti  Vitalis,  sancto- 
rum  Marceilini  et  Petri,  sancti  Clementis. 

Cardinales  lancti  Petri  sunt  ii :  sanctae  Marise 
Transtiberim,  sancti  Chrysogoni,  sanctae  Cfleciiiie, 
sanctse  Anastasiae,  sancti  Laurentii  in  Damaso,  sancti 
Marci,  sanctorum  Martiui  et  Silvestri. 

Cardinales  sancti  Pauli  sunt  ii :  sancts  Sabine, 
sanctffi  Priscffi,  sanct«e  Balbinfle,  sanctorum  Nerei  et 
Achillei,  sancti  Sixti,  sancti  Marcelli,  sanctae 
Susannae. 

Cardinales  sancti  Laurentii  sunt  ii :  sanctfle  Praxe- 
dis,  sancti  Petri  ad  Vincula,  sancti  Laurentii  in 
Lucina,  sanctee  Crucis  in  Jerusalem,  sancti  Stephani 
in  OoBlio  monte,  sanctorum  Joannis  etPauli,  sancto- 
rum  quatuor  Coronatorum. 

Diaconiae  sunt  xvni  :  sanctae  Mariae  in  Dominica, 
ubi  est  archidiaconus,  sanctae  LuciaB  in  Circo  juxta 
Septem  Solia,  sanctffiMari»Nov8e,sanctorumCosm8a 
etUamiani,  sancti  Adriani,  sanctorum  Sergii  et 
Bacchi,  sancti  Theodori,  sancti  Georgii,  sancts 
Marise  in  Schola  Graeca,  sanctae  Mariae  in  Porticu, 
sancti  Nicolai  in  Carcere,  saneti  Angeli,  sancti  Eu- 
stachii,  sanct«e  Mari(e  in  Aquiro,  sanctse  Marise  in 
Via  Lata,  sancta;  Agathfle  in  Equo  marmoreo,  sanctae 
Luci»  in  capite  Suburrae,  sancti  Quirici. 

Abbati»  sunt  istee  :  sancti  Cffisarii  in  palatio, 
sancti  Gregorii  in  Clivo  Scauri,  ibi  est  caput  brachii 
sancti  Anarese  apostoli ;  sanct»  Marie  in  Aventino, 
ibi  est  de  corpore  sancti  Savini  episcopi ;  sancti 
Alexii,  ubi  est  corpus  ejus,  et  sancti  Bonitacii  mar- 
tyris  ;  sanctorum  f^iscs  et  Aquilae,  ubi  sunt  corpora 
eorum  partim  ;  sancti  Sabfle  Cellse  Novse,  ubi  est 
caput  saucti  Tiburtii  martvris  ;  sancti  Pancratii  in 
via  Aurelia.  Infra  urbem  Ravennantium  Transtibe* 
rim,  sancti  Cosm»  et  Damiani  in  Vico  Aureo.  Item 
sancti  Siivcstri  inter  duos  hortos,  quam  aedificavit 
Dionysius  papa,  qui  et  ibi  requiescit ;  sanctffi  Mariae 
in  Capitolio,  ubi  est  ara  Filii  bei ;  sancti  Basilii  juxta 
palatiumTrajaniimperatoris  ;  sancts  Agathffi  vir^i- 
nis,  qufe  est  Suburrae  monte  ;sancti  Laurentii  m 
Panisperna,  ubi  fuit  positus  in  craticuJa  ;  sancti 
Thomse  juxta  formam  Claudiam  ;  sancti  Blasii  inter 
Tiberim  et  pontem  sancti  Petri  ;  sanctse  Trinitatis 
Scotorum  ;  sancti  Valentini  juxta  pontem  ;  sanctae 
Mariae  in  Gastro  Anreo  ;  sanct®  Mariae  in  Pallara, 
ubi  fuit  sagittatus  sancias  Sebastianus  ;  sanctse  Marifle 
in  monasterio  juita  sanctum  Petram  ad  Vincola. 


A575^^^'*  Deeasuet  reparaiione  istius  ba$iliue, 
quo  tempore  fuU  faeia a Sergto  jtapa  U!,etdvvi 
atque  ornameniis,  qwe  obtulit  in  ipsa,  sifui  in  i, ;- 
/actt5  parieium  hine  inde  scribitur  juxta  ro/nmfiaf 
ceneas. 

Annoquo  baptizatus  est  piissimus  imperator  Con- 
stantinus  Augustus  a  beatissimo  SiJvestro  saDctx 
apostoHcffi  sedis  pontificc.  ct  a  iepra  per  lavacruni 
sacri  baptismatis  mundatus  est.  aedificavit  banc 
basilicam  in  honore  Salvatoris  Domini  nostri  JesQ 
Christi,  et  commemorationesancti  Joannis  Baptista;. 
Permansit  enim  ab  eodcm  tempore,  Jicet  separatio 
parietum,  et  tectorum  curvatio  ejus  ruinam  ante 
ostenderent,  per  aliquot  annos  usque  ad  temptts 
Stephani  piae  memori»  VI.  Tempore  autem  ilHoi 
ruit,  et  fuit  in  ruinis  dissipata,  et  coraminutaiisqQe 
ad  tempus  quo  revocatus  cst  dominus  Sergius  pres- 
bjter,  et  electus  de  exsilio,  et  consecratus  est  Ro- 
manorum  terlius  praesul.  In  iliis  vero  temporibus, 

B  quibus  invasores  apostolicam  tcnebant  sedem,  toif- 
runt  de  hac  basilica  omnes   thcsauros,  ct  cDDcta 
ornamentaaureaetargentea,  ac  universa  uteosilia. 
quse  ab  initiohic  oblala  fuerunt  ;  et  non  celebrabas- 
tur  divinaoffida  in  ea,  sed  erat  in  dispersione  qoas 
in  thermis   virgultorum  et  vepribus   cooperta.  Post 
ordinationem  i^tur  suam  dominus  Sergius  IIl  papa 
tristabatur  nimium  super  desolationem  hujusnobi- 
lissimi  templi.  Non  enim  erat,    spes  neque  solatiom 
mortalis  de  restauratione  iJlius.    Cumqne  omnibus 
unaesset  desperatio  deejus  relevatione,  et  humanim 
deessetauxilium:ad  divinae  pietatis  conversusjan* 
men,  in  qua  semper  habuit  fiduciara,    incipiensab 
antiquis  laborare  fundamcntis,    fine  lenus  opas  hoc 
consummavit,  et  decoravit  ornamentis  aureis  et  ar* 
genteis,  sicut  inferiuslegitur,  et  plus,  quia  saperibi 
addidit,  dum  vixit,  praedictus    sanctissimus  Sergiia 
tertius  papa. 
Postquam  in  honore   tui  nominis,    mundi  SaUmiar, 

C  et  eommemoraiione  tui,  saneie  Joannes  BaptiOa,  dt 
tuis  donis  per  multa  eertamina  ei  iabores  prtBfitv 
dominus  Sergius  tertius  papa  hane  basilieam  in  rsisi* 
posiiam  a  fundameniis  consiruxU,  cum  omnia  oma- 
menia  aurea  etargenteaaiqueaeneaexeaablatafuitmi 
ab  invasoribus,  reparare  et  offerre  iibi  alia  cum  deteto 
animostuduit,  quamvis  inmuUis  esseiperiurbaiionibm 
eonsiiiuius,  non  omisit  iamen  iwe  sennre  Majesieti 
Fedt  autem,  ei  obtulit  omnipe4eniix  iua  isiam  m/- 
cherrimam  imaginem,  quam  quinque  libris  auri  dus- 
ravii :  ciborium  veromira  puichriiudinis  ex  argeniott 
auro  purissitno  eum  yemmis,  ejtu  perfeeiionem  ca 
librar.  numeros  et  pondus  assumpsii  ;  erucem  aurum 
cum  Crueifixo  ;  argenieas  duas,  unam  habeniem  Cr§- 
eifixum  ioium  de  auro,  et  agnum  de  auro  cum  gemmis; 
coronam  de  auro,  eum  erueibus  duabus  ei  (uies  ds» 
ex  mistis  meiallis  ;  fibutam  de  auro  cum  gemmis '  dau 
bursellas  de  argenio  deauratas  eum  gemmis  qumqm : 
eoronas  de  argenio  eum  delphinis  suis  deeem  ;eaMUtn 

JO  de  argenio  xxx  et  ix  ;  gravaias  de  argenio  xxv  ;  crsta 
argenteasii,  inquibus  gavatae  pendeni,  ei  unam  «orfi- 
eamsimiliterargenieam ;  caliees  argenieos  lii,  «iiwifir 
hts  deauratum  ;  faienam  de  argenio  ;  thur&mla  ii 
argenio  m  ;  imagtnos  de  argenio  tres,  57  fi  unamei 
his  habentem  dexteram  de  auro,  ei  fibuiamin  pedon 
cumgemmu;areusargenteos  vi ;  iraviculamdemeHs, 
eelumnellas  de  argenio  VI  ;  mata  argeniea  rii  ;9tsta 
iniextus  auroduas  ;  eooperiorium  cum  oiiro,  ei  slism 
purum  ;  vela  seriea  ui.  Hseeomnia  deooius  iibi  prmph 
ravit,  et  non  eessabit,  dum  spirUus  ejus  rexeriiartut, 
prxparare  ei  offerre  tibi  dominus  Sergiusuapa  ieriim. 
Si  quis  forte  tristando  miratur  quod  hiec  oma- 
mtnta,  et  alia  quae  superius  notata  ab  imperttocf 
Constantino  fuerunt  oblata,  modo  non  apparetit 
legat  et  scrutetur  GetU  Romanoram  pontjflcam,  et 
inveniet^  quando  et  quomodo  ab  inTasoribnt  hiic 
fuerint  mique  sublata. 


1393 


AD  UBELLOS  ORDINIS  ROMANI  APPENDIX. 


1394 


CONSTITUTIONES  LATERANENSES. 

Gregorius  episcopus  servus  seryorum  Dei,  ad  per-  A  suae  perlucidae  conversationis  exeinplo  yeluti  in  ca- 
.  •  pj^  collocati,  debent  radiosis  affectibus  aliis  odor 

existere  salutaris.  Hseci^iturnoscardinalis  praedictus 
ad  debitee  considerationis  aciem  reducentes,  tum  au- 
ctoritate  nobis  concessa  per  vicarium  veri  Dei,  tum 
cx  debito  nostri  officii,  qui  eidem  priesidentes  Ec- 
clesiffi  ad  id  nos  recognoscimus  obligatos,  infra  scri- 
ptas  edidimus  con8titutiones,reformationem  Ecclesioi!, 
tamspirilualium,  quam  temporalium,  claro  eloquio 
continentes.  Ad  eas  igitur.  filii  prsedilecti,  inctinatc 
unanimiter  aures  vestras,  et  circa  eas  adhibcte 
promptitudinis  intellectum,  collecturi  seminum  fru- 
ctus,  qui  in  agro  devotionis  vestraB  providentia  pa* 
tema  conspergit,  si  ea  culturae  studio  dili^enti  (quod 
speramus)  fructificent,  et  operosi  labons  speratas 
utilitateseducant.  Easenim  vobis  etcuilibetvestrum 
sub  poenis  in  eis  contentis  observari  prwcipimus  et 
mandamus. 


peluam  rei  memoriam. 

Elsi  provide  ct  Inudabilitcr  gesta  per  alios  inter- 

dum  jusle  censuerimus  confirmare,  nempe  ea  quoe 

adiaudem  Dei  et  divini  cultus  observantiam  per  nos 

dum  eramus  in   ininoribus  constiluti,  sunt  utiliter 

ordinata  postmodum  nd  apicem  summi  apostolatus 

assumpti,  co  potius  debemusapostoliciscripti  patro- 

cinio  communire,  quo  de  iilis  sumus  certius  infor- 

mati,  et  quo  umplius  dedeccret,  si  minime  servaren- 

tnr.  Duduin  siquidem  nos«  tunc  Petrussanct«e  Mariae 

Novse  diaconus  cardinalis  ac  nrcbipresbyter,  admi- 

nistratoret  commendatnrius  KcclesirD  Lateranensis, 

pro  reverentia  Dei,  etsalutaristatueJusdemEcclesiffi 

in  spirituaiibus  et  temporalibus  cum   divina  gratia 

proventuro  ct  perpetuo  conscrvando,    certas  consti- 

tutiones  in  ipsa  ecclcsia  tam  auctoritatc  apostolica, 

qua  fungebamur  in  hac  parte,  quam  nostra,  adidi- 

mus  quas  sub  poenis  contentis  in   eis  mandavimus 

perpetuo  et  inviolabiliter  observari.  Ut  igitur  consti-  R 

tutiones  ipsa^  eo   irrefragabilius   observentur,  auo 

apostolicae  approbationis  etconfirmationis  munimme 

fuerint  roboratee,  ipsas,  quarum  tenor  de  verbo  ad 

▼erhum  inferius  est  insertus,   cum  certis  correctio- 

nibus,  modificationibus  et  ordinationibus  nuper  per 

Dos  factis,  et  post  ipsum  tenoi^cm  inferius  adnotatis 

auctoritate  apostolica  supradictaapprobamus,  ratifi« 

camus,  confirmamus,  et  praesentis  scripti  privilegio 

communimus,  mandantes  sub  poenis  in  eis  conten- 

tia  eas  inviolabiliter  observari.  Et  cum  simus  certi 

de  facto  nostro,  hujusmodi  approbationem,  ratifica- 

iionem,  confirmationem,  communitionemetmanda- 

tum  perinde  valcreet  tenere  volumus  et  decernimus 

ac  si  tenor  authentici  instrumenti  dictarum  c^nstru- 

tionuin    nostri  olim   cardinalatus  sigillo   pendentis 

iiiuniti  priesentibusforet  insertus,  consuetudine  con- 

traria  Romanee  curice  non   obstante.  Tenor  autem 

dictarum  constitutionum  talis  est. 


L  Rubrica  de  divinisofficm. 

1 .  Ut  membra  capiti  se  conforment^  prffisente  in- 
stitutione  decernimus  quam  tam  nocturnum  quam 
diurnum,  in  Lateranense  Ecclesia,  cum  nota  dicatur 
juxtarubricaiu,  ordinemsive  morem  sancta  Roma- 
nae  Ecclesiae,  seu  capella;  domini  nostri  papae  ;  offi- 
cium  vero  beatfle  Mariffi  virginis  sine  nota,  aperte  ta- 
men  et  spatiose  proferatur.  In  ipsa  quoque  Ecdesia 
celebrentur  cum  nota  die  quolibet  due  Miasffi,  qua- 
rum  prima  die  Sabbati,  et  Dominico,  et  aliis  diebus, 
quibus  secundum  rubricam  Ecclesiffi  Romanae  non 
consuevit  Hissa  pro  mortuis  decantari^  578  Missa 
de  beata  Virgine  decantetur  ;  cffiteris  vero  nebdo- 
madffi  diebus  prima  Missa  celebrabitur  cum  proK^e- 
dentibus  vigiliis  pro  defunctis ;  secundam  vero  Missam 
dc  occurrentis  solemnitatediei  volumuscelebrari. 

Ab  his  dies  excipimus  subsequentes,  videlicet  Na- 
tivitatem  domini  cum  diebus  octo  seqnentibus, 
Epiphaniam  Domini,  et  a  quarta  feria  majoris  heb- 


577  Petrus,  miseratione  divina,  sanctffi  Mariffi  C  ^omadffi  usque   ad  tertiam  feriam  ResurrecUonis 

NoTi  Siaconus  cardinalis  archipresbyter,  adminis-      ^^"^!?^  mclusive,  festum  Ascensionis.  Pentecostem 

«        VTM     v«     1.        «  V  i|#  «»vji«a,  »      1««       cum  duobus  sequentibus,   festum  Gorporis  Ghnsti 


trator  et  commendatarius  Ecclesise  Lateranensis  di- 
lectis  nobii  in  Ghristo  capitulo  et  canonicis,  benefi- 
ciatis,  capellanis,  et  acolythis  dictffi  ecclesiffi  latera- 
ncnsis,  nec  non  et  aliis  quibuscunciue  servientibusin 
eadem,  salutem  in  Domino  sempiternam.  Et  si  hu- 
mana  natura  supernie  manus  operatione  formata, 
aic  antelapsum  habuimus  perluciaum  intellectum  pau 
lo  rainus  creaturs  angelicffi  coffiquatum,  et  superni 
laminis  acie  perlustratum,  ut  humanis  statutis,  seu 
legibus  nullatenus  indigeret  ;  post  ruinam  tamen 
aic  exstitit  infecta  nubilo  mundanfficaligini8,ettotin 
tam  lethifero  casu  humanffi  propajg;o  naturffi  corru- 
ptionis  vulnera  protulit,  sic  antiqui  hostis  conati 
charitatem  hominum  exluteamateriacreatorumdis- 
rumpere,  bonorum  operumdulcedinem,invidiffi  felle 
inflxit,  et  versutiffi  infestatur  insidiis,  quod  procli 
Yius  ad  malum  sensualitas  humana  ab  adolescentia 


Nativitatem  beati  Joannis  Baptist®,  festum  apostolo- 
rum  Petriet  Pauli,solemnitatemomnium8anctorum 
et  quatuor  festivitates  beatffi  Virginis  ;  in  ^uibus 
propter  solemnitatem  dierum,unam  tantum  Missam 
teneantur  celebrare  cum  nota  ;  et  alios  dies^  quibus 
ex  ordinatione  et  observantia  in  ipsa  Eccleaia  anti- 
quitus  consuetum  est  duas  alias  Missas  solemniter 
celebrari,  tunc  ille  solemnizentur,  quas  solemnizari 
hactenus  est  consuetum. 

2.  Distinctus  ordo  solet  decorare  solemnia  officio- 
rum  potissime  divinorum.  IIoc  igitur  constituto  sta- 
tuimus  quod  primam  Missam,  sicuthactenusconsue- 
tum  est,  cum  nota,  tantum  beneficiatus  ille  qui  in 
illa  hebdomada  fuerit  hebdomadarius,  mane  statim 
cantata  Prima,  del>eat  celebrare  ;  secundam  vero 
Missam,  quffi  vulgomagna  Missa  vocatur,  canonicus 


8ua  declinat  in  vetitum.    Propter  quod  ad  rcgimen  D  hebdonaadarius  cum  diacono  et  subdiaconosolemni- 


salubre  atque  placidum  necessarium  fuit  prssiden  tiurn 
officium  ordinare,  qui,  cxemplo  legiferi  Moysis,  le- 
gum  copiam  conccssam  sibi  coelitus  suis  subditis 
prffiscntatis  per  constitutionem,ordinationem,  depo- 
sita  subditorum  et  pcr  lustni  devia  oberrantium 
Doxios  appositus  justitia;  fabricam  lucc  pnevia  diri- 
gant,  tollendo  nmbigua,  aufcrcndo  lites,  et  exstir- 
pandovitia,  etinserendo  virtutcs.  eteorumpotissimc 
subditorum^  qui  omnipotenti  Deo  in  illa  prcpcipua 
domo  Domini,  videlicet  Lateratiensi,  omniumque 
Ecclesiarum  prima,ac  inlercffiteras  prffilationfsprffi' 
rogaliva  gaudento  in  divinis  officiis  famulante,  qui 


zet,  nisi  cardinalis  qui  archipresbjter  Lateranensis 
pro  tempore  fuerit,  vel  eo  abscnte  ejus  vicarius. 
ob  raritatem  clericorum,  vel  aliam  causam,  ut  loco 
sui  canonicuspossitaliquemde  beneficiatis  ejusdem 
Ecclesiffi  sacerdotibus  subrogare  duxerit  dispensan- 
dum.  Scd  quia  pro  majori  partc  canonici  non  sunl 
promoti,  concedimus  quod  Missa  magna  usque  ad 
annum  debeat  per  beneficiatosdccantari. 

3.  Simiii  modo  in  mensibus  Julii  ct  Augusti,  ei 
Septembris,  in  quibus  Romre  aeris  intemperies  ess^ 
solet,  ad  htcc  canonicos  Volumus  non  aslringi,  s^d 
tunc  perbeneficiatoietiam  secundam  Missam  cum 


139S 


APPENDK  AD  S.  GREGORII  MAGNI  OPERA. 


{%H 


sua  solemnitate 

et  fcstis 

Joannis 

uti  in  CH'teris  anni   mensibus,  ad  ipsam  sccundara 

Missam  celebrandam  canonicisuntastricti.  (lanonicus 

vero  saccrdos,  qui  celebrabit  pro  tempore  in  festis 

duplicibus,  dcnarios  deccm  et  octo,  ct  diaconus  ct 

subdiaconus  denarios  novcm,  quibus  ultra  ea  qun*. 

erant  alias  habituri,  recipiant  a  camera  Mcclcsin 

prfFlibata*  laliisTero  dicbus  niedietalcmrccipiantdc 

prfedictis,  dum  celebrabunt  ibidem. 

4.  In  di?ini  numinis  cultum  lumina  deserTirecor- 
porea  con^ruumarbitraDtes^statuimus  quod  vicnrius 
et  camerarii,  qui  pro  tempore  fuerint  ,provideant 
diligcnter  ne  circa  lumina  opportuna  I.ateranensis 
Ecclcsia  defectum  aliquem  patiatur.  Mansionnrii 
quoque  aliis  horis  et  Missa  campana  congrua  hora 
pulsent^et  lampadcs  accendant.Ouod  si  non  fecerint 


locisad  divinaeis  injuncta  officia  pcragendn.  Quud 
quisquam  fecerit  adversusea  aliquidve  eorumquoad 
iJlam  Missam  vel  Horam,  pro  abscnte  penitus  ha- 
bealur  ;  et  si  in  consuetudine  haRC  hnbuerit,  pcr 
scriptores  fallarum  ^80  ^^  vicariunidomini  cnnii- 
naiis  pro  tempore  ipsius  Ecclesiae  archipresbrieri 
remittatur.  prout  ci  visum  fuerit,  correctione'  de- 
bita  puniendus. 

10.  Utrique  juri  consona  ineditatione  statuimu* 
quod  clerici  Latcranensis  Kcclesirf .  tani  in  choi*n, 
quam  in  capilulo,  quaui  in  aliis  oongrogatioDihu!; 
stare,  sedere,  respondore  dcbeanl  scrundum  ordi- 
nem  dcbiti  prioratus.  primo  prcshvteri,  secundo 
diaroni,  tertio  subdiaconi.  ad  dignitnicm  etphorila' 
tem,  et  non  ad  potentiam  vcl  ad  nohilitatem  alicu- 


pro  qualibet  hora  vel  vice  in  denariis  duodccim  pu-      ius  praBrogaliva?  habcndo  respectuin.lnProcessioni- 
nianlur.  Donccvero  pro  Missapulsnbitur,ante  flncm  B  Dusvero  eliam  secunduni  ordinem    prwdictuin  in 
pulsationis  hujusmodi  sacerdos,  dinconus  et  subdia-      honorabilcm  locum  incedant. 
conus,  qui  per  hebdomadam  cclebraturi  sunt  Mis-         41.  Nemo  est  qui  ncsciat  (luam  rofectior  sit  rilius 
sam,  579  ^^  parent  et  indunnt  cum  ncolj^this.  qui 


eisdcm  dcserviant.  Si  vero  quisquc  eorum  fuerit  ita 
tardus.  ut  pjus  exspectatio  fuerit  cxpectnntihus 
onerosa,  foceril  tnmcn  postquam  vcneril  illud  quod 
ipsius  onlo  requirit,  puniatur  in  duplo  ojus  qiind 
pro  illn  Missa  ad  ipsum  pervcnturum  cx  distributio- 
nibus  fuisset.  Quod  si  nullo  modo  celebravcrit  scu 
ministraverit,  si  canonicus,  in  solidis  quinque  ;  be- 
neflciatus  vero  in  denariis  triginta  ;  acoljthus  in 
quindecim  irremissibitcr  puniatur,  applicandis  illa 
die  cclcbrantibus  et  ministrantihus  pro  cisdcm. 

5.  Cum  festis  dupiicibus  canonicus.  in  Latera- 
nensi  Kcclesiacelebralunisest  .Missam.tnm  inprimis 
quam  in  secundis  Vesperis,  duo  ;  si  verofpttum  fue- 
rit  multum  solcmue,  quatuor  henenciati  cum  ipso 
pluvinlibuB  sint  indnti.  (Jui  contra  fcccrit,  cnnonicus 


aniiiiffi  verbum  Dei.  Illud  utiquc  scmcn  cst  radi<>ii- 
liter  coalescens,  mirabiliter  excresccns.  ftpcunde 
fructiflcnns,  ct  inlcriorcm  hominein  refectiva  iofur- 
mationc  rcstHurana  Kt  propterca  maju8  pecratuui 
habcnt,  qui  pnedicHlionem  verbi  Dei  satagunt  impe- 
dire,  quia  nec  ipsi  fructuui  perripiunt.  ncc  a)ic4 
permittunt  percipcre,  dutn  ipsorutnmsolcntiteimp^ 
diunl  pniidicantes.  Uuisquis  igitur  proedicatiooem 
verbi  Dei,  si  quam  pro  tempore  in  Latei*anensi  Er- 
clesia  fleri  contigcrit,  pcr  se  vel  per  aliuni  impedie- 
rit  quoque  modo,  vice  qualibet  poFtnam  dccetn  soi- 
dorum  incurrat.  Possiut  tamcn  et  valeant  cknii 
dictffiKcclcsiai,donco  pra^dicatio  intrn  Mitisarum  fo- 
lemnia  fiat,  de  choio  recedcre,  prcsbjtcrotdiacono. 
cl  subdiacono  minislrnntibus  rccessu  penitus  intrr 
dicto.  ad  illuni  niitc  pni^dicationis  (iDeni.  vel  «ta- 


trcs  Holidos,  beneficiatus  vcro  duos  pro  vice  penlat,  Q  tim  post.  omnino.  rcversuri,nc  ipsorumexspectatio 
ipsius   paMia  dimidia   cainora>,  dimidia  vero  ccle'      solcmnitatis  Missfp  conlinuationeni  impediat.  lU  i\ 

1  ■■!  *■  A  '  '         A  A    *  i  I*  1  1*  1lA*l  ll*'  ■**  ■*!  t  * 


hrantibus  pro  eisdcm  et  iiiinistrnntibus  applicnndn; 
quibus  cnmerarii  de  contrafaciontium  fructibus.  vel 
ipsius  capituli,  si  ipsorum  fructus  fucrint  aliter  ad 
capitulum  devoluti.  satisfacerc  teneantur. 

6.  Ut  pnclntiB  honordebitusimpcndnlur,  sancimus 
quod  dum  alirjuiR  preelatus,  et  potissiinc  cardinnlis 
in  ipsa  Kcclcsia  in  pontiflcaiihus  cclebrnbit,  nullus 
sacerdos  in  eadem  cum  nota  celcbrnrc  prH-sumat, 
puniendus,  si  rontrafeccril,  arbitrio  doinini  vicarii 
domini  cardinalis. 

7.  Statuimus  ct  ordinamusauod  in  eadcni  Kcclcsia 
sint  pcrpctuo  quatuor  acolytni.  qui  tam  canonicis 
quam  beneticiatis  vel  aliis  ministrnntibus.  dum 
Miflsarum  solemnia  cclebrant,  in  ipsis  offlciis.  ct 
aliis  prHRpnrantibus  submmistrcnt,  prout  est  hacte- 
nusconsuctum. 

8.  SacriKta  ex  proprio  juramentotcneturomni  die 


men  a  facultatibus  et  aliis  otiosis  nctihus.  vel  veiK^ 
abstincant,  sub  puMia  ipsie  interdiciinus  niemoraU. 

12.  Neinocanonicus,  beneliciatus,  vel  capellanu^. 
vel  alius.  sine  licentia  spccinli  cardinnlis,  vel  eju^ 
vacarii  et  cnpituli,  in  hitcrancnsi  ccrlesia  confe<5io- 
ncs  audirc  praesumat  :  et  qui  contra  fccerit,  ipsiui 
vcl  ipsorum  arbitrio  puniatur. 

13.  Ut  divinus  culLus  preecipue  gaudeat  habitu 
honestntis,  statuimus,quod  duin  In  Lateranentieccle- 
sia  divina  offlcia  dccantantur,  nullus  canooicus  vel 
bcncficiatus  intrarc  ipsam  ecclesiani,  vcl  in  ea  pr«- 
sumat  incederc  sine  habitu  ordiniito  :  contrafd- 
cicntcs  excommunationis  poenam  ct  solidos  decem 
qualibet  vicc  incurrant  ipso  faclo.  Hujusmodi  vero 
cxcomn)unicato,  donec  fucrit  absolutus  per  vica- 
rium  cardinnlis  tanlum,  camernrii  de  fructibusel 
obvcnsionibus  nliis    nihil    dcbeant  ministrare  :  el 


Sabbatifarcrctnbulaiudecanoniciscl  beneflciatisqui  p  si  sccus  fcccrint,  de  ipsorum  caincrariorum  proprii 


debcnt  in  futura  hehdomada  celcbraro,  et  de  canto- 
ribus  in  choro  per  circuitum  ;  et  de  his  qui  debcnt 
pluviales  tcnere,  et  oninibus  aliis  qui  debcbunt  in 
ipsa  hebdomada  dcscrvirc  ;  ct  quicunquec(in'ornon 
obcdierit,  vice  qualihet  prpnam  duorum  soMMorum 
incurrnt. 

9.  In  clioro  scrvari  jubemus  modum  ot  ordinem 
subscquentom,  videlicet  ([uod  ab  una  partechori  sit 
mcdielascanonicorum,  bencficintorum, acoiythorum 
et  capellnnoruiii,  qui  choro  servirc  tcncntur;abalia 
vero  reliqua  ;  ipsiimquo  choruin  introt  quilibet  anle 
tinitam  pulsationcin  ad  Missam,  vel  lloram,  vcl  sal- 
tcpi  antcquam  primus  Ilorw  Psalnius,  vcl  Miss^e 
introitus  compleatur.  Ubiquc  resiiicat  devotc,  sino 
coufnbulationo  alic|ua,  murmuratione  vel  rumore  ; 
de  una  parte  chori  non  discurrnt ;  nec  ab  indcrcce- 
derc  vel  exire  praesumat  ante  finilum  ofncium,  nisi 
negotium  RccIesiQ  vcl  corporis  necessitas  immine- 

rit|  «t  tiitii  ad  Gtpitttlurim  l9Qttm  yiI  rfild9nliM 


tamtumdem  camenr  rcstitucre  tcneantur.  Absolvi 
tamen  nequeat,  nisi  primocamerif;  rcalitcr  solvcril 
dictampcenam.et  quidquid  exconununicationistem- 
pore  pra:diclu3  porccporil  a  canierariis  niemoratis. 
t4.  Et  nc  quis  in  postorum  de  hahitu  valeat  du- 
bitarc,  ipsum  pr^scntl  constitutioue  duximus  expn- 
mcndum.  videlicct  quod  ab  hora  illi  fcsti  omniuu 
Sanctorum,  quando  incipiunt  Vespera^  pro  coniuiv 
moralione  fideliuin  dcfunctoruiu,  usque  nd  vigiiiaui 
Rosurrectionis  dominicas,  quilihct  canonicus  stel 
indutus  cum  snjetta.  sou  rocchctto,  oappa  nicra  e( 
almucin  de  griscis  seu  de  varii'^  ;  henetioiati  vero  v\ 
capcUani,  qui  servirotcnenlur  in  clioro,  indulasdo- 
forant  cappus  nigrus  cuin  suporpolliceo  seu  cota. 
581  c^  aliiuicinsdo  squallis  iiigris.  Sed  sicaQooici 
et  bencficiati  pr^edicti  maluerintcauucianigraparfa 
sine  becchis,  seu  almucias  rotunaas  nigri  coloris 
Bubtas  cappas  portare  iine  tliis  almuciis.  ho«  eii  cfi' 
Mdimni« 


1397 


AD  LIBELLOS  OLDINIS  ROMANI  APPENDIX. 


1308 


In  Tigilia  PascluB  statiin  quando  Alkluia,  Terbum  A  ccDtia  dornini  cardinalis,  vel  eo  absente  ejns  yicarii 


lastitia;,  dccantntur,  exiitint  nigrns  cuppns,  luciuosa 
paeniteiiliaj  leuipora  (lcsif^nautos  ;  el  supeipcllicca 
seu  albas  c.oU.is  induant  supernu;  Yila»^audia<lesi- 
gnanteSyUsqueadiedtuaiSanclorunioniniuni  illa  seu 
iiias  dcfercntes  cuin  almuciissupradictis. 

15.  Item  staluimus  quod  oninos  capcllani  capeliffi 
sanctorum  Pclri  et  l^auli,  Jacohi,  ctalterius  capelia; 
sancli  Jacobi,  qui  nunc  sunt,  et  qui  pro  tempore 
erunt  in  dicta  Ecclesia,  a  die  publicationis  prfiesen- 
tium  usque  ad  quindecim  Hies,  teneantur  in  choro 
dicta;  Ecciesiae  in  lioris  diurnis  paritcr  el  noclurnis 
sicut  cseleri  beneficiali  inleresse,  dislril)ulionesque 
recipiant  a  capitulo  ullra  fructuscapcllarum  eoriim, 
sicut  acol;^'tlii ;  ct  nihilonuDUs  in  cQpcllis  eorum  ce- 
lebrcnt,  pVout  cx  earum  iundalloue  lencnlur  ;  eiad 
hoc  cardinalis  seu  vicarius  per  ecclosiaslicam  censu- 
ram  eos  possit  astringere  per  privaliunem  fructuum 


et  cnpituli.  nullus  tentet  de  loco  ubi  sunl  rcposita 
reinovere,  nisi  pro  evidcnti  causa  ipsius  Kcclesi®, 
velalicujus  descrvientium  ineadem  ;  et  tunc  in  raa- 
nibus  vicarii,  scu  camerariorum,  infra  tempus  per 
vicarium  et  camcrarios  pra'figendum,  debeatadip- 
sos  camcrarios  reportari,  Et  contrarium.  faciens  ex- 
communicalionis  sentenliasc  noveritinnodatum,  a 
qua  absolvi  nequeat,  nisi  illa  reportct  primitus  ad 
sacrisiiiR  locum,  unde  receperat. 

111.  Hubrica   de    cmwnicis.   heneficiahs  et  aeolythis^ 
ipsoruni(pic  nnmero  et  rjradu . 

21.  In  ccclesin  Latornnensi  perpctuo  ct  succes- 
sive  sint  deccm  et  octo  canonici.ct  totidcm  prflcben- 
dfp,  pnctor  privbcndam  domini  cardinalis  ;  quarura 
pra'bcndarum  oclo  suni  prcsbyterales,  yidelicet 
prsebcnda  Laurentii  dc  Argcieriis,  Francisci  de  Ve- 
neriis,  Joannis  dc  Yiterbio,Oddonis  de  sancto  Eusta- 


et   ipsarum    capcliarum,   prout  ipsorum    cxegcrit  ,  i-  ,v    •     j  n-  r\A 

contumacia.  ct  ipsi  domino  cardinali  vel  vicario  vi-  B  chio,  Francisci  de  Utnculo,  Angeli  Picciardelli,  Od- 

debitur  faciendum.  donis  de  ('.olumna,  et  Romani  de  Micardis  ;  qumque 

IG.  Tum  nonnulia  bona  Lateranensis  Ecclcsiie  le-      verosunt  diaconales,  scilicet :  Marceili  de  Columna 

Philippi  de  Philippis,  Jacobi  de  Papaluccis,  Thom® 
de  Monte  nigro,  et  Stephani  Normandis.  Quinque 
vero  sunt  siibdiaconalcs,  videlicet:  Joannis  Lessi, 
Matthiw  de  sancto  Euslachio,  Petri  de  Columna,Ca- 
milli  Pauli  dc  Columna,  el  Joannis  de  Barattis. 

3^.  Et  quod  quihbet  canonicus  ^rncbendatus  de 
cH»tero  in  ipsa  ecclesia  recipicndus  mfra  annum  a 
tenipnre  jinsscssionis  adepta»  computandum.  ad  or- 
dincm,  quuin  sua  pra^benda  requirit,  se  facial  pro- 
moveri.  Quod  si  non  fecerit,  sit  saiscanonicatu  et 
prsebenda  privatus  ipso  facto.  Et  si  post  annum  prae- 
dictum  talis  sic  privalus  aliquid  percepcrit,  excom- 
municationis  poenam  confestimincurrat,  et  ad  resti- 
tutionem  talium  fructuum  teneatur,  ab  oranique 
canonicorum  consortio  et  capituli  repellatur.  Et  ex 
tunc  etiam  per  camerarios,  vel  eos  quoscunque  ni- 


gata  sinl,  et  lcgcnlur  quotidic,  ut  in  ali(|uo  nltari 
celebretur  certomodo  pro  loganlium  aninialbus;pias 
jgitur  deflciontium  voluntates  cffcctu  debito  prosc- 
quentcs,  slaluimns  quod  vicarius  qui  pro  lempore 
fuerii  debeal  cncctualilcr  ordinare  quod  ipsialtari 
per  beneficiatos  ei  capeilanos,  prcsbyteros  et  acolj- 
thos.  scrviaiur. 

Annivcrsaria  quoque  diobus  siatutis  pcr  tcstantcs 
qui  ad  hoc  Kcclcsin'  aliquid  legaverunt  cum  vigiliis 
et  Missa  simililer  vohimus  cclebrari.  Si  quis  vero  in 
his  vicario  non  curaverif  obedire,  presbyterin  soli- 
dis  quinque,  acolythus  in  duobus  pro  vicc  qualibet 
punietur.  Et  quia,  crescente  contumacia,  crescere 
debet  et  pcrna,  si  quis  in  tali  persevcravcrit  conlu- 
macia,  prfleier  proemissam  pcpnam,  cardinalis  vel 
ejus  vicarii  arbilrio  puniatur. 


„    „  ,    .      .       ,.      .  .      ,         .    1"       Lfi      n  hil  sibi  ministretur  ;  et  qui  scientes  aliquid  ei  mini- 

II.  Rubrtca  de  reliqnm,sacris  rebus,  el  alus  mobtlibus  ^  gtraverit  contra  tenorem  consUtutionis  hujusmodi, 

tantumdem  de  suo  proprio  Ecclesi*  restituere  tenea- 


Lateranensis  Ecclesice,  et  eamni  cusiodia. 

16.  Reliqniee,  nisi  statuiis  temporibus,  sine  vo- 
luntate  vicarii  el  capituli  nullntenus  ostendantur. 
nisi  aliqui  cardinali.prirlato.vel  rcgali.Nullus  autem 
priesnmat  de  dictis  reliquiis  concedere,  sine  licentia 
domini  noslri  papa?,  vel  cnrdinalis  qui  pro  tempore 
fuerit  archipresbyterLateranensis  Ecclesi.o.  Hnius- 
modi  constitutionis  [si  quis  violator  exstiieritj  in 
aliquo  tompore,  ipso  facto  poenam  excommunicatio- 
Dis  incurrat. 

18.  Hes  quaruin  perditio  esset  magnum  prmjudi- 
ciuum  illaiura  diligentiorisnnicustocliagubernanda' 
Et  proptereo  hoc  siatuio  jubcmns  quod  siatuta,  pri- 
vilegin,  inventarin,  sigilla  EcclesieBet  capituli  intra 
claves  reliquiarum  et  cnncellorum  sacrisliap.  ubi  est 
•  mensa  Domini.  qun?  omnia  582  si^^>  tribusdiver- 
sis  serris  et  clavibus  clausa  sint;  quarumunam  vica- 


lur  sub  pcpna  prrpdicti  Juramenti. 

583  ^'^'  ^^^^  statuimus  et  ordinamus  quod  ca- 
nonici  pra*bendnti,  qui  suntin  ipsa  Ecclesia  jam  re- 
cepti,infrannnum  a  temporepublicationishujusmodi 
statntorum  se  promoveri  faciant  ad  sacros  ordines, 
quos  ipsorum  pra»bendje  requirunt^etsi  non  fecerint; 
ipsorura  canonicatibus  et  prsebendis  sint  ipso  facto 
privati,  exceptis  illis  qui  non  suntin  wtatead  reci- 
piendosordines  legiiiraa  constituti.  Tales  cum  infra 
annum  a  lempore  quod  fletatem  adordinesnecessariam 
compleverint  computandam  ipsos  ordines  suscipere 
tenenntur,  alioquin  eamdem  poenara  priyationis  in- 
current. 

Interim  vero  tam  illi  quam  alii  qui  ex  dispensalio- 
neapostolica  velalia  justa  causa  promoveri  non  te- 
neanturjSeu  qui.licet  essent  promoti.essent  tamen  ab- 


rius,  alinmcamorarius:  etalinm  antiquior  cnnonicus  rv  sentos,  vel  si  preosontes  essent  et  nollenl  secundum 


debeat  retinere;et  sic  por  ipsum  vicnrium,  camern- 
rium  et  antiquiorem  canonicumconservctur,  et  tnli- 
ter,  quod  nltor,vei  ulteruter,sine  nliis  omnibus  ape- 
rire  vel  sigillare  non  possit. 

49.  Item  statuirausquod  cnmerarius  vcl  snoristn 
pannos,  libros,  paramenia,vel  alia  sncra  vasa  alioui 
exlraEcclesiain  asportnnda  ooncedorc  nullo  inodo 
pr.psunmt,  sine  licenlin  vicarii,  vel  camerariorum 
primiius  non  ol)tenta.  Kt  iunc  camerarii  et  scripto- 
resdebeantin  ipsorum  libris  ascribcro  portitores. 
Alias  excominunicationis  sentonliam  inciilant  oo  ip- 
so,  aquaabsolvi  nequcant  nisi  jier  (ioiniMurn  cardina- 
lciHjVelcjus  vii\'irinin,elsalisfaoio  priiis  rlc  couimissis. 

40.  Invcntarium  de  rebus  omnibus  in  sacristiaexi- 
stentibus  por  vicarium  ct  capitulum  quolibet  anno 
fiat  ;  ei  privilegia,  siatula,  vel  instrumenin  sine  li- 


tenorem  praosentiura  statutorum  eis  incumbens  offi- 
cium  oxoroere.  defectus  suos  per  alios  canonicos 
suppleri  facere  t^neantur,  sic  quod  injunctis  vel  in- 
jnngondis  eis  officiis  nullus  in  Ecclesia  possit  esse 
defoctus.  Quod  si  quisque  facere  recusaverit,  camc- 
rnrii  defructibus  prrcbenda^  illius  canonici  cui  offi- 
cinm  incnnibii  tringinta  solidos  pro  septimana  qua- 
libet  detrahorc  tencantur  ;  de  friiciibus  vero  illius 
ad  quem  otTicinm  diaconi  vel  subdiaconi  pertineret 
solidos  vij^inti.quosilli  vel  illisqui  pro  eo  faciunt  offi- 
cium  ministront,  vol  de  disiribntionibus  corumdem, 
prout  vicario  ct  cnmorariis  videbitur,  Quod  si  nec 
frucius  grossos  nec  distributiones  talcs  haberent,ca- 
pitulnm  ad  qnod  tunc  tales  fruclus  pertinebunt  sine 
dilatione  nliqna  solvat  ministrantibus  pro  eisdem, 
et  ad  hoc  camerarii  teneantur  ex  proprio juramentOj 


'  Id  esti    ubi   Eucharislia   asservatur  in   viaticum  t  natn  Ecbarislia  tunc  tetnpgriA   Ifttvabatur  in  e«- 
pblnoi  ix  C»rimoDiUi  Ptirl  Atnelii  Oi  60  oi  i3l. 


1399 


APPENDIX  AD  S.  GKEGOiai  HAGNl  OPERA, 


iMO 


IV.  llubrica  de  numero  heneficiaiorum,  tt  qiue  p'CP- 
b>'mLv  ifm>rum  sint  presbyteraLeSf  quoidiaconales^et 
qme-subdiaconales. 

24.  J)e  beneGciatis  Latcranensis  Ecclesise  prae- 
senti  constitutionc  duximus  ordinandum,  quod  in 
ipsa  Ecclesia  perpetuo  sint  yinginti  duo  beneficiati, 
quorum  quatuordecim  sint  presbyteri,  \idelicet  Pe- 
Irus  de  Palliano  archypresbyler  de  Utriculo,  Lauren- 
tius  Rusciolus  dc  Pandolpnis,  Jacobus  de  Leolis, 
Joannes  de  Gampo  Floris,  Joannes  de  Catino,  Nu- 
cius  [Forsan  Mutius]  Petri  Bertae,  Stephanus 
de  Sublacu,  Joanncs  Serleonis  ai'chipresbyter  de 
Arcula,  Joaones  deCivata,  Nucius  de  sancto  Marco, 
Dominicus  de  Campanea,  Ganfredus  de  Antissio- 
doro,  ct  Nucius  Amici;ita  quod  beneficiatus  ipsorum 
perpetuo  sint  presbytcrales.  Quatuor  vero  diaconi, 
videlicet  Nicolaus  Proccrti,  Jacabellus  de  Campo 
Florum,  Silvctter  Ricciardeli,  et  Nucius  de  Tibure  ; 
ita  quod  ipsorum   beneficiatus  perpetuo  sint  dia- 


A  conales.  Quatuor  vero  beneficiati  resiantes  sintsub. 
diaconiividclicet  Tutius  Salmenicii,  Angelus  deGal- 
Iicano,Antoniu8deFrascato,et  Manardus  filius  D.An- 
tuini  ;  ita  quod  ipsorum  beneficiaius  ez  naoc  et  io 
perpetuum  subdiaconales  censeantur. 

25.  Ne  igitur  Lateranensit  Ecclesia  in  dinnis  offi- 
ciis  defectum  aliquem  de  cffitero  patiatur,  hoc  con- 
stituto  jubemus  quod  omnes  ct  singuli  beneficiati so* 
p«rius  nominati,aui  ipsorum  beneuciatorum  posse»- 
siouem  obtinentde  praesenti,infra  annum  a  tempore 

Sublicationis  hujusmodi  statutorum  computandam; 
f84  <iuilibet  vero  ad alioquin  de  dictis  benefi- 

ciatibus  sint  privati  ;  et  si  postea  sic  privaii  fructQs 
alioquin  receperint,eo  ipso  senteniiam  excommuai- 
cationis  incurrant,  et  ab  omni  beneficiaiorum  etci- 
nonicorum  consortio  repcUantur  ;  neque  eis  per  ca* 
merarios  aliquid  ministretur  ;  ei  si  scienter  aiiqoid 
ministraverint.ministrantes  ipsi  taniumdem  de  eorum 
proprio  camerse  restituere  teneaniur,  sub  pcenapre- 
g  stiti  juramenti. 


IV 


AUGUSTINI  PATRICn  PICOLOMINEL,  EPISCOPI PIENTINI,  EPISTOLA  *  AD 

INNOCENTIUM  VUI. 


In  liln^m  sacrarum  Cxremoniarumy  quibus  Romani 
ponti/iees  uti  consueverunt. 

Sanciissimo  domino  nostro  Innoceniio  octavo, 
universalis  Ecclesise  summo  pontifici^  Augustinus 
Pairicius  Picolomineus,  indignus  episcopus  Pien- 
iinus,  felicitatem.  Absoluta  nuper  satis  feliciter 
divino  numere  emendatione  iibri  Pontificalis,  ex- 
plicationem  ordinationemque  sacrarum  c®remo- 
niarum  quibus  Romani  pontifices  uti  consueve- 
runt,  iuo  jussu,  tuisque  auspiciis,  beatissime 
Pater,  aggredior.  Certamen  profecto  priori  laborio- 
8ius«  longeque  difficilius,  cum  propter  incertam  ejus 
rei  discipiinam,  lateque  per  multa  capita  va^antem, 
ium  etiam  ob  frequentem  cseremoniarum  additionem, 
diminutionem,  variationem,  ac  pro  tempore  raulti- 
plicem  muiationem.Cogitavit  sane  circuniHpectissima 
oaaiitudo  tua,et  recte  quidem,pliirimum  ad  divinam 
clementiam  nobis  propitiandam  pertinere,  si  puris 
casiis,  congruisque  caeremoniis  illa  coIatur,nec  mi- 
nus  spectare  ad  majestatem  apostolicam  sacrique 
senatus  auctoritatem  venerationemque  prfleservan- 
dam  atque  augendam,  si  suo  ordine,rituque  decenti 
omnia  peragantur;  si  rerum,temporum,peri(onarum 
raiio  habeatur;  si  cuique  reddantur  debitus  honor, 
et  propria  reverentia,  quae  quidem  omnia  hac  una 
disciplina  continentur,suggeruntur,  administrantur- 
que.  Quanta  fuerii  apud  omnetgentes,  apud  omnes 
populos,  apud  omnes  naiiones  sacrorum  cura,  nimis 
lonpum  esset  enarrare.  Praetermittam  Eleusinae  Ce- 
reris  vana,  atque  abdita  sacra,  furiosa  pudendaque 
Dlonysii  orgia^iEgjpiiorum  irridenda  et  portentuosa 
minima,  et  Romanorum  superstitiosam  religionem; 
apud  quos  nnlli  magistratus  iegitimi  puiabantur, 
nullae  expeditiones  sive  mari,  sive  terra  suscipie- 
bantur^  nihil  a  senatu,  populove  statuebant,  nisi 
prius  justis  coBrcmoniis  superum  voluntas  explorata 
essetSSK  Sacra  certc  Pentateuchi  historia  tota  fere 
in  iradenJis  divinis  ritibus  versatur;ita  ut  nihilma- 
gis  Moy8en,lmo  ipsum  Deum  curasse  constet,  quam 
ut  statutis  congruisquc  cceremoniis  divina  Najcstas 
ab  hominibus  coleretur,  ubi  eodcm  tenore  servari 
mandantur  priecepta,  csremoniae  atque  judicia. 

Maiores  vero  nostri,  duces  et  doctores  christiani, 
pppuli.  ab  initio  nascentis  Blccle^siee  sacros  ritus 
dfvino  aniati  numine  nobis  iradiderunt;quo8  deinde 

■  Vide  oommentarium^  col.  999. 


crescente  fidelium  muliitudine  illorom  saccessores 
Romani  poniifices^salva  remm  8ub8taiiiia,auxerant, 
ornaverunt,  aUjue  mirum  in  modum  ampliaveraot, 
adduntque  in  dies  :  muiantur  ei  varianiur  permolta, 
qu8B  non  tam  priscis  insiiiuiionibus   adversa  sont 

3uam  tempori  et  rebus  quae  aguniur  accommodaatque 
ecora,Qua  fit  ut  cum  propter  rei  veiusiaiem  paaca 
admodum  ex  priorum  observaniiis  reperiantur,  el 
qu8B  deinde  a  posteris  litteris  mandaia  exsienl,  tum 
propter  Romanee  curiae  crebras  apud  exieras  geotec 
peregrinationes,  tum  etiam  propter  ▼ariaaconfu- 
sasque  scribentium  8ententias,parum  utui  ei  uiilitati 

^  nostris  tenaporibus  esse  videantur,  caeremoniis  doh 
iam  scriptis  quam  jam  pridem  consueiis  hactenos 
magna  ex  parte  usi  sumus.Hinc  variae  aiiquando  in 
ier  Patres  de  peragendis  sacris  opiniones,  hinc  con- 
tentionesindecenie8interdum,inier  minisiros  caeremo- 
niarum^cum  memoria  hominum  labilis  sii  ei  flaxt, 
saepeque  aliae  pro  aliis  succurrani,  ei  quid  certi  te- 
nendum  sit  fixa  regula  ostendi  non  possii.  Haec  i^- 
tur,ut  reor^provide  considerans  sanciiiaa  iua,beatis- 
sime  Pater,  cupiens<^ue  ut  in  rebus  omnibas,  tam 
divinis  (^uam  humanis  decuset  ordodebiieservetur, 
utque  sine  tumultu,  quiete,  tranquille,cum  gravittte 
et  dignitate  omnia  peragantur,inj unxii  mihi  uttam 
ex  libris  majorum  quos  ex  archiviis  Roman»  Ecd^ 
sise  complures  deprompsi,  quam  ex  quoiidiano  uso 
capellae  apostolicae,  in  quo  annis  supra  viginti  doo 
sine  labore  assiduo  versaiua  sum,  caeremooias 
omnes,  quibus  nostro  tempore  uii  consneverunt 
Romani  pontifices,   praetermissia  superflnis  et  anti- 

^  quatis,  in  ordinem  redi^erem.  Devitassem  recusa^ 
semque  hoc  munus  perlibenier,et  sarcinam  humeris 
meis  omnino  imparem  excussissem,  si  licuisset 
pontifici  maximo  non  obtemperare.  Sed  sciens  obe- 
dientiam  victimis  praestaniiorem  esse,  et  reum  esse 
mortis,  qui  summo  pontifici  non  paret,  malui  rudis 
atque  ignarus  judicari  quam  potervus  et  inobediens. 
Erexit,  et  mirum  in  modum  conflrmavii  mihi  U* 
bentem  animum  in  primis  summa  iusB  pietatis  in 
omnes  benignitas  atque  clemeniia,  quee  non  ttm 
ineptitudinem  meani  quam  opiimam  meniem  etpa- 
rendi  promptitudinem  metietur,  ium  illorum  rcTe- 
rendissimorum  Patrum,quos  iiujus  nosirae  lucubrt- 
tipnis  recognitores  tevisorcsque  oonsiiiuisii,prudeD- 
tia,  diligeniia,  acerrlmum,  iniegrumqoe  judidam, 


1401 


AD  UBELLOS  OADINIS  ROMANl  APPENDIX. 


140« 


eiomnium  reram  divinarum,  atque  humanarum 
aumma  doctrina,  qui  profecto  nihil  admittent  quod 
grayitati  acdignitati  apostolicffisedisettanti  senatus 
non  conveniat.  Quorum  exactissim»  censurse  hos 
libros  per  multos  dies  libentissime  submisi,  586 
ratus^  ut  si  a  tantis  viris  approbarentur,  fore  ut  a 
neraine  merito  possent  damnari. 

Totum  opus  m  tres  libros  divisimus.  Primus  et 
major  ea  continebit  quse  ad  summum  pontiflcem  et 
sacrum  senatum  pertinent  extra  ordinem  divini 
officii,  utputa  electionem,  et  consecrationem  Ro- 
mani  pontificis,  Gfiesaris  coronationem,  canoniza- 
tiones  sanctorum,  creationescardinalium,  etcffitera 
hujusmodi.  Secundus  ordinem  et  ritum  celebrandi 
sacros  solemnitates  per  totum  anni  circulum  com- 
piectetur,  et  quffi  ad  divinum  officium  spectant  tam 
iQ  Vesperis  quam  in  Missis  et  aliis  horis.  Et  in  hoc 
^uidem  libro  secundo,  quoniam  minutiora  multa 
iDsunt,  quibus  sine  continua  exercitatione  nemo 
facile  meminisse  posset,  adhibuimus  nobis  adjutorem 
Joannem  Burcardum  Argentinensem,  prffipositum 
Haselatensem,  et  sacrarum  cffiremoniarum  mi- 
nistrum,  cujus  solerti  opera  etiam  usi  sumus  in 
emendatione  libri  pontificalis  ;  quia  omnia  quam  di- 
ligentissime  collegit,  et  accuratissime  annotavit,  ut 
parvo  labore  in  digerendo  libro  opus  fuerit.  Tertium 


A  librum  addidimusgeneraliaquffidam,  normas  atque 
cujusque  officii  summarias  mstructiones  continen- 
tem,  prffiposuimusque  cuique  libro  capita  rerum 
qum  in  eo  continentur,  ut  racilius  quid  quisque  de- 
siderat  invenire  queat.  Admirabuntur  fortasse  com- 
plures  diserti  et  Latinffi  linguae  censores  quod  vim 
proprietatemque  verborum  Latinorum  non  usque- 
quaque  servaverimus,  auodgue  plura  admiscueri- 
mus  nova  vocabuli  qua:  latinius  dici  potuissent.  Qui- 
bus  ingenue  fatebimur  ignorantiam  nostram.  Et 
tamen  multa  ibi  esse  affirmabimus,  quffi,  si  aliter 
dicerentur,  non  facile  ab  omnibus  intelligerentur. 
Secuti  sumus  in  his  terminos  a  superioribus  harum 
rerum  scriptoribus  usurpatos,  et  qui  hodie  etiam 
sunt  in  usu  apud  sacrorum  ministros,  arbitrati  san- 
ctitatem  tuam,  et  sacrum  senatum  non  tam  verbo- 
rum  lenocinia  quam  rerum  ordinem  et  explicatio- 
nem  a  nobis  exacturos.  Quibus  si  salisfecerimus, 
Deo  optimo  maximo  bonorum  omnium  largitori,  qui 

B  unde  satisfacere  possemus  clementissime  tribuit, 
gratias  agimus  immortales  ;  sin  minus,  ut  imbecilli- 
tati  ruditatic^ue  nostrffi  ignoscas,  et  obtemperandi 
studium  benigne  Buscipias,  etiam  atque  etiam  sup- 
plices  exoramus.  Vale.  Romffi  Kal.  Martiis,  anno 
salutis  1488. 


V 


EX  DIARIO  PARIDIS  DE  GRASSIS. 


587  Contra  electum  Corcyrentem^  qui  prcedietum 
Augustini  librum  sub  suo  nomine  vulgavit. 

Hodie,  nempe  xi  Martii,  anno  1517,  cum  mihi  di- 
ctum  esset  librum  cffiremonialem  nostrum,  quo  respu- 
blica  nostra  ecclesiastica  regitur  etgubernatur,  fuisse 
Venetiis  impressum,  et  ad  Urbem  remissum  omnibus 
venalem  dolui  vehementer ;  et  priusquam  aliquid  di- 
cerem  pontifici,  super  hoc  conquestus  fui  cum  cardi- 
nalibus  qui  in  die  creationis  annuffi  papalis  exspe- 
ctabant  pontificem  venturum  ad  Missam.  Et  aliqui, 
imo  multi  ex  eis  commoti,  scandalizati  sunt,  quod 
cffiremoniaesacrffi  etmysteriaeorum  divul^ata  fuerint 
sic  ut  ceremoniaB  nostrffi,  quoe  erant  ^uid  saerum, 
fiantquid  publicum,  etc.  Et  in  fine  dixeruntpapffi 
dolentes.  Papaautem,  primafacie  turbatus,  dixitse 
faclurumquiicardinalibus  placeret.  Etquiacardinalis 
sanctffi  Crucis  forsan  fuerat  causa  quodimprimeretur 
liber  ille,  dixit  non  malum  esse.  Tandem  papa  com- 
misit  cardinali  de  Gra88is,protectori  officii  cffiremo- 
niarum,  ut  simul  cum  auditore  camer»  provideret, 
ne  amplius  aliquod  volumen  venderetur  usque  ad  di- 
em  consistorii,  quia  tunc  exquisitis  votis  omnium  car- 
dinnlium  concluderetur.  Et  sic  factum  est. 

Deinde  cum^  collatione  facla  de  illo  impresso  cum 
nostro,  invenissem  multa  fuisse  ad  libitum  addita,  et 
plura  similiter  cassata,  retuli  papffi  prffisentibus  car- 
dinalibus  in  consistorio  sequenti ;  ac  papa  vidit  ac 
rnagis  commotus  est.  Et  vocato  iterum  auditore  ca- 
inerffi,  mandavit  ut  omnia  voiumina  impressa  apud 
se  Iiabeat  et  sic  retineat,  donec  aliud  sibi  dixerit. 

Sicut  supra  dixi,  11  Martii  scripsi  electum  Gorcy- 
rensem  publicasse  librum  cffiremonialem  contra  jus 
fasque,  et  papa  mihi  commisit  ut  ipsum  librum  dili- 
genter  viderem  ac  collationarem  cum  originali,  si 
quid  essetadditum  vel  imminutum,  quod  iilud  signa- 
rem  ac  referrem.  Itaque  eo  totaliter  viso  et  signato, 
feci  hanc  meam  epistolam,  quam  prsmisi  quasi  in- 
vectivam  contra  ipsum  Corcyrcnsem  temeratorem 
]ibri  sacri,  eteam  papae  dedi  i*n  manibus  ;  et  legitct 
opprobavit,  mandans  mihi  ut  in  primo  consistorio 
recitem  causas  quibus  motut  fui,  et  exaudiret  prffi- 


sente  senatu  petitiones  meas,  qu»  sunt  ut  ipsa  epis* 
tola  de  verbo  ad  verbum  hic  posita^  sic  videlicet : 
SancUssimo  domino  nostro  Leoni  papffi  V  Paris  de 
Grassis  episcopus  Pisaurensis,  cffiremoniarum  magis- 
ter.  Inter  sacras  solemnesque  Romanss  Ecclesiae  cere- 
monias,  beatissime  pontifex,  a  juventute  mea  versa- 
tus  tuo  ac  tuorum  beneficio  prffidecessorum,  59f8 
illisjam  ad  16  prope  annum  prffifectus,  piaculumin- 

?:ens,  et  id  quidem  calumniffi  et  ignominiw  plenum^ 
_  acturus  videor,  si  transeam  sub  silentio,  etconniven- 
tibus  oculis  patiar  illas  per  libros  sacrorum  rituum, 
nupersubnominecujusdam  falsiet  temerariiauctoris 
impressos,  corrumpi  ac  in  contemptum  apostolicffi 
Seais  divulgari ;  Siicfue  antecessores  meos,  qui  eisdem 
prffifuerecffiremoniis,  illasque  mihi  tanquamperma- 
nus  dedere  suislaboribus,  suis  vigiliis  ac  studns,  con- 
tra  jura  legesque  defraudare  ffiquo  animo  feram  sub 
felicissimo  sanctitatis  vestrffi  pontificatu,  cujus  inge- 
nii  dotes  ita  longa  experientia  omnes  didicimus,  ut 
jam  nondubitemuseam(siquaIia  hsc  suntintelligat) 

f)TO  sua  erga  Deum  pietate,  pro  sanct»  sedis  aposto- 
icffi  majestate  ac  innata  justitia,  non  solum  non  pas- 
suram,  sed,  sicutego  ea  procriminis  magnitudinesine 
hac  verborum  detestatione  prffiterire  non  possum,  ita 
illam  acriter  vindicaturam.  Nam  quemadmodum  justi 
cujusque  principis  est  curare  ne  quisquam  suo  jure 
fraudetur,  ita,  si  diligenter  inspexerimus,  adquem- 
piam  alium  non  magis  spectat  quam  ad  Romanum 
D  pontificem,  ne  sacr»  suffi  cffiremoniffi  maculentur, 
neve  aliqua  in  narte  alterentur,  ac  prsesertim  ne  cor- 
rumpantur,  sed  et  quod  omnium  principum  est  ne 
prolatffi  in  vulgus  velutprostitutffi  pontificaliumsacro- 
rum  existimationem  minuant,  flocci  faciant,  et  con- 
temnantur.  Quod  si  in  primis  tua  ac  sacrosanctffi  se- 
dis  apostolicffi  res  agitur,  beatissime  pontifex,  ne  pi- 
geat,  obsecro,  hffic,  qualiacunque  sint,qu8e  temporis 
angustia  cursim  collegimus,  perlegere.  Inveniet  pro- 
fecto  in  his,  non  quffi  verborum  contextu  auribus 
grataet  jucunda,  sed  qusad  rem  tuammaxime  per- 
tinentia  sint  et  necessaria.  Verum  antequamab  eo 
exordiarquod  h»  sacre  ceremoniffi  in  vulfpis  minime 
pfodendn  lunt,  respondebo  iliorum  opimonl  quiexi* 


1403 


APPENDIX  AO  S.  SANGTI  GREGORII  OPERA. 


ii04 


stiniantreligionischriytianiecflerGmoniaBadpublicam  A 
mortalium utilitatein cssedivulgandas, moli  forsan  vel 
co  Hrguincnlo.  quod  ipsa  divini  Numinis  dcductioet 
rcelcra  Eccli^siiesacramcnta  libris  Pontificalibus  im- 
pressii  etpuhlicata  sunt.  Quip})cilla  adomnesEccle- 
sinsel  sin^^ulosquostiuesacerdotespertinent,  necom- 
nino  recondi  potiiBrunt.  IIu^c  ud  Homanam  Ecclesiam 
tantum,  cjusque  Bummnmpontiflccm,  snosque  dun- 
taxat  ad  id  operis  vocatos  ministros.  Scd  utinam  et  iam 
et  illa  quffi  dixi  secretiora  forentel  magis  recondita  1 
Non  cnim  ca  quotidie,  ad  profanas  manus  in  sacer- 
dotii  contemptum,  nec  ad  aiienassectas  in  nostrfiere- 
ligionis  irrisionem  dcvenire  videremus.  At  quoniam 
acta  rophreliondi  magis  possunt  quam  corrigi ;  revcr- 
tamur  ad  rcm  nostramintegram  adbuc,  nenocmalo 
excmploct  ipsa  labefactetur.  Novit  jam  pridcm  san- 
clitas  lua  oninum  Homanorum  pontincuniauclorita- 
tem,  omnem  niajcsiutem  hiijussacrosanctjvsedispen- 
dere  ex  animis  opinionibusquc  principum  «t  priela- 
toruin.  Dum  eniin  iili  suinmos  pontificosnon  tanquain  B 
morlales  hoinines,  sod  lanqiiam  dcos  in  terris  cxisti- 
mautet  credunl,  illis  se  sponle  suasubiiciunt,  i:lifl 
parenl,  illos  suspiciunt  a<'  vcncrantur,  et  eliamado- 
rant,  incredibiliquc  quadam  afficiuntur  admiratione, 
cum  aliquando  audimit  aul  vident  supra  huma- 
num  opus  ah  illis  por  cas  dt?  quibus  agiinus  cwrc- 
monias  JgQin  saMctr»ruiu  nuincrumquompiam  ro- 
ferri.pontilices  tanta  soleinnilalo,  fjintaquc  obsorva- 
tione  cli^'i  atque  .sani-tilican,  iini^cratoros  coronari, 
regcs  inuj.^i.  oardinalcsassuini,  palriarchas,  archi- 
episcopos  opiscoposque  cooi^ocrari,  ac  cjntera  effici 
qum  tunc  roruin  niairnitudine,  tum  varietate,  divi- 
nilatem  quumdam  pnT'scferrovidQtur.  Quod  si  sacro* 
rum  arcana  pandantur,  et  sacroR  publioentur  cjpro- 
monite,  illico  futurum  ostut  omnis  opiniominuatur, 
ut  pontilicia  aucloritas  elanguescal  necesse  est.  Su- 
berit  extemplo  summus  pontifex  vel  uniuscujusque 
plebeii  hominis  censurfiB.  Alius  ritus  non  recte  a 
majoribus  ordinatos  redarguet.aliusnon  observatay  Q 
traditiones  objiciet  ;  alius  morem  cultumque  sacro- 
rum  perperam  inlerpretabitur  .  alius  gestus  deridc- 
hit  et  subsannabit.  Et  cum  unleccssores  tui  consuo- 
verint,  pro  tempore,  pro  loco,  pro  necessitate 
caeremonias  quandoriue  mutare,  non  erunt  summi 
pontifices  sui  arbitrii,  neque  sinc  vulgi  murmuratio- 
ne  id  exsequi  poterunt,  utcunque  res  familiari  co- 
gnilione  in  conlemptum  adducent.  Qnod  ne  fiat, 
non  minus  curandum  a  nobis.  qui  vero  fidei  Inminc 
illustramur,  quam  curatum  sit  olim  a  geulilibus  in 
suis  superstitionibus,  quibus  quasi  peculiaris  mos 
omnibiisarcanaooercmoniarum  nec  veilc,  necaudere 
in  vulgus  edere,  a.ssoren t i bus  non  licere  profanis  nossc 
deorum  mysteria,  semper  fuit ;  inquibusnulla  niajor 
quam  fides  silentii  deberelur.  Quod  ut  cmtera  in- 
numerabilia  laccam,  qun?  circa  Inec  a  Macrobio, 
Apuleio,  Valcrio.  Plutarcho,  ac  CiTleris  antiquis  au- 
ctoribus  referuntur.  mcmoria^  traditum  est  Tarqui- 
nium  regem,  M.  Tuilium,  quod  librum  socrcta  civi-  [) 
lium  sacrorum  continenlom  cuidam  Sabino  descri- 
bendnm  dedisset,  Colso  insulam  in  mare  abjici 
jussisse.  Quod  si  apud  cos  tunto  supplicio  libri  sola 
descriptio  vindicata  est.  qua  pcena  apud  nos  erit 
afficiendus  qui  non  solurn  sacra  dcscripscrit,  sod 
etiam  descripla  corruperit,  ac  corrupta  divulgaverit 
Addequod  ille  triumvir  iliis  eisdcm  sacris  pra^erat, 
licebatque  illi  cumdcm  iibruni  le^ercel  attrectare  ; 
hic  nostcr  ab  oinnibus  ciF.romonis  alicnus  cx  sacris 
penetralibus  furlo  librum  hunc  subripuissc  facile 
crcdi  polest.  Nam  cum  inr>ocentius  VIII  summa  in- 
dustria  collcctas  in  hunc  librum  cflpremonias,  non 
ignorans  quam  retinenda  et  occullanda  foroiit  sa- 
crorum  arcana,  in  palatii  sacroriu  ac  intoricrihiblio- 
theca  magna  cum  diligontia  observnnda  rcposuissct, 
utinde  per  illos  lantum  qui  prH>essent.  quando  opus 
esset,  incorrupte  hauiirentur,  idqiic  huc  usque  ob* 
Bervatuni  fuiBsel,  quomodo  ad  huiUB  maouB  pervc- 

htrlaii  aon  liquii  •aiiii  illud  «•rUiiimttm  sii»  quod 


hic  novus  homo,  et  modo  Bacris  initiatus,  anus  in- 
ventus  est,  qui  quod  nemo  alius  etiam  inter  sar.ras 
ctFromoiiias  cducatus  unquam  ausus  fuisset.  auderel 
non  solum  Iibrum  hunc  m  profunas  iiianus  cdere. 
sed  etiam  multa  sublraherc,  nonnulla  addere.  et 
quamplurima  immutarc  et  corrurapere.  At  dirat 
ipse,  obsecro,  ubinam  istasc&eremonias^quas  immu- 
tabat,  didiccrat  ?  guo  auctore^  quo  magistro,  qua 
facultate  uitebatur  f  nam  si  libcr  ipse  cferemonialis 
a  sede  apostolica  approbatus  jus  et  iegem  facit,  ut 
in  Clemcntinis,  tit.  aejurejurandOf  sancitum  est.  et 
nulh  praBterquam  principi  licet  ea  qum  juris  suot 
immutare,  590  ^"^  audacia  hunc  impulsum  dice- 
mus,  ut  cum  secundum  constitutiones  nomco  adhuc 
suum  nescirct  (appellavit  enim  se  ubique  electum 
archiepiscopum,  cum  electum  tantum  appcllare  de- 
buissct,  ncc  liccbatante  pallii  assumptionem  quein- 
quaiti  archiepiscopum  noininari),  hQuc  juris  muta- 
tionem  sibi  Iicere  putaret  ?  Dcscribebat  profccto  bo- 
nus  vir  quod  minime  inteiligcbat.  Si  enim  eadeni 
non  ignorasset,  nequc  anibulassot  in  tcnebris.  nun 
posuii^set  «/fi//i//*a}/t  pro  dextrat  non  fir/vleni  profilai' 
lem,  non  parliculas  negativas  aut  disjuuctivas  ali- 
qiiando  omisisset,  qUfO  sensum  perverterent  aut  de- 
pravaront  ;  non  preteriisset  fanonex,  texiUa,  colorcf, 
coilegia ;  nec  immutasset  juramenta,  Benedidiones 
uncliones,  ct  c;etcra  qune  de  subslantia  sunl  et  cLii- 
ractcrcs  imprimunt,  qux  nullo  pacto  iiniiiutari  d»^ 
bent  aut  possunt.  Sed  quid  in  his  iiioror  ?  ad  inille 
et  supra,  bcatissimc  patcr,  corniptiones  enuiue- 
ravimus  in  libro  hoc  suo  uuper  iinpresso,  duin  ilium 
cum  exemplari  protocollo  Picntini  praBsulis.  veri 
auctoris,  contulimus.  Ncc  vorbis  nostris  fidem  h.v 
beat  sanctilas  vestra  librum  ipsum  quem  protuli 
intucatur.  Signata  sunt  loca,  aut  asterisco,  aut 
linea,  aut  litura.  Nulla  prorsus  pagina  errore  vacai, 
Qu»  oionia  non  ininus  pro  pietate  tua  erga  Iteam 
reprobare  et  repcllere  debct  sanctitas  tua  quam 
pro  tua  justitia  curare,  ne  defuncto  eidcin  pra->Qli 
rientino.  viro  doctissimo,  ac  de  sede  apostolii^a 
bene  merito,  vis  et  iniuria  inferatur,  suisque  vigi- 
liis,  suo  nomine  spolictur,  ac  suo  honore  privc- 
tur.  Is  cum  plures  annos  magistratum  ca^^remoiia- 
rum  egregie  el  scitc  exercuisset,  ab  Innocentio  VII 
priedeccBSore  ct  affino  tuo  ab  hujusin.:idi  magistratn 
vacationc  acccpta.  eisdem  tamen  stipendiis  Senas. 
tanquain  in  secessum  litteratorium,  ad  Romana^E:- 
clcsiu^  crcremonias  in  librum  hunc  colligondas  wi«- 
sus  est.  Laboravit  triennio  virgravis  ot  sumnheex- 
pcricntiui  ;  dcmuin  iiicredibili  studio  et  exai.ta  d-li- 
gcntia  absolutum  librum  ejusdem  pontineis  nomini 
anteposilis  suis  cpistolis  dcdicavit.  contcntus  vel  eo 
noinine  quod  apud  postcros  nou  niictor.  sed  qu^^i 
collector  aut  compitator  sacraruin  ciJLTemoniarLiai 
diceretur.  Nec  existimavit  bonus  patcr  aliquein  su<> 
tontum  nomini  invisurum,  Scd  o  niores  hominum! 
non  erubuit  sub  tuo  pontificatu  clectus  ille  Corcr- 
ronsis  oiusPatris,  ciijus  dcbuissot  potius  obserriiiv 
monioriam,  abraderc  nomcn  et  epislolas,  ac  suasiin 
inserere,  ut  se  libri  hnjus  Ci-nronionialis  auotoreui 
credere  sccutura  postcrhas  credorelur.  Quis  oiiisn 
in  hoc  libro  nuperimpresso  preeterqiiain  iinnsChri* 
stophorusMarcellus  nominatur  ?  Ouodnam  Pientini 
pnHsulis  auctoris,  aut  altorius  ciijnsvis  legitur  ro- 
men  ?Quin  eliamsubtraxitiste.qui  tani  iiiipudeDi'?r 
alicnos  sibi  labores  vindicat,  verba  illius  optiini  F'a- 
tris  quibus  in  eapite  de  clcricis  cn.>remoniaruin  ini- 
perfcotionem  suam  cxcusabal,  dicontis  inter  alia  : 
Utinain  tam  hene  officium  meiimsuslinerescivissem 
cum  in  eo  fui,  quam  Lieneinperfceiuin  ineum  congnn- 
sco.  Eat  igitur,  ctsi  non  dolo,  non  fraudc  id  fece^ise 
autumet.  dicat  se  suas  epistolas  od  ornainentaintdn- 
liim  apposuisse,  non  utlaudes  alienasusurparet.Sed 
interrogelur,  obsccro,  cujusnam  sit  ttla  lucubralio 
quam  adcocflicacissimis  verbisasanctitate  tnaaccipi 

SiBl  in  prima  epistola  effiagitat,  utruniTa  intelligat 
rotri  •piiiolB  itt«4  ui  UUtia  opirti  liMiikrtttMm) 


1408 


ROMANORUM  PONTIFICUM  ANTIQUD8  CATALOOUS. 


140« 


interrogetur,  inquam,  a  quo  absoluta  roaiima  pars 
operis  vidcri  poterat,  cuno  tot  et   tanta  priore  nbro 
peregerit,  ut  ipsa  altera  epistolaampullatnni  :  vel  a 
quo  ultimus  absolvitur  iiber,  ut  ejus   verbis  utar. 
Putabatne  simplex    vir,  dum  opua  alicnum  ad  ver- 
bum   transcribebat,  futurum   ut  nunquam  in   furto 
deprehcnderetur  ?  an  id   magis   ingcnium  fortaase 
op)nabatur,quam  mutum  reddere  verfateri  per  quem 
profecisset  ?  An   cxistimabat  potius  tantum  opus, 
paucis  admodum    immutatis  verbis  et  rubricis,  ita 
suum  ilerii    ut  veri    auctoris  nomen    penitus   at)o- 
loretur  ?  Primum  se  omnium  heec    ad  usum  et  vo- 
luptatem  communicasse  commemorat.  0   egrogium 
opus   !  o  laboriosam  concinnationem   1   Kxsequias 
juste  emendavit;a/6am,  a/AMm;  genufexvm,  svpticnn- 
dum  ;  officialcs,  magistraius  ;  pileum,  tjfilfi-um   con* 
cinnavit.  Pro  Ugnis,  tignis,  supposuit  ;  pro  eusino, 
pufcino  ;  pro  basili,  vase  ;  pro  perfntis,  peracta  :  pro 
platen,  aveam  ;  pro  armis,  insi^nia  ;  pro  rubeo,  pur^ 
pureum  inscruit.   Hsec  et  hujusmoai   sunt  frivola 
(juidem    et  inanin,    qua»  iste  suis   sesquipedalibus 
vcrhis  se  concinnasse  jactat ;  ac  si  pura,  nuda,  clara 
ct  siropiicia  uon  mugis  reh'gio  cxposceret,  quaroista 
vcrhorum  lenocinia.    At  si  consinnaturus  erat,  cur 
non  omniiiconcinnavit?curnon  eodem  ubique  modo 
pro  papa,  imitiRcemt  pro  Proeessionibus,  supplfcatiO' 
nes   subegcrit  ?  Modo  easdem  dictiones   reliqui  in- 
taclas^  tanquatn  pertiBsus  etiam  iongam  concinna- 
tioncm  eorum  librorum  quorum  aucfor  haheri  vole- 
bat.  Quid,  quod  uhiaue  nomen  et  excusationem   ac 
epislolas  auctoris  delevisset  ?  Non  drlevit  etiam  : 
Hoc  juramentum  FreJericus  III  imperator,  qui  ndhue 
regnat,  dum  Cenis  esset.  prsestitit,  Quid   etillud  in- 
tHCtUhi    reliquit  ?  Cxremonias  in  coronandis  regibus 
servandaain  tibro  Pontificali,  (fitem  nuper  emendavi- 
muSf  plene  conscripsimus,  ut  m  altero  sciiicet  dolus 
ct  niendiicium  appnroret,  defuncto  jam  diu  impera- 
tore,  in  altero  furtum  confiteretur  ;  nisi  mallet  ge- 
ininare  pontiflralem  librum    illum,  ita  ut  hos  fecit 
sibi    attribuens.  Prapteriil  ultra  hcec  mulla  his  non 
minora  sive  negligentia,  sive  ut  omnia  puriter  con- 
funderet.  Nam  et  se  interfui^se  coronationi  ejusdem 
imperatoris,  et  vidisse  cardinales  Niccnum  et  Atre- 
batensem,  ac  servisse  Pio  II  per  annos  plurimos.  et 
suo  tcninore  nullum  Romaniim  pontificem  preter 
Sixlum  IV  consecrntum  satis  impudenter  autumat ; 
ac  si  dirat  nec  Pium  III,    nec  te  l.eoncm  X  nostro 
tempore    fuisse  consecratos.  Qu«*  cuncta  ut  primo 
auctori  npprime  conveniehant,  ita  huic  supposititio 
et  ejus  libro  oinnem   fidem   adimunt.  Aut  enim  illa 
non  erant   amovenda,  aut   hfec  quociue  cum   illis 
ahrndenda  fuerunt.  ut  concinnatum  undequaque  opus 
vid<Metur.  Ast  o  si  ipse  Pientinus  auctor  rcvertatur 
et  nunc  sua  jura  reposceatl  nonne  isteoperosus  con- 
cinnnlor,  tanquam,  lloratiana  cornicula, alienisom- 
nihus  pcnnis  deplumatus,  cum  suis  tantum  corrup- 
tionihus  remansurufi  csset,   luturusque  omnihus  lu- 
dibrio?  At  pulabit   forle  ea  sibi  licere,  si  epistolas 


A  suas  cum  ase  concinnatoopcre  nd  sanctilalem  tuam 
direxissct,  eju^que  pacratibsimo  nomine  culpam 
sunin  jiorlcxissct,  eos  imitiitui  qui.  ut  impiine 
furati  sint.  592  ^""^10  ninKistratibus  clni^giuntur. 
sed  non  vidit  ingeniosiis  iu  nlienis  operibus  auctor 
quantum  beatitudincin  liinni  olTendcret,  duni  lan- 
quam  inanis  glorin^  nimis  appelcntcmeaminlocurn 
abrasorum  nominum  ingcrit,  «uiquo  crimini»  parti- 
cipatione  coinquinare  contendil,  non  solum  invidis 
et  malevoiis  causam  contra  eam  inveheudi  priebet, 
sed  elinni  cjus  succossorihus  abradendi  Leonis  san- 
ctissiinum  liomen  cuin  lua  ignorainia,  at  cum  laude 
sua  auctoniin  nnininn  restitucndi  inaleriam  relin- 
quil.  0'md  si  his  qni  ninximc  snnclilatem  tuain 
moverc  d»  horenl  non  nioveris,  snnclisFimo  ponti- 
fex,  nec  alliiil  lo  ronitemplus  apostolicie  sedis,  ac 
pontificiu^  ciignilatis.  qui  cx  hac  arcanorum  invulga- 
tionc  iliioo  inciiturus  est,  moveat  te,  quaeso  tua 
erga  Doum  pietas,  ncceaniuna  cumipsisca?remoniis 

B  ab  isto  insolcnlijactatorecorrumpipatiaris.Moyeant 
te  Pientini  episcopi  inancs  sui  lahores,  suib  yigilias 
jura  reposocntes.  Moveal  te  demuni  Innocentii  VIII 
pruidecessoris  tuiaffinisque  memoria,  cui  tu  tantum 
debes,  ut  fortasse  nemo  magis.  Is  enim  suum  abs 
te,tum  jureafflnitatit  ot  gratiludinis  tum  ttquilatis. 
et  justitim  reponi  petit.  Is  librum  auum  integruin  et 
incorruptum  desiderat.  et  in  arcanis  resorvari,  ut 
vivens  instiluit,  efflagitat.  Obsequerc eorum  uinbris 
beatissime  Pater,  tam  justa,  tam  pia,  tam  sancta 
postulantibus  :  et,  qua»  tua  juslilia  est.  rojeclo  et 
exploso  etiam  sub  tnathemate  islo  impudeuli  uaur- 
patore  cum  iuii  corruptionibns,  libro  suia  tuctoii- 
bus  restitue.  Futurum  est  enim  ut  plus  veriE  iaudis, 
plus  gloriapadepturasit  sanctitai  tua  in  eorum  nomi- 
nibus  reponendis,  quani  si  quodlibet  egregium  opus 
a  vero  auctoresibidicarelur. 

Hanc  epistolam  cum  in  manibus  papae  dcdissem, 
legissetquelibenter  et  avide,  et  acceptassct  rationes 
C  et  argumenta  in  ea  per  me  ailegata,  versus  ad  cardi- 
nnles  aliquos,  qui  sihi  forte  adhoerebant,  dixit  me 
rationem  haboro  suporpetitionibus  mcis,  et  libruni 
CHTemoninnnn  iiuper  iinpressum  omnino  comburi 
simul  cum  lalsoauctore.  sicut  postulassem,  autsal- 
tem  ipsuin  auclorem  corrigi  et  castigari  omnino  de- 
bere  proul  prwsentibus  videretur.  Itaque  ad  primum 
consistorium  rein  el  causnm  difTorre,  ut  in  ipso  con- 
sistorio  proponerem,  prout  proposui  audieutihus 
omnibus  ;  et  tandein  papa  inandavit  Iribus  cardina- 
libus.  videlicet  R.  D.  Anlonio  de  Monte  tit.  sanctie 
Praxcdis,  et  l>.  Petro  de  Acolythis  snncti  Eusebii  An- 
couitalo,  et  D.  Achilli  de  Grassis  snncti  Sixti  cardi- 
nali  Bononionsi,  protectori  officii  cieremoniarum, 
rrntri  ineo,  ut  petitionos  meas  ad  partes  plenius  in- 
lelligerint,  ct  mo,  prout  jurii  fuerit  ac  sibi  videre- 
tur,  expedirent  tani  super  libro  comburendo,  quam 
auctore  casti^nndo,  elad  urbem  citandopersonaliter 
etcomparendo.  Itaquequid  sequetur  hic  etiam  suc- 
cessive  annotabo. 


ROMAiVORDM  PONTIFICDM  AIVTIQUI  GATALOGI  DIIO. 


I. 

(Ei   Gorbeionsi    luanusrripto  ssculi  sexti.) 
hicipiunt  Nomina  Apostolicorum 
Petrussedit  annos  xx  mens.  ij  dies  iij. 
Linus  sed.  an.  xj  mens.  iij  d.  xij. 
Clitus  sed.  au.  xij  mens.  j  d.ij. 
Cliinens  sed.  an.  viiij  mens.  x  d.  j. 
Euvarislus  sed.  an.  viij  roens.  x  d.  ij. 
Alexandor  sed.  an.  xij  mens.  vij  d.  ij. 
Xistus  sed  au.  i  meni.  ij  d.  J. 

•PiUi 


D  Thelispher  sed.  an.  xj  mens.  j  d.  xxj. 
Egenus  aed.  an.  iiij  mens.  iii  d.  j. 
Osus  •  sed.  an.  xviij  mens.  d.  j. 
Anicitus  sed.  an.  x|  mons  iiij  d.  ij. 
Socher  sed.  an.  viiij  mens.  ij  d.  xxj. 
Eleutherius  sed.  an.  xv  niens.  iij  d.  ij. 
Victorsed.  an.  xv  mens.  iij  d.  x. 
Vepherinus  sed.  an.  xviij  mens.  vij  d.  x. 
Calistussed.  an.  v  mens.  x  d.  x. 
Urbanus  sed.  an.  viiij  mcns.  J  d.  ij. 
Pontitnui  stdt  an.  vij  mens.  t  d.  ttij. 


1407  INDEX  REHUM  QVJE  IN  LIBRO  SACRAMENTORUM,  ETG.  GONTINENTUR. 


iU8 


ADthirus  sed.  an...  mens.  j  d.  xj. 
Favianus  sed.  an.  xiiij  mens.  ij  d.  x. 
Gornilius  sed.  an.  ij  mens.  iij  d... 
Lucius  sed.  an,  iiij  mens.  yiij  d... 
Stefanus  sed.  an.  yj  mens.  j  d... 
Sistussed.  an.j  mens.  j  d.... 
Dionethius  sed.  an.  viij  mens.  y  d... 
Felix  sed.  an.  iiij  mens.  j  d.  x. 
Euthitianus  sed.  an.  j  mens.  i  d... 
Gagus  sed.  an.  xj  mens.  iiij  a... 
Marcellus  sed.  an.  j  mens.  liij  d... 
Eusebius  sed...  mens. 
Melsiadis sed.  an.  iiij  mens... 
Silyester  sed  an.  xxiij  mens.  x  d... 

Positio  eius  KaJendas  Januarias. 
Marcus  sed.  an.  ij  mens.  j  d.  xx. 
Julius  sed.  an.  xy  mens.  ij  d.  yiij. 
Liberius  sed.  an.  vj  mens.  iy  d.  yiij. 
Felixsed...d.  j. 

Damasus  sed.  an.  xyiij  mens.  iij  d.  xj. 
Siricus  sed.  an.  xv. 
Anasthasius  sed.  an.  iij..  d.  xxj. 
Innocentius  sed.  an.  xv  mens.  ij  d.  xxj. 
Josemus  sed.  an.  vij  mens.  ix  d.  ix  ree.  manu  xix. 
Bonefatius  sed.  an.  iij  mens.  viii  d.  vj. 
Gelestinus  sed.  an.  ix  mens.  xd.  xvij. 
Sistus  sed.  an.  viij  mens...  d.  xix. 
Leo  sed.  an.  xx  mens.  j  d.  xiij. 
Helarus  sed.  an.  vj  mens.  iij  d.  x. 
Simplicius  sed.  an.  xv  mens.  d.  vij. 
Item  Felix  sed.  an.  vijj  mens.  v  d.  xvij. 
Atheiacius  *  sed.  an.  iy  mens.  viij  d.  xviij. 
Anastasius  sed.  an.  j  mens.  xj  d.  xxiv. 
Sjmmacus  sed.  an.  xv  mens.  vij  d.  xvij. 
Hormisda  sed.  an.  ix.  mens...  d.  xvij. 
Johannis  sed.  an.  ij. 
Felix  sed.  an.  iij. 
Bonefatius  sed.  an.  ij. 
Item  Jobannis  sed.  an.  ij. 
Agapitus  sed.  an.  j. 
Silverius  sed.  an.  j. 
Vigilius  sed.  an.  xiiij. 
Ab  Apostolica  (sic)  sede  Petri  Apostoli  usque  ordena* 

lione  (sic)  sancti  Silvestri  anni  cc  lvii. 

U. 

(Ex  pervetusto  Vaticano  codice.) 

Petrus  sedit  annis  25,  mensibus  2,  diebus  3. 
Linus  seditannisii,  mensibus  3.  dieb.  i2. 
Cletus  sedit  annis  i2,  mense  f ,  diebus  il. 
Glemens  sedit  annis  9,  mensibus  il,  diebus  iO. 
Anacletus  sedit  an.  i2,  mens.  iO,  dieb.  3. 
Evaristus  sedit  an.  9,  mens.  10,  dieb.  2. 
Alexander  sedit  ann.  iO,  mens.  6,  dieb.  2. 
Sixtus  sedit  ann.  iO,  mens.  2,  die  i. 
Telesphorus  sedit  an.  2,  mens.  3,  dieb.  21. 

'  Oelasius. 


A  Y^nus  sedit  an.  4,  mens.  3,  dieb.  4. 

Pius  sedit  an.  19,  mens.  4,  dieb.  3. 

Anicius  sedit  an.  2,  mens.  4,  dieb.  3. 

Sother  sedit  an.  9,  mens.  5,  dieb.  2i. 

Eleutherus  sedit  ann.  15,  mens.  3,  d.  2. 

Victor  sedit  an.  iO^  mens.  2,  dieb.  10. 

Zepherimus  sedit  an.  8,  mens.  7,  dieb.  iO. 

Catistus  sedit  an.  7,  mens.  2,  dieb.  2. 

Urbanus  sedit  an.  3,  mens.  10,  dieb.  12. 

Pontianus  sedit  ann.  9,  mens.  5,  dieb.  2. 

Antherus  sedit  an.  i2,  mens.  1,  d.  12. 

Fabianus  sedit  an.  14,  mens.  11,  d.  2. 

Cornelius  sedit  an.  2,  mens.  2,  d.  3. 

Lucius  sedit  an.  3,  mens.  3.  dieb.  3. 

Stepbanus  seditan.  7,  mens.  5^  d.  2. 

Sixtus  sedit  an.  1,  mens.  10,  d.  23. 

Dionysius  sedit  ann.  6,  mens.  2,  d.  4. 

Felix  sedit  ann.  4,  mens.  3,  d.  25, 

Euticianus  sedit  ann.  1,  mens.  f ,  d.  1. 
B  Gaius  sedit  ann.  12,  mens.  4,  dies  12. 

Marcellinus  sedit  ann.  9,  mens.  4.  d.  16. 

Marcellus  sedit  ann.  5,  mens.  5,  d.  21 , 

Eusebius  sedit  an.  6,  mens.  1,  d.  3. 

Melchiades  sedit  an.  4,  mens.  7,  d,  8. 

Silvester  sedit  ann.  23,  mens.  10,  d.  11. 

Marcus  sedit.  an.  2,  mena.  9,  d.  20. 

Jalius  sedit  an.  15,  mens.  2,  d.  6. 

Liberius  sedit  an.  6,  mens.  3,  d.  4. 

Felixsedit  an.  1,  mens.  3,  d.  2. 

Damasus sedit  ann.  \S,  niens.  3,  d.  il. 

Siricius  sedit  annis  15,  diebus  25. 

Anastasius  sedit  an.  3,  dieb.  10. 

Innocentiui  sedit  an.  3,  diebus.  21. 

Zosimus  sedit  an.  1,  mens.  3,  dieb.  11. 

Bonifacius  sedit  an.  3,  mens.  8,  d.  6. 

Coelestinus  sedit  an.  8,  mens.  10,  d.  17. 

Sixtus  seditan.  8,  diebus  i9. 

Leo  sedit  an.  21,  mens.  1,  dieb.  13. 
Q  Hilarius  sedit  ann.  8,  mens.3,  dieb.  10. 

Simplicius  sedit  ann.  15,  mcns.  i,  dieb.  7. 

FeJixsedit.  an.  7,  mens.  11  dieb.  17. 

Gelasius  sedit  ann.  4,  mens.  8,  dieb.  18. 

Anastasiusseditan.  1,  mens.  lO^  dieb.  24. 

Simachus  sedit  an.  15,  mens.  0,  dieb.  27. 

Hormisda  sedit  ann.  8,  dieb.  17. 

Johannnes  sedit  ann.  2,  mens,  8,  dieb.  16. 

Felix  seditan.  4,  mens.  2,  dieb.  13. 

Bonifacius  sedit  an,  2,  diebus  26. 

Joannes  sedit  an.  2,  mens.  3»  dieb.  6, 

Agapitus  ledit  ann.  11,  mens.  1,  dieb.  18. 

Silyerius  sedit  an.  1,  mens.  5,  dieb.  ii. 

Vigilius  sedit  an.  17,  mens.  6,  dieb.  26. 

PeTagius  sedit  ann.  ii,  mens.  10  dieb  28. 

Joannes  seditan.  12,  mens.  II,  dieb.  26. 

Benedictus  seditan.  4,  mens.  1,  dieb.  29. 

Pelagius  sedit  an.  10,  mens.  2,  d.  10. 

Gregorius  Magnussedit  annis  13,  mens.  6,  dieb.lO. 


INDEX 


RERUM  ET  VERBORUM  MEMORABILIUM,    Q\]M  IN  UBRO  SACRAMENTORUM,  etc.,  ET  IN  NOTIS 

CONTINENTUR, 

Id  est  a  coL  hujus  voluminis  25  usque  ad  849. 

Id  hoc  indice  revocatur  lector  ad  numeros  in  textu  crassiori  charactere  expressos. 


Abacus  (licitur  marmor  idetl  mensa 
marmorea,  433.  Snmitur  abacus  pro 
mensa  marmorea  calices  continentc, 
ibid. 

Abbatis  ot  abbatissoe  ordinandonim 
Htas,    443,    526.  In    ICccldsia   GraiCii 


abbas  per  impositionem  manus  episco- 

Ealis  creatur,  526.  Ibi  otiam  licet  ab- 
ati  lectorem  facere  per  manus  impo- 
sitionem  in  proprio  monasterio,  si  ipsc 
sit  presbvter,  ihid,  In  Ecclesia  Latina 
non  adhioetar  manus  impositio  in  bene- 
dictione  abbatis,  sedsimplexoratio,  ib. 
A,  B;  C.  H(p  tres  duntazat  littenc  in 


dedicatione  basiiiciB  olim  depingeban- 
tur  ab  episcopo,  485.  Nunc  episcopvs 
sua  camouta  duo  alphabeta  int^ 
dcpingit,  alterum  Gmcani,  aJtenun 
Latinum.  ibid. 

Abcturium.  quid  sil»  425. 

Abdon  (S.)  Mariyr,  116,  7M. 

Ablutio  sceloruni  dicitar  in  posteoiii- 


1409 


INDEX  RBRUM  QVJE  IN  LIBRO  SACRAMBNTORUM,  ETC.  CONTINENTUR. 


1410 


inunionr,  loinporc  Quadra^esimfe :  in 
MisRa  sancti  Augustini  legitur«  aboli- 
lio  sccleruin,  609,  —  Ablutio  corpors^ 
(iofuncti,  juxta  anti(|uam  Cliristiauo* 
ruin  consui^tudinem,  482.  Cur  abluan- 
lurcoiporadofunctorum,  ibid.  Tabithin 
Joppensis  dufuncto)  corpus  ablutum, 
ibid.  Hujus  lotionis  ca^tororumque  pii'- 
latis  ofliciorum  crpa  coq^ora  deluncto- 
ruin  Lradilio  usseritdr,  ibid.  Mortuo- 
rum  lota  corpora  olim  imgi  consurla, 
483.  Cur  corpora  intor  ipsas  oxsoquias 
uncta,  ihid. 

Abrenuntinro  poni  solct  prooo  »iuod 
cst  spernert»,  rejicere.  contrddiccn». 
367.  Baptizandus  abrenuntiare  so  fatc- 
tur  Satana)  et  omnibus  pompis  ejus, 
ibid.  383.  Cur  abrcnuntiationem  haiic 
confcssio  sanctcp  Trinitatis  sequalur, 
ibid.  Satanasa  fidclibus  abrenuntiatur, 
ut  Domino  liberius  sor\ialur,  ibid. 
Dicuntiir  baptizati  renuntiassediabolo 
et  angelis  ejus;  vel  rcnuntiasso  sa?- 
culo,  383.  Renuntiasse  diabolo,  pom- 
pis,  spectaculis  et  operibus  cjus,  ifriJ. 
Vulgo  terna  tit  abrcnuntiatio  :  additur 
(^uarta  a  sancto  Cyrillo,  ihid.  In  Kccb'- 
sia  Ambrosiana  duir  tantum  abrcnun- 
tiationcs  Geri  solebant,  ibid.  Renun- 
lians  (^onvertobatur  ad  occidontcm, 
i6»r/.  Cur  factaabrenuntiatioiieconvor- 
tehatur  ad  oriontom,  manibus  sursum 
olevatis,  ibid. 

Absolutionis  forma,  (}ua  poenitontos 
rcconciliabantur  Ecclcsiic  feriaquinta, 
in  ccena  Domini,  458.  Qua  parte  .Missu* 
absolutio  dabatur  olim  ptjcnitentibus, 
ibid.  INenitcntiuni  rcconciliationi  ora- 
tiones  tuntum  adhihentur,  4o9.  Abso- 
lutionis  formula,  in  sepulcro  rcperta, 
liotalu  dif;na,  ihid.  Controversia  intcr 
sanctum  Thomam  ot  aliuin  doctorcm, 
dc  forma  absolutionis  deprecatoria, 
vel  (miintiativa,  ibid,  Utramque  indif- 
ff*renter  admittit  Alcnsis,  ibid.  Abso- 
lulionis  formip  varia»,  ibid,,  460.  Hn?c 
valct  :  Ego  dimilto  tibi  peccata  tua, 
ibid.  Gr(cci  in  absolutionc  a  peccatis 
ntuntur  multis  formis  deprecatoriis, 
ibid.  Quibus  adduut  :  Habeo  to  venia 
donatum,  ibid.  Olim  non  solebat  dari 
absolutio,  sivo  ab  cxcommunicationc, 
sivc  a  peccatis,   antc  peractam  iiite- 

?[ram  satisfactioncm,  nisiin  mortisar- 
iculo,  i&td.  AIi(juandoad  preces  mar- 
tyrum,  vcl  confcssorum,  opiscopi  ali- 

a*uam  ojus  parlcm  remittchant,  ibid. 
ic  orat  usus  Ecclesiie  Romanip  et  Oc- 
cidcntalium,  461.  PGenitentes  absolu- 
lloncm  conscquabantur  in  iinc  quarti 
gradus  picniUMitite,  qui  consistcntios 
aicebatur,  ibid.  Absolutio  inlirini  con- 
fessi,  5i7.  Absolulio  a  fratribus.  549. 
Accipe  poietiatem  offerre  saerifieium 
Deo,  ('tc,  non  oxstat  in  veteribus  Sa- 
cramentariis,  508.  Accipe  Spiritum 
sanctum,  etc.,  quamformamepiscopus 
pronuntiando  imponit  manus  super  oa- 

Gita  singulorum  prosbytcrorum,  509. 
ic  quorpie  ritus  cum  sua  forma  abcst 
a  vetcribus  Sacrameotariis  ct  antiquis 
auctoribus,  ibid. 

Acclamatio  Vivat  Rex  tieri  solita  in 
coronatione  rcgis,  594. 
Acerra  est  ara  qu®  ante  mortuum 

f>oni  solebat,  in  qua  odores  incendo- 
>antur,  428.  Sumitur  otiam  pro  thuri- 
bulo,  ibid.  438. 
Achilleus  (S.)  martyr,  87,  392,  694. 
Axo>ov96(,  acolythus,  id  «<<quiretro 
itor  facit,  seu  pedisequus,  493.  In  usu 
Ecclesie  acolythi  Qraece,  ceroferarii 
Latine  dicuntur,  a  deportandis  cereis, 
ihid.  Vetus  acolythorum  mentio  in 
Ecclesia,  ibid.  Quo  lliss»  loco  ordinen- 
tur  acolythi,  487.  Ordinatio  acolythi, 
tti.  Iptonim  est  laminaria  accendare 
•t  deportar»,  ihid.  Soggerere  vinum 


et  aquam  in  Eucharistiam  corporis 
Christi,  494.  Ipsi  suggesta  pro  Rucha- 
ristia   subdiaconis    ministrant,   ibid, 

XxDoavi^f  id  eei  audilio,  sccundus 
p(jL'nitcntium  gradus,  461. 

Actio  incanone  est  ipsa  consecratio ; 
sicut  agonda  est  Missa,  in  libros  litur- 
giois,  482. 

Adalardus  abbas  Corbeionsis  cum 
Bernhario  episcopo  missus  a  Carolo 
Magno  imperatorc  ad  Lconom  111  pa- 
paiii,  379.  Sacra  unctionc  dolihutus, 
saoro  viatico  pastus  est,  536. 

Adalheis  (S.)  agens  in  oxtrcmis,  sa- 
cri  olei  iinctione  peracta,  viaticum  hu- 
militor  ot  dcvoto  suscepit,  536. 

Adauctus  (S.)  inartyr,  127,  709. 

Ad  Complondum  oratio  dicitur  ul- 
tiina  Missa' ;  quod  sit  complomcntum 
ot  conolusio  totius  Missie,  295.  Nunc 
dioitur  postcommunio,  ibid. 

Admonitio  archiepiscopi,  510. 

Adoptivus  Dei  fiiius  non  cst  Chri- 
slus,  scd  naturalis,  365,  378.  Elipan- 
(lus  cpiscopus  Toletanus,  cum  Fclice 
Urgelitano  Christum  essc  Piliuni  Doi 
adoptivum  asseruit,  ibid. 

Adoratio  cr^cis  fit  ad  vcsperam,  fc- 
ria  soxtu  in  Parasccve,  69.  YMos  anti- 
quus  adorandi  crucem  dio  magnee  Pa- 
rascevcs,  341.  Viie  Grucis  adoratio. 

Adrianus  imperator  diis  omnibus 
comniune  tomplum  Athenis  a;difica\it, 
393. 

Adultcriumqua  pa^na  canonica  mul- 
ctandum,  465. 

Adunare,  in  canonc  rogatur  ut  oiii- 
nium  credontium  sit  cor  unum,  284. 

Advculus  domini  hebdomadiF,  seu 
Dominicce  quinquc  numerantur,  136, 
445.  Alibi  numerantur  quatuor,  186, 
445.  In  Missis  Ambrosianis  sex  aunt 
Doiiiinicic  de  Adventu,  445.  Ibi  Domi- 
nica  prima  Adventus  proximc  sequitur 
festuoi  sancti  Martini,  ibid.  Jejunium 
Advontus  Domini  olim  quadraginta 
dierum,  445.  Varium  fuit  Advcntus 
jejunium  pro  diversitate  locorum  ct 
temporuni,  ibid,  Monachi  inGalliadc 
Docemt)ri  usquo  ad  Natale  Domini, 
omni  dic  jojunent,  446.  Romani  olim 
oiordiuin  Adventus  et  jeiunii  a  Domi- 
nica  post  festum  sancto!  Catharinie  vir- 
ginis,  ducobant,  ibid. 

.Ed»'s  sacrn.'  ad  orientem  conversn;, 
329. 

/Kgroto  valde  debili  sanffuis  Christi 
solus  in  viaticum  datus,  554.  Sacrifi- 
cium  mislum  datum,  ibid.  570. 

^EgyptiflD  virgines  tonss,  443.  ^gy- 
ptii  onm,  in  qua  domo  canis  mortuus 
fucrat,  omncs  domestici  toto  corpore 
raso,  ailiciebantur  magno  luctu,  477. 
.Egyptiorum  ratio  in  observanda  Qua- 
dragesima,  315. 

iGtas  Virffinis  consecrandfle,  441. 

iEthoIdrytic  et  Gertrudis  noinina 
post  Anastasiam  recitantur  in  canone, 
4,  290. 

iEthiopes,  quando  sublevant  corpus 
Christi  in  Missa,  566.  ifithiopum  ntus 
inbenediciionefontium  baptismalium, 
350;  in  unctione  chrismatis,  361. 

Afrorum  additio  in  canone,  233. 

Agapetus  (S.)papa,  310. 

Agajpitus  (S.)  martyr,  118,  Quinde- 
cimo  Kal.  Septem.,  sancti  Agapiti  mar- 
tyris,  123,  705.  707. 

Agatho  (S.),  secundum  flexionem 
Gnecam,  290,  308,  665.  Nomen  ejus 
in  canonc,  4,  25. 

Agenda,  est  ofQcium  divinum,  482. 
Dicitur  agenda  mortuorum,  ihid.  A- 

genda,  in  libris  liturgicis»  idem  eat  ac 
[issa,  ibid. 
kyia  {roi)  ro^  dyloiq,  id  est  S&ncta 
sanctis,  566. 
Ayioi,  341. 


Agne  (S.),  Agnes,  GnecfB  declina- 
tionis  fomia  rolcnta,  603.  Agna. 
Agnos.  Agnetis,  4.  21,  304.  Nomen 
ojus  in  canonc,  290.  Doposilio  rcli- 
(iuiarum  ejus.  304.  Nutale  sanctie 
Agnctis  do  nativitate,  vol  secundo, 
quinto  Kalend.  Fobruarii,  23,  664. 

Agni  coroi  olim  in  Sabbato  sancto. 
loco  corei  paschalis,  Romu*  ab  archi- 
diacono  henediccbantur,  populo  distri- 
buondi.  346,  565.  (}uando  hic  ritus 
(•«oporit;  quando  dosioril.  347. 

Agnus  Dei,  otc.  Scrgius  papa  priinus 
in  Missa  cantari  jussit  a  cloro  ot  po- 
pulo,  203.  In  Missa  Sabbati  sanotinoii 
oantatur  Asnus  Dci,  388. 

Agrippa  Vipsanius  Pantheon  Romae 
(cdificavit,  392.  Cur  istud  templuui 
Pantheon  appcllatum.  ibid.  Hoc  tcm- 
plum  Uonifacius  IV  papa  convortit  in 
occlesiaiii  sancUc  Maritp,  t6id. 

Aidanus  rcx  ifibcrniie,  in  sua  coro- 
nationc  manus  impositioncm  arccpit, 
393. 

Albatalare  est  vostimentumiineum, 
quod  podcris  nomino  appellatiir,  556. 

AIt)anensis  opiscopus  adost  Ostiensi 
in  ritu  consecrationis  papn»,  517.  In 
consocrationc  imporaioris,  funduntur 
tres  a  tribus  episcopis  orationes.  qua- 
rum  primam  episcopus  Albanensia 
fundit,  o86. 

Albion  ost  Britannia  Major,  259. 386. 
Quis  rcguiu  Francomm  ante  annum 
986  unotus  fuerit  in  rogcm  Angloruni, 
587.  Vidctur  iuisso  Ludovicus  IV,  co- 
gnomcnto  Ultriiinarinus,  ibid. 

Albis  cducti  o  fonto  bai)tisiiiali  in- 
duebantur  vostibus,  336.  Quid  signifi- 
ccnt  albap  vcstos  reiiiitorutu,  ct  ange- 
lorum  Christi  resurrcctioncm  nuntiau- 
lium,  369.  Dominica  in  Albis  depositis, 
390. 

Alcuinus  philosophus,  abbas  sancti 
Marlini,  anno  804  obiit,  319.  Alcuinus 
dc  unica  Hispanorum  in  baptisnio  mer* 
sione  rcfutatus.  353. 

Alexandor  (S.  ),papa  priuius,  nomina- 
tur  in  canonc,  4, 290.  —  Alcxandor  tS.) 
cpiscopus  Alcxandrinus.  ouiii  puoros  a 
pucro  Athanasio  baptizatos  inunxisset, 
Christi  signaculo  consiimmavit,  359. 
—  Alcxandor,  Llventius  ct  Thoodusus 
(SS.),  693.  Sancti  Juvenalis,  Alcxander 
ot  Kvcntius,  694, — AIoxand(^rSeveru8 
iiiiporator  querobatur  non  inquiri  do 
rcctoribusprovinciaiiimconstituondifl, 
cum  id  (iat  apud  Christianos  dc  ordi- 
nandis  saccrdotibus,  497. 

Allcluia  non  dicitur  quando  litania 
agitur,  1.  Curolim  haec  vox  Iffititiiein 
oflicio  dofunctorum  non  fuerit  prieler- 
iiiissn,  480.  Hiec  etiam  vox  IfctitiaB  a 
Gnccis  oanitur  in  liturgia  do  his  qui 
dormierunt,  iinita  Kpistolifi  loctione. 
ibid. 

Allocutio  episcoporum  ad  populum 
in  ecclesia  in  coronationc  rcgum.  584. 
Conscnsu  cxprcsso,  Dco  agunt  gratiae, 
257,  585.  Heec  allocutio  facta  cst  in 
coronatione  Garoli  Calvi.  ct  Hcrmin- 
trudis  conjugis  ejus,  et  Henrici  II.  cl 
Henrici  IV,  FrancifiB  regum,  ibid. 

Alphabeta  duo.  alteruni  Grscum, 
Latinum  alterum.  ab  episcopo  depin- 
guntur  intcgra  in  pavimento,  cum 
cambuta  in  dedicaiionc  ccclesite.  425. 
Quidam  olim  adjiciebanl  Hebraicum» 
ibid.  Alphabeta  ex  transvorso  qua- 
drangula  ratione  describit  cpiscopus, 
ibid, 

Altarium  nudatio  olim  fiebat  sexta 
leria  Parasceves,  342.  Olim  etiam  in 
guibusdam  locis  nudabantur  in  coBna 
Domini.  ibid.  Olim  altaria,  parietea  et 
pavimenta  templi,  etvasa  sacralotione 
porifleabantur,  843.  Gum  hTSMpo 
aipargit  episcopns  ipium  tiitr«  «x  ••- 


ilii 


INDEX  RERUM  QVJE  IN  LIBRO  SACRAMENTORUM,  ETC.  CONTINENTUR. 


iUl 


d<»m  iniua  sppl«Mn  vicibiis,  427.  Ecchr- 
siip  «liMiioalioniMii  somiiliir  allaris  roii- 
sncratiu.  4i8.  Olim  alhiria  (*uiii  signo 
«M'Ucis  r(»nsiMM'iiri  solchaiit,  4iU.  lln- 
cti«»ni-i  allariuni  usns  nst  aiitic]uus, 
ilfid.  .Mlariji-hrisnialo  perun.uilnrju\ta 
voli-riMn  Krolpsiii»  ronsui^tniliiiiMii,  ibU. 
Prius  i»ii'0.  iliMudi;  chrisinati^  ungitur. 
430.  .vllanji  prTinvooationiMii  noniinis 
ni.M  ron-ocraulur  et  saniii(ii'anhir, 
ibid.  Allariu,  Ii^mi>a  oliin  fuiMi' in  umi 
i(i  Afriira:  in  i|uihus(la!n  (ialliii*  Kich^- 
siis.  rt  in  Orinnto,  leinpoiv  samrti 
Athana-^ii,  ilU.  (.irnatur  allan'    Kvun- 

gplio  ilirto.  id  nt  **(iM'nitnr  lintcaniini- 
us  it  pallis.  i49.  574.   Vide  Hrliipiiu', 
Conffssio 

Amalariu."*  Korlunatus  ilc  onlina- 
tioni'  iliaroni  rrfutatus.  498. 1iahi't  <i\\v 
(»pinioni  favontos  alii|Uot  (ii)(li<i'<auti- 
quo<,  qui  cl  opisfopi  i»l  astantiuin  «»a- 
conloluni  nianusiliacono  slatiiunt  ini- 
ponomJas.  ibid. 

Aiannili  iS.)  nnni»'n  n^ritalur  in  ra- 
nonc  Missu»,  285. 

Amantii  (S.l  natalo  quario  iilus  Fo- 
hruarii,  IMO. 

Auo''iv.  Ainhonivs  dicMinlur  nionlani 
ct  cir^Ni  Ioi'i,  3i7.  Aniho  osl  ori'h'si;r 
pulpiluiii  sivi'  siii^^josluni.  i./ r.«Moriis 
in  ri-flo-^ia  r'\i*i»Nu-i,  (h^  ipio  |.  rturi'< 
Io;;oh:in(.  ct  p^alliC  (anL-liant,  ihid. 

Anihro<«iana  forina  K\ln'ni;i'  rncHo- 
ni'5,  IV.I\.  Ainhrosianus  Advfulus  hahi't 
si>x  si>plinianas.  44.^.  Inoi|iil  Doniinira 
posl  l("4tuin  sanili  Marlini.  ihid. 

Anilirosius  pionitonlcs  sihi  po(*oata 
conlitfiitcN.  .^uis  laoi vinis  fhuo  coni- 
pcllohat,  470.  Ifano  oratiom^in  :  Anti* 
con-protuni,  i'l''..  s^dnctus  Ainhn^sius 
solohfit  roritaiv  anlo  Missam.  id  rxt 
auli*  OlTfrtoriuin,  556.  ijua  ouitma- 
vi^l  iiiiti-:i  >an('lu<  .Vinhro-^iiis  fiifrit 
uiu«*,  :i.>7.  S;initi  oi»isoopi«livinani  vir, 
lutos  coiiinirnilanant  clo^picnliain, 
ibid.  Sancti  Ambrosii  locus  in  officio 
.«ancli  LaiiriMilii  rrstilutus,  ."»00. 

Amni  olini  rosponsuin  ad  con«ioora- 
ti:nis  vcrba.  .S77.  AccipiiMido  coinniu- 
nioncin.  .'»80.  Ad  singutas  Trinitalis 
porsonas  in  haptisinatis  forina,  .'{^»4. 

Ainilloro.  idest  niiiovoro.  aniandarc, 
ahlouari'.  iVM. 

'Au^i<Jc6'xi9(di(Mtiira(piihn<>(lanifai'- 
tiacircii  hicuin  ^yris  supcrslitiosis,  350. 
Amphidroniia  (iohat  dio  soptiiiia  a  na- 
lali,  duni  noniinn  infanlihn<  iniponc- 
banlur,  ihid. 

AuL^iOj^jOJ  <i^ni(ioat  vi»hiiii  :id  can- 
oollos  ^acrarii.  seu  oliori  apponsinii,43j. 
AnipuIIa  i;"-t  vas  in  qno  olcuni  n»- 
rondiliir,  ^i.S.  In  iimpullis  rrcondilur 
olcuni,  sfii  i/hrisnia  juxla  nionin  anli- 
(piuiii,  ihid.  .\mpulla  sarro  oh>o  ]dona 
0  C(cIo  nii«:sa,  qiiooloo,  soii  chrismate, 
Francoruiii  n'>^i's  iin^i  solcnt.  58S. 

'Avzifo/oi.  id  «I  suscoptoros  el  pa- 
(rrnl  diountur.  qui  haptizatos  do  saiTo 
fonlo  suscipiunl,  .'l:»7. 

'^'^'xpprii;  ost  vcluti  qun^dam  pra'di- 
catio  cx  nomino,  5:25. 

An:istasiiO  (S  )  nomon  nMMlalur  in 
canono.  4,  !290  Slis.sa  in  manc  prinia 
NatalisI)oininiad>anclamAna<lasiam, 
7,  208. 

Anatolii  palriarohn?  Constantinop. 
sutTragium  inactiimeundocimacoiicilil 
Chalccdononsis  dc  opiscopo  Kphcsi 
ordinando,  512. 

Androap  (S.)  aposloli  fit  monlio  in 
canonc.  3,  4.  Foslum  cjus  tit  cuin  vl- 
gilia  ct  jojiinio,  i43,  713.  I'jus  pas.sio- 
nisacta  probantur,  143,  423.  Kijis  ofQ- 
cium.  836.  Aliud  ojusdcm  ornoium, 
forte  translatlonis  corporis  cjus.  840. 
Sanctl  Andreffi  baftillca  Vatii^anai  erat 
prteiiniyj  78tf. 
Aid^orofli  Ofl^fituAenia  l^irlttiutt 


coclostium,  moro  antiquo,  fit  incntio  in 
proifaliono  Miss.T,  280.  Angoli  altprnis 
cantihus  Dcum  laudant,  6.51.  Hunc  al- 
tornandi  inorem  ab  angelis  acccpil 
sanclus  iiiiirtyr  Ignatius,  ibid. 

An^MislicIavia  dicuntur  vostimenta 
ipioruin  angusti  clavi,  3io.  KiiifClavi. 

Aiiiiiia  incorporca,  382.  Anima  iii 
^Uii'i<to  perfcotii.  ibid. 

Aiiimal.  Coitus  cum  animalihns 
p<jeniB  oanonica>,  «<i*aves  et  proIix:e,  467, 
474.  llioh.ihclurraiio  (Platis;  (;t  si  uxo- 
rnn  Iiahcat,  vol  non,  ibid, 

Anuivcrsai-iumdedicalionisbasilioii'. 
lo4.  4i8.  niipliarum,  596;  ordinationis 
pfip.i'  (•!  opisconi.  SiO. 

Aiiiiotinum  Pasclia  dicilur  anniver- 
sarium  a  bafitismo,  quo  dio  baplizati  ce- 
luhranl  sui  haptismi  moinoriiiui,  3'.)0. 
IIoo  Pascha  colobratum  post  Doiiiini- 
o.iiii  iii  Alhisfui.sso  videtur,  ibid.,  791. 

Aiinulus  discrotioniB  benedictus  da- 
lur  ciiiscupo  in  digito,  510.  Imiiiittilur 
annulus  in  di^itum  ruginiB  in  sua  co- 
ronatioiio,  :i:)7,  505.  Anniilus  a  sponso 
spon^u'  traditus,  (fuid  signilicol,  598. 
Ilic  ritus  in  Kcclcsia  auti^iui^simus, 
ihid. 

Annuntialio  archiepisoopi,  SIO.  — 
Anniiiitiatio  an^'o]i  ad  M;iriam.  31.  An- 
iiiinliatio  sHiif^tio  Mari:o.  66.^.  Sancta 
annuntialionis  dios.  Dci  inatris  .-innun- 
li.itio.  313.  IIoc  fcstum  octavo  die  antc 
Chrisli  Nativilalom  colchrari  juhclur, 
31.  Ofl.  —  Anniintiatio  ad  oralion.Mii, 
3il.  —  Annuntialio  fcsloruin.  439. 

A-yoiqi;,  otvotccov.  id  «(  apcrlio.  scu 
ritu"5  ;ipcriond!i'  Kcclcsia^.  in  suadcili- 
cationc.  usitalus  apud  Grj'c*os.  sicnt 
iipud  Lalinos,  4:24. 

Anlclu<'aiii  ('•idus  Christianoruiii  iri 
Koclosia  iiriniitiva,  ad  sacra  inysl-ria 
oclohraiKla,  324.  Indo  cidumiiiir  pa^^a- 
noruni  in  Christianos,  ihid. 

Antiochiu»  basilitra  occidcnti  ohvorsa. 
3J9. 

Antinhona  inlcrprctalur  conlraso- 
nans,  ^51.  Apud  occlosiaslicos  sipnifi- 
cat  altcrnis  vicibus  canoro,  t6i»/.  Grc- 
gorii  ISazian,  iptato  jam  hic  froqucnta- 
halur  in  monasloriis  canondi  niodus, 
<»3i.  Soinpor  psalmns  soqnilnr  nnti- 
phoiiain,  ±1^.  L'ndc  dicla  nntiphuna, 
(»49.  AnliphoiiiL  (]U(P  in  Missa  prrooini- 
liir,  dioitur  antiphoiia  ad  introituin, 
ilo.  Duplcx  in  (piihusdain  Mi^sis.ri.i^. 
Anliphona  in  Kvim^rclio,  id  ext  (pnc 
proniittilnr  c^nitioi.^  M:ignifi>'-tf,  vcl 
/ieueilii'tn,^.  cx  Kvangolio  dosuniplis, 
735.  Antiphonip  do  aposfolis,  id  est 
cv  Epistoiis  IViuli  dcsum]»lis.  763. 

Antipliuiiarins,  lihor  ah  antiphona 
dictus.  649.  Dicitur  iiuoquc  Onicialis, 
ab  oflioio,  ihid.  Antiphfmarius  asaiiolo 
Cro^oriu  non  institutns,  sed  ornalus, 
65^.  Snnctus  Ambrosius  intor  Lalinos 
Antiphononim  auctor  qui  dicitur.fAtd. 

Antonii  (S.)  conft?ssoris  dopositio 
XVI  Kal.  Fcbr.  nolatur^  304.  —  Anto- 
nins  (>pisropiis  Olbiatis,  olectus  con- 
mnni  omnium,  populi,  otclcri,  suff^a- 
^'io,  manuum  impositionom  a  Thoo- 
philo  Alcxandrino    rc^iuirit,  508,  512. 

"Ar:2oiyoar:TOv,  id  ett  incircumscrip- 
luni,  iuoomprt^honsibileni ;  loco  vocis 
A.scriptam,  in  canono-,  286. 

Aporlio  hasilicoo  in  dedioationc, 
42*.  Aportio  aurium,  catechumcnis 
lii.Ti  solita,  quid  sigDiiicet,  366.  Quo 
ritu  fiori  dcbcat.  i&td,  381.  Bcncdictio 
in  aurium  apcrtiono  dici  consucla, 
630.   Vide  Aurcs. 

'Ar9Tu<T9iv9oii  id  etl  ronuntiarc. 
abrcnuntiaro.  383. 

ApoUinaris  (S.I  Natale  x  Kal.  Augu- 
flti,  407,  116,  704.  —  ApoUinaris  hae- 
resis  in  quo  consistebat,  381. 

Apologia  est  excusatio  et  pot^^o 


({ua  sacerdos  excusat  8e  quod  iiiih. 
frnus  nd  trcmtmda  mysteria  acce-iM, 
'i26,  615.  Apologia,  prirpdtio.  «iti^ft'. 
ctio,  id  est  exousatio,  ihid.  Saci.Tih)! 
quibus  Miss;o  locis  apoloffia^i  dicijtt^;. 
t6tii.  Apologia  jussu  Lrbani  Vlllpapir 
cditB,  530. 

'ATToAoyovptxi,  idest  excuso  nie.  oi6- 
.\»OAVTt;   dioitur  a  Gn-ris  dic»,  lir. 
lavasoloinnitati.-^,  id^^jr/di^cos^iu  ripiod 
lincm  festuin  aircipiat,  300. 

*A7ro!rr«T7;;,  ideit  rofucja  ct  do^f-rtor, 
33i.  ' ATroTTarr^  {  Itr^^it  -anotu":  Aiisfi" 
tinus,  non  vcro  «-o-raTta,  id  ^mI  liii. 
o<>ssio,  in  cap.  ii  Epist.  II  ad  The>.*al. 
ihid. 

Anoslolus  dicilurpro  Epistnla  <^aiiiti 
Pauli,  vol  apostidoruiu.  l.  ^78,  491, 
600. 

Apuh^ius  (S.>  ijiartvr  Nim.  0-."i., 
418. 

Apuin  prulixii'  laiidos  in  bcn>\ii. 
dionc  ooroi  Pa^chalis.  344.  Apum  in- 
du^tria  et  vir^iiiitas.  346. 

Aquain  Kiii[ihanin'  f(:<^to  «ohTii;:i*ier, 
>:inola  crnoc  in  aquain  incrsa,  h<;nrii- 
cilur  ad    h.iptisinuiii,  rt    usus  vari  ■* 
ohristianornm.  30i.  Aqiia  hdicdii-ti  i 
populo  hausta,  418.  A^iiia  b;ipLi^iUdl;<. 
ox   veleri  Lot.'li'>iji»    cuii.-^ui.diiilini',  ..«:• 
Iciiini  ritu    bcncdiconda  ah  cpi«i  u^.!!, 
348.  Ilico  con<iii'tudv)  inti*r  apo>tijli<  > 
lra>litionos  rccmscliir,  ihid.    Anti.pi-. 
osl  Ecclesia»  ooikuoIuiIu,  ut  a-iua  li- 
ptismalis  pt-T  si.i4niiiii  i-ruci'?  hi-nidi.-i- 
tur,  3il».  V*yr  invi»catioii«;ni  Di-i,  iJ  e*t 
forinain  baptismi  aquu  sain-tilic^liir.i^t 
viin  aooipil  sanclilicamli.  3.Sf.  hi  qu..- 
dain  Lioiio  oppid<j  iirpia  liapti^ti  i:i  ;'ii- 
raculosa.  in  Kpiphaiiiii.  39:t.   In  !>.i-,':- 
st''rio  quoqiic  KIil'«'>liiiii  aqu.i  divir,.':i» 
orirhalur  in  natali  i*!  in  cfiia  Duruiiii. 
iftjfL  Aqua  dclio.*  bapti<tcrii»  ad  u!iii'i 
lavnoruin,  causu  baulisiiii.  soh-hat-!  - 
terri,  ibid.  Oliiii  in  Mi^Itino  Sicili^e  >.>}'• 
|)ido  fons  t)a|iti»tcrii  qiintanni^   iii  lir 
Pasohio    divinitus    iiiiplfbatnr   d*\':i. 
ihid.  —  Aqu.T  bcnt:^di(.l«?  instifuti>i  id 
Alexandrumpapam  prinium.  vcKtiam 
ad    sanctum    Matlhnpnin     apostjluni 
roforlur,  348.   Antiqiins    iuo<   o-t  ;fi- 
lucrc  in  ooolcsiri'  vt^sfihulu  v.i^  a  ;i.» 
honodiclic  ad  punuli    injjrpdirnti^  ju- 
rilicalioncm,  ihia.  est  antiquus  K.cl''- 
siic  mos.  ut  aqua-igno  crucis  adhibit.: 
bcnodioatur,     533.     Aquii'     bt;nodir?T 
aspt.'1'sio  iii  doiiio  infirnii,  o3i.  —  A-n» 
honodioonda^   riliis  in  ilt^dicatiuni^  1!'- 
cIo.<i»',  146,  425.    lilst    ontii]iia  ccm-U''- 
lutlo    ut    ccf^lcsia      aquii»    benMi-.ni' 
asporsione    sanctiticotur,    4?5.  In  luc 
honcdictionc  aqua  ^ale.    ciniTt»,  vin  ■. 
hvNsupoiiuo  ounspt»r^itur,  148,  4f6.  - 
AqiKT  lustralisoonlicicndjr  ratio  apul 
othnicos.  348.  /«&vt$ov,  osl  vas  aiiii* 
lustralis.  ihid.  —  Xquu'  pauxilhjni  ci-u 
in  os  influensnim  inipodit  c<inim:i::>- 
ncm,  405.  Per  sanguinoin    ot   :iqinm 
Hua*  do  Chrisli,  Iati?re  fluxt^runt.  .piiJ 
sij;nilioetur,  384.  Cur  uqua    misi  eaiu: 
vino  in  calioc.  37:i,  582,    551.  Qiiid  -i- 
^milicot  aiiua  vinc»  iiiisla,  374.  D»?&qut 
vino  misconda  in  calirc  sanotiQcan-fo 
sciipsit  sanotiis   Cyprianus,  387.  Cur 
Grteoi  instante  conimunioDcin  sa^mcj 
sanguinem    aquaiu   fcrvenlem  infun- 
dant,  575. 

Aquamanilo  cst  vas  abluendisoiuii- 
bus  aptuin,495. 

Arbitrio  voIuntaUs  nostriv  libero 
stante,  Deus  nos  terrore  cogit  et  aaio- 
re  perducit,  173,  444. 

Archlepiscopi  oratlo  nuper  electaffl 
cplscopum,  510.  EjQsdem  admonitio 
ibid.  Monitiopott  prouifssioBein,i6ii 

Qa^modo  areMfrlteopitt  paUrad  tKi- 
piat,  MO. 


INDEX  RERUM  QUi«  IN  LlBRO  SACRAM6NT0RUM,  EtCl.  CONTINENTUR. 


uii 


crematio  qua  prpna  por  cano- 
clatur.  474. 

lorum  pit»Cfflsiones,  414. 
u»,    ciiii    (iiviuust    vocari  solol, 

plectrnilu.s  sit  p«.enis»,  S(?cun- 
inono^,  i67. 

'.  (licuntur  oinamenta,  vesti- 
241,  050. 

!ni  eolo  vino  in  s;iii;*ninis  Chri- 
.tcriis  usi  sunt.  387. 
is  victiiiitp  r»'"ihus  datiis,  SR!). 
I.9SUS  H  Samut'K>  aiih*  Saul,  ihitt. 
tius  scu  liumiTus  victiiiiii' apud 
s  visa  sit  jjars  iKuiorabihor. 
Ariiii  unclio  in  ir^^ilnis.  'i^\). 
latittus  corpora  «Ii^fiinctonim 
,    4bn.     \iite    Dcfuiicti.    Kxs»»- 

mismarlyris  nalalc  rii  Kul.  Do- 
Komiu,  iii. 

piccs  (juibus,  gccumluni  cano- 
^cteinii  pienis,  467. 
Episcopum  locari  in  arco.  idesi 
s»Mi  ttirono  cpiscopali  in  oc. 

isa  Domini  ad  sanrtum  Prlrum. 
ca  post  a^c«?ii-a,{s8.  .Xscori-n,  irf 
'usio  Domini,  il97.  As^cnsa,  vcl 

0,  d  vcrbo  iMS»'n(i(»,  vd  at-ccn- 
.  In  vi^^ilid  .A.!»i.'cnsioni.J  olim  jc- 
riolitum.  6!).-). 

s  (S.  I  m.irl yr,  303.  Kjus  pussio  x 

br.  m«Miiofutur,  ibiil. 

Irylfr  crant  olim  hirrelici,  ([ui 

os  suos  vuna  i(iiit(.lam  siqicrsti- 

ngcb.ml,    4H3.  IJnctos  vcslibus 

mt  pr»'liosi3.  jiro  qualitatu  per- 

hiii. 

Ittam  in  Ciinoni^  id  fit  \i\  numc- 

Kplu^-ilorum  luorum  rccoptam, 

xTizo;  (To)  csl  salututio  fpuu 
ipipxii,  aiiiicitiji'causH,flat,  :i36. 
mptio  bcat.i'  Marijc,  lii.  Vij^^ilia 
.Hioni'*  sjiin't.»i'  Vfariic.  ibid.  Dii» 
:«is  Aup;iis(i  solciiiniadc  naiisa- 
irictn.'  .Njiiriip.  t7;i'/.Dorinilio8an- 
i'  Dciparji».  Ul.  (iloriosissiiii.u 
Dei  iiintris  oini^ralio,  i^i//.  FIoc 
olim  celi^bralum  18  Januurii, 
irium  ib^  assumptiono  sanctic 
8«7. 

lasius  pucr  pu'^ro<  baptizavit, 
i  santrtus  .Alcxuiulcr  ponlifcx 
atioiiis  sacramcntuni  coiitulit. 

iui.-s  ilirta  conjux  Thcodosii  ju- 
iiporutori-^.  Noim^n  Mude^ciic  in 

10  Alticu-^   cpisiM)pus   ci  impo- 

4* 

M    • 

lis  Pantlicon.   id  rni  commiine 
nibus  lcmplum  Adrianus  impi'- 
tiiticiiri  jiissit,  'MK\. 
nos  (Fo)  oliin  non  dici  solilum 

1.  to  r.iLMiiius,  nisi  iid  Fiii  Dci 
itoros,  ;i!>7. 

'ii-i.    aiidilor,    di'-ilur  catccliu- 

'Ui!>.    37^.     Alii    dicuntur  nu- 

in  .SfCuiidopicnitiTiitium  jj^radu. 

io  cral  scciindiH  pii*niti*ntim 
461.  l'i.i.'nilcntc^  hiijus  ^radus 
'rtam  iii  n^irtlicco  cccli.'^iii*divi- 
iptura?  iiudicbaiit.  ihid. 
cniis  (S.)  Uot)iiimaf(cnsis  cpi- 
VI  Kal.  Sc|)tcmb.  Ii4. 
marus  (S.)  rarvanHnsis  «»pisco- 

11  <anclo  Aiilbcito  Gamor.iccnsi 
<j   tian>tulit  i.-orpu-*  sancti  Vc- 

Nobiliacum  monaslcriiim,418. 
stini    jS.)  noiiKMi    rccitalur  in 

.Missfc.  ;{.  iSn  Duscribil  siium 
mcniitiini.  auditu.  sifjno  crucis, 

==usccptioni'.  377.  v  Kal.  Sopt. 
sancli  Augustini.  12r>,  412,708. 
aiicti  AuguHliui  pro  vivis  el  de- 

486.  —  Augustiiii  (S.)  Junio- 
icopi  Cantuarieniis  nalalis  yii 


Kal.  Junii,  i04.  393.  Anf^li  per  Auj^u- 
stinum  sancti  Uregorii  .Mdf^ni  discipu- 
lum  fidcin  rcc«^poruiil,  485.  Ab  Augu- 
stino  didiccruntmorcui  Romanum.quo 
Rucharistia  supor  pcctus  cpiscopi  do- 
functi  in  Ropiilcro   collocarctur,  i6i«i. 

Aura  lcvatilia  dicitur  tempcsliis  a 
inaj|;is  immi^sa,  (72. 

Aurium  unctioinconlirmationeapud 
Gra'cos,  361.  .\urcs  catcchuiuonorum 
sputo  tanguntur,  ot  ncr  voccin  Ephcta 
apiTiri  dicuntur,  366.  Juxta  antiquum 
K(Tli!si<'p  Kom.  iisum,  aporlio  hicc  au- 
riumlitin  scrutinio.  'i^l.  Pronunliatur 
bcnodictio  in  ajicrtionc  aiirium,  630. 
Aurcs  intus  ot  lori?  in  summitatc.  cru- 
cis  sif^no  un^untur  in  ettrcma  uncti.)- 
ne,  54'J.  Aurcs  ambii'  sub  duabus  for- 
mis  distinctisungunlur,  .^55. 

Aubcitus  (S.)  Cjimcracunsis  opi.sco- 
pus,  418.  Vidfi  Audomnrus  (S.). 

Avorsus  V(duntaric  factiis  capit.ili 
p(i'na  pleclitur,  474.  Pcr  canonos.  hu- 
jus  criminis  rcus  trcs  aniios  picnit«Nit, 
unum  in  pauc  «^t  atpia,  467. 

B 

Bacchus  (S.)  iiiartvr,  Nonii  Ocloli., 
41«. 

Baculus  sacri  ivj^iininis  scii  pastora- 
lis  officii  datur  cpiscopo.  oll. 

Balsamum  chrismati  admixtum,  326, 
338. 

Baltftus  propric  cst  cinffulum  mili- 
tarc,  242.  5ii6.  Dicitur  baltcum  pudi- 
citiso,  242, 

Baplismus  pordiluviuni  mundiiigu- 
ratur,  330.  Lt  pcr  a(]uam  cx  latere 
Chrisfi  iii  cnn^c  donniimtis  flucnfcm, 
3t)8,  384.  Virlus  ct  ciroctus  hiiptismi. 
ibid.  Kons  baptismi  siiiiilitudinorn  gc- 
rit  scpulcri,369.Curbiiptismus  nonilc- 
riMur,  ibid.  —  BaptismiTorma,  3o2,  353. 
Tcr  rcpctila  alirjuando  apud  Cra>cos, 
3;>4.  Apud  cosdoiii  non  cst  dcprccato- 
ria.  ihid.  Bfipli.^iiii  iny>lfrium  pcrfici 
iioii  potc<t  iii>i  <ub  invociitiono  suii- 
ctissiiiijc  Trinitalis,  :»68.  l*cr  lorinam 
baplisiui,  «piic  Dci  invocatio  dicitur, 
aqua  fsanclificatur.  ct  vim  accipit  san- 
ctificindi,  384.  —  In buplismo  fil  trina 
iiicisio.  jiiTla  priscuiii  F!cclcsi;p  mo- 
rciii,  'M}2.  fjuandoquc  unica,  ibid.  Bi- 
tiis  triiifc  mcr^ionisrofcrlur  inlcr  Jipo- 
stolicas  traditioufs,  353.  Quid  sigmfi- 
«•i-t  Irina  niiT^io,  ct  cmcr>io, i/^irf.  L;ni- 
i.M;  iiK.'rsii>ni.<«iLii  riicrint  auclorcs,i7>/(/. 
1'iiicji  m«?r.^ionc  biiptizuti  jubcnlurito- 
riiiii  biiplizari.  i7)irf.  Unica  mcrsionc  ct 
forma  lcgitiiiia  bjiplisiinis  collatu^s,  cst 
validiiB,  ihi'l.  Mcrsio  ila  ficbat,  ut  to- 
tum  corpus  ot  cjiput  ipsum  iii(,'rgcrc- 
lur.  384.  —  B.iptiziibanl  rjiro  prcsby- 
tori  ct  diacoiii  olim,  Infqucntissiiuc 
cpiscopi,  385.  Hpiscopus  baptizato  ata- 
tiiii  confcr(>bat  confirmatiimis  saora- 
iiiciit.umiDfrontcungcndoneophytum, 
ibid.  Tunc  ncophytus  non  un^iibatur 
in  vorlicc,  »6i//.'  Utrum  validiis  sit 
baptismus,  si  uno  formaiii  proHrronte, 
altcr  mergat.  aut  aipiam  iniundai.  534. 
—  Baplismus  confcrebalur  in  vigiliis 
Puscliic  cl  Pi^ntccostcs,  juxta  volus 
l'>cl.  >ia?  inslilutum,  3'J8.  In  ipso  solis 
occa.=*u  aolomnitiitcs  istic  olim  incipic- 
baut.  id  e*t  vcspcro  SHbbati,  400.  Ipsa 
nocto  bapti/abatur,  ct  biiptisma  ipso 
Sabbiilo  cclcbrari  (Jiccbatur,  398.  (Jui- 
dam  baptizavcruntiii  martyrumsoleiu* 
nitatibus,  (^uod  tandom  pruhibituni 
cst,  ibid.  Alii  biiptizavcrunt  in  Kpipha- 
nia,  ibid.,  750  lla'C  consuetudo  diutius 
viguit  in  Africa,  ibid.  In  quibusdam 
(itrilifp  partibus  biiptisiui  cefcbrilas  vi- 
detur  usitata  in  Natali  Uomini,  399. 
Miraculum  circa  baptisteriuui  a  san- 
cto  MarceUino  Ebreduni  ediAcatUm 
quotaonM  in  NaiaU  ai  Cthum  Domini 


conlin^erc  olim  solebat,  i&id.  H\  mor- 
tis  |>oricuIum  uccidisRct,  quolibei  die 
baptizabanttir  a*gruti.  ibia.  Exceptus 
crat  a  legc  baplizandi  in  Paschato  et 
Pcntccostu  inlantiuiii  bupLismus,  4U0. 
Ili  iiuoriinquc  dica  suu  natali  baptiza- 
baiitur,  ibid. 

niipli^tcriiim  cst  baptismi  cunfe